diff --git "a/data/fa/fa_docs.json" "b/data/fa/fa_docs.json"
deleted file mode 100644--- "a/data/fa/fa_docs.json"
+++ /dev/null
@@ -1,186 +0,0 @@
-{
-  "1428_p133": "منابع \n تاریخ ایران و جهان، دوره آموزش متوسطه، رشته علوم انسانی، تهران، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.\n صفا، ذبیح اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (۸جلد)، انتشارات فردوس.\nhttps://en.m.wikipedia.org/wiki/Iraq\nhttps://arc.m.wikipedia.org/wiki/ܥܝܪܐܩ",
-  "1428_p84": "بخش بزرگ عراق صحرا است اما مناطق مابین دو رود دجله و فرات حاصلخیز است. این رودها سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب لای را به دلتا حمل می‌کنند. قسمت‌های شمالی کشور عمدتاً کوهستانی است و بلندترین قلهٔ آن حاجی عمران (شیخا دار) (هم‌مرز با بلندی‌های پیرانشهر ایران) با ارتفاع ۳۶۱۱ متر است. عراق مرز ساحلی کوچکی به طول ۵۸ کیلومتر با خلیج فارس دارد. در مجاورت شط العرب که نزد ایرانیان با نام اروندرود شناخته می‌شود، مرداب‌هایی قرار داشتند که بیشترشان طی دههٔ ۱۳۷۰ خشکانده شدند.",
-  "1428_p6": "واژه‌شناسی \nنام عراق از سده ۶ میلادی کاربرد داشته‌است. خاستگاه‌های گوناگونی برای این نام آورده شده که یکی از آن‌ها به نام شهرِ سومری اوروک بازمی‌گردد. اوروک نام اکدی شهر سومری اوروگ بوده‌است. امروزه می‌دانیم که اور نامی بوده که سومریان برای اشاره به «شهر» استفاده می‌کردند. بر پایهٔ ریشه‌شناسی مردمی، این واژه در معانی همچون «ریشه‌دار، سیراب و حاصلخیز» ریشه دارد. در قرون وسطی به منطقهٔ پایین بین‌النهرین، «عراق عرب» و به مناطقی که در شرق عراق (شامل بخش‌های مرکزی و غربی ایران) جای داشتند «عراق عجم» (عراق خارجی) می‌گفتند و به این دو با هم عراقین گفته می‌شد. این نقطه از دید مورخان شامل بخش‌های مسطح جنوب رشته‌کوه حمرین بوده‌است و بخش‌های منتهی‌الیه شمالی و منتهی‌الیه غربی عراق مدرن را به این نام نمی‌خوانده‌اند. اصطلاح «سواد» (زمین سیاه‌رنگ) نیز در دوره‌های نخستین بعد از اسلام برای دشت‌های آبرفتی دجله و فرات به کار می‌رفته تا از مناطق بایر صحرای عرب قابل تفکیک باشند. در عربی واژهٔ عراق را «لبه»، «کرانه»، «سد» یا «کناره» معنی می‌کنند به‌طوری‌که بعدها با اتکا به ریشه‌شناسی مردمی، اصطلاح زمین‌شناسی «دیواره» از این واژه تفسیر شد؛ دیواره‌ای که در جنوب و شرق فلات جزیره است و لبهٔ شمالی و غربی منطقهٔ «عراق عرب» را شکل می‌دهد.\nعراق به معنی صخره‌های کنار دریا و به معنی ساحل نیز آمده ولی معلوم نیست اصل این کلمه چه بوده، شاید از اسم کهنه ای مأخوذ شده باشد که اکنون آن اسم از میان رفته یا از اسمی که معنی دیگری داشته‌است پیدا شده باشد. اساساً سرزمین رسوبی را اعراب سواد یعنی خاک سیاه می‌نامیدند و کلمه سواد رفته رفته به طوری استعمال شد که مفهوم آن با کلمه عراق یکی گردید، یعنی سواد و عراقی یک معنی داشت و عبارت بود از تمام سرزمین بابِل.",
-  "1428_p9": "درباره عراق و نام آن، از لغت شناسان قدیم، چون ابن درید (د۳۲۱ق) در جمهره اللغه ( ۳/۱۳۲۵) و ازهری (د۳۷۰ق) در تهذیب اللغه ( ۱/۱۴۹) و ابن سیده در المخصّص ( ۳/۷)، ابن بریّ ( د ۵۸۲ق) در کتاب فی التعریب و المعرّب ( ص۱۲۴)،نووی (د ۶۷۶ق) در تهذیب الاسماء( ۲/۱۲۳، ۴/۵۵) ابن منظور ( د ۷۱۱ق) در لسان العرب ( ۱۰/۲۴۷)  هم عراق را از ولایات ایران و خودِ نام را معرَّب ایران دانسته اند",
-  "1428_p0": "عِراق با نام رسمیِ جمهوری عِراق (، ، سریانی: ܥܝܪܐܩ) کشوری در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. عراق از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شمال با ت��کیه و از شرق با ایران همسایه است. عراق همچنین در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد.",
-  "1428_p134": "Globalpolicy تاریخچه نفت در عراق (به انگلیسی)",
-  "1428_p7": "تلفظ عربی این واژه به صورت عِراق می‌باشد. در فارسی بیشتر با فتح عین و در زبان رسانه‌ای فارسی با کسره آن تلفظ می‌شود.",
-  "1428_p1": "گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگ‌ترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.",
-  "1428_p130": "فرهنگ \nدر این کشور مناسبت‌های مختلف اسلامی چون رمضان و عید قربان برگزار می‌گردد و مراسم‌های مذهبی تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی در میان شیعیان عراق که بیش از نیمی از مسلمانان این کشور را تشکیل می‌دهند برگزار می‌شوند.\nسرزمینی که امروزه کشور عراق نامیده می‌شود در طول تاریخ جزئی از قلمروی امپراتوری‌های باستانی ایران چون ماد، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بوده‌است و همچنین در تعدادی از حکومت‌های ایرانی بعد از اسلام تا زمان صفوی بخشی از ایران محسوب می‌شد؛ در زمان امپراتوری صفوی این سرزمین بین ایران و عثمانی دست بدست می‌شد؛ در مناطقی از عراق نظیر کردستان عراق که مردم ایرانی‌تبار سکونت دارند، جشن‌های ایرانی چون نوروز، شب چله، چهارشنبه سوری و… همه ساله برگزار می‌گردد.",
-  "1428_p39": "در سدهٔ چهارم پیش از میلاد، اسکندر کبیر بر این منطقه دست یافت و عراق به مدت بیش از دو سده تحت فرمان سلوکی‌های هلنی درآمد. سلوکی‌ها اصطلاح هندوآناتولی و یونانی سیریا (سوریه) را برای این منطقه انتخاب کردند. این نام سده‌های زیادی بود که توسط هندواروپایی‌زبان‌ها برای آشور به کار می‌رفت و تنها معنای آن سرزمین آشور بود اما سلوکی‌ها آن را برای سرزمین شام هم انتخاب کردند و باعث شدند که آشور و آشوریان عراق و آرامی‌ها و شامی‌ها در دنیای یونانی-رومی با نام سیریا/سوریه شناخته شوند.",
-  "1428_p59": "جمهوری عراق و حزب بعث",
-  "1428_p3": "عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و پرباری است. سومر، اکد، و آشور نخستین تمدن‌های باستانی عراق در چند هزار سال پیش از میلاد هستند. پس از آن این منطقه بخشی از قلمرو هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، و امپراتوری روم بود. پس از سرنگونی امویان و روی کار آمدن عباسیان پایتخت خلافت اسلامی از شام به عراق (شهر بغداد) آورده شد. بعدها این حکومت با حمله مغولان از هم پاشید. از میانه سده دهم تا پایان سده سیزدهم هجری خورشیدی، بخشهای از عراق بارها میان ایران و عثمانی دست به دست شد. پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، عراق در سال ۱۹۱۹ به سرپرستی بریتانیا درآمد و در سال ۱۹۳۲ استقلال یافت.",
-  "1428_p83": "عراق مابین مدار ۲۹ و ۳۸ درجهٔ شمالی و مدار ۳۹ و ۴۹ درجهٔ شرقی قرار گرفته‌است (بخش کوچکی از آن در غرب مدار ۳۹ درجه شرقی واقع شده). این کشور با ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع ۵۸امین کشور از حیث بزرگی است. اندازهٔ آن را می‌توان با ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده مقایسه کرد. همچنین این کشور کمی از پاراگوئه بزرگتر است.",
-  "1428_p2": "عراق با حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است. عرب‌ها ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنها، آشوریان و غیره نزدیک ۵٪ از جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند. همچنین ۶۴٪-۶۹٪ درصد مردم عراق شیعه، ۲۹٪-۳۴٪ سنی، ۱٪ مسیحی و ۱٪ پیروان سایر ادیان هستند. عراق محل زندگی و خاکسپاری ۶ تن از امامان شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است.",
-  "1428_p18": "شهرهایی چون آشور، اربلا (اربیل) و آراپخا (کرکوک) که بعدها در سدهٔ ۲۵ پیش از میلاد شالودهٔ سرزمین آشور را بنا نهادند در این زمان توسط سومریان اداره می‌شدند.",
-  "1428_p118": "عراق دارای سه پالایشگاه مهم است. پالایشگاه بیجی بزرگ‌ترین پالایشگاه عراق است که در حوالی شهر بیجی در استان صلاح‌الدین واقع شده‌است. دو پالایشگاه دیگر در بغداد و بصره قرار دارند.",
-  "1428_p15": "امروزه به عراق لقب «گهوارهٔ تمدن» می‌دهند زیرا این ناحیه از جهان زادگاه نخستین تمدن شناخته‌شده یعنی تمدن سومر بوده‌است که در میان رودهای دجله و فرات در جنوب عراق امروزی و در دورهٔ مس‌سنگی (دورهٔ عبید) شکل گرفته‌است.",
-  "1428_p132": "جستارهای وابسته \n اعتراضات ۲۰۲۰–۲۰۱۹ عراق\n تظاهرات ۲۰۱۹–۲۰۱۸ عراق\n اعتراضات ۲۰۱۶–۲۰۱۵ عراق\n ایرانیان عراق",
-  "1428_p105": "بغداد\n صلاح‌الدین\n دیاله\n واسط\n میسان\n بصره\n ذی‌قار\n مثنی\n قادسیه\n بابل\n کربلا\n نجف\n انبار\n نینوا\n دهوک\n اربیل\n کرکوک\n سلیمانیه",
-  "1428_p38": "کوروش بزرگ در سدهٔ ششم پیش از میلاد، از سرزمین پارس به سمت بابل آمد و در نبرد اوپیس امپراتوری بابل نو را شکست داد و بدین ترتیب عراق به مدت تقریباً دو سده جزو قلمرو امپراتوری هخامنشیان گردید. کلدانی‌ها و کلده در همین زمان از صحنهٔ روزگار محو شدند اما سرزمین آشور و بابل تاب آوردند و تحت حکومت هخامنشیان پیشرفت کردند. حکومت پارسیان تغییر چندانی در این منطقه ایجاد نکرد زیرا آن‌ها به مدت سه سده تحت حکمرانی آشور زندگی کرده بودند و شاهان آن‌ها خود را جانشینان آشوربانی‌پال می‌دانستند. آن‌ها زبان آرامی را به عنوان زبان میانجی امپراتوری خود حفظ کردند، زیربنای شاهنشاهی آشوری را نگه داشتند و سبک هنر و معماری آشوری را باقی گذاشتند.",
-  "1428_p30": "عراق از همین زمان به سه حکومت تقسیم شد؛ آشور در شمال، بابل کاسی‌ها در منطقهٔ مرکزی و جنوبی و دودمان Sealand در منتهی‌الیه جنوب. دودمان Sealand نهایتاً در حدود سال ۱۳۸۰ پیش از میلاد توسط کاسی‌های بابل پایان یافتند.",
-  "1428_p119": "زیرساخت‌ها \nسد حدیثه، دومین سد بزرگ عراق است.",
-  "1428_p128": "عربی و کردی زبان‌های رسمی عراق هستند. میزان باسوادی بین ۶۰٪ تا ۷۰٪ است. علاوه بر این دو زبان‌های دیگری نیز در این کشور گویش روانی دارند:\n ترکی آذربایجانی (ترکمن‌های عراق): ۶۰۰ هزار نفر (۱۹۸۲) (شهر کرکوک، اربیل، رواندوز، از جنوب شرق کرکوک تا مقدادیه، خانقین، مندلی و ناحیه موصل)\n کلدانی‌نو (از زبان‌های آرامی): ۱۱۰ هزار نفر (۱۹۹۴) (موصل، بغداد، بصره، جنوب شرقی کردستان)\n ارمنی: حدود ۶۰ هزار\n آشوری (از زبان‌های آرامی): ۳۰ هزار نفر (۱۹۹۴) (شمال عراق، بغداد، بصره، کرکوک، اربیل)\n دوماری (زبان کولی‌ها) (از زبان‌های هندوآریایی): ۲۲٬۹۰۰ هزار نفر (۲۰۰۰)\n گورانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی): ۲۱ هزار نفر (۲۰۰۰) (نزدیکی حلبچه، شرق سلیمانیه، پراکنده از موصل تا خانقین)\n باجلانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی): ۲۰ هزار نفر (۱۹۷۶) (شمال خانقین، استان موصل، نواحی کردنشین)\n سارلی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی): کمتر از ۲۰ هزار نفر (۱۹۹۵) (شمال موصل، استان کرکوک)\n آیداغی (چرکسی) (از زبان‌های قفقازی): ۱۹ هزار نفر (۱۹۹۳)\n شبکی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی): ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر (۱۹۸۹) (شمال موصل)\n کوی سنجق (از زبان‌های کردی): ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر (۱۹۹۵) (کوی سنجق، شمال عراق)",
-  "1428_p89": "از زمان تشکیل منطقهٔ پرواز ممنوع بعد از جنگ خلیج فارس کردها برای خود منطقهٔ خودمختار به وجود آوردند. این مسئله تا به حال باعث بروز تنش‌هایی با ترکیه شده‌است.",
-  "1428_p123": "شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند. وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و نجف، و همچنین وجود حوزه علمیه نجف و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده‌است و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک ساخته‌است.",
-  "14776_p2": "ایران و عراق پیشینه درگیری‌های دیرپا بر سر مالکیت و حق به‌کارگیری از این رودخانه دارند. این درگیری‌ها پیشینه‌ای ۴۰۰ ساله دارد و از زمان همجواری امپراطوری عثمانی با مرزهای غربی ایران آغاز شده‌است. در طول این مدت قراردادهای بیشماری برای چگونگی بهره‌برداری از رودخانه میان دو کشور به امضاء رسیده‌است. مهم‌ترین این پیمان‌ها پیمان ۱۹۷۵ الجزایر می‌باشد که بخشی از آن دربارهٔ تعیین مرز رودخانه‌است. این قرارداد تا امروز پابرجا مانده‌است.",
-  "14776_p29": "The Iran–Iraq border, 1840–1958 \n تمدن اروند رود * بایگانی دانشگاه کمبریج",
-  "14776_p7": "بنادر ایرانی خرمشهر و آبادان و همچنین بزرگترین بندر عراق یعنی بصره در کناره‌های رودخانه واقع شده‌اند. چون این رودخانه بین دو کشور مشترک است از این‌رو بر پایه قوانین بین‌المللی هر دو کشور دارای حقوق یکسان بر رودخانه بوده و شیوه تعیین خط مرز بر رودخانه‌های مرزی یا به روش خط فرض مقسم المیاه (خط فرض منصف وسط رودخانه) یا اگر قابل کشتیرانی باشد مرز مشترک به روش تالوِگ می‌باشد که به معنای خط‌القعر قابل کشتیرانی درحالت جزر کامل می‌باشد.",
-  "14776_p18": "مناقشه بین ایران و عراق",
-  "14776_p5": "وضعیت کرانه‌های ایران و عراق در اروند به دلیل رسوبات حاصل از جریان آب متغیر است چنانچه در سال ۴۸ منجر به تغییر حدود مرزی ایران و عراق شد. این تغییرات در ساحل رودخانه وضعیتی مخالف همه به‌وجود آورده‌است. بدین معنا که در آنجایی که ساحل ایران محکم است ساحل عراق سست می‌باشد و متقابلاً آنجایی که ساحل ایران سست است، ساحل عراق محکم است.",
-  "14776_p24": "دولت انگلیس عراق را تا ۱۳۱۱ تحت‌الحمایه خود درآورده و در سال ۱۳۰۰ شمسی به خاندان هاشمی که متحدشان بودند سپردند. اختلافات مرزی دو کشور با حمایت انگلیس که هم عراق را پیش از آن تحت‌الحمایه خود داشت سبب امضای عهدنامه مرزی بین دو کشور شد که به جدایی اروند از ایران انجامید. بر اساس این عهدنامه که در سال ۱۳۱۶ به تصویب رسید حق حاکمیت ایران بر اروند رود پس از ۱۰۰ سال مقاومت ایران از بین رفت. حق کشتیرانی ایران نیز به پنج کیلومتر آب‌های مقابل آبادان تا خط تالوگ محدود شد. ظاهراً در این باره بین وزارت خارجه ایران و دربار اختلاف بوده‌است و دربار رضا شاه با فشار انگلیسی‌ها این قرار را تأیید کرد.",
-  "14776_p20": "تاکنون چندین قرارداد بین ایران و عثمانی و بعد ایران و عراق در این زمینه منعقد شده که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:\n عهدنامه ارزروم (۱۸۴۷)\n پروتوکل استامبول (۱۹۱۳)\n صورتجلسات تحدید حدود (۱۹۱۴ تا ۱۹۳۷)\n عهدنامه ۱۹۳۷\n پیمان ۱۹۷۵ الجزایر",
-  "14776_p11": "پیشینه نام \nدر جغرافیای دوره اسلامی شط العرب را بحر می‌نامیدند گاهی به نام «بحر عذب (گوارا)» و گاهی «بحر بصره» و نیز گاهی «دجلة العوراء»؛ اما شط العرب واژه‌ای است که در نزهة القلوب به کار رفته‌است. تمامی این نام‌ها مربوط به دوره پس از پیروزی مسلمانان بر نواحی یاد شده‌است.",
-  "14776_p30": "استان بصره\nاستان خوزستان\nحوضه آبریز اروندرود\nحوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان\nخلیج فارس\nرودهای استان خوزستان\nرودهای بین‌المللی آسیا\nرودهای عراق\nزمین‌چهرهای استان خوزستان\nسرزمین‌های مورد مناقشه در خلیج فارس\nمراکز شهرستان‌های عراق\nمرز ایران و عراق\nمعاهده‌های امپراتوری عثمانی\nمناطق مورد مناقشه ایران\nمناطق مورد مناقشه عراق\nنمادهای ملی عراق\nجغرافیای کویت",
-  "14776_p0": "اَروَندرود یا شَط العَرَب رودی پهناور در مرز ایران و عراق است، که از پیوستن رودهای دجله، فرات و سپس کارون پدید آمده‌است.",
-  "14776_p16": "همچنین نام این رودخانه در مجله نشنال جئوگرافیک شط العرب ثبت شده‌است",
-  "14776_p1": "دجله و فرات پیش از پیوستن به کارون در شهر قرنه در ۳۷۵ کیلومتری جنوب بغداد به هم می‌پیوندند. درازای اروندرود از قرنه تا ریزشگاه آن در خلیج فارس ۱۹۰ کیلومتر است. ریزشگاه اروندرود در میان شهر ایرانی اروندکنار و شهر عراقی فاو است. بصره، خرمشهر، آبادان، خسروآباد و فاو از جمله بندرهای مهم این آبراه هستند که نقش چشمگیری در رونق بازرگانی منطقه دارند.",
-  "14776_p22": "در بخشی از قرار داد پیرامون اروند رود آمده‌است:",
-  "14776_p19": "اروند رود در مرز ایران و عراق واقع شده و تعیین محل دقیق مرز در این منطقه از دیرباز مورد اختلاف ایران و همسایه غربی خود بوده‌است و اختلاف مرزی اصلی منجر به جنگ ایران و عراق هم بود. دولت عراق و پیش از آن دولت عثمانی اروندرود را از آب‌های داخلی کشور خود دانسته و مرز دو کشور را در ساحل شرقی این رودخانه می‌دانستند. در قرارداد سال ۱۹۱۳ قسطنطنیه بین ایران و عثمانی ساحل شرقی اروندرود مرز دو کشور تعیین شده و عراق هم از این قراداد حمایت می‌کرد اما ایران معتقد بود که اروندرود یک رودخانه مرزی است و بر اساس عرف بین‌المللی مرز دو کشور را خط تالوگ یعنی عمیق‌ترین قسمت رودخانه می‌دانست. دو کشور یک بار در سال ۱۹۳۴ اختلاف خود را به جامعه ملل ارجاع دادند اما توافقی حاصل نشد. در سال ۱۹۳۷ نخستین معاهده مرزی دو کشور به امضاء رسید. بر اساس این قرارداد مرز دو کشور در امتداد ساحل شرقی رودخانه بود اما یک قسمت لنگرگاهی چهار مایلی در کنار آبادان به ایران اختصاص داده شده و در این قسمت خط تالوگ مرز دو کشور را مشخص می‌کرد. اما هر دو کشور از این قرارداد ناراضی بودند، عراق معتقد بود ایران از شرایط داخلی سیاسی نابسامان این کشور در آن زمان برای بهبود وضعیت خود در مذاکرات سود جسته‌است. ایران هم از این قرارداد ناراضی بود و در دهه ۱۹۶۰ آن را فسخ کرده و خواستار مذاکرات برای تعیین خط مرزی جدید شد و در همین راستا با حمایت از شورشیان کرد در شمال عراق این کشور را تحت فشار گذاشت. نهایتاً در سال ۱۹۷۵ در معاهده الجزایر با میانجی‌گری رئیس‌جمهور الجزایر بین محمدرضا پهلوی و صدام حسین، عراق خواسته‌های ایران در زمینه اروند رود را پذیرفت و خط تالوگ برای نخستین بار مرز رسمی دو کشور در این رودخانه شد و ایران هم در ازای آن تعهد کرد که به حمایت از شورشیان کرد پایان دهد. اما پنج سال بعد و پنج روز پیش از آغاز جنگ صدام حسین این قرارداد را فسخ کرده و مدعی شد این پیمان به دلیل عدم رعایت مفاد آن از سوی ایران اعتبار خود را از دست داده‌است.",
-  "14776_p13": "در نزهت القلوب تألیف حمدالله مستوفی (قرن هشتم هجری) آمده‌است: «... چندانکه در عمود شط دجله چندان آب نمی‌ماند که کشتی تواند رفت و در زیر دیه مطاره فواضل این آبها و آب فرات از بطایح بیرون می‌آید و آب‌هایی که از خوزستان در می‌رسد با آن جمع گشته شط العرب می‌شود و در زیر بصره به دریای فارس می‌ریزد و طول این رود سیصد فرسنگ باشد. فرس آن را اروند رود خواند چنان‌که فردوسی می‌گوید در شاهنامه:",
-  "14776_p25": "دولت عراق و پیش از آن دولت عثمانی اروندرود را از آب‌های داخلی کشور خود دانسته و مرز دو کشور را در ساحل شرقی این رودخانه می‌دانستند. در قرارداد سال ۱۹۱۳ قسطنطنیه بین ایران و عثمانی ساحل شرقی اروندرود مرز دو کشور تعیین شده و عراق هم از این قراداد حمایت می‌کرد اما ایران معتقد بود که اروندرود یک رودخانه مرزی است و بر اساس عرف بین‌المللی مرز دو کشور را خط تالوگ یعنی عمیق‌ترین قسمت رودخانه می‌دانست. دو کشور یک بار در سال ۱۹۳۴ اختلاف خود را به جامعه ملل ارجاع دادند اما توافقی حاصل نشد. در سال ۱۹۳۷ نخستین معاهده مرزی دو کشور به امضاء رسید. بر اساس این قرارداد مرز دو کشور در امتداد ساحل شرقی رودخانه بود اما یک قسمت لنگرگاهی چهار مایلی در کنار آبادان به ایران اختصاص داده شده و در این قسمت خط تالوگ مرز دو کشور را مشخص می‌کرد. اما هر دو کشور از این قرارداد ناراضی بودند، عراق معتقد بود ایران از شرایط داخلی سیاسی نابسامان این کشور در آن زمان برای بهبود وضعیت خود در مذاکرات سود جسته‌است. ایران هم از این قرارداد ناراضی بود و در دهه ۱۹۶۰ آن را فسخ کرده و خواستار مذاکرات برای تعیین خط مرزی جدید شد و در همین راستا با حمایت از شورشیان کرد در شمال عراق این کشور را تحت فشار گذاشت. نهایتاً در سال ۱۹۷۵ در معاهده الجزایر با میانجی‌گری رئیس‌جمهور الجزایر بین محمدرضا پهلوی و صدام حسین، عراق خواسته‌های ایران در زمینه اروند رود را پذیرفت و خط تالوگ برای نخستین بار مرز رسمی دو کشور در این رودخانه شد و ایران هم در ازای آن تعهد کرد که به حمایت از شورشیان کرد پایان دهد. اما پنج سال بعد و پنج روز پیش از آغاز جنگ صدام حسین این قرارداد را فسخ کرده و مدعی شد این پیمان به دلیل عدم رعایت مفاد آن از سوی ایران اعتبار خود را از دست داده‌است.",
-  "14776_p27": "در سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق در سال ۱۳۹۸ طرفین توافقی را برای لایروبی اروند رود و خارج کردن کشتی‌های مغروقه امضا کردند که حدود ۱ میلیارد دلار برای طرفین هزینه دارد. عراق تمام شروط سیاسی را در این پروژه کنار گذاشت. با مذاکرات صورت گرفته سهم ایران از لایروبی از ۹۰ میلیون متر مکعب به ۱۱ میلیون متر مکعب کاهش یافت.",
-  "14776_p6": "در بخشی از قسمت‌های منطقه، زمین آن باتلاقی است چنانچه بیشترین قسمت آن در حاشیه جنوبی جاده ام‌القصر از جزایر حجام تا رأس‌البیشه و منطقه جنوبی آن به سمت خلیج فارس به همین وضع می‌باشد که عرض منطقه باتلاقی آن در بعضی مناطق به ۴ کیلومتر می‌رسد.",
-  "14776_p3": "مشخصات جغرافیایی \nهم‌اکنون ۸۱ کیلومتر از ۱۷۵ کیلومتر طول اروندرود – از محل پیوستن نهر خین به این رودخانه تا مصب آن در خلیج فارس – مرز مشترک ایران و عراق به‌شمار می‌آید. عرض اروند رود بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر و عمق آن بین نه تا پانزده متر در نوسان است و هنگام جزر و مد آب، تغییر می‌یابد و در عین حال برای کشتیرانی مناسب است.",
-  "14776_p14": "در بعضی منابع جغرافیایی بعد از اسلام گاهی اوقات توصیف «اروند» بر رود کارون دلالت دارد و در مواردی بر این رودخانه.\n.\nدر اوستا اگرچه از نام خلیج فارس به‌طور صریح نام برده نشده اما در مهریشت در مبحث مهر یا میترا اشاره‌ای نیز به «اروندرود» شده‌است که در آن دوره «ارونگ» یا «آرنگ» گفته می‌شده‌است و چنین آمده:",
-  "163930_p66": "ایران در مختصات جغرافیایی ۳۲ درجه شمالی و ۵۳ درجه شرقی قرار دارد و از شمال به آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان و دریای خزر، از شرق به پاکستان و افغانستان، از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان و از غرب به ترکیه و عراق محدود می‌شود. این کشور همچنین جزیره‌هایی را در خلیج فارس در اختیار دارد. کل گسترهٔ ایران، ۱٫۶۴۸٫۱۹۶ کیلومتر مربع است که از این ۱٫۶۴۸٫۱۹۶ کیلومتر مربع مساحت تحت اختیار، ۱۱۶٫۶۰۰ کیلومتر مربع آن را آب‌های این کشور تشکیل می‌دهند. حدود یک سوم از مرز ۸٫۳۳۴ کیلومتری آن نیز آبی است. این کشور خاورمیانه‌ای، موقعیت استراتژیکی در خلیج فارس دارد و تنگه هرمز در جنوب کشور، مسیری حیاتی برای انتقال نفت خام است. سرزمین ایران، از ثروت طبیعی فراوانی برخوردار است؛ حدود ۱۱ درصد زمین‌های آن، قابل کشت هستند و نفت، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، کروم، مس، سنگ آهن، سرب، منگنز، روی و گوگرد شناخته‌شده‌ترین منابع طبیعی ایران هستند.",
-  "163930_p68": "گوناگونی زیستگاه‌ها \nسرزمین ایران به شکل کلی، کوهستانی و نیمه‌خشک است و میانگین بلندی آن، بیش از ۱۲۰۰ متر از سطح دریا است. بیش از نیمی از مساحت ایران را بلندی و کوه‌های این کشور، یک‌چهارم آن را دشت‌های آن و کمتر از یک‌چهارم دیگر آن را زمین‌های در دست کشت، می‌سازند. پست‌ترین نقطهٔ درونی با بلندی ۵۶ متر در چاله لوت و بلندترین نقطه، دماوند با ۵۶۱۰ متر بلندی است که در میان رشته‌کوه البرز قرار دارد. در کنارهٔ جنوبی دریای خزر، بلندی زمین ۲۸ متر پایین‌تر از سطح دریای آزاد است.",
-  "163930_p0": "ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران () کشوری در غرب آسیا و منطقه خاورمیانه است. در تقسیمات کشوری، ایران به ۳۱ استان تقسیم می‌شود. این کشور با دارا بودن مساحتی برابر ۱٬۶۴۸٬۱۹۶ کیلومتر مربع پهناوری، دومین کشور بزرگ خاورمیانه و هجدهمین کشور پهناور جهان است. ایران از سوی شمال غرب با ترکیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان، از سوی شمال با دریای خزر، از سوی شمال شرق با ترکمنستان، از سمت شرق با افغانستان، از سوی جنوب شرق با پاکستان و دریای عمان، از سوی جنوب با خلیج فارس و تنگه هرمز و از سوی غرب با عراق هم‌مرز است. ایران همچنین از طریق دریای خزر با روسیه و قزاقستان، از طریق دریای عمان با امارات متحده عربی و عمان و از طریق خلیج فارس با کویت، عربستان، قطر، بحرین و امارات متحده عربی مرز آبی و ارتباط دریایی دارد.",
-  "163930_p174": "ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۷۹ (میلادی)\nایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در سده ۶ (پیش از میلاد)\nبنیان‌گذاری‌ها در سده ۶ (پیش از میلاد)\nبنیان‌گذاری‌های ۱۹۷۹ (میلادی) در ایران\nجمهوری‌های اسلامی\nفلات ایران\nکشورها و سرزمین‌های ایرانی\nکشورها و سرزمین‌های فارسی‌زبان\nکشورهای آسیایی\nکشورهای خاور نزدیک\nکشورهای خاورمیانه\nکشورهای عضو اوپک\nکشورهای عضو سازمان ملل متحد\nکشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی\nکشورهای عضو گروه پانزده\nکشورهای غرب آسیا\nمکان‌های یاد شده در کتاب‌های قانونی ثانی",
-  "163930_p72": "تاکنون بیش از ۲۱۰ گونه پستاندار، ۵۵۸ گونه پرنده، ۲۶۰ گونه خزنده و ۲۲ گونه دوزیست در ایران ثبت شده‌اند.\nپستانداران سرزمین ایران شامل پلنگ ایرانی، خرس، کفتار  راه راه، گرگ، گرازهای وحشی، بز کوهی، آهو و قوچ‌ومیش است که در کوه‌های دارای پوشش گیاهی زندگی می‌کنند. انواع شغال ،گربه وحشی و خرگوش نیز در سراسر کشور وجود دارند. گور ایرانی نیز دشت و بیابان‌ها را برای حیات خود، انتخاب کرده‌است. یوزپلنگ آسیایی در جهان به عنوان یک گونهٔ در معرض انقراض ایرانی، شناخته شده‌است. قرقاول‌های ایرانی در شمال کشور یافت می‌شوند و کبک‌ها در بیشتر مناطق کشور زندگی می‌کنند. پرندگان آبزی همانند پرنده دریایی، اردک و غاز نیز در سواحل دریای خزر و خلیج فارس زندگی می‌کنند؛ در حالی که کرکس‌های ایرانی، در بیابان به حیات خود ادامه می‌دهند. انواعی از گوزن، جوجه‌تیغی، روباه و دست کم ۲۲ گونهٔ جوندگان، در مناطق نیمه صعب‌العبور و بلند این کشور، زندگی می‌کنند. سنجاب نخلی و خرس سیاه آسیایی در سیستان و بلوچستان یافت شده‌اند. ببرها نیز زمانی در جنگل‌های مناطق جنوبی دریای خزر سکونت داشتند اما هم‌اکنون منقرض شده‌اند. شیر ایرانی نیز در ایران منقرض شده‌است اما پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، طرح‌های احیای آن ریخته شد و در سال ۱۳۹۸، با توافق میان باغ وحش ارم و انجمن آبزیگاه و باغ‌وحش‌های اروپا، به ایران بازگشت تا احیای آن در این کشور آغاز شود.",
-  "163930_p171": "جستارهای وابسته \n نمای کلی ایران\n فهرست موضوعات مرتبط با ایران",
-  "163930_p1": "این کشور جایگاه راهبردی در منطقهٔ خلیج فارس دارد و تنگهٔ هرمز در جنوب آن، مسیری حیاتی برای انتقال نفت خام است. جمعیت ایران بیش از ۸۶ میلیون نفر است و تهران، پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور است. ایران، دارای گروه‌های قومی و فرهنگی مختلفی است که اغلب آنها ریشه در همین سرزمین دارند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اسلام شیعه را دین رسمی ایران اعلام کرده‌است. زبان رسمی ایران، فارسی است. بزرگ‌ترین شهرهای ایران تهران (پایتخت)، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز و تبریز و اهواز هستند.",
-  "163930_p96": "کارون تنها رودخانهٔ دارای قابلیت کشتیرانی در ایران است و از آن برای حمل مسافر و بارهای گوناگون استفاده می‌شود. دریاچه ارومیه نیز برای حمل مسافر و بار استفاده شده‌است. ایران از پنج بندر بزرگ در خلیج فارس، که بزرگ‌ترین آنان در بندرعباس است، بهره می‌برد. پایانه‌های نفتی مهمی در آبادان و خارگ قرار گرفته‌اند که در جنگ با عراق ویران شده یا آسیب دیدند اما از آن زمان، بازسازی شده‌اند. همچنین امکانات بندری قابل توجهی در خرمشهر و بندر امام خمینی وجود دارد. ایران امکانات خود را در بندر بوشهر گسترش داده و بندر جدیدی را در چابهار در دریای عمان ساخته‌است. همچنین بندرهای دریای خزر، همانند بندر انزلی و بندر ترکمان در درجهٔ نخست برای بازرگانی با ملل شمالی مورد استفاده قرار می‌گیرند.",
-  "163930_p70": "پارک‌های ملی ایران و مناطق حف��ظت‌شدهٔ این کشور از مهم‌ترین جاذبه‌های جغرافیایی آن هستند. این کشور همچنین ۱۳ ذخیره‌گاه زیست‌کره دارد که شامل ارسباران، ارژن، گنو، پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت‌شده حرا و تالاب بین‌المللی خور خوران، پارک ملی کویر، پارک ملی دریاچه ارومیه، شبه‌جزیره میانکاله، منطقه حفاظت‌شده توران، دنا، تنگ صیاد، دریاچه هامون و کپه‌داغ می‌شود.",
-  "163930_p137": "میراث فرهنگی تاریخی ایران، در جهان، کم‌نظیر است. مردم ایران نیز از آیین فرهنگ خود، با آگاهی یاد می‌کنند. ایران به عنوان یک کشور تاریخی، در دوران باستان شاهنشاهی‌هایی چون هخامنشیان را به خود دیده‌است و با وجود تغییرات سیاسی، مذهبی و تاریخی، ایرانیان ارتباط عمیق با گذشتهٔ خود را حفظ کرده‌اند. اگرچه زندگی روزمره در ایران نوین با اسلام شیعه در هم آمیخته شد، اما هنر، ادبیات و معماری بومی این کشور، یادآور سنت عمیق ملی آن و فرهنگ ادبی گسترده‌تری است که در دوران پیشین، در سراسر خاورمیانه و جنوب آسیا گسترش یافته‌است. از دیدگاه فرهنگی، بخش اعظم تاریخ نوین ایران، به تنش میان مذهب شیعه و میراث فرهنگی ایرانی تعلق گرفت.",
-  "163930_p17": "کوروش بزرگ و شاهنشاهی هخامنشی",
-  "163930_p172": "برای مطالعهٔ بیشتر \nIran : a country study، کتابخانه کنگره، ۲۰۰۸ میلادی.\n ایران در دانشنامه بریتانیکا.\n آخرین شاهنشاه، نهاوندی-ایوبوماتی، دادمهر ۱۳۹۲ خورشیدی.\n هنر ایران، آندره گدار (ترجمهٔ بهروز حبیبی)، ۱۳۷۷ خورشیدی.",
-  "163930_p101": "ایران دومین دارندهٔ ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان نیز است اما سهم آن از بازار جهانی گاز، اندک است. اگرچه بیشتر کشورهای همسایه، بازار خوبی برای گاز طبیعی ایران هستند، اما پروژه‌هایی همانند خط لوله صلح که با هدف صادرات گاز ایران آغاز شدند، نیمه‌تمام رها شده‌اند. تحریم‌ها علیه ایران، سیاست خارجی این کشور و نبود منابع مالی، به عنوان دلایل ناتوانی ایران در صادرات گاز دانسته می‌شوند. ترکیه و عراق نیز تنها متقاضیان عمدهٔ گاز ایران هستند.",
-  "163930_p173": "داده‌های بیشتر\n ایران  در اطلاعات‌نامه جهان. آژانس اطلاعات مرکزی\n اطلاعات افزوده در دانشنامه ایرانیکا\n خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا\n ایران در بی‌بی‌سی فارسی\n ایران در اوپک\n ایران در سازمان همکاری اقتصادی",
-  "163930_p114": "در دههٔ ۱۳۹۰، با گذشت هر سال، سفرهای خارجی ایرانیان بیشتر شد. از مهم‌ترین مقاصد گردشگری خارجی ایرانیان نیز، می‌توان به ترکیه و امارات متحده عربی اشاره کرد. ایران در رتبه‌های بالا از نظر ارسال گردشگر به ترکیه قرار گرفته‌است و تنها در نیمهٔ نخست سال ۲۰۱۸ میلادی، یک میلیون و ۱۵۹ هزار گردشگر ایرانی به ترکیه سفر کردند. در شش ماه نخست سال ۱۳۹۸، چهار میلیون و ۲۵۸ هزار و ۹۴۴ نفر از ایران خارج شدند و چهار میلیون و ۹۹۸ هزار و ۲۱۵ گردشگر خارجی به ایران سفر کردند؛ این آمار، در مقایسه با زمان مشابه در سال ۱۳۹۷، رشد ۲۶٫۳۴ درصدی ورود گردشگر به ایران را نشان می‌داد. کشورهای همسایهٔ ایران در فرستادن گردشگر به ایران پیشتاز هستند. در سال ۱۳۹۸ اعلام شد که عراق، آذربایجان، افغانستان، ترکیه و پاکستان، بیشترین گردشگر را به ایران فرستاده‌اند.",
-  "163930_p73": "ایران، از اعضای بنیان‌گذار سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اقتصادی، سازمان همکاری اسلامی و اوپک و همچنین از اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای است و یک قدرت منطقه‌ای شمرده می‌شود.",
-  "163930_p8": "به جز واژهٔ ایران، این کشور بیشتر با پارس و واژه‌های برگرفته از آن، توسط جهان خارج مورد اشاره قرار گرفته‌است. به شکل تاریخی، جهان غرب به این کشور با عنوان Persia اشاره کرده‌است که در زبان‌های مختلف آنان، به شکل خاصی تلفظ می‌شود. از مهم‌ترین عوامل گسترش این نام در جهان غرب، نوشته‌های مورخان یونانی است که از ایران به عنوان Persís یاد می‌کردند. پارسه، یکی از این دسته واژه‌ها، دارای معنی «سرزمین پارسیان» است. این موارد، در حالی اند که پارس نام یکی از استان‌های ایران باستان نیز بود که امروزه به عنوان استان فارس تعریف شده‌است. این دسته از نام‌ها، در داخل ایران نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در ادبیات فارسی و عربی، با عنوان مملکت فارس به این کشور اشاره شده‌است.",
-  "163930_p42": "دوران مدرن نخستین و ایران مدرن",
-  "26594_p26": "موضع امارات \nاز نظر امارات متحده عربی، دولت ایران ابوموسی را پس از خروج بریتانیا اشغال کرده‌است و از آن به همراه جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک تحت عنوان «جزایر اماراتی اشغالی» یاد می‌کند. امارات منکر توافق شفاهی میان بریتانیا و ایران در مورد تنب‌ها است و در سال ۱۹۹۲ برای نخستین بار پیشنهاد احاله اختلاف به دیوان بین‌المللی لاهه را مطرح نمود.",
-  "26594_p1": "جزیره ابوموسی به‌عنوان بخشی از استان هرمزگان در مالکیت و کنترل ایران است؛ با این‌حال، امارات متحده عربی بر آن ادعای مالکیت می‌کند و آن را بخشی از امارت شارجه می‌داند. ایران همواره بر حق حاکمیت بی چون و چرا بر این جزیره تأکید کرده‌است. در حال حاضر اکثریت جمعیت ابوموسی را شهروندان ایران تشکیل می‌دهند و اقلیتی اماراتی در آن زندگی می‌کنند. ایران به‌واسطه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش ایران در جزیره ابوموسی حضور نظامی دارد. پلیس محلی شارجه از زمان تفاهم‌نامه ۱۹۷۱، پاسگاهی در این جزیره دارد.",
-  "26594_p49": "جزیره‌های امارات متحده عربی\nجزیره‌های ایران\nجزیره‌های ایرانی خلیج فارس\nجزیره‌های خلیج فارس\nجزیره‌های مورد مناقشه\nسرزمین‌های مورد مناقشه در خلیج فارس\nشهرستان ابوموسی\nشهرهای استان هرمزگان\nفانوس‌های دریایی در ایران\nمناطق مورد مناقشه امارات متحده عربی\nمناطق مورد مناقشه ایران",
-  "26594_p0": "جزیره ابوموسی یکی از جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج‌فارس است که از توابع شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان می‌باشد. مساحت ابوموسی که در ۲۶ درجهٔ خط عرض شمالی و در ۵۵ درجهٔ خط طول شرقی واقع شده‌است، حدود ۱۲ کیلومتر مربع است. فاصله میان این جزیره و جزایر تنب به دلیل عمق مناسب آب، تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفتکش‌های بزرگ است. ابوموسی جنوبی‌ترین جزیره ایرانی خلیج فارس و نزدیک‌ترین آن‌ها به خط استوا است. آب و هوای ابوموسی بسیار گرم، مرطوب و شرجی است و در طول سال تنوع آب و هوایی چندانی تجربه نمی‌کند. ابوموسی دارای فرودگاه و اسکله است. پروازهای مسافری منظمی از بندرعباس به فرودگاه ابوموسی صورت می‌گیرد و همچنین شناورهای مسافری از بندرلنگه هفته‌ای دو تا سه‌بار به این جزیره تردد دارند. علاوه بر شناورهای ایرانی، شناورهای متعلق به امارات، حمل و نقل شهروندان اماراتی جزیره را به شارجه بر عهده دارند.",
-  "26594_p23": "موضع ایران \nایران معتقد است که حاکمیت آن بر ابوموسی به‌طور دائم و قطعی اعاده شده و بحثی در این مورد وجود ندارد. ایران اعلام کرده که تن��ا برای رفع «سوءتفاهم» حاضر به مذاکره است. از نظر ایران تفاهم‌نامه با شارجه تنها نشانه حسن نیت ایران نسبت به اقلیت شارجه‌ای ابوموسی است. سیاست ایران در طول دهه‌های اخیر افزایش تدریجی حضور در ابوموسی بوده‌است؛ به همین دلیل، ایران به ایجاد تأسیسات اداری، نظامی، خدماتی، اقتصادی و آموزشی گسترده جزیره پرداخته‌است. بیشتر این تأسیسات که در طول دهه ۸۰ شمسی ایجاد شده‌اند، اهداف سیاسی داشته و جنبه نمادین دارند. ایران همچنین به ساخت منازل سازمانی در ابوموسی ادامه داده‌است.",
-  "26594_p6": "نام «بوموسی» در نقشه‌ها، کتب تاریخی و جغرافیای قدیم و جدید کشورها دیده می‌شود. به‌طور نمونه در نقشه‌ای که در سال ۱۹۶۷ توسط دولت شوروی سابق چاپ گردید، نام ایرانی بوموسی برای این جزیره به کار رفته‌است. نام بوموسی برگرفته از نام یکی از سرداران کریم خان است که پس از حضور در این جزیره نام خود را بر آن نهاده‌است. انگلیسی‌ها پس از نفوذ در خلیج‌فارس به منظور کنار گذاشتن عناصر ایرانی از این جزیره عنوان «ابوموسی» را برای جزیره به کار بردند.",
-  "26594_p22": "ابوموسی تحت کنترل ایران است و دارای شهرداری و فرمانداری ایرانی است. همچنین دستگاه قضایی و میراث فرهنگی ایران در این جزیره حضور دارند. امور نظامی ابوموسی به‌طور عمده برعهده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است اگرچه ارتش ایران نیز در این جزیره حضور دارد. تجهیزات نظامی ایران در ابوموسی شامل مواردی چون توپخانه، موشک ضدکشتی، پدافند هوایی و تانک است. علاوه بر حضور نظامی ایران، پلیس محلی شارجه امارات در این جزیره یک پاسگاه دارد.",
-  "26594_p13": "این جزیره یکی از نقاط مهم استراتژیک خلیج‌فارس محسوب شده و در خط زنجیره دفاعی اول ایران در تنگه هرمز قرار دارد. جزیره ابوموسی یکی از مراکز صدور نفت خام کشور است که با ظرفیتی قابل توجه فعالیت می‌کند. ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک اهمیت راهبردی بالایی دارند و مالکیت ایران بر بخش قابل ملاحظه‌ای از جنوب خلیج‌فارس و به ویژه تسلط ایران بر تنگه هرمز را تضمین می‌کنند. علاوه بر آن به دلیل عمق مناسب تنها معبر حیاتی عبور نفتکش‌ها و کشتی‌های بزرگ جنگی در محدوده این جزایر قرار دارد.",
-  "26594_p10": "مختصات جزیره ابوموسی بنابر سازمان نقشه‌برداری کشور ′۵۲°۲۵ شمالی، ′۰۱°۵۵ شرقی است. این جزیره در شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان قرار دارد. ابوموسی به عنوان جنوبی‌ترین جزیره ایران در خلیج فارس در ۲۲۲ کیلومتری بندرعباس، در ۷۵ کیلومتری بندر لنگه و در ۶۰ کیلومتری شمال شارجه واقع شده‌است. فاصله جزیره ابوموسی از تنگه هرمز، ۱۶۰ کیلومتر است. این جزیره دارای ارتفاع متوسط از سطح دریا معادل ۴۶ متر بوده و بلندترین نقطه آن کوه حلوا با ارتفاع ۱۱۰ متر است.",
-  "26594_p15": "ایرانیان در شمال جزیره ابوموسی و اماراتی‌ها در جنوب جزیره زندگی می‌کنند. بیشتر جزیره در اختیار ایران است و شهر ابوموسی در شمال غربی جزیره در بخش ایرانی واقع شده‌است. شهر ابوموسی مدت‌ها بعد از تسلط ایران بر این جزیره ایجاد شد و قبل از ایجادشدن آن سکونت دائم در ابوموسی به صورت متمرکز و یکجا کمتر وجود داشت و تنها بخشی از پرسنل نیروی دریایی ایران در پایگاه این نیرو در انتهای غربی جزیره اقامت دائم داشتند. از جمله شهرک‌های مسکونی ایرانیان، شهرک‌های «فرمانداری»، «مروارید» و «صیادان» است. بخش اماراتی را شهرکی کوچک به نام «شهرک ابوموسی» تشکیل می‌دهد، که از طریق شناورهای دریایی با خاک امارات در ارتباط است. هم ایران و هم امارات به دنبال توسعه جمعیت خود در این جزیره بوده‌اند.",
-  "26594_p3": "پیشنهادهایی برای تغییر نام رسمی این جزیره به «بوموسی» از جمله در مجلس شورای اسلامی مطرح شده‌است. همچنین رهبر ایران معتقد است که این جزیره باید به جای ابوموسی، بوموسی خوانده شود. زهرا پیشگامی‌فرد، استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران، می‌گوید که «پیش از ورود انگلیسی‌ها، فردی به نام موسی سبب رونق و آبادانی این جزیره شد و پس از مدتی، نام «بابا موسی» بر جزیره گذاشته شد. «بابا موسی» در زبان محلی جنوبی به «بابو موسی» تغییر پیدا کرد و به‌تدریج با تغییرات دیگر، به آن «بوموسی» می‌گفتند. سپس اعرابی که در زمان انگلیسی‌ها به این جزیره آمدند، به‌دلیل متجانس بودن واژه «بو» و «ابو» نام «بوموسی» را به «ابوموسی» تغییر دادند و کم‌کم استفاده از این واژه رواج یافت و جزیره حتی پس از رفتن انگلیسی‌ها نیز به همین نام باقی ماند.»",
-  "26594_p46": "جزیره ابوموسی در سال ۱۳۹۱ با هدف افزایش گردشگران توسط دولت ایران، «منطقه نمونه گردشگری» اعلام شد. قریب به اتفاق گردشگران و بازدیدکنندگان این جزیره آشنایان و مهمان ساکنان هستند یا در قالب مأموریت اداری به این جزیره می‌آیند.",
-  "26594_p35": "ارتباطات \nجزیره ابوموسی تحت پوشش اپراتورهای تلفن‌همراه ایرانی و اماراتی قرار دارد. اینترنت نسل سوم و چهارم همراه از سال ۱۳۹۵ در این جزیره برقرار شد.",
-  "26594_p2": "نام جزیره و ریشه‌شناسی \nنام رسمی جزیره براساس پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران از زیرمجموعه‌های سازمان نقشه‌برداری کشوری، «ابوموسی» است و این نام مصوب هیئت دولت در سال ۱۳۶۱ است. استانداری هرمزگان استفاده از نام «بوموسی» را در اسناد دولتی استان ممنوع ساخته‌است.",
-  "26594_p45": "ابوموسی در دهه ۱۹۸۰ میلادی، حضور گردشگرانی را از کشورهای عربی خلیج فارس تجربه کرد، اما در دهه ۱۹۹۰ میلادی با کنترل بیشتر ایران بر جزیره این روند متوقف شد.",
-  "26594_p37": "آب و برق \nدر حال حاضر آب جزیره ابوموسی از طریق دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن تأمین می‌شود، که توسط شبکه‌های توزیع آب به اماکن انتقال می‌یابد. برق جزیره ابوموسی توسط دو نیروگاه تأمین می‌شود که در مجموع دارای ظرفیت ۲۴ مگاواتی هستند. در گذشته مشکل بزرگ این جزیره کمبود آب بوده‌است که از ۲۰ حلقه چاه و زمانی هم با تانکر تأمین می‌شده‌است. به علت همین کم‌آبی کشاورزی و دامداری چندانی در جزیره جریان ندارد و فعالیت کشاورزی آن محدود به بهره‌برداری از نخلستان‌ها است.",
-  "26594_p36": "شبکه‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی از سال ۱۳۹۱ به صورت دیجیتال در این جزیره در دسترس قرار گرفته و دفتر خبری صدا و سیما در این جزیره تأسیس شده‌است. همچنین از سال ۱۳۹۱ دفتر خبرگزاری ایسنا در این جزیره افتتاح شد. تلفن‌های ثابت ابوموسی تحت شرکت مخابرات استان هرمزگان بوده و پیش‌شماره آن «۰۷۶۳۵۶» است. کد پستی ابوموسی بنابر شرکت ملی پست ایران، «۷۹۵۹۱» است.",
-  "26594_p44": "ابوموسی به‌طور معمول به عنوان جزیره‌ای نظامی شناخته‌شده‌است که در کنار آن جمعیت بومی نیز حضور دارند. به دلیل استراتژیک بودن دارای محدودیت برای ورود است و ورود افراد غیر مقیم به ابوموسی نیاز به مجوز دارد. مجوز مذکور از فرمانداری ابوموسی، اداره میراث فرهنگی استان هرمزگان، اداره کل عمران جزایر و سپاه پاسداران قابل دریافت است. همچنین افراد غیرمقیم به دعوت ساکنان قابلیت سفر به این جزیره را دارند. ابوموسی هتل ندارد و اسکان گردشگران در مجتمع‌های بومگردی و مهمانسراهای متعلق به ارگان‌های دولتی صورت می‌گیرد. همچنین این جزیره از جهت گردشگری چندان توسعه پیدا نکرده‌است و بخش از سواحل در اختیار نیروهای نظامی است که بازدید گردشگر از آن‌ها ممنوع است. پروژه‌های ساخت هتل و اسکله گردشگری در این جزیره آغاز شده اما به بهره‌برداری نرسیده‌است.",
-  "26594_p48": "ابوموسی در نیویورک تایمز\nتصاویر ابوموسی در ایسنا، نسخه آرشیو در وی‌بک ماشین\nنقشه ابوموسی در کتابخانهٔ ملی کنگرهٔ آمریکا\nگزارش سازمان سیا دربارهٔ شارجه و ابوموسی، نسخه آرشیو در وی‌بک ماشین\nابوموسی در گوگل مپس",
-  "26594_p4": "در نقشه‌ای به نام «خلیج فارس؛ بیشتر به مشاهدات شخصی» که در سال ۱۷۶۵ در پاریس از کارستن نیبور، جهانگرد آلمانی، منتشر شد، نام جزیره با خط آلمانی «بوموس» ذکر شده‌است. نام «بوموس» با خط انگلیسی در نسخه‌های ترجمه نقشه مذکور درج شده‌است؛ از جمله در ترجمه کتاب «سفرهایی درون عربستان و سایر کشورها شرق» از نیبور که در دهه ۱۷۹۰ میلادی منتشر شد.",
-  "26594_p5": "نقشه‌ای به نام «خلیج فارس رسم‌شده در ۱۷۵۸» از جان باتیست بورگنیون دونویل، نقشه‌بردار فرانسوی، در سال ۱۷۷۶ در پاریس منتشر شد؛ در این نقشه نام جزیره، «ابوموسی» ذکر شده‌است.",
-  "26594_p31": "براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۷، داوطلبان کنکور از اهالی ابوموسی دارای سهمیه برای دانشگاه‌های استان هرمزگان هستندو ۴۰ درصد از ظرفیت پذیرش رشته‌های تحصیلی دانشگاه‌های استان هرمزگان، به این داوطلبان اختصاص دارد. ملاک استفاده از این سهمیه، سکونت مستمر سه‌ساله در ابوموسی است.",
-  "26594_p20": "بسیاری از مورخان و جغرافی‌نویسان متقدم اسلامی مانند طبری، مسعودی، ابن حوقل، یعقوبی، مقدسی، همه جزایر خلیج‌فارس را متعلق به ایران دانسته‌اند. بنا بر نوشته حمداللّه مستوفی در نزهه القلوب جزیره‌های واقع در دریای عمان و دریای پارس، از جمله تنب بزرگ و تنب کوچک، به ایران تعلق دارند.",
-  "26594_p24": "مقامات دولتی و نظامی ایران همواره بر حاکمیت ایران بر ابوموسی تأکید کرده و به این جزیره سر می‌زنند. امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران، در سخنرانی خود در مجلس ملی ایران در مورد بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه در سال ۱۳۵۰ گفت: «دولت شاهنشاهی ایران به هیچ وجه من‌الوجوه از حق سلطه و حاکمیت مسلم خود بر سراسر جزیره ابوموسی صرف‌نظر نکرده و نخواهد کرد و بنابراین حضور مأموران محلی [شارجه] در قسمتی از جزیره ابوموسی نباید به هیچ عنوان منافی یا متناقض با این سیاست اعلام‌شده تعبیر و تلقی شود.» اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۱ گفت که امارات برای گرفتن جزایر سه‌گانه از ایران باید از «دریای خون» بگذرد. محمود احمدی‌نژاد در سخنرانی خود درسال ۱۳۹۱ در ابوموسی گفت: «مردم این جزیره باید با همکاری دولت، جزیره ابوموسی را به نگین خلیج فارس تبدیل کنند.» محمدعلی جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران، در بازدید از ابوموسی در ۱۳۹۷ گفت: «جزیره ابوموسی قلب تپنده ایران اسلامی است، دشمنان بدانند که این جزایر جزء لاینفک ایران اسلامی بوده و رزمندگان ما از وجب به وجب آن مانند ناموس خود دفاع می‌کنند.»",
-  "26594_p18": "در سال ۱۹۷۱ میلادی پس از توافق ایران و بریتانیا و پیش از خروج نیروهای نظامی انگلیس از منطقه و تأسیس کشور امارات متحده عربی، ابوموسی به همراه تنب بزرگ و تنب کوچک پس از نزدیک به ۷۰ سال شکایت‌های مداوم دولت ایران علیه اشغالگری انگلیس سرانجام به ایران بازگردانده شد. طبق این یادداشت تفاهم ارتش ایران در این جزیره نیرو مستقر کرد و به شارجه اجازه داده شد که یک پاسگاه پلیس محلی در آنجا داشته باشد. این موافقتنامه منابع انرژی جزیره را بین دو امضاکننده تقسیم کرد. در سال ۱۹۹۲ و پس از خاتمهٔ جنگ خلیج‌فارس امارات متحدهٔ عربی بر خلاف نظر شیخ شارجه و تفاهم‌نامهٔ ۱۹۷۱ شارجه با ایران در خصوص ابوموسی، اقدام به طرح ادعاهای مالکیت بر جزایر سه‌گانه کرد. این اقدام واکنش دولت ایران را برانگیخت.",
-  "26594_p17": "حاکمیت ایران بر جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک ریشه در دورهٔ امپراتوری‌های عیلامی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد. در این دوران نظم و امنیت ایرانی (persianpax) بر سراسر پهنه آبی خلیج‌فارس و جزایر آن حکم‌فرما بود. جزایر سه‌گانه در سال ۱۹۰۸ به‌طور کامل تحت اشغال بریتانیا به عنوان قیم رسمی امارات متصالحه درآمد اما تا سال ۱۹۷۱ هیچ‌کدام از دولت‌های ایران این اشغال را قبول نداشته و ابوموسی به همراه تنب بزرگ و کوچک در تقسیمات کشوری ایران قرار داشتند.",
-  "26594_p12": "اقلیم \nگونه هوایی بسیار گرم، مرطوب و شرجی غالب‌ترین گونه هوایی در جزیره ابوموسی است. این جزیره در طول سال آب و هوای متنوعی را تجربه نمی‌کند و دارای ثبات نسبی است. بارش منحصر به ماه‌های سرد سال است و در این مدت هوا رو به خشکی نسبی می‌گراید. به‌طور کلی گونه‌های هوایی تابستانه در این جزیره بر گونه‌های هوایی زمستانه غلبه دارند.",
-  "26594_p29": "ابوموسی مدارسی در سطوح پیش‌دبستانی، دبستان، دوره متوسطه اول و دوره متوسطه دوم دارد. شعبه‌هایی از دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در جزیره ابوموسی قرار دارند که به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۹۲ افتتاح شدند. خوابگاه و تردد هوایی و دریایی دانشجویان به این جزیره «رایگان» است و دانشجویان بدون آزمون به رشته‌های تحصیلی وارد می‌شوند.",
-  "26594_p34": "با آغاز دنیاگیری کروناویروس در ایران، فرودگاه ابوموسی توسط وزارت بهداشت مورد نظارت و غربالگری قرار گرفت. همچنین شناورهای مسافری به این جزیره تحت غربالگری قرار گرفت و با ۵۰ درصد ظرفیت به فعالیت خود ادامه داد. در ۱۹ خرداد ۱۳۹۹ اعلام شد که ابوموسی تنها نقطه وضعیت سفید و بی‌خطر ایران از نظر کروناویروس است و در ۳۰ تیر اعلام شد که این وضعیت در جزیره ابوموسی ادامه یافت‌است.",
-  "26594_p27": "فرودگاه جزیره ابوموسی در سال ۱۳۷۳ افتتاح شد. هر هفته حداقل دو پرواز مسافری از بندرعباس، مرکز استان هرمزگان، به این فرودگاه انجام می‌شود. پروازها برای ساکنان جزیره رایگان است اما هر شخص در ماه سهمیه مشخصی دارد. همچنین پروازهای نظامی و ویژه به صورت موردی از تهران و بندرعباس به این جزیره صورت می‌گیرد. هزینه پروازهای مسافری را استانداری هرمزگان تأمین می‌کند.",
-  "26594_p14": "جمعیت‌شناسی و سکونت \nجمعیت ابوموسی، در سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۴۲۱۳ نفر و شامل ۸۵۷ خانوار بوده‌است. از این جمعیت ۲۷۸۸ نفر مرد و ۱۴۲۵ نفر زن بوده‌اند. اقلیتی از ساکنان ابوموسی شهروند امارات هستند. مقامات شارجه در سال ۲۰۱۳ اعلام کرده‌بودند که در ابوموسی ۳۰۰ اماراتی زندگی می‌کنند. با این‌حال در سرشماری رسمی ۲۰۱۵ امارت شارجه، تعداد اماراتی‌های ساکن در ابوموسی ۴۱ نفر گزارش شد.",
-  "26594_p11": "جزیره ابوموسی همراه با جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک، سیری، فرور بزرگ و فرور کوچک، شهرستان ابوموسی را تشکیل می‌دهد.",
-  "26594_p7": "این جزیره در اسناد تاریخی و نقشه‌ها با نام بوموو (BoumOuw) بوم یعنی \"جا، مکان\"+ \"اوو\"(Aouw) یعنی آب (معرب آن بومف) روی هم یعنی مکان آب و با نام گپ سبزو (به معنای جای سبز) و بوم سوز یا بوموسو BoumSou ثبت شده‌است. (بوم به معنی مکان است و «سو» چند معنی دارد سو Souw را اگر مخفف سووز Souwz بدانیم نام یک نوع سبزی و نام یک نوع بوته سبز خارداراست (سوو، خار و گون) و به‌طور کلی نیز سووز souwz در زبان فارسی کهن معنی سبز می‌دهد و در مجموع می‌توان آن را به معنای مکان سبز نامید).",
-  "4278097_p9": "امتداد جاده ابریشم\nجغرافیای افغانستان\nجغرافیای ولایت بدخشان\nروابط اتحاد شوروی و پاکستان\nروابط پاکستان و تاجیکستان\nزمین‌چهرهای ولایت بدخشان (افغانستان)\nواخان",
-  "4278097_p0": "دالان واخان () باریکه ای در شرق افغانستان است که از شرق به چین، شمال به تاجیکستان و جنوب به پاکستان محدود می‌شود. کوهستان پامیر در شمال و کوهستان قراقروم در جنوب آن قرار دارد. طول دالان واخان حدود ۳۵۰ کیلومتر است و عرض آن از حداقل ۸ تا حداکثر ۴۰ کیلومتر تغییر می‌کند. دالان واخان، یکی از سرچشمه های آمودریا(بزرگترین رود در آسیا مرکزی) می باشد.دهلیز واخان در ولسوالی واخان واقع شده‌است و در قرن ۱۹ میلادی توسط «بازی بزرگ» به‌عنوان یک منطقهٔ حائل میان دو امپراتوری روسیه و راج بریتانیا ایجاد شد تا دو امپراتوری با یکدیگر هم‌مرز نباشند و از جنگ جلوگیری شود",
-  "4278097_p6": "◉خاروغ\nتاجیکستان\nچین\nپاکستان\nولایت بدخشان",
-  "4278097_p8": "جستارهای وابسته \n واخان\n خط دیورند",
-  "4278097_p1": "تاریخچه \nبا وجود آنکه این مسیر بسیار ناهموار است، با این همه از این کریدور در طول تاریخ به عنوان یک مسیر تجاری میان بدخشان و یارکند استفاده می‌شده است. چنین به نظر می‌رسد که مارکوپولو سیاح اروپایی مشهور هم از این مسیر گذر کرده است. کشیش پرتغالی بنتو دو گوز میان سال‌های ۱۶۰۲ تا ۱۶۰۶ نیز از طریق دالان واخان به چین سفر کرده است. دالان واخان برای بیش از یک قرن و به منظور اجرای تردد منظم بسته شده است. در دسامبر سال ۲۰۰۹ گزارش شد که ایالات متحده از چین خواسته است تا دالان واخان را باز نماید.",
-  "4278097_p4": "آبِ واخان\nرود پنج\nرود پامیر",
-  "6233_p53": "پس از خروج بریتانیا از امارات در سال ۱۹۷۱ و تأسیس امارات متحدهٔ عربی به عنوان یک دولت، امارات متحدهٔ عربی حقوق سه جزیره در خلیج فارس علیه ایران، یعنی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را مورد مناقشه قرار داد. امارات تلاش کرد این موضوع را به دیوان بین‌المللی دادگستری برساند، اما ایران توانست این محکمه را پیروز شود. پاکستان اولین کشوری بود که پس از تشکیل امارات متحدهٔ عربی رسماً آن را به رسمیت شناخت. امارات متحدهٔ عربی در کنار چندین کشور خاورمیانه و آفریقا، روابط دیپلماتیک خود را با قطر در ژوئن ۲۰۱۷ به دلیل ادعاهایی مبنی بر اینکه قطر حامی تروریسم است، قطع کردند که منجر به بحران دیپلماتیک قطر شد. این روابط در ژانویهٔ ۲۰۲۱ مجدداً احیا شد. امارات متحدهٔ عربی اسرائیل را در اوت ۲۰۲۰ به رسمیت شناخت و به توافقنامهٔ صلح تاریخی اسرائیل و امارات متحدهٔ عربی منجر شد و در پی آن روابط بین دو کشور عادی‌سازی شد.",
-  "6233_p36": "امارات متحدهٔ عربی بین ۲۲ درجهٔ عرض شمالی و ۵۱ درجهٔ طول شرقی قرار دارد. این کشور  با عربستان سعودی در غرب، جنوب و جنوب شرقی، و  با عمان در جنوب شرقی و شمال شرقی مرز مشترک دارد. مرز زمینی با قطر در منطقهٔ خور العدید حدود  در شمال غربی است. با این حال، این مرز محل اختلاف مداوم است. پس از خروج نظامی بریتانیا از امارات در سال ۱۹۷۱، و تأسیس آن به عنوان یک کشور جدید، امارات ادعای مالکیت جزایری را مطرح کرد که منجر به اختلافاتی با ایران شد که حل‌نشده باقی مانده‌است. امارات همچنین ادعای جزایر دیگری را در مورد قطر دارد. بزرگ‌ترین امارت، ابوظبی، ۸۷ درصد از مساحت کل امارات را به خود اختصاص داده‌است (). کوچک‌ترین امارت، عجمان، تنها  را در بر می‌گیرد.",
-  "6233_p0": "امارات متحدهٔ عربی  که معمولاً امارات نامیده می‌شود، کشوری در غرب آسیا است که در شرق شبه‌جزیرهٔ عربستان قرار گرفته و با کشورهای عمان و عربستان سعودی مرز مشترک دارد و از طریق خلیج فارس با قطر، بحرین و ایران مرتبط است. ابوظبی پایتخت این کشور است، درحالی‌که دبی، پرجمعیت‌ترین شهر، و یک مرکز اقتصادی بین‌المللی است.",
-  "6233_p40": "امارات شامل چهار منطقهٔ بوم‌زمینی است: جنگل‌های کوهستانی الحجر، منطقهٔ بیابانی و نیمه‌بیابانی دریای عمان، جنگل‌ها و بوته‌زارهای کوهپایهٔ الحجر، و کوهستانی الحجر.",
-  "6233_p35": "امارات متحدهٔ عربی در خاورمیانه واقع شده و با دریای عمان و خلیج فارس، بین عمان و عربستان سعودی هم‌مرز است که این امر آن را در یک موقعیت استراتژیک در جنوب تنگهٔ هرمز قرار می‌دهد.",
-  "6233_p68": "بازرگانی و امور مالی \nامارات متحده عربی یک محیط توانمند و قدرتمند اقتصادی را فراهم می‌کند که برای فعالیت‌های خرد و کلان مناسب است. شرایط پایدار سیاسی و اقتصاد کلان، یک دولت آینده‌دار و مورد پذیرش، زیرساخت‌های همگانی جدید و زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات همگی به جذب بخش‌های کمکی بین‌المللی برای اقتصاد کشور کمک کرده‌اند. علاوه بر این موارد، این کشور پیشرفت‌های مداوم و قانع‌کننده‌ای در محیط نظارتی اقتصادی خود داشته‌است و در سال‌های اخیر شفافیت اقتصادی کشور رشد قابل توجهی کرده‌است. گروه بانک جهانی این کشور را از نظر شاخص آسانی انجام کسب‌وکار، در رده ۲۶ جهان قرار داده‌است.",
-  "6233_p26": "ترس از آسیب‌پذیری روز قبل از استقلال بروز کرد. یک گروه ناوشکن ایرانی با حرکت به سمت جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک، یک رزمایش در آنجا برگزار کردند و حاکمیت ایران را بر این جزایر مجدداً برقرار کردند. یک کشتی جنگی بریتانیایی که در منطقه حضور داشت، در طول تهاجم تنها نظاره‌گر بود. یک گروه ناوشکن به جزیرهٔ ابوموسی نیز نزدیک شد. اما در آنجا، خالد بن محمد القاسمی قبلاً با شاه ایران مذاکره کرده بود و جزیره به سرعت در اختیار ایرانی‌ها قرار گرفت. در همین حال، عربستان سعودی مدعی بخش‌هایی از ابوظبی شد.",
-  "6233_p72": "ترابری همگانی در امارات متحده عربی با توجه به گسترش حضور گردشگران خارجی در کشور، بسیار مورد توجه بوده‌است. فرودگاه بین‌المللی دوبی در سال ۲۰۱۴ به پررفت‌وآمدترین فرودگاه جهان تبدیل شد و همچنان نیز در صدر پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌های جهان است. هواپیمایی اتحاد و هواپیمایی امارات در دهه‌های گذشته توانستند به شرکت‌های شناخته‌شدهٔ بین‌المللی تبدیل شوند و با کنار زدن رقبای منطقه‌ای همانند ایران‌ایر از ایران، به سود و اعتبار بالایی دست یابند.",
-  "6233_p65": "در هنگامی که کشورهای سرآمد منطقه درگیر مشکلات فراوان اقتصادی بودند و در ایران به تازگی انقلاب ۱۳۵۷ رخ داده بود، امارات متحده عربی سیستم اقتصادی جدیدی را برای کشور در نظر گرفت. از سال ۱۳۵۷ خورشیدی تاکنون، این کشور با پیگیری طرح‌های جدید اقتصادی توانست از کشوری که مردمی قبیله‌ای و صحرانشین دارد، به یکی از ثروتمندترین کشورها در جهان تبدیل شود. رشد اقتصادی سریع این کشور در میانه راه، دارای مشکلات زودگذر هم بوده‌است که با مشارکت بخش بین‌المللی مشکلات قدیمی رفع شده‌اند. این کشور در سال‌هایی که غرب دچار مشکلات شدید مالی بود، توانست به میزبان جدید سرمایه و شرکت‌های غربی تبدیل شود. به نحوی که هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌های معتبر جهان، در این کشور بخش مولد اقتصادی (نه صرفاً فروش) دارند.",
-  "6233_p2": "منطقه‌ای که اکنون امارات متحدهٔ عربی نامیده می‌شود از ۱۲۵٫۰۰۰ سال پیش مسکونی بوده‌است. این شهر چهارراه تجارت بسیاری از تمدن‌ها از جمله بین‌النهرین، ایران و هند بوده‌است.",
-  "6233_p44": "امارات متحدهٔ عربی یک کشور استبدادی است. به گفتهٔ نیویورک تایمز، امارات متحدهٔ عربی «یک حکومت خودکامه با ظاهر فریبندهٔ یک دولت مترقی و مدرن است». امارات متحدهٔ عربی به عنوان یک «خودکامگی قبیله‌ای» توصیف شده‌است که در آن هفت امارت تشکیل‌دهنده توسط حاکمان قبیله‌ای به شیوه‌ای خودکامه رهبری می‌شوند. هیچ نهاد منتخب دموکراتیک و هیچ تعهد رسمی به آزادی بیان وجود ندارد. به گفتهٔ سازمان‌های حقوق بشر، نقض سیستماتیک حقوق بشر، از جمله شکنجه و ناپدید شدن اجباری منتقدان دولت وجود دارد. امارات متحدهٔ عربی در شاخص‌های آزادی در سنجش آزادی‌های مدنی و حقوق مدنی و سیاسی رتبهٔ ضعیفی دارد. امارات متحدهٔ عربی در بررسی سالیانهٔ خانهٔ آزادی به عنوان کشوری «غیر آزاد» رتبه‌بندی شده‌است.",
-  "6233_p74": "دریایی \nبنادر بزرگ امارات متحده عربی عبارتند از: بندر خلیفه، میناء زاید، بندر جبل علی، پورت‌رشید، بندر خالد، بندر سعید و بندر خور فکان. امارات به‌طور فزاینده‌ای در حال توسعهٔ لجستیک و بنادر خود برای مشارکت در تجارت بین اروپا و چین و آفریقا است.",
-  "6233_p45": "حکومت \nامارات متحدهٔ عربی یک پادشاهی مشروطهٔ فدرال که از یک فدراسیون متشکل از هفت نظام سیاسی سلطنتی قبیله‌ای ارثی به نام شیخ‌نشین تشکیل شده‌است. این کشور توسط شورای عالی اتحاد متشکل از شیوخ حاکم ابوظبی، عجمان، فجیره، شارجه، دبی، رأس‌الخیمه و ام‌القیوین اداره می‌شود. مسئولیت‌های ملی نیز به امارت‌ها تفویض می‌شود. درصدی از درآمدهای هر امیرنشین به بودجهٔ مرکزی امارات اختصاص می‌یابد. امارات متحدهٔ عربی از عنوان «شیخ» به جای «امیر» برای اشاره به حاکمان امارت‌ها استفاده می‌کند. این عنوان به دلیل نظام حکومتی به سبک شیخی در تبعیت از فرهنگ قبیله‌های عرب استفاده می‌شود.",
-  "6233_p85": "اتحادیه کشورهای عرب\nایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۷۱ (میلادی)\nبنیان‌گذاری‌های ۱۹۷۱ (میلادی) در امارات متحده عربی\nشبه‌جزیره عربستان\nغرب آسیا\nکشورها و سرزمین‌های عربی‌زبان\nکشورهای آسیایی\nکشورهای اسلامی\nکشورهای حاشیه خلیج فارس\nکشورهای خاور نزدیک\nکشورهای خاورمیانه\nکشورهای عضو اتحادیه عرب\nکشورهای عضو اوپک\nکشورهای عضو سازمان ملل متحد\nکشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی\nکشورهای غرب آسیا\nکشورهای فدرال",
-  "6233_p3": "اسلام دین رسمی و عربی زبان رسمی امارات است. ذخایر نفت و ذخایر گاز طبیعی امارات متحدهٔ عربی به‌ترتیب ششمین و هفتمین ذخایر بزرگ جهان هستند. زاید بن سلطان آل نهیان، حاکم ابوظبی و اولین رئیس کشور، با سرمایه‌گذاری درآمدهای نفتی در امور بهداشتی، آموزشی و زیرساخت‌ها، بر توسعهٔ امارات تأثیر داشت. امارات متحدهٔ عربی دارای بیشترین تنوع اقتصادی در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس است. در سدهٔ بیست و یکم، وابستگی این کشور به نفت و گاز کمی کاهش یافته‌است و از نظر اقتصادی بر گردشگری و تجارت متمرکز شده‌است.",
-  "6233_p79": "موسیقی و رقص \nامارات متحده عربی میزبان شمار زیادی رویداد موسیقی و رقص بین‌المللی بوده‌است. بسیاری از خوانندگان سرشناس جهان برای اجرای کنسرت به شهرهای این کشور می‌آیند. همچنین انواع کلوب، باشگاه و سالن‌های کنسرت در شهرهای کشور موجود است که میزبان گردشگران خارجی نیز هستند.",
-  "6233_p66": "ساختار اقتصادی این کشور به گونه‌ای طراحی شده‌است که به دولت فشاری برای پایین نگاه داشتن نرخ بیکاری نمی‌آید. با توجه به جمعیت بومی کشور، امارات متحده از کشورهای بسیاری کارگر، متخصص و کارمند می‌گیرد که قوانین ویزای کشور برای بسیاری از این افراد سخت‌گیرانه محسوب می‌شود. امارات متحده عربی دومین اقتصاد بزرگ در شورای همکاری خلیج فارس (پس از عربستان سعودی) است و تولید ناخالص داخلی آن در سال ۲۰۱۸ برابر ۷۳۲٫۸۶۱ بیلیون دلار بوده‌است.",
-  "6233_p1": "امارات متحدهٔ عربی یک پادشاهی انتخابی از همبستگی هفت امارت است که شامل ابوظبی (پایتخت)، عجمان، دبی، فجیره، رأس‌الخیمه، شارجه، و ام‌القیوین می‌شود. هر امارت توسط یک امیر اداره می‌شود که این امیران مجلس عالی اتحاد را تشکیل می‌دهند؛ امیر ابوظبی همیشه رئیس امارات متحدهٔ عربی است، درحالی‌که امیر دوبی همواره مقام نخست‌وزیری این کشور را برعهده دارد. در سال ۲۰۱۳، جمعیت این کشور ۹٫۲ میلیون نفر بود که از این تعداد ۱٫۴ میلیون نفر شهروند امارات و ۷٫۸ میلیون نفر غیر اماراتی بودند. در سال ۲۰۲۰، جمعیت امارات متحدهٔ عربی تقریباً ۹٫۹ میلیون نفر بود.",
-  "6233_p33": "در ۲۹ اوت ۲۰۲۰، امارات روابط دیپلماتیک عادی با اسرائیل برقرار کرد و با کمک ایالات متحده، همراه با بحرین، پیمان ابراهیم را امضا کرد.",
-  "6233_p56": "اگرچه در ابتدا تعداد نیروهای مسلح امارات متحدهٔ عربی کم بود، در طول سال‌ها رشد قابل توجهی داشته و در حال حاضر به برخی از مدرن‌ترین سیستم‌های تسلیحاتی مجهز شده‌اند که از انواع کشورهای پیشرفته نظامی غربی، عمدتاً فرانسه، ایالات متحده و بریتانیا خریداری شده‌اند. اکثر افسران، فارغ‌التحصیل مدرسهٔ نظامی سلطنتی سندهرست هستند، و برخی دیگر در آکادمی نظامی ایالات متحدهٔ آمریکا شرکت کرده‌اند. فرانسه و ایالات متحده با موافقت‌نامه‌های همکاری دفاعی و تأمین ادوات نظامی بیشترین نقش را از نظر استراتژیک ایفا کرده‌اند.",
-  "6233_p52": "انگیزهٔ روابط خارجی امارات تا حد زیادی از هویت و رابطه با جهان عرب است. امارات متحدهٔ عربی روابط قوی با بحرین، چین، مصر، فرانسه، هند، اردن، پاکستان، روسیه، عربستان سعودی و ایالات متحدهٔ آمریکا دارد.",
-  "6233_p60": "مساحت ابوظبی  است که ۸۶٫۷ درصد از مساحت کل کشور را بدون احتساب جزایر تشکیل می‌دهد. این خط ساحلی طولی بیش از  دارد و برای اهداف اداری به سه منطقهٔ اصلی تقسیم شده‌است. امارت دبی در امتداد ساحل خلیج فارس به طول تقریبی  امتداد دارد. مساحت دبی  است که معادل ۵ درصد مساحت کل کشور بدون احتساب جزایر است. امارت شارجه در امتداد تقریباً  خط ساحلی امارات متحدهٔ عربی در خلیج فارس و بیش از  در داخل امتداد دارد. امارات شمالی که شامل فجیره، عجمان، رأس‌الخیمه و ام‌القیوین می‌شود، همگی  مساحت دارند. دو منطقهٔ تحت کنترل مشترک وجود دارد، یکی توسط عمان و عجمان و دیگری تحت کنترل فجیره و شارجه است.",
-  "6233_p51": "امارات روابط دیپلماتیک و تجاری گسترده‌ای با اکثر کشورها و اعضای سازمان ملل دارد. این کشور نقش مهمی در اوپک ایفا می‌کند و یکی از اعضای مؤسس شورای همکاری خلیج فارس است. امارات متحده عربی عضو سازمان ملل متحد و چندین سازمان بین‌الملیی سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری، سازمان بین‌المللی کار، اتحادیه جهانی پست، سازمان جهانی بهداشت، سازمان جهانی مالکیت فکری، و همچنین بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و جنبش عدم تعهد و همچنین، ناظر سازمان بین‌المللی سازمان بین‌المللی فرانکفونی است. اکثر کشورها در ابوظبی پایتخت این کشور نمایندگی‌های دیپلماتیک دارند و اکثر کنسولگری‌ها در بزرگ‌ترین شهر یعنی دبی استقرار دارند.",
-  "6233_p34": "در ۹ فوریه ۲۰۲۱، کاوشگر امید امارات با موفقیت به مدار مریخ رسید، و این کشور به یک نقطهٔ عطف تاریخی دست یافت. امارات اولین کشور جهان عرب شد که به مریخ رسید، و پنجمین کشوری لقب گرفت که با موفقیت به مریخ رسید.",
-  "6233_p29": "امارات متحدهٔ عربی از عملیات نظامی ایالات متحده و سایر کشورهای ائتلاف در جنگ علیه طالبان (طالبان در افغانستان (۲۰۰۱) و صدام حسین صدام حسین در عراق بعثی (۲۰۰۳) حمایت کرد و همچنین عملیات پشتیبانی از جنگ با تروریسم در شاخ آفریقا در پایگاه هوایی الظفره واقع در خارج از ابوظبی انجام شد. این پایگاه هوایی همچنین از عملیات متفقین در طول جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) و عملیات دیده‌بان شمالی پشتیبانی کرد. این کشور قبلاً در سال ۱۹۹۴ یک قرارداد دفاعی نظامی با ایالات متحده و در سال ۱۹۹۵ با فرانسه امضا کرده بود. در ژانویهٔ ۲۰۰۸، فرانسه و امارات متحدهٔ عربی قراردادی را امضا کردند که به فرانسه اجازه می‌داد یک پایگاه نظامی دائمی در امارت ابوظبی ایجاد کند. امارات در مارس ۲۰۱۱ به عملیات نظامی بین‌المللی در لیبی پیوست.",
-  "6233_p84": "این کشور همچنین از سراسر کشورهای عضو شورای همکاری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، گردشگر پزشکی جذب می‌کند.",
-  "6233_p59": "تقسیمات اداری \nامارات متحدهٔ عربی شامل هفت امارت است. دبی با ۳۵٫۶ درصد جمعیت امارات پرجمعیت‌ترین امارت است. امارت ابوظبی دارای ۳۱٫۲٪ است، به این معنی که بیش از دو سوم جمعیت امارات در ابوظبی یا دبی زندگی می‌کنند.",
-  "6233_p69": "امارات متحده عربی در رده‌های برتر چندین شاخص جهانی از جمله شاخص انجام کارهای بازرگانی، شاخص رقابت جهانی جهانی Forum World (WEF)، گزارش شادی جهانی (WHR) و شاخص جهانی نوآوری (GII) قرار دارد. از نظر جوانان عرب (نظرسنجی سال ۲۰۱۸)، امارات متحده عربی وضعیت اقتصادی امنی دارد و برای شروع تجارت کشور خوبی است. با تمام این‌ها این کشور بر کارگران قوانین سختگیرانه‌ای نیز دارد. برای مثال اگر کارگران خارجی در تظاهرات شرکت کنند و دست از کار بکشند، امکان لغو جواز کار و اخراج آنان وجود دارد.",
-  "6233_p8": "شش دوره سکونت انسانی با رفتارهای متمایز در امارات پیش از اسلام وجود دارد: دورهٔ حَفیت از ۳۲۰۰ تا ۲۶۰۰ پیش از میلاد، فرهنگ ام النار از ۲۶۰۰ تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد، و تمدن وادی سوق از ۲۰۰۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد. از سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ظهور اسلام در عربستان شرقی، این منطقه تحت حاکمیت ایران بوده است. پس از اسلام نیز در دوره های مختلف تاریخی جزئی از خاک ایران به شمار می آمد.",
-  "6233_p77": "فرهنگ \nفرهنگ اماراتی مبتنی بر فرهنگ عربی است و از فرهنگ ایرانی، هندی و آفریقای شرقی تأثیر بسیاری گرفته‌است. معماری ایرانی و معماری عربی به عنوان بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی کشور شناخته می‌شوند. تأثیر ایرانیان بر فرهنگ اماراتی در معماری کهن و هنرهای فراگیر امارات قابل ملاحظه است. به عنوان مثال، برج بادگیر برجسته که در بالای ساختمان‌های قدیمی اماراتی قرار دارد، به یک علامت مشخص معماری اماراتی تبدیل شده‌است و به نفوذ معماری پارسی در کشور نسبت داده شده‌است.",
-  "6233_p4": "وضعیت حقوق بشر در امارات توسط گروه‌های حقوق بشری، مانند عفو بین‌الملل، خانهٔ آزادی، و دیده‌بان حقوق بشر به‌عنوان غیر استاندارد در نظر گرفته شده‌است و گزارش‌هایی از زندانی کردن شهروندان و شکنجهٔ آنها و خانواده‌هایشان در دست است و در مواردی آزار و اذیت دستگاه‌های امنیتی دولتی به ناپدید شدن قهری منجر شده‌است. حقوق فردی مانند آزادی‌های اجتماعی، مشارکت در امور سیاسی، رسانه‌ها، آزادی بیان و نیز آزادی ادیان به‌شدت سرکوب می‌شوند. امارات متحده عربی به‌عنوان یک قدرت متوسط در نظر گرفته می‌شود. این کشور یکی از اعضای سازمان ملل متحد، اتحادیهٔ عرب، سازمان همکاری اسلامی، اوپک، جنبش عدم تعهد، و شورای همکاری خلیج فارس است.",
-  "6233_p76": "ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، ام‌القیوین، و رأس‌الخیمه از طریق بزرگراه E11 به هم متصل می‌شوند که طولانی‌ترین جاده در امارات است. در دبی، علاوه بر مترو، تراموا و مونوریل پالم جمیرا، بخش وسیعی از شهر از طریق بزرگراه‌ها در دسترس است. همچنین یک شبکهٔ اتوبوس، تاکسی، و قایق‌های آبی نیز توسط RTA اداره می‌شود. T1، یک سیستم تراموای دو طبقه در مرکز شهر دبی است که از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ عملیاتی شد.",
-  "6233_p71": "این کشور از دهه‌ها پیش، آغاز به ساخت زیرساخت‌های جدید گردشگری همانند فرودگاه، هتل، منطقه‌های تجاری و بازرگانی، جاذبه‌های توریستی و تبلیغات کرده‌است. حتی برخی فیلم‌های پرفروش جهان نیز در این کشور فیلم‌برداری شده‌اند و نمادهای گردشگری کشور در این فیلم‌ها دیده می‌شوند. در ششم ژانویه سال ۲۰۲۰، محمد بن راشد آل مکتوم اعلام کرد که ویزای گردشگری امارات متحده عربی، که پیش تر تا سه ماه معتبر بود، از این تاریخ تا پنج سال می‌تواند معتبر باشد.",
-  "6233_p57": "امارات در تلاش برای کاهش وابستگی خارجی و کمک به صنعتی‌شدن ملی، تولید مقدار بیشتری از تجهیزات نظامی را آغاز کرده‌است. نمونه‌ای از توسعهٔ نظامی ملی شامل شرکت کشتی‌سازی ابوظبی (ADSB) است که طیف وسیعی از کشتی‌ها را تولید می‌کند و یکی از پیمانکاران اصلی در برنامهٔ Baynunah است، برنامه‌ای برای طراحی، توسعه و تولید ناوچه‌های سفارشی برای عملیات در آبهای کم عمق خلیج فا��س. امارات همچنین در حال تولید سلاح و مهمات از طریق Caracal International، وسایل نقلیهٔ حمل و نقل نظامی از طریق Nimr LLC و هواپیماهای بدون سرنشین به‌طور جمعی از طریق شرکت صنایع دفاعی امارات است. امارات از جنرال داینامیکس اف-۱۶ فایتینگ فالکن استفاده می‌کند، که توسط General Dynamics با همکاری امارات و به‌طور خاص برای نیروی هوایی امارات متحدهٔ عربی توسعه یافته‌است. نیروی زمینی امارات متحدهٔ عربی یک تانک سفارشی‌سازی‌شده لکلر را در اختیار دارد و تنها اپراتور این تانک به غیر از ارتش فرانسه است. بزرگ‌ترین نمایشگاه و کنفرانس دفاعی در خاورمیانه، نمایشگاه بین‌المللی دفاع، هر دو سال یکبار در ابوظبی برگزار می‌شود.",
-  "6233_p70": "گردشگری به عنوان یک بخش رشد دهنده اقتصادی برای امارات متحده عربی عمل می‌کند. شهر دبی به عنوان مقصد برتر گردشگری در خاورمیانه شناخته می‌شود. تا ۲۰۲۰، دبی همچنین پنجمین مقصد جهانگردی در جهان نیز محسوب شده‌است. دبی به تنهایی بیش از نیمی از سهم از اقتصاد گردشگری امارات را به خود اختصاص داده‌است و ابوظبی و شارجه در رده‌های بعدی قرار دارند. دبی در سال ۲۰۱۳، به تنهایی از ۱۰ میلیون گردشگر پذیرایی کرد.",
-  "6233_p63": "دولت امارات همچنین محدودیت‌های گسترده‌ای را برای آزادی بیان به‌وجود آورده‌است. این کشور رسانه‌ها را از انتقاد از مقامات سیاسی و مشکلات اقتصادی کشور برحذر داشته‌است. همچنین خودسانسوری نیز به طرز گسترده در رسانه‌های اماراتی وجود دارد. روابط نامشروع در امارات غیرقانونی است.",
-  "6233_p23": "در همین حال، اکتشافات نفت در خشکی به دلیل اختلافات ارضی انجام نشد. در سال ۱۹۵۵، بریتانیا نمایندهٔ ابوظبی و عمان در مناقشهٔ آنها با عربستان سعودی بر سر استان بریمی بود. قرارداد ۱۹۷۴ بین ابوظبی و عربستان سعودی به نظر می‌رسید که مناقشهٔ مرزی ابوظبی و عربستان را حل و فصل کرد، اما در نهایت به تصویب طرفین نرسید. مرز امارات متحدهٔ عربی با عمان در سال ۲۰۰۸ مورد توافق طرفین رسید.",
-  "6233_p43": "در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴، برای اولین بار در امارات متحدهٔ عربی برف در کوه جیس در رأس‌الخیمه ثبت شد. چند سال بعد، تعداد بیشتری بارش برف و تگرگ مشاهده شد.",
-  "7493_p34": "جستارهای وابسته \n وضعیت سیاسی تایوان",
-  "7493_p12": "تایوان در ژانویهٔ ۲۰۰۲ به عضویت سازمان تجارت جهانی (WTO) درآمد.",
-  "802_p150": "در افغانستان ترابری ریلی وجود ندارد. راه‌آهن خواف (ایران)-هرات در دست ساخت است.",
-  "802_p192": "حکومت\nوبگاه ریاست جمهوری افغانستان\nافغانستان در اطلاعات‌نامه جهان. آژانس اطلاعات مرکزی\n \nراهنمای سفر به افغانستان",
-  "802_p116": "ایالات متحده \n متن پیمان استراتژیک افغانستان و آمریکا",
-  "802_p0": "افغانستان () با نام رسمی امارت اسلامی افغانستان، کشور محصور در خشکی در بین آسیای میانه و آسیای جنوبی است. این کشور حدفاصل آسیای شرقی و آسیای غربی (خاورمیانه) می‌باشد. همسایگان افغانستان، ایران در غرب، پاکستان در جنوب و شرق، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی هستند. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع پهناوری، چهل و یکمین کشور وسیع دنیا است و جمعیت آن حدود ۴۰٫۵ میلیون نفر است که آن را در رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا قرار می‌دهد. کابل پایتخت و بزرگ‌ترین شهر آن است.",
-  "802_p115": "به دلیل موقعیت داخلی در قلب آسیا، افغانستان نمی‌تواند خود را از رویدادهای منطقه جدا کند. رواب�� با کشورهای همسایه از اهمیت اساسی برای افغانستان برخوردار است.",
-  "802_p82": "منازعه پس از جنگ و رژیم طالبان",
-  "802_p86": "روی کار آمدن مجدد طالبان",
-  "802_p118": "افغانستان از دیرباز با پاکستان بر سر خط دیورند مشکل مرزی دارد. افغانستان روابط پیچیده و گهگاهی با پاکستان تیره است. افغانستان همچنان پاکستان را به حمایت از طالبان متهم می‌کند. از زمان آغاز حمله شوروی به این کشور، پاکستان به‌طور گسترده با اسلحه و وسایل مالی از طالبان حمایت می‌کند تا از طالبان برای نفوذ در وقایع سیاسی این کشور استفاده کند. استراتژی ای که اکنون انتقام خود را به شکل افزایش حضور طالبان در پاکستان گرفته‌است. در عین حال، تشابهات فرهنگی زیادی بین دو ملت وجود دارد. این نحوه زندگی گروه قومی پشتون در هر دو کشور است. پاکستان ۱٫۳ میلیون مهاجر افغانستانی را پذیرفته‌است.",
-  "802_p39": "تشکیل افغانستان مستقل",
-  "802_p90": "با بیش از , افغانستان چهل و یکمین کشور بزرگ جهان است، کمی بزرگتر از فرانسه و کوچکتر از میانمار و تقریباً به اندازه تگزاس در ایالات متحده است. هیچ خط ساحلی ندارد، زیرا افغانستان محصور در خشکی است. این کشور در جنوب و شرق با پاکستان مرز مشترک دارد (از جمله گیلگیت-بالتستان مورد ادعای هند). ایران در غرب، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان در شمال و چین در شرق دور.",
-  "802_p193": "آسیای مرکزی\nافغانستان\nایالات و سرزمین‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۴۷ (میلادی)\nایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۰۹ (میلادی)\nبنیان‌گذاری‌های ۱۷۰۹ (میلادی) در آسیا\nجمهوری‌ها\nجمهوری‌های اسلامی\nفلات ایران\nکشورها و سرزمین‌های ایرانی\nکشورها و سرزمین‌های پشتوزبان\nکشورها و سرزمین‌های فارسی‌زبان\nکشورهای آسیای مرکزی\nکشورهای آسیایی\nکشورهای اسلامی\nکشورهای تحت اشغال نظامی\nکشورهای توسعه‌نیافته\nکشورهای جاده ابریشم\nکشورهای جنوب آسیا\nکشورهای خاورمیانه\nکشورهای عضو اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا\nکشورهای عضو سازمان ملل متحد\nکشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی\nکشورهای محصور در خشکی\nمناطق مورد مناقشه در آسیا",
-  "802_p24": "از مزایای فرمانروایی هخامنشیان بر افغانستان احداث جادهٔ شاهی است، یک راه تجاری که از تخت جمشید (پارسه یا پرسپولیس) بسوی شرق، از طریق هرات تا قندهار (که در سال ۵۰۰ پیش از میلاد جای مُندیگک را گرفته بود) و آنطرفتر بسوی شرق و از طریق گذرگاه خیبر بسوی هند کشیده شده بود. این جادهٔ شاهی یکی از مجموعه جاده‌هایی را شکل می‌داد که بعدها جاده ابریشم نام گرفت.",
-  "802_p190": "کتابچه سازمان سیا: افغانستان",
-  "802_p91": "جغرافیا در افغانستان متنوع است، اما بیشتر کوهستانی و ناهموار است، با برخی از پشته‌های کوهستانی غیر معمول همراه با فلات و حوضه‌های رودخانه ئی. تحت سلطه رشته کوه‌های هندوکش که امتداد غربی هیمالیا است که از طریق کوه‌های پامیر و کوه‌های قاراقرم در انتهای شمال شرقی افغانستان به شرق تبت کشیده می‌شود. بیشترین و بلندترین نقاط در شرق متشکل از دره‌های حاصلخیز کوهستانی است. هندوکش به ارتفاعات غربی - مرکزی ختم می‌شود و در شمال و جنوب غربی جلگه‌هایی ایجاد می‌کند، یعنی دشت‌های ترکستان و حوزه سیستان. این دو منطقه به ترتیب از چمنزارها و نیمه بیابان‌ها و کویرهای بادی گرم تشکیل شده‌اند. جنگلها در دره‌های بین نورستان و پکتیا و توندرا در شمال شرقی وجود دارند. بالاترین نقطه این کشور قله نوشاخ با ارتفاع ۷٬۴۹۲ متر (۲۴٬۵۸۰ فوت) از سطح دریا است. کمترین نقطه آن در استان جوزجان در امتداد ساحل رودخانه آمو با ارتفاع ۲۵۸ متر (۸۴۶ فوت) از سطح دریا قرار دارد.",
-  "802_p38": "در اوایل قرن شانزدهم، بابر از فرغانه وارد شد و کابل را از خاندان ارغون گرفت. بین قرن شانزدهم و هجدهم، خاندان ازبک بخارا، صفویان ایران و مغولان هند بر مناطقی این سرزمین حاکم بودند. در دوره قرون وسطایی، منطقه شمال غربی افغانستان با نام منطقه ای خراسان خوانده می‌شد. دو مرکز از چهار مرکز خراسان (هرات و بلخ) اکنون در افغانستان واقع شده‌اند، در حالی که مناطق قندهار، زابلستان، غزنی، کابلستان و افغانستان مرز بین خراسان و هندوستان را تشکیل داده بودند. با این حال، تا قرن نوزدهم اصطلاح خراسان معمولاً در بین بومیان برای توصیف کشورشان به کار می‌رفت، سر جورج الفینستون با تعجب نوشت که کشوری که در خارج از آن به آن «افغانستان» می‌گویند توسط ساکنان خود «خراسان» خوانده می‌شود.",
-  "802_p131": "افغانستان یکی از اعضای اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و سازمان همکاری اسلامی است.",
-  "802_p89": "افغانستان در آسیای جنوبی و آسیای میانه واقع شده‌است در واقع منطقه به ویژه در افغانستان «چهارراه آسیا» محسوب می‌شود، و این کشور دارای لقب قلب آسیا است. علامه اقبال شاعر مشهور اردو یک بار در مورد این کشور نوشت:",
-  "802_p71": "رژیم جمهوری دموکراتیک افغانستان و جنگ با شوروی",
-  "802_p151": "در کشور افغانستان بنا بر آمار سال ۱۳۸۳ حدود ۳۵ هزار کیلومتر جاده وجود دارد که تنها ۹ هزار کیلومتر آن آسفالت و ریگ اندازی شده‌است. ۱۲۰۰ کیلومتر تنها مسیر رودخانه‌ای و آبی این کشور است که در محدوده آمودریا با سه کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بندرهای نزدیک به این رودخانه می‌توان به شیرخان‌بندر و خیرآباد اشاره کرد. نزدیک‌ترین شهر مهم به این رودخانه مزار شریف است.",
-  "802_p3": "این کشور در نقطهٔ ژئواستراتژیکی مهمی قرارگرفته که آسیای شرقی، آسیای جنوبی، آسیای غربی و آسیای میانه را به هم وصل می‌کند. از روزگار باستان، این سرزمین شاهد فتوحات نظامی بسیاری از جمله توسط مادها و هخامنشیان، سلوکیان، امپراتوری مائوریا، اشکانیان، شاهنشاهی کوشانی، هپتالیان، ساسانیان، دودمان تانگ، صفاریان، سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، امپراتوری مغول، ایلخانان، کرتیان، تیموریان، صفویه، افشاریه و امپراتوری درانی بوده‌است.",
-  "802_p149": "آبی \nافغانستان به دلیل عدم دسترسی به آب‌های آزاد فاقد بندر و کشتیرانی است و تنها رودخانه مرزی آمودریا از این قاعده مستثنا است که آن هم به سبب عدم توجه کافی هیچ بهره‌ای برای این کشور ندارد.",
-  "802_p51": "جنگ اول افغان و انگلیس",
-  "802_p120": "به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، ایران نقش مهمی در سیاست خارجی افغانستان دارد، علاوه بر این ایران یکی از بزرگ‌ترین طرف‌های تجاری افغانستان است.",
-  "802_p125": "افغانستان عضویت سازمان همکاری منطقه‌ای آسیای جنوبی (سارک) را نیز حاصل کرده‌است.",
-  "802_p135": "جهانگردی به دلیل مسائل امنیتی صنعت کوچکی در افغانستان است. با این وجود، از سال ۲۰۱۶، سالانه حدود ۲۰٬۰۰۰ گردشگر خارجی از این کشور بازدید می‌کنند. به ویژه منطقه مهمی برای گردشگران داخلی و بین‌المللی، دره بامیان است که شامل دریاچه‌ها، دره��ها و اماکن تاریخی است، زیرا این منطقه ای امن و به دور از فعالیت شورشیان به گردشگری افغانستان کمک بزرگی می‌کند. تعداد کمتری بازدید و سفر در مناطقی مانند دره واخان، که همچنین یکی از دورافتاده‌ترین جوامع جهان است، رخ می‌دهد. از اواخر دهه ۱۹۶۰ به بعد، افغانستان یک ایستگاه محبوب در مسیر معروف هیپی بود و بسیاری از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها را به خود جلب کرد. این مسیر که از ایران می‌آمد قبل از عبور به شمال پاکستان، شمال هند و نپال از طریق استانها و شهرهای مختلف افغانستان از جمله هرات، قندهار و کابل عبور می‌کرد. گردشگری در سال ۱۹۷۷، یک سال قبل از آغاز بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های مسلحانه به اوج خود رسید.",
-  "802_p32": "جاده ابریشم در قرن اول پیش از میلاد مسیح پدیدار شد و افغانستان با تجارت رونق گرفت و مسیرهای آن به چین، هند، ایران و شمال به شهرهای بخارا، سمرقند و خیوه در ازبکستان کنونی رسید. در این مرکز، کالاهای مانند ابریشم چینی، نقره ایرانی و طلای رومی مبادله می‌شدند، در حالی که منطقه افغانستان کنونی استخراج و تجارت سنگ‌های لاجورد را انجام می‌داد که عمدتاً از منطقه بدخشان بود.",
-  "802_p121": "پس از سرنگونی طالبان در سال ۲۰۰۱ و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشته‌است. ایران و افغانستان در زمینه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند.",
-  "802_p155": "شهرهای مهم افغانستان",
-  "802_p65": "جنگ سوم افغان و انگلیس",
-  "802_p62": "عبدالرحمن‌خان که دست نشانده انگلیس بود از سوی آنها تماماً اکمالات می‌شد تا وحدت افغانستان را حفظ کند و به عنوان کشور قدرتمند سر راه روسیه تزاری باشد؛ بنا براین وی تمام قبایل افغانستان را سرکوب و مطیع خود ساخت.",
-  "802_p52": "زمینه \nدر اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «بازی بزرگ» بین امپراتوری‌های بریتانیا و روسیه تبدیل شد..",
-  "802_p139": "تولیدات کشاورزی ستون فقرات اقتصاد افغانستان است و به‌طور سنتی بر اقتصاد مسلط است و از سال ۲۰۱۸ حدود ۴۰٪ نیروی کار را به کار می‌گیرد. این کشور به دلیل تولید انار، انگور، زردآلو، خربزه و چندین میوه تازه و خشک طبیعی با کیفیت بالا شناخته شده‌است. همچنین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک در جهان شناخته می‌شود - حدود ۱۶٪ یا بیشتر اقتصاد کشور از کشت و فروش تریاک حاصل می‌شود. همچنین یکی از برترین تولیدکنندگان شاهدانه در جهان است.",
-  "802_p132": "عمده‌ترین شریکان صادرکننده محصولات به این کشور پاکستان (۲۳٫۷٪)، ایالات متحده آمریکا (۱۱٫۲٪)، هندوستان (۷٬۹٪)، آلمان (۶٫۸٪)، ترکمنستان (۴٫۹٪)، روسیه (۴٫۵٪)، کنیا (۴٫۳٪) و ترکیه (۴٫۲٪) هستند که حجم آن به بیش از ۴ میلیارد دلار می‌رسد. بیشترین بدهی این کشور به کشور روسیه و نیز بانک جهانی است که به بیش از ۲٫۸ میلیارد دلار می‌رسد. پس از سقوط طالبان بیش از ۶۰ کشور جهان قول کمک به این کشور را دادند که به فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، ۸٫۹ میلیارد دلار به این کشور کمک بلاعوض کنند.",
-  "802_p8": "سرزمینی که به آن افغانستان گفته می‌شود قبلاً به نام خراسان و پیش از آن به نام آریانا خوانده می‌شد.",
-  "802_p158": "افغانستان کشوری کثیرالمله است که قومیت‌های مختلفی در آن بودوباش دارند و به زبان‌های متعددی تکلم می‌کنند. عمده جمعیت افغانستان را مردم ایرانی‌تبار، پشتون و تاجیک تشکیل می‌دهند. با توجه به اینکه هیچگاه سرشماری در مورد قومیت و زبان مردم افغانستان انجام نشده آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد. یکی از برآوردهای تقریبی در مورد تعداد اعضای هر قوم اینچنین است:",
-  "802_p1": "فارسی دری و پشتو زبان‌های رسمی این کشور و آیین اسلام دین رسمی آن است. حدود چهار دهه جنگ، افغانستان را به یکی از کشورهای ناامن و فقیر جهان تبدیل کرده‌است. تولید ناخالص ملی سرانه این کشور در سال ۲۰۲۰ بر اساس ارزش اسمی دلار معادل ۵۵۲ دلار آمریکا است و بر اساس برابری قدرت خرید به ۲۴۷۴ دلار می‌رسد. این کشور در سال ۲۰۱۱ با شاخص توسعه انسانی ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ جهان قرار گرفته‌است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت سازمان ملل پذیرفته شد.",
-  "802_p58": "دومین نبرد افغان و انگلیس",
-  "802_p119": "این کشور برای فرار از نفوذ بیش از حد پاکستان در تلاش است روابط خود را با هند رقیب منطقه ای پاکستان تشدید کند. هند یکی از مهم‌ترین سرمایه گذاران (از جمله در بخش مواد خام) در افغانستان است و با حدود ۲ میلیارد دلار آمریکا، بزرگ‌ترین حامی منطقه و پنجمین اهداکننده بزرگ از سال ۲۰۰۱ تاکنون بوده‌است.",
-  "802_p191": "جمعیت شهرستان‌های افغانستان\n سایت رسمی ریاست جمهوری افغانستان\n شورای ملی افغانستان",
-  "802_p7": "واژه افغانستان از دو بخش «افغان» و «ـستان» تشکیل شده‌است. افغان، نامی است که معمولاً در اشاره به پشتون‌ها استفاده می‌شود. این واژه به شکل ابگان در قرن سوم میلادی توسط شاهنشاهی ساسانی ایران و اوگانا در قرن ششم میلادی توسط ستاره‌شناس هندی واراهمیرا استفاده شده‌است. در نوشته‌های قرن دهم میلادی به بعد به‌طور مکرر به واژه افغان در آثار جغرافیایی اشاره می‌شود.",
-  "802_p157": "افغانستان به‌طورکلی از چهار قوم اصلی پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک و دیگر اقلیت‌های قومی تشکیل شده‌است.",
-  "802_p2": "منطقه‌ای که امروزه افغانستان نامیده‌اند به عنوان بخشی از امپراتوری‌ها در دوران باستان، از نقاط کانونی در جاده ابریشم و مسیرهای مهاجرت انسان‌ها بوده‌است. باستان‌شناسان شواهدی از سکونت انسان‌ها تا بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد به‌دست آورده‌اند. نخستین تمدن شهری ممکن است در این قلمرو در بین ۳٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شده باشد."
-}
\ No newline at end of file