Wikipedia Afrika-kan wɛrɛw minu tɛ carinen baw ye Afrikaans · Akan · አማርኛ · Chi-Chewa · chiShona · chiTumbuka · Ɛʋɛ · Fulfulde · Gĩkũyũ · هَوُسَ · Igbo · isiXhosa · isiZulu · Kinyarwanda · Kirundi · Kiswahili · Kongo · Lingala · Luganda · Malagasy · مصرى · Oromoo · Sängö · seSotho · Setswana · SiSwati · Soomaaliga · Taqbaylit · ትግርኛ · Tshivenda · Twi · Wolof · Xitsonga · Yorùbá · (Min ye Wikipedia kan carinen ba wɛrɛw ye, kɛrɛfɛ-banamini lajɛ.) Bambara bɛ kuma tubabukanw kɔnɔ: Bamànan Bamanankan Maria ye ne wele a ka so.A ko ne ma, Yusufu Reno ko ne ma ke be se ka wikipedia kalan ke mogo kun. Ne ka ma ye ma da ne yere la. A ko ka na anw la maloya. Reno ya fo wa i ba ke. Ne be kan dege yala ne be se ka mogo dege wa. Ni ma tu gosi i ta kono fin don.Ni Ala sona ne be mogo dege wikila Wari bé kouma gawa dé te famou Né do Gaye. Mali ka sɔw: Niger-Congo bamanankan dyangirte kalongo masasi nyamasa sonono bobokan bomu bozo dogoso fulfulde khasonke mamara maninkakan songhoy soninke syenara Afro-Asiatique tamasheq hassaniyya Indo-Européen faransikan Ni ye bolofaraye kata sitiwere fanfɛ Ethnologue Mali Fɔlikan (fɔli, fɔlifɔ) ye mankan sirukituri fe ye. Fɔlifɛnw kora ngoni bala Mali fɔlilaw Amadu ni Mariyam Salif Keyita Ali Farka Ture Sidiki Jabaatε Tumani Jabaatε Jeli Musa Sisɔkɔ Batru Seku Kuyatε Afεl Bokum Habib Kwatε Umu Sangare Ami Koyita Babani Kɔnε Tata Banbo Abdulay Jabaatε Kucala Ramata Jakite Tata Jakite Kunba Sidibe Mamu Sidibe Sanba Ture Baba Sala Sise Nahawa Dunbiya Dusu Bagayɔkɔ Umar Koyita Mangala Kamara Yɔrɔ Jalo Sanba Jalo Sori Banba Kase Madi Jabaatε Ayiʃa Kɔnε Alfa Blɔndi Cikεn ja Fakoli (Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ) Amerika fɔlilaw Michael Jackson Mandenkan bɛ Mali ka nekun. Mandenkan be fɔ Jamana caaman de la, i n'a fɔ Mali, Burukina Faso, Lagine, Kodiwuari, Senegali, Gambiya, Gine-bisao, Saralon, ani Liberiya. kɔnɔ, a bɛ fɔ a ma Mali ko bamanankan walima bambara, k'a fɔ a ma Lagine ni Saralon ni Liberiya ko Maninkakan, k'a fɔ a ma Kodiwuari ni Burukina Faso ko Julakan, k'a fo a ma Gambiya ni Gine-bisao ko Mandinko-kan. Sɛbɛnin do bankira 1949 la , a tɔgɔ N'ko, o bɛ Mandenkan n'a tɔgɔ caaman nin bɛɛ sɛbɛn ka ɲa. Sinima bamanankan Kan Mali, madɔnnen Mali ka Fasojamana (Franse: République du Mali) ye dugudasɔgɔlen manto ye Tlebi Farafina . Mali ye jamana ba woloflanan ye Farafina kɔnɔ, a bɛ danbɔ ni Aljeri ye saheli fɛ, Nijer kɔrɔn fɛ, Burkina Faso ani Cote d'Ivoire worodugu fɛ, Gine worodugu-tlebi, ani Senegal ni Moritani tlebi fɛ. Mali kuluw bɛɛ lajamjan ye Hɔnbori Tondo min janya bɛ se bamɛtrɛ/kilomɛtrɛ(1155bm). K'a to France ka mara kɔnɔ, a tun bɛ wele Franse Sudan a tɔgɔ narakɛ Mali, yɛrɛta kɔ kabɔ tubabu bolo (san 1960). Mali faaba ye Bamakɔ. Maliden caya jatelen mɔgɔ (18.690.000 ) kase Juyekalo san 2017. (Tayɔrɔ CIA The World Factbook Mali). Lakafolen mara shegin na, Mali ka saheli dan taalen Sahara cɛma, tumamin jamanaden fanba sigilen dugu woroduguyafan, ba fla cɛla, Joliba ani ramata jakite. Jamana sɔrɔko jɔlan koloma ye sɛnɛ, beganmara(Baganmara ani mɔni. Mali dugujukɔrɔ nafolo ye sanu, uranium, kɔgɔ o na ɲwannaw. Mali jatelen mantow lafanta dɔ ye dunia kɔnɔ· Mali kɔnɔ duguw ba Kayi Kulikoro Sikaso Segu Koucala Moti Bandjagara Bankass Gao Tumutu Kidal Menaka Tariku Mali ka nafa yoro sira ba don nɛ dɔ ni a ko tɛmɛnenw dɛw. Ni o yɛ masabowda Gana massaya (Empire du Gana) Mali Mansamara (Mali Empire) Songai Mansamara (Songhoi Empire) Bamanan ka massaya Sɛgou,Kaarta,a ni Macina ka massaya (royaume bambara de Ségou kaarta et l'empire peul du Macina). Tubabu ka nani san 1880 Mali dona u ka maara kɔnɔ ni u ba fɔ am ko(colonie française) ni u ba wɛlɛ o kuma la Soudan français. Avril kalo kilɛ mani la San 1959 sɛnɛgal ni Soudan français bɛ na jɛ ka fanga dɔ sigi nu bi no tɔgɔda ko Fédération du Mali ni o bɛ kɛ sababu yɛ ka hɛrɛta di senegal ma juin kalo mugan la san 1960. Kalo fila o kofɛ senegal bɛ bɔra Fédération du Mali.Septrembre kalo mugan mni fila san 1960 Mali ye a ka yɛrɛta soro ni neimɔgɔ modibo keita ye.ni janfa(coup d'État)ni o kɛ baga bɛ a yɛrɛ ca kɛlɛkeden ye,ni olu ka niɛmɔgɔ tɔgɔ generales moussa traoré,ni o be na naw ka fangan *jakuya ye (dictature).Gɛnɛralɛ amadou toumni toure bɛ na moussa na ka fanga mɔgɔ minɛ, ka san kɛlɛ fanga la ka sɔrɔ ka fanga kɛ bɛjɛfanga niogadan mi nana bɔ o la o fanganiɛgɔda san 1992 fama mi nana bɔ o la tɔgɔ 'Alpha Oumar Konaré. Alpha Oumar Konaré nana san 1992 ka san duru kɛ o kɔfɛ ka san duru wɛrɛ kɛ ka sɔrɔ ka bila san 2002 o kɔfɛ Gɛnɛralɛ amadou toumni toure nana fanga kura kɛ san 2002 ka ta bila san 2007 ni mandat cura daminɛ san 2007 en bɛo mandant dɛ cɔnɔ a li bi Dugukolodon Mali jamana boɲa ye 1.231.238 Bm2 (bamɛtri kɛnɛ) a ka bon nin a lamunu jamanaw ye n'a bɔra Nijer ani Aljeri la. Mali sigilen Tlebi Afrika cɛma.Wa baw fila dɛ bɛ a tigɛ senegal baw a ni niger baw.olu bɛ bu suw ta guinee futa dialon kɔnɔ Mali dugu mu mabɔ lɛ do bamakɔ la fadɔ fɛ mɔgɔ bikɔnɔtɔ(90)yé kilɛmêtrɛ carrɛ fila kɔnɔ,Wa i bɛ sɛ ka dū duru yɛ kilɛmêtrɛ carrɛ fila kɔnɔ sahara kènèka.Dafara bɛ Mali ni dugu mu tè yɛ Mauritanie, l'Algérie, ni Niger, ni Burkina Faso la Côte d'Ivoire,ni la Guinée a ni Sénégal. Ni Bamakɔ bɔrayɛ Mali dugu baw tɔ ye Kayes, Segu, Mɔti, Sikaso, Kulikoro, Kidal, Gao, Tumutu. Dugu kilatogo Mali kila lɛ dɔ̀ ni faaba cɛki dɛyɛ a ni Bamokɔ.Ni u tɔgɔ yɛ faaba sa ba bɛ kɛnɛka Gao, Kidal, Tombouctou o lu yɛ Mali sigi yɔrɔma saba dɛ yɛ, Mali woroduguyanfan kila nɛ dɔ Kayes, Koulikoro, Mopti, Ségou ni Sikasso tɛ̀ a ni Bamakɔ. Décentralisation yɛ fin nafama ba dɛ yɛ,barsa a niɛci nɛ bɛ ka faso baara fanba bɛ kɛ dugu dɛn kɛrɛfɛ. Mali kɔnɔ commune kɛmɛ wolofila (703 commune) ni saba dɛ bɛ ni o fanba bɛ kɛra san 1996 là Nafasɔrɔsira Mali yɛ dugu mi bɛ tanɛ sira kan,ni 65% yɛ bɛ yɛ kungokolon ye. A diago fanba bɛ kɛ badayanfa fɛ niger ba kan. Ni yɛ mali kila a 10%ye bagangena yɛ 90% yɛ sɛnɛkɛla ni momikɛla.Wa a ka dugu dɛn kila fanba bɛ tuga fɛ wa nafa ba dɛ bɛ Mali kɔnɔ.Mali dugu siri lɛ ba dɛ dɔ kɔfɛ dɛmɛ là, wa a fanga ka fɛgɛ kojugu dunia kɔnɔ fɛrɛ ba là(a bɛ cɔti mi fɛrɛ wari fanga ka dɔkɔ nga Mali bɛ o dɛ exportɛ ka tɛmɛ a ka sɛnɛkɛ fin bɛ kan).San 1997 gouvernement yɛ diɛkulu dɔ sigi sɛ kan ko FMI ka mɔgɔ mi nu ka bara bɛ nɛ do dɛmɛ là. Nga Mali gouvernement da lɛ dɔ a la ko mali bɛ na kɛ sanu fɛrɛ la ba dɛ yɛ farafina kɔnɔ, an bɛ yɔrɔ mi na bi a yɛ farafina kɔnɔ dugu filana dɛ yɛ mi ka sanu fɛrɛ bɔ ni ka fɛrɛ li ka tia, A bɛ sanu coton a ni bakan fɛrɛ dɛ ka tia kɔ kan.a fin yɛlɛma bali fɛrɛ ta dugu kɔnɔla la tɛ tɛmɛ 380 dollars san 2005 là (World Development Indicators (WDI) database diatɛ bɔ lɛ fɛ ). Mali bɛ an ka farafina banque ba diɛkulu ba y kɔnɔ ni u ba fɔ a ma ko Union économique et monétaire ouest-africaine (UEMOA). Americain ka diɛkulu dɔ nu bafɔ a ma ko CIA World Factbook yɛ a yira ko dugu ka taniɛ fanba bɛ kan ka niɛnini dugu misinnu, ko sɛkɛla munu ka bara niɛcinɛ nɛ do coton ma kɔ coton da digina san 2005. Si san an ka sɛkɛla u bɛ sɛnɛkɛ nafa dɔkɔyara. La fɛrɛ fin sonko dɔyara fo u ka juru nana tiaya fo dugu ko mi niecine do cory ko ma ni o tɔgɔ CMDT (Compagnie malienne du développement des textiles)ku bɛ cory kilo san mugan ni wɔrɔ(160)f-cfa dɔ ku bɛ o cory kɛlɛ fɛre mugan ni kɔnɔtɔ (190)f-cfa wa u ku bɛ ka u sɛnɛkɛla u dɛmɛ,Americain kun bɛ ka u cory sugu faga,wa Mali kun dɛsɛ lɛ dɔ ka yɛrɛbɔ a ku bɛ ka sira nimi a sɛ a si ma niɛsɔrɔ.Ka fara cory kan, Mali bɛ mangoro tone ba kɛmɛ fila (200 000 tonnes) dɛ sɛnɛ ni tone ba saba dɔrɔ dɛ bɛ fɛrɛ dugu kɔ kan (3 000 tonnes).A yɛ ni niɔgɔ ka dɔkɔ farafina dugu mu bɛ bagan fɛrɛ kɔ kan Bagan misɛnia là a bɛ millions wolovila ni wa kɛmɛ sieki dɛ fɛrɛ san kɔnɔ. Bagan kumaba là millions mugan ni fila dɛ fɛrɛ san kɔnɔ. Sanu bɛ Mali la fa ni dɛ diɔyɔrɔ filana dɛ farifina diɔrɔ ka ni cory ni mangoro yɛ u ka fin fɛrɛ ta yɛ Mali kɔnɔ. Tanie sira taniɛ san mugan ni duru An ka diamana niɛnɔgɔ yɛ a yira ko fosa dew ka bugu san 2006, yɛ yira ka fɔ ko dugu dɛw diamana sikida tiɛni dugu kɔnɔ o kɔson diamana yɛ sira dɔ ta ni yɛ dugu dew ka lafia sɔrɔ ni koii na.A yɛ a nini jamana dew fɛ u ka ji ko matarafa, u ka kuko matarafa, ni baga, ni an ka kungokolonba kɛlɛ.Mali niɛnɔgɔ yɛ a nini a ka dugu dew fɛ u ka diɛ ka taniɛ nienini siria bolo dɔ kan. Hakɛ Mali bɛ ma hakɛ million tan ni fila ni ma baw kɛmɛ saba dɛ la ni muso ni dɛw yɛ o 50.5%.Diakoin bɛ mali u la yɛ sira fin barsa u bɛ diamana den (13.3% la san 2006).6 Mɔgɔ hakɛ mi bɛ san kɔnɔ ka tia dɛmɛcɛniyanfan munu tɛ san kɛlɛn bɔ Dambɛ Mali sɛra k'a ka dambe mara an'a ko kɛcogo kabini lawalɛ.Ala ni an ka jeliw sababu (griots) munu yu kabara kɛ fo kan an ka lada lakilɛ, en jeli kɔrɔba mi ku bɛ san 1994 fo 2003. An ka sɛbɛnikɛla ba u la an bɛ sɛ ka Amadou Hampâté Bâ fɔ. Wa an dia bɔla u la an sɛ kaParmi dunai kɔnɔ bɛ sɛ ka Cheick Oumar Sissoko et Souleymane Cissé. An ka dɔkilibala munu, ku bɛ fɔli kɛ ni kora yɛ bɛ ka dɔ fara an ka dɔnia kan barsa a bɛ o lu ka fɔlisɛ dɛ kan alibi.O fɔli kɛ dɔ mɔdew ni u dew ni olu yɛ u kilɛ ina fɔ Ali Farka Touré, Boubacar Traoré ni Toumani Diabaté ni Salif Keïta Ɲɛnajɛ dɔ ( yɛlɛma kɛra Aly Badara DIANCOUMBA fɛ) Do dɔ fɛnɛ bara tɛ kɛ munu la ni o yɛ : sɛlifitini (fin du Ramadan), sɛliba (commémoration du sacrifice d'Abraham), Maouloud (naissance du prophète), Tamkharit (nouvel an musulman) Kanw Ala ni nansara colonisation o sababu an ka baara bɛɛ be kɛ ni nansara kan ye. nga dugu denw bɛɛ bɛ Bamanan kan de fɔ nga kanw wɛrɛ be n'o ye Filakan (peul), sénoufo, Marakakan (soninké), surakakan (tamasheq),Korobɔrɔkan songhaï, Dɔkɔnɔkan (dogon), khassonké a ni a tɔ bɛ), kan nunu bɛɛ bɛ sɛbɛn ni latin sɛbɛnin ni de ye, nga u dɔ be sɛbɛn nin (N'Ko) sɛbɛnnin ye, o min dilanin bɛ kan fɔnɛtigima kammaseremaw sɛbɛn kama, i n'afɔ (Madenkan) a bɛ fo min ma Manden jamanɛw kɔduguyanfan fɛ ko (Bamanankan) a n'a woroduguyanfan fɛ ko (Maninkakan), a n'a tilebɔyanfan fɛ ko (Jurakan), a n'a tilebeyanfan fɛ ko (Mandingokan), tɔgɔ 4 nunu le bɛ a fo u ka kuma daminɛ la ko ( N'ko .. , n'go..) ka ban k'a ka kuma daminɛ sa. DINE Mali kono, Silamen ye jamanaden den 90%, Kretienw ye 5%, a to 5% yeBolibatolaw ye, a ka gɛlɛ i ka misiri yɛ dugu misɛnin nà nga fɔlɔla laba bɛ lakilɛ alibi i na fɔ boliso. Kita bɛ yɛ Mali Kretien Katolik ka alladɛly yɔrɔ dɔ yɛ a bɛ Kayes region ni u kɛlɛ do ka u kaw Notre Dame. Siya Mali dugu dɛw u kila lɛ do ni sia tiama dɛ yɛ:keneka (nord)Maures,ni Kountas,ni souraka u bɛ, o lu yɛ dugu dew 10 % u ka bara ladala, bɛ gomme arabique dɛ diago a ni bagan mara o lu nafa sɔrɔ sira bɛ yɛ o dɛ. Mali woroduguyanfan fɛ Bambanan (28%)u lu ka tia na sia bɛ,kɛrɛ kana Bamakɔ yanfan fɛ Manikaw nu u sɔmɔkɔ Sonekew u bɛ na a ni Fulaw ni Senufow, ni Bwa, Bozow, ni Dogɔnɔw ani Songoi. i ka ta ni kan ka ladiɛ Alliance Démocratique du 23 mai pour le changement Personnalités du Mali Éducation au Mali Sites maliens inscrits sur la liste du patrimoine mondial : villes anciennes de Djenné, Tombouctou, Falaise de Bandiagara (pays dogon), le village de Sangha Tombe d'Askia à Gao. Fiche Mali sur PopulationData.net Afrika Bamakɔ yɛ Mali faaba ye, a bɛ mali worodugu-yanfan fɛ San 2021 mɔgɔ 3 000 000 dɛ tun sigin len bɛ Mali faba kɔnɔ. An bɛ yoro mi nan farafina be kono Bamakɔ fanga wili tɔgɔ ka bɔ ni bɛɛ ta ye. wa dumia kɔnɔ a bɛ la wɔrɔ dugu la dɛ la singɛ munu la bamakɔ dɛ yɛ ka famgadɔda yɛ.wa nafa ka bɔ a lamini mara bɛ ma Bamako faaba kila nɛ dɔ ni ki woro dɛ yɛ. ni o niɛmogo tɔgɔ IBRAHIMA N’DIAYE ni ɔ ba fɔ ɔ ma maire Kinw minu bɛ Bamakɔ kɔnɔ: Hippɔdrɔme (tɔgɔkɔrɔ milliɔnki) Korofina Badalabugu Bamakɔ Kura Jikoroni Bakɔ jikɔrɔni (= derrière le fleuve) Misira Medina Kura Bankɔni Maɲambugu Dravela Jɛlibugu Bolibana Wɔlɔfɔbugu Bajalan I,II,III ɲarela Bagadaji Bozola Falaje ɲamakoro Sɛbenikɔrɔ Quinzanbugu Kinsanbugu Amdalayɛ Sabalibugu Titibugu Lafiabugu Badalabugu Torokɔrɔbugu Quartier du fleuve ko kɔrɔw Faradiɛ ɲinini nana yira ka fɔ ko Bamakɔ dugu sigi ka bi ni lawalɛ. bamakɔ tɔgɔ nana bɔ bamba sa dɛ ni maraka nana o da la a ki fɔlɔ nana kɛ niarela.Niare u ka ki a lɛ dɛ yɛ ki bew là kɔrɔbalɛ dɛ yɛ. XIXe siècle banɛ, Bamakɔ ku dugu dɛw bɛ ta ma kɛmɛ saba là (600 habitants), kuma mi na février kalo kilɛ fɔlɔ san mille huit cent quatre vingt trois, Français nu u ka kɛlɛkɛdew dona Bamakɔ kɔnɔ. San mille huit cent quatre vingt cinq, a bɛ kɛ Haut Sénégal-Niger o lu ka faaba octobre kalo kilɛ tan ni saba san mille huit cent quatre vingt neuf (17 octobre 1899) a bɛ kila kana kɛ soudan français san mille neuf cent vingt. san mille neuf cent deux ni san mille neuf cent sept tiɛ Koulouba palais diɔra, o kuma la gouverneur dɛ ku bɛ o fɛ yɛrɛta nanɛ, an ka dimana miɛmɔgɔ nana yɛlema a kɔnɔ. San mille neuf cent quatre, nɛgɛ sira nana bɔ Dakar-Niger tiɛ.San mille neuf cent cinq u nana point G dɔkɔtɔrɔso diɔ. Décembre kalo kilɛ mugan san mille neuf cent dis huit Bamakɔ bɛ na niagami ni administrateur-maire. Henri Terrasson de Fougères Soudan français na tɔgɔ yɛ Mali bi. San millɛ neuf cent vingt neuf chretien ka cathédrale diɔra.Bolola bara kɛra ka yɔrɔ diɔra.San millɛ neuf cent quarantɛ sept Bamakɔ pont fɔlɔ diɔra niger baw kan.San mille neuf cent quarantɛ huit Bamakɔ misiri ba diɔra. Novembre kalo kilɛ tan ni sɛki san millɛ neuf cent cinquantɛ cinq, Bamakɔ kɛra commune ka bara bɛ là maire bɛ na kɛ Modibo Keïta,o ka a sinɛfɔlɔ yɛ ka ta, san kɛlɛ o kɔfɛ Bamakɔ yɛ a ka yɛrɛta sɔrɔ, Bamokɔ nana kɛ Mali faaba. Bamakɔ dugu kolo kɛ togo na kilatogo Bamakɔ sigi lɛ bɛ Niger ba kan,ni u bo wolɛ Joliba (« le fleuve du sang »). Bamakɔ dugu lamini lɛw do ni kulu dɛ yɛ.a boɲa kilibiyanfan fɛ ni kɔronyanfan fɛ yɛ 34km2.An bew yɔrɔ mi Bamakɔ dugu dew tiaya boyana codiuku barsa san 1884 Bamakɔ u ku yɛ ma kɛmɛ duru (2500prs),san 1908[2] a tara ma kɛmɛ seki, san 1945 ma wabiwɔrɔ ni wolofila, san 1960 ma ba kɛmɛ dew ku bɛ Bamakɔ, yɛrɛta kuma la ducodo dɔ dɛ ku fara Bamakɔ ka u kan diɛtɛminɛ nana yira ka fɔ kɔ Bamakɔ dugu dɛw bɛ ma 1 690 471,nga o diama tiaya nana ni fin kuta badɛw dɛ yɛ (ni nɔgɔ bo, la sira ko bola,a ni ji ko fɛnɛ). Bamakɔ ni Dakar ni Abidjan tiɛ kilo ba kɛlɛ (1 000)dɛ bɛ u tiɛ , an ni guinnee danfara tiɛ kilo kɛmɛ ni mugan, Bamakɔ yɛ farafina tilɛbiyanfan sikubɛyɔrɔ. Koniɛnɛbɔyɔrɔ Bamakɔ dugu kila lɛ do ni sigida wɔrɔ dɛ yɛ,wa u kɛlɛ-kɛlɛ là bɛ na ka maire ni o lu tɔgɔ ki fɔlɔ : Fatoumata Doumbia Konté ki filana : Gaoussou Ly ki sabana : Abdel Kader Sidibé ki nanina : Issa A. Guindo ki duruna : Demba Fané ki wɔrɔna : Souleymane Dagnon. Bamakɔ dictrict dɔrɔn mara bɛ maire baw dɔ dɛ bolo ni conseillers ka niɔgɔfaraniɔga sɛ fɛ u diɛra ka sigi ni o tɔgɔ, Adama Sangaré Bamakɔ dictrict maire a sigira juillet kalo kɔnɔtɔ san deus mille sept, yɛ Moussa Badoulaye Traoré dɛ diɔyɔrɔta o fatu lɛ juin kalo kila wɔrɔna san deus mille sept. tatogo a ni fasɔrɔsira Nɛgɛ sira mi bɛ bɔ bamkɔ ka tah Dakar a tɛmɛ sira yɛ Kati, Négala, Kita et Kayes. Sira dɔ bɛw ka bɔ koulikɔrɔ ka Kati, Kolokani, Ségou, Sikasso.A ni pankuru yɔrɔ dɔ bɛ Bamako-Sénou kilo tan ni duru dɛ bɛ Bamakɔ ni dugu ba tiɛ,samuya mɔgɔ bɛ bɔ Koulikoro fo Mopti et Gao. Wa tatogo famba bɛ kɛ baw walima siraba fɛ mini Bamakɔ tugu mali dugu baw tɔ u là.Wa taxi-brousse nafa ka bo o yɔrɔ nunu dɛ là. Bamakɔ sigi lɛ bɛ baw bɛ niger ba dɛ kan (fleuve Niger).Pont fila dɛ bɛw Bamakɔ dugu tugu niɔgɔna ni o pont tɔgɔ pont dɛs Martyrs a ni pont roi Fahd d'Arabie séoudite.pony dɛs martyrs tɔgɔ da lɛw do mɔgɔ munu sara san millɛ neuf cɛnt quatrɛ vingt douz là. pont roi Fahd d'Arabie séoudite ka u roi dɔw dɛ law. Nga pont dɔ gilan labin sigilɛw do ni o bi na kɛ sotuba. Sɛnɛ dan lɛ dɔ,ji là sɛnɛ dɔrɔ dɛ ma, jegeminɛ ni bagan mara taniɛ lɛ do kodiuku Bamakɔ kɔnɔna fan kila bɛ yɛ fin gila yɔrɔ a ni Mali ko niɛnɛbɔyɔrɔ dɛ yɛ Bamakɔ bara fanba bɛ niɛsilɛ bɛ bololabarakɛ a ni diago wa dugu barakɛyɔrɔ bɛ niɛmɔgɔso bɛ alew dɛ kɔnɔ Cukan ko fɛnɛ niɛnɛbɔyɔrɔ lɛ do Énergie du Mali alani u baraji mi bɛ Sélingué, manantali, balɛmɛ, sotuba a ni centrale electric mi dar-salam.Ji kila li bamakɔ ni kati kɛlɛ do ni pompɛ dɛ yɛ niger baw kan.Kilɛ kɔnɔ là na metre cube 135 000 m³ bara nga o ka dɔkɔ barsa bamakɔ ka bɛ tɛ ji sɔrɔ. O là mɔgɔ mago bɛ ji 152 000 m³ kilɛma fɛ. Mɔgɔ munu bɛ kulu sanfɛ ji tigɛ ka tian o lu yɔrɔ kumabɛ, nga station de pompage dɔ kaga kɛ diɔ san 2009. Bamakɔ dɔkɔtɔrɔso baw mi bɛ kati nu ba wɛlɛ point G diɔra san 1906 ni 1913 bonai yɛ hectare mugan ni duru yɛ. Sordaci u ka dɔkɔtɔrɔso dɛ ku do ya ni yɛrɛta kuma. barakɛniɔkɔ Bamakɔ dugu ni dugu ba tiama dɛ bɛ barakɛ niɔgɔfɛ : Maubeuge () Angers () ka bi ni 1974 Rochester (New York) () ka bi ni 1975 Dakar () depuis 1974/1975 Bobo Dioulasso ()ka bi ni 1994 Leipzig () ka bi ni 1966 Achkhabad () ka bi ni 1974 São Paulo () Banjul () o bɛ sira kan Monumentsa ni yɔrɔ Bamakɛ yɛ Mali capitale politique a ni ko niɛbɔyɔrɔ, o ko niɛnɛbɔyɔrɔ kila bɛwɛ bɛ quartier du fleuve de là, nga an ga fangatigi yɛrɛ ka fanga ko niɛnɛbɔyɔrɔ bɛ kɛ kuluba. yɛ fangaboda diɔra san mille neuf cent huit o kuma là. Malidɛw u ba wɛlɛ fanga kulu. Mali musɛɛ national diɔra san mille neuf cent soixante neuf, diɔlikɛla munu yɛ a diɔ o lu tɔgɔ yɛ Jean-Loup Pivin et Pascal Martin Saint-Léon,u yɛ diɔ ni bɔgɔ dɛ yɛ a kuma là ina fɔ ladala ko an ka mɔgɔ ku bɛ so diɔ togo muna. Bamakɔ sugu bɛ dugu tiamansɛ dɛ la, a diɔra kan to nansara u ka mara kɔnɔ nga san mille neuf cent quatre vingt trais a diɛnina ,nga kilala ka diɔ. Medine sugu fɛnɛ bɛ. Bololabarakɛlà u ka yɔro, diɔra san mille neuf san tante trois a tugulɛw bɛ Bamakɔ misiriba là fin nafama badɛw dɛ bɛ yɛlɛma yɔrɔ y-na i na fɔ jiri(bois), sanu (or), mɛgɛ (fer), zira (cuivre...etc) Lada là niɛnadiɛ Bamakɔ yɛ niɛnajɛ yɔrɔ ba bɛ dugu kɔnɔ i na fɔ a kɔ kan togo mina. I na fɔ san o san farafina diata là bɛ niɔgɔyɛ ba munu kɛ a ni Festival international de percussion de Bamakɔ a ni Le Festival des réalitéso bɛ décembre. Adama Traoré dɛ yɛ o festival nunu niɛsigi sɛw kan metteur en scène do, karamɔgɔ do art dramatique là Institut national des Arts de Bamako.Wa a ko niɛnɛbɔlɛ do allani Acte Sept sababu là. kilokɛyɔrɔ a ni musées Centre Culturel Français. Maison africaine de la photographiebɛ Bibliothèque nationale du Mali kɔnɔ . Muso ka musɛɛ. Musée national du Mali (fini u). dugukolo fin ko kɔrɔ ɲiɲila . Le Conservatoire des Arts et Métiers multimédias Balla Fasseke Kouyaté yɛ kalan yɔrɔ ba dɛ yɛ munu ka bara bɛw nɛ do artistiques : don, donkilida, art plastique et multimédia. a niɛmɔgɔ tɔgɔ Abdoulaye Konaté. Palais de la Culture Amadou Hampaté Ba Farikolo bɔniɔgɔna Farikolo bɔniɔgɔna yɔrɔ tiama dɛ bɛ diɔra Mali kɔnɔ i na fɔ stade Mamadou Konaté, stade omnisports Modibo Keïta, stade Ouenzzin Coulibaly, stade du 26 mars. O Farikolo bɔniɔgɔnayɔrɔ bɛ sɛ ka kɛ farafina dolatan yɔrɔ. A club ba munu bɛ bamakɔ kɔnɔ o lu tɔgɔ Stade Malien, Djoliba AC a ni Centre Salif Keita. Dinɛ Bamakɔ Archidiocèse Bamakɔ Cathédrale Bamakɔ 90 % yɛ silamɛ yɛ. Wa Bamakɔ madɛrsa ni a ka misiri ka caa kojugu. Mɔgɔ munu dɔnɛ do kodiuku Mahamadou Diarra Djila, dolatanla , Real Madrid terrain tiamantiɛ do Salif Keïta, footballeur, a lɛ Ballon d'or africain san 1970 Seydou Keita, footballeur, a bɛ barca là Sababou Kɔfɛ sira Site officiel de la ville Cité du monde Bamako Croissance urbaine et modification de l'environnement - Cadre de vie des citadins en Afrique subsaharienne - L'exemple de Bamako - Nicolas Rémy-Thomas, mémoire de maîtrise présenté à l'université de Provence, 1994/1995 Bamako, cité du monde avec TV5 : www.footmali.com : Les Aigles du Mali Mali ka dugu Mali Dogoso' ye Dogonokan ye. Mogo minw bɛ dogonokan fɔ bɛsɛ mɔgɔ 300000 ma. Kan Wikipedia ye sude ɔnsiklopedi tabolo kura ye an bee bisee ka min labaara nyɔgɔn fɛ. Wikipedia yɛ wiki yɛ. Santiago de Compostela yè Galicia (Espagne) ka kapitali yè. Dugu "Pour l'Afrique et pour toi, Mali" (Bamanankan: Afiriki ye ani e ye, Mali) yɛ Mali ka imi nationali yɛ. À ton appel, Mali, Pour ta prospérité Fidèle à ton destin Nous serons tous unis, Un peuple, un but, une foi. Pour une Afrique unie Si l'ennemi découvre son front Au dedans ou au dehors Debout sur les remparts Nous sommes résolus de mourir. Refrain : Pour l'Afrique et pour toi, Mali, Notre drapeau sera liberté. Pour l'Afrique et pour toi Mali Notre combat sera unité. Ô Mali d'aujourd'hui Ô Mali de demain Les champs fleurissent d'espérance Les cœurs vibrent de confiance Debout villes et campagnes Debout femmes, jeunes et vieux Pour la patrie en marche Vers l'avenir radieux Pour notre dignité Renforçons bien nos rangs Pour le salut public Forgeons le bien commun Ensemble au coude à coude Faisons le sentier du bonheur. (Refrain) La voie est dure très dure Qui mène au bonheur commun Courage et devouement Vigilance à tout moment Vérité des temps anciens Vérité de tous les jours Le bonheur par le labeur Fera le Mali de demain. (Refrain) L'Afrique se lève enfin Saluons ce jour nouveau Saluons la liberté Marchons vers l'unité Dignité retrouvé Soutient notre combat Fidèle à notre serment De faire l'Afrique unie Ensemble debout mes frères Tous au rendez-vous de l'honneur. Mali Jakuma (Felis catus wala Felis silvestris catus) yɛ sokɔnɔbagan yɛ. Kɔkan sirilanw Felis silvestris catus Bagan Antropologie ye donni yé mi bɛ tali kɛ adamadéya kan. A bɛ adamadé kalan a fan bɛ ladjɛléfɛ. Djɛkulubola, sigiyorobola, kɛtiokoyabola, kokètiokoyaw ani takabolo. Ale kalanbolo sinsinibɛ mokow kɛtiokoyala jɛkulukono, jɛkulu minu tɛ jekulu baw ye. Etnologie oye ka siyaw kalani ye, anthropologie oye ka adamadé yɛrɛde kalan, kalancokobɛladjɛla. Takabolo caman bɛ antropologila, minu nafakabo kosɛbɛ oluye sociologikalanso mi bɛ fransikawfɛ ye (Emile Durkheim, Marcel Mauss, Claude Levi-Strauss), anthropologie mibɛ jɛkukuwkan Anglew fɛ ye (J.G. Frazer), Bronislaw Malinoski, A.R. Radcliffe-Brown, E.E. Evans-Pritchard, a ni anthropologie mibɛ kokɛtiokoyawkan Amerikawfɛ ye (L.H. Morgan, Franz Boas, Marvin Harris, Clifford Geertz). Antropologie Jeliba (Faransekan: Niger) yɛ baji yɛ Mali kɔnɔ. Dugu minu bɛ Joliba dala: Bamako Kulikoro Segu Moti Tumutu Afrika Kati ye Mali ka dugu ye. A ane Bamako cɛ kilometiri 15. Dugumogo be taa 114.983(san 2009) jon yooro. Kati bi sòro mara filana la (Kulikoro ka mara). Kɛnyɛrɛnyɛ dɔrotɔroso ani fangaka dɔrotɔroso bɛ Kati. Kati marala kalan sankɔrɔtan bɛ, nazarakalan ani arabukalan oni balukukalan. Oni nazara la kaw bɛ ka so jɔ Kati sigibawnyɛ. O so kun yɛ baara dɛgɛɛ o ni nyogo la famuya bɛ Kati dugu kɔnɔ. Yiriden nafamaw yiriwalɛn don Kati dugu kɔnɔ. Sibiridonya dɛbɛ Kati suguba ani baganw sugu yɛ. Kati sigilen nɛgɛsira dala. Nɛgɛsira dala min bɛ Bamako-Kayes-Dakar ani Bamako-Kolokani ani Kati-Negela-Kita cɛla. Kati sigibaw caman ye silamaw ye. Oni kɛrɛcɛ isakadiinɛ mɔgɔ. Kati dugumɔgɔw bɛ kunma bamanankan na. Kati ani Bamako ka bamanankan kelen kelen. Kati dugumogow caman ye nako sɛnɛla ani baganw mara la ani monikɛlaw oni jagokɛlaw oni fangabarakɛlaw oni bololabarakɛlaw. Kati ka dugutigi ye Yoro Uologem ye. Mali ka dugu Kulibali (tubabukan: Coulibaly) ye Mali jamu do ye ni gafe ye kono an bɛ na kuma a na coco kan ani a korɔ kan. N'ga tariku bɛ kuma kulubali na coco fila kan. Ni kuma mɛna kɔsɛbɛ, baden ma fila sera badala u tun bɛ fɛ ka batigɛ n'ga kulu tun tɛ yɛ ku lase ba kɔfɛ. U diora ka mɛ wa u tun kamana gana, tumani dɔron jɛgɛba dô bɔra ku la tɛmɛ n'ga yani a ku se ba kofɛ a ye nyini badenw fila ni nu fè: « aw ye lahiru ta n'gne fô ka ta aw sa a ni bɔna si ta na ne soko dun». U bè na o ka wa jɛgɛba ye ba tigɛ ni u ye. Ola u jamu kɛra kulun-bali. Okôrô ko kulun tagna ma se kuw ka batiguè bali. Ni yé kulibali na coco dô wèrè yé. A na coco filan anw bè na kuma ɔ kan. Ni fènè tun mana kosèbè masa kè dô tun bè bamana dugubala denkè wôrô tun bè a bolo ni u bè togô tun ko bua, Masadian de tungne a bè la kôrobale ye. A dôguèw tun bè sow ni marifaw ta sôgô ma ô sôgô ka taga kunkola ka sègui n'ga Masadian tun tè son ô ma, a ni a tun tè foyi sunôkô dôron tè. Dondô masakè ye a denw wele ku ladi ani ku fô u ka kugo tagala n'ga Masadia dogoya ko sè ka da a ka ko kè taw kan. Masadia na ni dimi ka a fa ka du bila ka ta kuluba dôla. A kèra dôsoba yé a ni tiè fâri fô ka na kulu bli môgɔ yèrèw la ani dôsow la. Ôla môgô ye a wéle kulibali. Jamu Ni a fora i ma ko i hɔrɔn, fin ba fora i ma i kɛra mogɔ ba ye. Wa i bɛ nisodiya ka dakan i ni ɔ kankan. Mali la kɛrɛkɛrɛniala Bamananw fɛye hɔrɔnya ye ko bɛ folɔ ye wa ko bɛ labando. Hɔrɔnya tɛ ta halalaya kɔ, a tɛ ta dambɛ tigiya kɔ, kangelɛ tigiya kɛrɛbɛtɛ. Hɔrɔn Cɛ walama Hɔrɔn Muso, bɛ sa a dalakan nɔfɛ, a tɛ galɔ tigɛ abada, a tɛ sɔn ya kɛ, wa saya ka fusa a ma ni malo ye. Kuma la suru yala hɔrɔnya ye mɔgaya ye. Fɔlɔ fɔlɔla a tun bɛ fɔ ko i hɔrɔn ô ya sɔrɔ i ma tana tinyɛ n'ga bi mi ninnu bɛ wɛlɛ hɔrɔn funɛ ka juru tɛ o lula ka da ka hɔrɔn ka kan ka fin fin o bɛ ye u tana ye. Hɔrɔn tun ye fin ba ye n'gan bimɔgɔ ye hɔrɔn ye da de la n'ga jokotɛ. Wa ni an ma kolosi hɔrɔnya bɛ na kɛ an bolo kuma korɔye. U du ye an danbé taagale ye. Fin o fin bilali bɛ sɛ nka danbɛ, an kan ka k'o minɛ ni an bɔlɔ fila ye ani kan jatola kosɛba. Ka bini kunu fɔ bi mɔgɔ tɛ taa. Kategoriw Su ko ya kɛ cogo n'kurala sɛnɛfô jo tigiw fɛ. N'kurala mara la sɛnɛfô dôw bé yi ni u yé djo tiguiw yé. Ni dugu ni na djo tigi ya bé di bon da kelen ma o bé kɛ ka bi lawalé la. Môgô kelen dé bé ta min bé a djan to djo son ni na fô ka ta sé a saya ma. Ni ala na na ni a ka na yé ni djo son na ni sala a chou ko ya bé kɛ ni cogo la. Ka bi a bɛ sa don mi na, tile fɛ o tile fɛ u ba bila djo bon ni na, chou ma na ko u ba labo ka balani fô yôrô la, don o don fa na u ba bougô tile fara chou kan adow yèrè sén bè kari walima a fari yôrô wèrè.Chou o chou u bé balani fô ni chou ni tôgô la fô ka ta sé tilé wolofila ma,u bé a yɛrɛ sigi balani fô kènè kan a tilé wolofila bè la.A tilé wolofila na don fitiri fɛ u bɛ taa ni a yé kaburu la ka taa a choun do,cè fara muso kan bè bé taa,u taa tô la bé don ba dé kè fô kaburu la.Ka sôrô tôw fè muso ma tè ka taa kaburu la.Ni chou do na ka ban u bé don ba kè a kaburu kan ka sôrô ka na so. Nbé aw bila yan ni tu bé né fɛ ka fô aw yé. Sikaso mara la dugu dɔ bé kilomɛtɛrɛ tan ni saba nɔgɔna ni a tɔgɔ yé ko misirikɔrɔ. Ni dugu ni na kulu dô tu bèyi. Ni kulu tu bɛ mako caman gnein dugula mɔgɔw yé fɔ ka taa sé mɔgɔ wɛrɛw ma. Silama baw tu bé taa kaluwa do yé fɔ tuma jan. A dɔw tu bé sé ka san yèrè kè ni kulu wo ni la. Soman baw fana tu bé taa u ka soniw la ni yôrô kelen ni la, barsa ni yôrô tu tilalen bè so fila la.Silama ka yôrô tu bé san fè,soman ka yôrô tu bè duguma. mɔgɔw tu bé taa u ka dafalen taa yé. Ni tu yé dafalen taa, i bé sé ka fô kulu mé na n'sara i la ni gnina sènè djala n'la ni yé moto kelen sôrô mé na saga, baa, misi, chè walima fen wèrè di i ma kô ségi yé (saraka). A kôw caman tu bé gnein sɔrɔ. Ni kongɔ tu yé i sôrô, i tu bé sé ka dumuni sɔrɔ ka sɔrɔ i ma dɔ mɔgɔ mi na na a bila. Ni tu yé misi guèna fila dô yé mi yé ni lada ni cein. A misi guèn tô kongô yé a mina ka to ni kulu ni kɛrɛfɛ a yé dumuni ko fô a bé bali mina a yé tasa sigilen yé a falen bɛ dumuni na. A yé dumuni kɛ ka kɔnɔ fa a ma son ka taa ka fɔ a lé ka dumuni tasa tabaga yé. Sɔni sé la muso dô na na dumuni mina taa a yé a djagoya fô a lé ka kuma a fè,ni muso ma son ka kuma a fɛ a taa la (ni muso tu yé jina muso yé). Jina muso ni taalen kɔ fɔnɔ ban bali juna fila kɛ kan o la a ma sé ka kisi a sala. Ka bi ni don kulu ni ladaw bɛ cein na. Dumuni té sɔrɔ yé bilen ka dun. O dé kaman mɔgɔkɔrɔbaw ba fɔ ko ko nyɛnyini ba manyi. Mali ka dugu Sikaso mara Sikaso (faransikan: Sikasso) bɛ Mali kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. I na fô donso do min kɛ, a tun bé donso ya kɛ bugula dugu lamini na, a na na kè yen sogo dôgôya la, o la a ko ka bi taa gnèfè walisa a ka fɛrɛ sogow ma. Ka bi a taa don fôlô a taara yôrô mi na yen jara la kosènbè barsa a ye fèn wèrèw sôrô yen mi ni sogo tè kelen ye i na fô: woso kènèw, kuw, yen fana dugu kolo tun kagni sumaya tun bé yen. O la sa ni yôrô ni jara a ye,a ye bugula dugu bila ka taa a ka bugu sigi dana a bé a ka sɛnɛw kɛ yen o bè jara la. O la bugulakaw tun bé to ka taa bô ani a ka dén bayala, u taa tôla tun ba fô n'bé taa bô sika ka so, o la u daa tèliya ko jugu dé nana ni sikasso ye. San in u ka fô sika ka so u da ye ka ni tigè ka boy'i kato sikasso ye. ni dé ye sikasso sigi cogo ye. Sikaso sugu Sikaso sugu bé jɔ kari o kari, sigi ko kelen dɔgɔkun kɔnɔ. Sikaso sumaya ka bon ko sèbè, Sikaso mara kônô, fèn kènè caama bé sôrô a sugu la samia fara tilé man kan. Sugu don y'aw fè dugu minsèn caama bé na a sugu la sé na, musow ka na l'i dé ka té l'i sé na na, cèw fan ba bé na nègèso la dôw bé na moto ni fali wotorow la. U bé bô kilomètèrè janw la ka na a sugu jo ni o ka feré fènw ye o kun na. A té dan sikasso dugu daaman ma mali fan caama fana bé na a sugu la i na fô bamakôkaw, motikaw, ségukaw. Ni sugu don ya ni na môgô sugu bè dé bé kè yen: zonw b' a la, namaratôw, ganamuganamu kèra, san ni kèra ni féré kèlaw. Sikasso sugu bé don ka bi fajiri jigilen kôfè ka wuli safo jigilen barsa a sugu bé fa ka tèmè. Ni sugu don ya fè fèn bè dé daa ka nôgô. N'ka dugu minsèn môgôw min yôrô ka jan bé taa l'i da mina ka bi lansara jigilen kô. Sikasso sugu filana bé y'i n'ga a té ni kari sugu ni bô bon ya ni cama na, o bé jô sibiri o sibiri. Kari sugu ni bé kin mina o tôgô ye ko «filaso», sibiri sugu ni bé «médine» kin na. Sikaso ka cercle Benkadi, Blendio, Dandéresso, Dembella, Jalakoro, Jomatene, Dogoni, Dumanaba, Fama, Farakala, Finkolo Ganadugu, Finkolo-Sikasso, Gongasso, Kabarasso, Kaboila, Kafuzela, Kapala, Kapolondugu, Kinyan, Klela, Kofan, Kolokoba, Kumanku, Kuoro, Kuruma, Lobugula, Miniko, Miria, Misirikɔrɔ, N'gamacɛbugu, N Tjikouna, Natien, Niena, Nongo-Suala, Pinperna, Sanzana, Sikaso, Sokurani-Missirikoro, Tɛla, Cankadi, Wateni, Zanferebugu, Zangaradugu ani Zanièna. Sikaso mara Mali ka dugu Finkolo yɛ dugu yɛ Sikasso mara kono. Ni kɛla tubabuw tile la u ya sôrô mara tun be tubabuw bolo kan fanga fin baara san. Tubabu tun be farafin mina ka u bila jonya baara la i na fô siraba dilan, ka baara kè u y'a forow la walima ka taa u féré u y'a camana na. U ka môgô mina ta fan ba tun ye cɛw de ye. San dô la cèw u mina ta cayara fô o san kunbɛ cɛ minsɛn ma na sôrô bugulu dugu kônô. Cɛw ma sôrô min kɛ u gɛrɛ la muso minsɛnw la u ye muso minsɛn cama mina, n'ka kelen tun be ye a l'e ma son mina l'i man a boli la ka dugu bila, ka taa sigi tu kônô na dôla ka to ka a yɛrɛ kôlôsi kosèbè tubabuw la. A sigi la yôrô mina yen tun ye fini yôrô ye, a tola o la ka a tôgô la bugu sigi ka balo fini ye. A ye a dogo yen fo ka taa sé tubabuw taa l'i ma, tubabuw taa l'i kô, a tola ka taa bô bugula kaw la a sigi yôrô fôlôbugulakaw bé taa bô a fana ye. U tun bé a sigi yôrô ni wélé ko «fini dugu kolo» fô ka na yɛlɛman ka na sé bi ka fô jogo ni anw ma fô ko «finkolo» sababu ye u daa téliya ko jugu ye dugu ni tigɛla ka bô y'i ka to fini ni kolo ni odé bé wélé bi ko finkolo. Mali ka dugu Sikaso mara Ku ye balo ye min bé sɛnɛ. Ku bé sɛnɛ samiya fɛ, ni san kun fɔlɔw na na, sɛnɛ kɛlaw bé taa forow la ka ku tuguni biri ni dababaw ye. Ku té sɛnɛ ka sɔrɔ ku si té i bolo. Tuguni birililen kɔ u ku si tigɛ, ku si tigɛlen kɔ, u be digɛn bɔ tuguniw la k a sɔrɔ ka ku si kelen kelen turuyi. Ku dolen kɔ a bé kɔlɔsi fɔ ka taa sé a falen kun bɔli ma, ni a falen na u bé yiri dɔw tigɛ ka turu ku si kɛrɛfɛ walasa ku si ka na woyo duguma, ku sun ka sé ka mɛlɛkɛ a la. Ni bin falen na a foro kɔnɔ u b'a sièn, dɔw yɛrɛ bé nɔgɔ kɛ a kɔrɔ. Kalo saba kalo naani ku kun fɔlɔ bé kari ni a bé fɔ o ma ko (bɛdɛ-bɛdɛ), kalo filana wɛrɛ kalo naani kɔ ku kun filana bé kari, ni o ba fɔ o ma ko «ku jɛma». Ku kari don foro tigiw gansan té kɛ ye mɔgɔ wɛrɛw bé fara u kan. Ku bé kari ni nɛgɛ jan dɔ ye walima daba minsen. Ku den bé kɛ tuguni dé kɔnɔ, ni u b'a fɛ k'a kari, u bé tuguni waraka ka sɔrɔ ka ku sun duguma na tigɛ ka sun yɛrɛ toyi, ni u tila la u ye yɔrɔmin sé, u bé a datugu walisa ku filana ka sɔrɔ. Ku kun filana tigɛlen kô, u bé sorɔ ka san wɛrɛ ku bɔ, san wèrè ku si bɔlen kɔ, u bé dɔw féré ka dow kè dun taa ye. Ku bé ka kè fɛn wɛrɛ caama ye: i na fɔ towalima ka beleke, walima ka yiran, walima ka jɛni. Ku ka di ko sɛbɛ a fana jɔyɔrɔ ka bon farikolo la. Dumuni Nɔnɔ ye jimafɛn jèma ye min bè bɔ bagan dôw la i n'a fɔ misi, saga, ba walasa k'u denw la balo. Hadamaden fana b'a den baloli daminè ni sinji ye. Sinji tè dô wèrè ye ni nɔnɔ kɔ. Balo dafale do, farikolo nafalan cama bè sɔrɔ min na. Nan ye nɔnɔ minèn kônô ka bila ka mèèn, fènè bè sigi a sanfè. Ni ye fènè ye gosi a bè kè nare ye; o tobilen de ye sirèmè ye. Ni nônôkènè bila,a bè sunôgo ka kè nônô kumu ye. Nônô bè se ka bila ka kè dumifèn wèrèw ye i n'a fɔ fromazi, yawuru, kèrèmu. Walasa nônô ka na sunô kô joona, i ba wili. An ka n'a nônôkèmè wili bali min bawo a bè se ka bana cama na se môgôma. Nɔnɔ bè dumunifèn folò de fèn min ni bè barika la se môgô farikolma. Ngan a bè fɔ ka n'i ye fèn fima ye nɔnɔ la o tè a dô ye. Ni kuma ye bè nɔnɔ ka jèlè ye de yira. An fè ya tun ye fèntigi dumuni ye n'ga sisan bèè ya famuya ko an farikolo mago bala walas ka barika sôrô. Nônô jiman ye kôfèn, nônô mugu bè ye. Ni an bè kafô la sako di, ka daka an se ko lamara fô tunma ja. Nɔnɔ bɛ fɛɛrɛ buteli walima ... kɔnɔ. Dumuni Sokurani ye dugu min bɛ Sikaso mara kɔnɔ. A ni Sikaso cɛ ye kilomɛtɛrɛ 10 hakɛ ye. Dugu koroba do; sabu la n'an la jɛ li kɛ, an ba ye ka a fɔ ko a tun bɛ yi ka bi Cèba ni Babemba noun tilé la. An bè don fana ko Lieutenant Galet, ni o toun yé Tubabu sorodachi gnè môgô do yé, faatu la Sokurani sira de kan; tuma min na tubabu nana daga sigi Sikaso da la. Sokurani yɛrɛ sigui len bɛ kɔ folo do de da la ina fô an ka dugu tiama. O kô nin bè fin tiama de gnè dugu denwou yé. A fɔlɔ yé nan kɔ sɛnɛ yé, fila nan yé ji min ta yé, saba nan yé dugu la kanda li yé. Sabu kɔ ni jɛgɛ tɛ jɛgɛ gansan yé. Maa kôrô ka kuma la, dugu da siriw do. Ni ko djugu bè na dugu sôrô, o lu de tun b'a fô maa kôrôw yé. U tun bè guèlèya kun bè tiogo fana fô u yé. Jɛgɛ ni nun tun tè faga. Don dô, muso kati guèlin do yé u dowu minè k'a bè u tobi ka di a denwu ma. Tuma min dji yé wili da minè, jɛgɛwu tigɛ tigɛ len tugu tugu la, ni ka yala da minè dji wili tô la. Sangani tèmè len a denwu yé dali da minè bana bolo. Muso dabali bana. A boli la ka sé dugu muso kôrôw ma ni ka a ka kè walé djugu ni da u tolo kan. O lu fana wili la ka sé tiè kôrôw ma ka kuma la sé. Ya ni muso ka tila o la, a nana sôrô a den fila soma yɛlɛma la, tɔ kelen nalon ta la. O fana ma mɛ dunia kɔnɔ. Sarakaw bô len kô, muso yé dunia to. O don bô len kô a la dugu môgô chi ma sé djèguè nu nun ma. Ali bi kô ni bè ye; dugu ni fana bè yé. Sokurani ye dugu ye min be Sikaso mara la, ani loloni ma jan kosèbè barsa u'be taa denminsenw do kalan na yen de, u'be taa Sikaso lôgô la kariw kariw. A dugu la môgôw ka baara ye sènè, banga balo, cago, môni ni fein wèrè caman,u' y'a sènè kôri, feinw la: tiga, sagnô, kaba, côngôn. Mara feinw la u'be: misiw, sagaw, baaw, chèw, kami. A be conowari sirala guindôrô kan ani furountièri ma jan ko sèbè. Ni dugu ni na fara kô dô be ,ni fara kô ni ye jiè man yôrô ye barsa môgôw be taa u'ka dafalenw taa yen.ni fara kô ni tè caa a badani san kuru ji tè ban a la. Fara kô ni ji be suru ka bô fara kulu jan dô de san fè.tilèma fè u'be nan kôw sènè ni fara kôni dafè,u'be tomati, jaba, pomme de terre, carôti, ani fein wèrè caman. Mali ka dugu Sikaso mara Nare Famakan ni Sogolo kɔkuru ka furu ne kèra san sièkili tanna. Maden tun ye cefarin jamana ye. Nin waati, a masakè tun ye Nare Famakan Keita ye. Sigi Dô tun bè ka maden dugu môgôw ni siri ka da u kun n'o ye Do ye. Môgô si tun tè se ka taa ka dugu kôfè n'a mi lajaba walima k'i faga. Donso lakodon ne fèn o fèn ye kunda a ka kan a y'o dignè fara. Sigi tun tè sigi gansan ye. Môgô yelema tun do. Ladiyalifèn sugu bèè labila donsow ye, nga u ma se sigi in na. Donni tigi bè ye taa kè ka dèsè. Don dô donsokè fila ye labè kè, ka taa sigi in kama. Do masuruya la u kun na musokôrôni dô la? Dôgô tun bè o kun. U y'a fo dôgôkè ye dôgô minè ka t'a bila a ka so ka tila k'a ladiya. O diyara musokôrônin ye kosèbè bawo môgô tun ma deli k'a bonya tan, a tun bu u nakun dôn nga a ye u gniniga: « aw kun bè yôrô jumèn kan? » U ya diabi ku nana dugu tigi ka wele kan na mèn n'o ye sigi ko ye. U kuma fole musokôrôni y'u lajè ka donnikè ka sôrô ka so kônô. A bôle a y'i kanto dôgôkè ma: « n bè sigi in labila aw ye, nka an b'an kale gnôkon ye. Sigi fagalen kô ni aw gninikara ladiyalifèn aw ka muso gnini. Dugu nbogotigi bèè bo ka yira aw la, aw bè n môdenmuso in ta mi tôgô ye Sogolon Kôkuru » Kalili kôfèn musokôrôni ye yèrè fagali dalilu di u ma, bawo sigi tè dowèrè ye ale yèrè kô. Dugu jèlè u taara kunko la, u taara belebele labènen sôrô u gnè. Dôgôkè ye mugu tiekokelen k'a la o ma foye gnaye, a ye fanbè kè senoye a ya to munumun na ka kalakisè bo a ma, o ya faga. Ko bè kèra in na fo musokôrôni ye a cogo min. u taara a moden muso di Famakan ma na tun kofole do o ye. Sogolon ye den saba sôrô min'u kera den barikamaw ye i na fo Sundiata. O Sundiata de ye maden bo bolo la tunma dô la ka tila k'a tôgô lase dunu ya fanbè. Don tɛ wele don na. Ce farin caman tɛmɛna. Nin kɛra Kumi. Kolokani mara la Bɛlɛdugu kɔnɔ k'a ta san 1914, ka t'a bila san 1916. Tulobilenw tile la, kɛlɛmasa dɔ tun bɛ yen min tɔgɔ ye ko Jose Tarawele. A tun ka farin, o ye farinye dan ye. Hali a tɔgɔ gansan tun bɛ tubabuw siran. Jose ye Bamanan dugu caman kɛlɛ ka se sɔrɔ u kan, k'u do aka mara kɔnɔ. A na ka fariye bɛɛ, dugu damadɔ tun bɛ yen a dɛsɛra minnu na. Walasa a ka se ka mɔnɛ bɔ a-yɛrɛ la, a y'a kɛ cogo bɛɛ la ka jɛ siri ni tulobilenw ye. Olu farala a kan ka dugu ninnu minɛ, o ya tɔgɔ bonya ka ta fɛ. Alimankèlè elen, Faransèw nana Bèlèdugu kèlècegni na u ka taa dèmè don u ma k'u jugu alimanw kèlè. O kuma folen, Nônkôn jamanatigi sigasira. O don na ngusujeli dô tun bè Nônkôn. O ye jamanatigi n'a kankôrôsigi dusu lamin ni dônkili ye: « N'aw tè cèw ye, a 'ye kulisi di muso ma, a'ku ka taafé minè k'a siri a' cèla ». O folen farinya donna bamanan na, jamanatigi dusura fô k'a dôn a dusura. O yôrô bèè, a ye ci bila kèlègnèmôgôw ma k'u ka na sôrô bulon kônô. O wlekan ma sigui daga giri da la. U bè na na a sôrô bulon ba kônô, jamanatigi y'i dantigè. U bènn'a kan ka tulobilew kèlè fo kumi Jose, sabu la wati dô la, Faransèw tun y'a a le dèmè ka juguw kèlè, a tun dèsèra ninnu na.nka Jose y'a yira ko ni u ko ka kèlè kè a le n'u bè jè ka tulubilenw kèlè, n'o tè a le sagô tun tè. Kèlè dôgô dara, bamanan ni tulubilenw tun kan ka sôrô kôdjalada la. Kèlèdenw tun bè so kan, dôw tun bu sen na. Bamanan marifaw, tamaw, kalaw ani maramafen wèrèw tun b'u bolo. Tulubilen tun ta ye masibafènw ye, i'na fô gèlèw. Aa! Ni don in ma diya. Jaa balo don saya tè yèn, saya don balo tè yèn. Mugu cira gnôgôfaga dabôra, joli woyora fan bèè fè, su cayara, bamanan jigi misèyara. I ka don kèlè ye ma diya bamananw na, bawo ka fara u ka masibafèn kan, tulubilew y'u yèrè dèmè ni fèè wèrèw ye. Sanni ka kèlè daminè, u ye djiri bolo dô igè k'u masiri i na fo kèlèdenw. Bamanan y'u ta kè muguci o muguci ye u hakili la u lu tulubilenw. Jaa u lu bèè fan wèrè fè k'u jateminè. U dôn kuma mi na ko bamananw mugu ni ks kisè cama bana u sôrô ka poyi. Kèlè diyara tubabulaw. U donna kumi. Jose na ka baramuso yu na mèn. Fè wèrè majigi u kônô saya kô. U donna mugu so kônô ka ta bila a la, mugu wilila n'u ye k'u faga. U yɔrɔ kɛrɛ u kaburu ye. Jose ye saya fusaya ni malo ye i na fo Babèba. Jugu sagô kèrè sabu u ye kamèlen cama minè ka taa n'u ye. O don na dugu tun bèlèdugu kônô ni kasi ma kèn yôrô min . Bèlèdugu bè mèèn n'a magnènè kèlè in kô. Tariku Kunkolosɛmɛ yɛ baganw ani mogow ka kunkolo kɔnɔ yɛ. Mogow bɛ miri kunkolo kɔnɔ. Dɔkɔtɔrɔya Ali Baba ni n'sonkɛ binaani maana don ne ba do: « mille une nuits ». A bɛ Ali Baba ka n'sonkɛ binaani ka nafolo n'sunnyɛli nyɛfô. A sera ka kisi a k'a barakɛla ka gnuma ya kôso. Ali baba ni Kasimu tun ye balima fila ye, minu tun sigilen bè jamana jan do kono. Kasimu tun ye jagokèlawariyigi ye, k'a soro Ali baba tun ye ye faantan dogofeerela ye. Don do, k'a to dogogni na kungo koko, Ali baba ye ce binaani ye sow kan. Wagaden girimanbawtun dulonnen don u kelen-kelen bè kèrè la Ali baba y'u ye k'a to jiri min sanfè, ce binaani ninnu nan'u ka sow siri o jirisun na; okofè u n'u ka wagandew y'u gnèsin kulu do ma. Ce binaani kolen ninnu ka gnèmoko y'i jo k'a fo: « Sezamu, dayèlè ! » O yoroni bèla kulu y'a yèrè jengè, ka da yèlè u ye. Kuluwoba do tun da don. Ce binaani donna, o nko, kuluwo datugura a yèrè ma. O kofè, kulu jègènna tugun, ce binaani bôra. U ka kuntigi ko: « Sezamu, i datugu ! »; kuluwo datugura a yèrè ma. U taalen kofè Ali baba jiginna ko bô sanfè, k'i gnèsin kulu ma. A fana ko: « Sezamu, i dayèlè » kulu y'i jèngè, ka doyoro jira Ali baba la. A ye dakabananfèw doro de y'agne la: wagadew caman ani segiw falen sanu ni warijè masiriw la, a y'a do o yôrô de la ko ninu ye nson de ye. A yèrè ye sanu ni wari ceman ta, ka tila k'i jo dala ko: « Sezamu, i dayèlè » Kuluwo dayèlè la a yèrèma, a bora; a boeln ko: « Sezamu, i datugu! » kuluwo datugura a yèrè ma. A selen a ka so, a ye sanu ni wari jir'a muso la, ani a sôrô cogo. Jaa ! O yoroni bè la a muso boli ka taa kuma bè fô Kasimu muso ye. O fana ya fô a ce ye. Kasimu fana nana Ali baba kama. A y'i kanto a ma: « i ka wari soro cogo fo n' ye wali n'ga taa i kofo polisiw ye » Ali baba ya a jaabi: « n'balenkè Kasimu, ne tè siran n'gan nba a gnèfo i ye ka dakan i n'balen ye. « N bè min fo i ye, i kolsi i yèrè la, bawo sanu ni wari ni ninni ye nson jugumanba binaani de ta ye ». O kofè, Ali baba y'a fo Kasimu ye, a ka kan min kè. Kasimu tara kuluwo kono. A ye sanu ni wari caman ta, a bo to a hakil boro kilisin ko. Fo nsonw na a soro ye ka mi nè ka fagan. Bamànanw yɛ Mali siya dɔ yɛ. U bè bamanankan de fɔ. bamanan tɔkɔ bɔra mun de la?: - a be fɔ ko an tun be bataya de la, an ka mɔkɔ fɔlɔ min nu yɛ aw ban aw ba la, a fɔ raw ma ko ban ma la, sabu ba = ma. - A bɛ fɔ fana, ko kumbi mansaw tun bɛ mara la tuma min na, sosokan min nu y'w ban aw ma maraka mansaw ka mara ma, a fɔ r'w ma ko ban ma na, sabu ma = mansa. - a bɛ fo fana, ko silamaya nanin an fɛ, min nu ma son don na jona, a fɔ r'w ma ko ban ma na, sabu ma = ala. nɛ konin fankannin filanan nɛ kan. Bamanjamuw ka ca, bamanan yɛ Manden siya do yɛ, a jamun kaca: kulubali, diara, togola, mariko, traoré,konè,nyaré,dumbia,tangara, buaré, .. 11/2/2014 Bamanankan fililatilennan kura bɛ bɔ nin dɔgɔkun in na. Aw k'o lajɛ : a bɛ kuma o de kan : fasokan.com - Open Office : extensions.openoffice.org - Libre Office : extensions.libreoffice.org - Firefox, Thunderbird (Mozilla) : addons.mozilla.org Woron son yɛ jo kolo kolo yɛ. Tufuga dugu kônô jo dô bɛ son ye ko woron son, woron son ye kôlôn ba dô ye mi ka dun ko kosɛbɛ, a ji tɛ ja ni i jigila a la i tɛ bô bilen. Woron son san o san walisa ji ko ka nôgôya cogomi. San o san samiya don da, u'be tènè kun kelen ta ka son o don, ni doni na, u'be banga cama faga i'na fô: baw, sagaw, misiw; cɛw ni fɛin wɛrɛ. Ni baganw bɛ b'ɛ faga ka tobi ni kôlôn ba ni da la. Ni don ni cɛ fara muso, kan denmisɛniw fara môgôkôrôba kan bɛ d'e be kɛ ni kɛnɛ ni kan. Sumaw fana bé taa i'na fô: malo, kaba jôn, ni fɛin wɛrɛ. Ni sumaw ni baganw fagalen de bɛ tobi, dumuni kôni tɛ dɛsɛ ni don ni na, min fɛin fana bɛ kɛye dolô fo ka taase min fɛin caama wɛrɛ man, fôli fɛin fana: balani, dida, n'bolon. Tufuga dugu minsɛnw bɛ de ko fôla ni gnanajɛ ni la, abé daminɛ sôgôma fô wula fɛ. Ni ni soni tun kèla a ka caa ala fɛ san ko tun bɛ nôgôya. Ka b'u ya dabila san ko gɛlɛya la. A dabila sababu bôla dinɛ ko la. Bagan bɛ animali. fali misi ɲɔgɔmɛ tubabulɛ wùlù jakuma nkolonin sigi kolonkari jakumawara woronin sensen nɔnsiwulu mankalan sama sogoba sinɛ seriba mali nama suruku waranìnkalan sonzan waraba, jara bala Bagan Bagan (mammifères): Kɔnɔ Kɔnɔ: Jɛgɛ Jɛgɛ: Sababou Kɔfɛ sira Animal Animal pictures Ko kɔrɔbɔ ye finye ye min maɲi ka ladaw ciɲɛ. Waraso dugu kɔnɔ, muso dɔ tun be yen n'a tɔgɔ tun ye Farima. Farima tun tulo ka gɛlɛ a te mɛni kɛ, a tɛ son mɔgɔ ta ma. A tun furulen don, den duru tun b'a fɛ. Ni dugu ni na kɔ do tun bé y'i ni a bé mako cama gnein dugula mɔgɔw ye, jɛgɛw, banbaw, ani ji kɔnɔ fɛn wɛrɛ caman. N'ga ni kɔ kɔnɔ feinw tun té minɛ, daga fin fin tun té ko ni kɔ ni na. Dugu mɔgɔbɛ tun kelen bɛ ka ni sariya bato, ni kɔ ni tun tɛ ja. Ni sariya nu'nuw batolen ka ni kô in tun té ja samiya fara tileman kan, ni sariya nu'nu dé tun ye jinaw ka ladaw ye. Farima min ko fôlen filè, farima min té mèni kè, farima min tulokun ka gèlè, farima min té son môgô ta ma, farima min bé ko bè kôrôbô a taa la don ni kô la fini nôgô ko la, a tilalen fini nôgô ko la a jigila ji la ka jègè dow minè ka dogo a ka palan kônô ka taa na ye so.a sé len ni Jègè ye so a cè y'a gniniga a ko a l'e y'a san surafana na ka man,a cè ko a man na sôrô la i ye kô jègè dé minè taa bila jila a no na ka na n'lasé kunko man,ama son a cè ta ma.a ye muru ta ka jègèw fara sièn ka ban k'u kônô faran o'bè la jègèw ma sa,a ma sonmi ni bè la ko ko gansan tè,a tilalen o'la,o y'a sôrô a ye daaga sigi tasumaka ni daaga tun ye nan daaga dé ye,a tilala ka jègèw kè nan la ka tobi kabi lansara fô safo jègèw ma môn,u'ma sa fana,a cè ye jègèw ta ka taa bila kô la u'nô na .O'dugusajè bè a den kè fôlô sala .a'yèrè fa na ma kènèya kosèbè o kôfè.nôgôya don ne a la,a taa la ni daaga fin fin ye kô la ka taa ko y'i,o'de ma bè jinaw ma,jinaw dimina u'ye ji funu ka muso in bé jila,y'ani môgô ka bô jinaw tilala musola u'ye a kun ci.Ka bi ni don ni kô in ma tèmè kalo kelen kan muso in salen kô fè,kô ji bè jala a kônô na fènw bè tunu na. Ni sababuya d'e kɛ la ni kɔ du ma mba ja cogoye. Mali furu sira taa-ma coko. Furu ye ko kôrô ye, a bé kè kabi lawale la an bèma cèw fè, furu ye fèn barikaman ye, fèn bonya ta, bè te furu kèla ye. Ni gnein bôra muso dô fè, k'i b'a fè furula, i'b'a gnèfô i somôgôw ye olu de be a sira taa ma. I'ka môgôw be wuli ka se muso somɔgɔw fana ma ka gnein fô u'ye ko an b'a fè ka i den muso nyini an den cè ye furula, o'be kè ka sôrô i si sera furu ma. Furu ko kuman fôlen min kè, muso somôgô be sôrô ka don di aw man ni a be na jabi minè. Y'ani o'don dilen tiè, u' be kôlôsiliw boloda aw kan. Ni don di len na aw be segi ka taa jabi nôfè,u'be se ka son,ina fô u'be se ka ban. Ni u'sona u' b'a fô a ye na ni woro ye, aw be kuman furu na folo ni minè kolon songôw kan ni musaka wèrèw. Woro fôlô ye woro den tan ni fila ni baa kelen ni kèmè fila, woro fôlô bôlen ko,woro filan abe sôrô ka na. Woro filana ye woro den bi saba ni wôrô ye, o'bôlen kô woro saba na, woro sabana ye woro pagna kelen ye, aw be ka furu don boloda. Furu nafolo be sara ni aw ka se cogo ye y'ani furu don tiè. Bolokoli Tuyifuga ye duguye min be kunmantu mara la. A bolokoli bé kè numuw d'é fɛ, ka daminɛ san seginla fô san tan ni fila denw. Don kelen de sigilen bè san kônô bolo koli ka man. Ni ni don ni se la ka sôrô denw minw be ni si ko fôlen ni na i'ka kan ni bolo koli ye. Ni bolo koli bé kɛ tu fin dô d'e kônô,ni tu fin ni dugu kôfɛ. Ni ni don sela u' be ci bila numu cè ma ka fô ko bolokoli don sela,numu cè b'i na denmisenw fara niôgô kan min u' si be ni si ko fôlen ni na,ka taa n'u ye tu fn ni na blokoli yôrôla, bolokoli be daminè kôrôya kin ka taa bila fô bè ka fitini la .boli koli kôfè,u'be segi ka na dugu kônô o don bè bolo koli kôfè,u'be sigi tiè kala kan fô ka taa se kalo saba ma.ni kalo saba dafa la,u'ka kan ka bô,u' ba yira ko joliw suma na.u'bô don gnana jè ba dô be kè,u'be tasuma ba mènè,ni tasuma ni kuna ,u'bè bi na kelen kelen ka na tasuma ni sago san fè,u'ba sôrô denmisèninminw bolo ma ko sigilen bè tasuma kô fè ni buguri jè ye,u' b'a kè ka solomana den n'u bon,o bè kèlen kô ,u'be taa u' ko,u'kolen kô,numu tiè b'u fara niôgôkan ka fô u'ye k'u man tè ka musoko kè fo kalo kelen,ni min ya nkè n'a min sôrô ala a yèrè kunku do,u'be sôrô k'u la bila. Cɛkelen dugu yɛ dugu Sikasso mara la yɛ. Cɛ dô tun be dugu dôla, a fa sala ka ba sa ka kelen to, dôgô ni kôrô fan chi té a fɛ fô a yɛrɛ kelen daman. A fa ni a ba salen kô dugu môgôw ye a ma ba u'la ka to a kelenna, môgôw bè bana ala a kelen o sabanula a ye dugu bila ka taa sigi kunko kônô. A taa wati sigi kunko la a si tun tèmè na muso furu kan, n'ka m'a si ma son ka den di a ma furula, alima ka muso nyini k'a di a ma. A ye a ka bugu sigi kunko ni na, a bɛ sɛnɛw kɛ a kelenna. Don dô a tola sɛnɛna cɛ kôrôba dô na na sôrô foro la, a y'a nyinikan n'a sôrô a be sɛ ka su kè a ka bugu la, ni dugu jɛla a be taa a taa yôrôla, a ko basi tɛ. Wula sela minkè, u'taa la so, a ye ji kalaya ka di cɛ kôrôba ma, ka dumuni tobi u'y'a dun. Cɛkɔrɔba sôrô la ka nyini kan ko muso tɛ i'bolo y'an, a a ko awo, a sôrôla ka do a gneinna ka fô. Dugu jɛlen, daraka dunlen kô fɛ, cɛkɔrɔba ye sira nyini, a taa tola ye yiri dô fô a ye ko ni a ye ni yiri kè jiw jiw la,ni musow musow ye a min, a'l ni a taa la yôrô yôrô a be segi ka na sôrô a ka yôrôla. O yôrô bɛ a ye ji fiɛn dô sigi a ka bugu don da la, ka yiri ni kɛ a ji la. Musow musow ye fiɛn ni ji min o bɛ segina ka na sôrô yen. Bi a ka dugu bonya na kosɛbɛ, dugu musow yɛrɛ ka ca ni tɛw ye. Ni cɛkɔrɔba de kɛ la sababu nyuman ye ni cɛ falatô jeliman goni man. Mali ka dugu Sikaso mara Wùlù (Canis lupus familiaris wala Canis lupus domesticus) yɛ sokɔnɔbagan yɛ. Bagan Dumuni ... malokini ku buru kaba nɔnɔ syɛfan sogo basi mangɔrɔ namasa si tulu sumbala Voir aussi: Tobilinɔ Mali bɛn ka kiltiri be siya bɛɛ bolo. Bolo koli Hɔrɔnya Furu sira taa-ma Mali Faransikan (français, la langue française) ye kan romane ye kan fo Fàransi, Beljiki, Swisi, Kanada, Côte d'Ivoire ani jamana wɛrɛ 47. Mali la faransikan ye jamana ka kan ye. Mali njeta faransi fo mi soro an ka kaladinba sabadedo peaduni an niakademinu akademi kan dedo tsokosogo aga fangan soro an ni janman janganmina wo kan jin konon na folo mi kere Jean Baptiste Poquelin; je an u janman fo Molière kan na. Kan Bongo ye kadɔ dugu dedo a be soro Bandiagara kerkilila a be man 1020 soro ni dugugi kɔnɔ. Mali ka dugu Yiriw: mangoro pegun tomi balansan nɛrɛ nsirasun si dɔ̀nkɔri bàgànin I bɛ se ka yiri tɔgɔw sɔrɔ yoro 'in na: Bamanankan Jiri Tɔgɔw Yiri Yiri: Bin Bin: Sababou Dogo non dugu ye Mali ka mara ye. Baganw munu marale Dogo non dugu la: misiw sagaw baw Dogonoka da ye munno ce bora Mande la. Cew naani ani musow naani bora Mande la. O ko fe o kera duw naani: aru, jon, domino, ondo. Mask san fele ani dugu man je. Elein Mali ka arc central. Kerefen Mali ka ji ba. Dibo la ka u sigi le do uô o bé Bandiagara mara la. Duku ni mokô bɛ jamu Dibo, mokô kème saba de bé duku nina. Jamu Sida (Tangalan dɛsɛ Bana, Faransikan: syndrome de l'immunodéficience acquise) ye bana ye, min bè ka tignènin kè diyen kônô. Sida bè jamana kuturu kè kunko lankolon ye.ka dugu kè tomo ye. Ka an ka bi demisew kè falatow ye,kabini san bafila wagatila, diyen kônô gnèmogow baw kun ye u bolo di gnôgon ma wassa fura bè se ka sôrô Sida bana la cogo min. Ni an ye Sida bana yèrè diatiminè,sida bana sôrô cogo ka ca hali. Ni môgô dô ye tigèli kè ni lamu dô ye ka ta sôrô Sida bè o tigui la,ni i ye tigèli kè ni o lamu kelen ye Sida bi sôrô. An ka muso kôrôbaw bè bolokoli kè ni muru min ye ,na ya sôrô,u ye Sida bana tô dô boloko ni o muru ye,nu ye môgô wèrè boloko ni o muru kelen ye Sida bi sôrô. I ko bin demmisew tignèn ne don côgô min ,an ka yalaba nan ka wale djuguw fè. ka tiè ni musoya kè ni Sida bana tô ye, Sida bi sôrô. Sida bana sôrô cogo ka ca, ani a tè ban fôla.Diyen mogobaw ni a gnèmogobaw,farala gnôgon kan,katugu u ku ba don ko Sida kun bè ka tignèn nin kè an ka ni diyenin kônô. O de konson u sera ka fura min sôrô Sida bana la, o de kèra kapɔti ye,dow ba wélé ko FUKULAN NAFAMA, dow ba wélé ko SUSÈTI,o ye tôgô ninu dara môgôw de fè. Kapɔti kèra fura ye demmisen bayirika caman ma. Tignèn na kapɔti kèra an ma fura ye. Banaw Si (Butyrospermum parkii walima Vitellaria paradoxum) ye yiri ye ni nafan ba debala. Mali jamana kɔnɔ na dônna môgô kôrô fɛ jonna kabi lawalɛ. Si ye yiri ye min bɛ den kosɛbɛ. Si yiriden nanfan ka bo na bè mako caman glan. En nu fɛ farafina. Si de bile kabo à sula au bi wele kôlô ni si bimwatti sela en ka farafin mogo muso bi wili fadiara fɛ ka ta side tômôn mi ka na da tilé kôrô ka wali kè na dji kènè djalla au bi sôrô ka wusu ni ka bo a farra kônô ni ka susu kônlôn kônô ka dɛkɛdɛkɛ ni ka dji kalla ya kosɛbɛ ka donidoni kɛ en kan ni ka conkô fô ka tulu wèlè a sanfè ni ka toulou chè ka kallaya barrama kônô fô ka mun o la nôgômi bè tulu la bè sisi ni ka ba sigi ni ka tulu cɛ mi nôgô tè la nabiwɛlɛ si tulu. Si tulu bè mako chama gna. Ci tulu bɛ don a bɛ kɛ serila abe kɛ nanla a bɛ kɛ ka en wu na dumuni fin hu yiran si tulu bi kè fura chama la a bɛ sɛkɛyɛ. Kabilawallɛ môgôhou fo an bi môgô téléla. Si tulu dilan coko Si ye yiri ye min sôrô kunko kɔnɔ, den be dun, a be kɛ tulu ye a tulu be dun. I be den siyen kelen san kônô. Ni si den na u' b'a kônô fô a ka mo, ni a môna u' be taa a den burulen tômôn kunko kônôka na so. Ni si tômô na, u'b'a fara bôla ka to a kolo ye barsa a kolo de na fa ka bon. Ni kolo sôrô la, u'b'a tobi ka môn, ni a môna u'b'a finzin tile la, ni a jala, u'b'a tôtôka san fɛ fara ni bô akan ka to si kolo yɛrɛ ye,u'be ni kolo de wusu,walima dôw b'a kɛ dibila, ni awusu ka se, u'b'a susu ka mugu mugu ka sôrô ka yiran ina fô nèrè ba yiran cogomin. A yiranlen kô u'b'a finzin walisa a ka suma ka sôrô ka taa sin mansina ka a dègè bô. Ni a sin na ka ban,' be a gosini u' bolo fô ka taa se a tulu bô ma,tulu fôlô min be bô o nôgô len don, u' be a kôrô gèlen ka san fɛ tulu pali o de ye a gnanama ye ka bila ka suman,a sôrô ka môn. Ni de ye si tulu dilan cogo ye, a be kɛ ka mako caman gnein, a be dun a be kɛ fura fana ye. Sababou Dumuni Yiri Wiki yɛ sitewebi yɛ min bɛɛ bɛ yɛlɛma. Wikipedia yɛ wiki yɛ. Kita ye Mali ka dugu ye. Mali ka dugu Sibi ye Mali ka dugu ye. A ane Bamako cɛ kilometiri 50. Mali ka dugu Kulikɔrɔ ye Mali ka dugu ye. A be Jeliba dala. A ni Bamako cɛ ye bamɛtɛrɛ 60. Dugu koroba don. A donnen kosobɛ ni a bada sanuma ye min bɛ sɛgɛrɛ funankɛniw fɛ tilema wati. Mali ka dugu Banjagara (tubabukan: Bandiagara) ye Mali ka dugu ye. Mali ka dugu Segu ye Mali ka dugu ye. A be Jeliba dala. Segu ka cercle Pelengana, Sebugubu, Konodimini, N'Gara, Masala, Sakoïba, Soinyebugu, Cinzana, Samene, Dioro, Faraku-Masa, Kamiandugu, Diédougou, Koumandougou, Bellen, Baguidadougou, Farako, Sama-Fulala, Suba, Digandugu, Katiéna ,Fatiné, Diouna, Markala, Dugabugu, Togu, Boussin, Sansanding ani Sibila. kɔfɛ sira Site officiel de la ville Mali ka dugu Timbuktu ye Mali ka dugu ye. A be Jeliba dala. Mali ka dugu Gao ye Mali ka dugu ye. Mali ka dugu Sanga yɛ dugu 13 yɛ Mali kɔnɔ. Marcel Griaule Ibu Mali ka dugu Djenne ye Mali ka dugu ye. A ane Bamako cɛ kilometiri 574. A be Bani dala. Dugumogo be taa 22.000 jon yooro. Mali ka dugu Yanfolila ye Mali dugu dɔ ye, min bɛ Sikaso mara kɔnɔ. A ni Buguni cɛ ye kilomɛtɛrɛ 80 ye. Dɔw b'a f'a ma ko wasolon faaba. Sɛrɛkili don, min bɛ kamarili kɛ arɔndisimen nataw la: Sikorolen, Kangari, Gelenlenkɔrɔ, Yɔrɔbugula ani Kalanna. Mali ka dugu Mopti ye Mali ka dugu ye. A be Jeliba dala. Mali ka dugu Kidal ye Mali ka dugu ye. Mali ka dugu Samiya (samiyɛ) tuma sanji bɛ na Mali ani kɛrɛfɛ jamana caman na Farafina tilebifɛ. Mali samiya bɛ daminɛ juwinkalo ka ta laban otɔburukalo. O kɔfɛ, kawula wati bɛ damina. Video Samiya Bamako kɔnɔ Sikaso mara la dugu don be kilomɛtɛrɛ 44 ani Sikaso cɛ. O dugu tôgô ye ko Saniena, Saniena ye min ma bon ko sɛbɛ, a dugu môgô yɛrɛ fana ma ca. Sanièna don da la, kô dô be yen min tôgô ye Sanièna kô. I be tɛmɛ ni kô ni da la ka sôrô ka sé Sanièna dugu yɛrɛ kɔnɔ. Kô ni ma bon, a ji ma ca, n'ka sanu ton dô be ni kô ni jè ma jè la, dôw yɛrɛ ko jina na folo do. Dunia fan bè mogô dé be taa u'gèrèsègè si filè Nansara far farafin kan. A kabako fôrô yɛrɛ ye mun ye, ni bé digi san fɛ i bɛ sanu ton ye fɔ a be mana mana n'ka ni jigi la k'i b'a cè a be kè walima bèlèkisè, kabakisè, jein-jein. Ni sanu in be kô ni na a mèna ka bi ni lawale la, a'l'i bi môgô ma se ka ni sanu ton cè. Môgôw ko min gèrèsègè mana kè a la o de ba sôrô ka cè. Sikaso mara Kaba ye sɛnɛ fɛin ye min be sɛnɛ ina fɔ suma tɔw. A be sɛnɛ samiye de fɛ, a be kalo saaba saaba kɛ fɔ ka taa se kalo naani ka sôrô a man se, ni kaba baara bana a kisɛ be se ka kɛ fin cama ye, to ye a dô ye, to ye dumuni ye min kadi malienw ye kosɛbɛ: kaba kisɛ nde b kɛ to ye, a tobi cogo filè: kaba kisɛ be taa folo ka fara bô a la a folelen kô ka ko ka sôrô ka taa bila mansin na, a silen kô, mansina a mugu be tin tin tèmè na ka to a mugu nugu, o mugu nugug de be kè to ye, o be daga sigi ta la ni daga wuli la u'ba sôrô muggu ni nôni na u'be sôrô ka kè daga wuli ji la ka to tasuma na fô ka se watijan man, ni to seri wulila dô ba jè ka bô to seri la u' be a sôrô mugu jalan dô sigilen bɛ kɛrɛfɛ. Ni to seri soli la u'be mugu jalan dô kè daga la ka sôrô ka fasa ni songalama ye fô ka ja dôni, u'be sôrô ka to seri jɛlen fara a kan ka fasa tuguni ni a môna u'be a bô tasaw la, u'be sôrô ka nan duman dô tobi a la, ani nan be se ka dun dôw yèrè b'a nôni ka min. Dumuni Hadamaden josiraw dantigɛkan (tubabukan: Déclaration universelle des Droits de l'Homme). Hadamaden josiraw dantigɛkan (bamanankan) Sumara o sunbala ye fein ye min be dun, n'ka mɔgɔ caman te a dilan cogo nyein dô. Sikasso mara la, bugula kaw ka baara de ye sumara dilan ye, me n'd don a la ka nyein fɔ doni. Sumara be dilan ni nɛrɛ kolo de ye, nɛrɛ den. Nɛrɛ ye yiri ye min be sôrô knko kônô naw la, a be den si yan kelen san kɔnɔ. Ni nɛrɛ fôlen se la, usow be taa kunko kônô ka nɛrɛ kari, a môlen fara a geren kan a bè ka kan. Nɛrɛ tômôen kô, u'be a wôrô ka bô a fara la, ni a wôrô la ka ban, u' b'a fara fili ka den yɛrɛ susuwalisa kolo ni bu be bô nyɔgɔna. O kèlen kôfè, u'b'a tin tin ni tèmè ye, bu be mara kolo de be kè sumara ye. U'be kolo ko ka jè, ka da tilè la, a be se ka tile cama kè ka sôrô a ma ja, a jalen kô, u'b'a tobi fô a ka môn, a tobi tôla be se ka yilè kuturu kè ta la, a tobilen kô, u'b'a fèinzintilè la fɔ a ka ja, u'b'a sus ka fara bô kolo la, ni u' tili la u'b'a ko, ka sôrô ka sôrô ka finzin tilè la, a be se ka a'l'i lôgôkun kelen kɛtile la. Ni a jala, u'b'a yiran, u' be dag abila ta la ka sôrô ka kè a la,o de ye a yiran cogo ye, ni amôna, u'be taa sin mansi na walima ka susu, susu ni ye sumara mugu ye. Dɔ te yiran a le tobilen kɔ fɛ a be sin wugu la, ka o mɔn ka fere. Dumuni Nsirasun walima Sìra (Adansonia digitata) ye Afrika yiri do ye. A maana ani a nafa ka ca. Yiri Diyɛn ka jàmànaw: Afiriki Afiriki du Sud Algérie Benin Botsiwana Burukina Faso Burundi Cap-Vert République centrafricaine Union des Comores République démocratique du Congo République du Congo Côte d'Ivoire Égypte Éciopi Érythrée Eswatini Gabon Gambi Gana Gine Gine-Biso Guinée équatoriale Jibuti Kamerun Keniya Lesoto Liberia Libi Madagascar Malawi Mali Maroc Maurice Mauritanie Mozambique Namibi Niger Nigeria Rwanda São Tomé e Príncipe Senegali Seychelles Sierra Leone Somali Sudan Tanzani Tchad Togo Tunisie Uganda Zambie Zimbabwe Ameriki Kanada Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Mɛkisiki Dunia N'gala ye sigi yôrô ye min be dilan ka caya dugu minsenw la; a be tubabu banc mako gnein.ni n'gala n'u'be dilan yiribaw suman de kôrô, a be dilan ni yiri bolo de ye a suguw suguw. Yiri tulo man nanai de be tigè wlissa tôw be ka da o'l'u'kan cogomin.ni yiri tigè bana ,digèn nani be sen ka yiri tulo man nani turu,ka sôsô ko sèbè,ni o kè la bana biri be sôrô ka da tulo man n'u'kan ,o be kè baro kè yôrô sôrôlen ye. Ni n'gala kan na na de ye dugu la môgôw sôrô ye,suw suw u'be côgô sôrô yen de,deminsenw ta b'u'daman,kamalen ta fana ani môgôkôrôbaw. Dugu kuman nafan man be fô côkôrôbaw fè ni n'gala ni kan ,dugu ko sèbè bè be fô yen de,ko kè taw, ni ko min man tè ka kè ni bè de be fô yen,kamalénnin ni npogotigiw côngôn sôrô don,u'be su beè ban manan manan kan fô la ni thé min na yen. Denminsenw ka tulon kè yôrô don,ni sènè kè wati tè dugu môgô bè be tile ni n'gala n'u'kan, a n'gala dôw be dilan guindôrô da la ,musokôrôbaw kelen be sigi yen. Ni n'gala ni nafan ka bon barsa dugu môgô ka ni lafien yôrô don. Basi ye suman ye min be dilan ni sanyɔn kisɛ ye. A kadi malienw ye kosɛbɛ kɛrɛkɛrɛ ni ya la filaw, marakaw, sɛnɛfɔw, ni sia wɛrɛ caman. A nan man de kadi marakaw ye, a calan de kadi filaw ni sɛnɛfɔw ye. Basi be dilan ni jɔn sugu caman ye, i'na fɔ saniɔn, kaba, keneke, malo, no niɔn wɛrɛw caman. N'ka basi ta dilan de ka téli môgôw fè: saniôn kisɛ be ta ka folo, ka sɔrɔ ka ko, ka bugu bugu ka bèlè kisè bè bô a la, a fololi kun te dô wèrè ye ka fara min be niôn yɛrɛ kan ka sè ka bɔ a la. Ni a ko la ka ban, u'be taa sin mansin na, walaman ka susu bolo la ka sè ka mugu sôrô. Mugu sôrôlen kɔ, ka tein tein ka mugu nugu lan finzin tilé la.daga be sigi ta la ka nyinti sigi daga da la, u'be sôrô ka mugu ni kè a la.ni mugu fin na, u'be a bɔ ka téréké ka sôrô ka finzin ko kura tilé ka sôrô ka tigè dègè kè a la, o de ye basi calan ye,a nan man tè finzin tilé la, tigè dègè tè kè o la,n'ka n'gan mugu de be kè o la, ka sôrô ka nan duman tobi a la. Nan be bɔn a ka walissa a dun ka dia. N'gamacɛbugu ye dugu ye min be Sikaso mara la, ani Sikaso cɛ ye kilomɛtɛrɛ binaani ni duru côgôn na. Ani Sikaso taa ma sara ye kɛmɛ saba. A be burukina sira de la, ni môbili taa, i be tɛmɛ dugu deni fôlô min na o tôgô ye bugula, ni bôra bugula i'be taa kafɛla, ni bôra kafɛla, i'be taa finkolo, ni bôra finkolo, i'be taa thé farako la, ni bôra thé farako la kilomɛtɛrɛ fila côgôna i'be fara ka bô gindôrô la i numa fɛ. Gindôrô ni dugu kônô na cè ye kilomètrè tan ni wolon fila. Ni kilomètrè tan ni wolon fila ni bɛ ye tufing ye, n'ga ni ye kilomɛtɛrɛ tan ni kelen côgôna boli, sira fara dô be min be saniɛna dugula,o kô fɛ dugu wɛrɛ te i'ni n'galamacɛbugu cɛ. A dugu man bon, dugu den te tɛmɛ dugu den baa kelen kan,u'ka baara ye sɛnɛ, cago, banga balo ni môni. Kalan so te ni dugula, dôgôtôrô so te ni dugula, u'be taa finkolo walima fô sikasso ka taa u'ka bana baga tô fura kɛ. Dugutigi de be dugu la môgôw mara, o dugu tigiya ni kɛn kôrôya kin. Sikaso mara Tembinè be i ye ganbe ondogu no weu ganbogo waduba weu. Koutiala ye Mali ka dugu ye. A ane Sikaso cɛ kilometiri 140. Radio Jamana Koutiala Mali ka dugu Ke bataaxe wa gilli Youba Diakite in wa New York kengani U.S.A. Awa katti Mali renmu nwa nwa xasu kuunyini kuunyinde be xenpa gantayi ken dagifalle kenin bataaxe fanan ya yi ken dangifalle geli xa ganin bataxe kewari xa nin jaabi. N'ke ni mamadou diarra wa gilli Mali Kayes. an bataxe lignon da. n'numero fayi +22379311167 Ibu be Bandiagara cercle, ani Sanga arrondissement. Ibu (dow ba wele Ibi faransi la) dugu sigira a be san kèmè nani (400) bò. A mògò fòlò min y'a sigui tògò ko Damani KODIO. O de la Ibu (Ibi) kaw jamu ye Kodio de ye. KODIO tògò yèrè bòra Godio de la : O kòrò ka mògò bò mògò la. Ibu dugu sigilen be kulu san fè. A ka jan Sangha la kilometre duru (5km). Sisan, dugu mògò caman be ka jigui dugu man ka kuluw bila. Ibu population hakè be mògò wa dura (5 000 habitants). Ibu dugu (Kodio), ani Banani dugu (Perou), ani Sangha dugu (Dolo), ani ireli dugu (Douyon); u bè be balimanya la. Kodio ni Sagara fana be balimanya la. Sinankunya be Ibu dugukaw ni Bamadugukaw cè. Ibu ye dugu touristique ba de ye. Touristes caman be tèmè a fèn. Mali ka dugu Kɔri be sɛnɛ an fɛ Mali la cogomin, kɔri nafan ka bon an ka sɛnɛ kɛ la musow ye. Kɔri be sɛnɛ samiya de fè, a sɛnɛ kuman ni a se kuman bè be se ka bɛn kalo wôrô man. Ni sɛnɛ kɛ law tila foro labɛn na u'be laburu kè ni sari misiw ye, u'be sɔrɔka kɔri kisɛ dan. U'be bin fagalaw kè a kôrô. Ni a wulila, u'b'a sien ka binw fili, kalo saba kôfè a be sôrô ka falen da minè, kalo saba wèrè a be den, kalo kelen ni bè kô fè a kuru be sôrô ka ci abe sôrô ka jè, u'b'a sôrô ka bôli daminè, ni a bôla ka ban u'be taa bila kôri mara yô la. Ni kôri cè la ka ban cmdt môgôw be sôrô ka wa san, sani u'ka san, u'b'a pese fôlô ka a akè dô.kôri min gnèin kagni u'be san songon juman na, min u' gnein magni u'songon be ben, a kilo be daminè binani ni saba la fo binani niduru la. Musow be kôri parata ka kè. Bondo la ye dugu dô ye Kumantu mara la, u'ka fèin son ta ye sira dô ye n'abe fô a ma ko sira son. Bondo la kaw be sira son san o san samiya don da la tènè dô fè, u'be sira son walisa san ko be nôgôya cogo min, ka sumaw gnein ka samiya dia. Bondola ni a dafè dugu bè de jèin ka ni sôni ni kè, ubè ka kan ni sôni don ni na tiè fara muso kan denmisen fara môgô kôrôba kan kôrôlen a be fô ko sira sun kôrô la ye jinè man yôrô ye ni don ni n abè bè gnôgô sôrô sira sun ni kôrô, u'be sôrô ka tèmè ni sôniw ye, musow taa tô la be taa ni n'ga minèw ye a ni suman tièw ba taa ni banganw ye ina fô: misiw, sagaw, baw, chièw, ani fèin wɛrɛ caman. Ni fèin ko fôlen n'u'be tobi yen ka dun yen a kelen te taa so fôli fèinw be kè yen balani n'bôlon dida min fèinw fana be kè yen gèrègèniya la dolo, banganw fagalen joli de be kè ka jo son. Misi (Bos taurus) bɛ bagan. Misimusow be nɔnɔ adi. Kɔkan sirilanw Cattle Bagan Sinima bamanankan: 7000 km plus loin (2005) kilomɛtɛrɛ ba 7 kɔ fɛ A Banna (1980) Afrodita, el jardín de los perfumes (1998) Ali Farka Touré: Ça coule de source (2000) An Be Nɔ do (1980) Andanggaman (2000) Baara (1978) Bamunan (1990) Cinq jours d'une vie (1973) ɲɛnamaya dɔ tile duuru Cinéma de notre temps: Souleymane Cissé (1990) Souleymane Cissé : An ka waati sinima Cosmic Africa (2002) Den Muso (1975) Desebagato (1987) Djourou, une corde à ton cou (2005) Falato (1989) Finye (1982) Finzan (1989) La Genèse (1999) Jenɛsi Guimba, un tyran une époque (1995) Guimba Nijugu Haramuya (1995) Kabala (2002) Kasso Den (1980) Kiri Kara Watita (1986) Moko Dakhan (1976) Moolaadé (2004) Le Médecin de Gafire (1986) Gafire dɔkɔtɔrɔ Nyamanton (1986) Sia, le rêve du python (2001) Ta Dona (1991) Taafé Fanga (1997) La Vie sur terre (1998) Waati (1995) Yeelen (1987) Yɛlɛma donna kow la nankɔrɔla (1978) Min Ye Buteli Fenw min bɛ fɛɛre buteli kɔnɔ: ji nɔnɔ dolo Ji I n'a fɔ ji bɛ buteli kɔnɔ. sanji samiya Sanji bɛ ji ... Ji Saga bɛ bagan. Bagan Ba bɛ bagan. Kɔkan sirilanw Capra aegagrus Bagan Fali (Equus africanus asinus). Kɔkan sirilanw Donkey Bagan Jamanatigi bɛ tigi ka jamana. Mali ka jamanatigiw Sisan (2014) Ibrahim Bubacar Keyta bɛ Mali ka jamanatigi. Tariku {| |1960-1968 Modibo Keita |- |1968-1991 Musa Trawere |- |1991-1992 Amadu Tumani Ture |- |1992-2002 Alfa Umar Konare |- |2002-2012 Amadu Tumani Ture |- |2012-2013Jonkunda Tarawele Politiki Salif Keïta bangera Uti tle 25, san 1949 Joliba dugu kɔnɔ. Jɛnselekenaani farafin pop dɔnkilidala ani sɛbɛnina lakodɔnnen don kabɔ Mali la. Sankaɲongon t'a la tɛ dɔnrɔn a tɔgɔ bɔlen ka fɔ Afrika sanu kantigi, nka yefuge don min bɔkolo ye Sunjata Keita ye Mali mansamara sintinbaa fɔlɔ. A bɔkolo in kɔson, a man kan ka kɛ dɔkilida ye min tolen don jeliw ma. Yefugeya in kera gɛlɛya ye Salif Keita ma aka kabila kɔnɔ min ya to a y'a wolodugu bla ka taa Bamako san 1967. Yen, a donna fanga ka fɔlikulu min tɔgɔ Bamakɔ Super Rail Band. San 1973, a donna "Lasigidenw" fɔlikulu la. Politikiko gerentɛ ya to Salif ani Lasigidenw bɔra ka taa Abijan san 1970 kɔnɔna. Kɔkan sirilanw Salif Keïta Fɔlikan mɔgɔ Ali Ibrahim "Farka" Ture (ɔkutɔburu tile 31, san 1939 - marisi tile 6, san 2006) tun ye Mali dɔnkilidala ani gitarifɔla ba ye. Ali Farka Ture tun ye Afiriki dɔnkilidala lakodonnen baw dɔ ye duniya kɔnɔ. A ka fɔlisen be jate sirakunben ye ladala fɔli ani Saheli Ameriki fɔlisen n'o tɔgɔ "bluz". Dow ka fola, Ameriki bluz fɔlisen bɔra Farafinna ladala fɔlisenw na. O sebennen do Martin Scoresese ka gafe kɔnɔ "Bluz si". Saradali la, Ali tun bɛ jɔyɔrɔ biwolonwula ni wɔɔrɔnan (76nan) la Rolling Stone ka waati bɛɛ Gitarifɔlaba 100 jɔjan kɔnɔ. Ɲɛnamayalakali A bangera san 1939 Kanaw dugu la Joliba da la, Gurma Rarus mara la Mali kɔrɔntlebi Tumutu mara la. A ka dumɔgɔw sɔrɔla ka taa Ɲafunke masurunya dugu la, a tuma a tun ye denmisɛn ye. A bamuso den tannan tun do min sera ka denmisɛnya tɛmɛ. "Ne denkundi tɔgɔ ye Ali Ibrahim ye, nka, lada don Farafinna ka tɔgɔ kabakoma da denw la den saya juguya kɔsɔn". Nin ye Ali yɛrɛ ka kuma ye a ka ɲɛnamaya kan World Circuit Records gafe kɔnɔ. Farka kɔrɔ Fali min ye daba lakodonnen ye a ka muɲu ani banbaciya sabula. Nbe fin kelen cɛya aw ma, ne ye fali ye yɛlɛn tɛ kɛ min kan! A bɔkolo ye kɛlɛmansa kɔrɔ ye n'o be wele arima, minnu ka suru kosɛbɛ Kɔrɔbɔrɔw ani Fulaw la Mali saheliyan fɛ. Kamasɔrɔ Afiriki bluzfɔla fɔlɔ min tɔgɔ ye kɔw baw tigɛ, a tun be fɔ Ture ma ko "Farafinna John Lee Hooker". Ali ye dɔnkili da kɔrɔbɔrɔkan, tamasɛkikan, fulakan ani bamanankan na a ka albɔmu kɔnɔ min bɛ wele Ali Farka Ture min kɛra sabu ye k'a lakodon duniya fantanani fɔli ni dɔnkili bunakun kan. Ali Farka Ture ye Afel Bokum karamɔgɔ ye. Ali Farka ka dɔnkili dɔw labaara duniya kunnafoni ani laseli cakɛdabaw fɛ. San 2004, Ture kɛra Ɲafunke mɛri ye. A ye a-yere ka nafolo don Ɲafunke sira baara la, ka wuluwulu dingɛw sen ani ka yeelen don Ɲafunke dugu kɔnɔ. Sɛtanburu san 2005, a ni Tumani Jabate ye albɔmu bɔ min tɔgɔ "Kalo dusu kɔnɔ" o sabula u ye Grammy Award filanan sɔrɔ. A ka albɔmu "Kungo" bɔra a fatulen kɔ san 2006 min kɛra Erɔpu san 2006 Albɔmu ye (World Music Chart Europe). Kɔsan in na, Ali Farka tara BBC Radio fɛ san 2007 jansa la. Marisi tile 7, san 2006, Mali sekonidɔnko Minisiriso ye Ali Farka Ture sanka laci k'a to san biwɔɔrɔ ni wɔɔrɔ (66) Bamakɔ, ka sabukɛ kolo kelebe bana ye. A ye sutura Ɲafunke. Dɔnkilibɔlen 1976 – Ali Ture Farka 1976 – Kɛrɛnkɛrɛnnen: "Mali ka Sanfilaɲɛnajɛ" (Spécial: "Biennale du Mali") 1978 – Sanfilaɲɛnajɛ (Biennale) 1979 – Ali Ture Farka 1980 – Ali Ture min tɔgɔ Farka (Ali Touré dit Farka) 1984 – Dɔrɔgu (La Drogue) 1988 – Sidi Guro 1990 – Joliba (The River) 1993 – Surundu (The Source) 1994 – Talking Timbuktu 1996 – Arajo Mali (Radio Mali) 1999 – Ɲafunke (Niafunké) 1999 - Afel Bokum : Alkibar 2002 - Bubakari Tarawele : N na dɔnkili da e ye (Boubacar Traoré : Je chanterai pour toi) 2004 – Bilen & Binkɛnɛ (Red & Green, 1984 & 1988, remasterés) 2005 – Kalo dusu kɔnɔ (In the Heart of the Moon) 2006 – Kungo (Savane) 2010 – Ali ni Tumani (Ali & Toumani) Sinimanbɔlen 2001 – Jacques Sarasin : N na dɔnkili da e ye (Je chanterai pour toi) 2002 – Marc Huraux : Di man di da kelen kɔnɔ abada (Le miel n’est jamais bon dans une seule bouche) 2006 – Marc Huraux : Ali Farka Ture bɔnyeli (A Visit to Ali Farka Touré) Arajokuma 2006 – Herbert G. Braun/Rainer Polak : Ali Farka Ture ni Malibluz maana (alimanikan na : Ali Farka Touré und die Legende vom Mali-Blues ; faransikan na : Ali Farka Touré et la légende du Maliblues) Kɔkan sirilanw Ali Farka Touré sur mali-music.com Fondation Ali Farka Touré Fɔlikan Gafɛ Kalangafɛ Kumadengafɛ Togo bɛ jamana Afiriki kɔnɔ. Afrika Kɔnɔwari (Kodiwari), madɔnnen Kɔnɔwari ka Fasojamana (Franse: République de Côte d'Ivoire) bɛ jamana Afiriki kɔnɔ. A ye faaba Yamusukuro. Afrika Albert Einstein (1879, Jermani - 1955, Amerika ka Kelenyalen Jamanaw). Mogo kalanen don ba. Tun ye hakili tigi ye laboratoire la. Ale jiginna Alemanya la, san ba kelen keme segin ani biwolofila ni kononto. A togo bora mun na. O ye hakilina caman caman ye. Albert Einstein togo bora barisa ale ko A ka kalandenw ma. Ko: giriya ani yeelen teleya be se ka yelema ka ke fanga walima fangya ye. I na fo, fangali dow be yeelen kononana, yeelen, min be bo tile la. Tile sera mun o mun ma, Giriya be U bee lajelen na. E=mc^2. Walasa Mogow ka se ka a nafa don, E = fangaya, m = giriya , c = yeelen teliya x yeelen teliya. Olasa A kera Giriya ani Fangya kelenya ye. Denya ani Kalanya Albert jiginna Ulm, Württemberg, Alemanya. A ka cekoroba, a togo ko Hermann Einstein, ye baara caman ke electricien baara ani negejuru bara ni tasuma baara la. Albert tun ye Jeuf ye, nka a tun te taa misirila ka seli. Albert tun te deli seli la. Waati min a tun taara filana kalanyoro la, Ale taara lakoliso Katoliki ye. Sinima (filmi) Sinima bamanankan Dɔnke ɛɛÀ balani dɔnkili Fòtòta kamera Malik Sidibe Kan Anglɛkan Bamanankan Faransikan Latεn Bomu Syenara Mamara Dɔgɔsɔ Sɔnŋoy Fulfulde Tamasayt Hasaniya Tyeyaxo Maninkakan Kasonkakanŋo Soninke Kɔkan sirilanw Mara dugutigi jamanatigi Fanga ɲɛmaaw Hadamaden josiraw dantigɛkan Diinɛ minw bɛ sɔɔrɔ Mali kɔnɔ ka caya olu filɛ ni ye : Sìlàmɛya Kretien Catholique Kretien Protestant Sɔnnikɛlaw Nga ni dinɛw kɛrɛfɛ dɔ wɛrɛw bɛ sɔrɔ ye i na fɔ : boudhisme, Brahamanisme,ne ye silame ye neye youssouf. Bava diallo ye Sìlàmɛya (الإسلام) bɛ diinɛ. haji kuranɛ Mecca Muhammed ukan: histoire) Jose Trawere Babenba Trawere Monzon Jara Samori Ture Cɛba Trawere Kanku Musa Sunjata Keita Elhaj Umar Tal Askia Mohamed Soni Ali Ber Syɛfan be syɛ ka fan. Kɔkan sirilanw Syɛfan Dumuni Bagan Kankalan (tubabukan: linguistique) bɛ kalan ka kanw. Tulon Tulon-ka-yɛlɛ bɛ dugu diya. Dɔnke, balani Dɔnkili Sinima Folo Bamanana Furu Jèli (tubabukan: griot) jeliya Bakari Sumano (1934-2003), Mali ka jeliwtigi Hassane Kassi Kouyaté Kɛnɛya Banaw Dɔkɔtɔrɔya Sokɔnɔbagan bɛ bagan so kɔnɔ. Bagan Sɛnɛkɛ (tubabukan: agriculture) bagan dumuni Kungodon Tobilinɔ (tubabukan: cuisine) dumuni Dɔnniyagafeba, ɔnsiklopedi (encyclopédie) ye gafe dannaselen ye min be tali kɛ kunnafoni dɔnniya bolofaran bɛɛ kan. Dɔnniyagafeba tilalen ka kɛ sɛbɛnfɛnw ye. Sɛbɛnfɛn kelen bɛ kuma kun kelen bɛɛ kan. A ka cala, sɛbɛnfɛnw tondonen abajada cogoya lam gafe kelen kɔnɔ walima gafe caman min sirilen fin hakɛ donta la. Wikipedia ye ɔnsikopedi misɛliya do ye. Tuɲena, ansikopedi kun ye ka dɔnniya jensenen lakafo dunia kɔnɔ; k'a tabolo labɔlen sigi sen kan mɔgɔw ye an ni bɛ sigi la, k'a dɔnniya latɛmɛ mɔgɔw minu bɛna an kɔ, walasa kɛmɛda tɛmɛlen baara ka na kɛ fu kɛmɛda nataaw ye. Ani mukɔsɔn, an ka sinin ɲasigiw na kalan koɲuman, ka jogo ɲuman sɔrɔ ani ka balo nilafiya kɔnɔ. A mankan a ka sa kasɔrɔ an ma nafa lase hadamadenya ma. Dolokalan (tubabukan: astronomie) ye dɔnni ye min ɲasinen bɛ dolo kalanma. Dɔnni don min daminɛra kabini lawalɛ la. Bi bi in na, minan kura caman sintira walasa ka baara in sankɔrɔta. Farikoloɲɛnajɛ (tubabukan: sport) be sɛmɛ don ka fasa kɛnɛya k'a kɛbaga kisi bana caman ma. Bi bi in, farikoloɲɛnajɛ sugu ka ca kosobɛ. Misaliya la, ntolatan, basiketi, bolininjɛ, panni, biɲɛ fili, tenisi, soboli, siɲɛta, kulunboli, nunni, negeta ye farikoloɲɛnajɛ suguya dow ye. Nka, a bɛɛ la mandi fan bɛɛ fɛ o ye tolantan ye. Baaraw: dugutigi jamanatigi kalancɛ sigarɛtitigi .. en:Profession#List of professions Fɔlikankalan bɛ fɔlikan ka kalan. Dùgùkòlòkùnnàkalan (tubabukan: géographie) Dunia Kùnnàfònìdìcogoyaw (tubabukan: Communication)Kadi ɔridinatɛri ɛntɛrinɛti Kùran (tubabukan: Électricité) ɔridinatɛri Malik Sidibe (1936, Soloba, Yanfolila) yɛ Bamako fototala ba dɔ ye. Exhibitiones plus Importante Museum of Contemporary Art (solo), Chicago, États-Unis, 1996 Centre d’Art Contemporain (solo), Genève, Suisse (solo), 2000 Galleria Nazionale d’Arte Moderna (solo), Rome, Italie (solo), 2001 Stedelijk Museum, Amsterdam, Pays-Bas (solo), 2001 You look beautiful like that : The Portrait of Photographs of Seydou Keïta and Malick Sidibé; Fogg Art Museum, Harvard University Art Museums, Cambridge, MA, USA; UCLA Hammer Museum, University of California, Los Angeles, CA, États-Unis; Norton Museum of Art, West Palm Beach FL, États-Unis; National Portrait Gallery, London, Grande Bretagne; Williams College Museum of Art, Williamstown, Massachusetts, MA, États-Unis, (2001-2003) Musée Pincé, Angers (solo), France, 2003 Hasselblad Center (solo), Göteborg Museum of Art, Gothembourg, Suède, 2003-2004 CAV Coimbra Visual Arts Centre (solo), Coimbra, Portugal, 2004 Museet for Fotokunst. Brandts Klaedefabrik (solo), Odense, Danemark, 2004 Dɔkɔtɔrɔya (tubabukan: medecine) ye baara ye munkɔsɔn ka hadamaden ka kɛnɛya sabati ani ka banban ni kalan sira, banaɲaɲini ani banabagatow furakɛli. A lajɛlen inafɔ ɲɛdɔn-baara ani dɔnni. Tubabukan medecine jumera Latin na ars medicina min kɔrɔ furakɛli ɲɛdɔn-baara. Taabolokura dɔgɔtɔrɔya sinsinen kɛnɛya dɔnni kan ani ɲanama-dɔgɔtɔrɔya, klinik dɔgɔtɔrɔya, farali ani ɲinini. Nin bɛɛ kun ye walasa ka hadamadenw ka banaw ani jogidaw furakɛ hakili-sigi kɔnɔ. {NIYE AW BALAMAKE YOUSSOUF BAVA DIALLO YE } Dònìni (tubabukan: transport). Sàrìya (tubabukan: droit). Nafasɔrɔsira (nàfàsɔ̀rɔ̀sira ; tubabukan: Économie). Yesu Krista Bibulu Diinɛ Bible ye Ala ka kuma ye min sɛbɛnna kitabu 66 kɔnɔ. A bɛ tila fan fila ye : Layidu Kɔrɔ, ani Layidu Kura. Kitabu 39 bɛ sɔrɔ Layidu Kɔrɔ kɔnɔ, Layidu Kura bɛ taa kitabu 27 la. Ka fara o kitabu 66 kan, Katolikiw bɛɛ sɔn kitabu wɛrɛw ma minw bɛ wele ko "apokrifuw". LAYIDU KƆRƆ Jenɛse Ekisɔde Levitike Nɔnburuw Dutɛrɔnɔmɛ Josue Kiritigɛlaw Ruti 1 Samuɛl 2 Samuɛl 1 Masakɛw 2 Masakɛw 1 Tilew Kibaru 2 Tilew Kibaru Esdrasi Nehemi Esiteri Job Zaburuw Ntalenw Waajulikɛla Solomani ka dɔnkili Esayi Jeremi Jeremi ka maɲumatɔkan Ezekiɛl Daniɛl Ose Joɛl Amɔs Abdiyasi Jonasi Mise Nahum Habakuk Sofoni Agize Zakari Malaki LAYIDU KURA Matiyu Marka Luka Yuhana Kɛwalew Romɛkaw 1 Kɔrɛntekaw 2 Kɔrɛntekaw Galasikaw Efesekaw Filipekaw Kolosekaw 1 Tesalonikekaw 2 Tesalonikekaw 1 Timote 2 Timote Tite Filemon Heburuw Yakuba 1 Piɛrɛ 2 Piɛrɛ 1 Yuhana 2 Yuhana 3 Yuhana Jude Jirali Yesu Krista Harmagedɔn Diinɛ Solomana Kante bangera san 1922 Gine jamana kono Sumankoyi dugu Kankan mara la, a fatura kalo 11nan tle 27 san 1987 Conakry. Fokan na, a bokolo bora Kulukoro marala Mali kono, kabini tuma jan. Kan Maninka-kan be fo Jine ni a laminin do. n'a fo da ko Maninka-kan, o fonya bede le ko: Manden-ka-kan. min nu ye bo la manden, o lu kan kanin, an bee y'a don ko Mandenka ye farafinna tlebe siya siyaman fodoba too le di.an be alah fo masa corotani alé mi yan dan maninkakan be fo konowari a be fo malila abe fo jine abe fo burukina gambi senegali Kan Mandinko-kan Bamanankan be seben ni latain sebeden na, a be sebe n'a yere ka sebeden fana la, o togo ko N'ko sebesun, o ye sebeden 27 de ye, sikira 7 ni sikirata 19 ni tero kelen. O kofe, masere misen 9 be sebesun fe, min be kan masere. Kan Mandenw be kan min fo, o de toko ko N'Ko (ߒߞߏ), o koson, ni min kera kumanna, a be a fo ko: n'ko de, walima, n' b'a fe k'a fo de ko. kono, an be kan dambe a fo yoro la, k'a fo ko mandenkan walima mandenkokan, k'a dambe a fobaa la k'a fo ko Bamanankan, julakan, o de y'an ka kan toko caaya, k'a soro kan kelen don, kanbulon ko fan ye tokow 4 olu deme i n'a fo ko kan 4 don, k'a soro kan kelen bulon 4 don, o koson a bee be nyokon faamun. awoo, n'a y'i dia i be a fo ko Maninkakan, Mandenkakan, Bamanankan, Jurakan wala julakan, nin bee ye fen kelen de ye. n'ko sebesun sindito, fode Solomana y'a jija k'a ke tyokoya la, min be se kanbolon nyinu bee seben na tyokoya kelen kan ka nye. a ye sebenin damine ni arabu sebesun de ye, ka sanji 4 ke o kan a ma nye, ka sebenin yeleman latain sebesun fe, ka sanji 3 ke o kan a ma nye, sabu kanmasere te sebesun fila olu kono, min be Mandenkan wasa, ka sebenin ke kumaden jiyabe ye. arabu sebesun ni latain sebesun na kanmaserentannya de y'a to a ye sebesun kanmaserema do sindi Manden kan ni kan kanmaserema toma lu ye, o de ke ra n'ko sebesun ye, min be se ka sikiralan 7 kelenkelen bee fo tyokoya 16 sebe ka nye kanin, o don te se ke la arabu ni latain do hali bi. nin koson: bamanankan be seben ni latain sebeden na, a be sebe n'a yere ka sebeden fana la, o togo ko N'kosebesun, o ye sebeden 27 de ye, sikira 7 ni sikirata 19 ni tero kelen. o kofe, masere misen 9 be sebesun fe, min be kan masere. Jatropha curcas (Bamanan tɔgɔ bàgàni) ye falenfen ye min bɛ labaara ka kɛ taji ye Filipin ka kɛɲɛ ni shariya min sɛbɛnan Miriam Defensor-Santiago fɛ ani Migel Zubiri. Bagani taji bɛka sankɔrɔta ka subu kɛ a sɛnɛli nɔgɔya ye proje caman senfɛ India ani jamana yiriwata wɛrɛw la. Nɛgɛsira Mumbia ani Delhi furancɛ sɛnɛlen ni bagani ye min bɛ kɛ ka sisikulu latama 15-20% hakɛ. Bagani tulu bɛ wele ko nimataji (biodiesel). Afrika kɔnɔ, bagani sɛnɛ beka sansɔrɔ kosobɛ Mali la. Bagani foro tari kelen be se ka kg 1500 walima 2000 dii min tulu bɔlen bɛ litri 540 kase 680 tari kelen na. Bagani bese ka celasɛnɛ ni warijɛ sɛnɛfenw ye inafo Kafe, sukaro, jiridenw ani nakofenkɛnɛ. New Ziland pankuru cakɛda beka dabaliw tigɛ walasa ka pankuru 747 jumbo jet (wolonfla nani wolonfla jumbo) lapan nɛgɛɲa (dumaren) saaba kɔnɔ ni bagani tulu ye desanbru tle 3 san 2008. Bagani lakodɔnna fɔlɔ Cema Amerika ka sɔrɔ ka sɛnɛ funteni jamanaw kan inafɔ India, Afrika ani Saheli Amerika. Bagani lasera Afrika ani Asia Portugez julaw fɛ. Bagani kɔgɔlen bɛ feere cɛma ani musoman ta minu tɛ jeɲa. Kafofenw be bagani la min buwa ka bon kosobɛ. Bagani bɛ jaa kun ani bana a kisɛ tulu bɔta besɛ 40%. Bagani shilen tulu bɛ kɛ ka dizel mashin laboli a boo labaaralen bɛ kɛ ka kuran sow latama. Yiri Poyi Biden Aa! bi denko kɛra baara ye, Fɔlɔmɔgɔw den tun b'u bolobɔ baara la, nka biden tɛ mansa labi sanko k'a bolobɔ. Mansaw ta kɛra si baara ye. Dusukasi filɛ dɛ! Hinɛ banna mɔgɔya la. Bidenw ko lafiya. Mara banna duw kɔnɔ. Biden tɛ mansa dɛsɛlen dɔn. Mansaw, den ye bɔgɔ kɛnɛ ye. A mana ja cogo min na a bɛ to ten. N'i y'i ta kɛ Baba komandan ye, A bɛ nisɔngɔ kani i la. '''Isa Jalo ka bɔ Kɔdugu Kati mara la. Nin poyi cira Interneti la Mohamɛd Misbaho Tarawere fɛPoyi : BɛnbalisoFarafina kɛra bebaliso ye. ɲɔgɔnfaga ni ɲɔgɔnkɔniya, ɲɔgɔntɔɔrɔ ni binkanniw, ɲɔgɔnforoki ni yɛrɛdamakɛlɛ, Siyawoloma ma ban Farafinna. Sigi gɛlɛyara. Ko Farafinna ye kelen ye, An k’an bolo di ɲɔgɔn ma ka bɛn, Si tɛ se ka taa ka si to abada. Yɛrɛdamakɛlɛ ma dabɔ ɲuman kama. Farafinna kelenyatɔn k’a firifirin dɔɔni sa K’an bɔ lanɔgɔ dingɛ kɔnɔ. Ne ma bɛnbaliso ɲɔgɔn tomo kolon ye.Isa Jalo ka bɔ Kɔdugu Kati mara la. Nin poyi cira Interneti la Mohamɛd Misbaho Tarawere fɛPoyi : FasoFasodenw, an ka wuli k’an jɔ ni fasodenɲumanya jɔli ye. An ka faso bɔ nɔgɔ la. Fasodenɲumaya ni sigili tɛ bɛn. Faso tɛ mɔgɔ kelen ta ye, bɛɛ jɛ don. An ye dɔ kɛ kuma caman na sa. Jamana si tɛ taa ɲɛ kumamugu dama kan. An k’an bolo di ɲɔgɔn ma ka baara kɛ ; Bɛɛ n’a jɔyɔrɔ don faso jɔli la. Wulakɔnɔbaarakɛla ni dugubakɔnɔmɔgɔ. Faantan ni setigi, bɛɛ k’a seko kɛ faso jɔli la. Ni min k’a ɲɛ tɛ da fasojɔlaw kan, An bɛ yɛlen o kan k’an faso jɔ.Isa Jalo ka bɔ Kɔdugu Kati mara la'''. Nin poyi cira Interneti la Mohamɛd Misbaho Tarawere fɛ Julaya ye baara koroba ye Malidenw donna n'a ye kabini lawale la. Mande julaw de kera sababu ye ka silameya ani Bamanankan (Julakan) carin farafina tilebi jamana yoro caman na inafo Burukina Faso, Kɔnɔwari, Sera Leon, Liberiya. Karajako tun be doni kon na walima fali kan. Karajako feereta tun sugu ka ca, kogo, woro, ani makoɲafin werew minu sangawililen jamana kofolen la. Sisan julaya ni folo ta bolendo ɲogon ma. Sahara-cɛla jago ye julaya ye min tun yiriwalen Tlebi Afrika duguw ni Mediterane duguw cɛ. Nɛrɛ walima nɛ̀rɛ (Parkia biglobosa) ye sahɛli jamana yiri madonnen ye. Nafa caman bɛ sɔrɔ nɛrɛ la. Misali la, a mugu bɛ don, a kolo bɛ kɛ sunbala ye. Sunbalaji bɛ dilan ni sunbala ye. Sunbalaji makadi kosobɛ Mali kɔnɔ. O de kɔsɔn, najini dilannaw ye najini dɔ dilana k'o tɔgɔ wele sunbalani. Kɛnɛyatigilamaw y'a sɛminciya, sɛgɛsɛgɛli caman kɔnɔfɛ, k'a jɔyɔrɔ ka bon hali kɛnɛya sabati la. Sanko joli cayabana bɛ mɔgɔ minu na ani bugu dalen don minu ɲana yeli la. Yiri Afel Bokum ye donkilidala kuru ye min ka kaseti laban kanunen do kosobɛ. Fɔlikan Isa Jalo ye cikɛla ye kabɔ Kɔdugu Kati mara la. Mɔgɔ famuyalen don poyi sɛbɛn na Bamanankan na. Mohamɛd Misbaho Trawele ye mɔgɔ timinandi ye, Bamanankan taaɲɛ ye a haminanko ba ye. A bolo, Bamanankan bɛsɛ ka labaara inafo dunia kan mandɔnnen tɔw. A kɛra sababu ye ka Wikipedia datigɛlikan sɛbɛn ani ka fasari caman wɛrɛ dlan Bamanankan Wikipedia kɔnɔ. Bamanankan bɛ Mali kan dɔ ye. Bamanankan bɛ fɔ k'a ta Kayi fo Moti. Bamanankan bɛ fɔ jamana caman de la, i n'a fɔ Mali, Burukina Faso, Lagine, Kɔnɔwari, Senegali, Ganbi, Gine Bisau, Saralon, ani Liberiya. Mɔgɔw min bɛ se ka Bamanankan mɛn, olu ka ca ni miliyɔn wɔɔrɔ ye. O kanhakɛ ye fila ye. Bamanankan bɛ sɛbɛn ni siginiden mugan ni wolonwula ye : a, b, c, d, e, ɛ, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ɲ, ŋ, o, ɔ, p, r, s, t, u, w, y, z Sinima bamanankan Kan Nizɛri bɛ jamana Afrika kɔnɔ. A ye faaba Niamɛ. Afrika Kenya ka Fasojamana ye jamana ye Afrika Kɔrɔn fɛ. A bɛ danbɔ, saheli ni Etiopia ye, Somali kɔrɔn fɛ, Tanzania worodugu fɛ, Uganda tlebi fɛ, ani Sudan saheli-tlebi fɛ. A bɛ sigilen kɔgɔji dala worodugu-kɔrɔn fɛ. Jamana in tɔgɔ dara Kenya Kulu la min ye tamashiyen ba ye. Jomo Kenyatta ka fanga wati san 1960w kɔnɔ, nin fɔcɔgo fɔra a ma. A faaba ye Nairobi. Afrika Benɛn bɛ jamana Afiriki kɔnɔ. A faaba ye Porto Novo. Afrika Gana ka Fasojamana ye jamana ye Tlebi Afrika. A bɛ danbɔ ni Cote D’Ivoire, (Samaɲi Dankan) tlebi fɛ, Burkina Faso Saheli fɛ, Togo kɔrɔn fɛ, ani Gine Jisigiyɔrɔ worodugu fɛ. Gana daɲɛ kɔrɔ “Mansakɛ kɛlɛkɛla”. A ye faaba Akra. Ka kɔn marakɛ wati ɲɛ, Gana tun sigilen mansamara caman fɛ, Ga-adangbe b’o la kɔrɔnfɛ dankan kan, gerekan Mansamara ani fanga fitini wɛrɛw jidala ani gerekan. Jago ni Eropa yiriwara donɲwana kɔfɛ ni Portigisiw ye tandurunan kɛmɛda kɔnɔ. O kɔ Britishiw y’uka mara sigi Sanu Dankan na san 1874. Afrika Jine ye jamana ye min bɛ farafina tile bin yan fan fɛ. Jine ye sɛnɛ ni bagan mara jamana le di balo sila fe. konin sene le taanen nye ka tamin baara too lu la. Jine talanen a sunkun ma tinkudun nanin ne di, jine koojida, Jine temala, Jine sandola, ani Jine Tukodola. o kelen bee talanen a ta marada ni marada duula lu le di. Jine kube n'a Kubeso lu fele nin: Conakry, Kankan, Mamu, N'seregbede, Sigirin, Labe, Kisidugu, Masanta ani Kuritiba (Curitiba) ye Brazil ka sur dugu ye, kapitali ye Paraná. Internet http://www.curitiba.pr.gov.br http://www.curitiba-brazil.com Miɲankakan ye Miɲankaw ka kan ye. A bɛ fɔ Mali la ani Burkina Faso ani Côte d'Ivoire ka Bɛn Miɲankaw sigiyɔrɔw ma. Miɲankakan ni Sɛnɛfɔkan ka surun ɲɔgɔn na kosɛbɛ. Mɔgɔ caman bɛ miiri ko Miɲankakan bɔra Sɛnɛfɔkan na. Miɲankaw ni Senoufow ye sɛnɛkɛlabaw ye. Mali kɔɔri sɛnɛbaw ye ni siya fila de ye. Miɲankakan sɛbɛndenw labɛnna, a ni Bamanakan sɛbɛdenw ma jan ɲɔgɔn na. Sisan gafe damadɔnin bɛ sɔrɔ Miɲankakan na. Gafe belebele min fɔlɔ dlara Miɲankakan na o kɛra Marka ka kitabu ye o min ye Bible fan dɔ ye. Bible tla flanan Layidu kura kɔni de ye Miɲankakan na gafe bɛ la belebele ye fɔlɔ. Mali bɛ farafinna tilebiyanfan fɛ. A ni dugu caman bɛ danfara bɔ i na fɔ Moritani ni Alizeri n'olu bɛ a ni kɛɲɛka ni Nizɛri n'o bɛ a kɔrɔyan fan fɛ. Burkina faso ni Konowari n'olu bɛ a woroduguyanfan fɛ, Laginɛ bɛ a kɔrɔ-woroduguyanfan fɛ ani sɛnɛgal n'o bɛ tilɛbiyanfan fɛ. Mali ka kulu min ka bon ni a lamini jamanaw kulu bɛ ye o diana ye o tɔgɔ hɔbori tondo a diana yɛ (1155km). Faransi ka marakɔrɔ, Mali tɔgɔ fɔlɔ tun yɛ soudan ye a yɛrɛta tubabu bolo (san 1960). Mali faba tɔgɔ bamakɔ wa maliben gama bɛ taga ma (17 994 837) san 2016 la. Malikɔnɔ duguw ba Kayi Kulukɔrɔ Sikaso Segu Moti Gawo Tumutu Kidali Histoire Mali ka nafa yoro sira ba don nɛ dɔ ni a ko tɛmɛnenw dɛw.Ni o yɛ masabowda *Gana masaya (Empire du Gana) Mali masaya (Empire du Mali) Songhaï masaya (Empire songhaï) Bamanan ka masaya Sɛgou,Kaarta,a ni Macina ka masaya (royaume bambara de Ségou kaarta et l'empire peul du Macina). Tubabu ka nani san 1880 Mali dona u ka mara kɔnɔ ni u ba fɔ am ko(colonie française) ni u ba hɛlɛ o kuma la *Soudan français. Avril kalo kilɛ mani la San 1959 sɛnɛgal ni Soudan français bɛ na jɛ ka fanga dɔ sigi nu bi no tɔgɔda ko *Fédération du Mali ni o bɛ kɛ sababu yɛ ka hɛrɛta di senegal ma juin kalo mugan la san 1960.Kalo fila o kofɛ senegal bɛ bɔra Fédération du Mali.Septrembre kalo mugan mni fila san 1960 Mali ye a ka yɛrɛta soro ni neimɔgɔ modibo keita ye.ni janfa(coup d'État)ni o kɛ baga bɛ a yɛrɛ ca kɛlɛkeden ye,ni olu ka niɛmɔgɔ tɔgɔ generales moussa traoré,ni o be na naw ka fangan *jakuya ye (dictature).Gɛnɛralɛ amadou toumni toure bɛ na moussa na ka fanga mɔgɔ minɛ, ka san kɛlɛ fanga la ka sɔrɔ ka fanga kɛ bɛjɛfanga niogadan mi nana bɔ o la o fanganiɛgɔda san 1992 fama mi nana bɔ o la tɔgɔ 'Alpha Oumar Konaré. Alpha Oumar Konaré nana san 1992 ka san duru kɛ o kɔfɛ ka san duru wɛrɛ kɛ ka sɔrɔ ka bila san 2002 o kɔfɛ Gɛnɛralɛ amadou toumni toure nana fanga kura kɛ san 2002 ka ta bila san 2007 ni mandat cura daminɛ san 2007 en bɛo mandant dɛ cɔnɔ a li bi Géographie Le mali jamana bonia ye 1.231.238 km² wa a ka bow ni an dafɛdugu mi nu bɛ an farina kilɛyanfa fɛ ni niger bɔra yɛ. Mali sigi lɛ dɔ a farafina kilɛbiyanfa tiamatiɛ la. Wa baw fila dɛ bɛ a tigɛ senegal baw a ni niger baw.olu bɛ bu suw ta guinee futa dialon kɔnɔ Mali dugu mu mabɔ lɛ do bamakɔ la fadɔ fɛ mɔgɔ bikɔnɔtɔ(90)yé kilɛmêtrɛ carrɛ fila kɔnɔ,Wa i bɛ sɛ ka dū duru yɛ kilɛmêtrɛ carrɛ fila kɔnɔ sahara kènèka.Dafara bɛ Mali ni dugu mu tè yɛ Mauritanie, l'Algérie, ni Niger, ni Burkina Faso la Côte d'Ivoire,ni la Guinée a ni Sénégal. Ni Bamakɔ bɔrayɛ Mali dugu baw tɔ ye Kayes, Ségou, Mɔpti, Sikasso, Koulikoro, Kidal, Gao, Tombouctou. Subdivisions Mali kila lɛ dɔ̀ ni faaba cɛki dɛyɛ a ni Bamokɔ.Ni u tɔgɔ yɛ faaba sa ba bɛ kɛnɛka Gao, Kidal, Tombouctou o lu yɛ Mali sigi yɔrɔma saba dɛ yɛ, Mali woroduguyanfan kila nɛ dɔ Kayes, Koulikoro, Mopti, Ségou ni Sikasso tɛ̀ a ni Bamakɔ. Décentralisation yɛ fin nafama ba dɛ yɛ,barsa a niɛci nɛ bɛ ka faso baara fanba bɛ kɛ dugu dɛn kɛrɛfɛ. Mali kɔnɔ commune kɛmɛ wolofila (703 commune) ni saba dɛ bɛ ni o fanba bɛ kɛra san 1996 là Économie Mali yɛ dugu mi bɛ tanɛ sira kan,ni 65% yɛ bɛ yɛ kungokolon ye. A diago fanba bɛ kɛ badayanfa fɛ niger ba kan. Ni yɛ mali kila a 10%ye bagangena yɛ 90% yɛ sɛnɛkɛla ni momikɛla.Wa a ka dugu dɛn kila fanba bɛ tuga fɛ wa nafa ba dɛ bɛ Mali kɔnɔ.Mali dugu siri lɛ ba dɛ dɔ kɔfɛ dɛmɛ là, wa a fanga ka fɛgɛ kojugu dunia kɔnɔ fɛrɛ ba là(a bɛ cɔti mi fɛrɛ wari fanga ka dɔkɔ nga Mali bɛ o dɛ exportɛ ka tɛmɛ a ka sɛnɛkɛ fin bɛ kan).San 1997 gouvernement yɛ diɛkulu dɔ sigi sɛ kan ko FMI ka mɔgɔ mi nu ka bara bɛ nɛ do dɛmɛ là. Nga Mali gouvernement da lɛ dɔ a la ko mali bɛ na kɛ sanu fɛrɛ la ba dɛ yɛ farafina kɔnɔ, an bɛ yɔrɔ mi na bi a yɛ farafina kɔnɔ dugu filana dɛ yɛ mi ka sanu fɛrɛ bɔ ni ka fɛrɛ li ka tia, A bɛ sanu coton a ni bakan fɛrɛ dɛ ka tia kɔ kan.a fin yɛlɛma bali fɛrɛ ta dugu kɔnɔla la tɛ tɛmɛ 380 dollars san 2005 là (World Development Indicators (WDI) database diatɛ bɔ lɛ fɛ ). Mali bɛ an ka farafina banque ba diɛkulu ba y kɔnɔ ni u ba fɔ a ma ko Union économique et monétaire ouest-africaine (UEMOA). Mali ka dugu "Yesu Lakika Egilisi" (Véritable Jésus Eglise / Yésu ka Églizi yèrè yèrè) ye eglisi ye min sigira senkan Beijing Chinuwa jamana la san 1917. chinekaw ka Protɛsitant jɛkulu bolo fara dɔ don min jusigira san 1900. Nin Eglisi y'a jira ko u ka jɛ be ta mɔgɔ milion kelen ni tilan la (milion 1,5). Eglisi bɛ da Pentecotisitiw (NiSenutigiw) ka miriya la Ni Senu ka nilifenw ko la. Danaya fɔlen kuma sen tan : Ni Senu Batiseli Sen koli Jɛɲongɔya sɛnuma Lafinyen don Yesu Krisita Bibulu Kisili Eglisi Matigi nali ko kura Diinɛ Uetersen (ˈyːtɐzən) ye Alimaɲi ka dugu ye. A ane Hamburg cɛ kilometiri 30. Dugumogo be taa 17.800 jon yooro. Uetersen bi sòro mara filana la Schleswig-Holstein. Alimaɲi ka dugu Mali ye jamanaba ye. A fa le bɛ siyaw caman de la. Mali jaamuw fana ka ca kosɛbɛ. Nka siya dɔw bɛ ye jaamu tɛ minw fɛ i na fɔ : tamasheck, ni kɔrɔbɔrɔw. Olu bɛ u fa tɔgɔ fara dɔrɔn u tɔgɔ kan. Jaamuw bɛ ni a kɔrɔ don. A Askofaré wala Ascofaré Ann Arama Asarki B Ba Baalo Bagayɔgɔ Banba Bari Basum Bacili Bengaly Berthé Bilakoro wala Bilankoro Bocoum Boiré Bolly C Camara Cissé Cissoko wala Sissoko Coulibaly D Doukouré Dabiré Daff Dao Wala Daou Dackouo wala Dacko Dagamaïssa Dakono Damba Dara Degoga Demba Dembélé Dénou Dia Diabaté Diagne Diakité Diagayété Diall Diallo Diané Diarassouba Diarra Diaw Diawara Dicko Dienta Din Djeïté Djenepo Djenika Djiento Djiga Djigandé Djigué Djimé Djiré Dolo Dongho Doucouré Dougnon Doumbia Douré Dramé Dramera E F Fané Faskoye Fofana Fomba G Gaba Gadiaga Gakou Gambi Gano Gassama Gassamba Goïta Golfa Gomeda Guimbayara Guindo Gambi H Haïdara I J K Kaba Kabaya Kamian Kamissoko Kampo Kane Kanouté Kanté Karembé Karabentao Karabinta Karagnara Kassambara Kassé Kassogué Kayentao Kébé Keïta Kinkoumana Koïta Kokèna Konaré Konaté Kondo Koné Konfourou Konipo Konotio Konta Kontao Koreïchy Korobara Kossinintao Kosso Kouanta Kouriba Kourmanssé L Lah Landouré M Magassa Magassouba Maïga Maïgouma Makadji Mariko Mayentao Monekata Mounkora N Nafougou Nalion Nantoumé Nassiré Napo N'Diaye N’djim Niafo Niangadou Niangaly Niaté Nientao Noumanssana O Ongoïba Ouane Ouattara Ouologuem P Pamatao Peliaba Pomatek Poudiougou Q R S Saba Sabé Sacko Sagara Sakoumana Salamanto Samake Samassa Samassekou Samounou Sampana Sampi Sandji Sangaré Sangho Sanogo Sanou Santara Sao Sarité Sarro Sayes Secré Seyba Siby Sidibé Sienta Sinintao Siniyobo Sogodogo Soïba Sonfo Sonkoumana Sora Soritao Sounfountéra Sounkoro Souko Soumaré Soumounou Sow Sylla T Tambédou Tandia Tandjigora Tafing Tall Tamboura Tampi Tanapo Tandina Tapo Tawati Tementao Tessougué Théra Thiam Thiocary Thienta Timbéli Timboté Tiokari Togo Tombo Tomota Toumagnon Toumouté Tounkara Touré Traoré U Urogon V W Wagué Waïgalo Wèrè X Y Yalcouyé Yara Yaranangorè Yaro Yattara Yattassaye Yomboliba Yomboye Yonfo Yonou Z Bamanan Kulibali Numu Traore Samake Mandinka Keita Dogon Bama Dibo Dolo Kouriba Dara Guindo Tembely Tembiné Togo Sagara yalkouye Guirou Kodio Senufo Bamba Berthe Dagnyoko Kone Ouattara Sise Fulani Bari Sidibe Diallo Sangaré Diakité Dia sy sow sa ballde Djiga Samogo Dembele Mali Ubuntu yɛ Linux distribution yɛ. www.ubuntu.com download ubuntu Ingliz walima Anglekan ye kan ye min bɛ fɔ ni kanw bɛɛ ye diɲe kɔnɔ. O lili ye Inglitra ye. Ingliz, Almankan ani Nerlandikan bɔra ɲogon na. Ingliz de ye Keleyalen Amerika Jamanaw (US) kan madonnen ye, Bonba Bretania, Ostrali, Kanada ani Afrika jamana caman wɛrɛw, ina fo Nigeria, Kenya, Ghana, Worodugu Afrika, Liberia, Zimbabwe o ni jamana caman wɛrɛw. Diɲɛ sugu baw jagokɛ kan labonba ye Ingliz ye ani diɲɛ tɛrɛmeli kan. Kan Samori Ture walima Samori Ibn Lafiya Ture san (1830 - 1900) ye Wasolo Mansamara sintinba ye san 1882. Silameya fanga don min ye tuloblen ka mara kunben Farafina tilebi fɛ fokase a minɛni ma san 1898. ɲanamaya kunfɔlɔ Samori bangera Maniɲanbalandugu Gine kɔrɔn-worodugu fɛ. A bɔra Jula du kɔnɔ min tun ni Eropakaw donnen ɲɔgɔnna. Eropa ka julaya ye Afrika jula jamana dɔw nafolotigiya. Tasuma-marifa donni ye kɛlɛw taabolo yɛlɛma Farafina. San 1848 kɔnɔ, Samori bamuso minera kɛlɛ sinfɛ Sɛrɛ Brulaye fɛ kabɔ Sisew ka kabila la. Samori ye a-yɛrɛ tunɔmada mukɔson a bamuso be kanhɔnrɔya ni baara kɛli ye Sisew ka mara kɔnɔ. O senfɛ, A sera ka marifaci kalan. Fɔ kan na, a ye san wolonfla, kalo wolofla ani tile wolonfla kɛ Sisew bolo baara kasɔrɔ ka boli n'a bamuso ye. O kɔfɛ, a donna Beretew ka kɛlɛbolo la, minu tun ye Sisew jugu ye, san fla kɔnɔ, jani a ka sengin Kamaraw aka mɔgɔw ma. A sugantilen ka kɛ "Kɛlɛtigi" ye Diyala san 1861, Samori y'i kali ka b'aka mɔgɔw latanga kabɔ Beretew ani Sisew fila bɛɛ ka bikanni ma. Tariku Kunnafoni minanw ye lasagoli ani latɛmɛni minanw ye minu bɛ labaara ka kunnafoni lasago walima k'a lase. Tumadɔ, a bɛ wele jama kunnafonilan. Yɛlɛmacɔgɔ Hadamdenya laseli kera ni kulu ɲɛgɛnw ye, jaw ɲɛgɛnni ani sɛbɛli. Roman fɔlɔw kera bataki-cili taabolo sintinbagaw ye munkɔsɔn k'uka masamara lasabati kabɔ Romu. Modibo Keita (bangera Juwin tle 4, san 1915 - ka fatu mɛ tile 16, san 1977). Mali jamana-kuntigi (1960 - 1968) ani Mali Faraɲwankan fangaɲɛma fɔlɔ don. Aka politik taabolo ye farafina jamayali. Deminsɛnya A bangera Bamako kura, Bamako, Fransi Sudan faaba o wati la. Modibo bɔra silame du kɔnɔ. A y'aka kalan kɛ École normale supérieure kalanso la Dakar. Aka kalan kuncera o kalanso in na kasɔrɔ a ye kalandenw la fɔlɔ ye. San 1936 daminɛ la, a ye mɔgɔkalan baara dadɔ Bamako, Sikaso, Tumutu. Politik baaraw Modibo Keita donna jɛkulutɔn caman na. San 1937, ani Wezin Kulibaly jɛra ka Faransi Tilebi Farafina Karamɔgɔw ka Faraɲwankan sigi sen kan. San 1943, a ye kunnafoni sɛbɛ sintin "Kenedugu ɲɛ"(l'oeil de Kénédougou) min bɛ marabaa lagoshi. O kɔlɔlɔ ye kaso la don s'a ma dɔgɔkun saba kɔnɔ san 1946 Kɛnɛya Kaso (Prison de la santé) Paris. San 1945, Modibo Keita y’a kan bɔ wasadenya nɔfɛ Fanga Nanni na n’a lapasabaw ka demen ye ani Sudan Bejefanga Tɔn (RDA). Taalen kɔfɛ o san kelen na, Mamadu Konate y’aka tɔn sintin Sudanka Kulu min yɛlɛmara ka kɛ Sudan Faraɲwankan. Politikiko ɲanamaya ɔktobrukalo san 1946, Afrikiden Bɛjɛfanga Lajɛ (RDA) sintinra Bamako min ɲɛmɔgɔya dira Feliks Hufuet Buwaɲi ma. Modibo Keita kɛra RDA Gundotigi ye Franse Sudan kɔnɔ. San 1948, kalatara a ye ka kɛ Franse Sudan foroba ladiliba ye. San 1956, kalatara a ye ka kɛ Bamako Mɛri ye kasɔrɔ ka kɛ wasaden ye Franse ka Faso Blonba la. A kɛra jamana ka Gundotigi ye Moris Buje-Monuri ni Feliks Gayar ka fanga kɔnɔ. Modibo Keita kɛra Mali Faraɲwankan ka blonba sigisan kura Kuntigi ye Juyekalo tile 20, san 1960, min tun bɛ kafolikɛ Franse Sudan na ani Senegal. Talen ɲɛ, Senegal y’i kun fori kabɔ Faraɲwankan na. Mali jamanakuntigiya Faraɲwankan yurilen kɔ, RDA ye Sudanka Jamana ka yɛrɛmahɔnrɔnya dantigɛ ka kɛ Mali Fasojamana. Modibo nara kɛ Mali jamanakuntigi fɔlɔ ye. Ka kɛɲɛ ni jamajɛya ye, a y’aka jamana ɲɛsin jamajɛya sɔrɔko ma. A y’o daminɛ fɔlɔ ni sɛnɛ ni jago ye, o kɔ, ɔktobrukalo, san 1960, SOMIEX (Maliden ka Labɔli ni Ladonni Cakɛka) min tun bolo falen Mali ka labɔli karajagow la ka fara dilanfɛnw ani balo labɔliw kan (inafo sukaro, te, nɔnɔ mugu) an’u tlacogo jamana kɔnɔ. Mali wari sigira sen kan san 1962. Gɛlɛya dulonnen labolicogo la wolora warijashi dantɛmɛnɛn la min ma diya dugudenw ye, krɛnkrɛnneya la, sɛnɛkɛlaw ni jagokɛlaw. Katun, Modibo Keita tun yelen Kelenyalen Jamanaw (USA) bolo jamajɛyatigi ye, Modibo y’a bɔgɔrɔdɔn u ye k’a b’a fɛ teriyajuru ɲuman ka saman a ni Washinton cɛ. Setanbrukalo, san 1961, a y’a kunda Amerika kan ani Ahmed Sukarno u ni Jamanakuntigi Jɔn F. Kenedi ye ɲwan ye. O kɔfɛ, a ye Kenedi mina ka kɛ a teri ye. Politiko bunakun kan, Modibo Keita toliyara a sinaw donnina kaso la Fili Dabo Sosoko b’o la. Kaata san 1967, a ye yɛlɛmaba wale boloda ni jamana sariyabaju dlonni ye ani sintinni Faso Jɛkulu Yɛlɛmaba Lakanali kama (CNDR). Milisiw ka dantɛmɛ walew ka fara Sefa wari jashili kan ye foroba nisɔgɔya sababuya. Nowanbru tile 19, san 1968, Kɛlɛtigi Musa Trawere ye Modibo Keita ka fanga dafri ani k’a bla kaso la Kidal. Modibo Keita sara kaso la Mɛkalo, tile 16, san 1977. Faransi Mali Habib Kuwate (bangera san 1958 Mali la) jɛnselekenaani Maliden lakodɔnnen fɔlila ni dɔnkili taboloma, an'aka gitari fo. A ka fɔlikulu Bamada ye fɔli-kuluba ye Tilebin Afrika. Kɛlɛtigi Jabatɛ bɛ bala fɔ kulu in na. Foli taabolo Habib ka gitari fɔ bɔlen bɛ kamalengoni fɔcogo fɛ. Dɔnkiliw bɔlen bɛ bluz walma flamenko fe a ye min kalan Kalilu Watara bolo. K’a sanga ni Mali fɔlila lakodɔnnen werew ye inafo Salif Keita ni Umu Sangare, Habib Kuwate dɔnkilidakan lablalen don a kan kɛcogo yɛrɛ la. Fɔlifenw labaarata Bamada fɔlisenw na ye harmonika, soku, flen, kora. Habib Kuwate yɛrɛ b’a ka dɔnkiliw sɛbɛn k’u da Bamanankan, Franse, Engliz la. Kɔkan sirilanw Habib Kuwate Fɔlikan Umu Sangare (bangera Februye tle 25, san 1968, Bamako - Mali). Wasolo dɔnkilidala don min be wele wasolo kɔnɔ. Wasolo ye Tariku jamana ye min be Ba Joliba worodugu fɛ. Wasolo lakodɔnnen ni dɔnkili ye min ju bɛ talikɛ donso-fɔli la. A bamuso Aminata Jakite fana tun ye dɔnkilidala ye. Ɲɛnamaya kunfɔlɔ Demisenya la, Umu Sangare tun bɛ dɔnkilida mukɔsɔn k’a bamuso dɛmɛ k'uka du balo, sabu a fa ban’u la. Kab'a san duru, Umu lakodɔnna n’aka dɔnkili ɲadɔn ye a kɛlen ko jɔyɔrɔ fɔlɔ ta ɲwandan na kalanden misenw cela Bamako. O senfɛ, a ye dɔnkilida mɔgɔ 6000 ɲafe Omispor ntolantankɛnɛ la. A shi san 16, ani Joliba jenbenfɔ kulu ye yala kɛ ɲwan fɛ. Amadu Baba Gindo sabula, aka albomu fɔlɔ Musolu kaseti 220000 nɔbɔ sanna. Ali Farka sabula, Umu Sangare ye bolonobila ani Engliz ka cakeda (Wɔl Sekwit) World Circuit. A san 21, a kera dolo ye. Kasetilabɔta 1991: Musolu 1993: Ko sira 1996: Woro tan 2004: Umu 2022: Timbuktu Kɔkan sirilanw Umu Sangare Fɔlikan Babenba Trawere tun ye Kenedugu mansamara faama ye. A kɔrɔkɛ Cɛba fatulen kɔ san 1893, Babenba ye fanga ta. O tuma, daga tun sigilen Sikaso mansamara faaba dala Samori Ture fɛ n’aka kelebolo, ka fara, Franse marabajuguw ka kɛlɛbolo surunyali Sikaso dugu la. Ka kon san kelen ye, Segu, Tukrur ka mansamara faaba binna France bolo. O kɛra sabu ye Franse y’u fanga digi Kenedugu minani walew kan. April Kalo, san 1898, France ye kɛlɛ ɲasin Sikaso ma ni gwɛlɛ ye. Dugu binna Mɛkalo tile 1, 1988. Ka fusaya k’a-yere di Fransew ma, Babenba y’aka sofaw yamaru k’a faa. Nin kɛra cɛfarinya waleya ye min bɛ fo watibɛ Mali la fo bii. Samori Ture minena Setanburu o san kelen in na. Nin kera Tilebi Afrika ka Franse kele dan ye. Sikaso ntolatankene tɔgɔ dara Babenba la. Tariku Monza Jara ye Bamanan mansamara faama ye kabo san 1795 kata 1808. A denke ye faama Ngolo Jara ye. Monzon nara fanga la aka saya ko. Monzo tun ye cefarin ye. Aka kele baw do ye Tumutu mineni ye san 1800. A deke Da Jara y’a nolabila. Tariku Cɛba Tarawele tun ye Kenedugu mansa ye kabɔ 1876 kata se aka saya ma san 1893. Mansa Dawula dencɛ tun don min ye Sikaso kɛ aka mansaya dagayɔrɔ ye. A y'aka mansaso jɔ Mamelon kulu kan. Tariku Kɛlɛtigi (lasigilen) Amadu Tumani Ture (bangera Nofanbru tle 4, san 1948 Mopti, Mali la) Mali jamanakuntigi don. A ye Musa Trawere ka fanga dafri san 1991, kasɔrɔ ka fanga segin dugudenw ma o sanna yɛlɛma. A ye saan sɔrɔ jamanakuntigiya kalafliw la san 2002, seginkɛra k'a ta san 2007, takokelen kɔnɔ. Mali Alfa Umar Konare (bangera Februye tle 2, san 1946) Mali jamanakuntigi don shiɲɛ fla (1992 kata 2002), Afrikaden Kelenyako Jɛkulu ɲɛmaa tun don kata san 2003 kabla 2008. En septembre 2021, Alpha Oumar Konaré, a été transporté d'urgence au Maroc à l'hôpital Cheikh Zaid de Rabat. Kalan taasira Alfa y'a fa den naaninan ye min tun ye lakoli karamɔgɔ ye. A fa ye Bamanan ye, a ba ye Fula ye. Alfa y'aka kalan kunfɔlɔ kɛ Kayi a bange dugu. A sɔrɔla ka taa Lise Terason dɛ Fujɛr la Bamakɔ, Kolej Marist la Dakar, Senegal, Kayi Kolej modern. Kata san 1962 kabla 1964 a ye kalankɛ Katibugu Cɛma kalanso la (École Normale Secondaire). A y'aka tariku kalanw fori Sanjankalanso la (École Normale Supérieure) Bamako (1965-1969) a sɔrɔla ka kalankɛ Warso - Poland Sanjankalanso la, san 1971 ani 1975 cɛla. Tumani Jabate (bangera Utikalo tle 10, san 1965) Mali korafɔla don min ye mandiya sɔrɔ selekenani kɔnɔ aka fɔlicogo sabula. Aka fɔli ɲadɔn dannen tɛ Mali ladala foliw dron ma, nka ani mɔgɔ suguya wɛrɛ ye fɔli cɛɲi kɛ ɲwanfɛ inafo flamenko, bluz, jazi ani Kɔkan sirilanw Tumani Jabate Fɔlikan mɔgɔ Amadu ni Mariam ye Mali duo-dɔnkilidalaw ye minu ye furuɲwanma ye. Mariyam Dumbiya (sorofekɔnɔ) bangera Bamako faaba la April tle 15, san 1958. Amadu Bagayoko (gitari fɔla ani dɔnkilidala) bangera Bamako ɔktɔbru tle 24, san 1954). U dɔnnen "Yeeli lojura Furumaw kabɔ Mali la". Amadu ni Mariyam ye ɲwan ye Fiyentɔ Funankɛw ka Kalanso la, u nara ye u bɛɛ kanuko ye fɔli ye. Diskilabɔ Se Tɛ Jɔn Ye Cɛ Ni Muso Waati Dimanche à Bamako Kɔkan sirilanw Amadu ni Mariyam - Amadu ni Mariam ka siti madɔnnen video 1998 Mariam ni Amadu conser live n'u teriw ye - Amadu ni Mariam ka ɲanamayalakali, Radio France internationale siti kan - Présentation du groupe, sur mali-music.com Fɔlikan Mɔgɔ Nin fasari in bɛ Marsi jigilan kan. Phoenix (Finiks, Sanakulun) ye robo sanakulun ye ka ɲɛshin bana ɲaɲinin taamaw ma Marsi kan. Nin waabɔ in bɛ Marsi Scout Program kɔnɔ. Baara dilen dɔnnikɛlaw minu ma walasa ka nin ci in latimɛ bena talikɛ minanw la minu bɛ Phoenix jigilan kɔnɔ lamunu ani ɲanamaya tamashiyew ɲaɲinin kama marsi kan ka fara ji nɔ tariku kan. Fan-caman taabolo in kuntigiya bɛ Kalo ni Dugukolo ɲaɲiniyɔrɔ Arizona ka Sanfɛkalanso, NASA ka Jet Propulsion Laboratory ɲɛmɔgɔya kɔnɔ. Gwele ye maramafen ye minka bon n'a kolilen. Marifamugu bɛk'a kɔnɔ walima prefen wɛrɛw min bɛ kɛsɛ ci yɔrɔ jan. Gwelew bɔlen ɲɔgɔn ma n'u cilihakɛ, fɛgɛya, tasuma bɔta, tasuma tangili ani tasuma-fanga. Gwele suguya ka ca min bɛ lakafolikɛ nin mankutu fɔlenw na, kɛcogo la min dulen u bena labaara cogo min kɛlɛyɔrɔ la. Gwelew minu labaara China be jate jɛn gwele fɔlɔw la marifa-mugu bekɛ minu kɔnɔ. Taalen ɲafɛ u falenna ni munuw ye. Eropa gwele fɔlɔ labaara la adɔla Iberiya, Silamew ka kɛlɛ sinfɛ Espania juguya la. A.R.P. (Association pour le Renouveau Patriotique) ye jekulu ye min ɲeshinnen fasoden ɲumaya lakurayali ma. A.R.P. bangera Marsikalo tle 26 san 2008. A.R.P. jɛkuludenw be taa mɔgɔ 30 hakɛya la. Kuntlenna ka fasoden ɲumaya bange kunnafoni gafew dlanni. FAST (Faculté des Sciences et Techniques) Donniw ni Feerew Kalanso min be Bamako Sanjankalanso kono. ka kuntilena ye ka mɔgɔ kalan. jate kalan. A kalanso be wele ko F.A.S.T a dagalen bɛ Bamako, Mali. Afrika (Farafina) Eropa (Tubabugun) Asia Ostralia Amerika Saheli Amerika Latino Amerika Oseania Eropa Jɛkulu The European Commission Afrika bɛ jiɲɛ jɔyɔrɔ flanan na boya ani caya la gun cɛla, Asia kɔfɛ. A boya bɛse 30.2 million km² (11.7 million sq mi) krɛfɛ gunw fralen a kan, a ye 6% Dugukolo fɛnsɛn bakrunba la. Afrika dugudenw ye mɔgɔ 1,200 million (2016 kɔnɔ). A bɛ talikɛ Jiɲɛ hamaden 14.2%. Gun in lamununen ni Mediterane Baji Saheli fɛ, Suez Bajalan ani Kɔgɔji Blen SaheliKɔrɔn fɛ, Indika Kɔgɔji Worodugukɔrɔn fɛ, ani Atlantik Kɔgɔji tlebi fɛ. A lakafolen jamana 46 kafara Madagaskar kan. Tlebi Benin Burkina Faso Cote d'Ivoire Gana Mali Nijer Nijeria Senegal Togo Gambia Moritani Liberia Sera Leon Gine Gine Bisau Cemajan Gine Kap Verdi Cad Sudan Worodugu Afrika Kenya Tanzania Zimbabwe Lesoto Malawi Mozanbik Eritrea Uganda Burundi Rwanda Gabon Kamerun Cema Afrika Fasojamana (CAF) Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana (KBF) Kongo-Brazaville Namibia Angola Etiopia Botswana Zanbia Komore gun Madagaskar Libya Saheli Jamanaw: Maroko Tunizi Aljeri Misra Kɔrɔn Jamanaw: Kenya Worodugu Sudan Worodugu Jamanaw: Worodugu Afrika Seshel Eropa ye ladala gun wolonfla dɔ ye Dugukolo kan. A be dancɛbo Saheli fɛ ni Artik Kɔgɔji, tlebi Atlantik Kɔgɔji, worodugu ni Mediterane Baji, worodugukɔrɔn ni Kokazi Kuluw, ani Baji Fin min tugunnen Mediterane la. Ural Kuluw, Ural Ba ani Kaspian Baji bɛ Asia ni Eropa dancɛbo kɔrɔn fɛ. Eropa ye jɛn gunw ladogomani flanan ye fɛnsɛn hokmu kɔnɔ, a be datugunnikɛ masurunyala 10,180,000 kare kilometres (3,930,000 kare mi) walima 2% Dugukolo fɛnsɛn na. A bɛ jatigiyalikɛ yɛrɛta jamana hakɛ caman na nin bɛsɛ 50 ma. Eropa jamanaw bɛɛ la, Risila de y'a labebele jamanaden ani dugukolo fɛnsɛn kunda, tumamin a bɛɛ lafitini ye Vatikan ye. Eropa bena jɔyɔrɔ sabanan na duguden caya la, Asia ani Afrika kɔfɛ ni mogo 710,000,000 walima masuruya la 11% dunia kɔnɔ mɔgɔw la. Obenata, Eropa mogow preprelatigɛlen tɛ inafo a bɛ famu ko gun bɛ talikɛ sekonidɔnko ni marako krɛnkrɛnen la cogo min. Eropaka Jɛkulu ye Eropaka Keleya fanga-matarafali bolofaran ye. Jɛkulu in ɲasinnen shariya bolodali, gnaniw matarafali, kelenya benkanw tɔpɔtɔli ani don-ko-don koɲa latɛmɛni. Eropa jamanaw ! Kanku Musa walima Mansa Musa tun ye 10nan kɛmɛda mansa ye min ye Mali Mansamara mara kata 1312 kabila 1337. A kosumanen n'aka hiji ye ani aka funansere Silameya kalanko la. Bangeli A ka mansaya Kanku Musa ka Tariku lako dɔn na jeliw sababuyala ani arabuw ka tarikubɔlaw ina fo Al Umari, Ibn Khaldoun ani Ibn Battuta. A ka mansa ya wagati kɜra mali mansamara ka fanga jiidili ani jiri wali wagati ye. Nafan sɔrɔ siraw ina fo jako, kɛrɛnkɛrɛnlen yala sanu, jɔnw, woro, kɔkɔ, yaaku baya la. Bakan mara ani mɔnni fana tun jiidila. Mansamara ka nafan sɔrɔ sira dɔ fana tun ye nisɔgɔn ani taksiw sara li ye jamandenw ani jako kɛla fɛ. Min ye lakanali nasiraw ye, mɔgɔw n'uka nafolow tun lakana lendo kɛlɛdenw fɛ munu tun ye cɛfarinw ye. Kanku musa kɛra Mali mansaw la tɔgɔ tigi ba ye ka da ka barakɛlenw kan an'aka nanfolo tiki baya. Hiji la tagali San 1324 nan Kanku Musa ye hiji la taga boloda ka taka Makan jamana kan, hiji min senfɛ Mali mansamara tɔgɔ carin na diɲɛn jamana caama kan kɛrɛnkɛrɛnlenyala arabu jamanaw. Tariku tigiw ka fɔlila nɔfɛ tugu baka caama tun ba nɔfɛ ka taka hiji la min tun beta bila mɔkɔ 60000 ɲɔnkɔna nan, jɔnw ani lakana bakaw bɛlajɛlenw faralen ɲɔkɔn kan. A Kɔsekilen ka bɔ Makan, Kankun Musa ye bara ba caama boloda kalanko ani silamɛya jiidili nasiraw kan. O baraw waleya la ni misiriw ani medɛrsaw jɔli ye Mali mansamara dukubaw la inafɔ Tumutu, Gao, Jɛnɛ, Sankore ani Sekou. Tariku Kɛlɛtigi Musa Trawere (bangera Setanbru tile 25, san 1936) Maliden sɔrasi don ani politikimɔgɔ. A ye Mali jamanakuntigiya kɛ kaata 1968 kabla 1991. A wolora Kayi, k'aka kalan kɛ Kita ani sɔrasiya kalanso la Frejus, France. A segina Mali la ɲɛrɛta wati san 1960. A kɛra letnan ye san 1963. A ye Tanganika (bii Tanzania) ɲɛrɛta kɛlɛ kɛ. O kɔfɛ, a kera karamɔgɔ ye Cɛla-kɛlɛbolow Sɔrasiya Kalanso (École militaire interarmes) la Kati. Mali Sɔgɔsɔgɔnicɛ (Tuberculosis) Koko (Hemorrhoids) Kɔmɔkili bana (Kidney diseases) Sumaya (Malaria) Sukaradon bana (Diabete) Kelebe (Cancer) Julidɛsɛ (Anemia) Dusudimi (Heart diseases) Tangalan dɛsɛ Bana (Aids) ɲɛdimi Eye diseases Denbalen (Typhoid fever) Krushijala-lagosi Sugunablenni Ebola Kɔmɔkili dɛsɛ (Kidney failure, insuffisance renale) ye bana ye, min na kɔmɔkili bɛ dɛsɛ k’aka baara kɛ ka ɲɛ. Bana in bɛ tla fla ye juguman an babada kɛcogo. A kɛcogo fla bɛɛ dulonnen kɛnɛya gɛlɛya wɛrɛ la. A bɛ dɔn ni kreatinin serom hakɛ kɔrɔtali ye. Banaw Sogosogonice (Tuberculosis) walima TB ye bana yelemata ye min be mogo faga. Banaw Kanada ye jamana ye Ameriki saheli fan fɛ. O ye jamana ka bon ni bɛɛ ye, Risi kɔ. A ka kapitali ye Ottawa ye, a ka duguba ye Toronto, Montreal, Calgary ani Vancouver ye. Saheli Amerika Kuranɛ Kuranɛ online (Al-Quran) Kuranɛ N ko-Bamanankan Silameya Senegal bɛ jamana Afiriki kɔnɔ. Afrika Kaseti Abdoul Froutel Zumana Sako Yunisi Ture Seku Sɔ Ibrahim Boubakar Keita Mande Sidibe Modibo Keita Ahmed Mohamed ag Hamani Ousmane Issoufi Maïga Modibo Sidibe Cissé Mariam Kaïdama Sidibé Modibo Diarra Diango Cissoko Oumar Tatam Ly Moussa Mara Modibo Keïta Abdoulaye Idrissa Maïga Soumeylou Boubèye Maïga Boubou Cissé Moctar Ouane Choguel Kokalla Maïga Eropa Jɛkulu (European Union; Europäische Union) ye Eropa ka kelenya fanga-matarafali bolofaran ye. Jɛkulu in ɲasinnen shariya bolodali, latigɛw matarafali, kelenya benkanw tɔpɔtɔli ani senidonko koɲaw latɛmɛni. Jɛkulu in bɛ baarakɛ fanga kabine kono ni jɛkuluɲɛma 27 ye. Jamana bɛɛ n'aka togola Jɛkuluɲɛma, nka Jɛkuluɲɛmaw jagoyalen don ka baarakɛ EJ (EU) lajɛlen ka nafa kɔsɔn ka sago uka jamana nafa kan. Jɛkulu ɲɛma bɛ jɛkuluɲɛma 27 in na. ɲɛma min bɛ mara la sinsan o ye (Jose Baroso) min sugantira Eropaka Lasigi fɛ Eropa Blonba ka yamaruya kɔnɔ. Baroso sigira fanga la san 2004 shu la, aka fanga furance ye san duuru ye. Eropa Burukina Faso ye jamana ye Afrika kɔnɔ. A ye faaba Wagadugu. Afrika Nijeria tɔgɔ madɔnnen Nijeria ka Kurufa Fasojamana, ye shariyanbaju jamana ye min lakafolikɛ jamana bisaba-ni-wɔrɔ la ani Kurufa Faaba Dugukolo. Jamana in sigilen don Afrika Tlebi fɛ. A bɛ dancɛ bo ni Benin tlebi fɛ, Cad ni Kamerun kɔrɔn fɛ, ani Nijer saheli fɛ. A bɛ Gine Jida la ani Atlantik Kɔgɔji worodugu fɛ. A faaba ye Abuja. Afrika Moritani (Arabukan na موريتانيا) tɔgɔ madɔnnen ye Moritani ka Silame Fasojamana. Jamana don min bɛ Afrika Saheli-Tlebi fɛ. A bɛ danbo ni Atlantik Kɔgɔji ye tlebi fɛ, Senegal worodugu-tlebi, Mali kɔrɔn ani worodugu-kɔrɔn, Aljeri saheli-kɔrɔn, Maroko ka Tlebi Sahara mara saheli-tlebi. A tun bɛ f'a ma lawale la Berberuw ka mansamara Moritani. A faaba ye Nuakshot ye min bɛ Atlantik dala. Afrika Gambia, madɔnnen Gambia ka Fasojamana, a bɛ wele caya la Gambia. Jamana don min bɛ Afrika Tlebi fɛ. A ye Afrika gun jamanaw bɛɛ lafitini ye, a bɛ danbɔ saheli, kɔrɔn ani worodugu fɛ ni Senegal ye. A sigilen dankan fitini kan Atlantik Kɔgɔji dala tlebi fɛ. Gambia ba bɛ Gambia cɛci kab'a kun kataa a kun. Februyekalo tle 18, san 1965, Gambia y'aka yɛrɛmahɔrɔnya ta kabɔ Britania Mansamara kɔnɔ a sɔrɔla ka don Komonwelf (Forobanafolo) la. A faaba ye Banjul, nka a duguw labeleble ye Serekunda ye. Kɛmɛda 10n, jula Silamɛ jamakulu ani dɔnnikɛla dow taara u sigi Afrika Tlebi jagokɛyɔrɔ caman na, o kɛra subu ye ka Sahara-cela jago ni sanu ani samaɲin yiriwa. Kata kɛmɛda 11n walima 12n na, Tukrur mansamara faamaw (kɔrɔlen Gana ani Gao) donna Silameya la, u sɔrɔla ka Silameya mɔgɔ-kalanen dɔw ta ladilibaw ye. Sɛbɛnni fɔlɔw nin yɔrɔ in kan bɛ segin kataa Arabu jagokɛlaw ma kɛmɛda kɔnɔtɔnnan ani tannan Yesu Krisa bangelen kɔ (YB). Kɛmɛda tannanan daminɛ la, bi Gambia fan caman tun bɛ Mali Mansamara kɔnɔ. Portigalikaw taara yɔrɔ in na ji fɛ kɛmɛda tandurunan-cema u sɔrɔla ka jago tnoma kɛ u ta ye. Bi-bi-in-na, Gambia jamanaden bikɔnɔtɔn kɛmɛsarada 90% ye Silamɛ ye. Kuranɛ kalanso ani foraba kalan bɛ u disi da ɲwan na. Afrika Maroko (Arabukan المغرب) madɔnnen Maroko Mansamara (Arabukan المملكة المغربية), a bɛ Afrika Saheli fɛ min jamanadenw jatelen ka kɛ 33 848 242 (2014). A sigilen Atlantik Kɔgɔji dala min bɛ mɔnɔbɔ kase Gibraltar Mɔsɔn ma Mediterane Baji la. Maroko bɛ danbɔ ni Aljeri kɔrɔn fɛ, Espania saheli fɛ (kɔgɔji bolo kan fo kase Espania dugu fla ma Seta ani Melila) ani Moritani wordugu fɛ. Maroko ye Afrika jamana ye min ye tɔnden ye Afrika Kelenya kɔnɔ. Kafara, a ye tɔnden ye Arabu ka Tɔn, Magreb Arabu ka Kelenya, Fransekanfɔtɔn, Silameya Lajɛ ka Tɔn na. A fɛnsɛn bɛse 710 850 bametri kɛmɛjɛ ma. Afrika Sahara-cɛla Jago (Trans-saharan trade, commerce trans-saharien) ye julaya ye min tun yiriwalen Afrika Tlebi duguw ni Mediterane duguw cɛ. Jago in tora senna ka daminɛ kɛmɛda sheginnan katabla kɛmɛda tanniwɔrɔna. Kakɔrɔ, Sahara lamunu tun ni nin bɔlen ɲwan ma kosobɛ. Masurunaya la san 70000 kakon Yesu Krisa ka wati (KYW), Libya ni Aljeri tun ye bagan-genyɔrɔ ye, baa ni saga wɛrɛ ka ca. Dugu baw tun be yen ani bɔgɔdaga-baara tun cɛnsennen. Began donna a shiɲɛ fɔlɔ Cema Sahara la kata san 4000 katabla san 3500 (KYW). Tunizi (Arabukan na تونس, Amazig la Tuns), madɔnnen Tunizi Fasojamana (الجمهورية التونسية), jamana don min be Mediterane dala Afrika Saheli fɛ. A bɛ danbɔ ni Aljeri tlebi fɛ ani Libya worodugukɔrɔn. Saheli Afrika jamanaw ladɔgɔman don Atlas kulu jɔjan fɛ. Masuruyala, binani kɛmɛsarada jamana la ye Sahara cencen ye, a tɔ ye sɛnɛkɛ dugukolo km 1300 dalen bada fɛ. A lakodɔnna wati kɔrɔ la, kɛrɛnkɛrɛneya la Fenisika ka Kartaje dugu tuma ani kɔfɛ, Roman Mansamara bolofaran Afrika kɔnɔ. Ale de tun ye mansamara in balo dibaa ye. Tariku sɛbɛni daminɛ tuma, Burdamɛ kabilaw sigilen Tunizi. Fenisikaw sigilen tun jida la kata jona kɛmɛda 10n (KYW). Kartaje dugu sigira kɛmɛda 9n (KYW) mɔgɔw fɛɛ kabo Tyre sisan Lubnan. Lakalikɔrɔ b'a jira ko Elisa Mansamuso de ye dugu in sigi san 814 (KYW) inafo a segina ka fɔ cogo min Grek sɛbɛnna fɛɛ Timaeus ka Tauromenium. Kartaje sigibaw nara n'uka sekoindɔnko ye ani uka dinɛ kabɔ Fenisikaw ani Kanaankaw fɛ. Afrika Neyeyoussouf bava diallo ye ka bon Bougouni.png|right|225px|Location of Bougouni in Mali]] --> Buguni ye Mali ka dugu ye. Latin (linga Latīna), tariku la ye kan ye min tun be fɔ Latium ani Rome dugu kɔrɔ. A tun ye hali dɔnni ani kalan ka selekenani kan ye cɛma ani tlebi Eropa fokase 17n kɛmɛda ma. Romanw ka kɛlɛ kɔnɔ, Latin carinna Mediterane ani Eropa fan caman na. A wolora ka kɛ Franse, Italikan, Romanikan ye kasɔrɔ ka carin Amerikaw ani Afrika. Latin suguya fla be yen Kɔrɔlen Latin be labaara sokuda (poyi) la ani Foroba Latin min sigilen fɔcogo caman kan f'u kera Romankanw ye bii. Tlebi Roman Mansamara bilen kɔ, ka Katolik Misiri wili, Latin kera krecenmoriw ka baarakɛ minin ye ani mɔgɔ-kalanenw ka kan Tlebi fɛ. San 2300 kɔfɛ, Latin nara jigin doni-doni 16n kɛmɛda masuruya la . Nka, Foroba Latin tora senna ka k'a dama kan ye yɔrɔ caman na, san 800 kɔfɛ, a kera bii Romankanw ye. Obɛnata, Latin tora ɲanamayalen Tubabu Moriw bolo k'uka sariyaw sɛbɛn. Latin daɲɛ caman labaaralen dɔnni ani kalan sira fɛ. Ali bii, Kɔrɔlen Latin ni Greki fla ɲagaminen be lakalan duguma kalansow la, nka u yankan dɔgɔyara kosobe 20n kɛmɛda in kɔnɔ. Latin siginiden kafara watikura bɔnaw min bɛ Engliz, Espaɲɔl ani Franse siginidenw labaaralen katɛmɛ siginiden tɔw kan. Kan Gitari Fɔlifɛn Fransekanfɔtɔn (La Francophonie) ye selekenani tɔn ye min be lakafolikɛ Fransekan-fɔ jamanaw ani fangaw la. Franse la, a be talikɛ Fransekan-fɔ mɔgɔw la. A dɔnnen ni Organisation internationale de la Francophonie (OIF) Bamanankan na (Fransekanfɔlaw ka Jɛnselekenaani Tɔn). Tɔn in lakafolen jamana ani fanga tɔnden biduru-ni-duru la ka fara lajɛliba tanisaba. Doni shartilen tɛ Fransekan fɔ hakɛ jamana tɔndenw na, nk'a sirilen Franse sekonidɔnko ani Franse fɔ o jamanaw la. Tɔnden dugu caman na Franse-fɔ matarafalen tɛ kosobɛ yen nabɔra Frans la an’aka jikɔkan maraw ani duguma-Faso tɔndenw. Franse bɛ labaara dugu tɔw la ka kɛ foroba kan ye tumamin a jɔyɔrɔ man bon tɔnden dugu dɔwɛrɛ la. Juru min be nin duguw ni ɲwancɛ ye tariku ani sekonidonko ye. Franse fɛnsɛndɔnna Onesim Reklus (Onésime Reclus) Elize Reklus (Elisée Reclus) balimakɛ de ye Frankofoni (Francophonie) daɲɛ goshi san 1880 ka tamashiɲɛkɛ kataa sigikuluw ma ani jamanaw minu bɛ Franse fɔ. Selekenani Frankofoni Tɔn bɛ kɔrɔyalikɛ kataa dunia fantaninani mɔgɔw ma minu ka kan fɔlɔ walima kan flanan ye Franse ye. Nin hakilila kɔnɔ, Frankofoni goshira shiɲɛ flanan Leopold Sedar Sengor fɛ, Farafinya (Négritude) lamagha sintinba aka gafɛ kɔnɔ Miriya (Esprit) san 1962 a ye min don Hadamadenya kɔnɔ. Watikura Frankofoni sintira san 1970. A motto (dantigɛkan): (Kelenya, ɲwandafa, ɲwadɛmɛ) min bɛ talikɛ France motto la. A daminera jɛkulu fitini lakafolen Franse-fɔ janamanw la, kanase bii, a yiriwara ka kɛ dunia tɔnba ye min bolofara bɛ dɛmɛkɛ a jamana tɔndenw ye sekonidonko nasira la, dɔnni, sɔrɔ, kiri, ani ben. El-Hadj Umar ibn Sa’id Tal, (san 1797 – 1864) tun ye Tlebi Afrika marakɛla, Silameya mɔgɔkalannen ani Tukulor mansa ye min ye mansamara sintin o tun bɛ kafolikɛ bii Gine fan caman na, Senegal, ani Mali. Jona, a ye kawantili daminɛ ani sɛbɛnni ka kɛnyɛ ni sigi tɲɔniw ani Cɛla-Atlantik jon jago. ɲanamaya kunfɔlɔ Umar bin-Said bangera Halwar kɔnɔ, Futa Tooro (bii Senegal). Umar Tal donna madrassa la a demisenma kasɔrɔ k’i kunshin Hiji ma san 1820. San caman kalan kɔfe, Umar Tal seginna san 1826 n’aka tɔgɔ kura “El Haj” ka kɛ Tijaniyaw ka kalifa ye Farafinna. A sigira Sokoto, minkɔnɔ a ye muso caman ta, o do lakelen tun ye Fula Sultan Muhamad Bello denmuso ye. San 1836, El Haj Umar Tal tamara ka taa Futa Jalɔn o kɔfɛ Dingiraye (bii Gine) yen a y’aka jihadi labenw damine. San 1848, Elhaj Umar ka Fila kɛlɛbolo labenne ni Tubabu marifaw ye, ye kɛlɛ bin Madenka dafɛ dugu caman kan k’u minɛ. Umar Tal sɔrɔla k’i kun da Kayi kan Mali la, ka dugu caman wɛrɛ minɛ ani tata Kayi dugu dafɛ min ye bii sangawili yala ɲɛshinyɔrɔ dɔ ye. Aprilkalo, san 1857, Umar Tal ye kɛlɛ bin Khaso mansamara kan ka dagasigi Franse marakelaw ka kɛlɛbolo kan Medin. Daga in ciɲena Juye tle 18 tumanin Luis Federb, min tun ye Senegal ka Franse Jamanatigi ye nalen ni dɛmɛn kɛlɛbolo ye. Bamananw Kɛlɛli Dɛsɛlen ka Fransew bin, Elhaj Umar Tal ye binkaniw dabɔ Kaarta ani Segu Bamanan mansamara kan. Kaarta faaba Saheli ɲɔrɔn bira jona Umar Tal bolo an’aka mujahidinuw, Segu daara o kan Marsi tle 10, san 1861. Tumamin Umar Tal ka kɛlɛw tun ɲɛshinen Bamanan josonaw ani Franse Kreciyenw ma, sisan a y’i ɲɛshin Silame dugu fitiniw ma. A denkɛ Ahmadu Tal sigilen Almamiya la Segu, Umar Tal tamara Joliba babolo fɛ k’i kunda Masina ani Hamdalayi kan. Yen, mɔgɔ 70000 sara kɛlɛ saaba senfɛ kakɔn Hamdalayi ka bi ani ka dagakolonci Marsi 16, 1862. Sisan Cema Joliba dafalen b’aka mara kɔnɔ, Umar Tal ye kɛlɛ ta ka Tumutu sɛgɛrɛ, nka Burdamew, Suraghaw ani Filaw ka kɛlɛbolow faralen ɲwankan y’a gen ka segin. O tuma muruti dabɔra Hamdalayi Balɔbɔ ka ɲɛmɔgɔya kɔnɔ min ye Masina mansa Amadu Amadu balima ye, min fagara Umar Tal bolo. San 1864, Filaw ni Kuntaw ka kɛlɛbolo faralen ɲwankan Balɔbɔ b’u kuna, ye Umar Tal n’aka kɛlɛbolo gen fo Bajangara yenmin Umar Tal sara aka marifamugu lasagolen pɛrɛnni senfɛ, Februye tle 12. A mɔden Tijani Tal blara a nɔ la, watimin a denkɛ Amadu Seku ye fen bɛɛ kɛ ka Segu to aka mara kɔnɔ. Labanna, Fransew ye Segu mina san 1890. Elhaj Umar Tal tolen kabako-mɔgɔ ye Senegal, Mali ani Gine, ali n’aka kɔfɛnw bɔlen ɲwan ma jamana ninu kɔnɔ. Tumamin Senegalikaw bolo, a tun ye Franse-kunben cefarin ye, Mali ka tayɔrɔ bɛ jengɛ k’a mankutu innafo binganina min ye sira laben Fransew ye ni Tlebi Afrika fanga laghafoli ye. Umar Tal tɔgɔ kɔrɔtalen Marys Kondé ka Segu tariku lakali kɔnɔ. Mansaya Bruju Kɔnkɛra ni Mɔgɔsi Tukulor Mansamara ka Kalifa San 1850 – 1864 Nɔblara ni Tijani Tal Tariku Kartaje (Greki: Karkhdon, Latin Carthago, bɔra Fenisikan na Qarthadast min kɔrɔ dugu kura) o bɛ tamashiɲɛkɛ kataa dugu kɔrɔ dɔ ma Tunizi ani kodɔnɲanamaya min yiriwara dugu in makiban kɔnɔ. Kartaje dugu sigilen Tunis daala kɔrɔn fɛ cɛcila kabɔ Tunis dugu cema. Kɔrɔlenlakali la, Fenisika marakɛlaw fɛ Mansamuso Elisa ɲɛmɔgɔya kɔnɔ. A narakɛ dugu ba ye ani nafolo dugu o tuma ka kɛ Mediterane duguw lafagama ba fo kase Punik kɛlɛ sabanan ma. Cad (Cadi, Franse Tchad) madɔnnen Cad ka Fasojamana dugukolo-datugunen jamana ye Cema Afrika. A bɛ danbɔ ni Libya Saheli fɛ, Sudan ni Worodugu Sudan kɔrɔn fɛ, Cema Afrika Fasojamana worodugu fɛ, Kamerun ni Nijeria worodugu-kɔrɔn fɛ. Cad faaba ye N’jamena ye. Afrika Misra (Engliz: Egypt) madɔnnen Misra ka Arabu Fasojamana, (Arabukan جمهورية مصر العربية) jamanaden tɔgɔ misraka, jamana don min bɛ Saheli Afrika. Sinai gunjate ye Misra dugukolo dɔ ye saheli-kɔrɔnfɛ min ye babili ye ka Afrika tugun Asia la. A fɛnsɛn bɛse 1 010 407 bametri kɛmɛjɛ ma. A bɛ danbɔ ni Libya ye tlebi fɛ, Sudan worodugu fɛ, Gaza Dugukolo ani Israel kɔrɔn fɛ. A sahelifɛ jida bɛ danbɔ ni Mediterane Baji ye, a kɔrɔnfɛ jida ye Baji Blen ye. Misra faaba ye Kahira. Afrika Sudan madɔnnen Sudan ka Fasojamana ( Arabukan جمهورية السودان) ye Afrika ani Arabula bɛɛ labɔnba ye fɛnsɛn ta fanfɛ a bɛ jɔyɔrɔ tanan na Dunia jamana fɛnsɛn baw la. A bɛ danbɔ ni Misra ye saheli fɛ, Kɔgɔji Blen saheli-kɔrɔn fɛ, Eritrea ani Etiopia kɔrɔn fɛ, Kenya ani Uganda worodugukɔrɔn, Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana ani Cema Afrika Fasojamana worodugutlebi fɛ, Cad tlebi fɛ, ani Libya sahelitlebi. Dugu tɔgɔ bɔra Arabukan Bilad-al-sudan la, sɛbɛnni na “Finmanw ka dugu”. Sudan ye sisan jɛn bɛɛla benbaliya kɛlɛ dagayɔrɔ ye Failed States Index ka jatemina la min ju ye Sɔrasi Fanga ye ani Darfur mankan. Obɛnata, Sudan bɛ jate jamana wɔrɔ sɔrɔ jidi telinw na dunia kɔnɔ. A faaba ye Kartum ye. Afrika Sunjata Keita walima Mari Jata (kalifaya san 1217 - 1255) ye Mali Mansamara sintinba ye min tɔgɔ bɔra ka dannase inafo cɛfari Mandenkaw bolo Tlebi Afrika a bɛ lakali ko Sunjata ka cɛfariya tariku. Sunjata dɔnnen ni Sogolon Jata. Sogolon tara a bamuso tɔgɔ la, min kɔrɔ kigimuso aka jejuguya kɔsɔn, Jata kɔrɔ "waraba". Mandenkaw ka ladala, den bɛ wele k'a ba tɔgɔ d'a kan. Keita ye kabila jamu. Sunjata ka tariku dɔnna jeliw ka dala lakali fɛ, min bɛ latɛmɛ kabɔ fakunda kataa denkunda. Sunjata ka ɲanamaya Sunjata demisenma ye gɛlɛya ni tɔrɔ caman ye mansa bolo min tun be Mali Mansamara kuna o wati. Walasa ka fanga ta, a n'i ɲeshin kɛlɛbolo dlanni ma ka mansake jugu ka fanga dafri ka hɔrɔnya segin aka kabila mɔgɔw ma. Sunjata ye diinɛ sankɔrɔta o ma mɛen a ye Mansa tɔgɔ ta. Mansa bɛ Sunjata ka diinɛ fanga jira. A salen kɔ, minu nara a nɔla ye mansa tɔgo ta k'u jɔyɔrɔ jira sigida la. Tariku Malawi ka Fasojamana (Engliz la Republic of Malawi kɔrɔlen ɲasaland) ye dugu min bɛ kɛ Afrika worodugu-kɔrɔn fɛ. A bɛ danbɔ ni Zanbia ye sahelitlebi, Tanzania saheli ani Mozanbik min b’a lamunu kɔrɔn fɛ, worodugu ni tlebi, Dala Malawi b’u fara. Malawi tɔgɔ ju ma preprelatigɛ. A bɛ jigi k’a bɔra kɔrɔnfɛ kabilaw tɔgɔ la, walima “tle yelenci dala kan” inafo a yelen aka jɔnjɔn kan. Malawi ye jamanaden gɛrɛntɛlen dugu, bɛjɛfanga-kalafli ani jamanakutigi taabolo fanga ye. Afrika Angola madɔnnen Angola ka Fasojamana (Portigiz : República de Angola, Kongo : Repubilika ya Ngola), ye jamana ye worodugu-cema Afrika min bɛ danbɔ ni Namibia ye worodugu fɛ, Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana saheli fɛ, ani Zanbia kɔrɔn fɛ ani ni tlebi dankan Atlantik Kɔgɔji bolofɛ. Kabinda yɔrɔ bɛ danbɔ ni Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana ani Kongo-Brazaville. Angola tun ye Portigiziw ka mara ye kata 16an kɛmɛda kabla san 1975. Jamana in ye bonba-flanan ye tajiko ani jamanbɔ jamanaw cɛla Farafinna, obɛnata a jamanadenw bɛ gun in lafantanw la. Jɛnselekenaani Wariko Kondo SWK (IMF) [International Monetary Fund] ka fɔla, a ka ca ka tɛmɛ dolar miliyar $4 kan taji wari tnɔw la o tununa Angola warikesu la san 2000w (baflaw) kɔnɔ. Uti san 2006 kɔnɔ, bolonɔblara kɛlɛban bɛnkan na muritilenw kabɔ Kabinda mara la ani Saheli cɛ. Masurunya la 65% Angalo ka taji bɛ b’o mara in na. Afrika Namibia, madɔnnen Namibia ka Fasojamana, ye jamana ye min bɛ kɔrɔnfɛ Afrika Atlantik dankan dala. A bɛ danw tla ni Angola ani Zanbia saheli fɛ, Botswana kɔrɔn fɛ, ani Worodugu Afrika worodugu fɛ. A y’aka yɛrɛta sɔrɔ kabɔ Worodugu Afrika la san 1990 a faaba ye Windok ye (Jermani la: Windhuk). Namibia ye tɔnden dugu ye Keleyalen Mantow KM (UN) la, Worodugu Farafin Yiriwali Jɛkulu WFYJ (SADC), Afrika Kelenya AK (AU), ani Forobanafolo Mantow. A tɔgɔdara Namib Sahara la. Afrika Mozanbik madɔnnen Mozanbik ka Fasjamana (Portigiz la Moçambique walima Repuplica de Moçambique, fɔjɔgo [Republika di Musambiki] ye jamana ye Afrika worodugukɔrɔn fɛ, a bɛ danbɔ ni India Kɔgɔji kɔrɔn fɛ, Tanzania saheli fɛ, Malawi and Zanbia sahelitlebi, Zinbabwe tlebi fɛ, ani Eswatini ni Worodugu Afrika kɔrɔntlebi fɛ. A lakodɔnna Vasco da Gama fɛ san 1498 ani ka mara Portugal fɛ san 1505. San 1510, Portigiziw wulira ka Arabu sultana kɔrɔ bɛɛ min bɛ kɔrɔn Afrika dankan na, mina u bolo kɔnɔ. Kataa masuruya la san 1500, Portigiziw ka jago dagayɔrɔw ani tataw nara kɛ jigiyɔrɔw ye sira kura kan kataa kɔrɔn fɛ. Tɔnden don Portigiz Fɔla Jamanaw ka Jekulu la ani Forobanafolo Jekulu (Commonwealth). Mozanbik tɔgɔdara Muça Alebique la min tun ye mansa (Sultan) ye. Afrika Uganda ka Fasojamana ye jamana dasɔgɔlen ye Kɔrɔn Afrika, a bɛ danbɔ kɔrɔn fɛ ni Kenya, saheli fɛ Sudan, tlebi fɛ ni Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana, worodugutlebi ni Rwanda, ani worodugu fɛ ni Tanzania. Jamana kɔrɔnfɛ fan bɛ talikɛ fan caman na Dala Viktoria la ani Kenya ni Tanzania jɛlen min na. Uganda y’a tɔgɔ ta Buganda Mansamara fɛ, min bɛ lakafolikɛ jamana worodugu fan caman na faaba Kampala b’o la. Jona sigibaw dɔnnen bii Uganda, kera donso jirikarilaw ye. Seginnen kɔ ni san 2000 ani san 1500 cɛla, Bantu fɔla mɔgɔ, adɔla minu bɔra cɛma ani tlebi Afrika, wilira ka n’u sigi jamana kɔrɔnfe fan na. Ni jama kuluw nara u bolo ani ka yiriwalikɛ nɛgɛbaara ɲadɔw ye ani hakilina kuraw sigi and mara labɛnni kan. Kitara Mansamara taninaninan ani tanidurunan kɛmɛdaw kɔnɔ, bɛ jiralikɛ kɛjogo jonaw la labɛnni dɔnnen la. Bunoro-Kitara Mansamana tugura o kɔ, kɔsan na kɛmɛdaw kɔnɔ, Buganda ani Ankole. A boɳa bɛ 241 038 km2 (bametri kɛnɛ) jukɔrɔ a jamanaden jate ye mɔgɔ 41 487 965 (2016). Afrika Rwanda ka Fasojamana ye jamana fitini ye ani jamana dasɔgɔlen min bɛ Dala Ba yɔrɔ la kɔrɔn-cɛma Afrika, a bɛ danbɔ ni Uganda, Burundi, Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana ani Tanzania ye. A bɛ talikɛ mɔgɔ milion 11.2 (2015). Rwanda ye Afrika jamanaw lakoronen ye. Jamanaden fanba bɛ sɛnɛ matarafa. Tu jamana ani kulu dugukolo duman, fasojamana fitini bɛ wele « Kulu bankelen dugu » (Franse : Pays des Mille collines) Kinyarwanda n’o y’uka kan ye a bɛ fɔ (Igihugu cy’Imisozi Igihumbi). Jamana in kera selekenani ɲɛjɔyɔrɔ ye Rwanda jahadi fagali senfɛ san 1994. Rwanda ɲinini boloda ka kɛ Forobanafolo tɔnden ye, latigɛ bɛna ta ka kɛɲɛ min ma san 2009. Afrika Burundi madɔnnen Burundi ka Fasojamana, ye jamana fitini ye Dala Ba yɔrɔ la Afrika. A bɛ danbɔ ni Rwanda ye saheli fɛ, Tanzania worodugu ani kɔrɔn fɛ, ani Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana tlebi fɛ. Alnayasɔrɔ gerekan jamana don, a tlebi dancɛ dalen Dala Tanganika dafɛ. Jamana in watikura tɔgɔ bɔra Bantukan na, Kirundi. Fɛnsɛnboloma a b’a kelenna min bɛ dugudenw ka gɛrɛntɛ boɲa a kan ani ka sɔrɔfenw dwaya. Burundi ye ladugumada ye per Kapita Bakrunba Sokɔnɔ Karajago (BSK) [GDP] [PIB] ta boloma dunia kɔnɔ, min b’a kɛ dugukolokan jamanaw bɛɛ lafatan ye. Dɔnni kalan dɔ kera dugu 178 kan o ye Burundi jamanadenw sarada min ka nimisiwasa ni ɲanamaya ye bɛ bɛɛ duguma. Afrika Gabon ye jamana ye tlebi cɛma Afrika min bɛ dancɛ tla ni Cɛmajan (Equator) Gine (Franse : Guinée Equatoriale), Kamerun, Kongo-Brazaville, ani Gine ka Jikori (gulf). Faaba ani a duguw labonba ye Libreville ye. Kabini aka yɛrɛta ka bɔ Frans bolo, Uti tle 17 san 1960, Fasojamana in marala jamanakuntigi fla fɛ. Jona 1990w (kalancogo : tanikɔnɔtɔnan bikɔnɔntɔnw) la, Gabon ye tɔncaman taabolo boloda ani bɛjɛfanga sariyabaju kura da min bɛ kɛ sabu ye ka kalafli jɛlɛn baaraw sabati ani ka fanga cakɛda caman yɛlɛma. Gabon jamanden ye fitini ye min ka dɔgɔ ni mɔgɔ milion fla ye, aka dugujukɔrɔ nafolo labɔlen. Kɔkan kɛnyɛrɛye nafololabugun ye Gabon dɛmɛ ka kɛ yɔrɔ in la jamana hɛrɛma dɔ ye ni HYT (Hadamaden Yiriwa Tamasere) lakɔrɔtalen ye (Engliz : Human Development Index [HDI], Franse : Indice de Développement Humain [IDH]) Farafina kɔnɔ Afrika Kongo ka Fasojamana (Franse la : République du Congo, Kongo la : Repubilika ya Kongo, Lingala la : Republiki ya Kongo) a dɔnnen tuguni Kongo-Brazaville walima Kongo, jamana don min bɛ Cɛma Afrika. A bɛ danbɔ ni Gabon, Kamerun, Cɛma Afrika Fasojamana, Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana, Angola fandɔ Kabinda yɔrɔ la, ani Gine ka Jikori (gulf). Fasojamana in ye France ka mara kɔrɔ ye. Yɛrɛta kɔfɛ san 1960, France ka yɔrɔ kɔrɔ Cɛma Kongo, kɛra Kongo ka Fasojamana ye. Kɛmɛda tlanani kɛlen Marksitaabolo la, Kongo ye tɔncamanya bɛjɛfanga sira ta san 1992. Nka, duguden kɛlɛ sabula san 1997 labanna Marksi Jamakuntigi Denis Sasu Ngeso sigili la fanga kokura. Afrika Soni Ali Shyw Jona Soni Ali y’a-yɛrɛ sabati mansamara lakɛlɛ ɲadɔnna baa ani cɛfarin. A ye tnɔbɔ Mali mansamara bini na, ka kɛlɛbolow ta ka kɛlɛ juru dabɔ. Aka mansamara laban ye Mali labin, a fɛnsɛn bɛ dugukolo datugun min ka bon ni bii Tlebi Eropa ye. A jatelen Farafin mansamara bɛɛ lafɛnsɛn baa ye min ɲwan ma ye. Soni Ali Ber kera Songai mansa ba fɔlɔ ye. Ali tun ye silame ye inafo Mali mansaw minu kɔnna a ɲɛ. Kɛlɛɲadɔnna baa tun don, min san 1460w kɔnɔ, ye Songai krɛfɛ duguw caman minɛ, Mali Mansamara tɔtolen b’o la. Ni jago siraw blali ye a kabakɔrɔ, ani duguw inafo Tumutu, Soni Ali ye nafolo baa saman kataa Songai Mansamara ma, aka fanga selen kuru kan, ye Mali dan nafolotigiya la. Aka walankatali wilikajɔw senfɛ, Soni Ali ye dugukolo caman minɛ, ka Mosi kɛlɛw kunben worodugu fɛ, seli Dɔgɔnɔw la saheli fɛ kakɔn ka Tumutu fara aka mara kan san 1468, tumanin yen Silamɛ ɲɛmɔgɔ ye tlomageni ɲini a fɛ walasa ka Burdamɛ binganinaw gen minu donna dugu kɔnɔ katugun Mali Mansamara bini na. Nka, Ali kunbena ni fanga ye, a kɛlen k’i ɲa jɔ nafolodugu ani jago tɔgɔtigi Jene la. Kalo-woro dagasigi kɔfɛ, a sera ka dugu in fara aka mansamara kan san 1473, a kɛlen kɔ k’u kɔngɔ ka dugu karankadaw bɛɛ sɔgɔ. Tumamin Silamɛ tun don, Ali ma Silamɛya taabolo jagoya Silamɛtanw kan, a sɔnna an’a ye lakodɔnnikɛ ka Farafin ladala diine baaraw boya. Krɛnkrɛneya la aka Tumutu dagakolocili, Silamɛya lakaliw caman b’a mankutun inafo fugulablen fangatigi. Silamɛya tarikudɔnna, Al-Sa’df b’a kɔnɔta fɔ ak’a donni kan Tumutu : «Soni Ali donna Tumutu, a ye tɲɔni belebelew kɛ, ka dugu jeni ka flenkloci, ka mɔgɔw caman nimatɔrɔ. Tumamin ni Akilu ye Soni Ali ka nali mɛn, a nara ni ɲamɛ ba caman ye ka Sankore Sharidɔnnaw ‘fugahd’ ta ka taa n’u ye Walata… Nin Allajugu jolibɔna ye mɔgɔfaga ta ka ɲɛsin tɔw minu tora Tumutu k’u kɛ yekofla ye. » Dala lakali la, a dɔnnen tuguni inafo shubaa belebele. A kera cogo-o-cogo, Soni ka kokɔrɔlakali b’a kɛ cɛfarin ye min ni siran ma shi yɔrɔ kelen ani min sera ka mansamara baa fara ɲwankan, a ye kɔblaw to minu b’u cogo la fo bii. Aka fanga kɔnɔ Jene ni Tumutu ye sira ta ka kɛ kalan dagayɔrɔ baa ye dunia kɔrɔlen. Tariku Sɔngoi Mansamara, a dɔnnen tuguni ni Songay Mansamara tun ye kakɔn-marakɛ Farafina jamana dɔ ye ani kodɔnɲanamaya yakualen Mali kɔrɔn fɛ. Kataa jona 15an kabla 16an kɛmɛda la, Songay jatelen Afrika mansamaraw labɔnba dɔ ye. Mansamara in tɔgɔ tara kabla kulu fɛ ɲɛmɔgɔya tun bɛ min bolo n’o ye Songay (Kɔrɔbɔrɔ). A faaba tun ye Gao, yɔrɔmin Songai ka jamana sigira kabin 11an kɛmɛda. A ka fanga tun sinsinen Joliba kuruyɔrɔ kan min ye bii Nijer ani Burkina Faso. Kakɔn Songai Mansamara ɲɛ, yɔrɔ in bɛɛ tun bɛ maralen Mali Mansamara fɛ, min tun ye kodɔnɲanamaya lanafolotigi ba dɔ ye dunia tariku la. Mali y’aka tɔgɔtigiya sɔrɔ aka nafolo dantɛmɛ sabula n’aka jago ye ni Arabula, kafara Mansa Musa ka kabako kokɔrɔlakali hiji kan. Kɛmɛda 15an daminɛ la, Mali Mansamara y’a daminɛ ka bin. Kɛlɛw mansaya golo nɔfɛ ye mansamara lagafo ani mara caman y’i faran. Songai tun ye olu dɔ ye, kasɔrɔ ka Gao dugu tɔgɔbɔlen k’uka faaba kura ye. A bɛ jigi ko Songai sigira Gao jona san 800 Krista bange kɔ (KK), nka u m’a sigi inafo faaba fo 11an kɛmɛda, Dia Kosoi ka fanga wati. Obɛnata, Dia Shy ye sira bla Soniw ye, kakɔn Sulaiman-Mar yɛlenni ɲɛ, min ye yɛrɛmahɔrɔnya sɔrɔ ani yakalabu Gao dugu kan ani ɲɛblalila Soni Ali Ber ye. Mar bɛ majamu aka fanga kɔsɔn, a kun foshili kabɔ Mali Mansamara kɔnɔ ani k’a yɛrɛta ka Songai mansamara fitini sigi. Tariku Libya (Arabu: ليبيا), madɔnnen Bonba Jamajeya Foroba ka Libya Arabu Jamahiriya (الجماهيرية العربية الليبية الشعبية الاشتراكية العظمى) Al-Jamahiriya al-Arabiyah al-Libiyyah aś-śa'biyyah al-Iśtirakiyah al-Udhma), ye jamana ye Saheli Afrika. A bɛ danbo ni Mediterane Baji ye saheli fɛ, Libya dalen cema Misra kɔrɔn fɛ, Sudan kɔrɔnworodugu, Cad ani Nijer worodugu, ani Aljeri ni Tunizi tlebi fɛ. A boɲa bɛsɛ bamɛtri 1.8 milion kɛnɛjɛ ma 90% (bikɔnɔtɔn kɛmɛ sarada) ye sahara ye. Libya ye Afrika kɔnɔ dugu belebele naninan ye fensen na ani 17an dunia kɔnɔ. A faaba ye Tripoli ye min ye so ye duguden 1.7 milion ye kabɔ Libya jamanaden 6.3 milion kɔnɔ (2016). Jamana ladala yɔrɔw ye Tripoli, Fezan ani Sirenaika. Libya tɔgɔ tara Berberkan na: Libya ani Amazigh o sɛbɛnen don Misra seben kɔrɔw la ko Libu) min bɛ kɔrɔyalikɛ Berber ka kabilaw la sigilen Nile tlebi fɛ. Grek la kabila in mɔgɔ bɛ wele Liby uka jamana labana ka kɛ (Libya) ye, alinayasɔrɔ, Gres kɔrɔlen, daɲɛ kɔrɔ lawasalen, a bɛ talikɛ Saheli Afrika bɛɛ la Misra telbi fɛ. Kɔfɛ, Ibn Khaldun ka wati, a tun be fɔ nin kabila ninu ma kɔ Lawata. Libya ye sanfeda kɔnɔtɔnan ye BSK (Bakrunba Sokɔnɔ Karajago) per Kapita Afrika kɔnɔ, Seshel ani Worodugu Afrika kɔ. Nin sabu ye aka taji lasago lahauta ye ani duguden fitini. Libya ka jɔnjɔn ye faso jɔnjɔn ye dunia kɔnɔ nin ye nɔniya kelen ye tamashiyen foyi tɛ a la. Afrika (API [kɔɲskɔ'vɔla]) ye Pologne ka dugu ye. A ane Lublin cɛ kilometiri 41. Dugumogo be taa 2 207 jon yooro (2015). Pologne ka dugu Liberia madɔnnen Liberia ka Fasojamana, ye jamana ye Afrika ka tlebi dankan na, a bɛ danbɔ ni Sera Leon, Gine, Kote D’Ivoire ani Atlantik Kɔgɔji. Liberia ye tudugu ye min fiɲɛ (taksu) ka kalan, sanji bɛna kawula wati ani harmatan fiɲɛ jalan tlema fɛ. Liberia kɔgɔjibolo ye jiritu ye, tumamin dugu gerekanna ye jiritu warowarolen ye, min dayelen fuga kan ani bin jalanw. Kabii san 1989, Liberia kɛra wilikajɔ dugu ye min sereyara duguden kɛlɛ fla la. Liberia Duguden Kɛlɛ Fɔlɔ (1989 – 1996) ani Liberia Duguden Kɛlɛ Flanan (1999-2003) ye mɔgɔ bakɛmɛ caman b’u sigiyɔrɔ ka jamana sɔrɔ dafiri. Liberia tɔgɔ bɛ kɔrɔyalikɛ “hɔrɔnya” tumamin farafin kanhɔrɔnyalenw ani jɔnw siginna ka na Liberia san 1822, ka jamana in sigi san 1847 ni Keleyalen Duguw (US) ka Fanga ka dɛmɛ ye, kasɔrɔ ka kabila kura sintin min bɛ wele Ameriko-Liberiakaw. Nin kabila kura in nali ye gɛrɛntɛ jubɔ u ni kabila ba taniwɔrɔ tɔw cɛ. Antropolojy ɲiniw y’a jira ko Liberia yɔrɔ sigili wati surun ye 12an kɛmɛda, adɔla ka kɔn o ɲɛ. Manden kanfɔlaw sigira kataa tlebifɛ, min ye kabila fitini caman jagoya k’u sigi kɔrɔnfɛ ka digi Atlantik Kwaji kan. Deyiw, Basaw, Kruw, Golaw ani Gisiw jatelen nabaa fɔlɔw fɛ. Nin tamaasegin farala Tlebi Sudan Mali Mansamara bini na san 1375 ani kɔfɛ san 1591 ni Songai Mansamara wilili. Ka fara, gerekanyɔrɔ sɛgɛnna cencentaama bolo, o ye sigibaaw jagoya ka yɛlɛma Pepper Coast babolo ɲiginen na. Nin sigibaa kuraw naara ni uka ɲɛdɔnw ye inafɔ kɔri parata, gesedan, nɛgɛbaara, malo ni ɲɔ sɛnɛ, ani sigi ni marataabolo cakɛdaw kabɔ Mali ani Songai Mansamara la. Manew ka yɔrɔ in minali ma mɛn, Vai kabila mɔgɔw fana naara u sigi Grand Cape Mount yɔrɔ la. Vai kabila tun ye Mali Mansamara dɔ ye minu jagoyara ka boli mansamara yurulen kɔ tanninaninan kɛmɛda wati kɔnɔ. U y’a suganti k’u sigi kɔgɔjibolo yɔrɔw la. Kru kabila y’u banamini Vai ka sigi u sigiyɔrɔ la. Manew ani Kruw ka jɛ sera ka Vai ka taama wɛrɛw bali yɔrɔ in na, nka Vai tora Grand Cape Mount yɔrɔ la min ye bii Robertsport dugu ye. Kɔgɔji dala mɔgɔw ye kurunw dilan ka jago daminɛ ni Tlebi Farafinw ye kataa Kape verdo kabla Sanu Dankan na. Kɔfɛ, Eropa julaw ye karajago sifayaw donɲwanakɛ ni dugudenw ye, tumadɔ u b’uka kuruw siri dankan na. Tumamin Kru ye julaya sigi sen kan ni Eropa ye, uka jago tun sinsinnen daminɛ la jɔntan karajagow kan, nka taalen ɲɛ u y’u sen don ni barika ye Farafin jɔn jago la. Kru surugaw y’u sigiyɔrɔ bila ka taa baara kɛ jiriforow la ani sojobaara sarama la. A dɔw yɛrɛ ye baara kɛ Suez and Panama bajalanw sennin baara la. Kabila wɛrɛ min dɔnnen yɔrɔ in na bɛ wele Glebo. Glebow genna ka b’u sigiyɔrɔ Manew doni senfɛ, u taara u sigi jidala min ye bii Liberia ye. Afrika Sera Leon (Jàdakuru, Siyera Lewɔni, Saralon, Sàrlon), madɔnnen Sera Leon ka Fasojamana, ye jamana ye Tlebi Afrika. A bɛ danbɔ ni Gine ye sahelikɔrɔn fɛ, Liberia worodugukɔrɔn ani Atlantik Kɔgɔji worodugutlebi. Sera Leon bɛ datugunikɛ 71740 kɛnɛjɛ bamɛtri la a jamanadenw bisigiyalen mɔgɔ 7 075 641 kabɔ juyekalo san 2015. Jamana in ye tudugu fiɲɛ ye, lamunu soginen don, wulakɔnɔla ani tufinw. A faaba ye Freetown, fanga sigiyɔrɔ ani jamana duguw labonba. Jamana duguba dɔwɛrɛ min dugudenw bɛ se 100000 ma ye: Bo, Kenema, Koidu Town, ani Makeni. Sera Leon sigiba fɔlɔw ye Sherbro, Temne ani Linba ye, kɔfɛ Mendew naara, ani Kono minu y’u sigi jamana Kɔrɔn fɛ. San 1462 (san tanninani biwɔrɔ ni fla) Portigiz yaalakɛla Pedro da Cintra bɔra yɔrɔ in na ka tɔgɔda Sera Leon min kɔrɔ « Wara Kuluw ». Sera Leon nara laban ka kɛ dagayɔrɔ ba ye Cela-atlantik jɔn jago kama, fɔkase 1787 (tanniwolofla bishegin ni wolofla) ma tumamin Sera Leon Cakɛda sigira ka kɛ Farafin jɔnw ani ani Tlebi Indikaw ka so ye. San 1808, Freetown kera Britishw ka mara dɔ ye, ani san 1892, jamana kɔnɔna kera British Koloshi ye. San 1961, u fla farala ɲwankan ka u yɛrɛta. Tanda fla kɔnɔ, fanga minu nara ma u mako don jamana cɛmancɛ la, ka tugun Liberiakaw ka benbaliya woyoli la k’a danw kɔsagon, wolora Sera Leon Duguden Kɛlɛ la, min daminera san 1991 ka fɔkaben kɛ san 2000 Afrika Seshel, madɔnnen Seshel ka Fasojamana (Engliz: Republic of Seychelles; Franse: République des Seychelles; Kreole: Repiblik Sesel) ye fitinigun maton ye min lakafolen gun 115 la India Kɔgɔji kɔnɔ, bamɛtrɛ 1500 (930 mile) Afrika dugukoloba kɔrɔn fɛ, Madgaskar gun sahelitlebi. Gun jamana ani dugu wɛrɛ minu ka surun a la ye Zanzibar tlebi fɛ, Morisius ani Réunion worodugu fɛ, Komor ani Mayot worodugutlebi fɛ, ani Maldiv sahelikɔrɔn. Seshel jamanadew ka dɔgɔ ni Afrika yɛrɛta dugu bɛɛ ye. Afrika Gine-Bisau ka Fasojamana (Portigiz: República da Guiné-Bissau) ye jamana ye Afrika tlebiyanfan, ani matonw dɔ lafitini Afrika gun kan. A bɛ danbo ni Senegal ye saheli fɛ, Gine worodugu ani kɔrɔn fɛ ani Atlantik Kɔgɔji a tlebi. Fɔlɔ, a tun bɛ wele Portigiz Gine, yɛrɛta sɔrɔlen, a faaba min ye Bisau farala jamana tɔgɔ kan walasa ka ɲamini bali a cɛ ani Gine ka Fasojamana. Gine-Bisau ye Gabu ka mansamara fandɔ ye min tun bɛ Mali Mansamara kɔnɔ, o tora senna fɔkasɛ tanisheginan kɛmɛda ma. Portigiz Gine lakodɔnna kosobɛ tun, ni aka sɔrɔ sira labɔnba ye inafo Jɔn Dankan. Alinayasɔrɔ ni yɔrɔ in baw ani a dankanw bɛ yɔrɔ fɔlɔw la minu marala Portigiziw fɛ kabi taniworonan kɛmɛda, jamana kɔnɔna ma ɲɛdɔn fɔ tannikɔnɔtɔnan kɛmɛda. Farafin faama minu ye hɛrɛba sɔrɔ jɔn jago la, ma sɔn ka Eropakaw to u ka don gerekan kabɔ tata dakan sigiyɔrɔw la yɔrɔmin jɔn jago tun bɛ senna. Okɔsɔn, Portigiziw ka toli Gine, tun dannen kosobɛ Bisau kulundankan ma ani Kasheu. Wati suruni san 1790w kɔnɔ, Britishiw ye a laɲini ka sendayɔrɔ sintin jidala gun dɔ kan Bolama. Nka tannikɔnɔtɔnan la, Portigiziw tun lakananen kosobɛ Bisau kɔnɔ ka dafɛ dankanbolo mafilɛ inafo u dɔrɔn ka dugukolo krɛnkrɛnne ka fara sanfɛ saheli bii Senegal worodugu. Afrika Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ (CMDT) bɛ Mali niɛmɔgɔ dɛ ka bolo kan cabini san mille neuf cent soixante quatre onze (1974) kɔri là barali li kama. A diɔra kɔri fɛrɛ yɛlɛmali na fɛrɛe-li kan jamanam lamini bɛ kan wa kɔri sɛnɛyɔrɔ tiaman ba a bolo dugu fanba bɛw kan u ka yɔrɔ bɛ là bɛlɛ-bɛlɛ bɛ Koutiala, Fana,a tɔ bɛ.... Sisan an bɛ yɔrɔ mi Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ kila lɛw do Mali niɛmɔgɔ a ni diɛkulu dɔ tiɛ nu ba fɔ a ma ko (DAGRIS, Développement des Agro-Industries du Sud français u ka kɔry barakɛyɔrɔ kɔrɔ dɔ do wa 40% dɛ bɛ u bolo CMDT là. Nga an ka dania wari ko niɛnɛbɔyɔba mi bɛ ni ba wɛlɛ ko Fonds monétaire international (FMI) ko san deus mille hiut kɔnɔ ko kà, an ka Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ ba y fɛrɛ, nga an ka sɛnɛkɛla u ko o lu mason.O se fait diamdiɛkulu dɔ diɛra ka furum dɔ sigi sɛw kan nu fɔ a ma ko Le Forum des peuples réuni ni o sɛfɔlɔ kɛra fana san deus mille cinq u diɛra ka mɔgɔ la famuya ka fɔ Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ ba fɛrɛ damandi Mali dew là o u kana son a ka fɛrɛ. Juillet kalo kilɛ tan ni sɛki san deus mille cinq Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ-y yɛ yɔrɔ kura diɔ Ouéléssébougou zone Office de la haute vallée du Niger (OHVN) kɔnɔla là kilɛ kɔnɔ u bɛ kɔri tonne 230. San kɔnɔ sisan Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ bɛw fara lɛw niɔgɔkan u bɛ tonne 575 000 yɛlɛma san kɔnɔ. San deus mille six (2006) kɔri fɛrɛ lɛw an Mali ka kɔri yɛlɛma yɔrɔ ka Cfa milliard mugan ni wolovila dɛ tuniɛna a ko là kɔfɛ sira CMDT Ministère de l'Agriculture du Mali site kan Site officiel de l'entreprise Mali Kaarta Bamanan Famamara (Rouyaume Bamabara de Kaarta) Kaarta Massassi ka tariku yɛ Mali ma baw dɔ fanga. Bamanan dɛ yɛ kaarta Massaya sigi, u fadɛw ku Ségou kaw dɛ yɛ. ka u to u ka fanga là, kaarta dugu bɛ daminɛ Khasso (Kayes), Nioro ni Kita Mali kɔnɔ. Sounsa Coulibaly dɛ yɛ Sounsana dugu sigi san (1633-1650)o ku Segou bambara. Sounsa ku yɛ Niangolo dɔkɔni dɛ yɛ, o lu fila dɔla kɛlɛ dɛ yɛ bambaras ka massaya sigi. U dɛw Massa Coulibaly dɛ yɛ massassi u ka massaya sigi san mille sept cent dis ka san mille neuf cent quarante sept (1710-1745) là a bɛ dɔ fara kaarta bonia kan. Kɔrɔkɛ fila ku bɛ a bolo o ni biton mamari coulibaly kɛlɛla o yɛ o faga. segou bamanan ku bɛ o nɔfɛ mi kɛ u diɛra Sounsana, ka sɔrɔ ka dugu yɛlɛma. Kaarta ni ka Ségou kɛlɛ bɛ daminɛ tuguni Desse Kɔrɔ kuna la kaarta kɔnɔ Monzon Diarra bɛ sɔrɔ ka Guémou minɛɛ. XIXe siècle la , kaata bɛna faraniɔgɔkan tuguni ni Moussokoro Bô yɛ, o fɛnɛ ni fouta-rɔtɔ fila kɛlɛlɛw Moussokoro Bô kɛra o kɛlɛtigi yɛ a lew ka massaya bɛ ban mille huit cent vingt trois san mille huit cent vingt ni mille huit cent trante (1820 et 1830) massassinka kɛlɛkɛ dew yɛ Galam, ni Bambouk, ni Saloum tunu. O kɔfɛ kɛlɛ bɛ na wili u ni Diawara tiɛ. O fɛnɛ kɔfɛ segou bamanan nu ka massakɛ Massa Demba bɛ na wili massassi u kama. San tannishegin ni biduuru ni naani Elhaj Umar Tal donnan Nioro kɔnɔ a bɛ massakɛ Mamady Kandian na ka kabila dɛw faga. Tariku Gine, Lagine madɔnnen Gine ka Fasojamana (Franse: République de Guinée), ye jamana ye Farafina klebinfe, a dɔnnen kɔrɔlen Franse Gine. Gine dugukolo kɛcogo kɔkurulen, a banbannen Atlantik Kɔgɔji kan, gerekanna lasamanen kataa kɔrɔn ka munun worodugu. Sigiyɔrɔ bɛ danbɔ ni Gine Bisau ani Senegal saheli fɛ, Mali saheli ani saheli-kɔrɔn; a gerekanna bɛ danbɔ ni Cote D'Ivoire worodugu-kɔrɔn, Liberia kataa worodugu, ani Sera Leon kataa kɔrɔnfɛ kun tlebi. Jibow daminɛyɔrɔ don min bɛ talikɛ Joliba (Nijer), Senegal ani Gambia baw la. Tumadɔ Gine bɛ wele "Gine-Kɔnakry" (Kɔnakry kɛli a faaba (kube) ye) walasa k'a danfara ni Gine-Bisau ye. Dugukolo lakafolen bii Gine la, tun ye mansamara damadɔ fandɔ ye, ka daminɛ ni "Gana Mansamara" ye min sintinra masurunya la san 900 KB (Krista Bangelen). Soso faamamara tugura o la taniflanan ani tanisabanan kɛmɛdaw kɔnɔ. Mali Mansamara sɔrɔla ka jamana in don aka mara kɔnɔ Kirina Kɛlɛ senfɛ san 1235 (tanifla bisabaniduru), nka a fanga nara ban dɔni-dɔni yɛrɛdama kɛlɛ taboloma. Ni wolora jamana cili la. A nɔlablaw lafangama tun ye Songhai jamana ye min boɲara ka kɛ Songhai Mansamara ye. Fɔkanna, aka nafolotigiya tɛmɛra mansamaraw la minu kɔnna a ɲɛ. Nka a fana bina yɛrɛdama-kɛlɛ kɔnɔ ka laban ka kɛ duguden kɛlɛ ye ka sɔrɔ ka bin Tondibi Kɛlɛ san 1591. O kɔlɔlɔ kcra bilisaɲami ye fokase Slameya Fanga sigili ma tanisheginan kɛmɛda kɔnɔ, ka na ni basigi ye jamana kɔnɔ. Waati la, yɛlɛmali nafama kɛra Fula Silamɛw na n'uw sigi Jalonkaw fɛ kulukan Jamanɛ yɔrɔ la jona kɛmɛda tanisheginan kɔnɔ, ka na Futa togo fara Jalon Jamane kan ko Futa-jalon. Afrika Cɛmajan Gine ka fasojamana (República de Guinea Ecuatorial, Espaɲɔl la), ye jamana ye Cɛma Afrika. Afrika gun jamanaw lafitini dɔ don a lakafolen yɔrɔ fla la: Rio Muni gerekan yɔrɔ kafara jikan gun fitiniw kan; ani Insular Yɔrɔ min bɛ talikɛ Anoon gun Worodugu Atlantik Kɔgɔji kɔnɔ, ani Bioko gun (kɔrɔlen Frenando Po) min bɛ lakunnikɛ faaba la Malabo. Afrika Kamerun ka Fasojamana ye kelenya fasojamana ye cɛma ani tlebiyanfan Afrika. A bɛ danbɔ ni Nijeria ye tlebi, Cad sahelitlebi; Cɛma Afrika Fasojamana; Dakɛɲɛ Gine kɔrɔn, Gabon ani Kongo ka Fasojamana worodugu fɛ. Kamera kɔgɔjibolo dalen Bight of Bonny kan, Gine Jikori ani Atlantik Kɔgɔji fan dɔ. Jamana in bɛ wele "Afrika fitini" kada dugukolodɔnko ani sekonidɔnko caya kan. Kamerun faaba ye Yaoundé. Afrika Worodugu Afrika ka Fasojamana (a dɔnnen ni tɔgɔ wɛrɛw ye) (Engiz: Republic of South Africa), fana tɔgɔ dara Afirikidisidi, ye jamana ye min sigilen Afrika nukun woroduguyanfan. Worodugu Afrika ka jidaw lasamanen bamɛtrɛ 2898 a bɛ danbɔ ni Atlantik ani India Kɔgɔjiw ye. Worodugu Afrika saheli fɛ dalen don Namibia kan, Botswana, Zimbabwe, Mozanbik ani Eswatini, Lesoto ka Faamamara ye jamana yɛrɛmahɔrɔnyalen ye min datugunen ni Worodugu Afrika dugukolo ye. Worodugu Afrika Tanzania madɔnnen Tanzania ka Kelenyalen Fasojamana (Swahili: Jamhuriya Muungano wa Tanzania, Engilz: United Republic of Tanzania), ye jamana ye Kɔrɔn Afrika a bɛ danbɔ ni Kenya ani Uganda saheli fɛ, Rwanda, Burundi ani Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana kataa tlebi, Zanbia, Malawi ani Mozanbik kataa worodugu. Kɔrɔn fɛ a bɛ danbɔ ni India Kɔgɔji. Afrika Zanbia ka Fasojamana ye jamana datugunen ye Kɔrɔnfɛ Afrika. Sigiɲɔngɔn jamanaw ye Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana saheli fɛ, Tanzania saheli-kɔrɔn, Malawi kataa kɔrɔn, Mozanbik, Zinbabwe, Botswana ani Namibia kataa worodugu, ani Angola kataa tlebi. Dugu faaba ye Lusaka ye a sigilen jaman worodugukɔrɔn. Jamanadenw jugɔsɔlen faaba lamunu la ani Daɲancɛjala yɔrɔ la kataa sahelitlebi. Afrika Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana (Franse: République démocratique du Congo) kuntaalasuruyala Kongo BF, kɔrɔlen a bɛ wele Kongo Yɛrɛta Dugu, Belgik Kongo, Kongo-Leopoldville, Kongo-Kinshasa ani Zayir ye jamana lafɛnsennen sabanan ye Afrika kɔnɔ. Alnayasɔrɔ a sigilen Cɛma Afrika Un dugumayɔrɔ, manto in ka sɔrɔko ani sigiyɔrɔ dabelen kataa Worodugu Afrika ma sabu a ye tɔnden ye Worodugu Afrika Yiriliwa Jɛkulu (SADC) la. A bɛ danbɔ ni Cɛma Afrika Fasojamana ye ani Sudan saheli fɛ, Uganda, Rwanda, ani Burundi kɔrɔn fɛ, Zanbia ani Angola worodugu fɛ, Kongo ka Fasojamana tlebi fɛ, a faralen kabɔ Tanzania la ni Dala Tankanika ye kɔrɔn fɛ. Jamana nubɔlen ka bla Atlantik kɔgɔjidankan na ni kilomɛtrɛ (bamɛtrɛ) binani fɛnsen ye Muanda yɔrɔ la ani kilomɛtrɛ kɔnɔntɔn da jenya Kongo ba la min bɛ bɔn Gine ka Jikori la. Kongo kɔrɔ "Donso" min dilanna kabɔ bakongo kabila la minu sigilen Kongo babolo fɛ. Afrika Bakrunba Sokɔnɔ Karajago (BSK) walima Bakrunba Sokɔnɔ Sɔrɔ (BSS) [Ingliz: GDP (Gross Domestic Product) or GDI (Gross Domestic Income), Franse: PIB (Produit Intérieur Brut) ye sumanfen ye min be faso sɔrɔ ani dlanfenw jate ka kɛɲɛ jamana do ka sɔrɔko ma. BSK donnen inafo sugu kima ka ben karajago labannen bɛɛ ma ani ca kɛlenw jamana kɔnɔ wati furance dɔ kɔnɔ (akacala san kɔnɔ). Foroba famuyacogo labonba walasa ka (BSK) suman ani k’a famuya ye musakabo sira. BSK = makoɲe + bakrunba nafololabugun + fanga ka musakabo + (laboliw – ladonniw) walima BSK = M+ N + F + (B-D). Sɔrokɔdonna Keynes ka jatela danfara ka sigi makoɲe kuma la min be tila ka ke fan fla ye: kɛɲɛreye makoɲe ani foroba ca (walima fanga ) ka musakabo. Nafa fla min be makoɲe tila la ye bonbasɔrɔkodon ta sira fe ye: Kɛɲɛreye makoɲe : o ye haminko lakoloma ye lafiya sɔrɔkodon na. France Jermani/Alimaɲi Itali Espaɲi Bonba Britania Swedi Bɛliziki Esipaɲi Fàransi Gɛrɛsi Irisijamana Likisanburu Norwij Otirisi Peyiba Pɔritigali Swedi Ukrain Eropa jamanaw Fàransi, madɔnnen Fàransi Fasojamana (faransɛkan: République française) galo dugukolo don min bɛ Tlebi Eropa ani min bɛ kamarilen jikɔkan jigunw na ani duguw gun werew la. Galo jamana Fàransi fɛnsɛnen kabɔ Mediterane Ji kabla Ingliz Bajalan ani Saheli Ji; ani kabɔ Rine la kabla Atlantik Kɔgɔji la. A bɛ fɔ Fàransi galo jamana ma (Tinkunwɔrɔ) a dugukolo kɛcogo kama. Fàransi ye jamanakuntigi sigi fasojamana. Aka yefen labonba ɲɛfɔlen Mɔgɔ ani Duguden Josira ka Datigɛli kɔnɔ. Fàransi faaba ye Paris. Fàransi bɛ danbɔ ni Bɛliziki, Luxembourg, Alimaɲi, Swisi, Itali, Monako, Andora, ani Espaɲi ye. Aka kɔkan dugu kɔsɔn, Fàransi bɛ dan tla ni Brazil, Suriname ani Nederland Anti ye. Fàransi tugulen Keleyalen Mansamara (UK) la ni Bajalan Dugujukɔrɔwo ye min bɛ tɛmen Ingliz Bajalan jukɔrɔ. Fàransi tun ye dunia fangama jamanaw dɔ ye kabi kɛmɛda 17nan laban cema wati. 18nan ani 19nan kɛmɛdaw kɔnɔ, Fàransi ye jɔlikɛ mara mansamara baw dɔ la min bɛ fɛnsen Tlebi Afrika ani Worodugu Asia ka se ka yɔrɔ kofɔlen in sekonidɔnko ni politikow yɛlɛma a sago la. Fàransi ye jamana yirwalen. Eropa Alimaɲi, walima Jermani, madɔnnen Alimaɲi ka Kurufa Fasojamana (Alimaɲikan: Bundesrepublik Deutschland, fɔcɔgo: Bundesrepablik Dɔcland) ye jamana min bɛ Cɛma Eropa. A bɛ danbɔ saheli ni Saheli Ji, Danmark ani Baltik Ji; kɔrɔn fɛ ni Poland ani Cɛk Fasojamana; worodugu ni Ostria ani Swisi; ani tlebi ni France, Luksanburg, Beljik ani Nederland. Alimaɲi dugukolo boɲa bɛ se 357021 Bm2 ma (bametri kɛnɛ) a sigiyɔrɔ bene watila nɛnɛ fiɲɛ ma. Alimaɲi jamanadew jatelen mɔgɔ milion 82 min b'a kɛ Eropa Kelenya duguw bɛɛ la jamatigi ye, kafara a bena jɔrɔ sabanan na selekenani tungarankew ka ca yɔrɔ min dunia kɔnɔ. Alimaɲi kabilaw caman sigira dugukolo kan min tɔgɔdara Jermania o gafeyara kakɔn Yesu Krisa ni san 100. Kabii 10nan kɛmɛda, Alimaɲi dugukolo tun ye Lɔhɔrɔma Roman Mansamara cɛma fan dɔ ye fokase san 1806 ma. Kɛmɛda 16nan kɔnɔ, Alimaɲi saheli labanna ka kɛ Protestan Yɛlɛmali cɛmancɛ ye. N'a tara inafɔ watikura manto-dugu, jamana in farala ɲwankan Franko-Prusi kɛlɛ senfɛ san 1871. San 1949, Dunia Kɛlɛ II (Dunia Kɛlɛ Flanan) kɔ, a nara tla jamana fla ye - Kɔrɔn Alimaɲi ani Tlebi Alimaɲi ka kɛɲɛ ni sebaaw ka dan cilen ye. Dugu fla in nara fara ɲwankan san 1990. Tlebi Alimaɲi ye sintili tɔnden ye Eropa Jɛkulu la san 1957 min nara wolo Eropa Kelenya (EU) la san 1993. A sen bɛ dancɛtan Shengen yɔrɔ la an'a ye talikɛ Eropa wari la min ye ero ye san 1999. Alimaɲi ye tɔnden ye Kelenyalen Mantow (UN) na ani Saheli Atlantik Benkan Tɔn (SABT) NATO, G8, G4 mantow a y'a bolono bla Kyoto Benkan na. Sɔrɔko fangama ba don sabu a bena jɔyɔrɔ sabanan na dunia sɔrɔko jamana baw cɛla san 2007 karajago labɔli jatemine la. Anka waati siniman Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Sulemani Sise Labɔɔra: Sulemani Sise Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Kasetilabɔta 2008: Burutumu 2006: Maba 2004: I Danse 2003: Djonya 2000: Confirmation 1998: Na 1995: Artistes Fɔlikan Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloyat: Donkiliy: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Bɔɔ don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Bala Musa Keyita Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Fiɲɛ Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Suleman Sise Labɔɔra: Suleman Sise Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Jenɛzi Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: säp Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Ginba nijugu Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Haramuya Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Kabala Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Kasoden Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Kiri kara watita Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Falaban Isa Trawere Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Mɔgɔ dakan Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Gafire Dɔkɔtɔrɔ Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu ɲamanton Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Siya Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Tadonna Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Taafe Fanga Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Waati Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Yeelen Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Sulemani Sise Labɔɔra: Sulemani Sisie Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Yɛlɛma dona kow la Nakorola Filmu posteri Kunafoni filmu kan ɲɛmɔgɔ: Labɔɔra: Sɛbenna: Lakalira: Doloya: Donkili: Sinimanjata: Sɛbenca: Jɛnsenni: Blasugula don: Jɛnɲa: Jamana: Mali Fasojamana Kan: Bamanankan Baarakɛwari: Bakrunba sɔrɔ: Kɔnna ni: Nɔdonna ni: Filmu Saheli Amerika gun (North America) be lakafolen jamana fla la: Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ani Kanada. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw (United States of America) USA Jamanakuntigiw Jamaika Kuba Ayiti Kanada Mɛkisiki Bahamasi Barak Hussein Obama II (flanan) bangera Uti tle 4, san 1961 (tanikɔnɔntɔn biwɔrɔ ni kelen), ‎Amerika Keleyalen Jamanaw ka binaani ni naaninan ani sisan jamanakuntigi don. Farafin ‎Amerikika fɔlɔ don min sera nin jɔyɔrɔ in la. Obama tun ye Kelenyalen Jamanaw Senatori fitini ‎ye kabo Illinois (Ilinɔy) kata Januari tle 3, san 2005 fokase jɔyɔrɔbla ma Nofanbru tle 16, san 2008 ka ‎sabu k’a sugantili jamanakutigi ye. A ye jamanakuntigiya kalili ke Januari tle 20, san 2008 ‎kromokari ɲanaje senfɛ US (yu es) Kapitol la.‎ Obama bɔra Kolonbia Sanjankalanso la ani Havard Shariya Kalanso, yen min a kera Farafin ‎Amerikika fɔlɔ ye min ye Havard Shariya Gafe ɲɛmɔgɔya kɛ. A ye baarakɛ inafo sigidako ‎labenna, a kɛra duguden josiraw lapasabaa ye Shikago, ka kɔn a ka tuma sabaa kɛ Illinois Sena la ‎kata 1997 kabla san 2004. A dɛselen ka sigiyɔrɔ sɔrɔ Wasadenw ka So (House of Representatives) la san 2000, Obama sugantira kataa Sena la Nofanbru san 2004. Obama ye dantigɛliba kɛ Bɛjɛfangako Faso Lajɛ senfɛ Juyekalo san 2004. Tumamin a tun ye tɔnden ye Bɛjɛfangako jamadɔgon la Kongresi 109nan la, Obama kera sabu ye ka shariya ta ka ɲɛshin ladala maramafen dansigili ma ani ka sinsinikɛ forobacako nɔminɛli kurufa nafolow labaara tɔ. A ye tamaw kɛ kataa Kɔrɔn Eropa, Cɛma Kɔrɔn, ani Afrika. Kongresi 110nan kɔnɔ a kera sabu ye ka shariyaw ta katra yeremakaran (lobbying) ma ani kalafli shuyaniw, fiɲɛ yɛlɛma, koloko jahadi ani US (yu es) sɔrasi mɔgɔw ladonni n'u seginna kabɔ kɛlɛyɔrɔ Irak ani Afganistan. Barak Obama bangera Kapi'olani Kɛnɛyaso Musow ani Denmisenw kama Honolulu dugu la, Hawaii a bamuso fɛ Ann Dunham o ye Amerikika farajɛ ye kabɔ Wachita, Kansas min bɔkolo ye Ingliziw ye. A fa ye Barak Obama kɔrɔba kabɔ Luo kabla la Nyang'oma Kogelo, Nyanza mara la Kenya jamana kan. A mansaw ye ɲwan ye san 1960 u tun ye kalandenw ye Hawaii ka Sanjankalanso la Manoa, a facɛ tun ye tunga kalanden ye. U ye furukɛ Febuyekalo tle 2, san 1961, kasɔrɔ ka fara tumamin Obama shi tun bɛ san fla, u sɔrɔla ka furusa san 1964. Obama fa seginna kataa Kenya minna a y'a den ye shiɲɛ kelen kasɔrɔ ka too siraba kasara la san 1982. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Ronald Reagan George W. Bush Barack Obama Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Dunia Sɔrɔko Forobakɛnɛ Ingliz (World Economic Forum) Franse (Forum Mondial Économique) dagalen Jenevu tɔnɔbɔtan Jɛkulu don min dɔnnen n'aka san Lajɛ Davos Swisi jamana kan. Aka lajɛ bɛ sɛgɛrɛ cakɛda baw ɲɛmaw fɛ, ani jɛnselekenaani politiki ɲɛmɔgɔw, mɔgɔkalannenba ani kunafonitigilama dɔw mukɔsɔn ka masala dakun baw kan dunia kɔnɔ min bɛ talikɛ kɛnɛya ani lamini la. Forobakɛnɛ bɛ "ɲana Kuraw" ka lajɛ sigisenkan China ani iklimu lajɛ bolodaw san kurukara kɔnɔ. San 2008 kɔnɔ, o iklimu lajɛ sigira Eropa ani Cɛma Asia, Kɔrɔn Asia Risila Cakɛda ɲɛmaw ka gelekolilen, Afrika, Cɛma Kɔrɔn, ani Dunia Sɔrɔko Forobakɛnɛ Latino Amerika. Nafasorosira Bakelenda Yiriwa Kuntlenaw Ingliz (Millennium Development Goals) Franse (Objectifs du Développemnt du Millénaire) ye jɛnselekenaani yiriwa kuntlena shegin ye benkera min kan Kelenyalen Mantow (UN) tonden jamanaw 192 ani jɛnselekenaani jɛkuluw 23 fɛ ka benkanw timɛ yanni san 2015. O kuntlenaw ye ka dɔbɔ fantanya jugu la, den saya hakɛ, bana carininw kɛlɛli inafo Tangala Sɔrɔlen Dɛsɛ Bana AIDS ani ka jɛkabaara sinsin yiriwa kama. he:פסגת המילניום#מטרות הועידה Ntigiɲɛ (Ingliz: ants)ye sigi finɲanma ye min bɛ Formisida bɔnda la ani jatakoli ni diden bɛɛ ye bɔnda kelen fenw ye. o Kataa san milion 110 ani milion 130 ɲwancɛ, ntigiɲɛ bɔra jatakoli la. A suguya cayara jiri feeretaw bɔlen kɔ. Bii bi in na, ntigiɲɛ sugu bɛse kataa 12000 kabla 14000 la. U bɛ dɔn jona n'u tulu ye ani cɛmala misinya. Bagan Jɛnselekenaani Wariko Kondo (Ingliz: International Monetary Fund) Franse: Fonds Monétaire International) ye jɛnselekenaani jɛkulu ye min bɛ kɔlɔshilikɛ dunia nafoloko taabolo la ka kɛɲɛ ni sɔrɔkodɔnba bolodaw ye tɔnden jamanaw kɔnɔ. A bɛ dɛmɛ lase krenkrenneya la jamanaw ma minu bɛ gɛlɛya kɔnɔ falen hakɛ ani sarali jatigɛ taboloma. A bɛ nafoloko dɛmɛkɛ aka tɔndenw ye min b'a kɛ jurudonna ye jigitigɛ tuma. A dagayɔrɛ Washinton Dugu ye, USA. Jɛnselekenaani Wariko Kondo sintira san 1944 walasa falenni hakɛw baasigi ani ka dɛmɛkɛ ka ɲɛshin jɛn sarali taabolo ma. JWk tɔnden ye jamana 185 ye. Nafasorosira Dunia Wariso (Ingliz: World Bank) ye yɔrɔ ye min bɛ nafoloko ani feereko dɛmɛkɛ jamana yiritaw ye yiriwa programuw kadara kɔnɔ (misali, babiliw, sira daw, kalanso jɔw an'a ɲwannaw) aka kuntlena lakodɔnnnen ye fantanya dɔgɔyali ye. Nafasorosira Slumdog Millionaire 2008 Fantankin miliyontigi ye filmu kura ye min bɛ kuma Jamal Malik kan denmisen falatɔ don a bɛ san 18 kabɔ Mumbai fatankin na nin kera aka ɲamanya dɔnw bɛɛ labelebele. Jamana bɛɛ sigilen k'a lajɛ a tɔtolen ka ɲikali kelen dron jabi walasa ka wili nin rupi wari miliyon 20 saraba ye India ka tulon na "Jɔn b'a fɛ ka kɛ Miliyontigi ye?" Nka tuma min shu kora, polisiw y'a minɛ k'a tuhuma ni namara ye: cogodi bɔlɔnkɔnɔ den sera ka nin bɛɛ dɔ? A jigitɛgɛlen k'a-yere lajɛya, Jamal y'aka ɲamaya lakali fantankin in na a n'a dɔgɔni lamɔcɔgɔ yen, uka kungɛlɛyakow ɲwanfɛ sira kan,u ni kin bandiw ka kunbeniw ani Latika yeli a nikan bogoti min bora a bolo. Nin lakali in bonda kelenkelen bɛ jabi dakɔrɔta kaɲɛshin tulon ɲinikali dɔw ma. Kɔnɔrɔfilen Jamal ka lakali la, Polisi ɲɛmɔgɔ kabakɔyara muna nin funankɛ in min a tɛ ta a ɲa kan ko a b'a fe ka kɛ banna ye, bɛ ka mun de kɛ nin tulon in na? Genre: seko/Kɔkan, Yɛlɛko, Drama,Maben, Funankɛya, Wati kuntagala: nɛgɛɲa 2 Bɔ don: Nofanbrukalo tle 12, san 2008 Kɔnɔko: kɛlɛ, ja ni kuma tɔrɔtaw Jɛnsɛna: Fox Searchlight Pictures U.S sinima dɔn: dolar wari $56065245 Filmu Risila, Irisijamana (Risikan: Россия, Rossiya) walima Risila Kurufa (Risikan: Российская Федерация, Rossiyskaya Federatsiya) ye jamana fensenenba ye min lasamanen kɔrɔnfɛ Erasia kan. Semi-jamanatigiya fasojamana don min lakafolen kurufa 83 la. Risila bɛ danbɔ ni jamana nataw ye (ka jigin ka ta kɔrɔntlebi kataa worodugukɔrɔn): Norwij, Finland, Estonia, Latvia, Lituania, Poland, Belarus, Ukrain, Gorgia, Azerbaijan, Kazakstan, China, Mongolia ani Saheli Kore a ka surun Kelenyalen Jamanaw (US) la Alaska fan fɛ, a bɛ danbɔ tugun ni Worodugu Kore, Swedi, ani Zapan. A bɛ danbɔ ni Artik Geji, Pasifik Geji, Kaspian Ji, Baltik Ji ani Ji Fin. Ni bamɛtri/Kilomɛtri kɛnɛ 17075400, Risila ye dunia jamanaw labonba ye, a fensɛnen ka ca ni dugukolo tlashegin ye; a jamanaden jate ye mɔgɔ miliyon 142, a bɛ jɔyɔrɔ kɔnɔtɔnan na jamanaden caya taboloma. A kɛnbɛ ka kɔrɔn Asia caman ta ani 40% (biinaani kɛmɛsarada) Eropa la, wati yɔrɔ 11 b'a kɔnɔ; lamini ani dugukolo kɛcogo suguya caman. Risila ye dunia dugujukɔrɔ nafolo ani wuyen lasagoyɔrɔ ba ye, a jatelen wuyen fangatigiba ye. Dunia tufinw lasagoba jamana don a dalaw bɛ talikɛ masurunyala dunia ji duman tlanaani la. Norwij (Norwijikan: Norge) madɔnnen Norwij ka Faamamara, ye shariyabaju mansaya ye Kɔrɔnfɛ Eropa a sigilen Skandinavia Gunjate tlebi fan dɔ kan. Jamana fanba bɛ danbɔ kɔrɔn ni Swedi ye, a saheliyan fan bɛ danbɔ ni Finlan kataa worodugu ani Risila kataa kɔrɔn. Kelenyalen Faamamara ani Faro Jigun dalen a tlebi ka tɛmɛ Saheli Ji fɛ, Danmark dalen a worodugu nukun worodugu ka tɛmɛ Skagerak Mɔsɔ fɛ. Norwij kɔgɔjikɛrɛ ka ɲashin Atlantik Geji ma ani Barenti Ji ye aka fiorj tɔgɔbɔlen sɔrɔyɔrɔ ye. San 1920w kɔnɔ, Norwij Jan Mayen fara a kan. Kataa Dunia Kɛlɛ II Norwij ye sɔrɔko jidi ye, a bɛ dunia nafolotigiba jamana cɛla sisan. Norwij bena jɔyɔrɔ naaninan la taji labɔli la petroli dlanifen ɛ tlanaani ta aka Bakrunba Sokɔnɔ Karajago la. Kafaraokan, gazi dugukolo nafolow bɛ Norwij fɛ, jikuranta, jɛgɛ, tufinw, and dugujukɔrɔfenw. orwij tun bena jɔyɔrɔ flana na jibalo labɔlabaw cɛla China kɔfɛ san 2006 kɔnɔ. Dlanfenba wɛrɛ ye balo labaarali, kulunbadlan, nɛgɛyele, kemifenw, damanbɔ, jɛgɛmɔn and furajɛ dlan. Norwij ye Skandinavi Jamana lafiyale dɔ ye aka warikun lasago kungolo kan kan bon ni manto bɛɛ t Norwij nara jɔyɔrɔ fɔlɔ la jmana bɛɛ cɛla a kɛɲɛ hadamaden Yiriwa ma kat201 2006, san 2008 a nara jɔrɔ flanan la [[Aisland] kfɛ. Donniyasɔrɔyɔrɔ Eropa Aisand madɔnnen Aisland ka Fasojamana ye gun jamana ye min sigilen Saheli Atlantik Geji ni Eropa gerekanna ani Grinland cɛla. A jamanaden ye mɔgɔ 332 529, dugukolo boɲa ye bamɛtri/Kilomɛtri kɛnɛ 103 000 km2. A faaba an'a duguw labebele ye Rekiavik ye. Aisland ye tasumakulu yɔrɔ ye min caman ɲanama don. Dugukolo kɔnɔla ye fuga cencenma ye, kuluw ani kulujimaw (glaciers), tumamin jikuru yelenen bɛ woyo yɔrɔmajinenw fɛ kataa geji la. Eropa Finland, madɔnnen Finland ka Fasojamana (Finnishi: Suomi; Swedikan: Finland) ye Nordik Jamana ye min sigilen Fennoskandia yɔrɔ la Eropa saheliyanfan. A bɛ danbɔ ni Swedi tlebi fɛ, Risila kɔrɔn fɛ, ani Norwij saheli, tumamin Estonia dalen a kɔrɔn ka tɛmɛ Finland Jikori fɛ. Faaba ye Helsinki ye. Eropa Estonia madɔnnen Estonia ka Fasojamana (Estonikan: Eesti walma Eesti Vabariik) m=ye jamana ye min bɛ Baltik yɔrɔ la Eropa Saheli. A dan bɛ bɔ kataa saheli ni Finland ye ka tɛmɛ Finland ka Jikori fɛ, tlebi ni Swedi ka tɛmɛ ni Baltik Ji ye, worodugu ni Latvia (bm 343), ani kɔrɔn fɛ ni Risila ye (338,6 bm). Estonia dugukolo bɛ datugunikɛ bm2 45.339 watila fiɲɛ kɛɲɛlen bɛ nɔbla a la. Eropa Swedi, madɔnnen Swedi ka Faamamara (Swedikan: Konungariket Sverige) ye Nordik jamana ye Skandinavi Gunjate kan Eropa Saheli. Swedi bɛ dugukolo danw bɔ ni Norwij tlebi ani Finland sahelikɔrɔn, an'a tugunen Danmark la ni Oresund Babili. A kera Eropa Kelenya tɔnden ye kabii Januari tle 1, san 1995. Swedi faaba ye Stokolm ye min ye tuguni jamana duguw labonba ye (a duguden jatelen mɔgɔ 810000 ni mɔgɔ militon 2 dugubaw kɔnɔ). A dugu labonba flanan ni sabanan ye Gotenburg ani Malmo. Eropa Lionkan (Llionés) Biblio Ramón Menéndez Pidal. «El dialecto leonés». Madrid. 1906. García Gil, Hector (2010). «El asturiano-leonés: aspectos lingüísticos, sociolingüísticos y legislación». Working Papers Collection. Mercator Legislation, Dret i legislació lingüístics. (25). ISSN 2013-102X. Academia de la Lengua Asturiana«Normes ortográfiques». 2005. ISBN 978-84-8168-394-3. García Arias, Xosé Lluis (2003). Gramática histórica de la lengua asturiana: Fonética, fonología e introducción a la morfosintaxis histórica. Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-341-7. González Riaño, Xosé Antón; García Arias, Xosé Lluis (2008). II Estudiu sociollingüísticu de Lleón (Identidá, conciencia d'usu y actitúes llingüístiques de la población lleonesa). Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-448-3. Galmés de Fuentes, Álvaro; Catalán, Diego (1960). Trabajos sobre el dominio románico leonés. Editorial Gredos. ISBN 978-84-249-3436-1. Morala Rodríguez, Jose Ramón; González-Quevedo, Roberto; Herreras, José Carlos; Borrego, Julio; Egido, María Cristina (2009). El Leonés en el Siglo XXI (Un Romance Milenario ante el Reto de su Normalización). Instituto De La Lengua Castellano Y Leones. ISBN 978-84-936383-8-2. kɔfɛ sira Héctor García Gil. Asturian-leonese: Linguistic, Sociolinguistic and Legal Aspects Asturian Language Academy González i Planas, Francesc. Institutum Studiorum Romanicorum «Romania Minor». The Asturleonese Dialects. La Caleya Cultural Association. Furmientu Cultural Association. Faceira Cultural Association. El Teixu Cultural Association. Kan 秦始皇 Qin Shi Huang Huang Sianfan (bangera Nofanbru tle 13, san 1899 - ka sa kalo 1 nan tle 18, san 1982) China tariku professeur don. Deminsɛnya A bangera Fusui Guangsi, China. A y'aka kalan kɛ École normale supérieure kalanso ani Université la Guangsi (1922-1926), Beijing (1926-1935, Beijing yɛ China faaba ye) ani Tokyo (1935-1937, Tokyo yɛ Japan faaba ye). Aka politik taabolo ye farafina jamayali. Aka kalan kuncera o kalanso in na kasɔrɔ a ye kalandenw na fɔlɔ ye. San 1938 daminɛ la, a ye tariku professeur baara dadɔ China Guangsi, Guangdong ani Guilin. kɔfɛ sira China China ka Foroba Fasojamana ye jamana min bɛ Asia. Confucius (bangera san -551 - ka sa kalo san -479) China philosophie don. China Meksik Dugu Kelenyalen   * Gatemala   * Belize   * Honduras   * El Salvador   * Nikaragwa * Kosta Rika * Panama * Venezuela * Bolivia * Argentina * Brazil * Peru * Cili Amerika Meksikano Dugu Kelenyalen, espanyikan na: Estados Unidos Mexicanos donnen tugun ni Meksiko ye. Kurufa shariyabaju fasojamana don min be Saheli Amerika. A be danbo saheli ni Kelenyalen Dugus (US) ye, worodugu ni tlebi ni Pasifik Kogoji, worodugukoron ni Gatemala, Belizi, ani Karaibu Ji, koronfe ni Meksiko Jikori. Saheli Amerika Gatemala, Espanyikan: República de Guatemala, ye jamana ye Cema Amerika a be danbo ni ‎‎Meksik ye kataa saheli worodugu, Pasifik Kogoji worodugutlebi, Belizi ani Karaibu ‎sahelikoron, Honduras ani El Salvador kataa worodugukoron.‎ Cema Amerika Belizi, korolen Britania Belizi ye jamana ye min be Cema Amerika. Ali nayasɔrɔ ko Maya ‎Mansamara fan dɔ don, Belizi ma deli ka kɛ Espanyi Mansamara kɔnɔ. Belizi tun nɔrɔlen Britania ‎Mansamara la kan kɔn yɛrɛta ɳɛ san 1981. Jamana in be danbɔ saheli ni Meksik ye, tlebi ni ‎‎Gatemala, kɔrɔn ani worodugukɔrɔn ni Karaibu ye.‎ Cema Amerika Honduras, espaɳ̩ikan; República de Honduras ye bɛjɛfanga fasojamana ye Cema Amerika. Kɔrɔlen ‎a tun dɔnnen Espaɳi Honduras k’ani Britania Honduras bɔɳɔgɔnma min ye bii Belizi ye.‎ Cema Amerika El Savador, (República de El Salvador) ye Cema Amerika jamanaw bɛɛ la fitini ye duguden jama kunda. A bɛ ‎danbɔ ni Pasifik Kɔgɔji, Gwatemala, ani Honduras ye.‎ Cema Amerika Nikaragwa, madonnen Nikaragwa ka Fasojamana, Espanyikan: República de Nicaragua, ye waseden ‎bejefanga fasojamana ye. A jatelen Cema Amerika jamanaw la bonba ye ni fensen 13000 Km2 (bametri ‎kene) masuruyala Engiltra boya. A faaba ye Managwa.‎ Cema Amerika Cɛma Amerika (Espanyikan: Centroamérica walima América Central) ye Amerikaw ka cɛma dugukolo ‎yɔrɔ ye . Saheli Amerika worodugunu don min b’a tugun Worodugu Amerika la worodugukoron.‎ Kosta Rika, madɔnnen Kosta Rika ka Fasojamana (Espaɳikan: Costa Rica walima República de Costa Rica) ye jamana ye Cema Amerika, a bɛ danbɔ ni Nikaragwa saheli, Panama kɔrɔn ani worodugu, Pasifik Kɔgɔji tlebi worodugu ani Karaibu Baji kɔrɔn. Cema Amerika Panama, madɔnnen Panama ka Fasojamana, (Espaɳikan: República de Panamá) ye jamana ye min bɛ worodugujan Cema Amerika ni Saheli Amerika fla bɛɛ la. Panama sigilen nunkun isthmus kan min bɛ Saheli ani Worodugu Amerika tugunɳɔgɔnna, a bɛ danbɔ ni Kosta Rika ye sahelitlebi, Kolombi worodugukɔrɔn, Karaibu Baji saheli ani Pasifik Kɔgɔji worodugu. Jamana faaba ye Panama Dugu ye. Cema Amerika Kap Verdi ka Fasojamana (Portigikan: Cabo Verde, fɔcɔgɔ [kabu verdi] ye jigun dugu ye min gunw kamarilen Makronesia yɔrɔ Saheli Atlantik Kɔgɔji kɔnɔ, Afrika tlebi dankan fɛ ka ɳashin Moritani ani Senegal ma. Cabo Verde bɛ datugunikɛ 4033 kɛnɛjɛ bamɛtri la a jamanadenw bisigiyalen mɔgɔ 583 255 kabɔ juyekalo san 2020. A ka bo dɔni ni 4000 km2 (bametri wanani kɛnɛ). A jamanadenw jatelen mɔgɔ 5000000 sanfɛ. Kap Verdi faaba ye Praya. Kɔrɔlen jigun in tun ma sigi mɔgɔ fɛ, f'a nara lakodɔn ani ka mara Portigiziw fɛ 15an (kɛmɛda tannidurunan), kasɔrɔ k'a yɛrɛta kabɔ Portigal bolo san 1975. kata san 2007, Kap Verdi jatera jamana yiriwata ye (developing country) kabɔ Lafitini Jamana Yiriwalen la. Afrika ÈZimbabwe , madonnen Zimbabbwe ka Fasojamana korolen Worodugu Rodesia, Rodesia ka Fasojamana ani Zimbabwe Rodesia ye jamana dasogolen ye min be Afrika worodugu yan fan, a bɛ Zanbezi ni Limpopo baw ni ɳɔgɔncɛ. Zimbabwe bɛ danbɔ ni Worodugu Afrika worodugu fɛ, Botswana worodugutlebi, Zanbia sahelitlebi ani Mozanbik kɔrɔn fɛ. Kan madɔnnen saba bɛ Zimbabwe: Ingliz, Shona (o ye Bantu kan ye), ani Ndebele. Afrika Botswana ka Fasojamana (Tswana: lefatshe la Botswana) ye jamana dasɔgɔlen ye Afrika Woroduguyanfan. Jamanadew bɛ wele Batswana (kelen ye Motswana) a kɛra shiya o shiya ye. Kakɔrɔ, a tunbɛ Britania Bechuanaland tangali kɔnɔ. Botswana y'a tɔgɔ kura in ta a kɛlen yɛrɛmahɔrɔn ye Forobanafolo tɔndenya la. A bɛ danbɔ ni Worodugu Afrika ye worodugu ani worodugukɔrɔn, Namibia telbi ani saheli, ani Zimbabwe sahelikɔrɔn. A tugunnen Zanbia la ni yoroni kelen ye. Afrika Lesoto, madɔnnen Lesoto ka Faamamara ye jamana dasɔgɔlen ye ani lakorilen tew ni Worodugu Afrika ka Fasojamana ye. A boya ye 30355 km2 (bametri kɛnɛ) ni jamanadew ye min jatelen ka kɛ mɔgɔ 2 203 821. A faaba ye Maseru. A sigilen worodugulaban dunia jamana dasɔgɔlen bɛɛ cɛla. Tɔnden don Forobanafolo (Commonwealth) mantow la. Lesoto tɔgɔ kɔrojɛ ye "mɔgɔw ka dugu minu bɛ Sesoto fɔ". Masurunyala 40% (binani kɛmɛsara) a jamandew na bɛ jenselekenani fantanya ci jukɔrɔ dolar wari 1.25 don kɔnɔ. Afrika Eritere / Eritrea (Arabukan: إرتريا Iririya), madɔnnen Eritrea ka Faso, jamana don min bɛ Afrika Gere kan. A bɛ danbɔ ni Sudan tlebi, Etiopia worodugu ani Jibuti worodugukɔrɔn. Jamana kɔrɔn ni sahelikɔrɔn bɛ badabolo jan dala Kɔgɔji Blen kan, Saudia Arabia ani Yamani ɳakuntlen na. Dahlak Gunni ani Hanish Jigunw ye Eritrea dɔ ye. A boɳa bɛ 118000 km2 (bametri kɛnɛ) jukɔrɔ a jamanaden jate ye mɔgɔ miliyon 5. A faaba ye Asmara. Afrika Etiopia, madɔnnen Etiopia ka Kurufa Bɛjɛfanga Fasojamana, ye jamana dasɔgɔlen ye min bɛ Afrika Gere kan. Etipoia bɛ danbɔ ni Eritrea saheli, Sudan tlebi, Kenya worodugu, Somali kɔrɔn ani Jibuti sahelikɔrɔn. A boɳa ye 1100000 km2 (bametri kɛnɛ) ni jamanaden ye min mɔgɔ ka ca ni 85000000 ye. A faaba ye Addis-Ababa. Afrika Komor (Arabukan: جزر القمر Juzur al-Qumur), madɔnnen Komor ka Faraɳɔkan (franse: Union des Comores, Arabukan: الاتحاد القمري al-Ittihad al-Qumuryy) ye jigun manto ye India Kɔgɔji kɔnɔ a sigilen Afrika dankan kɔrɔyanfan, Mozanbik Bajalan, saheliyanfan, Madagaskar saheliyanfan ani Mozanbik sahelikɔrɔ niɳɔcɛ. Jamana lasuruman Komor la ye Mozanbik ye, Tanzania, Madagaskar ani Seshele. Jamana don min bɛ Arabu Badenyajuru bɛ jamanaw worodugu. Ni 1862 km2 (ka Mayotte sen t'a la), Komor ye jamana Afrika manto lafitini sabanan ye fensen taboloma. Ni jamanaden min jatelen mɔgɔ 798000, Afrika manto lafitini wɔrɔnan don - alinayasɔrɔ k'a jamanadenw jɔsɔ bɛ sanfɛ Afrika kɔnɔ. A tɔgɔ minera Arabukan daɳɛ la qamar (kalo). A ye faaba Mɔrɔni. Afrika {| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+Madagaskar |- | style="background:#efefef;" align="center" colspan=2 | |- | align="center" colspan=2 | National motto: Amour, Patrie, Progrès" (French) |- | align=center colspan=2 | |} Madagaskar, walima Madagaskar ka Fasojamana (tɔgɔ kɔrɔlen Malagasy Fasojamana, Franse: République malgache'') ye jigun manto ye India Kɔgɔji kɔnɔ Afrika worodugu dankan fɛ, dunia jigun labonba naninan don, dunia jiriw ani feɳama shiw 5% so don, o mina 80% ka surun shilatunu la Madagaskar. O beganw la, sennanimafenw b'a la, sogodunfenw, kɔɔnɔ du saba ani zira shi wɔrɔ. Jamanaden tlasabanan fla bɛ balo jenselekenani fantaya ci jukɔrɔ n'o ye dolar wari US$ 1.25 don kɔnɔ. Afrika Cɛma Afrika Fasojamana (CAF) (Franse: République centrafricaine, Sango : Ködörösêse tî ‎Bêafrîka) ye jamana dasɔgɔlen ye Cɛma Afrika. A bɛ danbɔ ni Cad saheli, Sudan kɔrɔn, ‎‎Kongo ka Fasojamana ani Kongo ka Bɛjɛfanga Fasojamana worodugu, ani Kamerun ‎tlebi.‎ CAF fan caman ye fugabinmayɔrɔ savana ye, nka sahelikungoyɔrɔ bɛ sɔrɔ jamana saheliyan fan ka fara ‎tufinmayɔrɔ kan worodugu. Jamana tlasabanan fla dalen Ubangi Ba fala kɔnɔ, ba min be ‎woyo worodugu ka bla Kongo Ba la, tumamin tɔ tlasabanan dalen Shari Ba fala kɔnɔ, min be woyo ‎saheli ka bla Cad Dala ma.‎ Afrika Pigazzano, ye Italy ka dugu ye. A ane Piacenza cɛ kilometiri 30. Dugumogo be taa 1.00 jon yooro. Pigazzano bi sòro mara filana la Emilia-Romagna . Eropa Brazil (República Federativa do Brasil) bɛ jamana. Worodugu Amerika N'Ko N'Ko (ߒߞߏ) ye sebenin kura ye, min sindira 1949 na fode Solomana Kante bolo kodowari benzerivil, walasa a be Manden kanw seben, a y'a tgoda Manden mansasiw kan togo la, a tun be fo min ma ko N'ko. sebenin kura nin ye sebeden 27 de ye, sebeden kumala 7, bobo 19, tedo kelen, olu de togo ko N'ko sebesun. ߒߞߏ ߦߋ߬ ߛߓߍߘߋ߲ kono, masere 9 be yenfe, min be kanmayeleman nu jira sebeden kumalaw fe, a be fo olu ma de ko kanmasere. N'Ko (ߒߞߏ) san 1949 la, Solomana Kantɛ Jinɛka ye sɛbɛnin dɔ sindi kɔdiwari, k'a tɔgɔda ko N'Ko (ߒߞߏ), a sɛbɛsun ye sɛbɛden 27, kumala 7 ni bobo 18 ni tedɔ 1, a ye sira sɔrɔ ka kan masere cogoya 4 dila, ka kannadiyalan fara u kan, ani u lajanɲanin, a se ra o sira fɛ ka farafin kan kuma bɛɛ sɛbɛn nin ɲagamin tɛ a la. Dofɛrɛtɛda UNICOD ye N'ko bil'a ka jate la k'a sɛbɛden bɛɛ sɔ ni fɛrɛtɛ do ye 2005 la, Microsof na na N'ko bil'a ka Windows7 la k'a bila dunia sugufew la octobru kalo tile 22/2009, walasa o bɛ dɛmɛnin kɛ n'ko fana ye sɔrɔ Wikinpediya baaraw l'a sɛbɛnin kɛbagaw ye, i n'afo kɔge nin: sidigen nin. N'Ko Sebedenw N'Ko sebesun sebenin be bo bolokininyanfan de de ka taga numanyafan, a sebeden be se ka tugun gnogon na, a be se ka tike fana, o bee kakan.. Sigira 7w Sigirata 18 ni tɛdɔ 1 Kan ߒߞߏ Table des caractères ߊߟߎ߫ ߣߌ߫ ߖߐ߫ ߓߊߘߋ߲ߡߊ߫ ߓߘߍ ߟߎ߬ ߒߞߏ ߛߓߍߛߎ߲ ߞߊ߬ߙߊ߲߬ߓߊ߮ ߣߴߊ߬ ߝߐߓߊ߮ ߟߎ߬ ߸ ߒߠߋ ߦߋ߫ ߒߞߏ ߞߊߙߊ߲ߘߋ߲ ߠߎ߬ ߘߐ߫ ߝߕߌߣߍ߲ ߠߋ߬ ߘߌ߫ ، ߖߘߍ߬ߡߊ߬ߖߌ߰ߞߊ߲ ߠߴߏ߬ ߘߌ߫ ߓߊ߰ߘߌ߬ ؟ Vowels {| border="1" cellpadding="3" style="border-collapse: collapse;text-align:center;" |- bgcolor="#f0f0f0" | ɔ || o || u || ɛ || i || e || a |- | ‎ߐ‏ || ‎ߏ‏ || ‎ߎ‏ || ‎ߍ‏ || ‎ߌ‏ || ‎ߋ‏ || ‎ߊ‏ |- {| class="wikitable" |- Kungodon (Ingliz la: ecology) ye donniya min be cèlasiraw kalan walasa ka fènnyanamaw carinni ani bugunni preprelatigè. Masaladɔn Zanaw Fɔtaw Daɲεdɔn Лinini Kuma ka gεlεn. Dalilu wɔɔrɔ b’a la n’i ma minnu Faamu i tε Lamεn ka Лε: a fɔkan, a fɔyɔrɔ, a fɔkun, a fɔbaa, a fɔcogo an’a fɔtuma. Kuma bε Bεlεn de, i tε Sin k’a Ye k’i Toro a kan. N’i y’o Kε, a ɲama b’i Minε. Foro ma Deli ka Kε kuma fε nka, fɔyɔrɔ b’a la kɔni. I bε kuma Fɔ kan min na f’i k’o Dɔn ka Se. N’i ma kan min gεlεyaw Dɔn i tε Se ka Kuma o la ka Лε. Bamanankan ye kan ye min ka gεlεn ; bεε t’o gεlεya in ʃidɔn. Bawo: Wariko bε n na ani wari ko bε n na tε kelen ye N sen ani n ka sen tε kelen ye N muso ani n muso tε kelen ye Cε tε yan ani cε tε yan ye fla ye Karidon ani karidoon ye fla ye N ka furu don ani n ka furu don tε kelen ye Masala-jagodon ye kuma fɔli ye k’a jago Don k’i lamεnbaa Lamuguri, k’a Laɲaga, k’a Lasɔn i ka fɔta ma. Masala-jagodonna bε kuma Bεlεn k’a Bon ka Fεrε a ma ni fεεrεw ye minnu bε Weele ko kumajago-senw. O suguya ka ca jango a kεbaa ŋana dɔw yεrε b’u damanata Dla ka Fara fεεrε kɔrɔw kan. Masala-jagodon kalanbolo bε dɔnniya dakun min kɔnɔ o ye masaladɔn ye. Ale bε Kuma fεn caman wεrε kan masaladɔn fana sen bε minnu na. Л ʃ ɲ Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ŋ Zana (proverb anglεkan na) ni dɔw K'a ma ntalen, ye kuma jagocogo ɲuman dɔ ye. A bε kuma Koron k'a Surunya n'a ma Se kuma caman fɔli ma. Nin fasiri in kɔnɔ, an bε na Kuma zana kan fɔ ka Don a wo misεnninw kɔnɔ aw ye. An bε Tla ka zanasεrε dɔ D'aw ma. An ka Taa ɲɔgɔn fε o bε nkalon Kɔrɔbɔ Bεε ka boli y'i ka biribiri ye. Cεkɔrɔba bolobɔlan tε bagεn ye. Donso man dɔgɔ a faasogo kun na. Fatɔ dɔ bo bε Kε ka dɔ Wusu. Gabugu ka kɔrɔ misiri ye. Hali mɔgɔ min tε misiw minyɔrɔ la i b'a Dɔn ko flen t'u bolo yen. I jɔlen tε Ye yɔrɔ min na n'i y'i Sigi yen a bε Fɔ k'i Taara so. Jiminfεn bεε bε Fili. Kɔnɔfaratɔ mago tε ɲɔ ɲεnen na Laɲini ka kɔrɔ ni latigε ye. Mɔgɔ tε den Dɔn k'a Kɔsin i yεrε ma. N'i ye fyentɔ kan Mεn ko an ka kabakurun Kerun ɲɔgɔn ma, o b'a Sɔrɔ a jɔlen don kabakurun-ton kan. Лεden ja ka farin ni tlo ye. Ŋunun tε san Sɔrɔ ni juru tε. Sɔn tε Pan k'a den Ŋunuma. ʃufεjuru siribaa b'a foniyɔrɔ Dɔn Taa-ni-ka-segin bε gɔn ma kulu b'a nɔ na. Warablen ku janya o janya, n'i y'a ɲɔnki a la o bε Bɔ f'a kuncε la. Yaala-yaala bε wulu Sɔn kolo la. Kan ni Yiriwa tɔndenw (Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ) Manden fodobakan sebesun sindi da 1949 le la benjervili kodowari jamae la, Jineka do bolo min too ko Sulemana Kante, a tun donnin do ka koro ko kan o fobaa too siyayanin ka ben kafobolon too lasiyaya le ma, kafo bee moo be lambe a ta yoro la, ka yoro o kan lambe ale kafo o la, o koson, too min tun be a bee lakafo, o le tun be kumaden N'Ko (ߒߞߏ), di. sabu, ni min be a miri lase ko do,o be sogo kuma o le fo ma ko "N'Ko" ka ban k'a la kuma fo, o koson a fo da Manden fodobakan nin ma kayii son Jada tele ko N'Ko, walasa a ni manden kan too lu be bo gnogon ma, yo Soninke-kan, Wolofo-kan, a ni.. o koson sebesun kuda toola da ko N'Ko (ߒߞߏ), k'a ke Manden fodobakan sebe fen di, Jamaika ye jigun manto ye Antiyi Ba kono, a janya ye bm 234 (bameteri 234) walima milu 145, a kono ye bm 80 (milu 50) a fensen jatelen ka ke bm2 11100 (bameteri kene ba tan ni kele ani keme). A sigilen Kariyibu Kogoji cema, masuruyala bm 145 (milu 90) Kuba worodugu ani bameteri 190 (milu 120) Hispanyolo tlebi, jigun min be lakafolike Ayiti Dominika Fasojamana manto jamanaw la. Jamana sigibaw ye Taino Arawakan folaw, ye jigun togoda Ksaymaka min koro “Tuu dugu ani ji” walima “kawula dugu”. Folo, a tunbe wele Santiago Espanyi ka mara kono. Kofe a labanna ka ke Jamaika ye Britania ka mara kono. Ni jamanaden miliyon 2.8, jamanaden caya la, a bena joyoro sabannan Inglizi kanfola jamanaw cela Saheli Amerika n’o ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ani Kanada. A be Forobanafolo (Commonwealth) mara kono ni Mansamuso Elizabeti Filanan ye Jamana nyema ye. Jamaika dugu labonba ye Kingston min ye jamana faaba fana ye. Karayibu Amerika ka kelenyalen Jamanaw (a donnen ni Kelenyalen Jamanaw Inglizi la United States of America walima United States, the US walima USA walima Amerika) ye kurufa Shariyanbaju Fasojamana ye min lakafolen jamana biduuru la ani kurufa Faaba. jamana fanba sigilen Saheli Amerika cema, tumamin a jamana binanani ni shengin minu tugunen nyuwanna ani Washington (Washinton) DC faaba dalen Pasifiki ani Atilantik kogojiw ninyuwance, a be danbo ni Kanada ye Saheli, ni Mɛkisiki worodugu. Kuba ka fasojamana (Ispaniyakan na: República de Cuba) ye jigun jamana ye Karayibu kono. A lakafolen Kuba jigun, Isla de la Juventud, ani jigunfitiniw caman. Kuba duguw labonba ye Habana ye jamana faaba don. Jamana dugu ba filanan ye Santiago de Kuba ye. Kuba jamanaden be yelen mogo miliyon 11 sanfe. A jatelen jigun manto lajamatigi ye Karayibu kono. A jamanadenw ka sedonko an' uka ladaw boora tayoro caman na, Taino mogow b' ola, ani Cibone, Ispaniya ka mara wati, farafin jonw doni, an' a suruyali Amerika ka Kelenyalen Jamanaw la. Karayibu Ayiti (Franse la: Haïti, Ayiti Kreyol la: Ayiti, a madonnen Ayiti ka Fasojamana (République d'Haïti; Repiblik Ayiti) ye Karayibu jamana don ye. A ni Dominika Fasojamana be datugunike Hispaniola jigun na, Antiye Boban jigunfitini kono. Ayiti ( kulu janw dugu) ye jamana sigibagafolo Taino ani Ameridika ka togo dalen ye tlebiyanfan kuluw la jigun in na. Jamana yorow lajamjan ye Pic la selle ye, a janya be se meteri 2680 (sibiri 8783). Jamana fensen bee ye bameteri kene 27750 (milu ken 10714) a faaba ye Port-au-Prince ye. Ayiti kreyol ani Franse jamana kan madonnew ye. Karayibu Bahamasi madonnen Forobanafolo Bahamasi ye Ingliz-kanfo jamana ye min lakafolen jigun 29 na. A sigilen Atilantik Kogoji dala Kuba saheli, Hispaniola (Dominika Fasojamana ani Ayiti ani Kariyibu Ji, Turiku ani Kaikosi jigunw sahelitlebi, Amerika ka Kelenyalen Jamanaw worodugukoron (a ka surun Florida jamana la). A fensen ye bameteri kene 14000, jamanaden jatelen mogo 330000. A faaba ye Nasau. Karayibu Kayi yé Mali duguba dô yé. A be Senegal baji dala. Mali ka dugu Kayi yé mali sigida foloye wa mali faba tundon ka kon Bamako nie. Kayi ye mali sanu bo duguw la belebele ye ina fo(Sadiola ......) Sene ani baganmara fana be bala kayi baa be nafa caman se kayikaw ma Kayi klemafela ka kalan kosobe Ni bebo bamako ka ta kayi ibeteme Djumarala ni oye kusata dugubaye kayi sigibaw fanbaye kasonkaw, Marakaw,Maninkaw, flaw ...) Mali seko ni a donko tigilamaw caama bebo kayi Ɔseyani dugukolokodon ani ani dugumarakodon boloma ye yoro ye min be lakafolen dugukolo danadow la a cala minu ye jigunw ye Pasifiki Kogoji kono an' a dafela. Osenia danye dlanna san 1831 Franse yoronyinina fe Dumont d'Urville. Danye be labaara tumado ka koryalike kataa gun ma min be Ostralia ka surunya Pasifiki Jigunw na. Asia ye dunia gunw la bonba ani jamacamantigi, a be ke dugukolotlaw koronyanfan ani saheliyanfan. A be datugunike 8.6% dugukolo fensen bakurunba kene la (walima 29.9% gerekanna la) a mogow be se biliyon (miliyari) 4 ma, a be jatigiyake dunia sisan mogo 60% la. China Israil Japan Lubenan Malaysia Ordon Saudia Arabu ka Faamamara Suriya Türkiye Bangladesh India Pakistan Nepal Bhutan Maldives Indonesia Filipinas Afganistan Iran Azerbijan Tailand Ostralia ye dugukolokodon ani dugumarako tafan fe yoro ye min be kamarike dugukolw la minu fanba ye ye jigunw ye Pasifiki Kogoji kono an' a dafela. Osaenia danye dlanna san 1831 Franse yornyanina fe Dumont d'Urville. Oseania Venezuela focogo Ispanikan na (bene'swela) a togo madonnen Venezuela ka Bolivari Fasojamana (Ispanikan: República Bolivariana de Venezuela) ye funtenima jamana ye Worodugu Amerika saheli dakan kan. Gerekan jamana don ni jigun damado ye minu sigilen Karayibu Ji jida fe. Fasojamana in y'aka yeretaa soro kabo Ispaniya bolo san 1821. Venezuela be danbo ni Guyani, Esekibo Ba koron, Brazil worodugu, Kolonbi tlebi ani Trinidi ani Tobago, Grenada, Sin Lusia, Barnadosi, Curasao, Aruba, Sin Vinsan, ani Grenadiniw ni Antiyi Finyesira saheli. Jamana fensen ye bametri kene 916 445 ni jamanaden 26 414 816. A faaba ye Karakasi ye. Worodugu Amerika Karayibu Ji ye kogoji min be Atlantik Kogoji kono a be Tlebi Dugukolotilance futenici kan (tropics) k' i digi kataa Amerika dugukolofiri fan fe, ka Koron Atlantik Kogoji too sahelikoron ani Meksiko Jikori saheiltlebi. Karayibu Bolivia madonnen Bolivia ka Mantocaman Jamana ye jamana dasogolen Worodugu Amerika cema. A be danbo ni Barzil saheli ani koron, Paragiwayi ani Argentina worodugu, ani Cili ni Peru tlebi. Kakon Eropa marakela nali nye, Bolivia tun ye Inka Mansamara fando ye min tun ye jamana bee la boban ye kakon-Kolonbu Amerika kono. Worodugu Amerika Argentina madonnen Argentina Fasojamana (Ispanyikan: República Argentina) ye Worodugu Amerika jamanaw la bonba filanan ye, a kamarilen ni kurufa yoro 23 ani yeretaa dugu Buenos Eris. Dunia jamana la sheginnan do fensen tafan fe a ka bo Ispanyikan-fola mantow bee lajelen ye, alinayasoro, Kolonbi ani Meksiko ani Ispaniya jamanadenw ka ca n' ata ye. Worodugu Amerika Peru (Ispanyikan: Perú, Kecua: Piruw, Ayimara: Piruw) mandonnen Peru ka Fasojamana (Ispanyikan: República del Perú) ye jamana ye Worodugu Amerika tlebi. A be danbo saheli ni Ikwadori ani Kolonbi, korn ni Brazil, worodugukoron ni Boilivia, worodugu ni Cili ani tlebi ni Pasifik Kogoji. Peru sigiyoro ye so ye Norte Ciko kodonnyanamaya min ye dunia korolenba do ye ani Inka Mansamara jamana la bonba Kakon-Kolunbu Amerika kono. Ispaniya Mansamara ye yoro in mine 16an kemeda kono k' aka Mansaya sigi min be talike Worodugu Amerika fan camanna. Yeretaa kofe san 1821 (tanishegin mugan ni kelen), Peru marako (politiko) ani nafoloko geleya soro ka soro basigi ka na ani soroko (economic) yiriwa. Peru faaba ye Lima. Worodugu Amerika Folo Bamana Furu (Ancient Bamanan Marriage) furu tun te ke kunfe. A tun be nyanyini kosobe. Bogotigi bamuso ka mogonyumanya preprelatigelen ko ani du lahalaw fesefeselen, se be ke turabu karamoko ma ka laje n' a soro furu kadi. Turabudala be se k' a jira ko muso kanyi nka a be nyina mina kolokowo fe min b' a jira ko shubaga don. Ni furu mandi a b' o fana dantige. O be faranfasilen, musonyininaw be soro ka furu woro ci ka taa muso mansaw ma. Olu be woro in bila kenema ka jira k' u te furu. Ni wale in be musonyininaw dusulamin k' u shu ka ke muso furuli kan. Mediterane Baji (Ingliz la: Mediterranian Sea) tugunen Atlantik Kogoji la a lamunulen ni Mediterane duguw ye, sooni a be datugun bew ni dugukolojalan ye: saheli ni Anatolia ani Eropa, worodugu ni Afrika ani koron ni Levan ye. Donni ta boloma, a be jate Atlantik Kogoji do ye, alinayasoro a donnen inafo a danma ji. Mediterane togo bora Latinkan na mediterraneus "dogukolo cema" (kabo medius la "cemala" ani terra "dugukolo". A be datugunike masuruyala bametri kene 2.5 (milu kene 965000) nka tuguyoro Atlantik la Gibraltari Damoso ye bametri 14 doron ye (milu 9). Atlantik Kogoji (Ingliz la: Atlantic Ocean) ye dunia kogoji tilalen bonba filanan ye.A kene be se bametri kene miliyon 106.4 (milu kene miliyon 41.1) ma. A be talike masuruyala dugukolo tladuuru-kelen la ani tlanaani-kelen dunia ji kenew la. A togo damine be talike Atlasi la n'o ye Greki kokorolakali min b' a jira Atlantik ye "Atlasi ka Geji" ye. Cema Koro (Ingliz la: Middle East) (kakoro a donnen Koron Surun) ye yoro min lakafolen worodugutlebi Asia la ani Misira (Egypti). Famuyacogo were la, kuma in labaarali walankatanna kosan inna ka Afganistan sendon a la ani Pakistan, Kokazi ni Cema Asia, ani Saheli Afrika. Tumadon a koro be ke Koron Surun n'o sina ye Koron Jan. Mogo minu be bo yoro inna be wele Cema-Koronka. Cema Koron tariku be segin kataa lawale watiw ma, o wati be kono, Cema Koron tun ye duniya makow yoro daga ye. N'an be kuma tariku la, Koron Surun de be fo kosobe. Tariku la, Cema Koron de ye duniya diine ba saba tayoro ye Yahodiyaya, Kerecenya ani Silameya. Cema Koron finye ka kalan a jalen, ba baw damado b'a cetige min jiw be ke ka sene ke yoro damadow la. Jamana fanba minu be Farisi Jikori dala, be taji fin hake caman bo. Bii wati inna, Cema Koron ye mineboloko, ani soroko, ani marako ani sedonko ani diineko yoro min konya ka gelen. Cema Koro Ordon (Arabukan la: الأردن) madonnen Ordon ka Hashimi Faamamara, ye jamana ye Tlebi Asia ka munun Suriya Sahara worodugu yanfan ka digi Aqaba Jikori kan. Ordon danbo ni Suriya ye saheli, Iraq sahelikoron, Saudia koron ani worodugu, Aqaba Jikori worodugutlebi ani Tlebi Bada Palestini dugukolo ani Israil tlebi. Ani Israil be je ka Geji Shuu tigiya tla. Ordon dugukolo fanba datugunne ni Arabu Sahara ye. Nka sahelitlebi ye dugukolo duman ye kabii lawale la. Jamana faaba ye Amman. Asia Suriya (Arabukan na: سورية walima سوريا) madonne Suriya Arabu Fasojamana (Arabukan na: الجمهورية العربية السورية) (Ingliz la: Syrian Arab Republic) ye jamana Tlebi Asia, a be danbo ni Lubenan ani Mediterane Geji tlebi, Turkiye saheli, Iraq koron, Ordon worodugu ani Israil worodugutlebi. Levant yoro bee tunbe wele folo ko Suriya, tumamin bii Suriya jamana be lakafolike faamamara ani mansamara koro caman na, Eblan kodonnyanamaya b'ola bakelenda sabanan kakon Yesu Krisa. Silameya nalen, a faaba Damasi tun ye Umaya Mansamara dagayoro ye ani mara faaba Mamluku Mansamara wati. Asia Saudia (madonnen Saudia Arabu ka Faamamara, Arabu la: المملكة العربية السعودية focogo: Al Mamlakah Al Arabiya Assaudiya) ye Arabu jamanaw la bonba ye Cema Koron na. A be danbo ni Urdun ani Iraq saheli ani sahelikoron, Kuwait, Qatar, Bahrain ani Kelenyalen Arabu Emira koron fe, Oman be worodugukoron, Yamani b'a worodugu. Farisi Jikori dalen sahelilkoron, ani Geji Wulen dalen tlebi. A jamanadenw be se mogo miliyon 28 a fere ye bametri kene 2149690 ( milu kene 830000). Tumado Mansamara in be wele "Lohoroma Misiri Fla Jamana'' koroyalila kataa Makka ani Madina ma minu ye lohoroma yoro bonyalen ye Silameya la. Misiri fla in be wele Masjid al-Haram ani Masjid Al-Nabawi. Asia Lubenan (Arabukan na: لبنان, focogo: lubnan, liban franse la) madonnen Lubenan Fasojamana (Arabukan na: الجمهورية اللبنانية, al-Jumhuriyah al-Lubnaniyah), (Ingliz: Republic of Lebanon, Franse la: République libanaise) ye jamana ye Tlebi Asia kono, a be Mediterane Geji korofe dankan dala. A be danbo ni Suriya saheli ani koron, Israil worodugu, Lubenan sigili Mediterane Le ani Arabu Dugukolo kan kera sabu ye k'a tariku yiriwa ani k'a senidonko, diine ani shiya suguyacaya. Asia Israil (Hibru la: יִשְׂרָאֵל Yisraʼel, Arabukan na: إِسْرَائِيل) madonnen Israil Jamana (Ingliz la: State of Israel, Hibru la: מדינת ישראל Mədinat Yisraʼel, Arabukan na: دولة إسرائيل) ye jamana ye Tlebi Asia a dalen Mediterani Geji koron dankan dala. A be danbo ni Lubenan saheli, Suriya sahelikoron, Ordon worodugu, ani Misra worodugutlebi. Asia Tɔgɔw ni tɔgɔlakaw faranfasili sariya ɲεtigεli: daɲε minnu dafalen laban nunnafɔlen don Bamanankan daɲε fεn o fεn bε yen ko tɔgɔ don wali tɔgɔlaka (wale tɔgɔyalen) kanhakε dɔ bε yen min bε Kε olu kan. Ni tɔgɔ / tɔgɔlaka in faranfasilen don, kanhakε in bε K’a kan, nka n’a faranfasilen tε kanhakε in bε Bɔ a kan. Kanhakε in bε Kε tɔntɔnni bisigi de ye daɲε in kanɲε laban kan a faranfasilen. Hali ni sεbεncogo b’o tɔntɔnni in na n ma D’a la n’o bε Se ka Kε nin nɔgɔya kɔnɔ tan. Nka daɲε kulu hakεlama bε yen, fεεrε bε minnu ta sεbεnni na. Daɲε minnu bε yen n’u dafalen laban nunnafɔlen don ( suman, tin, kunkun…), tɔntɔnni de b’a To olu kanɲε laban in de fana bε Fɔ ka Sama (sumaan, tiin, kunkuun…), nka ni tɔntɔnni t’u kan blen (u blalen faranfasibali la) samani in bε Ban a yεrε ma (suman, tin, kunkun…). O bε mun Jira? O b’a Jira ko o samani in bε Se ka dεmε Kε ka danfara Don tɔgɔ/tɔgɔlaka faranfasilen n’a faranfasibali cε walasa kalanni gεlεyaba in ka Nɔgɔya, bari tɔgɔ blalen faranfasilen na a n’a blalen faranfasibali la olu fɔcogo tε kelen ye. U dun sεbεncogo ye kelen ye hali i kalannikεtɔ t’u danfara Ye. Bεn bε Se ka K’a kan an k’u samanimayɔrɔ in Sεbεn k’o Sama n’u bε faranfasilen na ka samani fana bɔ o la n’u faranfasilen tε[tin = (tiin faranfasilen, tin faranfasibali)]. N’a fεn o fεn faranfasilen don, samani bε bεn o kanɲε laban ma k’a sababu Kε nunnafɔlan “n” in ye a daɲε laban na. N’a Bɔra o daɲε suguw la, daɲε tɔw ta sεbεnni ka gεlεn, bari samani yɔrɔkoya tε Dɔn olu faranfasili sen fε (da fl - da fb, juga fl – juga fb…). Fɔ n’an ye fεεrε wεrε ɲini olu ta la n’o tε o fεεrε kɔni tε Se ka Kε samani ye bawo u tε Fɔ ka Sama. A daɲε ninnu faranfasilen n’u faranfasibali danfarali bε Kε sababu ɲuman ye bari u fana ta ka jugu kalanni gεlεya la ka sagon tɔ ninnu kan. U bε Fɔ ka Sama de u dun tε Sεbεn ka Sama ka faramfasili kanhakε t’ u kan. O flanflanko bε Nɔgɔya. A tɔ bε To samabali ninnu ta ye sεbεncogo tε min na fɔlɔ. A daɲεw sεrε bamanankan na D Faranfasibali Faranfasilen Kɔlɔsili bagan Bagaan bagan Bagaan Balan Balaan baman Bamaan bamanan Bamanaan Ban Baan Ban Baan Bɔlɔn Bɔlɔɔn Bɔn Bɔɔn Bɔn Bɔɔn Bin Biin Bin Biin blen Bleen Blen M Bleen Blenman Blenmaan bon Boon bon Boon Bεn Bεεn cin Ciin Cun w Cuun Cεn Cεεn Cεn Cεεn Cεn w Cεεn Cεncεn Cεncεεn dan Daan Dan w Daan danan Danaan Dɔn Dɔɔn Dɔn w Dɔɔn Degun deguun Den Deen digon Digoon Don Doon Don w Doon Dun Duun Dun Duun Dun Duun dunan Dunaan dunun Dunuun dunun Dunuun dusukun Dusukuun Dεn Dεεn Dεn w Dεεn Dεnεn Dεnεεn ʃan ʃaan ʃyan ʃyaan falan Falaan Falon w faloon Fan Faan fan Faan fan Faan fanan Fanaan fin Fiin finsan Finsaan folon Foloon Fon Foon Fεn Fεεn gan Gaan gan Gaan Gan w Gaan Gɔn Gɔɔn Gen Geen Gen w Geen Gingin Gingiin gon Goon gun Guun Gun w Guun Gεn Gεεn Gεn w Gεεn Gεn w Gεεn Hɔrɔn Hɔrɔɔn jaman Jamaan jan Jaan jan Jaan Jɔnjɔn JɔnJɔɔn Jin Jiin jon Joon Jun Juun Jyεn Jyεεn Jεn Jεεn kabalan Kabalaan kalan Kalaan kamalen Kamaleen kan kaan kan Kaan Kan w Kaan kankan Kankaan Kɔlɔn Kɔlɔɔn Kɔn Kɔɔn kenken Kenkeen kin Kiin Kin w Kiin Kin w Kiin kirin Kiriin kolon Koloon kolonkalan Kolonkalaan kon Koon konkoron Konkoroon Kun Kuun kun Kuun Kun w Kuun kunkun Kunkuun kunkurun kunkuruun kurun Kuruun Kεn Kεεn Kεnkεn Kεnkεεn lankolon Lankoloon Lεn Lεεn Mabεn Mabεεn magwan Magwaan Mankan Mankaan Mankan M Mankaan Mɔn w Mɔɔn min Miin Minkɔn Minkɔɔn Minεn Minεεn mun Muun Mεn w Mεεn Mεn w Mεεn Mεnεn Mεnεεn ɲagalan Ɲagalaan ɲangatan Ɲangataan Ncɔgɔn Ncɔgɔɔn Ncɔn Ncɔɔn ɲɔn ɲɔɔn ɲɔgɔn ɲɔgɔɔn ncinin Nciniin Nɔn Nɔɔn Nɔnkɔn Nɔnkɔɔn Ncεn Ncεεn nkalon Nkaloon Nkɔn Nkɔɔn Nkɔnin Nkɔniin Nkɔsɔn Nkɔsɔɔn nkisin Nksiin nkoban Nkobaan nkuman Nkumaan nkunan Nkunaan Nkεlεn Nkεlεεn Nkεεrεn Nkεεrεεn Npalan Npalaan npan Npaan Npɔlɔn Npɔlɔɔn npon Npoon nson Nsoon ntalen Ntaleen ntalen Ntaleen ntaman Ntamaan ntamannin Ntamanniin ntan Ntaan -ntan -ntaan ntanan Ntanaan Ntɔn Ntɔɔn nten Nteen ntigin Ntigiin nton Ntoon ntugun Ntuguun Ntεbεn Ntεbεεn Ntεgεn Ntεgεεn ɲugun Ɲuguun nun Nuun Nεgεn Nεgεεn ɲεgεn ɲεgεεn ɲεgεn ɲεgεεn Nεn Nεεn palan Palaan san Saan San Saan san Saan San w saan Sɔn Sɔɔn Sɔn Sɔɔn ʃɔn ʃɔɔn Sɔn w Sɔɔn sen Seen sen Seen Sen w Seen sin Siin Sin w Siin sankaran sankaraan sinankun Sinankuun sinsin Sinsiin Siran Siraan Son Soon Sonsan Sonsaan sonkalan Sonkalaan suman Sumaan sun Suun Sun Suun sungurun Sunguruun sunsun Sunsuun sununkun Sununkuun Surun M Suruun ʃyεn ʃyεεn ʃyεn ʃyεεn Sεbεn Sεbεεn Sεgεlεn Sεgεlεεn taman Tamaan tan Taan Tan w Taan Tankɔn Tankɔɔn Tɔn Tɔɔn Tɔn Tɔɔn Tɔn Tɔɔn Tɔn w Tɔɔn ten Teen Tin Tiin ton Toon ton Toon tunkurun Tunkuruun Tεn Tεεn walan Walaan Welen Weleen wolonkoton wolonkotoon Wεlεn Wεlεεn yonkon Yonkoon Koron w Koroon gingin gingiin Gɔngɔn Gɔngɔɔn Nin daɲε fεn o fεn, n’u bε daɲε dorokolen laban na, u bε Sama fɔli la n’u faranfasilen don. An fana b’o samani taamaʃyεn ni nunnadafalen sεbεnni ye ʃyεn fla. Misali: jun (jan o jan ) = juun (min kodɔnnen don) 2- Minnu b’a la n’u sɔrɔla wale tɔgɔyalen fε, olu blalen tε Ye u kelen na kumasen kɔnɔ. U bε Nɔrɔ daɲε wεrε la. N’u Nɔrɔla daɲε kɔ fε n’o daɲε Ye tɔgɔ ye sariya in bε Boli olu kan. Misali: ka ji Bɔn = jibɔn (faranfasibali) jibɔɔn (faranfasilen) Tɔgɔ gεrεgεrε minnu b’a la olu bε Se ka Bla u kelen na i komin u fana bε Se ka Nɔrɔ daɲε laban na dorokoli dɔ sen fε cogo min na. Misali: nkusun/jelinkusun (faranfasibaliw) nkusuun/jelinkusuun (faranfasilenw). 3- Nin ye fεεrε ɲεnama ye ka belebele Bɔ bamanankan sεbεnnen kalanni flanflan la. Misali: karisa bε foro kun na (a bε ka foro kɔlɔsi fεn dɔ la) ani karisa bε foro kuun na (a bε foro labanyɔrɔ la) olu tε kelen ye kɔrɔko fan fε wa u yεrε kalancogo tε kelen ye, nka u tun bε Sεbεn cogo kelen na ( kun – faranfasilen faral’a faranfasibali kan) min bε gεlεyaba Don kalanni na. - daɲε sεbεncogo kelen, kalancogo fla dun b’a la; a kalancogo fla ʃi kɔrɔ dun tε kelen ye fana. Furakεcogo dun b’a la, munna an t’a Furakε n’o ye? 4- tungurunni banbali bε Nɔgɔya kalanni sen fε ni nin sariya kura in ye. Misali: Ntεnεndon ne bε Taa Bɔ so ka Na ani Ntεnεndon ne bɔra so; o ntεnεndon fla ʃi fɔcogo tε kelen ye, u dun Sεbεnna cogo kelen. Danfara min b’u fɔcogo cε n’o fana bε danfara Don u ni ɲɔgɔn cε kɔrɔko fan fε, munna an fana tε danfara Don u sεbεncogow cε waasa kalanni tungurun-tungurun ka Ban ani flanflan kana Don u kɔrɔw la. 5- kuma kɔrɔ jɔnjɔn bε Dɔn. An bε kumasen dama-dama Di minnu faamuya man di ni danfara ma Don u ni ɲɔgɔn cε sεbεnni na. Sεbεncogo kura daliluma Sεbεncogo kɔrɔ flanflanma Karisa seen ma Jɔ an ka kɔɲɔyɔrɔ la yεrε karisa sen ma Jɔ an ka kɔɲɔyɔrɔ la yεrε (sen/seen) Saan dɔ Kεra, a Nana ni moto kura ye San dɔ Kεra, a Nana ni moto kura ye (san/saan) A ye doni Bl’a Kuun kan A ye doni Bl’a kun kan A ma npalaan Ta A ma npalan ta I ka fini bε teen kan I ka fini bε ten kan Kana tloon Kε Kana tlon Kε Tɔɔn tε kami in na Tɔn tε kami in na Nin doon an ye jaaka Dɔn Nin don Suun ma Digi mɔgɔ la bi Sun ma Digi mɔgɔ la bi Jεmaan ko don, finmaan ko tε Jεman ko don, finman ko tε Kana Ɲinε fɔleen kɔ Kana Ɲinε fɔlen kɔ A ye koon kelen Bɔ (kon ka ca, a ye kelen de Bɔ) A ye kon kelen bɔ A ye kon kelen Bɔ Danfara bε minnu kɔrɔ ni ɲɔgɔn cε Sεbεncogo kɔrɔ A ye kon kelen Bɔ = ( kon ka ca, a ye kelen Bɔ) A ye kon kelen Bɔ = ( A ma kon fla Bɔ fɔlɔ, nk’a ye kelen Bɔ) Kalanni gεlεya: sεbεncogo kelen, kalancogo fla, kɔrɔ fla Nin don, ne ma fεn Kε, cε kan Bε ten. (don kodɔnnen de ko don) Nin don, ne ma fεn Kε nin kɔ, cε kan Bε ten. (kunnafoninan DON de ko don) O don dεrε O don dεrε Sεgεlεn tε, bana wεrε don (faranfasilen) Sεgεlεn tε, bana wεrε don (faranfasibali) A ko nten t’a bolo (nten ɲinita) A ko nten t’a bolo ( nten fan si) Kɔlɔn kelen ji man di u la Kɔlɔn kelen ji man di u la Mɔgɔ jugu bε Se ko la (kojugukεla bε ko bεε Kε) Mɔgɔ jugu bε Se i la (i jugu bε dankari i la) Sεbεncogo kura A ye koon kelen Bɔ A ye kon kelen bɔ Daɲε minnu bε Kε tɔgɔ ni wale ye A’ kana Sεgεn baara la A’ kana sεgεn Jate I ka Kalan, o de ɲɔgɔn tε I ka kalan de ɲɔgɔn tε A ma den Sɔrɔ A ma Den kɔni Bεn Kεra o kan Bεn Kεra o kan Nin tε hɔrɔn si danbe ye Nin tε hɔrɔn si danbe ye K’a Dlon so ci la K’a dlon so Ci po A ye sojɔ kalan Kε wa? A ye sojɔ kalan Kε wa? Sali den tε, Setu den don Sali den tε, Setu den don A ma ɲεgεn Kε a la A ma ɲεgεn Kε a la A taara kungo jan kɔnɔ A Taara kungo jan kɔnɔ Bin tε Falen sumaya kɔ Bin tε falen yan Sunsun ma den ɲina Sunsun ma den ɲina Sεnεfεn caman bε Mali la Sεnεfεn caman bε Mali la Sεbεncogo kɔrɔ b’a To flanflan bε Don nin kumasen ninnu kalanni na. N’i y’a kanhakε Bon ka Sɔrɔ kalanko fɔlɔ la, a Fɔra a Banna, nka n’i y’a Bon k’a Jε, i bε Tla ka Segin a kalanni kan tuun n’o tε i bε fεn Kalan min tε hakilina sεbεnnen ye. U n’u sεbεncogo kura bε ɲɔgɔn da fε k’a Jira o b’a flanflan Furakε cogoya min na. Kalanni flanflanmayɔrɔw ɲε finnen don k’u sεbεnni Jεngε. Kumasenw Tɔmɔna ka Bɔ Dramann TARAWELE ka gafe kɔnɔ ko ‘Bamanankan sεbεnni sariyaw’ 1- “ O tuma, kalanfaw ni kalanden jolenw, nin gafe in Bɔra aw de ye” ɲ.2 1- “ O tuma, kalafaw ni kaladeen jolenw, nin gafe in Bɔra aw de ye” ɲ.2 2- “O tuma, i bε Se ka dɔnniya ɲini masalabolo ninnu kɔnɔ, i dan ye k’a bεrε Bεn” 2- “O tuma, i bε Se ka dɔnniya ɲini masalabolo ninnu kɔnɔ, i daan ye k’a bεrε Bεn” 3- “Ciden saba taara waribon na n’u ka dugu cikan ye” ɲ.11 3- “Ciden saba taara wariboon na n’u ka dugu cikaan ye” ɲ.11 4- “Zan ta don ma diya a da la” ɲ.14 4- “Zan ta doon ma diya a da la” ɲ.14 5- “San dɔ kεra Sungalo sen ma ye dugu kɔmɔn labεnw na” ɲ.21 5- “Saan dɔ kεra Sungalo sen ma ye dugu kɔmɔn labεnw na” ɲ.21 6- “A bɔtɔ ye kon galon ka bin saga kun kan” ɲ.26 6- “ A bɔtɔ ye koon galon ka bin saga kuun kan” ɲ.26 Gafew bε flanflan don kalanni na cogo min na D Gafe ɲε n’a sira kumasen Kumasen flanflanntan 1 Ŋ.T ɲ.222 s.14 “Marifa ko gadawu! Kunkan bɔra yɔrɔ min, Buwɔ kɔrɔba nana so nun don bulon fɔlɔ kɔnɔ”. “Marifa ko gadawu! Kunkaan bɔra yɔrɔ min, Buwɔ kɔrɔba nana so nuun don buloon fɔlɔ kɔnɔ”. 2 Ŋ.T ɲ.255 s.18 “Jelikε ni nkɔni ye nbawudi da a disi rɔ, a bε k’a yaara, a bε ka kɔlɔn fan sεgεrε” “Jelikε ni nkɔni ye nbawudi da a disi rɔ, a bε k’a yaara, a bε ka kɔlɔɔn faan sεgεrε” Tɔgɔ minnu laban tε nunnafɔ Mɔgɔ jugu bε Se ko la (kojugukεla bε ko bεε Kε) Mɔgɔ jugu bε Se i la (i jugu bε dankari i la) Fεεrε wεrε bε Лini o daɲε suguw ta la, bari u laban tε nunnafɔ. U faranfasilen n’u faranfasibali tε kelen ye bari kanhakε bε K’u kan n’u fana Fɔra ka Faranfasi. An bε Se ka Bεn a ka k’olu ta taamaʃyεn Kε tulu kεli ye a daɲε laban na n’a Faranfasira. Misali : saga (faranfasibali), saga’ (faranfasilen) Masalabolo dɔ labεnnen ni taamaʃyεn kuraw ye 1. Sεbεncogo kɔrɔ: maanabɔla y’a Fɔ cogo min na sεbεnni ye flanflan Don o la « Ni San Fɔr’i ye, Segu dugukolo dɔ don; segujamana don. O don bamanan lakika daan bε Wendogo. O don, “an ka dlɔ Min ka mugu Ci”, o de tun Bε dugukolo san fε. Ka dlɔ Min ka mugu Ci, ka maa Faa. Foy tε Kε dugukolo san fε o don – sojε dafla, ca t’u la dugumakolo san fε ni marifa tε. Ca ʃi t’u la dugumakolo san fε ni marifa tε. Wendogo Sεriba! Bamanankε sigilen don marifa ba mugan ni tan kun na. Marifa ba mugan ni tan bε [Konkaankokasi] Wendogo. Sεriba Danbεlε, Wendogo bamananw. Nεgεdunun mankan bε Bɔ Wendogo. Bamaandugu falen don. Bamanantle b’a hakε la. O don Musa Kulubali, bamanantle b’a hakε la. Boli cε juguw bε bamanan fε. Nin bε Fɔ Segu jeliw fε. Seeba Laminn Sisɔkɔ, « Wendogo bamanan” 2. Sεbεncogo kura: maanabɔla y’a Fɔ nin cogo la sεbεnni ma flanflan Don min na “Ni San Fɔr’i ye, Segu dugukolo’ dɔ don; Segujamana’ don. O doon bamanaan lakika daan bε Wendogo. O doon, an ka dlɔ’ Min ka mugu’ Ci, o de tun Bε dugukolo’ saan fε. Ka dlɔ’ Min ka mugu’ Ci, ka maa’ Faa. Foy tε Kε dugukolo’ san fε o doon – sojε’ dafla, ca t’u la dugumakolo’ saan fε ni marifa’ tε. Ca ʃi t’u la dugumakolo’ saan fε ni marifa’ tε. Wendogo Sεriba! Bamanankε’ sigilen don marifa’ ba mugan ni tan kun na. Marifa’ ba mugan ni tan bε [Konkaankokasi] Wendogo. Sεriba Danbεlε, Wendogo bamananw’. Nεgεdunuun mankaan bε Bɔ Wendogo. Bamaandugu falen don. Bamanantle’ b’a hakε’ la. O don Musa Kulubali, bamanantle’ b’a hakε’ la. Boli’ cε juguw bε bamanaan fε. Nin bε Fɔ Segu jeliw fε. Seeba Laminn Sisɔkɔ, « Wendogo bamanaan” Isiyaka Baalo Portail:Mali Corbin Bleu (flanan) bangera Uti tle 21, san 1989, ‎Amerika. Balanzan (Faidherbia albida walima Acacia albida) Yiri Baki wala bagijɛ(Acacia sieberiana) Sababou Yiri Dɔ̀nkɔri (Acacia senegal) Sababou Yiri Mali (Hippopotamus amphibius) ye bagan ye. Nin bagan bɛ bɔ Afiriki. Mali ka denbaya ye Hippopotamidae ye. Kɔkan sirilanw Hippopotamus amphibius Bagan Ntilen (Giraffa camelopardalis) Bagan kɔfɛ sira Paragi kunnafonidisɛbɛn esperanto-afriko.org kursoj Présentation de la langue - Alphabet Cours d'esperanto Kan Vietnam ye jamana min bɛ Asia. Vietnam ni China, Laos, Cambodia, ani South China Sea ye. Ho Chi Minh-Ville (Thành phố Hồ Chí Minh) bɛ Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Vietnam Masaladɔn ye dɔnniya bolofara ye min bε kan waleyacogo damanamaw kεcogo Лεɲini masala kɔnɔ. Kandɔn bolofara min don, a ka ɲinifεnw ye kuma bε Fɔ cogo kura minnu na kumadɔnna fε. Dɔnniya kura bangelen don kɔsa in na. A Bangera ka Bɔ dɔnniyabolo kɔrɔ dɔw la minnu dɔ ye masala-jagodon ye. Masaladɔn bε Waleya kan masalasεbεn kɔnɔ. O la, kuma bε jago Don sεbεnw kɔnɔ cogo minnu na o sen kelen-kelen bε Weele ko kumajago-sen. Mɔgɔ min bε kuma jago Don ka Fεrε a ma o tigi ye kuma-jagodonna ye min tun bε Weele fɔlɔ ko kumadonso. Sεbεnnikεla ka kumajago-sen bε Weele kεrεnkεrεnnenya la ko sεbεnnisen. Kuma dɔnbaa ŋana tε Sɔn k’i Sin ko fɔta ma. A b’i Munun-munun a da fε k’a Bon ka Fεrε a ma walasa a lamεnbaa ka wasa Sɔrɔ a ka kuma la. O la, ni kuma-jagodonna bε fε ka nin kumasen Fɔ kabini a Wolola, a ma nkalon Tigε, a b’a jago Don k’a Fɔ cogo wεrε la min bε dɔ Fara kumasen makama kan tan kabini Ala y’a Da, a ma nkalon Tigε. Ala y’a Da min Blara Wolola nɔ na o de ye kuma tɔ Sankɔrɔta. Nin hakilila dicogo flanan in ɲɔgɔn fεn o fεn bε Sɔrɔ sεbεnw ni dalafɔ la, olu ye masaladɔn ka kalanfεnw ye. Kumajago-sen minnu bε Sɔrɔ dalafɔ dɔrɔn kɔnɔ n’u tε sεbεn kɔnɔ olu bε melekuya kalanbolo kɔnɔ. Masaladɔn waleyabolo Masaladɔn bε Waleya ni kumajago-senw ye minnu suguya ka ca kan kɔnɔ. Kan bεε n’a taw don. U caman ye kanw jε ye, nka dɔw bε Sɔrɔ kan dɔ la minnu tε Sɔrɔ kan wεrε la. Kumajago-sen Kumajago-sen ye kuma fɔli ye k’a jago Don ni fεεrε ye min b’a Sankɔrɔta ka Sago a delinna-fɔcogo kan k’i lamεnbaa lamuguri, k’a Laɲaga wali k’a Lasɔn i ka fɔta ma. Kumajago-sen baaradaw Kumajago-senw bε Waleya kumalaci minnu kɔnɔ kosεbε o dɔw Flε : jagomajira, ɲɔgɔlɔnbɔ, dɔnkili, lamagaja, baabu, donkibaru, maana, ziirin, zana, dugawu, baro, kilisi Kan ni Yiriwa (Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ) Dong Hoi (Đồng Hới) bɛ Quang Binh, Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Vietnam Fernando Alonso wolo 29 juillet 1981 be Formula 1 sofèrè k'a ta Spain. Alonso be diñèchampione ka 2005-2006 fè Renault F1. Ka 2007, Alonso sègèrè fè McLaren. Ka 2008-2009, Alonso sègèrè kòsegin fè Remault F1. Ka 2010, Alonso sègèrè fè Scuderia Ferrari. Team 2001: Minardi 2002-06: Renault F1 2007: McLaren 2008-09: Renault F1 2010: Scuderia Ferrari kɔfɛ sira FernandoAlonso.com Fernando-Alonso.ru Zana Masaladɔn Bamanankan mabεn Siginikalan jødedomen har eigen gud. guden deiras heiter allah. jødedomen er å seie å bu i india, araba og mange andre pakis land !! men om du bur i landa må du ikke vere jøde ! viste du att Moses er den viktigeste fyren i Toranen. !! Moses var og den som kunne komminisere med gud !! jødedomen har og noken forkjelige regler en di kristene !! jødene er og en av di mest religiøse kulturene i verden,,'. Sannadɔn ye bangudɔn bolofara ye min dɔnniya bε Boli sannakolow kan. O la, doolow n'u mantonw, ʃyanw n'o ɲɔgɔnnafεnw bεε y'a ka kalanfεn ye. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Kuma ka gεlεn. Dalilu wɔɔrɔ b’a la n’i m’olu Faamu i tε Lamεn ka ɲε : a fɔkan, a fɔyɔrɔ, a fɔkun, a fɔbaa, a fɔcogo an’a fɔtuma. Kuma bε Bεlεn de, i tε Sin k’a Ye k’i Toro a kan. N’i y’o Kε, a ɲama b’i Minε. Foro ma Deli ka Kε kuma fε, nka fɔyɔrɔ b’a la kɔni. I bε kuma Fɔ kan min na f’i k’o Dɔn ka Se. N’i ma kan min gεlεyaw Dɔn i tε Se ka Kuma o la ka Лε. Bamanankan ye kan ye min ka gεlεn ; bεε t’o gεlεya in ʃidɔn. Bawo: Wariko bε n na ani wari ko bε n na tε kelen ye N sen ani n ka sen tε kelen ye N muso ani n ka muso tε kelen ye Cε tε yan ani cε tε yan ye fla ye Karidon ani karidon ye fla ye N ka furu don ani n ka furu don tε kelen ye Masala-jagodon ɲεfɔli Masala-jagodon ye kuma fɔli ye k’a jago Don k’i lamεnbaa Lamuguri, k’a Laɲaga, k’a Lasɔn i ka fɔta ma. Masala-jagodonna bε kuma Bεlεn k’a Bon ka Fεrε a ma ni fεεrεw ye minnu bε Weele ko kumajago-senw. O suguya ka ca jango a kεbaa ŋana dɔw yεrε b’u damanata Dla ka Fara fεεrε kɔrɔw kan. Masala-jagodon kalanbolo bε dɔnniya dakun min kɔnɔ o ye masaladɔn ye. Ale bε Kuma fεn caman wεrε kan masaladɔn fana bε minnu na. Masala-jagodon nafa Masala-jagodon mago bε kumalaci caman na. Mɔgɔw kumacogo la u bε to ka kelen-kelen Fili-fili u ka kuma kɔnɔ ka Taa. Kumadonsow – jeliw, dɔnkilidalaw, jagomajiralaw, dalaminεnaw, kumalaselaw, kunnafonilaselaw – kɔni taalan don sanga ni waati. N’i ma ɲε kumani kɔ nin dakunw fεn o fεn na, f’i k’a Labεn ni kumajago-bolo kεrεnkεrεnnenw ye walasa i lamεnbaa bε wasa Sɔrɔ i ka kuma na. Masalasεbεn dakun bεε la, mago jɔlen don masala-jagodon na fɔ k’a Fɔ a To ten. I Ko poyi o, maana o, ziirin o, nin bεε ye masala-jagodon bajikεnε kɔtigεbali ye. Masala-jagodon b’a To sεbεnnikεlaw ni maanabɔlaw ni kumadonso wεrεw bε Kiimε k’u ka ŋanaya Dɔn. Fura ɲuman don ŋanaw kiimεni na n’o ma Лε kε kɔ. Ni min ka kumajago-bolo suguya cayara k’a kelen-kelen sigiyɔrɔma Caya ani n’a ɲε yankan ka bon ka Sago tɔw ta kan, o bε Se ka Kε sababu ye ka jala Lase o ma. Masala-jagodonnaw ka baaraw kiimεni bε Weele ko masalaboso. Masalaboso bε Kε dalilu jɔnjɔn ye ka gafesεbεnnaw Bɔ ɲɔgɔn na k’u ka ŋanaya Sεgεsεgε. Masala-jagodon baaradaw: jagomajira, ɲɔgɔlɔnbɔ, dɔnkiliw, jabɔ (filimuw), gafesεbεn (baabu, donkibaru), maanabɔ, baro. Karamɔgɔ Baalo: Kan ni Yiriwa tɔnden (Ŋ Л Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ʃ ŋ) Masala-jagodonna ye maa ye min dɔnfεn ye masala dlali ye k'a Majago a lamεnbaa ka Wasa kuma kɔnɔ. Ŋ Л Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ʃ ŋ Masala-jagodon ye kuma fɔli ye k’a jago Don k’i lamεnbaa Lamuguri, k’a Laɲaga, k’a Lasɔn i ka fɔta ma. Masala-jagodonna bε kuma Bεlεn k’a Bon ka Fεrε a ma ni fεεrεw ye minnu bε Weele ko kumajago-senw. O suguya ka ca jango a kεbaa ŋana dɔw yεrε b’u damanata Dla ka Fara a fεεrε kɔrɔw kan. Masala-jagodon kalanbolo bε dɔnniya dakun min kɔnɔ o ye masaladɔn ye. Ale bε Kuma fεn caman wεrε kan masaladɔn fana bε minnu na. Masala-jagodon mago bε kumalaci bεε la. Mɔgɔw kumacogo la u bε to ka kelen-kelen Fili-fili u ka kuma kɔnɔ ka Taa. Kumadonsow – jeliw, dɔnkilidalaw, jagomajiralaw, dalaminεnaw, kumalaselaw, kunnafonilaselaw – kɔni taalan don sanga ni waati. N’i ma ɲε kumani kɔ o baara fεn o fεn na, f’i k’a Labεn ni kumajago-sen kεrεnkεrεnnenw ye walasa i lamεnbaa bε wasa Sɔrɔ i ka kuma na. Masalasεbεn dakun bεε la, mago jɔlen don masala-jagodon na fɔ k’a Fɔ a To ten. I Ko poyi o, maana o, ziirin o, nin bεε ye masala-jagodon bajikεnε kɔtigεbali ye. Masala-jagodon b’a To sεnbεnnikεlaw ni maanabɔlaw ni kumadonso wεrεw bε Kiimε k’u ka ŋanaya Dɔn. Fura ɲuman don ŋanaw kiimεni na n’o ma Лε kε kɔ. Ni min ka kumajago-sen suguya cayara k’a kelen-kelen sigiyɔrɔma Caya ani n’a ɲε yankan ka bon ka Sago tɔw ta kan, o bε Se ka Kε sababu ye ka jala Lase o ma. Masala-jagodonnaw ka baaraw kiimεni bε Weele ko masalaboso. Masalaboso ye dalilu jɔnjɔn ye ka gafesεbεnnaw Bɔ ɲɔgɔn na k’u ka ŋanaya Sεgεsεgε. Masala-jagodon bε Kε nin baara ninnu na bi: jagomajira, ɲɔgɔlɔnbɔ, dɔnkiliw, jabɔ (filimuw), gafesεbεn (baabu, donkibaru), maanabɔ, baro, Kan ni Yiriwa (Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ) Kumajago-sen ye hakilila fɔcogo dannatigεlen ye min bε dɔ Fara daɲε kɔrɔ yankan kan kuma jago donni siratigε la. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Kumajago-sen ye kuma fɔli ye k’a jago Don ni fεεrε ye min b’a Sankɔrɔta ka Sago a delinna-fɔcogo kan k’i lamεnbaa lamuguri, k’a Laɲaga wali k’a Lasɔn i ka fɔta ma. A dɔw Flε: sangali – bisigili – sigiyɔrɔ-falen – kununni – kumamunun-munun – sendonni – senflaninyali – lakumani – nimayali – yεlεbɔnna – fɔkoflayali Kumajago-sen baaradaw Kumajago-senw bε Waleya kumalaci minnu kɔnɔ kosεbε o dɔw Flε : jagomajira, ɲɔgɔlɔnbɔ, dɔnkili, lamagaja, baabu, donkibaru, maana, ziirin, zana, dugawu, baro, kilisi Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Masalasεbεn ye kan baaracogo jan o jan ye sεbεnfura wali fεn wεrε kan sεbεnni na. Gafew ni sεbεnni minnu Kεra kan kan o bεε lajεlen faralen ɲɔgɔn kan o ye kan ka masalasεbεn ye. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Masalaboso ye sεbεn dɔ tali ye k'a Kalan k'a Лεfɔ wali k'a Mafɔ. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Sangali ye kumajago-sen ye min bε kuma jago Don ni sangali-daɲε ye ka fεn fla Da ɲɔgɔn ma minnu sawura wali jogo dɔ bε tali Kε ɲɔgɔn na. Ale ka telin kuma kɔnɔ ka sago masala-jagodon sen tɔw kan. Sani kuma-jagodonna k’a Fɔ ko karisa da ka di kosεbε'', a b’a Fɔ ko karisa da ka di i ko sogotigε-muru'''. Sangali ni bisigili bε tali Kε ɲɔgɔn na kosεbε. U danfara ye sangali-daɲε ye sangali la. N’i ye sangali-daɲε Bɔ sangali la, a bε Kε bisigili ye. Sangali-daɲε caman ye: i ko, i komin, komin, ko, i n’a fɔ. U kalan bε Kε dɔnniya min fε o ye masaladɔn ye. Masaladɔn bε kɔrɔfɔ faamuyacogow Лεfɔ. Sen caman bε masala-jagodon kɔnɔ sangali ye minnu dɔ ye. Bisigili ye kumajago-sen dɔ ye min bε fεn fla Bisigi ɲɔgɔn ma kasɔrɔ u cε ka jan k’a sababu Kε u bisigikun bɔli ye ɲɔgɔn fε. A ni sangali bε tali Kε ɲɔgɔn na bari n’i ye sangali sangalidaɲε Bɔ o la k’o gwansan Fɔ, o bε Bεn a ma ten cɔ. Bisigili sugu ka ca. Sigiyɔrɔ-falen ye kumajago-sen ye min na, kumasen daɲε dɔ bε Bɔ a delinna-fɔyɔrɔ la ka Taa kumasen fan wεrε fε. Daɲε min Taara sigiyɔrɔ kura la a b’a Jira ko sinsin bε ka K’o kan. N’i Ko nkalontigε, hɔrɔn danbe tε, i ye sigiyɔrɔ-falen de Kε. N’o tε, a bε Fɔ ko hɔrɔn danbe tε nkalontigε ye. Kumasen fɔlɔ kɔnɔ, nkalontigε bε kuma dabɔ la. Mɔgɔw tε Deli k’a Bla yen. O b’a Jira ko kumakεla bε k’i Sinsin o yɔrɔ kan. N’a Blara kuma dabɔ la, lamεnbaa bε Fɔlɔ ale lamεnni na. Kununni ye kumajago-sendɔ ye min bε Waleya ni kumasen-kumaden dɔ binni ye kasɔrɔ daɲε tɔ si ma binnen jɔyɔrɔ Fara a yεrε ta kan. Binni min bε Kε ale la o ye mabεn daɲε dɔ ye i n’a fɔ : tugulan dɔ, blankɔ dɔ, walelan dɔ, kunnafoninan dɔ… Ni kuma-jagodonna b’a fε ka donsoba Taara kungo la Fɔ k’o jago Don, a b’a Fɔ ko donsoba Taara kungo. Blankɔ (la) Binna ka Bɔ kumasen jagolen kɔnɔ, nk’a ma fεn Fara kumasen kɔrɔ kan a fana ma fεn Bɔ a la. A ma kɔrɔ wεrε D’a ma fana. Kununni b’a To kuma bε Surunya a fɔbaa bolo. Kumamunun-munun ye kumajago-sen ye min na, daɲε kelen ɲεfɔlanw bε Bl’a nɔ na ka kuma ji Caya. Ni kumamunun-mununna ko k’a bε nin kumasen in « cε Binna » Fɔ, a b’a Fɔ ko « cε Taar’i yεrε Sɔrɔ dugu ma ». Sendonni ye kumajago-sen dɔ ye min kεbaa b’i yεrε Sendon a ka lakalita kεli la wali ka mɔgɔ wεrε Sendon a la kasɔrɔ ale wali o tigilamaa sen t’a kεnε kan sanko ka K’a kεli la. A b’a To kuma tɔ bε Seereya ka cyεnlandiya ka Barika. Sani sendonni kεbaa k’a Fɔ ko ‘’’maafaalaw tε ko ɲuman Kε’’’, a b’a Fɔ ko ‘’’an maafaalaw tε ko ɲuman Kε’’’ i n’a fɔ ale yεrε ye mafaala dɔ ye. Sendonni bε majiginni Jira n’i bε Kumana mɔgɔw fyεn kan. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Senflaninyali ye kumajago-sen ye min na, nintan wali nima min tε adamaden ye o bε Fɔ ka Kε adamaden ye wali ka adamaden kεwale dɔ D’a la. Senflaninyali kεbaa bε nin kumasen in ‘’’kuma Cyεnna’’’ Fɔ nin cogo la tan ‘’’kuma ye dlɔ Min’’’. Kuma ye nintan ye, nka adamaden kεwale dɔ Dir’a ma. A ka nimaya kɔ fε, a Kεra mɔgɔ ye bari nima wεrε tε dlɔ Min. Senflaninyali ni nimayali bε tali Kε ɲɔgɔn na. U danfara kɔni ye nimayali ye nimafεn jan o jan ye; senflaninyali dun bε Dan nima dansigi-yɔrɔ kelen ma : mɔgɔ. Senflaninyali ni lakumani fana ka surun ɲɔgɔn na. Senflaninyali bε mɔgɔ kεwale bεε kan, nka lakumani bε mɔgɔ kεwale kelen dɔrɔn de kan : kuma. Masaladɔn ye dɔnniya ye masala-jagodon bε Kalan min kɔnɔ. Masala-jagodon sen dɔ ye senflaninyali ye. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Lakumani ye kumajago-sen ye min na, fεn minnu kεwale tε kuma ye olu bε Kuma wali kuma bε Bla u la walima mɔgɔ salen wali mɔgɔ min t’i kɔrɔ bε Kuma wali kuma bε Bl’a la. Nin kumasen in mɔbili wulitɔ ye mankan Bɔ-bɔ nk’a ma Sɔn wulili ma bε Kε lakumani ye n’a tigi y’a Fɔ ko mɔbili ye Cεmɔgɔ Weele ka Dεsε, Cεmɔgɔ m’a Laminε. Lakumani ye [senflaninyali]] dɔ ye nka, ale bε Dan kuma dɔrɔn ma mɔgɔ kεwalew la. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ ߊߦߋ ߒߞߏ ߝߊ߫ߙߊ߬ ߊ Nimayali ye kumajago-sen ye min ye ka ni Don fεn na ni tε min na kakɔrɔ wali ka nintanfεn dɔ Lakale ni nimafεn dɔ kεwale ye. A waleyacogo ka ca n’a duguma-kumajago-senw ye i n’a fɔ senflaninyali ni lakumani. Ni mɔgɔ min bε fε ka jama caya Fɔ kεnε dɔ kan, o tigi b’o Fɔ ka ni Don dugukolo la tan haa, dugukolo na Ŋunan nin don jama fε. Dugukolo tε nimafεn ye min bε Ŋunan, nka yan kuma jago donni de ye ni Don a la. Ŋ ŋ Ɔ ɔ Ɛ ε ʃ Л ɲ Yεlεbɔnna ye kumajago-sen ye min ye ka kuma dɔ Fɔ min n’i hakililata tε kelen ye. I b’i hakililata sina de Fɔ k’i leru Bɔ i lamεnbaa wali i bε ka min Jaabi la. O la, ni den fa bannen don ko den tε Taa yɔrɔ min na, sani o k’a den Jaabi k’i tε Taa yen, o b’i Jɔ ko I bε Tεmε yen kan. Yεlεbɔnna ni ntogokanfɔ ka surun ɲɔgɔn na, nka yεlεbɔnna bε Fɔ ni yεlεko-bisigi ye. Kuma-jagodon sen ɲεnama dɔ don. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Fɔkoflayali ye kumajago-sen ye min na, segin bε Kε hakilila kelen kan ʃyεn fla kasɔrɔ ʃyεn kelen b’a Bɔ. Mɔgɔw bε nin kumasen in ne ba bε feere Kε sugu la Fɔ ni fɔkoflayali ye ka Caya tan: ne bamuso bε feere Kε sugu la. N’i ko ba bamanankan na o bε bɔli Kε, sabu ba bεε ye muso ye. bacε tε bamanankan na. A fɔbaa ɲε na ko muso tε ba daɲε hakilila la. N’i ye muso Fara ba kan, i Seginna ba kan ʃyεn fla. Fɔkoflayali ni kumacɔrɔkɔ ye kelen ye. Л ʃ ɲ Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ŋ Kumasen ye daɲεw tugu-tugulen ye ɲɔgɔn kɔ ka hakilila dafalen dɔ Bange. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Sεbεnnisen ye sεbεnnikεla damanasεbεnni-cogo ye k'a ka masala sεbεnta jago Don ka sεbεnni in kalanbaa Laqaga k'o Sewa wali k'o Lasçn. A ni kumajago-sen bεε ye kelen ye. Ale bε Kε ka kumajago-sen sεbεnnenw Weele. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Kumajago-donna ye mɔgɔ ye min bε Se kuma jago donni na ni kumajago-senw ye. A bε Se ka Kε a tigi y'a kalan Kε wali a yεrε y'a Dege a sen fε ten. A dɔw yεrε a tigi ka baara de b'a To a bε Kε kumajago-donna ye. Mɔgɔ minnu ka baara ye kumalaci ye i n'a fɔ jeliw, dɔnkilidalaw wali jagomajiralaw delinnafεn don. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ anw baw fo Melekuya ye kan waleyali ye fɔli dɔrɔn na sεbεnni sen tε min na. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Dɔnniya ye faamuya ni hakili baaracogo ye. Dɔnniya Jagomajira ye jagofεn kofɔli ye k'a mankutu Fɔ a ka Dya a magotigiw ye u ka Na dɔ Лini a la. Jagomajira kεbaa - jagomajirala - bε lakalili Kε jagofεn kan k'a yankan Bonya a nege ka Don mɔgɔw la. A kεli bε Boli kumajago-senw kan kosεbε. O la, a bε Jate masaladɔn waleyabaaraw fε. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Daɲεgafe min bε Mikrosɔft ankarta kɔnɔ, 2006 san bɔko, y’a Jira ko siginikalan ye « balikuw ni kamalenw degeli ye gafekalan ni sεbεnni na, minnu ma Don kalan na ». O tεmεnen kɔ ka Bɔ yen, CMDT ka siginikalan Лεfɔra k’a Kε « fεεrε ye min bε Boli kalanjε, sεbεnni ani jate kεli kan i ka kan na ani i ka baara kun kan » CMDT yεrε cakεlaw fε. Ŋ ŋ Ɔ ɔ Ɛ ε ʃ Л ɲ Mabεn ye fεεrε minnu bε kan bolo ka kunnafoni Lase olu kalanni ye. N'i y'u Kalan ka Se kan min na i bε Se o kan masina fɔli n'a sεbεnni na ka Лε. Bamanankan mabεn bε Boli ko damadɔ kan: sigini - siginiden - kanɲε - daɲε - kumasen - kumaden - dεnni. Л Ŋ Ɔ Ɛ ε ɔ ɲ ŋ ʃ Sigini ye taamasiyεnkulu ye minnu bε ka kan mankanw Sεbεn. A taamasiyεn kelen bε Weele ko siginiden. Bamanankan siginiden ye 27, olu filɛ: a,b,c,d,e,ɛ,f,g,h,i,j,k,l,m,n,ɲ,ŋ,o,ɔ,p,r,s,t,u,w,y,z. Siginiden ye taamaʃyεn ye min bε Kε ka kan mankan Sεbεn. Bamanankan na, siginiden ye mugan ni wolonfila (27) ye. U bε Na ɲɔgɔn kɔ tan : a,b,c,d,e,ɛ,f,g,h,i,j,k,l,m,n,ɲ,ŋ,o,ɔ,p,r,s,t,u,w,y,z Tiwitɛri (Twitter) Ɛntɛrinɛti Giripu pɔrisini Mɛkisiki kɛnɛya sabatili ɲɛmɔgɔw sirannen bɛ kosɛbɛ lɛɛbana dɔ ɲɛ a bɛ fɔ min ma ko giripu pɔrisini. Bana in ye mɔgɔ 68 faa kaban kunnafoni in di waati yɛrɛ la Mɛkisiki, wa mɔgɔ 1000 fana man kɛnɛ. Siran kɛlen bɛ bana in ɲɛ kosɛbɛ bawo a ka mɔgɔ minɛta de ka ca demisɛn kunda, ka sɔrɔ, o si hakɛ man kan ka k’a ka minɛta ye. Mɔgɔ dɔw fɛ, bana in bɛna kɛ bana basigilen ye, dɔw fɛ, dabali min tigɛra kɛnɛya baarakɛlaw ni jamana ɲɛmɔgɔw fɛ, o fanga bonya na kojugu, dɔw sirannen bɛ ka tɛmɛn kojugu, f’u tɛ fɛ ka bɔ u ka daw fɛ, walima n’u bɛ bɔ, u b’u yɛrɛ masike ( ɔwɔ, nin funteni in na, n’ye mɔgɔ fila ye esaripu b’u la!).Minnu dalen b’a la k’u bɛ ɲɔ ka ɲɛ, olu bɛ mikisi (mucus) bila u ŋɔnnɔ fɛ. Dɔw cɛsirilen don fana ka hakilinnaw ɲinin, o yɛrɛ de ye ko in na gɛlɛmanba ye. Banaw Gugolu (Google) Ɛntɛrinɛti Ɛntɛrinɛti (Internet) Diŋɛba minnun bɛ farafina jamanaw ni ɲɔgɔn cɛ ani farafinna ni jamana tɔw ni ɲɔgɔn cɛ, n’hakili la, o dɔ ye kanko ye. Ni jamanaw mɔgɔw tɛ ɲɔgɔn ka fɔta mɛn, gɛlɛyaba bɛ don ɲɔgɔn faamuyaliko la k’a sababu kɛ kanw bilali gɛlɛya ye ɲɔgɔn na. N’hakili la nɔgɔyaba bɛna don o gɛlɛya ninnun na k’a sababu kɛ ɛntɛrinɛti ye, bawo kanbayɛlɛma jɛkulu caman bɛ ɛntɛrinɛti kan sisan i n’a fɔ Maneno ani Global Voices, minnun haminankoba dɔ ye dibi farali ye ka bɔ kanw ni ɲɔgɔn cɛ. Ola, ni Bamanankan fana bila la ɛntɛrinɛti kan, n’hakili la, o ye dibi dɔ faralen ye ka bɔ ani kan tɔw cɛ, bawo, an na se ka kan dɔw bayɛlɛm’an ka kan na walasa ka jɛn kibaruyaw sɔrɔ. A ka kan an k'an ka sugon dɔw hakilina ɲuman bila senkan yanni an k'an miiri u la ten k'u bila ka tɛmɛ. Yali a ma se an k'an ka togodala mɔgɔw sen don kunnafoni ni kumaɲɔgɔnya tɛkinolozi kuraw la wa? Sira bɛɛ kan o jaabi ye ɔwɔ ye bawo a na kɛ sababu ye u ka kunnafoni sɔrɔ, ka kunnafoni di, ka kumaɲɔgɔnya kɛ ka hakilinaw falen falen ani k'u seko ni dɔnkow jira mɔgɔ wɛrɛw la. Ɛntɛrinɛti Telefɔni yaalata Telefɔni kura, kɔrɔlenw ani telefɔniminɛnw feereli kɛra dahirimɛ sɔrɔsira ye mɔgɔ caman bolo an ka jamana kɔnɔ bi. Dɔw bɛ telefɔni ni telefɔniminɛnw feere yaala yaala la, dɔw bɛ bitikibaw kɔnɔ, dɔw bɛ nɛgɛbikininw kɔnɔ, fɛn o fɛn ye telefɔni ni telefɔniminɛnko ye, o bɛɛ bɛ sɔrɔ o yɔrɔw la. Kunafonilaseli Mototakisiw (mototaxis) Takisini ye sɔrɔ yirawasira dɔ ye Segu demisɛn dɔw fɛ wa a bɛ taama nɔgɔya. Bi, siniwa motow ye fan bɛɛ fa i n’a fɔ jakarita, yamaha ani suguya wɛrɛw. I n’a fɔ o se tɛ bɛɛ ye, dɔw diyagoyalen don ka bolimafɛn dɔw ta i n’a fɔ Takisini furancɛ surun dɔw la. O kɛra baara sira ye demisɛn dɔw bolo walasa k’u ka musakaw dakala. Balikukalan Sɛtanburukalo tile 8, o ye Balikukalan tɔgɔladon ye diɲɛ kɔnɔ. ɲinɛnta kunkan Mali la, o ye : «Balikukalan san 50 Mali la : Kɛlenw ni laɲiniw.» ɲinɛnta baaraw kurunbo karili bɛna kɛ Yelimani sɛtanburukalo tile 4 san 2010 Kalanko, Balikukalan ni Fasokan Minisiri fɛ, n’o ye Karamɔgɔ Saliku Sanɔgɔ ye. Nin don in seli kɛli ɲinan an fɛ yan Mali kɔnɔ, o ni an ka yɛrɛmahɔrɔnya tali san biduurunan seli bɛ bɛn. O ye fɛn ye, min b’a jagoya an ma an k’an kɔ filɛ san biduuru tɛmɛnen baarakɛlenw na k’a fɔ ko baara caman kɛra. Nka alisa, baara kɛta tɔ ka ca. An k’an cɛsiri alisa: ka sɛnɛkɛlaw, baganmaralaw, mɔnikɛlaw, bolola baarakɛlaw bɛɛ kalan, u ka se ka nafa sɔrɔ u ka baaraw la. Kalan Siɲɛta ye farikoloɲɛnajɛ ye, nka, an ka laadala kokɔrɔ dɔ fana don Farafinna. An y’o bɛɛ faamu fana kɛnɛ kan bi wula in na. Siɲɛtala ninnu, n’u kɔgɔ cogo n’u kolo donko ɲuman ye, bɛɛ y’i sinsin i ka fɛɛrɛ n’i dɔnkow kan kelen kelen walasa k’i sina kunbɛn. Ntolatankɛnɛ tun fallen bɛ tewu nin farikoloɲɛnajɛ in lajɛbaw la, n’o tun binna ka tunun dɔɔni dɔɔni Mali la. Mali siɲɛta sinsin jɛkulu haminako de ye k’o kokɔrɔ in lakurakuraya k’a bɛn bɛɛ nafalan ma. Farikoloɲɛnajɛ Diɲɛ ntolatanba san 2010 Afirikidisidi Walasa ka kunnafoni sɔrɔ nin koba in kunkan, n’o ye diɲɛ ntolatanba ye san 2010 min bɛna kɛ Afirikidisidi, n ye baro kɛ kamalenni fila fɛ minnu bɛ bɔ Afirikidisidi. 10]] Farikoloɲɛnajɛ Fɔlifɛn Fɔlifɛnw fɔlifɛn gosita fɔlifɛn fiyɛta fɔlifɛn juruma bala1 buru dunun gitari jenbe ngɔni ntama tabale Osasko (Osasco) ye Brazil . Internet http://www.osasco.sp.gov.br http://www.osascobrazil.com Traore (Tarawore) ye bamanan jamu ye. Traorelakaw be sho fe kojugu. Concepción ye Chile ka dugu ye. Dugumogo be taa 223.574 jon yooro (2017). kɔfɛ sira http://www.concepcion.cl Chile Lingua Franca Nova bɛ dunia kan dɔ ye. kɔfɛ sira Lingua Franca Nova Lingua Franca Nova - Wiki Lingua Franca Nova - Yahoo Lingua Franca Nova - Facebook Lingua Franca Nova - Disionario Lingua Franca Nova - Omniglot Mithridates' Page F30 Joy of Languages Grammar of Lingua Franca Nova La Foro de LFN Kan Samoa ye jamana fitinin de ye. Samoa ye gunkun fila ye. Gunkuntogow ye Savai´i ni Upolu ye. U bɛ Pasifik kɔgɔji dalen. U kɛnɛ bonya ye baamɛtɛrɛkɛnɛ 2831 ye. Samoa jamanadenw bɛ mɔgɔ 179000 bɔ bi. Faamadugu tɔgɔ ye Apia ye. Samoa ye peresidanfangajamana de ye. San 2007, Tuiatua Tupua Tamasese Efi kɛra Samoa peresidan ye. K´a ta san 1914 na ka t´a bila san 1962, Samoa tun bɛ New Zealand ka mara la. San 1962 Zanwuye tile 1, Samoa y´a ka yɛrɛmahɔrɔnya ta. Wari tɔgɔ ye Tala ye. Jamanadenw be kuma Samoakan ni Angilɛkan na. New Zealand ye jamana ye. Faransikan togo ye Nouvelle-Zélande ye. Dakar ye Senegali faamadugu ye. A be Atlantiki kɔgɔji da la. Afrika Da Lat (Đa Lat) bɛ Lam Dong, Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Vietnam Paltoga ye Risila ka dugu ye. Dugumogo be taa 296 jon yooro (2006). Lugo yè Galicia (Espagne) ka dugu yè. Dugu Mangoro (Mangifera indica) Dumuni Yiri Martinez FAW-702 ye gitari. Moshchena ye Ukrain ka dugu ye. Dugumogo be taa 581 jon yooro (2010). Saratov ye Risila ka dugu ye. Dugumogo be taa 836900 jon yooro (2012). Alizeri (Arabukan na الجزائر) Berberkan na Dzayer, madɔnnen Alizeri ka Foroba Bɛjɛfanga Fasojamana, ye jamana ye min be Saheli Afrika. Afrika gun kan jamanaw labeleble flanan don ani jamana ba tankelenan jɛn kɔnɔ fɛnsɛn ta fan fɛ. A bɛ danbɔ ni Tunizi ye sahelikɔrɔn, Libya kɔrɔn fɛ, Nijer worodugukɔrɔn, Mali ni Moritani worodugutlebi, bametri damadɔ ni Tlebi Sahara tlebi fɛ, Maroko sahelitlebi ani Mediterane Baji saheli fɛ. Alizeri ye tɔnden ye Kelenyalen Mantow (UN) la, Afrika Kelenya (AU), Taji Labɔla Jamanaw ka Tɔn (OPEC). A sen be Magreb Arabu Kelenya sintinni la. Alizeri sariyanbaju b'a jira ko Silamɛ, Arabu ani Amazig (Berber) jamana don. Berberuw sigira Alizeri kabini san 10000 kakɔn Yesu Krista ka wati (KYW). San 1000 (KYW), Kartajikaw ye sigili damine ba bolo fɛ. Punik kɛlɛ sen fɛ, Berberuw y'u faara Kartaje la, o tuma Berberuw ka Mansamara y'i kun bɔli damine k'a tɔgɔ kɛ Numidia. Nka, san 200 (KYW) Roman Fasojamana y'u don uka mara kɔnɔ tuguni. Tlebi Roman Mansamara yurulen kɔ, Berberuw kɛra hɔrɔn ye fan caman na, tumamin, Binkanninaw ye yɔrɔ caman wɛrɛ don uka kaba kɔrɔ, fokase u genni ma Byzantine Mansakɛ Justinian I (Fɔlɔ) ka kɛlɛtigiw fɛ. O tuma, Byzatine Mansamara y'a bolo faa jamana kɔrɔn na fo kanase Arabuw nali ma tanisheginan kɛmɛda kɔnɔ. Afrika Alizeri Nha Trang (Thành phố Nha Trang) bɛ Khanh Hoa, Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Nha Trang - Wikivoyage Vietnam Phan Thiet (Thành phố Phan Thiết) bɛ Binh Thuan, Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Vietnam Vung Tau (Thành phố Vũng Tàu) bɛ Ba Ria-Vung Tau, Vietnam kogo dugu nyogo fa. Fôlô fôlô donso cè dô tun bé y'in na tôgô tun ye «sika», donso fariman de tun do. Y'a ni a bé sikasso dugu sigi, a tun sigi l'é bè dugu déni dô la ni o tôgô tun ye ko «bugula». Bugula tun ye dugu déni fitini dô ye mi ma yiriwa kosɛbɛ. Vietnam Coritiba Foot Ball Club be Farikoloɲɛnajɛ klub ye Kuritiba, Brazil. Internet Coritiba Farikoloɲɛnajɛ Thiago Neves Fragoso (flanan) bangera November 1, san 1981, ‎Brazil. Leandra Rodrigues Leal Braz e Silva (flanan) bangera September 8, san 1982, ‎Brazil. Taís Bianca Gama de Araújo Ramos (flanan) bangera November 25, san 1978, ‎Brazil. Anggun Cipta Sasmi an wɛrɛ bayɛlɛ. jassongo mou mali dougoubadolet jayi mara mojodolet ybejassongajanfola mtemou jouloun sissoko let dolou bafola nagaloma lassana bafola kabori na randousouma mou goudara te mna serkel mou bafoulabe te mna reson mou jayi te Villeneuve-d'Ascq ye Faransi ka dugu ye. Dugudew hakɛ 64 000. Monumentsa ni yɔrɔ Château de Flers (XVIIe siècle) ; Château du Sart (XVIIIe siècle) ; Moulin des Olieux a Moulin à farine ; Villa Gabrielle ; Château Claeys d'Ascq. Kilokɛyɔrɔ a ni musées Lille Métropole Musée d'art moderne, d'art contemporain et d'art brut (LaM) ; Mémorial Ascq 1944 ; Musée du Terroir ; Parc archéologique Asnapio. Dinɛ Église Saint-Pierre-en-Antioche d'Ascq ; Église Saint-Pierre de Flers-Bourg ; Église Saint-Sébastien d'Annappes ; Église Sacré-Cœur du Sart. Faransi ka dugu ESB Villeneuve-d'Ascq (ESBVA) be basket-ball farikoloɲɛnajɛ klub ye Villeneuve d'Ascq, France. Mɔgɔ munu dɔnɛ : Djéné Diawara. Internet ESBVA Farikoloɲɛnajɛ Caselle Landi, ye Italy ka dugu ye. A ane Lodi cɛ kilometiri 38. Dugumogo be taa 1.00 jon yooro. Caselle Landi bi sòro mara filana la Lombadria. Kɔkan sirilanw - Caselle Landi siti madɔnnen Eropa Berlin (bɛʁˈliːn) ye Alimaɲi ka dugu ye. Dugumogo be taa 3.375.000 jon yooro (2012). Alimaɲi ka dugu Español or Spanish language Kan Agnes Monica an wɛrɛ bayɛlɛ. Indonesia WIKIPEDIA SAMBACANOU EST UNE VILLAGE DE DÌAFOUNOU DANS LA COMUNNE DE {GORY} CÉRCLE DE YÉLIMANE RÉGION DE KAYES SAMBABACANOU ET ENTRE FONGOU YAGUINÉ ET MONTHIONBOUGO ET BÉNNA SAMBACANOU A PLUSIEURES NOM DE FAMILLES SAMBACANOU[ EST UNE VILLAGE[ DE DÌAFOUNOU[ DANS LA COMUNNE DE[ {GORY}[ CÉRCLE DE[ YÉLIMANE[ RÉGION DE KAY SAMBABACANOU ET ENTRE ET FONGOU ET[ YAGUINÉ[ ET[ MONTHION BOUGOU[ ET[ BÉNNA[ SAMBACANOU EST LA DEUXÌEME VILLAGE DE DIAFOUNOU APRÉS FONGOU EST LA DEUXÌEME AVANT YAGUINE SAMBACANOU A PLUSIEURES NOM DE FAMILLES[ BATHILY KOITA DRAMÉ SACKO CISSÉ TOURÉ DIARRA SISSOKO SANGARÉ GACKOU DOUCOURE KANTÉ BOMOU SOUMBOUNOU KEBE DEMBELLE Baradji MAREMOU POUR SAMBACANOU SAMBACANOU CHEF DE VILLAGE DEMBELLE LES IMAM SONT LES BATHILY SIGNIER: MAMADOU DRAME Mali ka dugu Ronald Wilson Reagan (flanan) bangera Uti tle 6 February 1911-5 June 2004 (tanikɔnɔntɔn biwɔrɔ ni kelen), ‎Amerika Keleyalen Jamanaw ka binaani ni naaninan ani sisan jamanakuntigi don. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ye Pologne ka dugu ye. Dugumogo be taa 490 jon yooro (2014). Pologne ka dugu Alimankɛlɛ fɔlɔ daminɛna san 1914, a banna san 1918. Tariku Somali bɛ jamana Afrika kɔnɔ. A boɳa bɛ 637,657 km2 (bametri kɛnɛ) jukɔrɔ a jamanaden jate ye mɔgɔ 10 428 043 (2014). A faaba ye Mogadishu. Afrika Sung Jae-gi (Korea: 성재기 ; 成在基; bangera ‎Daegu September tle 11, san 1967 - Seoul Mapo la July tle 26, san 2013) ye Politiki, Human right activist, philosopher ye Worodugu Korea kɔnɔ. Kɔkan sirilanw Suicide performance and journalist ethics News Dongah (Angilɛkan) Body of Sung Jae-gi found in Han River Koreaherald 2013.07.29 (Angilɛkan) Police continue search for missing men's rights activist yonhapnews 2013.07.27 (Angilɛkan) Activist's 'suicide' causes huge stir Koreatimes 2013.07.26 (Angilɛkan) South Korean channel films suicide (Angilɛkan) Seoul ‘Bridge of Life’ Attracts More Suicide Attempts korearealtime 2013.11.08 (Angilɛkan) Gender Equality Is Equality For Whom? Hanyangcom 2013.09.30 (Angilɛkan) Script Termux Hack Akun FB Target Tanpa Login Korea mɔgɔ Ɲɔgɔmɛ (Camelus dromedarius). Kɔkan sirilanw Camelus dromedarius Bagan Sigi (Syncerus caffer). Bagan Sama (Loxodonta africana wala Elephas maximus). Bagan Waraba (signifie LION). Bagan Türkiye, (Türkçe: Türkiye) ye. Eropa ani Asia saheliyanfan. A bɛ danbɔ ni Greece tlebi fɛ, ani Bulgaria saheli, Azerbaijan, Georgia, Iran, Armenia, Iraq, Suriya. Faaba ye Ankara ye. ye Pologne ka dugu ye. A ane Lublin cɛ kilometiri 50. Dugumogo be taa 1 076 jon yooro (2015). Pologne ka dugu Julius Caesar (bangera san -100 - ka sa kalo san -44) Roma mansamara faama ye kabo. Tariku Ebola ye farigan jugumanba ye min bɛ sɔrɔ banakisɛ fɛ, jolibɔn bɛ a sen kɔrɔ (joli bɛ bɔ banabagatɔ fari la). A bɛ sɔrɔ banabagatɔ joli walima a farilaji fɛ, walima fɛn wɛrɛw fɛ banakisɛ bɛ minnu na. A bɛ se ka denbaya kuturu bɛɛ faga. Tuma dɔw la, a daminɛ na a ni bana wɛrɛw bɔlen don." Ebola wirisi bana (EVD), Ebola jolibɔn farigan (EHF), walima Ebola kumasurunya la ye bana ye min bɛ hadamaden ni gɔnw minɛ ka sabu kɛ ebolawirisi ye. A taamasɛnw bɛ daminɛ k'a ta tile 2 fo dɔgɔkun 3 i magalɛn kɔ banakisɛ la, ni farigan, kandimi, faridimi ani kungolodimi. O kɔfɛ, a bɛna ni fɔɔnɔ ni fariɲɛɲɛ ye, ani biɲɛ ni kɔmɔkili ka baara dɔgɔyali. O tuma sa, ebolatɔw bɛ jolibɔn farikolo fɛ. Banakisɛ bɛ sɔrɔ ni magali bɛgan ebolatɔ joli walima a farilajiw la. Ɲininiw ma a sabati ko bana bɛ se ka yɛlɛma fiɲɛ fɛ. Sɔmikɛlen don ko banakisɛ bɛ jirila tonsow fɛ, hali n'a y'a sɔrɔ bana in tɛ fɛn tiɲɛ u ye. Ni mɔgɔ kelen ye bana sɔrɔ, o bɛ se k'a yɛlɛma mɔgɔ wɛrɛ fɛ. Ebolatɔ cɛmanw minnu kɛnɛyara bɛ se ka bana yɛlɛma lawaji fɛ fo k ase kalo fila ma. Walasa ka ebola sidɔn, sɛgɛsɛgɛliw bɛkɛ k'a danfara ka bɔ ani banaw la minnu bɛ a la i n'a fɔ sumaya, kunfilanitu, jolibɔnfariganw. Banakunbɛn bɛ talikɛ bana kana se ka yɛlɛma ka bɔ bɛgan ka se hamadɛn ma, ni bɛganw kɔlɔsili ye ani ka bɛgan ebolatɔ faga ka u suu latunu kɛcɛgo ɲuman na. Ka sogo tobi kosɛbɛ, ka tangalan finiw don sogotigɛ waati ye dɛmɛn walɛ dɔw ye, ani tigɛkoli ni i gɛrɛla ebolatɔ la. Kana maga ebolatɔ farilaji walima a ka finiw la. Fura jɔnjɔn tɛ ebola la fɔlɔ. Banabatɔw bɛ furakɛ ni farilaji nɔrɔbilali ye da walima jolisira fɛ. Ebola ka mɔgɔ fagata hakɛ ka ca min bɛ se 50 kase 90 ma kɛmɛ kɛmɛ sarada. Ebola banakisɛ yera fɔlɔ Sudan (bi Worodugu Sudan) ani Bɛjɛfanga Kongo Jamana (fɔlɔ Zayiri). Ebola banabɔ jateminɛra Farafina Sahara-duguma tuuma jamanaw la. Kaata san 1976 tuma min bana in yera kabila san 2013 la, Jiɲɛ Kɛnɛya Jɛkulu ye a jira dantigɛsɛbɛn ko ebola ye mɔgɔ 1716 minɔ. A banabɔba kɛra min bɛ sɛnna Farafina Tilebifɛ san 2014 kɔnɔ Gine, Seraliyɔn, Liberiya ani Nijeriya. Kɔsan ina, ebolatɔ fɔlɔ yɛra Mali la min ye san-fila den ni a mɔmuso bɔra Kisidugu Gine kana Mali la wa den yɛrɛ taɲara ka bɛ ni Mali Kɛnɛya Minisiriso ka laseli ye. Laɲiniw bɛ sɛnna jiɲɛ kɔnɔ walasa ka boloci sɔrɔ bana in na. Taamasɛnw Ebola bɛ daminɛ inafo mura jate sɛgɛn, farigan, kungolodimi, kolokundimi, faridimi ani kɔnɔdimi bɛ a kɔrɔ. Okɔfɛ fɔɔnɔ, kɔnɔboli, dagoya bɛna. Taamasɛnw minu man ca o ye kandimi, disidimi, ɲegetu, nilakilidegun ani fɛnkununi gɛlɛya. A jateminɛra ebolatɔ kaata 40 fo 50 kɛmɛ kɛmɛ sarada joli bɛbɔ u ka jolidaw ani nogosira, nuun, ɲafɛla ani ɲintaran fɛ. Jolibɔn bɛ daminɛ tile 5 kase tile 7 ma bana yelen kɔ, ɲɛbilen ani fɔɔnɔ bɛ sɔrɔ ka na. Ni banabatɔ ma kɛnɛya tile 7 kase 16 kɔnɔ, saya bɛ a sɔrɔ. Bana sabuw Banakisɛ naani bɛna ni ebola ye: Bundibugyo banakisɛ (BDBV), Sudan banakisɛ (SUDV), Tayi Tuu banakisɛ (TAFV) ani Ebola banakisɛ (EBOV) min dɔnɛn ko Zayiri Ebola banakisɛ. Banayɛlɛmali Bana bɛ yɛlɛma ni magali banabatɔ joli, farilajiw la ani ebolatɔ suu ni minanw la banakisɛ sɛra minu ma inafɔ miseli ani sɔgɔlibiɲɛw. Mɔgɔ fanba minu ye ebola sɔrɔ Gine san 2014, kɛra ladala suudon sɛnfɛ. Bana makɛyɔrɔ A bisikiyalɛn ko tonsow ye bana jatigi ye ani jiri ni kɔnɔ dɔw. Tonso sugu saba jatelen inafɔ bana jatigiw. A jirala ko ebola bɛ wulu, lɛɛ ani gɔn minɛ. Banakunbɛn Bana sɔrɔ ka teli banabatɔladonna fɛ. Ola a ɲininɛ ka ebolatɔ mabɔ u damana, ka minanw ani dugumala bɛrɛsunuya ani ka tangalan finiw ni nuudatugunw, bolocoronw ni filɛlanw don. Maga kana cogosila ebolatɔ suu la. Walasa ka dansigi bana carini na, Jiɲɛ Kɛnɛya Jɛkulu ye a laɲini ka sigidamɔgɔw kunnafoni bana sɔrɔcogow kan ani ka yɛrɛtagan walew boloda, ni tigɛkoli waati bɛɛ ni ji ni safunɛ ye. Ebolatɔ suukoli ni kasankeli ka dabila walima ka yɛlɛma don la. Kɛnɛyatigilamɔgɔ kɛrɛnkɛrɛnnew de ka kan ka ebolatɔ suu sutara. Ebola banakisɛ bɛ silatunu tafunteni na min bɛ se bɛrɛ 60 kɛmɛgaradi sanga 30 kase 60 kɔnɔ walima ka ji wili fayifayi sanga 5. Zaweliji ni yɔrɔsaniya basiw bɛ ebola banakisɛ faga. Mabɔli Dan bɛ kari bana la ni banabatɔw bilali yɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnen la u dama. Fanga bɛ yɔrɔ labɛn banabatɔw kama. Furakɛli Fura jɔnjɔn tɛ ebola. Furakɛli bɛ kɛ ka banabatɔ dɛmɛn ka farilaji nɔrɔbila. Ameriki Balo ani Fura Cakɛda (FDA) ye fura fila yamaruya (Zmapp ani TKM-Ebola) ka ebolatɔ furakɛ ni san 2014 la. Favipirar fana ye ebola fura ye min yamaruyara Yapaani fɛ. Boloci Boloci ma sɔrɔ fɔlɔ hadamadenw kama. Nka dɔ bɛna sɔrɔ waati nataw la. Donniyasɔrɔyɔrɔ Liens externes Virus Ebola, Fiche Technique Santé-Sécurité : Agents Pathogènes, sur le site de l'Agence de la santé publique du Canada. Avis relatif à la conduite à tenir autour des cas suspects de maladie Ebola, sur le site du Haut Conseil de la santé publique Maladie à virus Ebola - Information aux voyageurs sur le site de le :fr:Centre européen de prévention et de contrôle des maladies. RAPID RISK ASSESSMENT Outbreak of Ebola virus disease in West Africa, 3e mise à jour, 1er août 2014, sur le site du Centre européen de prévention et de contrôle des maladies. Outbreak of Ebola in West Africa: ECDC assesses the risk Banaw ye Pologne ka dugu ye. Dugumogo be taa 329 jon yooro (2015). Pologne ka dugu Bɛliziki, madɔnnen Bɛliziki Mansamara (faransekan: Royaume de Belgique) ye jamana min bɛ Tlebi Eropa. Eropa Chile madonnen Chile Fasojamana (Ispanyikan: República de Chile) ye Worodugu Amerika jamanaw la bonba filanan ye, a kamarilen ni kurufa yoro 23 ani yeretaa dugu Santiago. Warszawa ye Poland ka dugu ye. Dugumogo be taa 1.735.442 jon yooro (2014). Dugudew hakɛ Pologne ka dugu (, ) ye Pologne ka dugu ye. A ane Szczecin cɛ kilometiri 90. Dugumogo be taa 10 066 jon yooro (2019). Dugudew hakɛ Pologne ka dugu Bernard "Bernie" Sanders (flanan) bangera Uti tle 8 September 1941 (tanikɔnɔntɔn biwɔrɔ ni kelen), ‎Amerika Keleyalen Jamanaw ka binaani ni naaninan ani sisan jamanakuntigi don. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Barbara Chiappini Novembre 2, san 1974 Kotɛbàbòla Itali. Itali Radio Studio 54 Network istasiony àràdjo Itali, Locri Calabria. kɔfɛ sira Radio Studio 54 Network Site Web de Studio 54 Network Web streaming Radio Studio 54 Network Station Rajo Itaali Aràdjo Benedicta Boccoli Novembre 11, san 1966 Kotɛbàbòla Itali. Itali Rio de Janeiro ye Brazil ka dugu ye. São Paulo ye Brazil ka dugu ye. Tokyo ye Japan ka dugu ye. Japan Beijing ye China ka dugu ye. China Jerusalem ye Israil ka dugu ye. Moscow ye Risila ka dugu ye. Risila Paris ye Fàransi faamadugu ye. Faransi ka dugu Rome ye Itali ka dugu ye. Itali Saint Petersburg ye Risila ka dugu ye. London ye Bonba Britania ka dugu ye. New York City ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Valparaiso ye Chile ka dugu ye. Shanghai ye China ka dugu ye. China Hong Kong ye China ka dugu ye. China Vienna ye Austria ka dugu ye. Brussels ye Bɛliziki ka dugu ye. Bɛliziki Amsterdam ye Netherlands ka dugu ye. Eropa Washington, D.C. ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Istanbul ye Türkiye ka dugu ye. Türkiye Ankara ye Türkiye ka dugu ye. Türkiye İzmir ye Türkiye ka dugu ye. Jakarta ye Indonesia ka dugu ye. Indonesia Sydney ye Ostralia ka dugu ye. Bangkok ye Thailand ka dugu ye. Asia Baghdad ye Iraq ka dugu ye. Asia Athens ye Greece ka dugu ye. Eropa Bogotá ye Colombia ka dugu ye. Worodugu Amerika Buenos Aires ye Argentina ka dugu ye. Worodugu Amerika Los Angeles ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Madrid ye Espaɲi ka dugu ye. Barcelona ye Espaɲi ka dugu ye. Eropa Valencia ye Espaɲi ka dugu ye. Seville ye Espaɲi ka dugu ye. Yokohama ye Japan ka dugu ye. Japan Sapporo ye Japan ka dugu ye. Osaka ye Japan ka dugu ye. Japan Nagoya ye Japan ka dugu ye. Kyoto ye Japan ka dugu ye. Japan Xi'an ye China ka dugu ye. China Wuhan ye China ka dugu ye. China Shenzhen ye China ka dugu ye. China Tianjin ye China ka dugu ye. China Nanjing ye China ka dugu ye. China Guangzhou ye China ka dugu ye. China Chongqing ye China ka dugu ye. China Chengdu ye China ka dugu ye. China Kongon kongon yé douminiko dèsè deye dimana donkan yali diamana fandon. Tom and Jerry kan ka ni William Hanna de Joseph Barbera ta Hanna-Barbera ka Metro-Goldwyn-Mayer. Worodugu Sudan madɔnnen Worodugu Sudan ka Fasojamana bɛ jamana Afrika kɔnɔ. A boɳa bɛ 619,745 km2 (bametri kɛnɛ) jukɔrɔ a jamanaden jate ye mɔgɔ 12 230 730 (2016). A faaba ye Juba. Afrika Yamusukuro yɛ Kɔnɔwari faaba ye. Dugudew hakɛ: 362 000 (2014) Kɔnɔwari Santiago ye Chile ka dugu ye. kɔfɛ sira Santiago Chile Muhammed kuranɛ Silameya Eswatini, madɔnnen Eswatini ka Faamamara ye jamana dasɔgɔlen ye ani lakorilen tew ni Worodugu Afrika ka Fasojamana ye. A boya ye 17 364 km2 (bametri kɛnɛ) ni jamanadew ye min jatelen ka kɛ mɔgɔ 1 160.000. A faaba ye Mbabane. Mbabane yɛ Eswatini faaba ye. Dugudew hakɛ: 94 000 (2010). Eswatini ka dugu Porto Novo yɛ Benɛn faaba ye. Dugudew hakɛ: 450 000 (2013). Benɛn ka dugu Nairobi yɛ Kenya faaba ye. Dugudew hakɛ: 3 138 369 (2009). Kenya ka dugu Mɔrɔni yɛ Komore gun faaba ye. Dugudew hakɛ: 111 329 (2016). Komore gun ka dugu Mɔnrovia yɛ Liberiya faaba ye. Dugudew hakɛ: 1 021 762 (2008). Liberiya ka dugu Wagadugu yɛ Burukina Faso faaba ye. Dugudew hakɛ: 2 532 311 (2015). Burukina Faso ka dugu Akra yɛ Gana faaba ye. Dugudew hakɛ: 2 291 352 (2013). Gana ka dugu Kɔnakri yɛ Lagine faaba ye. Dugudew hakɛ: 3 667 864 (2016). Lagine ka dugu Freetown yɛ Sera Leon faaba ye. Dugudew hakɛ: 1 050 301 (2015). Sera Leon ka dugu Niamɛ yɛ Nizɛri faaba ye. Dugudew hakɛ: 1 302 910 (2011). Nizɛri ka dugu Ngolo ye denkɛ sabanan tɔgɔ ye. Šiprage (Шипраге) ne wani kauye a Bosnia da Herzegovina, région Banja Luka. Latitude: 44°27'56″ Longitude: 17°33'36″ Altitude: 507-520 m Sauyin yanayi Population Sababou kɔfɛ sira Zvanična stranica općine Kotor-Varoš http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx http://www.udaljenosti.com/bosna/ – Distances in B&H Bosnie-Herzégovine La Serena ye Chile ka dugu ye. vignette Roubaix ye Faransi ka dugu ye. O dugu bɛ jamana saheliyan fan fɛ, a bɛ danbɔ Bɛliziki kɛrɛ fɛ. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Roubaix ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Dättlikon ye Swisi ka dugu ye. Dugumogo be taa 745 jon yooro (2015). Dättlikon Eropa Alger yɛ Alizeri faaba ye, a bɛ mali worodugu-yanfan fɛ San 2011 mɔgɔ 3 415 811 dɛ tun sigin len bɛ Alizeri faba kɔnɔ. Alizeri Gautama Buddha (bangera san -1944 - ka sa kalo san -1864) India philosophie don. India Stokolm ye Swedi ka dugu ye. Ni yoro ye mamunuw yu ka jamana bila fo o lu bɛ Itali dunaw munuw o lu kankan ka dɛmɛ walasa o lu ka se ka sɛbɛ soro,ni jamana nu ka sariyaye mi bi se ka jira u bɛ se ka to ya walima u tɛ se ka to ya. Ni yoro ye dunaw munuw bi ya o lu ka ko ɲana bo baka ye ministri mi ka ko ɲɛ si le do ko fɛ moko ma. Sira nani bɛ ye fo o lu te kele ye. Ni yo ro  fɔlɔ ye mi bɛ dunaw dɛmɛ ka to ya Ni yo ro fɔlɔ ye mi bɛ dunow dɛmɛ ka to ya e ni dunon nuw banana u bɛ ka furakɛ. Dunow bɛtaa ni yoro la walasa ka sɛbɛ ginɛ u la bɛ se ka ɲini  u bɛ se ka to ya. Ni co ko la u bɛ yoro grɛ la ka ɲini ye.  Ni yoro fɔlɔ ye bi sɔrɔ yɔrɔ nani o lu Lampedusa, Elmas, Otranto e Pozzallo. Ni yoro ye dunow kun bɛ a ni ba ɲini ka to ya Dunaw nuw Itali kaw bɛ u bila yoro la ku dɔ fɔlɔ ni sɛbɛ bɛ se ka di u ma e ka ɲɛdɔ nuw  bɛ se ka to ya. Mamunuw bɛ dɛmɛ  ɲini u bɛ taa  ɲini yoro mi yoro la mibɛ u dɛmɛ ka to ya o yoro ye asile ye.  Ni yoro ye sigida taaninani ye o lu ye ni dugu ye Gradisca d'Isonzo, Arcevia, Castelnuovo di Porto, Manfredonia (Borgo Mezzanone), Bari (Palese), Brindisi (Restinco, Don Tonino Bello), Crotone (Località Sant'Anna), Mineo, Pozzallo, Caltanissetta (Contrada Pian del Lago), Lampedusa, Trapani (Salina Grande), Elmas. Sɛbɛ bɛ di yoro mi a ni mi bɛ u gɛn Ni cɔ ko ya la dunaw munuw se ra Itali fɔ u ma na ni seriya sɛbɛ ye, u na kun kele ma dɔ,u bɛ bila yoro la u bɛ lakana yoro mi, mamunuw ni sɛbɛ tu u bolo ka jira ka fɔ u bɛ se ka toya,walima ni sariya ya jira ka fɔ u tise ka toya . Dunaw nunuw bɛ se ka to ni yoro ni na fɔ kalo 18,yani u bɛ gɛn ka taa u ka jamana ka.      Sɛbɛ bɛ di yoro mi a ni mi bɛ u gɛn o bɛ sɔrɔ ni duguba duro la Torino, Roma, Bari, Trapani, Caltanissetta. Note djamana dékourou sanfe bada bon ka fada dogona (UNHCR) yé baraa bon n'nedi ka fadda djamana dèkourou woolu khèwali yè djamana kèlè kroodeinnu maradi. (UNHCR) fanka dama n'yè mo maradi ani ké démén rifugiati; ka fura mɛn kafada e la gouéléyama. A dioudion na 14 djigui 1950 dékouroubomba ni ella miria gnuma main kakan kala telin .428/V, bara daminara 1º zanwuye 1951. ka damina bara daminama kasi billa a bara 60 batan demai  a ka barica bleble fila soron kamasron dougna djoussou soumaro, 1954 -1981. A tono ye mainugnai UNHCR tono yɛ mainuma: woluyɛ Momainu borini kɛlɛkoro notɛ momainu borini camasoron e la diinɛ la kola, a la dɛkrou notɛ politiki koro, dɛkurou mainuyɛ kɛlɛnna bilaro. kamasoron silan ma a tɛssɛ tola a la diamana conno. Rapatriɛ yɛ molɛdi main kakan ca kosɛlikɛ a la diamana kono Asil gninikalayɛ molɛdi mainuka diamana billa kana ɛkun karifa diamana gbɛrɛla ɛ la kandaboloma. Apatrides: bodiatɛ momainna, diamana tala Sababou Sigui sebe ye sebe mi be di lonan mah djamana faman ho fè lonan ma. Ni ho sigui sebe ye lonan be se ka to djamana konon watti djan ka temin ho be na ni sebe mi ye. Eropa konon djamandé ho mi be ho ka djekoula ho makote ho sigui sebe la ka taga watti djan kè djaman werella ho benkan le be ho ni gnongo chè. In Italia Itali konon sigui sebe mi be di lonan ma faman fe lonan kan ka mi gnini faman fe ka to djamanan konon ka temin telé kononto sebe be  mogo mi bollo ka djamana  fille bese ka to djamanan ka temin telé bikononto kan djamanade mi be ho ka djekoula makoté ho sebe la. Watti sigui sebe kan ka gnini tele chegui konon bara lonan itali konon lonan fé sigui sebe watti djandjan te kéleye ho be boh y nakouna. ni sigui sebe dilla y mah bara ko bolloma a watti djandjan be boh y la bara djandjan la (ka tah 2002 ho sebe be wélé bara sigui sebe) ho watti djandjan ba ye san filla ye,y be sé ka gnèleman ni y la bara mah ban lonan fè (ni y la bara bana y be sé ka to djamana konon kollo woiro y bara tan); ni sigui sebe dilla y mah traiti bara ko bolloma mah ho watti djandjan yé kallo woiro kallo kononto(ho be bo y la bara djandjan la);. Note Lomé yɛ Togo faaba ye. Dugudew hakɛ: 837 437 (2010). Togo Lomé yɛ Gine Bisau faaba ye. Gine Bisau Bourg-la-Reine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Bourg-la-Reine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Antony ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Antony ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Asnières-sur-Seine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Asnières-sur-Seine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bagneux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Bagneux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bois-Colombes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Bois-Colombes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Boulogne-Billancourt ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Boulogne-Billancourt ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Châtenay-Malabry ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Châtenay-Malabry ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Châtillon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Châtillon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Chaville ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Chaville ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Clamart ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Clamart ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Clichy ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Clichy ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Colombes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Colombes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Courbevoie ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Courbevoie ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Fontenay-aux-Roses ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Fontenay-aux-Roses ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Garches ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Garches ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Gennevilliers ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Gennevilliers ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Issy-les-Moulineaux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Issy-les-Moulineaux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Garenne-Colombes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Garenne-Colombes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Le Plessis-Robinson ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Le Plessis-Robinson ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Levallois-Perret ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Levallois-Perret ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Malakoff ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Malakoff ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Marnes-la-Coquette ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Marnes-la-Coquette ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Meudon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Meudon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Montrouge ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Montrouge ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Nanterre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Nanterre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Neuilly-sur-Seine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Neuilly-sur-Seine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Puteaux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Puteaux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Rueil-Malmaison ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Cara Mengatasi Iklan AdSense Dibatasi Kɔfɛ sira Rueil-Malmaison ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Cloud ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Cloud ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sceaux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sceaux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sèvres ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Sèvres ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Suresnes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2014). Sababou Kɔfɛ sira Suresnes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Vanves ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Vanves ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Vaucresson ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Vaucresson ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Ville-d'Avray ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Ville-d'Avray ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Villeneuve-la-Garenne ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Villeneuve-la-Garenne ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Nantes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Nantes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Pornichet ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Pornichet ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Nazaire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Nazaire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Chaource ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Chaource ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sainte-Savine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sainte-Savine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Troyes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Troyes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Antibes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Antibes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Biot ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Biot ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Cannes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Cannes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Grasse ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Grasse ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Nice ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Gallery Sababou Kɔfɛ sira Nice ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Paul-de-Vence ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro. Sababou Kɔfɛ sira Saint-Paul-de-Vence ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Edirne ye Türkiye ka dugu ye. Türkiye Arcachon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Arcachon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bordeaux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Bordeaux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Coutras ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Coutras ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Atlanta ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Boston ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Chicago ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Dallas ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu El Paso ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Fresno ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Greensboro ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Houston ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Indianapolis ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Jacksonville ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Kansas City ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Las Vegas ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Memphis ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Nashville ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Oklahoma City ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Philadelphie ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Raleigh ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu San Francisco ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Tucson ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Virginia Beach ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Winston-Salem ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Austin ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Phoenix ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu San Antonio ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Columbus ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Fort Worth ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu San Diego ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Charlotte ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Détroit ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu San José ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Baltimore ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Denver ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Seattle ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Louisville (Kentucky) ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Milwaukee (Kentucky) ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Portland (Oregon) ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Albuquerque ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Long Beach ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Sacramento ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Colorado Springs ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Mesa ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Omaha ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Cleveland ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Miami ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Tulsa ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Minneapolis ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Oakland ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Wichita ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Arlington ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Bakersfield ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Honolulu ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Anaheim ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Pittsburgh ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Tampa ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Corpus Christi ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Lexington ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Toledo ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Anchorage ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Buffalo ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu Cincinnati ye Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu ye. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw ka dugu La Baule-Escoublac ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Baule-Escoublac ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Guérande ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Guérande ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Piriac-sur-Mer ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Piriac-sur-Mer ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Paimbœuf ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Paimbœuf ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Père-en-Retz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Père-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Vue ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Vue ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Corsept ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Corsept ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Pornic ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Pornic ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Brevin-les-Pins ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Brevin-les-Pins ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Bernerie-en-Retz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Bernerie-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Préfailles ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Préfailles ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Michel-Chef-Chef ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Michel-Chef-Chef ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Chauvé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Chauvé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Les Moutiers-en-Retz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Les Moutiers-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Hilaire-de-Chaléons ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Hilaire-de-Chaléons ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Chéméré ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Faransi ka dugu Port-Saint-Père ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Port-Saint-Père ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Rouans ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Rouans ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Brains ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Brains ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Cheix-en-Retz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Cheix-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Léger-les-Vignes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Léger-les-Vignes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bouaye ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Bouaye ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Montagne ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Montagne ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Jean-de-Boiseau ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Jean-de-Boiseau ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Plaine-sur-Mer ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Plaine-sur-Mer ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sainte-Pazanne ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sainte-Pazanne ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Villeneuve-en-Retz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Bourgneuf-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Fresnay-en-Retz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Couëron ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Couëron ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Chapelle-sur-Erdre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Chapelle-sur-Erdre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sautron ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sautron ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Abbaretz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Abbaretz ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Basse-Goulaine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Basse-Goulaine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Carquefou ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Carquefou ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Marne ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Marne ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Machecoul-Saint-Même ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Machecoul-Saint-Même ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Philbert-de-Grand-Lieu ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Philbert-de-Grand-Lieu ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bouguenais ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Bouguenais ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Rezé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Rezé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Sébastien-sur-Loire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Sébastien-sur-Loire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Avessac ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Avessac ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Conquereuil ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Faransi ka dugu Saint-Nicolas-de-Redon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Nicolas-de-Redon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Derval ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Derval ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Guémené-Penfao ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Guémené-Penfao ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Marsac-sur-Don ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Marsac-sur-Don ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Jans ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Jans ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Nozay ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Nozay ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Vay ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Vay ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Grigonnais ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Grigonnais ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Puceul ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Puceul ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Treffieux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Treffieux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Joué-sur-Erdre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Joué-sur-Erdre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Nort-sur-Erdre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Nort-sur-Erdre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sucé-sur-Erdre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sucé-sur-Erdre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Meilleraye-de-Bretagne ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Meilleraye-de-Bretagne ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Riaillé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Riaillé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saffré ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saffré ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Grand-Auverné ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Grand-Auverné ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Issé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Issé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Moisdon-la-Rivière ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Moisdon-la-Rivière ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Les Touches ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Les Touches ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Vincent-des-Landes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Vincent-des-Landes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Trans-sur-Erdre ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Trans-sur-Erdre ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Casson ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Casson ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Petit-Mars ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Petit-Mars ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Mars-du-Désert ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Mars-du-Désert ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Erbray ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Erbray ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Louisfert ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Louisfert ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Petit-Auverné ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Petit-Auverné ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Châteaubriant ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Châteaubriant ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Juigné-des-Moutiers ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Juigné-des-Moutiers ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Julien-de-Vouvantes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Julien-de-Vouvantes ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Mauves-sur-Loire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Mauves-sur-Loire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Sainte-Luce-sur-Loire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Sainte-Luce-sur-Loire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Thouaré-sur-Loire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Thouaré-sur-Loire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Divatte-sur-Loire ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Divatte-sur-Loire ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Le Cellier ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Le Cellier ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Julien-de-Concelles ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Julien-de-Concelles ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Couffé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Couffé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Ligné ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Ligné ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Oudon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Ligné ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Ancenis ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Ancenis ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Mouzeil ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Mouzeil ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Géréon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Saint-Géréon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Anetz ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Faransi ka dugu La Roche-Blanche ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Roche-Blanche ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Mésanger ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Mésanger ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Aigrefeuille-sur-Maine ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Aigrefeuille-sur-Maine ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Château-Thébaud ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Château-Thébaud ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Le Bignon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Le Bignon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu La Chapelle-Glain ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira La Chapelle-Glain ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Rougé ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Rougé ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Saint-Sulpice-des-Landes ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Faransi ka dugu Blois ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Blois ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Bourges ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Bourges ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Chartres ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Chartres ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Châteauroux ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Châteauroux ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Gien ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Gien ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Vierzon ye Faransi ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2015). Sababou Kɔfɛ sira Vierzon ɛntɛrinɛti siti Faransi ka dugu Ukrain (Ukrainikan: Україна) ye jamana fensenenba ye min lasamanen kɔrɔnfɛ Eropa kan. Ukrain bɛ danbɔ ni jamana nataw ye: Risila, Poland, Belarus. Eropa Liran bɛ gun Ɛndonezi kɔnɔ fɛ. Nin gun bɛ Ɛndonezi ka Maluku Gunw kɔnɔ fɛ. Ambelau bɛ gun Ɛndonezi kɔnɔ fɛ. Nin gun bɛ Ɛndonezi ka Maluku Gunw kɔnɔ fɛ. Numfor ye gun ye Ɛndonezi kɔnɔ. A bɛ Ɛndonezi ka Schouten Gunw kɔnɔ fɛ. Supiori ye gun ye Ɛndonezi kɔnɔ. Nin gun bɛ Ɛndonezi ka Schouten Gunw kɔnɔ fɛ. Yapen ye gun ye Ɛndonezi ka Schouten Gunw kɔnɔ. Biak Gun bɛ saheli fɛ ani New Guinea bɛ kɔrɔn fɛ. Biak ye gun ye Ɛndonezi ka Schouten Gunw kɔnɔ. Supiori ni Numfor bɛ tlebi fɛ. Mios Num ye gun ye Ɛndonezi ka Schouten Gunw kɔnɔ. Yapen bɛ kɔrɔn fɛ. Kofiau ye gun ye Ɛndonezi ka Raja Ampat Gunw kɔnɔ. Salawati ni New Guinea kɔrɔn fɛ. Kobroor ye gun ye Ɛndonezi ka Maluku Gunw kɔnɔ. Nin gun bɛ Maluku Gunw ka Aru Gunw fɛ. Mariétou Kouyaté (bangera ?..) Maliden jadilanna don. Kɔfɛ sira Mali Japan (Japanese : 日本国), jiɲɛ jamanaw Asia. Faaba ye Tokyo ye. Colombia (Ispanyikan: República de Colombia) bɛ jamana. Worodugu Amerika Medellín ye Colombia ka dugu ye. Colombia Monte Águila ye Chile ka dugu ye. Dugumogo be taa 6.574 jon yooro (2017). kɔfɛ sira http://www.monteaguila.cl Chile Pierre Joxe (Paris, 1934 - ), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ Louis Joxe (Bourg-la-Reine, 1901 - Paris, 1991), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ Jean-Luc Mélenchon (Tanger, 1951 - ), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ Jean-Marie Le Pen (La Trinité-sur-Mer, 1928 - ), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ François Bayrou (Bordères, 1951 - ), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ Jean Lassalle (Lourdios-Ichère, 1955 - ), Fàransi politikimɔgɔ do. Fàransi politikimɔgɔ Natalie Dessay an wɛrɛ bayɛlɛ. Mireille Mathieu (1946- ) an wɛrɛ bayɛlɛ. Siligo ye Itali ka dugu ye. Dugumogo be taa jon yooro (2019). Sababou Kɔfɛ sira Siligo siti Itali Moon Jae-in (Korean:문재인) bangera Akɔ̈nythi tle 4, san 1953 (tanikɔnɔntɔn biwɔrɔ ni kelen), ‎Korea Keleyalen Jamanaw ka binaani ni naaninan ani sisan jamanakuntigi don.Nofanbru tle 16, san 2017 ka ‎sabu k’a sugantili jamanakutigi ye. Catégorie : Korea Catégorie : Korea ka Kelenyalen Jamanaw Institut Mozdahir International n’a bԑ fᴐ a man ko IMI ye Kԑnyԑrԑye jԑkulu min tԑ politiki ton na, a siginna sen kan san 2000 Serifu Muhamadu Ali Ayidara (Chérif Mohamed Aly Aïdara) fԑ. A baju sigilen bԑ Dakare. IMI ye jamaruya sԑbԑn sᴐrᴐ ka baara kԑ i ko Kԑnyԑrԑye jԑkulu jamana caman fԑ an ka dafԑ jamananw kᴐnᴐ i n’a fo Mali, Senegali, Kɔnɔwari, Gine Bisau o na ɲᴐgᴐn na caman. Ni Jԑkulu in bԑ baara la jamana 12 kᴐnᴐ, a cԑsirilen bԑ cԑkԑda caman na kԑrԑnkԑrԑnyala : Kalan ni baara degeli, kԑnԑya, sigida labԑn, sko ni donko, sԑnԑ, kuranko, siso, bayԑlԑmali, jurumisԑn, sigiyᴐrᴐ lakanani, jirituru ani tubaw kᴐlᴐsili. Baaraɲᴐgᴐn Jԑkulu sigilen bԑ ka ɲԑ kosԑbԑ Senegali jamana kᴐnᴐ, a n’a dafԑ Afiriki tilebin jamanaw ni jamaruya sԑbԑn b’a bolo minnu kᴐnᴐ. Jԑkulu in jama bԑ mԑgᴐ bacama bo bi-bi in na diɲԑ fanw bԑԑ la. O sira tigԑ bԑnkan bԑ IMI ni minisisow ani sigida ɲԑtaa jԑkulu ni ɲᴐgᴐn cԑ i n’a fᴐ : ji ni kungo kᴐlᴐsibagaw, sԑnԑkԑlaw, balo ko ɲԑnԑbobaga, mԑriw ani minisiso kԑnrԑkԑrԑnnen. O ko bԑnkan bԑ IMI ni kԑnyԑrԑye baaradaw dᴐ ni ɲᴐgᴐn cԑ i n’a fᴐ Eko wilage, vute nubiyԑne u n’a ɲᴐgᴐn. Sababou Kɔfɛ sira Mozdahir Silameya Nafasorosira Kalan Serifu Muhamԑdi Ali Ayidara bange la san 1959 Daru Hijiratu (dugu min sigila a yԑrԑ wolofa fԑ Serifi Hasani Ayidara). A ba min ye Mayimuna Diyawo o fa tun sigida ɲԑman ye tubabu tile la, a fa buruju bԑ bᴐ Moritani jamana kᴐnᴐ, kabila minnu bԑ weele ko Lakelali kԑrԑnkԑrԑnneyala ahalo serifu lakehali minnu bᴐna ye Serifu Mulaye Idirisa ye,o ye Idirisuw ka fanga sigi sen kan. Idirisu ka bᴐna bԑ ye Hasani ye min ye Ali ni Fatima min an kuntigi ciden Muhamadu ye hinԑ ni nԑman b’a ye. O la Senegali ni Moritani fasodenya sԑbԑn bԑ Serifu bolo. A bԑ fulakan, arabukan, angalԑkan, faransikan ani wolofukan mԑn wa a bԑ se sԑbԑnni kԑ ni kan ninnu bԑԑ la. Baaraw Serifu ye dinԑ ɲԑmᴐgᴐ ye wa IMI sigibaga n’a kuntigi don. Aradiyo fila b’a bolo : «aradiyo Mozahir bԑ Dakar ni aradiyo zahara o bԑ kolda. Sԑbԑnnin Serifu ye sԑbԑnnin damadᴐ kԑ silamԑya dinԑ kan ciden Muhamadu kisi ni hinԑ bԑ a ye buruju ani alimamu 12 kan alubetu Ala ka hinԑ u la. A kitaabu caman bᴐra. U na cogo filԑ: Tiɲԑ ciden ka nᴐnabila na cogo la (Les Vérités de La Succession du Prophète) Alimami Huseni fagalen ani dinԑ kisi baga (L’Imam Hussein (AS) martyr et sauveur de l’islam) Sayida Zenabu Karabala masa (Sayyidda Zaynab (paix et salut sur elle) l'héroïne de Karbala) Ciden Muhamadu kisi ni nԑma b’a ye ka seli cogo a ka somᴐgᴐ fԑ (La prière du Prophète Mouhammad (PSLF) selon les membres de sa famille) Gadir Kum Asura seli don walima sangan don? (Achoura jour de deuil ou jour de fête ?) Silamԑyadiinԑ jakokun. (Principes de la finance islamique) Sababou APPEL Chérif Mohamed Ali Aïdara, guide des chiites : «Partout dans le monde, les musulmans sont opprimés». Le Quotidien. Le chiisme au Sénégal Mozdahir. Shia Africa. cherif mohamed aly aidara, grand maître au service du peuple et quelques dignitaires Congolais. Daily Motion. Chérif Mohamed Aly Aïdara, guide des chiites du Sénégal « Unis, les guides religieux peuvent combattre le terrorisme au Sénégal». Kolda News. Institut Mozdahir International. Sénégal : 127 jeunes de Vélingara s’informent sur l’islam chiite. Shafaqna. Chérif Mohamed Aly Aidara, président de Mozdahir International : « L’islam ne peut pas être une religion de violence ». Seneweb. Qui est Cherif Mohamed Aly Aidara. Scribd. Les pressions faites sur notre communauté ne nous ébranlent point. Enquete Plus. Progression du chiisme en Afrique, une donnée qui peut modifier les équilibres géopolitiques. Aleteia. Inaugurantion d'une mosquée construite par l’Institut Mozdahir International : Le khalife de Médina Gounass bénit les actions de l’Ong chiite. Leral. PORTRAIT – Chérif Aïdara, guide des Chiites : Globe trotter. Le Quotidien. Kɔfɛ sira Serifu Muhamadu Ali Ayidara Silameya Bamanankan an ka kuntigi kɔnɔ kotigiko don Konowari là kisa gnani toubabou bedo a konlon, Cara Memasang Lazy Load AdSense malon mogohi fai. Ala gnongoye dan kaila ni toubabou chrechien leye san kaimaikourou ten ni woro konlon(XVIème siècle). Achille Mbembe tariku dɔnbaa Kameruni wolo AfirikidiSidi sigi. ɲɛnamaya Achille Mbembe bangera Otélé (Kameruni) san 1957. Malaysia ye jamana min be Asia. Asia George Walker Bush (flanan) bangera Uti tle 6 July 1946 (tanikɔnɔntɔn biwɔrɔ ni kelen), ‎Amerika Keleyalen Jamanaw ka binaani ni naaninan ani sisan jamanakuntigi don. Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Veliko Tarnovo ye Bulgaria ka dugu ye (1185-1393). Bulgaria Bulgaria (Bulgarikan: България) m=ye jamana ye min bɛ Ji Fin yɔrɔ la Eropa Saheli. Eropa Bulgaria Jimmie Kenneth Johnson wolo 17 September 1975 be NASCAR sofèrè k'a ta Amerika ka Kelenyalen Jamanaw. Johnson be champione ka 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2013, 2016 fè Hendrick Motorsports. Sababou kɔfɛ sira Official site Mikheil Saakashvili (1967) President of Georgia (2004-2007, 2008-2013) Saskhori is a small settlement in Nichbisistskali Gorge in Municipality of Mtskheta in Georgia. The area is part of the traditional region of Ertso-Tianeti. Zviad Gamsakhurdia (1939-1993) President of Georgia (1991-1992) Nika Melia (1979) Politik. Trần Huyền My (née le 23 mars 2000), mieux connue sous son nom de scène Amee est une chanteuse vietnamienne. Elle est surtout connue pour être la première artiste féminine solo à sortir de St.319 Entertainment. liste de musique Nếu mai chia tay (2018) x MONSTAR EX'S HATE ME (2019) x B Ray x Masew Anh nhà ở đâu thế (2019) x B Ray Phố hàng nóng (2019) x Kay Trần Đen đá không đường (2019) Anh đánh rơi người yêu này (2019) ft Andiez Nam Trương Dấu yêu vô hình (2019) x OSAD Trời giấu trời mang đi (2019) x ViruSs Giận Muốn Chết Đến Tết Cũng Quên(2020) (OST 30 Chưa phải Tết) x Huỳnh James Do for love (2020) x B Ray x Masew 1000x (Ngàn lần) (2020) x Lou Hoàng x Rhymastic Sao anh chưa về nhà (2020) ft Ricky Star Yêu thì yêu không yêu thì yêu (2020) dreAMEE (album) (2020) Ex's hate me (Part 2) (2020) Mama boy (2020) Em bé (2020) x Karik Từ thích thích thành thương thương x Hoàng Dũng Tình bạn diệu kỳ (2021) x Ricky Star x Lăng LD kɔfɛ sira [] [] [] Ilia Chavchavadze (1837-1907) Politik. Gɛrɛsi, (Ελλάδα / Ελλάς) ye jamana min bɛ Eropa. Eropa Bakɔrɔnkuri Sababou Kɔkan sirilanw Viverra civettina Bagan Nkolonin Sababou Kɔkan sirilanw Ourebia ourebi Bagan Gɔn Sababou Kɔkan sirilanw Papio anubis Bagan Sinjanba Sababou Yiri Tonso Sababou Bagan Sinɛ Sababou Bagan Seriba Sababou Bagan Jirɔmina Sababou Kɔkan sirilanw Tragelaphus spekii Bagan Mina Sababou Kɔkan sirilanw Tragelaphus sylvaticus Bagan Jugunin Sababou Kɔkan sirilanw Atelerix_albiventris Bagan Dajɛ Sababou Kɔkan sirilanw Hippotragus equinus Bagan Waraninkalan Sababou Bagan Ncɔrɔkɔ Sababou Kɔkan sirilanw Herpestes ichneumon Bagan Ntoɲukume Sababou Bagan Ŋɛnsɛn Sababou Bagan Ŋɛnsɛnkalan Sababou Kɔkan sirilanw Mungos mungo Bagan Tinba Sababou Bagan Dankalankule Sababou Kɔkan sirilanw Oryx dammah Bagan Nkonsonkansan Sababou Bagan Kɔnkɔrɔ Sababou Kɔkan sirilanw Redunca redunca Bagan Tonsofin Sababou Bagan Npɛnɛɲɛgɛn Sababou Bagan Tankɔn Sababou Bagan Nkɔkunan Sababou Bagan Mɔnɔnkɔn Sababou Kɔkan sirilanw Leptailurus serval Bagan Ŋala Sababou Bagan Woronin Sababou Bagan Sensen Sababou Bagan Sɔn Sababou Kɔkan sirilanw Kobus kob Bagan Minajan Sababou Kɔkan sirilanw Tragelaphus Bagan Misidenwara Sababou Kɔkan sirilanw Caracal caracal Bagan Suruku Sababou Kɔkan sirilanw Hyaenidae Wikiquote (en) — Hyenas Bagan Sonsan Sababou Kɔkan sirilanw Lepus Bagan Sanntola Sababou Jɛgɛ Sima Sababou Jɛgɛ Korokoto Sababou Jɛgɛ Bamabilen Sababou Jɛgɛ Dalamɛlɛkun Sababou Jɛgɛ Ntinɛnin Sababou Jɛgɛ Kɔɔlɔn Sababou Jɛgɛ Filenin Sababou Jɛgɛ Kɛlɛbilen Sababou Jɛgɛ Kɛlɛjɛ Sababou Jɛgɛ Kɛlɛ Sababou Jɛgɛ Talasuruku Sababou Jɛgɛ Talajɛ Sababou Jɛgɛ Talasyɛn Sababou Jɛgɛ Talangɔlɔ Sababou Jɛgɛ Manɔgɔ Sababou Jɛgɛ Koonin Sababou Jɛgɛ Boolo Sababou Jɛgɛ Kɔlɔfara walima ntɛbɛnfin Sababou Jɛgɛ Kɛrɛbuga wala taabuga Sababou Jɛgɛ Kɔnkɔnjɛ wala saabikɔnkɔn Sababou Jɛgɛ Pɔliyɔ Sababou Jɛgɛ Bamajɛ Sababou Jɛgɛ Nanafinmannin Sababou Jɛgɛ Miri Sababou Jɛgɛ Farakɔrɔnpɛnɛ Sababou Jɛgɛ Npɛnɛ Sababou Jɛgɛ Banangolo Sababou Jɛgɛ Ntoniforo Sababou Jɛgɛ Logomi Sababou Jɛgɛ Sajɛgɛjɛ Sababou Jɛgɛ Karakasa wala sajɛgɛ Sababou Jɛgɛ Samujɛ Sababou Jɛgɛ Wonto Sababou Jɛgɛ Ntɛbɛnjɛ Sababou Jɛgɛ Bɔbɔnkari Sababou Jɛgɛ Begewɔɔrɔ Sababou Jɛgɛ Bakɔnkɔn wala ngoninjɛ Sababou Jɛgɛ Mugukɔnkɔn Sababou Jɛgɛ Mugu Sababou Jɛgɛ Kɔnkɔnfin Sababou Jɛgɛ Nkiri wala kɔnkɔnbilen Sababou Jɛgɛ Kɔnkɔn Sababou Jɛgɛ Dodo Sababou Jɛgɛ Bɔgɔlantɛbɛn Sababou Jɛgɛ Nkarijɛ Sababou Jɛgɛ Ntigi Sababou Jɛgɛ Saalen Sababou Jɛgɛ Pɛrɛnpɛrɛnkɔnɔ Sababou Jɛgɛ Morikolo Sababou Jɛgɛ Sonana Sababou Jɛgɛ Pɔliyɔbilen Sababou Jɛgɛ Pɔliyɔfin Sababou Jɛgɛ Negela walima sojɛgɛ Sababou Jɛgɛ Nkɛlɛn Sababou Bagan Ncicandugutigi Sababou Kɔkan sirilanw Crocidura olivieri Bagan Naasiwulu wala nɔgɔsiwulu wala naasi Sababou Kɔkan sirilanw Lycaon pictus Bagan Kɔwulu Sababou Kɔkan sirilanw Lutrinae Bagan Tala Sababou Jɛgɛ Forokonin Sababou Kɔnɔ Nkɔkukankɔnɔ Sababou Kɔnɔ Bawɔlɔ Sababou Kɔnɔ Bunukorokwajɛ Sababou Kɔnɔ Jumɛfin Sababou Kɔnɔ Salogoni Sababou Kɔnɔ Sifeeredunkɔnɔnin Sababou Kɔnɔ Bɔn Sababou Kɔnɔ Warasyɛn Sababou Kɔnɔ Sakunu Sababou Kɔnɔ Ntan Sababou Kɔnɔ Ngunanninjɛ Sababou Kɔnɔ Nkuma Sababou Kɔnɔ Dufon Sababou Kɔnɔ Ɲamatutu Sababou Kɔnɔ Mamarikanjɛ Sababou Kɔnɔ Makanbilen Sababou Kɔnɔ Sweere Sababou Kɔnɔ Kaankaan Sababou Kɔnɔ Cɛwɔlɔnin Sababou Kɔnɔ Koroko Sababou Kɔnɔ Npɔlɔnsama Sababou Kɔnɔ Ncibilennin Sababou Kɔnɔ Sɛgɛbilen Sababou Kɔnɔ Wɔlɔtonkan Sababou Kɔnɔ Wɔlɔ Sababou Kɔnɔ Ntiya Sababou Kɔnɔ Foɲɛ Sababou Kɔnɔ Fɛrɛ Sababou Kɔnɔ Kolonkɔrɔkɔnɔnin Sababou Kɔnɔ Kɔnɔjanfin Sababou Kɔnɔ Kobako Sababou Kɔnɔ Jumɛ Sababou Kɔnɔ Konkanko Sababou Kɔnɔ Bɔnningɛlɛn Sababou Kɔnɔ Gengerenin Sababou Kɔnɔ Npokolon Sababou Kɔnɔ Nkacɔn Sababou Kɔnɔ Dufa Sababou Kɔnɔ Kolonkɔnɔ Sababou Kɔnɔ Koronbanin Sababou Kɔnɔ Nɛrɛmugulen Sababou Kɔnɔ Gelu Sababou Kɔnɔ Kolanjan Sababou Kɔnɔ Malodunkɔnɔnin Sababou Kɔnɔ Kibaro Sababou Kɔnɔ Bunukoro Sababou Kɔnɔ Dabɔlɔwɔlɔsɔ Sababou Kɔnɔ Nkɔn Sababou Kɔnɔ Konkankoninkelen Sababou Kɔnɔ Solo Sababou Kɔnɔ Genekalan Sababou Kɔnɔ Ɲaanikɔnɔnin Sababou Kɔnɔ Garagara Sababou Kɔnɔ Tusyɛnin Sababou Kɔnɔ Bunukurucɛ Sababou Kɔnɔ Ntufanbafin Sababou Kɔnɔ Ntufanninkanfin Sababou Kɔnɔ Jokala Sababou Kɔnɔ Perepere Sababou Kɔnɔ Bodunduga Sababou Kɔnɔ Twatwalen Sababou Kɔnɔ Kungodono Sababou Kɔnɔ Kumekume Sababou Kɔnɔ Katilaka Sababou Kɔnɔ Sisɛmɛ Sababou Kɔnɔ Fɔɔnɔ Sababou Jɛgɛ Nbɛrɛ Sababou Jɛgɛ Tomongɔyin Sababou Yiri Kɔgira Sababou Yiri Kinedo Sababou Yiri Sunsunfin Sababou Yiri Nkalama Sababou Yiri Kɔfama Sababou Yiri Kalabana Sababou Yiri Jolisegi Sababou Yiri Sayijirinin Sababou Yiri Jirikunanin Sababou Yiri Nsɛgɛnɛ Sababou Yiri Ɲamacɛ Sababou Yiri Ɲamaba Sababou Yiri Kɔsyɔ Sababou Yiri Finsan Sababou Yiri Bumu Sababou Yiri Siri Sababou Yiri Berekuna Sababou Yiri Nponponpogolon Sababou Yiri Nbukari Sababou Yiri Manje Sababou Yiri Kɔntaba Sababou Yiri Npalanpalan Sababou Yiri Kɔntabanin Sababou Yiri Alajɔ Sababou Yiri Ngamiya Sababou Yiri Wuluninkunbere Sababou Yiri Nkaro Sababou Yiri Wuluncɔlɔkɔ Sababou Yiri Panpulimusi Sababou Yiri Matarini Sababou Yiri Lemuruba Sababou Yiri Worojɔn Sababou Yiri Woro Sababou Yiri Cangɛrɛjɛ Sababou Yiri Cangɛrɛbilen Sababou Yiri Denba Sababou Yiri Ŋaɲaka Sababou Yiri Samabali Sababou Yiri Ntege Sababou Yiri Dugura Sababou Yiri Banajugu Sababou Yiri Filenjiri Sababou Yiri Balemo Sababou Yiri Bolokuru Sababou Yiri Ntamajalan Sababou Yiri Ntamakunba Sababou Yiri Nkiliki Sababou Yiri Sunsun (Bamanankan, Franse - pomme cannelle, Angilɛkan - sugar-apple, sweetstop, custard apple ‎donnen ni Annona squamosal), a lasili bɔra Ameriki funtenima jamanaw ani Indiz Tlebi. Espanyi ‎julaw y’a ta u bolo ka taa Azi. A bɛ wele Meksiki ko ate ni Bengaliw y’o tɔgɔo taa ko ata. ‎ Sunsun ye jiri korilen bugulama min janya b’a ta 5-10 cm a kɔnɔ b’a jɔ 6-10 cm la. A giriya b’a ta ‎‎100–240 g, a bu tigew kolikolilen. A nɔniya b’a ta nuguji ɳajɛlen ka taa bula nuguji.‎ A bu jɛlen aka timi a kise ka ca.‎ Sababou Yiri Ncafajɛ Sababou Yiri Kunakunabilen Sababou Yiri Nten Sababou Yiri Samanɛrɛ Sababou Yiri Geletali Sababou Yiri Tali Sababou Yiri Won Sababou Yiri Kɔtoronin Sababou Yiri Toroninkɔnkɔn Sababou Yiri Soro Sababou Yiri Nsoroŋɛɲɛ Sababou Yiri Nsɛrɛbilen Sababou Yiri Sutoro Sababou Yiri Nkaba Sababou Yiri Foloka Sababou Yiri Sumesunsun Sababou Yiri Bulenmuso Sababou Yiri Farakoloci Sababou Yiri Bulencɛ Sababou Yiri Kunjɛ Sababou Yiri Bagifin Sababou Yiri Nsaajɛ Sababou Yiri Tubabusi Sababou Yiri Kungonsiranin Sababou Yiri Gɔnjɛ Sababou Yiri Samalemuru Sababou Yiri Kolokolo Sababou Yiri Dagan Sababou Yiri Golocɛ Sababou Yiri Ntenkisɛdafin Sababou Yiri Ŋɔnifin Sababou Yiri Kalakari Sababou Yiri Fufu Sababou Yiri Kalakarijɛ Sababou Yiri Nsimini Sababou Yiri Syɔ Sababou Yiri Sanpɛrɛnjiri Sababou Yiri Jala Sababou Yiri Gɛyin Sababou Yiri Benbefin Sababou Yiri Benbeba Sababou Yiri Jabi Sababou Yiri Nkaaniba Sababou Yiri Mankana Sababou Yiri Dɔn Sababou Yiri Kolanfu Sababou Yiri Berejɔn Sababou Yiri Banaku Sababou Yiri Koya Sababou Yiri Ngege Sababou Yiri Jun Sababou Yiri Jirininbulu Sababou Yiri Baro Sababou Yiri Mananinncana Sababou Yiri Babara Sababou Yiri Dunforoko Sababou Yiri Bɔ Sababou Yiri Batutu Sababou Yiri Tutu Sababou Yiri Tutufin Sababou Yiri Kurunsamanɔnfɔn Sababou Yiri Kumuba Sababou Yiri Badufalen Sababou Yiri Ntamaro Sababou Yiri Fyɛfyɛ Sababou Yiri Nkuna Sababou Yiri Gele Sababou Yiri Sensanfin Sababou Yiri Kɔninnpeku Sababou Yiri Buyaki Sababou Yiri Karijakuma Sababou Yiri Ntɛlɛnin Sababou Yiri Jawu Sababou Yiri Ban Sababou Yiri Saban Sababou Yiri Kɔnɛrɛ Sababou Yiri Kuna Sababou Yiri Nkankoronin Sababou Yiri Nkankoroba Sababou Yiri Samagara Sababou Yiri Ntomi Sababou Yiri Kɛnkaliba Sababou Yiri Wɔlɔbugun Sababou Yiri Wɔlɔba Sababou Yiri Kɔsɔmɔ Sababou Yiri Kɔsafunɛ Sababou Yiri Koronin Sababou Yiri Koroba Sababou Yiri Ntɔnkɛ Sababou Yiri Nkaani Sababou Yiri Ntɔmɔlɔn Sababou Yiri Bantɔmɔlɔn Sababou Yiri Surukuntɔmɔlɔn Sababou Yiri Minkɔn Sababou Yiri Sebe Sababou Yiri Sagan Sababou Yiri Berefin Sababou Yiri Berecɛ Sababou Yiri Berejɛ Sababou Yiri Sinsan Sababou Yiri Denbaɲuman Sababou Yiri Sana Sababou Yiri Dabakalasunsun Sababou Yiri Ntenbilen wala Ntenkisɛdabilen Sababou Yiri Nkoloninjɛ Sababou Yiri Buturuninkunkolo Sababou Bin Nugu Sababou Bin Misininkunbere Sababou Bin Buraburabanin Sababou Bin Buraburaba wala npɔrɔn Sababou Bin Npɔrɔn ŋɔnima Sababou Bin Npɔrɔn ŋɔnintan Sababou Bin Falikɛwulu Sababou Bin Kumuda Sababou Bin Nfye Sababou Bin Jutugunin Sababou Bin Misikunbere Sababou Bin Basaku Sababou Bin Sɛgɛba Sababou Bin Ngɔjɛ Sababou Bin Kɔnɔninsyɔ Sababou Bin Ɲaamɛŋɔni Sababou Bin Misikolonbaga (Cissus palmatifida wala Cyphostemma waterlotii) Sababou Bin Faburama Sababou Bin Bafoolo Sababou Bin Nkɛɛrɛnworo Sababou Bin Nsɔfɔn Sababou Bin Satɛnɛ Sababou Bin Cɛganakunsigi Sababou Bin Nwanankala Sababou Bin Fɛɛnɛfura Sababou Bin Dabadabilen Sababou Bin Jɛnɛjaba Sababou Bin Donotulu Sababou Bin Kɔɔriba Sababou Bin Kɔɔrinin Sababou Bin Bamanakɔɔri Sababou Bin Nansege Sababou Bin Nɔɔnsiku Sababou Bin Ntorida Sababou Bin Sukolan Sababou Bin Bɛnɛfinjɔn Sababou Bin Galasina Sababou Bin Bakunbere Sababou Bin Kurukurunin Sababou Bin Nwananbabulu Sababou Bin Wulunintulo Sababou Bin Nkasan Sababou Bin Falagɔn Sababou Bin Bangɛyɛ Sababou Bin Nanbila Sababou Bin Nkɔku Sababou Bin Bakɔrɔfɔrɔkili Sababou Bin Bɛnɛjɔn Sababou Bin Kɔbaga Sababou Bin Jɛkɔnɔninsaɲɔ Sababou Bin Nɔrɔlanba Sababou Bin Cɛganafuralan Sababou Bin Bojara Sababou Bin Bojarafin Sababou Bin Jarakɔrɔkilifara Sababou Bin Sɛgɛnin Sababou Bin Sekufali Sababou Bin Ngalaɲɔ Sababou Bin Mooro Sababou Bin Seginin Sababou Bin Bɛlɛlankasa Sababou Bin Bɛlɛrɔfuralan Sababou Bin Jajɛ Sababou Bin Kamibin Sababou Bin Baboonsi Sababou Bin Wuluku Sababou Bin Ditebin Sababou Bin Narakataba Sababou Bin Nigiri Sababou Bin Fini Sababou Bin Buluku Sababou Bin Dalasaɲɔ Sababou Bin Wɔlɔkama Sababou Bin Jɔlen Sababou Bin Surukunkasa Sababou Bin Fulabin Sababou Bin Diga Sababou Bin Malo Sababou Bin Ngoko Sababou Bin Jiminnan Sababou Bin Wulukucɛnin Sababou Bin Ngoolo Sababou Bin Keninge Sababou Bin Gajaba Sababou Bin Nkene Sababou Bin Dugukunsigi Sababou Bin Bankasa Sababou Bin Maaja Sababou Bin Ncɔkɔn Sababou Bin Ntolanin Sababou Bin Dugukolokunsi Sababou Bin Ntola Sababou Bin Kɔmuru Sababou Bin Cɛkala Sababou Bin Yayale Sababou Bin Waga Sababou Bin Samasen Sababou Bin Musowaa Sababou Bin Kɔɲume Sababou Yiri Ncafa Sababou Yiri Dubalen Sababou Yiri Italiya, babban birnin Italiya (Italiyanci: Jamhuriyar Italiya), gida ce ga wasu manyan biranen Turai kuma mafi yawan jama'a. Ana magana da Italiyanci a Italiya, Vatican City, Spain, Switzerland, Monaco, Malta da Faransa. Faransa tana ɗaya daga cikin ƙasashe 18 mafi yawan jama'a a duniya. Ita ce sananniyar ƙasa a duniya don tarihinta da al'adun ta, wanda ya yi tasiri a duk duniya. Ko te Times Higher Education (THE), i mua ko te Times Higher Education Supplement (THES), he moheni Ingarangi e whakaatu ana i nga korero me nga take e pa ana ki te maatauranga teitei. Mallaka TPG Capital ya sami Ilimin TSL daga Charterhouse a cikin yarjejeniyar fam miliyan 400 a cikin Yuli 2013 kuma ya sake fasalin Ilimin TSL, wanda Times Higher Education wani bangare ne, azaman TES Global. Saye da TPG ya nuna canji na uku na mallakar ƙasa a cikin ƙasa da shekaru goma na Times Higher Education, wanda a baya mallakar News International ne kafin Exponent Private Equity ya samu a 2005. A cikin Maris 2019, ƙungiyar masu zaman kansu Inflexion Pvt. Abokan Equity Partners LLP sun sami Times Higher Education daga TPG Capital, zama masu mallakar THE huɗu a cikin shekaru 15. Bayan sayan ƙungiyar masu zaman kansu, Times Higher Education an zana shi azaman wata ƙungiya mai zaman kanta daga TES Global. Inflexion ta sadaukar da kuɗaɗen siyan kasuwa na tsakiyar kasuwa ne suka sanya hannun jarin. Mai ba da shawara na musamman don siyan ta Inflexion shine Houlihan Lokey, wani kamfani na saka hannun jari wanda a baya ya taimaka wa ƙungiyoyi masu zaman kansu da yawa don samun ƙungiyoyin ilimi na riba. Bayan-saye, Houlihan Lokey ya lura cewa ƙungiyar Times Higher Education ƙungiyar za ta yi aiki don biyan buƙatun bayanai da samfuran ƙira, da kuma duba siyar da giciye ga abokan cinikin da ake da su. Tarihi Daga fitowarta ta farko, a cikin 1971, har zuwa 2008, an buga The Times Higher Education Supplement (THES) a cikin tsarin jarida kuma an haife shi daga, kuma yana da alaƙa da, jaridar Times. A ranar 10 ga Janairu, 2008, an sake buɗe ta a matsayin mujallu. TES Global ce ta buga shi, wanda har zuwa Oktoba 2005 yanki ne na Rupert Murdoch's News International. John Gill ne ya shirya mujallar. Phil Baty shine babban editan, kuma yana da alhakin ɗaukar hoto na duniya. Shi ne kuma editan mujallar World University Rankings. Mujallar ta ƙunshi ginshiƙi na almara na satirical da Laurie Taylor, “Poppletonian” ta rubuta, wanda ke nuna rayuwa a Jami’ar Poppleton ta almara. A cikin 2011, Times Higher Education an ba shi lakabin "Mujallar Kasuwanci ta mako-mako na Shekara" da "Samn Kasuwancin Media na Shekara" ta Ƙwararrun Masu Bugawa. A cikin 2019, an yi ta yayatawa cewa Elsevier, wanda ya riga ya yi haɗin gwiwa tare da THE don tattara martabar jami'a, yana shirin ɗaukar Babban Ilimin Times gaba ɗaya. A cikin watan Agusta 2020, Times Higher Education ya ba da sanarwar haɗin gwiwa tare da hukumar daukar ma'aikata SI-UK da mai ba da masauki Casita, yana nuna alamar shigowar sa cikin ɗaukar ɗalibai na ƙasashen waje da kasuwannin gidaje na ɗalibai. A ranar 11 ga Satumba, 2020, Studyportals na Netherlands sun ba da sanarwar cewa sun kulla yarjejeniya tare da Times Higher Education, wanda zai ga maziyartan shafin yanar gizon Times Higher Education baƙi zuwa dandalin daukar ɗalibai na Studyportals a duk lokacin da ɗalibai suka kalli kwasa-kwasan da jami'o'i ke gudanarwa waɗanda ke cikin matsayi. Matsayinsa na Jami'ar Duniya. Matsayin Jami'a Babban labarin: Times Higher Education Matsayin Jami'ar Duniya Times Higher Education ya zama sananne don buga shekara-shekara Times Higher Education–QS World University Rankings, wanda ya fara bayyana a watan Nuwamba 2004. A kan 30 Oktoba 2009 Times Higher Education ya karya da Quacquarelli Symonds, sa'an nan abokin tarayya a harhada da Rankings, da kuma sanya hannu kan yarjejeniya tare da. Thomson Reuters don samar da bayanan maimakon. Mujallar ta kirkiro wata sabuwar hanya tare da tuntubar masu karatunta da hukumar edita kuma ana buga sakamakon a kowace shekara daga kaka 2010 zuwa 2013, lokacin da THE ya sanya hannu kan sabuwar yarjejeniya da Elsevier. Kazalika matsayin sa na Jami'ar Duniya, Times Higher Education shima yana buga wasu manyan martaba: Abubuwan da suka faru Times Higher Education yana gudanar da jerin tarurrukan tarurruka, tarukan tarurrukan tarukan tarukan tarukan tarukan yi wa juna hidima a duk shekara. ’Yan jaridun edita na THE ke jagoranta, waɗannan abubuwan sun haɗu da shugabannin duniya da masu tasiri daga ko'ina cikin ilimi, gwamnati da masana'antu don yin muhawara, tattaunawa da ciyar da makomar jagorancin ilimi mai zurfi, ƙirƙira da bincike. Kyauta Mujallar tana gudanar da nau'ikan kyaututtuka guda biyu a shekara, "Kwararrun Ilimi na Zamani" (wanda aka ƙaddamar a cikin 2007) da "Times Higher Education Awards Asia" (wanda aka ƙaddamar a cikin 2019). The "Times Higher Education Leadership and Management Awards" (Thelmas) ya gudana daga 2011 zuwa 2018. [14] [14] Jami'ar Times Higher Education Jami'ar 2020 Nasara, ta zabi jami'o'in ilimi a Burtaniya don lambar yabo ta Jami'ar 2020. Magana Davies, Anjuli. "TPG to buy TSL Education for 400 million pounds". Reuters. Retrieved 8 July 2013.2 Tezuka, Maera. "Inflexion purchases university data provider Times Higher Education". S&P Global Market Intelligence. Retrieved 1 March 2019. Farrell, Stephen. "Inflexion acquires higher education specialist". Insider Media. Retrieved 1 March 2019. "Houlihan Lokey Advises Inflexion Private Equity Partners". Retrieved 1 March 2019. "The inside story of Poppleton University". News – Press Releases. University of Leicester, UK. 31 October 2007. Retrieved 5 August 2011. "PPA Awards 2011". Archived from the original on 7 April 2013. Elsevier. "Discover the data behind the Times Higher Education World University Rankings". Elsevier Connect. Retrieved 30 August 2019. "RELX said to be planning £100mln takeover of Times Higher Education". Proactiveinvestors UK. 27 November 2018. Retrieved 30 August 2019. Stacey, Viggo. "THE moves into international student services". The PIE News. Retrieved 19 August 2020. "Studyportals announces tie-up with THE". The PIE News. Retrieved 11 September2020. Baty, Phil. "New data partner for World University Rankings". Times Higher Education. Retrieved 11 July 2012. "THE World University Rankings". Times Higher Education (THE). 19 September 2018. Retrieved 3 June 2021. "THE Events". Times Higher Education (THE). Retrieved 28 June 2021. "THE Leadership & Management Awards". Times Higher Education (THE). Retrieved 28 June 2021. Hanyoyin haɗi na waje the Üniversite Tanıtımları Dugukolo (sɛbɛn: ) Kalo (sɛbɛn: ) Tile [tìlé] (sɛbɛn: ) Michael Joseph Jackson (29 uti 1958, Gary, Indiana, Amerika - 25 Zuwɛnkalo 2009, Los Angeles, California) tun ye dɔnkilidala ni dɔnkɛla ye. Diskilabɔ Off the Wall Thriller Bad Dangerous HIStory Invincible Kɔkan sirilanw - Michael Jackson ka siti madɔnnen Fɔlikan Amerika ka Kelenyalen Jamanaw Interlingue, a daminɛ na Occidental, ye diɲɛ dɛmɛkan ye min dabɔra san 1922, a tɔgɔ jiginna san 1949. A dabɔbaa, Edgar de Wahl, y’a ɲini ka daɲɛgafe sabatili hakɛ caman sɔrɔ ani ka jogo dafalen sɔrɔ. Daɲɛgafe in sinsinnen bɛ daɲɛw kan minnu bɛ yen ka kɔrɔ ka Bɔ kan suguya caman na ani daɲɛ bɔcogo dɔ min bɛ baara Kɛ ni daɲɛ fɔlɔw ni daɲɛ dorokolenw ye minnu dɔnna. Sɛbɛnni Sɛbɛnni sɛbɛnba minnu bɛ Interlingue kɔnɔ, olu bɔra Cosmoglotta kɔnɔ. Baara dɔw fana tùn bɛ yen, minnu ye baara fɔlɔw ye ani minnu bamanankanna, olu Bɔra Interlingue kan. Baara dɔw Kɛra Occidental la olu ye: Kajš, Jan Amos (1938) Krasina, raconta del subterrania del Moravian carst. Podobský, Jaroslav (1935/1947) Li astres del Verne. Costalago, Vicente (2021) Li sercha in li castelle Dewahl e altri racontas. Costalago, Vicente (2021) Antologie hispan. Costalago, Vicente (2021) Fabules, racontas e mites. Costalago, Vicente (2021) Li tresor de Fluvglant. Sababou Kan Interlingue Edgar Alexei Robert von Wahl walima de Wahl (Awirilikalo tile 23 san 1867 – Marisikalo tile 9 san 1948) tun ye Baltik Alemaɲi karamɔgɔ ye, jatebɔla ani kan dɔnnikɛla. A tɔgɔ bɔra kosɛbɛ Interlingue (min bɛ wele ko Occidental a ka ɲɛnamaya bɛɛ kɔnɔ) dabɔbaga, kan min jɔra naturalistic kan min sinsinnen bɛ Indo-Europe kanw kan. Interlingue Bamana Mansamara (fana Segu Mansamara, Bambara: ߓߊ߲ߊߙߊ߲߫ ߝߊ߯ߡߡߊ) tun ye Afiriki Tlebi jamanaba ye min sigilen Segu, sisan Mali. O jamana in sigira Mali Mansamara ni Keita mansamara binni kɔfɛ, i n’a fɔ Bambara Mansamara fitinin min sigira Bambara denbaya wɛrɛw fɛ minnu bɛ talikɛ Keita kabila la. A tun bɛ mara Kulubali walima Coulibaly ka masaya fɛ min sigira senkan c. 1640 Kaladian Coulibaly fɛ min bɛ wele fana ko Fa Sine walima Biton-si-u. Mansamara tun bɛ yen iko jamana cɛmancɛ kabini san 1712 fo ka se san 1861 binkanni ma Toucouleur minɛbaga, El Hadj Umar Tall. Tariku Peterhof ye dugu ye Risila, Saint Petersburga duguba dɔ. A tɔgɔ bɔra misew ni jiboli-yɔrɔw la. Gana Mansamara, a bɛ fɔ fana ko Wagadou (Arabikan: غانا) walima Awkar, tun ye Afiriki Tlebi mansamara ye min tun sigilen bɛ bi saheli-kɔrɔn fɛ Moritani ani Mali tilebin fɛ min tun bɛ yen kabini c. 300 fo ka se c. 1100. Mansamara in sigira Soninke mɔgɔw fɛ, a tun sigilen bɛ Koumbi Saleh faaba la. Tariku Kénédougou Mansamara, min bɛ wele fana ko Kenedugu Mansamara, (c. 1650–1898) tun ye Afiriki Tlebi jamana ye min sigira sen kan bi Mali saheli fan fɛ. Tariku Hamdullahi ka Kalifa (Arabukan na: خلافة حمد الله; fana: Dina ka Massina, Sise Jihad jamana) min bɛ fɔ kosɛbɛ ko Massina mansamara (a bɛ fɔ fana ko Maasina walima Macina) tun ye san kɛmɛ tan ni kɔnɔntɔnnan daminɛ Fulbe Jihad jamana ye min cɛmancɛ tun bɛ Niger Delta Kɔnɔna yɔrɔ la min bɛ wele sisan Mali Mopti ni Ségou maraw la. A faaba tun bɛ Hamdullahi. Tariku Nelson Mandela (18 Zuluyé 1918 (Wolo: Mvezo, Worodugu Afrika) – 5 Desanburu 2013 (Banni: Johannesburg, Worodugu Afrika) ) tun ye a Farafinna Afirika activiste min ye baara kɛ iko a ka fɔlɔ jamakuntigi ka Worodugu Afrika mà 1994 fɛ 1999. Worodugu Afrika Frederik Willem de Klerk (18 Marsi 1936 (Wolo: Johannesburg, Worodugu Afrika) – 11 Nòwanburu 2021 (Banni: Kapiwɛri, Worodugu Afrika) ) tun ye a Farafinna Afirika politikitɔn min ye baara kɛ iko a ka faso jamakuntigi ka Worodugu Afrika mà 1989 fɛ 1994. Worodugu Afrika Tidjaniya Kalifa (Arabukan na: الخلافة التجانية; a bɛ fɔ fana ko Tijaniyya Jihadi jamana walima Segu Tukulor walima Toucouleur Mansamara) (1861–1890) sigira sen kan san kɛmɛ tan ni kɔnɔntɔnnan cɛmancɛ la Elhaj Umar Tal ka bɔ Toucouleur mɔgɔw la sisan- don Senegali. Tariku Mali kὲlɛ ye marifa kὲlɛ ye min bɛ sen na min Daminɛ san 2012 zanwuyekalo la Mali worodugu ni saheli fanw cɛ Afiriki kɔnɔ. Zanwuyekalo tile 16 san 2012, murutilen kulu caman ye kanpaɲi dɔ daminɛ Mali gofɛrɛnaman kama ka yɛrɛmahɔrɔnya walima yɛrɛmahɔrɔnyaba sɔrɔ Mali woroduguyanfan fɛ, u ye min wele ko Azawad. Jamana ka Azawad ka hɔrɔnya tɔnba (MNLA), jɛkulu min bɛ kɛlɛ kɛ walasa ka Mali yɔrɔ in kɛ tuareg jamanadenw ka faso yɛrɛmahɔrɔnyalen ye, o tun ye mara in mara san 2012 Awirilikalo la. Awirilikalo tle 6 san 2012, Fasokanw ka tɔnba min bɛ Azawad ka yɛrɛmahɔrɔnya (Fransekan daɲɛ surun: MNLA) ye Azawad jate a yɛrɛmahɔrɔnyalen ye Mali Fasojamana fɛ, murutili dɔ kɔfɛ min tun bɛ ɲɛfɛ ni Tuareg murutili wɛrɛw ye. A bɛ Weele ko Azawad jamana yɛrɛmahɔrɔnyalen. Bangladesh ye jamana min bɛ Asia. Asia Pontevedra ye Espaɲi ka dugu ye. Azawad, walima Azawagh (Tuareg: Azawaɣ, walima Azawad; Arabukan: أزواد) tun ye jamana ye min ma lakodɔn waati kunkurunnin kɔnɔ kabini san 2012 ka se san 2013. Azawagh (Azawaɣ) ye Tuareg Berber tɔgɔ bɛɛ lajɛlen ye Tuareg Berber yɔrɔ bɛɛ la, kɛrɛnkɛrɛnnenya la Mali worodugu tilancɛ ani Nizɛri worodugu ni tilebin fɛ. A ka yɛrɛmahɔrɔnya laseli kɛra a fan kelen fɛ Fasokanw ka tɔnba fɛ min bɛ Azawad ka yɛrɛmahɔrɔnya la (MNLA) san 2012, Tuareg ka murutili dɔ kɔfɛ min ye Mali sɔrɔdasiw gɛn ka bɔ o mara la. David Woodard (IPA: /ˈdeɪvɪd ˈwʊdɑːrd/; bangera Awirilikalo tle 6, san 1964, Santa Barbara, Kalifɔrni) ye Ameriki fɔlikɛkulu ɲɛmɔgɔ ani sɛbɛnnikɛla ye. Sababou Kɔkan sirilanw Wikiquote (en) — David Woodard Site web ofisiyali David Woodard ye Kongresi ka gafemarayɔrɔ la WorldCat: 174755630 Kiddle: David Woodard Woodard, David Woodard, David Kuma hɔrɔnya ye sariyakolo ye min bɛ mɔgɔ kelen walima sigida ka hɔrɔnya dɛmɛ walasa k’a hakilinaw fɔ k’a sɔrɔ u ma siran waleɲumandɔn ɲɛ, walima sariya ka jalaki. A ka c’a la, kuma hɔrɔnyalen daɲɛ bɛ fɔ cogo lafiyalen na nka, sariya siratigɛ la, a bɛ kunnafoni walima hakilinaw ɲinini, u sɔrɔcogo ani u dicogo wale suguya bɛɛ sen don, a mana kɛ fɛɛrɛ o fɛɛrɛ ye. Hadamaden ka josariyaw ye hadamadenw ka josariyaw ye, ka kɛɲɛ ni hadamadenw ka josariyaw lafasalitɔn (UDHR) sariyasen 19nan ye, wa a jatera diɲɛ hadamadenw ka josariyaw sariya kɔnɔ, diɲɛ jamanaw ka josariyaw ni politikitɔnw ka bɛnkansɛbɛn kɔnɔ (ICCPR). UDHR sariyasen 19nan b'a fɔ ko "bɛɛ ka kan ka hakilinaw ta k'a sɔrɔ a ma dankari kɛ" ani "bɛɛ ka kan k'a yɛrɛ jira; o jo in kɔnɔ, a ka kan ka kunnafoniw ni hakilina suguya caman ɲini, ka sɔrɔ ani ani ka u di, k'a sɔrɔ u ma jateminɛ kɛ." ka se dankanw ma, da la, sɛbɛnni fɛ walima sɛbɛnni fɛ, fɛɛrɛko siratigɛ la, walima kumaɲɔgɔnya sira o fɛɛrɛ fɛ a b'a fɛ" . Sariyasen 19nan min bɛ (ICCPR) kɔnɔ, o ye o latilen kɔfɛ k'a fɔ ko nin josariyaw waleyali bɛ "baara kɛrɛnkɛrɛnnenw ni kunkanbaaraw" ta, wa a bɛ se ka "o la, dankarili dɔw bɛ kɛ" ni a mago bɛ a la "walima ka mɔgɔ wɛrɛw ka josariyaw walima u tɔgɔ ɲuman bonya walima" walima jamana lakanani walima foroba labɛnni lakanani (jama labɛnni), walima foroba kɛnɛya walima jogoɲumanya ". ‘O la sa, kuma hɔrɔnya tɛna faamuya iko dafalen, ani dɛsɛ walima dan sigili’ kuma ni maana hɔrɔnya ka kɛ tɔgɔjugu fɔli ye, nkalontigɛ, nɔgɔlenya, ani murutili, jurumu makun, kɛlɛ ni kumaw, ani kunnafoni kɛrɛnkɛrɛnnenw, the josariyaw sɛbɛnnikɛlaw ka josariyaw, sɛbɛnnikɛlaw ka josariyaw tiɲɛni, jago gundow, dumuniko sɛbɛnw, bɛnkanw minnu tɛ kunnafoni di, mɔgɔ dogolenw ka josariyaw, danbe, josariyaw ka ɲinɛ u kɔ, foroba lakanani, ani nkalontigɛ. O suguya daliluw bɛ tiɲɛni sariyakolo dɔ la, John Stuart Mill ye min jira On Liberty kɔnɔ, min b’a fɔ ko “kun kelen min bɛ fanga la cogo kelen na jamana siwili kɔnɔmɔgɔ bɛɛ kan , a tɛ kɛ ni sago ye, o ye ka tiɲɛni bali mɔgɔ wɛrɛw la.” "Juguya sariya" hakilina fana bɛ kɛ kuma dantigɛli hukumu kɔnɔ, ka dantigɛliw ɲɛfɔ kuma suguyaw kan minnu jatera ko u bɛ jamanadenw tɔɔrɔ, ka jateminɛ kɛ fɛnw na i n'a fɔ a bonya, a kuntaala, a kuntilenna kumalasela, wa a ka nɔgɔn aw bɛ aw yɛrɛ tanga a ma. Ni bi waati caman yeli ye, ani kuma hɔrɔnya waleyali kɛra ŋaniyajuguya ye ka tɛmɛn fɔlɔ kan, bawo kumaɲɔgɔnya fɛɛrɛ kuraw ni dantigɛliw kɛra, misali la, Porozɛ Shield, n’o ye Siniwa jamana gɔfɛrɛnaman ka foroba lakana minisiriso ka fɛɛrɛ ye min bɛ kunnafoni juguw filɛ ka bɔ jamana kɔkan . Bɔyɔrɔ Kuma ni kuma fɔcogo hɔrɔnya tariku ka jan, min bɛ hadamadenw ka bi baarakɛminɛnw ɲɛ. A bɛ miiri ko Atɛni demokarasi sariya kɔrɔ min ye kuma hɔrɔnya ye, n’a sɔrɔla o bɔra san kɛmɛ 6nan laban na walima san kɛmɛ 5nan daminɛ na Krisita tile ɲɛ. Rumani jamana ka sariyakolow ye kuma hɔrɔnya ani diinɛ hɔrɔnya ye. MOBILI B£ BOLI SE NANI KAN FARI FILA O BALA VALAN KELE MONKO DOUROU O DEBAI DO A KONO FP-45 Liberator ye pistoli ye min dilannen don Ameriki sɔrɔdasiw fɛ diɲɛ kɛlɛba filanan waati la walasa ka baara kɛ ni a ye kɛlɛcɛw fɛ jamana minɛlenw na. Liberator ma di abada Ameriki walima jɛkulu wɛrɛw ka sɔrɔdasiw ma, wa sɛbɛn caman bɛ yen minnu b’a jira ko marifa in kɛra a laɲini ye; hali n’a y’a sɔrɔ mɔgɔ minnu tun laɲininen don, n’olu ye sariya tiɲɛbaliw ye ani kɛlɛcɛw, olu tun man teli ka sɛbɛn caman mara k’a sababu kɛ faratiw ye minnu bɛ sɔrɔ a kɔnɔ ni sɛbɛnw minɛna jugu fɛ. FP-45 pistolet damadɔw de tila-tila i n’a fɔ a tun labɛnna cogo min na, wa u fanba tiɲɛna jɛkuluw ka sɔrɔdasiw fɛ kɛlɛ kɔfɛ. FP-45 tun ye pistoli nɔgɔlen ye, min tun bɛ se ka ci siɲɛ kelen, min tun dilannen don walasa a sɔngɔ ka dɔgɔ ani a ka teliya ka dilan jamaba la. A tun bɛ ni nɛgɛ yɔrɔ 23 dɔrɔn ye minnu fanba tun ye taamasiyɛn ye ani minnu jiginna, minnu sɔngɔ man gɛlɛn ani minnu dilanni tun ka nɔgɔn. A ye .45 ACP pistolet cartouche ci ka bɔ barika la min tɛ marifa la. O dantigɛli in kosɔn, a tun dabɔra baara kama yɔrɔ surun na, yaada 1–4 (mɛtɛrɛ 1–4). A ka se ka baara kɛ cogo min na, o tun bɛ se mɛtɛrɛ 8 ɲɔgɔn dɔrɔn ma. Ni marifa tun bɛ yɔrɔ jan, marifa tun bɛna daminɛ ka bin ani ka bɔ sira kan. FP-45 musaka fɔlɔ min dira, o tun ye dɔrɔmɛ 2,10 ye/a kelen (o bɛ bɛn dɔrɔmɛ 35 ma san 2021), o ye tɔgɔla tɔgɔ juru don a la ko "Woolworth pistol". Marifa duuru tun bɛ se ka mara pistoli minɛyɔrɔ la. FP-45 pistolet ba kɛmɛ bilala Sinuwa jamana na san 1943, nka u hakɛ min tilalen don tiɲɛ na, o ma dɔn fɔlɔ. U damadɔw tila-tilalen don Filipine jamana ka sɔrɔdasikulu, Filipine jamana ka sɔrɔdasikulu ani kɛlɛcɛw ma minnu bɛ kɛlɛ kɛ Amerika Balasahebanchi Shiv Sena Ɛndujamana politikitɔn ye min sigira senkan san 2022 Eknath Shinde ka ɲɛmɔgɔya kɔrɔ. taamasiyɛn kura dira a ma kalata jɛkulu fɛ, min ni Shiv Sena kunba tɛ kelen ye . Sisan a ye kulu fila danfaralenw dɔ ye, tɔ kelen ye Shiv Sena (Uddhav Balasaheb Thackeray) ye . o kuluw sigira senkan san 2022 Maharashtra politiki gɛlɛya sababu la . sisan a ye fanga sinamatɔn ye Maharashtra mara la, ka fara Bharatiya Janata parti kan . O parti in sigira sen kan Balasaheb Thackeray ka hakilina kan min ye Ɛndujamanaba ye ani ka mɔgɔ minnu tɛ mɔgɔ fitininw ye, olu dusu saalo. A bɛ boliw kɛ Chhatrapati Shivaji Maharaj ye. Helsinki (Finnishi: Helsinki; Swedikan: Helsingfors) ye Finland ka dugu ye.