[{"question": "jaki kod umożliwia rozpoznawanie zapachu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Kodowanie zapachu, kodowanie informacji o bodźcach węchowych – jedno z pojęć określających zasady działania węchu, który jest częścią układu nerwowego, odpowiedzialną za procesy poznawcze związane z percepcją zapachu, jego rozpoznawaniem oraz kształtowaniem negatywnych lub pozytywnych emocji. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Węch odbiera i przetwarza bodźce chemiczne, jakimi są cząsteczki niektórych związków chemicznych (odorantów), obecne w powietrzu. Drugim z chemicznych zmysłów człowieka jest smak, niemal nierozłącznie związany z węchem (oba rodzaje wrażeń są odbierane równocześnie). O ile wiedza na temat wzroku, słuchu, smaku i innych zmysłów jest bogata od dawna, to zasady działania węchu długo pozostawały zagadkowe. Prawdopodobnie było to spowodowane ich większą złożonością, wynikającą z najdłuższej historii ewolucji tego sposobu „obserwacji” otoczenia przez organizmy żywe. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Sytuacja zmieniła się dopiero w końcu XX wieku, dzięki postępowi wiedzy na pograniczu nauk ścisłych i przyrodniczych (np. biochemia, biofizyka, elektrofizjologiaObszerny artykuł na temat elektrofizjologii jest dostępny na en:wiki: . (rozwój genetyki i inżynierii genetycznej). Wykazano (na podstawie badań nabłonka węchowego myszy), że liczne węchowe białka receptorowe należą do dużej grupy receptorów GPCR, oraz opisano „system węchowy” – sposób interpretacji w mózgu wzorów pobudzenia nabłonka węchowego (Linda B. Buck i Richard Axel, Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, rok 2004). Na podstawie baz danych, zgromadzonych w ramach „Projektu poznania ludzkiego genomu” (Human Genome Project, HGP), stwierdzono że nadrodzina receptorów węchowych (Olfactory Receptors, OR) jest największą rodziną w genomie. Białka te są kodowane przez ponad 2% z ok. 30 tys. wszystkich genów."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W błonie komórkowej receptorowych neuronów nabłonka węchowego człowieka występuje ponad 300 takich białek. Liczba receptorów różnych bodźców chemicznych jest więc wielokrotnie większa od liczby receptorów innych bodźców, np. ponad sto razy większa od liczby różnych czopków siatkówki oka – receptorów  promieniowania widzialnego. Obserwację barwnych obrazów umożliwiają tylko trzy rodzaje rodopsyny, reagujące na trzy podstawowe barwy."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Jedna komórka węchowa (receptor) człowieka i innych ssaków zawiera tylko jeden OR. Powstająca pod wpływem odorantów mozaika pobudzeń różnych receptorów, rozsianych na powierzchni nabłonka, znajduje odbicie w opuszce węchowej. W jej kłębuszkach grupują się aksony neuronów wyposażonych w taki sam OR. Jest to pierwszy etap identyfikacji chemicznego bodźca, jakim jest odorant (związek chemiczny lub mieszanina związków). Rozkład pobudzeń w opuszce (neurony II rzędu) jest zależny od struktury cząsteczek odorantów i stężeń tych związków. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Z opuszki droga węchowa prowadzi sygnał do kory zakrętu hipokampa, w której znajduje się pole węchowe (ośrodek węchu). Hipokamp jest częścią atawistycznego układu limbicznego (kiedyś kojarzonego wyłącznie z węchem), który uczestniczy w kształtowaniu stanów emocjonalnych, np. strachu, lęku, przyjemności, głodu. Bierze też udział w procesie zapamiętywania i wpływa na procesy wegetatywne (np. choroby psychosomatyczne, zaburzenia somatoformiczne)."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": " Badania poprzedzające wyjaśnienie kodu węchowego "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Mechanizm działania zmysłu węchu budził zainteresowanie od wieków. Wśród tych naukowców, którzy przyczynili się do rozwoju tej dyscypliny nauki są wymieniani np. Karol Linneusz (1707–1778), Hendrik Zwaardemaker (1857–1930), Robert H. Wright (1906–1985), John E. Amoore (1930–1998) i Luca Turin (ur. 1953). Przełomowe znaczenie miały badania dotyczące budowy i funkcji błony komórkowej. Pierwsze takie modele opisano w pierwszej połowie XX w., np. model dwuwarstwy lipidowej (Gortel i Grendel, 1925) lub błony trójwarstwowej z warstwą białkową (Dowson i Danieli, 1935). W ostatnich dziesięcioleciach XX w. i na początku wieku XXI osiągnięto ogromne postępy w tym zakresie, dzięki zaangażowaniu specjalistów z różnych dyscyplin, np. biologii, mikrobiologii i biologii molekularnej, fizyki i biofizyki, chemii i biochemii, medycyny i fizjologii. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Model dynamicznej płynnej mozaiki został opublikowany przez Singera i Nicolsona w roku 1972. Do osiągnięcia współczesnego poziomu wiedzy na temat funkcji białek błonowych w procesach percepcji sygnałów chemicznych przyczyniły się w szczególnie dużym stopniu prace wyróżnione Nagrodą Nobla."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W dziedzinie fizjologii lub medycyny wyróżniono np. odkrycia: enzymów restrykcyjnych i ich zastosowanie w genetyce molekularnej (Werner Arber, Daniel Nathans, Hamilton Othanel Smith; 1978) ruchomych elementów genetycznych (Barbara McClintock, 1983) dotyczące funkcji pojedynczych kanałów jonowych w komórkach (Erwin Neher; 1991) dotyczące fosforylacji białek, jako biologicznego mechanizmu regulatorowego (Bert Sakmann,  Edmond H. Fischer, Edwin G. Krebs; 1992) genów nieciągłych (Richard J. Roberts, Phillip A. Sharp; 1993) białek G i roli tych białek w przekazywaniu sygnału w komórkach (Alfred G. Gilman, Martin Rodbell; 1994) że białka są wyposażone w sekwencje sygnalne, które zawiadują ich transportem i lokalizacją komórkową (Günter Blobel; 1999) dotyczące przekazywania sygnału w układzie nerwowym (Arvid Carlsson, Paul Greengard, Eric R. Kandel; 2000)"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, dotyczące tego samego obszaru wiedzy, otrzymali np. w roku 2002 – Kurt Wüthrich, John B. Fenn, Kōichi Tanaka za badania przestrzennych struktur biopolimerów (np. białek) metodą spektrometrii mas  w roku 2003 – Peter Agre, Roderick MacKinnon za badania kanałów w błonach komórkowych w roku 2006 – Roger D. Kornberg za badania molekularnego mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych w roku 2008 – Osamu Shimomura, Martin Chalfie, Roger Y. Tsien za odkrycie i badania białka o zielonej fluorescencji "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Nagroda Nobla za odkrycia związane z receptorami węchowymi i z organizacją układu węchowego została przyznana w roku 2004 dwojgu amerykańskim naukowcom: Lindzie B. Buck i Richardowi Axelowi."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": " Elementy ewolucji zmysłów   Zgodnie z definicją życia, które ma ponad 3 mld lat historii, ostatni uniwersalny wspólny przodek wszystkich organizmów dysponował błoną komórkową, która była zdolna odbierać sygnały chemiczne. Były one wówczas jedynym źródłem ważnych dla życia informacji. W toku ewolucji powstały organizmy wielokomórkowe i tkanki, m.in. tkanka nerwowa, składająca się z pobudliwych komórek nerwowych. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W wyniku ewolucyjnych przystosowań do środowiska doszło do wyodrębnienia się komórek o różnej morfologii, reagujących na bodźce różnego rodzaju (np. chemoreceptory, fotoreceptory, baroreceptory, termoreceptory). Niektóre z nich stopniowo grupowały się w różnych miejscach ciała, ulegając dalszej specjalizacji. Ewolucyjne doskonalenie struktur zawierających określone receptory doprowadziło do powstania takich narządów jak oko, nos czy ucho.  "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Współczesna klasyfikacja receptorów na podstawie kryterium lokalizacji wyróżnia: interoreceptory – odbierające bodźce wewnętrzne, np. z innych  układów organizmu (odpowiedzialne m.in. za homeostazę) eksteroreceptory  –  odbierające bodźce zewnętrzne"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Chemoreceptory uczestniczą w procesach odbierania sygnałów wewnętrznych (np. receptory adrenergiczne, muskarynowe, opioidowe) i zewnętrznych. U różnych gatunków zwierząt chemiczne eksteroreceptory są zlokalizowana na powierzchni ciała, na jej określonych fragmentach lub w wyspecjalizowanych narządach. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Odbierane z receptorów sygnały są analizowane w sieciach neuronów o różnej złożoności (zobacz np. ewolucja układu nerwowego, układ nerwowy rozproszony, układ nerwowy człowieka), ale działających na jednakowych zasadach przenoszenia i przekazywania impulsów."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": " Zasady przenoszenia i przekazywania impulsów nerwowych "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W każdym układzie nerwowym spolaryzowana błona neuronów charakteryzuje się określonym potencjałem oraz pobudliwością, polegającą na powstawaniu potencjału czynnościowego (lokalna depolaryzacja) po odebraniu nadprogowego bodźca przez błonowe białka receptorowe. Neuron (receptor) odzyskuje pobudliwość wskutek ponownej polaryzacji dzięki działaniu pomp sodowo-potasowych), które „tłoczą” jony wbrew gradientowi stężeń."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Receptory (neurony I rzędu) przekazują sygnał kolejnym neuronom (neuronom II rzędu) w synapsach. Procesy synaptyczne polegają na wysyłaniu do szczeliny synaptycznej chemicznych substancji przekaźnikowych (neurotransmiterów). Dla komórki postsynaptycznej są one wewnętrznymi chemicznymi sygnałami o obecności nadprogowego bodźca zewnętrznego. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W układzie nerwowym organizmów najbardziej złożonych, dysponujących centralnym układem nerwowym, przetwarzanie sygnałów zmysłowych odbywa się w specyficznych analizatorach wrażeń zmysłowych, np. wzrokowych, słuchowych, dotykowych."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Chemoreceptory, czyli receptory reagujące na bodźce chemiczne (np. hormony, bodźce węchowe i smakowe) są najliczniejszą grupą receptorów błonowych. Ich struktura jest zakodowana w genach wszystkich organizmów żywych. Są to często białka posiadające siedem α-helikalnych fragmentów, przenikających przez błonę komórkową (7 domen transmembranowych, symbol 7TM). Należą do białek sprzężonych z białkiem G, oznaczanych symbolem GPCR (G Protein-Coupled Receptor). "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Białko G jest zbudowane z trzech podjednostek: α, β i γ. Do podjednostki α przyłącza się guanozynodifosforan (GDP). Skutkiem pobudzenia chemorereceptora jest fosforylacja GDP. Powstający guanozynotrifosforan (GTP) jest uwalniany do cytoplazmy, gdzie uczestniczy w procesach otwierania kanałów jonowych w błonie neuronu (biochemiczna kaskada). Otwarcie kanałów umożliwia dyfuzję prostą jonów potasu z wnętrza na zewnątrz komórki i jonów sodu w przeciwnym kierunku, co powoduje depolaryzację jej błony. Powstający potencjał czynnościowy przemieszcza się wzdłuż neurytu do synapsy. Uwalnia tu do szczeliny synaptycznej neurotransmitery, które mogą wywołać potencjał czynnościowy w błonie sąsiedniego neuronu (neuron II rzędu)."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Linda B. Buck i Richard Axel otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w roku 2004 za odkrycia dokonane w wyniku badań rozpoczętych w roku 1985. Według L.B. Buck inspiracją jej badań była opublikowana w roku 1985 praca J. Pevsnera i współpracowników.   Autorzy pracy badali powinowactwo nabłonka węchowego wołu i szczura do 2-izobutylo-3-[3H]metoksypirazyny (silny zapach papryki). Stwierdzono, że odorant jest specyficznie i silnie wiązany w nabłonku węchowym (nie zaobserwowano tego zjawiska w 11 innych badanych tkankach). Jego powinowactwo do nabłonka węchowego szczura jest 9 razy większe niż do nabłonka innych części układu oddechowego. Z nabłonka wołu wyizolowano białko wiążące pirazyny, które stanowi około 1% całkowitego białka rozpuszczalnego. Zbadano jego strukturę, wskazując dwa miejsca wiązania odoranta. Wykazano również, że powinowactwo tego białka do homologicznej serii pirazyn jest skorelowane z progami wyczuwalności ich zapachu przez człowieka. Wyciągnięto wniosek, że białko odgrywa istotną fizjologiczną rolę w procesie percepcji zapachu."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Biorąc pod uwagę ogromną liczebność rozpoznawanych zapachów (> 10 tys.) Linda Buck założyła, że:"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "w nabłonku węchowym występują liczne białka, kodowane przez dużą rodzinę genów  białka kodowane przez te geny wiążą różne cząsteczki odorantów geny tych białek ulegają selektywnej ekspresji w neuronach narządu węchu"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Było też prawdopodobne, że poszukiwane białka receptorowe należą do nowej wówczas grupy – receptorów sprzężonych z białkiem G (w roku 1989 znano 20 należących do GPCR interoreceptorów hormonów i neurotransmiterów). Badania zmierzające do potwierdzenia tych założeń Linda Buck prowadziła od roku 1988 w laboratorium kierowanym przez Richarda Axela. Badania polegały na"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "wyodrębnieniu RNA z węchowego nabłonka myszyWedług L. Białaczewskiego badano nabłonek węchowy szczura. Prawdopodobnie autor miał na myśli badania prowadzone w laboratorium R. Axela nieco później, których wyniki opublikowano w roku 1993. otrzymaniu komplementarnego DNA (cDNA) za pomocą odwrotnej transkryptazy powieleniu cDNA z zastosowaniem łańcuchowej reakcji polimerazy (ang. Polymerase Chain Reaction, PCR) wyodrębnieniu, metodą elektroforezy żelowej, łańcuchów o długościach 600 – 1300 par zasad (długość charakterystyczna dla spodziewanej rodziny receptorów) namnożeniu wyodrębnionej frakcji metodą PCR elektroforezie mieszaniny produktów Uzyskano 64 frakcje łańcuchów DNA, wśród których spodziewano się zidentyfikować poszukiwaną rodzinę genów. Sekwencja nukleotydów, ustalona dla 10 łańcuchów DNA z jednej z tych frakcji, odpowiadała oczekiwanym pierwszorzędowym strukturom białek. Wyznaczona sekwencja aminokwasów w tych białkach wskazywała, że wyodrębnione łańcuchy DNA są genami białek z siedmioma domenami hydrofobowymi (o zmiennej sekwencji aminokwasów), tworzącymi α-helisy (struktura drugorzędowa analogiczna do struktury znanych GPCR). Wyniki pracy opublikowano w roku 1991."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Korzystając z bazy danych, zgromadzonych w czasie realizacji „Projektu poznania ludzkiego genomu” (ang. Human Genome Project, HGP), zidentyfikowano 636 analogicznych genów o długości ok. 1000 par zasad. Aktywność wykazuje tylko 339 z nich (ponad 2% z ok. 30 tys. wszystkich genów w genomie), a pozostałe są pseudogenami, które nie ulegają ekspresji (u zwierząt udział pseudogenów jest mniejszy)Poszukiwania OR nie są zakończone, co sprawia, że w piśmiennictwie nie ma całkowitej zgodności danych. W czasie wykładu wygłoszonego w czasie uroczystości nadania Nagrody Nobla, Linda B. Buck  wymieniła wartości http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-slides.pdf (zobacz: slajd 16): człowiek: liczba genów aktywnych: 363, liczba pseudogenów: 275 (43%)mysz: liczba genów aktywnych: 910, liczba pseudogenów: 299 (25%)..  Geny receptorów węchowych występują w największej ilości w chromosomie 11 (318 genów), nie występują w chromosomach 8, 20 i Y."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Wszystkie receptory węchowe uznano za nadrodzinę OR (Olfactory Receptor), w której wyróżnia się rodziny (zgodność sekwencji > 40%) oznaczane kolejnymi numerami 1–56 oraz podrodziny (zgodność sekwencji > 60%) oznaczane symbolami literowymi, np. A, AG, C. Ostatni element symbolu OR jest numerem białka w podrodzinie, np. OR10AG1."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "[[Plik:Olfactory recept principle.svg|thumb|200px|Zasada dekodowania zapachu odorantów, wiązanych przez różne receptoryZobacz też: slajdy z wykładu Lindy B. Buck, wygłoszonego w czasie uroczystości nadania Nagrody Nobla, http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-slides.pdf (slajd 26). Cechy kształtu pięciu różnych receptorów oraz cząsteczek odorantów reprezentują różne właściwości chemiczne i stereochemiczne, decydujące o wzajemnym powinowactwie. W nabłonku węchowym człowieka znajduje się 339 różnych białek receptorowych OR w milionach komórek nabłonka węchowego. Liczba wzorców pobudzenia tych komórek jest niemal nieograniczona]] [[Plik:Model smell recogn.svg|thumb|200px|Model przekazywania sygnałów o zapachu z nabłonka węchowego do ośrodka korowegoZobacz też: slajdy z wykładu Lindy B. Buck, wygłoszonego w czasie uroczystości nadania Nagrody Nobla, http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-slides.pdf (slajd 46 i 47).]]"}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Podstawami koncepcji systemu węchowego są: zidentyfikowanie nadrodziny ponad 1000 węchowych białek receptorowych (OR) wykazanie, że poszczególne OR ulegają selektywnej ekspresji w poszczególnych komórkach narządów zmysłu węchu, przy czym w jednym neuronie ulega ekspresji jeden rodzaj OR sprawdzenie, jak poszczególne OR reagują na różne związki chemiczne (odoranty) zbadanie sposobu interpretacji sygnałów o pobudzeniu receptorów (neurony I rzędu) na wyższych  piętrach analizatora wrażenia zmysłowego (zobacz: droga węchowa, nerw węchowy) "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Potwierdzenie spodziewanej lokalizacji receptorów (selektywnej ekspresji genów OR) uzyskano wykorzystując metodę znakowania receptorów z użyciem GFP oraz technik inżynierii genetycznej i klonowania. Otrzymano zdjęcia, np. przekrojów tkanki nerwowej transgenicznych myszy, na których wyraźną zieloną fluorescencję (świadczącą o obecności białek OR) wykazują komórki nabłonka węchowego i opuszki."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Techniki inżynierii genetycznej zastosowano również czasie badań roli kłębuszków (glomerule) opuszki węchowej w interpretacji sygnałów węchowych. Opuszka człowieka i innych ssaków (bulbus olfactorius, BO) mieści się bezpośrednio nad blaszką sitową kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidale), stanowiącą sklepienie jamy nosowej. Przez blaszkę przenikają aksony komórek węchowych nabłonka, który pokrywa tę część jamy (ok. 2×2,5 cm², ok. 2×50 mln komórek czuciowych )."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W kłębuszkach BO znajdują się liczne synapsy, w których sygnał o pobudzeniu neuronów I rzędu (receptorów) jest przekazywany neuronom II rzędu (komórki mitralne). Aby zbadać szlak informacji przekazywanych z receptorów zawierających jeden rodzaj OR, wyhodowano mysz transgeniczną, w której komórkach następowała równoczesna ekspresja OR i lektyny jęczmienia. Obecność lektyny w komórkach badanych tkanek stwierdzano metodami immunohistochemicznymi. Uzyskano barwne obrazy mikroskopowe wskazujące, że w jednym kłębuszku opuszki myszy zbiega się kilka tysięcy aksonów komórek nabłonka. Powoduje to znaczne wzmocnienie sygnału o istnieniu zewnętrznego bodźca, który jest rejestrowany przez określony rodzaj OR. Rozmieszczenie kłębuszków odbierających sygnały z różnych OR jest charakterystyczne dla gatunku. Nie zmienia się w czasie, mimo że komórki nabłonka żyją zaledwie 2 miesiące (są zastępowane przez nieustannie powstające nowe komórki). "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Informacja o pobudzeniu określonych stref opuszki jest przekazywana do neuronów rozsianych w korze węchowej. Z określonym zapachem wiąże się odpowiednia grupa pobudzonych neuronów kory, podobna u różnych osobników gatunku. "}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Informacja o pobudzeniu jednego typu OR byłaby równoznaczna z identyfikacją zapachu, gdyby te receptory były selektywnymi czujnikami, reagującymi na jeden związek lub na ściśle określoną grupę zanieczyszczeń powietrza, o takim samym lub podobnym zapachu. Ten warunek nie jest spełniony. Badania L.B. Buck i R. Axela wykazały, że jeden OR może reagować na działanie różnych związków chemicznych, a jeden związek wywołuje pobudzenie neuronów z różnymi OR. Dekodowanie niemal nieskończonej liczby zapachów polega więc na ich porównywaniu wzorcami, zachowanymi w pamięci w postaci informacji o reakcjach wszystkich receptorów (przetworzonych i wzmocnionych w opuszce)."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "W tabeli przedstawiono przykład ilustrujący w jaki sposób różne receptory węchowe reagują na określone związki chemiczne (odoranty). Symbole S1, S3, S18 itd. oznaczają numery przypisane poszczególnym receptorom. Znak „+” oznacza reakcję receptora na działanie danego związku, zero – brak reakcjiWięcej przykładów – zobacz: slajdy z wykładu Lindy B. Buck, wygłoszonego w czasie uroczystości nadania Nagrody Nobla, http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-slides.pdf (slajd 25).."}, {"title": "Kodowanie zapachu", "text": "Badania systemu węchowego, zainicjowane odkryciem OR, są intensywnie kontynuowane w wielu laboratoriach świata. W laboratorium Richarda Axela badano np. węch transgenicznej myszy, wyhodowanej z komórki jajowej której jądro zastąpiono jądrem komórki węchowej. Stwierdzono, że węch tej myszy nie odbiega od węchu myszy grupy porównawczej. W komórkach jej nabłonka węchowego powstały wszystkie rodzaje OR myszy i mapa pobudzeń tych receptorów jest poprawnie rozpoznawana w mózgu. W laboratorium Lindy B. Buck wyhodowano np. klon myszy ze znaczonymi białkami na całej długości drogi węchowej, co ułatwia badania organizacji systemu węchowego. Wykazano też, że niektóre bezwonne związki mogą wywoływać wrażenia węchowe, jeżeli występują w mieszaninach. W innych laboratoriach prowadzone są np. badania systemów nerwowych innych organizmów, np. porównania systemów węchowych człowieka i szympansa i inne analizy zmian systemu węchowego w procesie ewolucji. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci w Holandii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Holandii od 1 kwietnia 2001 roku."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "W połowie lat osiemdziesiątych grupa działaczy na rzecz praw osób homoseksualnych pod przewodnictwem Henka Krola, redaktora naczelnego Gay Krant - holenderskiego wydawnictwa społeczności LGBT, poprosiła rząd o zalegalizowanie małżeństw osób tej samej płci. W 1995 Stany Generalne zdecydowały o utworzeniu komisji, która miała zbadać możliwość wprowadzenia takiej regulacji prawnej. Komisja zakończyła prace w 1997 roku, stwierdzając, że małżeństwa jednopłciowe powinny zostać w kraju wprowadzone. Po wyborach w 1998 roku, nowo wybrany rząd obiecał zająć się kwestią; we wrześniu 2000 roku projekt odpowiedniej ustawy został poddany pod ostateczne głosowanie w parlamencie."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Ustawa wprowadzająca małżeństwa osób tej samej płci została przyjęta przez Tweede Kamer stosunkiem głosów 109 za i 33 przeciw. Eerste Kamer zatwierdziła regulację prawną 19 grudnia 2000 roku stosunkiem głosów 49-26. Senat zaakceptował również prawo przyznające parom homoseksualnym prawo do adopcji dzieci stosunkiem głosów 47-28. Tylko chrześcijańskie partie, które zajmowały wówczas 26 z 75 miejsc w Senacie, głosowały przeciw przyjęciu ustawy. Nowe prawo weszło w życie 1 kwietnia 2001 roku."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Główny artykuł w przyjętej regulacji prawnej zmienił holenderski kodeks cywilny wprowadzając do niego zdanie: Een huwelijk kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van gelijk geslacht. (Małżeństwo może być zawarte przez dwoje ludzi przeciwnej lub tej samej płci)."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Z wybiciem północy 1 kwietnia 2001 roku cztery jednopłciowe pary zostały zaślubione przez burmistrza Amsterdamu, Joba Cohena, który specjalnie objął funkcję kierownika urzędu stanu cywilnego, aby udzielić im ślubu. Kilka miesięcy wcześniej Cohen został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości odpowiedzialnym między innymi za nowelizację ustawy o małżeństwie."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Małżeństwa jednopłciowe w Holandii są dokładnym odpowiednikiem małżeństw osób przeciwnej płci z wyjątkiem jednego ograniczenia dotyczącego adopcji dzieci w związkach lesbijskich. Jeśli kobieta mająca małżonkę urodzi dziecko, jej żona nie będzie automatycznie uznawana przez prawo za matkę dziecka, ale za macochę; aby zostać prawną matką, kobieta będzie musiała oficjalnie zaadoptować dziecko. Obecnie przygotowane jest prawo mające usunąć to ograniczenie."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Kwestie dotyczące narodowości i obywatelstwa małżonków rozwiązano analogiczne jak w przypadku małżeństwa osób przeciwnej płci - aby wziąć ślub przynajmniej jeden z partnerów musi być Holendrem lub posiadać prawo pobytu w Holandii. Nie ma gwarancji, że małżeństwo jednopłciowe zawarte w kraju będzie uznawane przez inne państwa; prawdopodobnie uznawać je będą tylko inne państwa, których prawodawstwo uwzględnia małżeństwa jednopłciowe lub związki partnerskie."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Małżeństwa jednopłciowego nie można zawrzeć w Antylach Holenderskich ani na Arubie - holenderskich terytoriach zależnych posiadających pewną autonomię. Kwestia, czy małżeństwa osób tej samej płci zawarte w Holandii są ważne na tych terytoriach, długo pozostawała niewyjaśniona. Początkowo arubijski rząd odmówił uznawania małżeństw par homoseksualnych, ale miejscowy sąd orzekł, że odmowa ta była niezgodna z prawem. Ostatecznie rząd odwołał się od tej decyzji w holenderskim Sądzie Najwyższym, który w kwietniu 2007 roku orzekł, że Aruba i Antyle Holenderskie muszą uznać na swoim terytorium małżeństwa jednopłciowe zawarte w Holandii. W czerwcu 2009 roku Wspólny Trybunał Sprawiedliwości Antyli Holenderskich i Aruby orzekł, że terytoria nie są zobowiązane do przyznawania małżeństwom homoseksualnym takich samych praw jak małżeństwom heteroseksualnym."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Po zalegalizowaniu prawa zjednoczony Kościół Protestancki w Holandii postanowił, że poszczególne kościoły wchodzące w jego skład mają prawo samodzielnie zdecydować, czy udzielać małżeństwom homoseksualnym błogosławieństwa; do tej pory zdecydował się na to Kościół ewangelicko-luterański. "}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Lokalne jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek wprowadzać w życie małżeństwa homoseksualne i mogą wymagać od urzędników udzielania parom homoseksualnym ślubów. Niemniej jednak, jeśli kontrakt urzędnika nie przewiduje takiego wymogu, nie może on zostać zwolniony z pracy za odmowę udzielenia ślubu parze jednopłciowej. Niektóre lokalne rady ponadto zadecydowały, że urzędnicy nie mają obowiązku udzielania ślubu parom homoseksualnym. Decyzje takie były zazwyczaj podejmowane przez partie chrześcijańskie."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "W 2007 roku rząd Jana Petera Balkenende ogłosił w swym programie działania, że urzędnicy, którzy sprzeciwiają się małżeństwom homoseksualnym, mogą odmówić udzielenia ślubu takim parom. Wiele socjalistycznych i lewicowych partii politycznych sprzeciwiło się temu postanowieniu, argumentując, że urzędnicy mają obowiązek udzielać ślubu wszystkim parom bez względu na prywatne przekonania. Partie opozycyjne stwierdziły ponadto, że jeśli dany urzędnik nie chce wykonywać części ze swoich obowiązków, to w ogóle nie powinien pełnić takiej funkcji. Gmina Amsterdam ogłosiła, że nie zastosuje się do programu działania rządu i urzędnicy nadal będą mieli obowiązek udzielać ślubu wszystkim parom. W ślad za Amsterdamem podobne oświadczenia wydało także wiele innych holenderskich gmin. W odpowiedzi rząd oświadczył, że decyzja ta nie leży w gestii gmin, ale państwa."}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Według orientacyjnych statystyk podanych przez Centraal Bureau voor de Statistiek (Statistics Netherlands) (holenderski odpowiednik GUS-u), przez pierwsze sześć miesięcy obowiązywania prawa małżeństwa homoseksualne stanowiły 3,6% wszystkich małżeństw zawartych w kraju w tym okresie; w pierwszym miesiącu wskaźnik ten wynosił około 6%, a w następnych około 3%. W podanym okresie ślub wzięło 2100 mężczyzn i 1700 kobiet. Do czerwca 2004 roku ślub wzięło ponad 6 000 par jednopłciowych. W marcu 2006 roku Statistics Netherlands opublikowała przybliżone statystyki ślubów homoseksualnych w poszczególnych latach - w 2001 roku zawarto 2 500 takich małżeństw, w 2002 roku 1 800, w 2004 roku 1 200, a w 2005 roku 1 100. "}, {"title": "Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii i terytoriach zależnych", "text": "Według Statistics Netherlands, w ciągu dziesięciu lat istnienia możliwości zawierania małżeństw jednopłciowych skorzystało z niej 14 813 par (7 522 męskich i 7 291 żeńskich), spośród których rozwiodło się 1 078 par. Wskaźnik rozwodów par jednopłciowych wynosi więc 5%; dla porównania ogólny wskaźnik rozwodów w Holandii wynosi 38%."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który nadworny fotograf sprzedał swój patent firmie Eastman Kodak?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Władysław Gargul", "text": "Władysław Gargul (ur. 18 marca 1883 w Bochni, zm. 24 sierpnia 1946) – polski fotograf, wynalazca, działacz na rzecz zachowania artystycznego charakteru zawodu fotografa, Członek Honorowy Cechu Fotografików w Krakowie."}, {"title": "Władysław Gargul", "text": "Władysław Gargul był synem Józefa, przybyłego do Bochni ze Śląska Cieszyńskiego właściciela zakładu masarskiego oraz Antoniny z Krzemieńskich. W 1897 roku, w wieku 14 lat, rozpoczął praktykę w zakładzie fotograficznym Juliusza Miena (ucznia Walerego Rzewuskiego) w Krakowie, gdzie uzyskał uprawnienia zawodowe. Około 1903 roku podjął się prowadzenia w Bochni filii zakładu fotograficznego Józefa Zacharskiego z Nowego Sącza. Wkrótce stał się jej wspólnikiem, a następnie otworzył własny zakład i atelier w kamienicy przy Rynku, pod ówczesnym numerem 350. Około 1906 roku otworzył filię w Zakopanem (jest wymieniany jako jeden z pierwszych fotografów Tatr), około 1912 roku w Brzesku, miał też (prawdopodobnie od 1914 roku) filię w Wieliczce. Był pionierem produkcji fotograficznych kart pocztowych, otwierając w Bochni Pierwszy Krajowy Zakład do Produkcji Kart Pocztowych Bromosrebrnych. Za wynalazki w tej dziedzinie, między innymi przyrząd do szybkiego wykonywania reprodukcji kart pocztowych, otrzymał na Słowiańskiej Wystawie Fotograficznej w Wieliczce w 1903 roku drugi złoty i drugi srebrny medal."}, {"title": "Władysław Gargul", "text": "Przed wybuchem I wojny światowej działał również w Wiedniu, prowadząc zarówno tam, jak i w Galicji akcję na rzecz uznania artystycznego charakteru zawodu fotografa. 20 lipca 1910 roku uzyskał zatwierdzenie przez władze swojego projektu uregulowania statusu zawodu. Około 1912 roku otrzymał honorowy tytuł „c. k. nadwornego fotografa”. W 1914 roku został powołany do armii austriackiej, a prowadzenie zakładu przejęła jego żona, Janina z domu Kądziel, którą poznał jako swoją uczennicę w atelier. W 1918 roku przeniósł się do Wieliczki, pozostawiając żonę jako zarządcę zakładu w Bochni. Na nowym miejscu zajął się przede wszystkim obsługą wycieczek, odwiedzających kopalnię soli, na co uzyskał odpowiednią koncesję Zarządu Salin. Dla usprawnienia pracy korzystał z własnego wynalazku: przyrządu do automatycznego wykonywania masowych kopii odbitek, do ponad 1000 sztuk w ciągu godziny. Pierwsze znane odbitki, wykonane przy jego użyciu, pochodzą z 1919 roku. Władysław Gargul opatentował swój wynalazek i w 1925 roku zaprezentował w Stanach Zjednoczonych, gdzie wzbudził zainteresowanie firmy Eastman Kodak, która odkupiła patent. Innymi jego wynalazkami były: elektryczny aparat do suszenia klisz, elektryczna płuczkarka do odbitek czy elektryczny bęben do suszenia odbitek."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajdują się pozostałości sztuki przedromańskiej w Polsce?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Sztuka przedromańska na ziemiach polskich pojawiła się z chrześcijaństwem, czyli w X wieku i trwała do około połowy XI wieku, a za umowną datę graniczną przyjmuje się rok 1038, kiedy Brzetysław I najechał na ziemie polskie. Pojawienie się i rozwój sztuki przedromańskiej przypada zatem na okres, gdy dobiegał końca proces jednoczenia ziem polskich i gdy istniał już jednolity organizm państwowy pierwszych Piastów: Mieszka I, Bolesława Chrobrego i Mieszka II. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Wraz z chrztem w 966 roku Polska, obok nowej wiary, przyjęła także kulturę i tradycję chrześcijańską. W czasach Mieszka I zaczęły zatem napływać do Polski nowe formy cywilizacyjne z Zachodu i Południa, choć kontakt z kulturą chrześcijańską musiał rozpocząć się jeszcze przed chrztem. Ziemie polskie nie znajdowały się bowiem w izolacji, utrzymywały kontakty zarówno z ruskim Wschodem, jak i łacińskim Zachodem i przechodziły przez nie szlaki handlowe, którymi wędrowali także misjonarze. Istnieją także hipotezy, że państwo Wiślan zostało schrystianizowane już pod koniec IX lub na początku X wieku za pośrednictwem państwa wielkomorawskiego. Ważna rolę w chrystianizacji ziem polskich odegrały Morawy, a potem Czechy, skąd przybywali pierwsi duchowni i być może także artyści."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Pojawienie się nowej wiary spowodowało zapotrzebowanie na nowego rodzaju budownictwo, wyroby rzemiosła, malarstwo. Sztuka średniowieczna była związana przede wszystkim z Kościołem i władcą. Fundacji kościelnych dokonywali wszyscy panujący wówczas Piastowie. Na terenach polskich pojawiła się architektura monumentalna, zaczęto budować murowane kościoły, katedry i klasztory. W siedzibach władców powstawały pałace z kaplicami. Powstaje rzeźba architektoniczna, wyroby rzemiosła niezbędne w Kościele, zaczynają docierać iluminowane księgi. W związku z przyjęciem chrześcijaństwa utworzone zostały biskupstwa - w Poznaniu (968), Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu (1000), Kruszwicy (około 1034) oraz arcybiskupstwo w Gnieźnie (1000)."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Zabytki sztuki przedromańskiej w Polsce są nieliczne i znane głównie dzięki badaniom archeologicznym, gdyż źródła pisane są dość ubogie. Z 2. połowy X i 1. poł. XI wieku znane są przede wszystkim pozostałości budowli kamiennych oraz przedmioty. Należy jednak zauważyć, że zarówno zachowane obiekty, jak i te, które znane są tylko z przekazów źródłowych, pochodziły z importu. Iluminowane księgi, broń, biżuteria czy paramenty liturgiczne były własnością wędrujących duchownych, bądź pochodzą z wymiany handlowej, łupów wojennych, posagów, spadków czy darów. Ich pojawienie się u nas jest więc w dużej mierze kwestią zbiegów okoliczności i nie świadczy o funkcjonowaniu polskich skryptoriów czy pracowni złotniczych, chociaż niewątpliwie potwierdzają one sieć różnorodnych kontaktów pomiędzy środowiskiem polskim a środowiskami obcymi. Związki kulturalne ówczesnej Polski były różnorodne. Utrzymywano bezpośrednie stosunki kościelne z Włochami. Na dwór przybywali Sasi (m.in. Bruno z Kwerfurtu), dochodziło do związków małżeńskich polskiej dynastii z saską. Od początku XI wieku w Międzyrzeczu przebywali eremici św. Romualda, utrzymujący kontakty z opactwem w Avellana. Zauważalne są także od 1. połowy XI wieku wpływy z Dolnej Lotaryngii, skąd pochodzi Rycheza. Kontakty utrzymywano również z południowymi Niemcami, Francją, a za sprawą związków dynastycznych z Czechami, Węgrami, Skandynawią i Rusią."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "W literaturze niekiedy polska architektura przedromańska nazywana jest architekturą wczesnopiastowską. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Sztuka przedromańska wiąże się z początkiem budownictwa murowanego w Polsce. Żadna z budowli tego okresu nie zachowała się w całości, zazwyczaj są to jedynie pozostałości murów, często ukryte pod ziemią lub w murach późniejszych budynków. Znajomość architektury przedromańskiej w Polsce ogranicza się zatem do planów budowli i do prób rekonstrukcji ich układów przestrzennych. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Znane budowle to kościoły oraz budowle świeckie, głównie o charakterze pałacowym. Relikty odnaleziono m.in. w Wiślicy, Ostrowie Lednickim, Krakowie, Przemyślu, Gieczu, Poznaniu, Gnieźnie, Trzemesznie i Płocku. Pierwsze budowle kamienne wznosili zapewne architekci z Zachodu, kształcący następnie miejscowych twórców. Pod względem stylistycznym polska sztuka przedromańska wiąże się ze sztuką zachodnioeuropejską, a w mniejszym stopniu ze Wschodem. Budowle wznoszono z łamanego kamienia (tzw. appareil allongé) albo małych lub średnich ciosów (petit lub moyen appareil). Cechowały się one brakiem ozdobności, na murach występowały jedynie ślepe arkady lub fryzy arkadkowe. Architektura polska była oparta na zachodnich wzorcach, ale twórczo zaadaptowanych."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Pojawienie się architektury kamiennej nie oznaczało bynajmniej wyparcia dotychczasowej, drewniano-ziemnej. W okresie sztuki przedromańskiej (i romańskiej także) istniały dalej drewniane grody i podgrodzia, takie same jak dawniej; spiętrzały się wysoko ich masywne i pochyłe wały, z tym że starodawne \"urbanistyczne\" organizmy pozyskały nowy akcent w postaci kamiennych kościołów."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Pierwszą grupę budowli z tego okresu stanowią rotundy, pełniące rolę kaplic i związane z przylegającymi do nich palatiami na planie prostokątnym. Wznoszone były w obrębie grodów. Zespoły te mają wyraźne cechy wspólne i ich genezy upatruje się w sztuce karolińskiej i ottońskiej. Rotundy wznoszone były także w okresie romańskim; łącznie na ziemiach polskich doliczono się ich około dwudziestu. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Najlepiej zachowana jest rotunda Najświętszej Marii Panny na Wawelu, datowana na przełom X i XI wieku. Jest to budowla z czterema apsydami i przybudówką, w której mieściły się schody na emporę. Odnaleziono także ślady po budowli interpretowanej jako palatium. Rotunda została odkryta wśród zabudowań dawnych kuchni królewskich w 1917 roku przez Adolfa Szyszko-Bohusza, który następnie dokonał jej częściowej rekonstrukcji. Poprawność tej rekonstrukcji bywa dziś podawana w wątpliwość. Obecnie rotunda jest udostępniona zwiedzającym i stanowi część rezerwatu archeologicznego Wawel Zaginiony. Na Wawelu odkryto także relikty dwóch innych rotund z końca X lub 1. połowy XI wieku: rotundy jednoapsydowej i tzw. kościoła B. Rotunda znajdowała się również na Skałce w Krakowie."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Na Ostrowie Lednickim znaleziono szczątki palatium z rotundą na planie krzyża greckiego wpisanego w koło, z apsydą przy wschodnim ramieniu oraz emporą. Datowana jest na X wiek. Także w Gieczu, na terenie grodu z IX wieku, natrafiono na pozostałości po rotundzie z palatium. Datowane są na początek XI wieku i niewykluczone, że nigdy nie zostały ukończone. Kolejne relikty rotundy z tego okresu odkryto na zamku w Przemyślu. Była to kaplica jednoapsydowa, z końca X lub początku XI wieku."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Drugą grupę stanowią bardziej monumentalne założenia kamienne. Ich odkrycia przeczą dawnym tezom, że pierwsze kościoły w Polsce były prowizorycznymi, drewnianymi konstrukcjami. Do Polski Kościół przeszczepiał wykształcone już na Zachodzie wzory, zastosowane w kościołach katedralnych i klasztornych na planie podłużnym. W okresie przedromańskim wzniesiono trzy katedry - w Poznaniu, Gnieźnie i Krakowie. W dwóch pierwszych zastosowano po raz pierwszy w Polsce model trójnawowej bazyliki, obowiązujący w całym kościele łacińskim. Natomiast o pierwszej katedrze krakowskiej nie można powiedzieć nic pewnego."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Budowę katedry św. Piotra i Pawła w Poznaniu rozpoczęto zapewne w roku 968, gdy pierwszym biskupem polskim i poznańskim został Jordan. Fundamenty pierwszej świątyni odkryto podczas prac w latach 1951-56. Była to, jak już zostało powiedziane, bazylika trójnawowa z dwuwieżowym masywem wschodnim i kwadratowym prezbiterium z apsydą. W masywie zachodnim znajdowała się empora oraz wieża, po bokach opięta mniejszymi wieżami schodowymi. Pochowany w niej został jej fundator, Mieszko I. Badacze dostrzegają w niej wpływy lombardzkie."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Przedromańska katedra w Gnieźnie także zachowała się w formie szczątkowej. Kościół istniał od około 970 roku, a na pewno powstał przed 999, gdy sprowadzono do niego relikwie św. Wojciecha. W 1000 roku świątynia została podniesiona godności katedry. Ta trójnawowa bazylika miała od wschodu trzy apsydy, a od zachodu dwie wieże."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Pierwsza katedra krakowska nazywana jest również chrobrowską. Jeszcze w literaturze lat 90. XX wieku tę katedrę utożsamia się ze szczątkami, które dziś uważane są za pozostałości kościoła św. Gereona. Ślady po pierwszej katedrze, powstałej po roku 1000, są bardzo nikłe i trudno zrekonstruować jej pierwotny wygląd. Być może była to bazylika z transeptem i apsydą. Prawdopodobnie z niej pochodzą zachowane do dziś płyty z dekoracją plecionkową. Z końca X i 1. połowy XI wieku pochodzą także inne budowle, których ślady odnaleziono na Wawelu: wspomniane już trzy rotundy, tzw. budowla czworokątna i kościoły: św. Jerzego i Michała."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "W okresie przedromańskim, oprócz katedr, powstawały także świątynie klasztorne, wyłącznie benedyktyńskie: w Trzemesznie i Łęczycy, zachowane szczątkowo. Kościół w Trzemesznie - bazylikę z kryptą, tradycja wiąże ze św. Wojciechem. Zbudowano także kilka pomniejszych świątyń, m.in. kościół Najświętszego Salwatora w Krakowie."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Odrębne, szeroko dyskutowane zagadnienie, stanowią ślady po okrągłych konstrukcjach w formie mis, identyfikowanych jako sadzawki chrzcielne, pozostałe po akcjach misyjnych i masowych chrztach. Odnaleziono je w obrębie katedry w Poznaniu i w Wiślicy. Baptysteria te wykonane są z zaprawy i być może pierwotnie osłonięte były drewnianą konstrukcją. Inna z hipotez na ich temat mówi, że służyły one nie do chrzczenia, ale mieszania zaprawy."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "W okresie sztuki przedromańskiej pojawiają się najstarsze na ziemiach polskich przykłady rzeźby architektonicznej. Do dziś przetrwały jedynie płyty z dekoracją plecionkową, pochodzące najprawdopodobniej z pierwszej katedry krakowskiej."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Obok sztuki i rzeźby kościelnej istniała nadal sztuka lokalna, związana z tradycjami słowiańskimi i pogańskimi wierzeniami, uprawiana przez miejscową ludność. Odnaleziono drobne rzeźby, np. koziołki w Opolu i Ostrowie Lednickim - X-XI w., brązowego konika w Wolinie, drewnianego w Opolu - XI w. W północnej części wzgórza wawelskiego odkopano tzw. wołka wawelskiego - kamienną rzeźbę, zachowaną częściowo, o okrągłych gałkach ocznych i z kreskowaniem na czole. Datowany jest na X/XI wiek. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Nieznane są dziś żadne zabytki przedromańskiego malarstwa tablicowego czy ściennego, choć na podstawie informacji z przekazów źródłowych można wnioskować, że takowe istniały. Więcej wiadomo o iluminowanych księgach, które przywożone były do Polski. Tylko jeden zabytek z tego okresu znajduje się dziś w kraju - Praedicationes, ale nie jest to bynajmniej dzieło rodzime. Jest to najstarszy z zachowanych na terenie Polski iluminowanych rękopisów i przechowywany jest w Bibliotece Kapitulnej w Krakowie. Datowany na koniec VIII lub początek IX wieku, prawdopodobnie został wykonany w skryptorium we Włoszech. Zdobiony jest inicjałami oraz jedną całostronicową miniaturą z krzyżem i symbolami ewangelistów."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Drugim, także zachowanym do dziś, jest ottońska księga Psałterz Egberta, obecnie w Museo Archeologico Nazionale w Cividale del Friuli. Manuskrypt składa się z dwóch części - pierwotnego psałterza z 2. połowy X wieku, stanowiącego do 983 własność biskupa Trewiru, Egberta oraz doszytych do niego kart z 2. połowy XI wieku (tzw. Kodeks Gertrudy). Po 983 rękopis został przywieziony do Polski, najprawdopodobniej przez Rychezę, żonę Mieszka II. Później wraz z ich córką Gertrudą, poślubioną Izjasławowi, manuskrypt trafił na Ruś, gdzie dołączono do niego ową drugą część. Następnie księga wróciła do Polski, później do Niemiec i za sprawą Elżbiety Węgierskiej znalazł się we Włoszech, gdzie jest do dziś."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Trzecia księga - Mszał rzymski (Ordo Romanus) z 1. połowy XI wieku zaginęła w XIX w. Znana jest kopia miniatury dedykacyjnej, na której księżna Matylda wręcza księgę Mieszkowi II. Rękopis powstał w Niemczech, być może w Reichenau."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Liczba zachowanych do dziś zabytków rzemiosła przedromańskiego jest niewielka i stanowi tylko  część przedmiotów, jakie znajdowały się wówczas w Polsce. Potwierdza to relacja z Kroniki Galla, opisująca bogactwo za czasów Bolesława Chrobrego: nie tylko komesowie, lecz nawet ogół rycerstwa nosił łańcuchy złote niezmiernej wagi, taki wszyscy mieli nadmiar pieniędzy. Damy zaś dworskie tak chodziły obciążone koronami złotymi, naszyjnikami, łańcuchami złotymi, naramiennikami, złotogłowiami i klejnotami, że gdyby ich drudzy nie podtrzymywali, nie mogłyby udźwignąć tego ciężaru. Nawet uznając, że autor przesadził, ilość kosztowności musiała być znaczna. Tymczasem ilość zabytków, jakie znane są dziś, jest co najmniej skromna. Nieco więcej zachowało się z końca wieku XI i wieków XII i XIII, ale i tak stanowią one tylko niewielką część pierwotnych zasobów."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Czeski kronikarz Kosmas napisał, że Brzetysław, po złupieniu Polski, przywiózł 100 wozów ładowanych złotem i srebrem. Dwa zabytki z tego czasu znane są dzięki przekazowi z tej samej kroniki - Kosmas zanotował, że z Gniezna Brzetysław wywiózł trzy szczerozłote płyty ołtarzowe i szczerozłoty krucyfiks, mający ważyć trzy razy tyle, co Mieszko. Żywot św. Ulryka z lat 972-993 pisze o wotum odlanym na prośbę Mieszka I, wykonanym ze srebra, w formie ramienia z dłonią, będącym podziękowaniem za uratowanie życia. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Zachowane wyroby mają charakter przede wszystkim kościelny. Znaczna część wyrobów pochodziła z importu, gdyż przewyższały one wyroby lokalne, czasem jednak trudno rozstrzygnąć, czy dany wyrób jest rodzimy, czy został przywieziony z zagranicy. "}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Wśród zachowanych zabytków znajduje się czara włocławska, obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Naczynie zostało przypadkowo wyorane na polu pod Włocławkiem w 1909 roku. Jest to srebrna czara, częściowo złocona i zdobiona techniką niello, pierwotnie będąca częścią kielicha mszalnego. Na jej ściankach znajdują się osiem scen z życia Gedeona z Księgi Sędziów, wykonanych w technice trybowania. Datowana jest na wiek X i prawdopodobnie została wykonana w Szwabii (może w Sankt Gallen). Do Polski być może przywieziona przez benedyktynów. Innym zabytkiem jest tzw. kielich Dąbrówki z Trzemeszna (obecnie w katedrze gnieźnieńskiej), którego czara powstała prawdopodobnie w X wieku i była świeckim naczyniem, w XII wieku przerobionym na kielich mszalny."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "W 1964 roku, podczas badań archeologicznych przy rotundzie NMP, odnaleziono wisior na łańcuszku. Wykonany jest z kryształu górskiego w kształcie zbliżonym do walca, oprawionego w złoto i zdobionego filigranem oraz granulacją. Być może stanowił część korony lub zawieszki, noszonej na piersiach. Przez polskich badanych datowany jest na koniec X lub początek XI wieku, a przez węgierskich - na wiek XII. Z pierwszej katedry gnieźnieńskiej, sprzed roku 1018, pochodzą odnalezione płytki ceramiczne ze wzorami geometrycznymi."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Najstarsze regalia władców polskich zaginęły i do dziś zachowała się tylko Włócznia Świętego Maurycego, ofiarowana Bolesławowi Chrobremu przez Ottona III na zjeździe gnieźnieńskim. Polska Włócznia jest kopią cesarskiej Włóczni Świętego Maurycego, wykonaną w X wieku. Przechowywana jest w skarbu katedralnym w Krakowie."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Z czasów Bolesława Chrobrego zachowało się osiem szyszaków, z czego cztery znaleziono w Wielkopolsce (po jednym z Gnieźnie, Gieczu, Dymitrowie i Gorzuchach), jeden pod Królewcem, jeden we wsi Mokre koło Dubna na Wołyniu i dwa na Zadnieprzu. Mają kształt stożkowaty, zakończone są tuleją na pióropusz i wykonane są z żelaza pokrytego złoconą blachą miedzianą."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Do czasów I wojny światowej w klasztorze w Tyńcu znajdowała się kosztowna okładka rękopisu, datowana na IX lub X wiek, wiązana z Lotaryngią. Z kolei w trakcie II wojny światowej zaginęły z katedry w Kamieniu Pomorskim dwie skrzyneczki relikwiarzowe. Pierwsza z nich zawierała relikwie św. Korduli i utworzona była z użytych wtórnie plakietek z X lub XI wieku, zapewne przywiezionych ze Skandynawii. Druga, datowana na XI wiek, ma nieustalone pochodzenie."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Obok wymienionych powyżej zabytków, będących przykładami sztuki importowanej, kościelnej i dworskiej, istniała równolegle sztuka lokalna, związana z tradycjami słowiańskimi i pogańskimi wierzeniami, uprawiana przez miejscową ludność. Rzemiosło rodzime na terenie Polski miało dobrą tradycję przedhistoryczną, gdy wysoki poziom reprezentowało złotnictwo, kowalstwo i garncarstwo. W rzemiośle kultura pogańska istniała w symbiozie z chrześcijańską aż do XII wieku, kiedy zaczęła dominować ta druga. Dobrze rozwinięte było złotnictwo, którego przykłady pochodzą m.in. ze skarbów - zakopanych w ziemi naczyń z kosztownościami (np. skarb z Borucina z XI wieku, z 35 ozdobami ze srebra i 5 złotymi paciorkami, obecnie w  Muzeum Archeologicznym w Warszawie)."}, {"title": "Sztuka przedromańska w Polsce", "text": "Chrzanowski Tadeusz, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, ISBN 83-01-11171-2. Dobrowolski Tadeusz, Sztuka polska, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974. Historia sztuki polskiej, t.I: Sztuka średniowieczna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965. Mroczko Teresa, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, ISBN 83-221-0307-7. Rodzińska-Chorąży Teresa, Co nam mówi architektura murowana? [w:] Henryk Samsonowicz (red.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków 2000, s. 361–387 [na:] http://www.giecz.pl/index.php?go=rodzinska_200022."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czy Kodeks Synajski i Watykański należą do pięćdziesięciu Biblii sporządzonych na polecenie Konstantyna Wielkiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna – pięćdziesiąt egzemplarzy Biblii, które na polecenie cesarza Konstantyna Wielkiego przygotować miał Euzebiusz z Cezarei. Fakt ten został opisany przez Euzebiusza w Vita Constantini („Życie Konstantyna”), w księdze IV, rozdziałach 36-37. Od XIX wieku spekuluje się na temat możliwości przetrwania niektórych kopii do naszych czasów. Jako takowe wskazywane są Kodeks Synajski i Kodeks Watykański."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Polecenie cesarskie zostało następująco opisane przez Euzebiusza w Vita Constantini, w księdze IV, rozdziałach 36-37:"}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "\"Uznałem za stosowne wskazać Twojej Roztropności, abyś profesjonalnym kopistom, dobrze znającym się na sztuce, polecił przepisać na starannie przygotowanych pergaminach, w sposób czytelny i w poręcznej, przenośnej formie, pięćdziesiąt kodeksów Świętych Pism, których przygotowanie i użytek uważasz za niezbędny dla nauczania Kościoła\" (Eusebii Pamphili, De vita Constantini, IV, 36)."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Na temat wykonania tego polecenia Euzebiusz napisał tylko tyle: (...) εν πολυτελως ησκημενοις τευχεσι τρισσα και τετρασσα διαπεμψαντων ημων (De vita Constantini, IV, 37), w polskim przekładzie Teresy Wnętrzak: \"Wysłaliśmy mu kunsztownie i wspaniale ozdobione woluminy złożone z trzech albo czterech foliałów\" (Życie Konstantyna, WAM, Kraków 2007). Treść polskiego tłumaczenia jest jednak tylko jedną z możliwych interpretacji oryginału. Tekst Euzebiusza jest wyjątkowo niejasny ze względu na wieloznaczność terminu τευχος (naczynie, dzban, futerał na zwoje papirusowe; tom, księga, nawet kolumna tekstu). Fragment ten może być rozumiany następująco: kodeksy zostały przygotowane w trzech albo czterech tomach – tak interpretował Bernard de Montfaucon;  kodeksy zostały wysłane w trzech albo czterech skrzyniach (naczyniach) – możliwość tę zasygnalizował F. A. Heinichen;  kodeksy zostały zaaranżowane w foliałach po trzy lub cztery folios (podwójnych kart) – tak uważał Scrivener;  tekst kodeksów jest pisany w trzech albo czterech kolumnach – tak odczytywali cytowany fragment Tischendorf, Gebhardt i Gregory."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Odkrywca Kodeksu Synajskiego Konstanty Tischendorf uważał, że Kodeks Synajski oraz Kodeks Watykański należały do pięćdziesięciu Biblii sporządzonych przez Euzebiusza w Cezarei. Jego zdaniem kodeksy przygotowane przez Euzebiusza były pisane albo w trzy (jak ma Kodeks Watykański), albo w cztery kolumny na stronę (jak ma Kodeks Synajski). Pogląd ten podzielał również Pierre Batiffol. Tischendorf był zdania, że skryba 'B' Kodeksu Watykańskiego oraz skryba 'D' Kodeksu Synajskiego to ta sama osoba. Dokładne badania przeprowadzone przez Skeate'a i Milne'go wykluczyły taką możliwość."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Scrivener zwrócił uwagę na różnice zachodzące pomiędzy oboma rękopisami. Kodeks Synajski stosuje Kanony Euzebiusza, podczas gdy Kodeks Watykański posługuje się starszym systemem dzielenia ewangelicznego tekstu. Kodeks Watykański sporządzony został w formacie po pięć kart w jednym foliale, natomiast Synajski – po 8. Wskazał też na trudności w pogodzeniu obu kodeksów z opisem Euzebiusza, gdyż jego zdaniem miały one po trzy lub cztery folios w jednym foliale (Scrivener powołał się na łaciński przekład Valesiusa). Tekst Euzebiusza jest przy tym zbyt niejasny, by szukać w nim oparcia dla wątpliwych hipotez."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Westcott i Hort powołali się na listę ksiąg świętych sporządzoną przez Euzebiusza kilka lat wcześniej, a zamieszczoną przezeń w \"Historii Kościelnej\" (III księga, 25). Trudno jest dopatrzyć się zgodności między tą listą a zawartością jakiegokolwiek rękopisu zachowanego do naszych czasów. Prawdopodobnie więc żadna z 50 kopii Biblii sporządzonych przez Euzebiusza nie przetrwała. Caspar René Gregory uważał, że Kodeks Watykański i Synajski powstały w Cezarei i mogły należeć do owych 50 rękopisów Biblii sporządzonych na polecenie Konstantyna."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Frederic G. Kenyon zauważył, że brak wystarczających dowodów, by wierzyć, że kodeks Watykański i Synajski należą do pięćdziesięciu egzemplarzy Biblii. Jego zdaniem oba kodeksy powstały raczej w Aleksandrii niż w Cezarei. Victor Gardthausen argumentował, że Sinaiticus jest o co najmniej 50 lat młodszy niż Vaticanus i hipotetycznie tylko on mógłby wchodzić do owych 50 egzemplarzy."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Kirsopp Lake (1872–1946) był przekonany, że egipskie pochodzenie obu kodeksów jest bardziej prawdopodobne niż cezarejskie. Sinaiticus stosuje nietypową transkrypcję terminu κραβαττος jako κραβακτος (łoże), a zamiast Ισραηλειτης wprowadza formę Ισδραηλειτης, podobnie w Vaticanus pojawia się Ιστραηλειτης. Formy te spotykane są tylko w egipskich papirusach. Kolejność Listów Pawłowych jest właściwa dla koptyjskiej tradycji i jest zgodna z kolejnością przekazaną przez Atanazego w Liście wielkanocnym z 367 roku. Niemniej oba kodeksy mogły należeć do owych 50 kopii, jakkolwiek zostały sporządzone w Aleksandrii na polecenie Euzebiusza."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Hermann von Soden był zdania, że rękopisy reprezentowały tekst cezarejski. Według B. H. Streetera wysłane rękopisy reprezentowały recenzję Lucjana z Antiochii i dlatego Hieronim będąc w Konstantynopolu około roku 380 spotkał tam ten właśnie typ tekstu."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Skeat rozwinął hipotezę Tischendorfa. Zdaniem Skeata Kodeks Watykański został odrzucony przez cesarza, ponieważ nie zawierał Kanonów Euzebiusza, zawierał wiele not korektorskich (uczynionych jeszcze w skryptorium), a ponadto brakowało w nim ksiąg Machabejskich."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Kurt Aland, Bruce M. Metzger i inni hipotezę Tischendorfa uznali za mało prawdopodobną. Zdaniem Parkera Kodeks Synajski powstał w latach 350–360, wskazał też że nie było to jedyne tego typu przedsięwzięcie w tamtych czasach. Podobnego dokonał Atanazy Wielki za Konstansa, z pewnością były też inne analogiczne przypadki. Fakt, że oba rękopisy przekazują tekst Nowego Testamentu według tradycji aleksandryjskiej czyni tę hipotezę mało prawdopodobną."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Kopie zamówione przez Konstantyna miały służyć dla Konstantynopola. Niezależnie od tego, w innych miejscach powstały kopie dla innych Kościołów. Notę o innym podobnym przedsięwzięciu znajdujemy u Atanazego, który informuje, że posłał Euzebiuszowi z Nikomedii księgi zawierające Pismo Święte, przygotowane na jego polecenie. Atanazy mógł otrzymać to żądanie pomiędzy 23 listopadem 337 roku a 16 kwietniem 339 roku D. C. Parker, ''Codex Sinaiticus: The Story of the World's Oldest Bible, London: The British Library, 2010, s. 22.. Atanazy nie podaje liczby sporządzonych przez siebie kopii. J. Duplacy oszacował, że całkowita liczba rękopisów sporządzonych w IV wieku wynosiła 1500-2000, po 4-5 kopii dla każdej diecezji."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Tak wielka liczba rękopisów wysłana do stolicy cesarstwa musiała wywrzeć wpływ na historię tekstu Nowego Testamentu. Heinrich Schumacher (1883–1949) uważał, że Euzebiusz przygotował 50 lekcjonarzy. Tekst późniejszych lekcjonarzy bizantyńskich pochodzi właśnie stąd."}, {"title": "Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna", "text": "Hermann von Soden tekst reprezentowany przez 50 Biblii Konstantyna oznakował przy pomocy symbolu I. Uważał, że tekst ten jest rezultatem recenzji dokonanej przez Pamfila w Cezarei ok. roku 300. Tekst ten nie zachował się w czystej postaci. Frederic G. Kenyon był zdania, że tekst owych kopii reprezentował raczej antiocheńską niż aleksandryjską tradycję tekstualną. Streeter uznał, że Euzebiusz użył starych rękopisów przechowywanych w bibliotece cezarejskiej, których tekst jest bliski dla tekstu cytatów Orygenesa. Ten typ tekstu Streeter nazwał cezarejskim. John William Wevers  uważa, że w oparciu o egzemplarze nadesłane przez Euzebiusza powstała konstantynopolitańska recenzja tekstu Septuaginty. Reprezentują ją rękopisy: A, M, V, 29, 59, 68, 71, 82, 121 i 122."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki tytuł nosiło czasopismo poświęcone historii hrabstwa kłodzkiego redagowane przez Wilhelma Hohausa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wilhelm Hohaus", "text": "Wilhelm Hohaus (ur. 30 czerwca 1844 w Jaszkowej Dolnej, zm. 25 grudnia 1909 w Bystrzycy Kłodzkiej) – niemiecki duchowny katolicki i teolog, wielki dziekan kłodzki i wikariusz arcybiskupi dla wiernych hrabstwa kłodzkiego od 1901, historyk."}, {"title": "Wilhelm Hohaus", "text": "Studiował teologię na Śląskim Uniwersytecie im. Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu. Po jej ukończeniu został wyświęcony na księdza w 1870, następnie kontynuował studia specjalistyczne uzyskując stopień doktora teologii. "}, {"title": "Wilhelm Hohaus", "text": "Pracował jako wikariusz w parafiach na terenie wielkiego dekanatu kłodzkiego oraz nauczyciel w seminarium nauczycielskim w Bystrzycy Kłodzkiej, gdzie był jednym z redaktorów kwartalnika historycznego \"Vierteljahrschrift für Geschichte und Heimatkunde der Grafschaft Glatz\"A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 16-17.ISBN 8374321334. W 1899 został proboszczem bystrzyckim."}, {"title": "Wilhelm Hohaus", "text": "W 1901 wybrano go wielkim dziekanem i wikariuszem arcybiskupa praskiego dla wiernych hrabstwa kłodzkiego z prawem noszenia infuły, pektorału i pastorału, został również kanonikiem wrocławskim i prałatem. W 1905 gościł w hrabstwie metropolitę praskiego kardynała Leona Skrbenský'ego, który przeprowadzał wizytę kanoniczną parafii dekanatu, m.in. dokonał konsekracji nowego kościoła w Jaszkowej Dolnej."}, {"title": "Wilhelm Hohaus", "text": "Zmarł w 1909 i został pochowany w Bystrzycy Kłodzkiej. Na miejscowym cmentarzu zachował się jego grób."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który amerykański działacz społeczny jest nazywany Kaznodzieją z karabinem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sam Childers", "text": "Sam Childers, ps. Kaznodzieja z karabinem (ur. 1962 w  Grand Forks, Dakota Północna) – były członek gangu motocyklowego, obecnie założyciel fundacji Angels of East Africa zajmującej się ratowaniem dzieci w Sudanie Południowym i Ugandzie."}, {"title": "Sam Childers", "text": "Urodził się w Grand Forks w Dakocie Północnej. W wieku jedenastu lat razem z rodziną przeprowadził się do Grand Rapids w Minnesocie. W siódmej klasie popadł w alkoholizm, uzależnienie od heroiny i kokainy, zaczął pracować jako ochroniarz przy transakcjach narkotykowych, a jazda na motocyklu stała się dla niego stylem życia."}, {"title": "Sam Childers", "text": "Podczas jednej z transakcji na Florydzie, poznał on striptizerkę Lynn, z którą w grudniu 1982 roku, po kilkunastu miesiącach znajomości, ożenił się. Niedługo po tym, jego żona nawróciła się na chrześcijaństwo, a on sam przeżył przemianę duchową dopiero po zajściu przez nią w ciążę, co odczytał jako interwencję Boga, gdyż przez poprzednie pięć lat mieli oni problemy z poczęciem dziecka. Ich córka, Paige, urodziła się w 1989 roku."}, {"title": "Sam Childers", "text": "W 1992 roku, po rozpoczęciu nauki umożliwiającej bycie pastorem, Childers założył w Central City w Pensylwanii wspólnotę religijną Shekinah Fellowship Church, która weszła w skład unii Zborów Bożych oraz zaczął pracować jako przedsiębiorca budowlany w Detroit."}, {"title": "Sam Childers", "text": "Za namową pastora, w 1998 roku wyruszył w swoją pierwszą ze swoich podróży do Sudanu, w trakcie których narażony był na ataki (m.in odwetowe) Armii Bożego Oporu (LRA)."}, {"title": "Sam Childers", "text": "Niedługo po pierwszej podróży, Childers i jego żona Lynn, poruszeni brutalnymi aktami przemocy LRA, założyli fundację Angels of East Africa, prowadzącą sierociniec w Nimule dla około 300 dzieci, dzięki któremu liczbę uratowanych przez nich osób można liczyć w tysiącach. Przydomek \"Kaznodziei z karabinem\" (ang. Machine Gun Preacher) zyskał dzięki chronieniu utworzonego przez siebie domu dziecka z AK-47 w ręku oraz organizacji zbrojnych rajdów na terytoria LRA w celu ratowania tamtejszych dzieci."}, {"title": "Sam Childers", "text": "Swoje życie i doświadczenia Sam spisał w książce ''Another Man's War."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym zwierzyniec różni się od ogrodu zoologicznego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Zwierzyniec – rodzaj ogrodu, teren łowiecki lub teren hodowli zwierząt. Teren taki charakteryzuje się adaptacją formy naturalnej krajobrazu lub jego nieznacznymi zmianami, może być ogrodzony lub istnieje umowna granica odgradzająca zwierzyniec. Zwierzęta żyją na tym terenie wolno, możliwa jest także opieka nad nimi, dokarmianie lub inna pielęgnacja (np. opieka weterynaryjna lub reprodukcja), mające na celu przygotowanie odpowiedniej ilości i jakości zwierzyny."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Pierwsze typowe zwierzyńce pojawiły się w ogrodach renesansowych pod koniec XVI wieku, choć trzymanie zwierząt w ogrodzie znane było już starożytnym."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "W średniowieczu znane było trzymanie zwierząt w okolicy zamków królewskich i książęcych lub na obrzeżach miast. Początkowo były to zwierzyńce zamknięte, czyli ogrodzone. Służyły do polowań, trzymano w nich grubą zwierzynę m.in. jelenie, łosie, sarny, niedźwiedzie i żubry. Często znajdowała się w obrębie zwierzyńca altana lub pawilon, służące do odpoczynku polujących i do obserwacji zwierząt. Drogi na obszarze zwierzyńca miały być usytuowane tak, aby możliwa była obserwacja zwierząt z daleka."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Pewną odmianą zwierzyńców, która powstała w średniowieczu, były menażerie, jednak przeznaczone było dla typowo dzikich zwierząt, często sprowadzanych z odleglejszych terenów (lamparty w zamku w Palermo oraz lwy w Paryżu lub Hadze) i znajdowały się one na terenie zamków. Najbardziej rozpowszechniły się w Anglii w XI wieku."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Przykłady z okresu średniowiecza zamek w Woodstock (Anglia) zamek w Palermo (Włochy) zamek w Hadze (Holandia) zamek w Paryżu – Luwr (Francja)"}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "W okresie renesansu zwierzyńce pojawiły się pod koniec XVI wieku jako nowy element ogrodów przypałacowych. Podobnie jak w średniowieczu pojawiały się na ich terenach pawilony lub wille, umożliwiające nie tylko obserwację i odpoczynek polujących, ale także służące jako domki dla gości. Ogrody ze zwierzętami często podzielone były na regularne kwatery, oddzielające od siebie ogród i sam zwierzyniec. Zwierzęta znajdowały się częściowo w wolierach i klatkach na terenie gęsto zadrzewionym, resztę terenu stanowił otwarty teren łowiecki, pozbawiony drzew. Na terenie zwierzyńca znajdował się też najczęściej staw lub sadzawka, w których można było łowić ryby. Jeśli jeziorko posiadało wyspę, tworzono na niej najczęściej hodowlę królików."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "W tym okresie zwierzyńce stanowiły teren podzielony przynajmniej na dwie części, gdzie w jednej znajdowały się zwierzęta w klatkach i innych budowlach, a w drugiej – zwierzęta hodowlane, jednak wypuszczane wolno, na które przeprowadzało się polowania."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Przykłady z okresu renesansu Villa Respiro w Rzymie (Włochy) Villa Pamphili w Rzymie (Włochy) Villa Barbarigo w Valsanzibio (Włochy)"}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "W okresie baroku znacznie wzrosła liczba ludności, szczególnie w miastach, dlatego konieczne było przeniesienie zwierzyńców poza ich teren. Tak zaczęły powstawać letnie rezydencje dla królów i szlachty, a wraz z nimi zwierzyńce. Od tego momentu stanowiły już ścisły kompleks połączony z ogrodem, najczęściej w układzie promienisto-wachlarzowym lub gwiaździstym, będącym symetryczną częścią rezydencji. Nieodłącznym elementem stały się menażerie, które z czasem jeszcze bardziej zyskały na znaczeniu – zwierzęta można było oglądać zamknięte w klatkach i wolierach, odpowiednio eksponowane."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Ogrody ze zwierzyńcami poprzecinane były alejami i drogami, co pewien czas przerwane okrągłym placem. Same zwierzyńce miały powierzchnię często dużo większą niż ogrody ozdobne. Ważniejszym elementem od polowania stawała się obserwacja zwierząt w ich naturalnym środowisku. Zapewniano im odpowiednią opiekę. Powszechne stało się także sprowadzanie różnych egzotycznych gatunków."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "W tym okresie zwierzyńce wraz z ogrodami często zajmowały ponad 1000 hektarów."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Przykłady z okresu baroku Wersal (Francja) – ogród ze zwierzyńcem oraz menażerią Rambouillet (Francja) Grosbois (Francja) Jardin des Plantes w Paryżu (Francja)"}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Zwierzyńce wraz z menażeriami stawały się coraz popularniejsze wśród władców oraz ludzi zamożnych. O wiele prostsze stało się także pozyskiwanie nowych, niespotykanych dotychczas w Europie gatunków zwierząt. Jedną z najistotniejszych różnic między zwierzyńcami a ogrodami zoologicznymi stała się możliwość odwiedzania tych drugich przez większą liczbę zwiedzających."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Jednym z pierwszych obiektów tego typu przekształconych w ogród zoologiczny był kompleks Jardin des Plantes w Paryżu w 1794 roku. Sama struktura ogrodu nie zmieniła się znacznie – był to swobodnie ukształtowany teren z dużą ilością roślinności oraz klatkami i wolierami dla zwierząt. Rozwiązania tego ogrodu stanowiły wzór do powstających w całej Europie ogrodów zoologicznych takich jak ogrody zoologiczne w Londynie, Bristolu, Antwerpii i Berlinie, a z czasem także na świecie – ogród w Nowym Jorku i Filadelfii."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Jako zorganizowane kompleksy pojawiły się w okresie renesansu. Urządzane były, jak w całej Europie, w pobliżu zamków. Często były to wydzielone i ogrodzone części lasów. Małe zwierzyńce łączono w ogrody razem z sadami. Popularne w Polsce były ptaszarnie. Z czasem także zaczęto tworzyć menażerie, lecz nie były one tak okazałe jak na zachodzie Europy. Pierwszy ogród zoologiczny powstał w Poznaniu w 1871 roku, poza murami miasta."}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "Przykłady polskich zwierzyńców zwierzyniec królewski pod Wzgórzem św. Bronisławy pod Krakowem zwierzyniec \"Zgzwizda\" w Rudnikach zwierzyniec w Ujazdowie koło Warszawy"}, {"title": "Zwierzyniec (łowiectwo)", "text": "L. Majdecki, 2009; \"Historia ogrodów\" (tomy I i II)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co przyczyniło się do katastrofy lotniczej w Taszkencie w 2004 roku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Katastrofa lotu Uzbekistan Airways 1154", "text": "Katastrofa lotu Uzbekistan Airways 1154 wydarzyła się 13 stycznia 2004 roku w Taszkencie, stolicy Uzbekistanu. Samolot Jakowlew Jak-40, należący do linii Uzbekistan Airways i lecący z miasta Termez do Taszkentu, rozbił się przy lądowaniu w trudnych warunkach atmosferycznych nieopodal lotniska Tashkent International Airport. W wyniku katastrofy śmierć poniosło 37 osób (32 pasażerów i 5 członków załogi) - wszyscy znajdujący się na pokładzie."}, {"title": "Katastrofa lotu Uzbekistan Airways 1154", "text": "13 stycznia 2004 roku około godziny 19:20 piloci Jakowlewa przygotowywali się do lądowania na lotnisku w Taszkencie. W czasie lądowania samolotu w Taszkencie panowały złe warunki atmosferyczne - całe miasto było spowite gęstą mgłą. Zdezorientowani piloci błędnie oszacowali odległość, jaka dzieliła ich maszynę od lotniska. W efekcie zaczęli schodzić do lądowania zbyt wolno. Na wysokości 60 metrów piloci spostrzegli światła pasa startowego znajdujące się pod samolotem, jednak za późno zorientowali się, że są to już końcowe metry pasa. Kapitan natychmiast zwiększył ciąg silników, by wznieść Jakowlewa w górę, jednak samolot znajdował się już zbyt nisko. Maszyna wylądowała 260 m za pasem startowym, uderzyła prawym skrzydłem o betonowy mur, straciła lewe skrzydło, roztrzaskała się o betonowy mur, a następnie runęła do pobliskiego strumienia i stanęła w płomieniach. Spośród 37 osób na pokładzie, wszyscy ponieśli śmierć na miejscu."}, {"title": "Katastrofa lotu Uzbekistan Airways 1154", "text": "Przyczyną katastrofy były złe warunki atmosferyczne, które przyczyniły się do popełnienia przez pilotów Jakowlewa szeregu błędów. "}, {"title": "Katastrofa lotu Uzbekistan Airways 1154", "text": "Początkowo media błędnie poinformowały, że samolot, który uległ katastrofie to Antonow An-24."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się pomnik jednego z pionierów radia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pomnik Aleksandra Popowa w Jekaterynburgu", "text": "Pomnik Aleksandra Popowa (ros. Памятник Александру Степановичу Попову) – pomnik znajdujący się w Jekaterynburgu, w obwodzie swierdłowskim, przedstawiający Aleksandra Stiepanowicza Popowa."}, {"title": "Pomnik Aleksandra Popowa w Jekaterynburgu", "text": "Pomnik poświęcony rosyjskiemu fizykowi, Aleksandrowi Popowowi, znajduje się w rejonie kirowskim miasta Jekaterynburga . Aleksandr Popow pochodził z ziemi jekaterynburskiej, natomiast w samym mieście studiował w latach siedemdziesiątych XIX wieku, a pomnik stoi właśnie niedaleko miejsca, w którym ten rosyjski pionier radia pobierał nauki w jednym z miejscowym seminariów duchownych . Pomysły umiejscowienia w SwierdłowskuW latach 1924-1991 Jekaterynburg nosił nazwę Swierdłowsk. monumentu poświęconemu Aleksandrowi Popowowi pojawiły się jeszcze w latach pięćdziesiątych XX wieku. Głównymi inicjatorami pomysłu uhonorowania Popowa była rodzina wynalazcy, która przez wiele lat starała się u władz sowieckich o sfinansowanie budowy . Początkowo planowano wznieść monument w Leningradzie, ale koszty okazały się zbyt duże – wtedy zdecydowano się by ostatecznie umiejscowić monument w Swierdłowsku. Zadanie opracowania projektu powierzono Władimirowi Jegorowowi, który z początku zamierzał umiejscowić Popowa w postaci stojącej na cokole. Pomysł ten musiał zostać zarzucony z powodu problemów technicznych i braków w odpowiednim sprzęcie, dlatego ostatecznie Popow na swoim pomniku umieszczony został w postawie siedzącej. Sama rzeźba została wykonana z kilku elementów żelaza, a następnie połączona w jedną całość, pomalowana na kolor brązowy i umieszczona na cokole. Nazwiska głównego architekta oraz inżynierów, którzy pomagali w wykonaniu monumentu, umieszczono na specjalnej pamiątkowej tablicy. "}, {"title": "Pomnik Aleksandra Popowa w Jekaterynburgu", "text": "Pomnik Aleksandra Popowa został uroczyście odsłonięty 7 maja 1975 roku . W jego pobliżu znajduje się jeden z urzędów pocztowych, park, a przed samym pomnikiem znajduje się fontanna. Aleksandr Popow przedstawiony jest w zamyślonej pozie, siedzący na ławce, jego głowa jest lekko pochylona, a ręce złożone. W 2005 roku pomnik został odnowiony, a dodatkowo poświęcony przez arcybiskupa Wincentego, stojącego na czele prawosławnej eparchii jekaterynburskiej i wierchoturskiej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto znalazł zgubiony rozkaz Roberta Lee?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Rozkaz specjalny 191 (znany również jako zaginiona przesyłka lub zgubiony rozkaz) – rozkaz operacyjny wydany przez generała armii konfederackiej Roberta Lee we wrześniu 1862 roku w czasie marszu Armii Północnej Wirginii w głąb stanu Maryland podczas wojny secesyjnej. Zgubiony odpis rozkazu został znaleziony w hrabstwie Frederick przez żołnierza Unii i przekazany generałowi George'owi B. McClellanowi, dowódcy Armii Potomaku, co miało pewien wpływ na przebieg bitew o South Mountain i nad Antietam i zadecydowało o wycofaniu się Armii Północnej Wirginii na południe. Tym samym zakończyła się ostatecznie ofensywa konfederatów ku północy i rozpoczęła kontrofensywa wojsk unii."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Rozkaz został wydany przez dowódcę Armii Północnej Wirginii 9 lub 10 września 1862 roku w czasie kampanii w stanie Maryland. Generał Lee przedstawiał ogólną sytuację - wymieniał szczegółowo ruchy własnych jednostek na wstępnym etapie działań. Lee podzielił swą armię na kilka kolumn. Dopiero później miał przegrupować swe siły. Zgodnie z ujawnionym później tekstem rozkazu, generał-major Stonewall Jackson miał przenieść swoją kwaterę główną do Martinsburga, podczas gdy kolumny McLawsa i Walkera miały „starać się zająć miejscowość Harpers Ferry”, generał-major James Longstreet został skierowany na północ do Boonsboro, zaś dywizja D.H. Hilla miała iść w straży tylnej."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Lee podawał w rozkazie dokładnie drogi i czas przemarszu oddziałów atakujących Harpers Ferry. Jego adiutant, generał-brygadier Robert H. Chilton, sporządził odpowiednią liczbę kopii rozkazu i podpisał je w imieniu generała Lee. Następnie konni kurierzy mieli dostarczyć je do rąk wymienionych dowódców. Stonewall Jackson przekazał (na wszelki wypadek) kopię dokumentu swemu byłemu podwładnemu, gen. Hillowi, który później przyznał, że była to jedyna kopia rozkazu, jaką otrzymał."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Generał Lee w czerwcu pobił McClellana pod Richmond, w sierpniu Johna Pope’a pod Manassas niedaleko Waszyngtonu, a teraz miał zamiar zadać ostateczny cios wojskom Północy. O McClellanie, który miał ponownie stanąć przeciw niemu, mawiał: „dobry generał, tylko zbyt ostrożny”."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Lee miał zamiar wkroczyć do Marylandu i tak manewrować, by odciągnąć armię Unionistów od ich baz, potem zwabić do Doliny Cumberland w Pensylwanii i tam wydać ostateczną bitwę. Rozkaz Specjalny 191 został wydany właśnie w tym celu. Pierwszym zadaniem miało być opanowanie Harpers Ferry i tym samym przejęcie kontroli nad całą Doliną Shenandoah – najprostszą drogą komunikacyjną między Południem, a głębokim zapleczem Północy. Zadanie to miał wykonać gen. Stonewall Jackson."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Dzieląc swą armię w obliczu nieprzyjaciela Lee łamał przyjęte zasady gry wojennej, ale czynił tak nie bez powodu. Wcześniej dwukrotnie udało mu się pobić w ten sposób przeciwników. Teraz, jak planował, wyciągnie Unionistów spod Waszyngtonu. Będą maszerować za nim jak zwykle ostrożnie (czyli wolno), minie więc kilka dni nim dogonią go w Pensylwanii, wówczas Jackson już będzie z powrotem, a „armia (Północnej Wirginii) pokaże na co ją stać”J.M. McPherson, Battle Cry of Freedom, s.537.."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Około 10 rano w sobotę 13 września 1862 roku kapral Barton W. Mitchell z 27 Regimentu Piechoty z Indiany znalazł w trawie na poboczu drogi w pobliżu miejscowości Frederick kopertę, w której znajdowały się trzy cygara owinięte kartką papieru. Mitchell otworzył kopertę i zauważył, że zapisana kartka to rozkaz generała Lee. Odgadując, że może to być coś ważnego, oddał całą przesyłkę sierżantowi Blossowi. Teraz obaj poszli do kapitana Petera Koppa, który odesłał kopertę do dowódcy regimentu pułkownika Colgrove’a, ten zaś do kwatery głównej dowództwa korpusu. Tam generał Alpheus Williams potwierdził autentyczność podpisu Chiltona parafującego rozkaz. Rozkaz trafił natychmiast do generała-majora George’a B. McClellana, dowódcy Armii Potomaku. McClellan przeczytał i krzyknął „Teraz wiem co robić!”, po czym wyjaśnił zaskoczonym oficerom: „Jeśli z tym papierem nie stłukę Bobbiego Lee, to na pewno mogę wracać do domu”. "}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Przez całe popołudnie 11 września sztabowcy Armii Północnej Wirginii zajęci byli sporządzaniem kopii rozkazu, a gdy tylko to zrobili, na trasy ruszyli konni posłańcy. Każda kopia była pojedynczą kartką papieru zapisanego po obu stronach, opatrzoną dopiskiem „TAJNE” i sygnowaną przez Chiltona. Każda miała być dostarczona w kopercie, którą adresat miał podpisać jako potwierdzenie odbioru. Wszystkie, prócz jednej, zostały dostarczone bez przygód. Wyjątkiem była ta, która miała trafić do gen. Hilla. Ktoś w dowództwie zawinął w nią trzy cygara, bowiem wiadomym było, że Hill lubi dobry tytoń. Przesyłka nigdy nie dotarła na miejsce, kapral Mitchell znalazł ją w miejscu odległym od ostatniego obozowiska generała sił konfederackich. "}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "O świcie 10 września Jackson poderwał trzy swoje dywizje i poprowadził je przez przełęcze w paśmie South Mountain, przekroczył rzekę Potomac pod Williamsport, a następnie – spychając przed sobą garnizon Martinsburga – podszedł od zachodu pod Harpers Ferry. W tym samym czasie dwie pozostałe jego dywizje, tak jak spodziewał się generał Lee, maszerowały innymi szlakami, by całkowicie otoczyć miasteczko. Mimo 24-godzinnego opóźnienia, operacja przeciwko Harpers Ferry przebiegała bez zakłóceń. Tymczasem Lee wysłał dwie dywizje Longstreeta do pilnowania granicy Pensylwanii w Hagerstown. Samotna dywizja Hilla została w Boonsboro jako ariergarda."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "„Jak tylko będę wiedział gdzie uderzyć – obiecał McClellan prezydentowi Lincolnowi – to zrobię to bez chwili wahania”. Tymczasem jego kawaleria, dowodzona przez Alfreda Pleasontona, nie była w stanie przedrzeć się przez jeźdźców Jeba Stuarta i podejrzeć, co robi Armia Północnej Wirginii. W tej sytuacji zwiad musiał opierać się na zeznaniach jeńców i dezerterów oraz zawsze mało pewnych opowieściach mieszkańców wsi i miasteczek, przez które przechodzili konfederaci. Rezultaty były łatwe do przewidzenia: każdy z raportów dostarczanych do kwatery McClellana mówił co innego. Armia konfederacka maszerowała we wszystkich możliwych kierunkach, a położenia wojsk „Stonewalla” Jacksona nie udało się ustalić. Doszło do tego, że w pewnym momencie McClellan zatrzymał wojska na cały dzień, bowiem jeden z raportów doniósł, że Lee na czele wszystkich wojsk maszeruje wprost na niego. Największe wątpliwości budziła liczebność armii generała Lee. Pewne doniesienia mówiły nawet o 120 tysiącach, co McClellan skomentował w liście do żony pisząc: „jest ich o dwadzieścia pięć procent więcej niż nas”. Nie była to prawda, bowiem Armia Północnej Wirginii w rzeczywistości nie przekraczała 45 tysięcy ludzi."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "McClellan wiedział teraz w zasadzie wszystko: znał cele Lee, kierunek i tempo marszu poszczególnych kolumn, miał więc prawo powiedzieć to, co powiedział wieczorem do generała Johna Gibbona: „Zobaczysz. Jeśli rebelianci nie zmienią swych planów, Castiglione to nic przy tym co ja zrobię!” (Bitwa pod Castiglione z roku 1796 to klasyczny przykład znakomitego manewru Napoleona, który rozbił w puch znacznie silniejszą, ale podzieloną, austriacką armię Wurmsera). McClellan stał rzeczywiście przed ogromną szansą. Czasu było niewiele. Operacja Jacksona pod Herpers Ferry trwała już trzy dni."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Można przypuszczać, że każdy generał na jego miejscu natychmiast kazałby bębnić na wymarsz, by wykorzystać siedem pozostałych do wieczora godzin i dotrzeć do podnóży South Mountain. W ten sposób w godzinach rannych w niedzielę mógłby zacząć forsować przełęcze. Każdy generał, ale nie McClellan, ostrożny z natury a dodatkowo bojący się kolejnej porażki ze strony Lee. Zamiast działać rozważał różne sytuacje. „Jeśli rebelianci nie zmienią swych planów...” – powiedział. Tymczasem wywiad donosił o jakichś dywizjach konfederackich pod Hagerstown oraz o forsowaniu Potomaku pod Williamsport, a tego w rozkazie Lee nie było. McClellan posłał kopię rozkazu swemu dowódcy kawalerii, ale Pleasonton odpowiedział, że jego zdaniem wojska nieprzyjaciela poruszają się zgodnie z instrukcją swego dowódcy. Koniec końców McClellan zdecydował ruszyć swą armię w niedzielę rano. Zmarnował w ten sposób 18 godzin."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Z notatki pozostawionej przez generała Williamsa wynikało, że znalazca powinien był zostać awansowany, wyróżniony w rozkazie dziennym, być może nawet odznaczony właśnie ustanowionym Medalem Honoru. Nic takiego nie nastąpiło. McClellan powiedział po wojnie, że pojęcia nie miał, jak rozkaz specjalny 191 do niego dotarł. Dopiero w roku 1886, a więc w dwadzieścia cztery lata później, rzecz nagłośnił magazyn „Century” zamieszczając relację pułkownika Colgrove’a. W ten oto sposób nazwisko Bartona Mitchella ujrzało światło dnia, ale kapralowi Mitchellowi nic to nie dało. Bitwa nad Antietam, rozpoczęła się w cztery dni później. Kompania F miała 40% strat. Mitchell, Campbell i Bloss zostali ranni, a kapitan Kopp zginął."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Rana nogi Mitchella była poważna i nigdy jej na dobre nie wyleczył. Spędził osiem miesięcy w szpitalu, po czym został odesłany do domu. Źle zagojona rana dokuczała mu coraz mocniej, aż w końcu przykuła go do łóżka. Zmarł w roku 1869, jeszcze przed pięćdziesiątką. Wdowa nie mogła doprosić się o rentę po nim aż do roku 1890, kiedy to wreszcie odpowiedni wydział administracji wojskowej dowiedział się o znalezisku Mitchella."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Wiadomo jak rozkaz specjalny 191 został znaleziony, ale nie wiadomo kiedy, jak i kto go zgubił. Jedno wydaje się pewne – nie była to wina generała Hilla, jakkolwiek oskarżano go, a to że wyrzucił list uznawszy za rzecz bez znaczenia, a to że zostawił kopertę na stole w swej kwaterze, a to znów, że widziano jakoby jak koperta wypadła mu z kieszeni gdy jechał konno przez Frederick. Tymczasem rozkaz został znaleziony wraz z kopertą w miejscu, w którym Hill nigdy nie kwaterował; adresat musiał podpisać i oddać kopertę kurierowi. W tej sytuacji jest oczywiste, że Hill nigdy przesyłki nie otrzymał, a tak zgubienie jej jak i znalezienie było dziełem przypadku."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "W jednej z lansowanych po wojnie teorii pojawił się motyw zdrady. W swych pamiętnikach major Ratchford, adiutant generała Hilla nadmienia, że jakoś w tym samym czasie kurier z kwatery głównej Armii Północnej Wirginii został zdemaskowany jako szpieg Unionistów i powieszony. Motyw zdrady kłóci się jednak z miejscem znalezienia koperty. Gdyby bowiem kurier-zdrajca chciał dostarczyć rozkaz specjalny nr 191 Unionistom, to znalazłby tysiąc sposobów lepszych niż rzucenie w trawę na poboczu mało ważnej drogi w nadziei, że jacyś żołnierze Północy ją znajdą."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Najprawdopodobniej było tak: kurier zgubił kopertę jadąc do obozu Hilla. Gdy zorientował się co się stało być może zawrócił i szukał, ale nie znalazł. Po powrocie do obozu dowiedział się, że generał rozkaz Lee jednak dostał, więc pomyślał, że być może ktoś inny go znalazł i dostarczył. Po powrocie do kwatery głównej musiał się jakoś wytłumaczyć, albo sfałszować kopertę. Jak by nie było potrafił dobrze zatrzeć ślady. Inną natomiast dziwną sprawą jest fakt, że w kwaterze Lee nigdy nie wszczęto na ten temat dochodzenia; nawet wtedy, gdy wyszło na jaw, że tajny rozkaz trafił do rąk McClellana. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że kilku biografów generała Lee uważa, iż wiedział on o tym w 12 godzin od momentu, gdy zgubiony rozkaz znalazł się w ręku McClellana. Tak raczej na pewno nie było, a Lee dowiedział się o całej sprawie z „New York Journal of Commerce” z 1 stycznia 1863 (Lee czytał gazety Unionistów), gdzie wydrukowano kopię rozkazu. "}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "W marcu McClellan zeznał przed komisją Kongresu: „w miejscowości Frederick znaleźliśmy oryginał rozkazu dla generała Hilla, a wydanego przez generała Lee, który ujawnił swoje zamiary”. W miesiąc później zeznania te zostały opublikowane przez komisję i zaraz przedrukowane przez gazety. Ciekawe, co o całej sprawie powiedział Lee. Otóż w roku 1868, omawiając swą kampanię w Marylandzie, wspomniał, że w nocy z 13 na 14 września otrzymał depeszą od Jeba Stuarta, który przekazał mu relację cywila, będącego gościem w kwaterze McClellana 13 września rano. Cywil, sympatyk Konfederatów, miał powiedzieć, że podczas spotkania jeden z oficerów wręczył McCellanowi jakiś list, po przeczytaniu którego dowódca Unionistów wyglądał na bardzo podnieconego i powiedział głośno: „Teraz wiem co robić!” Cywil pospieszył natychmiast zawiadomić Stuarta, że coś – nie wiadomo dokładnie co – dodało Unionistom animuszu. Gdy był w drodze widział jakieś jankeskie oddziały maszerujące w kierunku South Mountain (w rzeczywistości musiał to być jakiś lokalny przemarsz, nie mający nic wspólnego z ofensywą). Stuart natychmiast zawiadomił o tym Lee w Hagerstown. Kontynuując tę historię Lee powiedział, że to, co McClellan trzymał w ręku to oczywiście zgubiony rozkaz. Nie ma to nic wspólnego z prawdą, a raczej z „wtórną wiedzą” generała Lee. Po pierwsze: szpieg-amator nie wiedział, że McClellan czyta w jego obecności plan Lee. Po drugie: ani generał, ani żaden z jego oficerów nie ujawniłby niczego w obliczu cywila z Marylandu, gdzie znane były sympatie pro-konfederackie. Stuart nie zamieścił takiej informacji w swym raporcie, a Lee nie powiedział ani słowa na ten temat Longstreetowi, gdy wieczorem omawiali następne posunięcie. Co więcej doradca Lee, Charles Marshall, powiedział po wojnie Hillowi: „Pamiętam dokładnie, że generał Lee wielokrotnie wyrażał zdziwienie i zaniepokojenie zmianą taktyki McClellana po naszym opuszczeniu Frederick. Zrozumiał wszystko dopiero w 1863 roku, gdy dowiedzieliśmy się o zeznaniach McClellana w Kongresie”."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "I jeszcze jeden dowód: wszystkie poczynania Lee w ciągu kilku następnych dni z pewnością nie były działaniami generała, który wie, że przeciwnik zna jego plany. Zamiast kazać Jacksonowi przerwać oblężenie Harpers Ferry i dołączyć do sił głównych, pozwolił mu przedłużyć działania. Zamiast ruszyć natychmiast z Hagerstown by zablokować przełęcze South Mountain, zwlekał z wymarszem do rana. Zamiast przekroczyć Potomac i łączyć na powrót swą rozkawałkowaną armię, stał bezczynnie pod Sharpsburgiem czekając na przeciwnika, który (jak powiedział Jeffersonowi Davisowi, prezydentowi Konfederacji) nagle zaczął się poruszać szybciej niż zazwyczaj..."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Następnego dnia Lee z Hillem i Longstreetem cofnęli się za Antietam Creek i stanęli pod Sharpsburgiem. McClellan zbliżał się wolno i ostrożnie przekonany, że przed nim stoi 120 tysięcy Konfederatów. W rzeczywistości Lee miał w tym momencie zaledwie 30 tysięcy. Tu wypada przywołać głos kapitana Williama Palmera, oficera wywiadu Północy. Odwiedził on McClellana w jego kwaterze położonej milę od Antietam wieczorem 15 września i usłyszał od generała, że garnizon Harpers Ferry skapitulował tego dnia rano i że Stonewall Jackson jest już z Lee. Zgubiony rozkaz stał się bezwartościowym świstkiem papieru, a Południowcy mają ogromną przewagę."}, {"title": "Rozkaz specjalny 191", "text": "Pierwsze kolumny Jacksona zjawiły się pod Sharpsburgiem około południa 16 września, a ostatnie dotarły na miejsce po południu, czyli już w trakcie trwania bitwy. McClellan zaprzepaścił swą szansę widząc przed sobą „ogromną armię” Konfederatów. Pozycja obronna Lee była dobra, ale za plecami miał wody Potomaku; w przypadku przegranej jego armia mogła zostać całkowicie zniszczona. W krwawej bitwie nad Antietam zadał Unionistom znaczne straty, ale zaprzepaścił główny cel – zniszczenie armii Unionistów. Po najkrwawszym dniu w historii amerykańskich wojen wycofał się do Wirginii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego na obrazie Dzień św. Mikołaja autorstwa Jana Steena jedno z dzieci płacze?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "Dzień św. Mikołaja – obraz olejny holenderskiego malarza Jana Steena, przedstawiający rodzinę, która uroczyście obchodzi dzień św. Mikołaja. Obraz obecnie znajduje się w zbiorach Rijksmuseum w Amsterdamie."}, {"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "W XVII wieku, uważanym za Złoty Wiek Holandii, bardzo popularne były obrazy rodzajowe, przedstawiające zwykłych ludzi podczas prac i codziennych sytuacji życiowych. Obrazy te miały bardzo często ukryte znaczenia moralne i symboliczne. Takie płótna tworzył Jan Steen, który za scenami ukazującymi różne przyjemne zajęcia, ukrywał przestrogę przed próżniactwem. Malował sceny gorszące, przedstawiające m.in. hazardzistów, pijaną parę małżeńską, postacie robiące rubaszne gesty o pospolitych twarzach, a przy tym naśladował lub rywalizował z innymi malarzami: Brouwerem, Halsem czy van Ostadem."}, {"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "Na płótnie, powstałym w okresie 1665–1668, przedstawił ucztę z okazji dnia św. Mikołaja, zwanego w języku holenderskim Sinterklaas. Niderlandy były wówczas jedynym krajem protestanckim, w którym obchodzono kult świętego i związaną z nim tradycję. Wielu protestantów krytykowało ów zwyczaj, miasta zakazywały wypiekania ciast i ciasteczek w kształcie świętego. Według tradycji święty przychodził 5 grudnia do domów przez komin, przynosząc prezenty i słodycze grzecznym dzieciom. W oczekiwaniu na niego dzieci wystawiały na kominku puste obuwie na podarunki i śpiewały piosenki adresowane do Mikołaja. Tego dnia dzieci były najważniejszymi osobami w domu, a rodzice musieli spełniać ich zachcianki i przypodobać się im."}, {"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "Na pierwszym planie przedstawiona jest dziewczynka z podarowaną lalką, przedstawiającą św. Jana i z wiaderkiem zabawek. Lalka świętego według ludowej mądrości miała chronić dzieci przed chorobami. Jej strój może wskazywać na pochodzenie z zamożnego domu. Za nią, po lewej stronie, stoi chłopak, który płacze, bo nic nie otrzymał. Stojąca za nim pokojówka wskazuje na rózgę, którą dostają niegrzeczne dzieci. Dodatkowo śmieje się z niego jego młodszy brat, wskazując szyderczo na niego palcem. Sam chłopiec otrzymał kij do golfa, popularnej gry, podobnej do hokeja. Po prawej stronie stoi grupa trojga innych dzieci, wpatrzonych w sufit. Prawdopodobnie oczekują na przybycie Mikołaja lub liczą na dodatkowe prezenty. Nad grupą, w cieniu, widoczna jest stara kobieta, babcia, która jako jedyna gestem zachęca płaczącego malca do pójścia za nią, za kotarę. Być może, mimo iż był on niegrzeczny, ma dla niego jakiś prezent."}, {"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "W centralnej części obrazu siedzi ojciec rodziny. Jego twarz jest zadumana, oczy wpatrzone w jeden punkt, zdaje się być gdzieś daleko od zgiełku panującego wokół."}, {"title": "Dzień św. Mikołaja", "text": "W lewym dolnym rogu Steen namalował szereg przedmiotów, m.in. wielki bochen chleba w kształcie rombu. Wypiek był spożywany jedynie z okazji dni świątecznych, takich jak dzień św. Mikołaja. Niekiedy umieszczano w nim monetę, jako niespodziankę dla ucztujących."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto opracował jeden z pierwszych atlasów Księżyca opartych na fotografii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Ladislaus Weinek (węg. Weinek László, ur. 13 lutego 1848 w Ofen, zm. 12 listopada 1913 w Pradze) – astronom austro-węgierski."}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Ladislaus Weinek urodził się 13 lutego 1848 w Ofen (Buda, obecnie Budapeszt) w rodzinie urzędnika państwowego Josefa i jego żony Johanny, z domu Throner, zajmującej się domem i wychowaniem dzieci: Ladislausa i trojga jego rodzeństwa. Po skończeniu czterech klas szkoły normalnej w Ofen i ukończeniu gimnazjum w Budapeszcie, studiował nauki przyrodnicze: matematykę, fizykę i astronomię na Uniwersytecie Wiedeńskim (1865–1869). W 1869 pracował krótko jako nauczyciel u grafa Heinricha Wilczka w Erüskört koło Gödöllö. W 1870 ukończył czteroletnie studia zdobywając dyplom nauczycielski z matematyki i fizyki, a następnie uzyskał doktorat (rigorosum). "}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Studia astronomiczne kontynuował na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie oraz w Lipsku (1871). Pracując w obserwatorium w Lipsku wykonywał pomiary geodezyjne, między innymi zmierzył różnicę długości geograficznej między Lipskiem a Monachium.  "}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "W 1874 roku brał udział w ekspedycji na Wyspy Kerguelena, której celem były obserwacje przejścia Wenus na tle tarczy Słońca. Wykonana tam dokumentacja fotograficzna była tematem jego rozprawy doktorskiej, przedstawionej w 1880 roku na Uniwersytecie w Jenie. "}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "W 1883 roku został powołany na stanowisko profesora astronomii na Karl-Ferdinands-Universität (niemiecka część obecnego Uniwersytetu Karola) w Pradze, kierował tam obserwatorium astronomicznym w Clementinum. "}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Korzystając ze zdjęć wykonanych w Obserwatorium Licka oraz w obserwatorium paryskim, opracował jeden z pierwszych atlasów Księżyca opartych na fotografii.   "}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Jego imieniem nazwano planetoidę 7114 Weinek oraz krater Weinek na Księżycu."}, {"title": "Ladislaus Weinek", "text": "Die Photographie in der messenden Astronomie, besonders bei Venusdurchgängen, Halle, 1879 Über das feinere selenographische Detail  der fokalen Mondphotographien der Mt. Hamiltoner und Pariser Sternwarte, Prag  1897 Photographischer Mondatlas, 1898–1900 Berghöhenbestimmung auf Grund des Prager photographischen Mondatlas, Wien, 1899 Astronomische, magnetische und meteorologische Beobachtungen an der k. k. Sternwarte in Prag, Prag, 1884–1906"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który nauruański lekkoatleta, wystartował na Mistrzostwach Świata w Tokio mając zaledwie 15 lat?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tryson Duburiya", "text": "Tryson Duburiya (ur. 13 stycznia 1976) – nauruański lekkoatleta startujący w biegach krótkich, uczestnik Mistrzostw Świata 1991, medalista Micronesian Games."}, {"title": "Tryson Duburiya", "text": "W 1991 roku wziął udział w mistrzostwach świata rozgrywanych w Tokio, na których startował w eliminacjach biegu na 100 metrów. Eliminacje odbyły się 24 sierpnia w godzinach porannych. Duburiya wystąpił w siódmym biegu eliminacyjnym, a startował z szóstego toru. Z wynikiem 12,04 s zajął ostatnie siódme miejsce w swoim biegu eliminacyjnym. W zestawieniu wszystkich wyników eliminacji, Duburiya uplasował się na 70. miejscu w stawce 76 zawodników; nie wystarczyło to do awansu do kolejnej fazy eliminacji."}, {"title": "Tryson Duburiya", "text": "W 1991 roku wystartował w Igrzyskach Południowego Pacyfiku na dystansach 100, 200 i 400 metrów, jednak nie zdobył medali."}, {"title": "Tryson Duburiya", "text": "W 1993 roku startował w Mini Igrzyskach Południowego Pacyfiku na dystansach 100 i 200 metrów, jednak bez sukcesów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "z czego znany jest Joshua Humphreys?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Joshua Humphreys", "text": "Joshua Humphreys (ur. 17 czerwca 1751 w Haverford, zm. 12 stycznia 1838 tamże) – amerykański szkutnik, konstruktor i budowniczy okrętów."}, {"title": "Joshua Humphreys", "text": "W młodości Humphreys terminował w Filadelfii. Podczas wojny o niepodległość pracował jako projektant i odegrał wiodącą rolę w opracowaniu fregaty USS \"Randolph\" oraz innego, nigdy niezbudowanego okrętu o 74 działach."}, {"title": "Joshua Humphreys", "text": "Po wojnie wrócił do Filadelfii. Kiedy kongres zatwierdził ustawę morską mający na celu budowę sześciu fregat został powołany do roli głównego nadzorcy."}, {"title": "Joshua Humphreys", "text": "Pierwszy z okrętów, \"United States\" był wodowany 10 maja 1797 roku. Wszystkie sześć fregat brało udział w wojnie brytyjsko-amerykańskiej w 1812 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego na koszulkach „czerwonych smoków” znajdują się Pióra Księcia Walii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Oznaka księcia Walii", "text": "Oznaka księcia Walii − godło najstarszego syna brytyjskiego monarchy, używana także jako jeden z walijskich symboli narodowych, przyjęta również jako logo Walijskiego Związku Rugby Union."}, {"title": "Oznaka księcia Walii", "text": "Trzy srebrne pióra strusie otoczone książęcą koroną, z niebieską wstęgą z dewizą Ich dien (starogermański Ja służę)."}, {"title": "Oznaka księcia Walii", "text": "Oznaka prawdopodobnie wywodzi się z dodatkowego herbu Czarnego Księcia (tzw. „tarczy pokoju”), który przedstawiał „w polu czarnym trzy pióra strusie, dwa ponad jednym, koniec każdego otoczony zwojem srebrnym”. Podobnego godła używał jego brat, Jan z Gandawy, ale pióra były złote z gronostajową tynkturą stosinyC. Fox-Davies, Complete Guide..., s. 466. Strusie pióra powtarzają się na pieczęciach i herbach kilku książąt i królów angielskich, w tym ojca Czarnego Księcia, króla Edwarda III, a także np. Edwarda, księcia Yorku, który używał pieczęci z pojedynczym piórem strusim i mottem Ich dien. Były oznaką rodu królewskiego, nie związaną z żadną konkretnym tytułem, aczkolwiek różnicowaną czasem oznakami godności. Ich ścisły związek z oficjalnym następcą tronu datuje się dopiero od dynastii Stuartów."}, {"title": "Oznaka księcia Walii", "text": "Pióra strusie najprawdopodobniej były pierwotnie oznaką hrabiów Hainault. Filipa de Hainault była matką Czarnego Księcia i mógł od niej odziedziczyć użycie takiego godłaC. Fox-Davies, Complete Guide..., s. 464−465. Na takie pochodzenie wskazuje fakt, że po raz pierwszy oznaka strusiego pióra jest wymieniona w spisie przedmiotów należących do królowej Filippy z dokumentu pochodzącego z okresu po 1369 roku."}, {"title": "Oznaka księcia Walii", "text": "Istniała legenda, jakoby godło to pochodzić miało od klejnotu herbu króla Czech Jana Luksemburskiego, który zginął w 1346 pod Crécy, walcząc z wojskami króla Edwarda II i Czarnego Księcia. Legenda ta, która po raz pierwszy pojawia się w 1614 r. została uznana za nieprawdziwą. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile egzemplarzy THL1 zbudował zespół Haas Lola?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lola THL1", "text": "Lola THL1 – samochód Formuły 1, zaprojektowany przez Neila Oatleya i Johna Baldwina i skonstruowany przez Haas Lola. Model wziął udział w sześciu Grand Prix w sezonach 1985–1986."}, {"title": "Lola THL1", "text": "Carl Haas ze wsparciem Beatrice Foods i Forda założył własny zespół w Formule 1, Haas Lola, w którym zatrudnieni zostali Teddy Mayer, Tyler Alexander, Neil Oatley, John Baldwin czy Ross Brawn, a kierowcą został były mistrz świata Alan Jones. Lola udzieliła zgody na wykorzystanie nazwy ze względu na długotrwałe powiązania z Haasem w Ameryce Północnej, jakkolwiek nie miała nic wspólnego z projektem, rozwojem i konstrukcją samochodu."}, {"title": "Lola THL1", "text": "Haas podpisał umowę na wyłączność z Fordem na dostawę silników V6 turbo, ale nie były one gotowe na koniec sezonu 1985, w związku z czym użyto silników Hart R4. Silnik był wyposażony w jedną turbosprężarkę i rozwijał moc ok. 750 KM, zaś skrzynia biegów pochodziła od Hewlanda. Samochód był bardzo konwencjonalnym projektem, opartym na monocoque'u z włókien węglowych i aluminium o strukturze plastra miodu. Samochód został zbudowany niedaleko Londynu przez firmę Formula One Race Car Engineering Ltd (FORCE) i oznaczony THL1 (Team Haas Lola). Pierwszy model był gotowy na testy latem 1985 roku, w wyścigach zadebiutował zaś podczas Grand Prix Włoch. Rok 1985 zespół zamierzał poświęcić na naukę i pojazd ze słabymi silnikami nie był konkurencyjny, a w swoim debiucie tracił do liderów po 10 sekund i odpadł po sześciu okrążeniach wskutek awarii silnika. Z powodu awarii Jones nie ukończył także dwóch innych wyścigów w sezonie."}, {"title": "Lola THL1", "text": "Zimą podjęto prace nad modelem używającym silnika Forda i oznaczono go THL2, zapewniono ponadto drugi samochód Patrickowi Tambayowi, który przyszedł z Renault, znał Mayera i Alexandra z McLarena, a dla Carla Haasa zdobył pod koniec lat 70. dwa tytuły w serii Can-Am. Opóźnienia w budowie nowego silnika zmusiły zespół do wystawienia THL1 na początku sezonu 1986, a Tambay zdołał nim ukończyć Grand Prix Hiszpanii. W Grand Prix San Marino zadebiutował model THL2 (prowadził go Jones), a od Grand Prix Monako obaj kierowcy korzystali już z nowego modelu."}, {"title": "Lola THL1", "text": "Zbudowano łącznie trzy egzemplarze THL1."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który hiszpański muzyk w marcu 2012 zagrał koncert na otwarcie odrestaurowanego Teatru Starego w Lublinie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tomatito", "text": "José Fernández Torres, znany jako Tomatito (ur. 20 sierpnia 1958 w Almeríi) – hiszpański muzyk pochodzenia romskiego, jeden z największych gitarzystów flamenco i nuevo flamenco. Tomatito wychował się w rodzinie muzyków: jego ojciec,  José Fernández Castro, grał na gitarze i klarnecie, a wujowie Niño Miguel i Antonio byli gitarzystami."}, {"title": "Tomatito", "text": "Tomatito stał się sensacją w świecie flamenco, gdy w młodym wieku został odkryty przez gitarzystę Paco de Lucía, z którym i z wokalistą flamenco Camarón de la Isla rozpoczął współpracę. W 1979 r. trio napisało hit znany jako „La Leyenda del Tiempo”, a ich współpraca trwała aż do śmierci Camaróna w 1992 r."}, {"title": "Tomatito", "text": "W późniejszych latach muzyk współpracował z pianistą Michelem Camilo, co zaowocowało powstaniem albumów „Spain” (2000) oraz „Spain Again” (2006)."}, {"title": "Tomatito", "text": "Muzyka Tomatito to mieszanka tradycyjnego flamenco i jazzu. Na niektóych albumach, między innymi „Barrio Negro”, eksperymentował z muzyką kubańską i brazylijską, pracował także z wokalistą flamenco Duquende oraz pianistą Chano Domínguezem."}, {"title": "Tomatito", "text": "Tomatito nagrał w sumie sześć albumów solowych, a muzyka, którą napisał do filmu Vengo w reżyserii Tony'ego Gatlifa, zdobyłą nagrodę Cezara w 2001 r. Cztery lata później zdobył nagrodę Latin Grammy za album „Aguadulce”."}, {"title": "Tomatito", "text": "11 marca 2012 r. zagrał na koncercie otwierającym działalność odrestaurowanego Teatru Starego w Lublinie. Koncert pod tytułem „Luz de Guia” był transmitowany przez TVP Kultura oraz na telebimie na lubelskim Placu po Farze."}, {"title": "Tomatito", "text": "Albumy solowe: 1987: Rosas del Amor 1991: Barrio Negro 1997: Guitarra Gitana 2000: Spain 2001: Paseo de los Castaños 2004: Aguadulce 2006: Spain Again 2010: Sonanta Suite 2012: Mi Santa Ft Romeo"}, {"title": "Tomatito", "text": "Z Camarón de la Isla i Paco de Lucía: „Como El Agua” „Calle Real” „Vivire”"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który szwajcarski skoczek narciarski pochodzi ze Sri Lanki?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Marc Vogel", "text": "Marc Vogel (ur. 18 października 1981 na Sri Lance) – szwajcarski skoczek narciarski. Mistrz Szwajcarii w skokach narciarskich w drużynie. Uczestnik mistrzostw świata w Lahti w 2001 roku. "}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Vogel urodził się w 1981 roku na terenie Sri Lanki. Jako dziecko wyemigrował wraz z rodzicami do Szwajcarii. Swój pierwszy skok oddał w 1989 roku."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "W 1997 i 1999 roku zdobył dwa medale mistrzostw Szwajcarii juniorów w skokach narciarskich. Na skoczni w Sankt Moritz zdobył srebro, natomiast dwa lata później w Chaux-Neuve uplasował się na 3. pozycji. Dwukrotnie był mistrzem swojego kraju w rywalizacji zespołowej, po raz pierwszy w 1999 roku, a po raz drugi 7 lat później."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "W 1997 roku podczas mistrzostw świata juniorów rozegranych w Kanadzie dwukrotnie zajął 7. miejsce, zarówno w konkursie indywidualnym, jak i drużynowym. W kolejnych dwóch sezonach również uczestniczył w mistrzostwach, lecz zajmował miejsca w szóstej dziesiątce."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Vogel nigdy nie zdobył punktów Pucharu Świata w skokach narciarskich. Najwyższe w karierze, 38. miejsce, zajął w swoim debiutanckim konkursie w Engelbergu w 1997 roku."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "W sezonie 1999/2000 zdobył pierwsze w karierze punkty w zawodach Pucharu Kontynentalnego za zajęcie 16. miejsca w Trondheim. Sezon ten był dla Szwajcara najlepszym w karierze, zajął w nim 65. miejsce w klasyfikacji generalnej. W sezonie następnym zajął 9. miejsce w zawodach w Bischofshofen, co jest dla niego najlepszym wynikiem w zawodach tej rangi."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "W 2003 roku dwukrotnie wystartował w kwalifikacjach do konkursów Letniego Grand Prix. Ani raz nie zdołał zakwalifikować się do zawodów. Uczestniczył w konkursie drużynowym rozegranym w Hinterzarten, gdzie wraz z Marco Steinauerem, Simonem Ammannem i Andreasem Küttelem zajął 10. miejsce."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Swój najdłuższy w karierze skok oddał w 2004 roku na mamuciej skoczni narciarskiej w Vikersund. Wynosi on 176 metrów."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Po raz ostatni w międzynarodowych zawodach wystartował w sezonie 2005/06, po zakończeniu którego nie znalazł się w żadnej z kadr reprezentacji Szwajcarii na kolejny sezon."}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Indywidualnie 2001  Lahti – 42. miejsce (K-90) "}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Drużynowo 2001  Lahti – 9. miejsce (K-116), 9. miejsce (K-90)Skład zespołu w obu konkursach: Marco Steinauer, Marc Vogel, Sylvain Freiholz i Andreas Küttel"}, {"title": "Marc Vogel", "text": "Indywidualnie 1997  Canmore (Calgary) – 7. miejsce 1998  Sankt Moritz – 57. miejsce 1999  Saalfelden – 51. miejsce Drużynowo 1997  Canmore (Calgary) – 7. miejsce 1999  Saalfelden – 9. miejsceSkład zespołu: Lucas Vonlanthen, Marco Däscher, Marc Vogel i Simon Ammann"}, {"title": "Marc Vogel", "text": " Puchar Świata w skokach narciarskich "}, {"title": "Marc Vogel", "text": " Miejsca w poszczególnych konkursach Pucharu Świata "}, {"title": "Marc Vogel", "text": "sezon 1999/2000: 65. sezon 2000/2001: 140. sezon 2001/2002: 187. sezon 2002/2003: 102. sezon 2003/2004: 83. sezon 2004/2005: 123."}, {"title": "Marc Vogel", "text": " Miejsca w poszczególnych konkursach Pucharu Kontynentalnego "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie były przyczyny konfliktu, określanego dziś w Japonii bezkrwawą rewolucją?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wojna boshin", "text": "Boshin (戊辰) jest desygnatem piątego roku sześćdziesięcioczęściowego cyklu tradycyjnych wschodnioazjatyckich kalendarzy. 戊辰 może być w języku japońskim odczytywane jako tsuchinoe-tatsu, co dosłownie oznacza „starszy brat ziemnego smoka”. W chińskiej terminologii tłumaczy się jako „ziemny smok yang”, co łączy się z konkretnym rokiem cyklu. Etymologicznie 戊戊 oraz 辰辰 nie mają nic wspólnego ze „smokiem”, ani „starszym bratem ziemi”. Z punktu widzenia er, konflikt rozpoczął się w czwartym roku Keiō, będącym także pierwszym rokiem Meiji,  zaś skończył się w drugim roku Meiji.  – wojna domowa w Japonii trwająca w latach 1868–1869 pomiędzy siłami panującego Siogunatu Tokugawów oraz stronnikami dworu cesarskiego."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Przyczyn należy upatrywać w niezadowoleniu wśród szlachty oraz młodych samurajów z powodu sposobu w jaki siogunat Tokugawów traktował cudzoziemców po otwarciu Japonii dekadę wcześniej. Sojusz samurajów z południa (głównie z domen Satsuma, Chōshū i Tosa) oraz oficjelowie dworscy zdobyli władzę nad dworem cesarskim, uzyskując wpływ na Mutsuhito. Siogun Yoshinobu Tokugawa, zdawszy sobie sprawę z beznadziejności swojej sytuacji abdykował na rzecz cesarza, mając nadzieję, że rodzina Tokugawów przetrwa i wejdzie do przyszłego rządu. "}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Jednakże militarne posunięcia wojsk cesarskich, działania partyzantów w Edo oraz dekret promowany przez Satsumę i Choshu rozwiązujący ród Tokugawów zmusił Yoshinobu do rozpoczęcia wojny mającej na celu przejęcie cesarskiego dworu w Kioto. Mniejsza, lecz nowocześniej wyposażona frakcja cesarska po serii bitew, zakończonych poddaniem Edo zmusiła Yoshinobu do poddania się. Lojalni rodowi Tokugawów uciekli na Honsiu a następnie Hokkaido, zakładając republikę Ezo. Porażka w zatoce Hakodate złamała ostatnie siły zwolenników siogunatu i zaprowadziła niepodzielną władzę cesarza."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Podczas konfliktu zmobilizowano około 120 000 ludzi, z których zginęło około 3500. Ostatecznie zwycięska frakcja cesarska zaniechała planu wyrzucenia obcokrajowców z Japonii przyjmując politykę modernizacji z zamiarem renegocjacji traktatów nierównoprawnych z zachodnimi potęgami. Dzięki zabiegom Takamoriego Saigi, jednego z przywódców cesarskich, lojaliści Tokugawów zostali ułaskawieni, zaś wielu przywódców siogunatu uzyskało stanowiska w nowym rządzie."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wojna boshin jest dowodem na zaawansowany stan modernizacji Japonii, która ledwie 14 lat wcześniej otworzyła się na Zachód, zaangażowanie państw europejskich (zwłaszcza Wielkiej Brytanii i Francji) w politykę Japonii oraz burzliwą restaurację władzy cesarskiej. Przez lata konflikt został podkoloryzowany przez Japończyków, którzy oceniają restaurację Meiji jako „bezkrwawą rewolucję” pomimo faktu, że były ofiary."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Do 1854 roku, przez dwa wieki Japonia drastycznie ograniczyła kontakty z obcymi narodami, z wyjątkiem  Korei (przez wyspę Cuszimę), państwa Qingów (przez Wyspy Nansei) oraz Holenderskiego imperium kolonialne (przez Dejimę)Dzięki kontaktom z Holendrami trwały badania nad zachodnią nauką podczas okresu zwanego „Rangaku”, pozwalając Japonii czerpać z rewolucji naukowej oraz przemysłowej. (Jansen, ss. 210–215). W 1854 roku komandor Matthew Perry siłą otworzył japoński rynek na świat, rozpoczynając okres gwałtownej westernizacji oraz napływu zachodnich towarów. Za sprawą upokarzających „traktatów nierównoprawnych” podpisanych przez Perry'ego siogunat szybko stanął w obliczu wewnętrznych sporów i ruchów ksenofobicznych („sonnō jōi” – „szanuj cesarza, wydal barbarzyńców”)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Cesarz Kōmei sympatyzował z takimi postawami i, zrywając ze stuleciami cesarskich tradycji, przyjął aktywną rolę w sprawach państwowych – gdy nadarzyła się okazja ostro skrytykował traktaty i próbował interweniować w sprawach sukcesji siogunów. Kulminacją był jego edykt z 1863 roku w myśl którego należało „wypędzić barbarzyńców”. Choć siogunat nie miał najmniejszych intencji jego wdrażania, doprowadziło to do licznych wystąpień przeciw siogunom oraz obcokrajowcom; najsłynniejszym był przypadek Charlesa Lennoxa Richardsona, za którego śmierć siogunat musiał zapłacić odszkodowanie wysokości 100 000 funtów szterlingów. Do innych incydentów należało ostrzelanie zachodnich okrętów w Shimonoseki."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Podczas 1864 roku tego typu akcje był szybko kontrowane przez obce mocarstwa (brytyjskie zbombardowanie fortów w Zatoce Kagoshima oraz atak na Fort Shimonoseki). W tym samym czasie siły domeny Chōshū wspierane przez ksenofobicznych rōninów rozpętali rebelię Hamaguri, próbując przejąć władzę nad Kioto, gdzie znajdował się dwór cesarski, jednak zostali odparci przez siły przyszłego sioguna Yoshinobu Tokugawę. Siogunat zorganizował ekspedycję karną przeciw Chōshū, dwór ustąpił, jednak Tokugawom nie udało się przywrócić porządku i pełnej kontroli nad państwem, jako że wielu daimyō zaczęło ignorować rozkazy płynące z Edo."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Pomimo zbombardowania Kagoshimy, przywódcy Satsumy weszli w kontakt z Brytyjczykami, modernizując armię i marynarkę pod ich auspicjami. Szkocki kupiec Thomas Blake Glover sprzedawał ogromne ilości broni i okrętów południowym domenomJuż w 1865 roku Glover sprzedał 7500 karabinów ładowanych pociskami typu Minié klanowi Chōshū, co zapewniło mu pełną modernizację armii. Shintaro Nakaoka kilka miesięcy później zanotował: „w każdym aspekcie siły hanów zostały odnowione; istnieją tylko kompanie strzeleckie i działowe, karabiny Minie, a działa ładowane są odtylcowo.” (Brown). Amerykańscy i brytyjscy eksperci wojskowi, zwykle byli oficerowie, byli najprawdopodobniej bezpośrednio odpowiedzialni za ów wojenny nakład pracŚwiadectwo tych wydarzeń znajduje się w liście Julesa Bruneta do Napoleona III: „Muszę zasygnalizować cesarzowi obecność licznych amerykańskich i brytyjskich oficerów, emerytowanych lub urlopowanych, wśród stron [daimyō z południa] wrogich interesom Francji. Obecność zachodnich przywódców wśród naszych nieprzyjaciół może zagrozić mojemu sukcesowi z politycznego punktu widzenia, lecz nikt nie może mnie powstrzymać przed przekazaniem z tej kampanii informacji, które Wasza Wysokość z pewnością uzna za interesujące”. (Polak, s. 81). Dla przykładu – angielski porucznik Horse był instruktorem artyleryjskim w domenie Saga podczas okresu Bakumatsu („Togo Heiachiro”, s. 17). Brytyjski ambasador, Harry Smith-Parkes wspierał anty-siogunackie siły w próbach utworzenia legalnej, zunifikowanej władzy cesarskiej nad Japonią, oraz starał się przeciwdziałać wpływowi Francuzów. W tym czasie, południowojapońscy przywódcy, jak Takamori Saigō z Satsumy, czy Hirobumi Itō i Kaoru Inoue z Chōshū pielęgnowali kontakty z brytyjskimi dyplomatami, szczególnie Ernestem Mason-SatowemSpotkania te zostały opisane przez Satowa w dziele z 1869 roku „Dyplomata w Japonii”, w którym znajduje się słynny opis Saigi jako człowieka z „okiem, które błyszczy jak wielki, czarny diament”.."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Siogunat przygotowywał się do konfliktu modernizując swe siły. Jednak, w zgodzie z planami Parkesa Brytyjczycy odmówili pomocy w tym względzieProśba z 1864 roku przesłana na ręce sir Rutherforda Alcocka, aby zapewnić pomoc w postaci 1500 ekspertów wojskowych z garnizonu w Jokohamie pozostała bez odpowiedzi. Kiedy zaś Shibata Takenaka odwiedził Wielką Brytanię i Francję we wrześniu 1865 roku prosząc o pomoc, tylko ci drudzy byli ku niej skłonni.. Tokugawa polegał zatem głównie na Francuzach, kojony militarnym prestiżem Napoleona III, uzyskanym podczas wojny krymskiej oraz wojny francusko-austriackiejPo zawarciu umowy z Francją, francuski ambasador w Japonii Léon Roches, nie chcąc wyobcowywać Brytyjczyków, zorganizował brytyjską pomoc w postaci kontyngentu marynarki wojennej, który dotarł do Japonii w 1867 roku (Polak, s. 53–5)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Siogunat podjął daleko zamierzone kroki w kierunku pełnej modernizacji sił zbrojnych: w ciągu paru lat wybudowano osiem parowych okrętów wojennych, co czyniło siogunacką marynarkę najpotężniejszą w AzjiPełną prezentację siogunackiej marynarki można obejrzeć na http://page.freett.com/sukechika/ship/ship02.html tej stronie. W 1865 roku francuski inżynier Léonce Verny zbudował w Yokosuce pierwszy nowoczesny, morski arsenał. W styczniu 1867 roku przybyła francuska misja wojskowa mająca na celu reorgajizację armii sioguna i utworzenie elitarnych sił Denshūtai; wystosowano także prośbę do Stanów Zjednoczonych o możliwość zakupienia zbudowanego przez Francuzów, a wycofanego ze służby taranowca „CSS Stonewall”, relikt amerykańskiej wojny secesyjnej. Z powodu deklarowanej przez zachodnie mocarstwa neutralności Amerykanie musieli odmówić, jednak kiedy umowa o neutralności wygasła, jednostkę przejęły siły cesarskie pod banderą których brała udział w bitwie w zatoce Hakodate jako „Kōtetsu” (co dosłownie oznacza „pancernika”)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Po zamachu stanu w domenie Chōshū władza powróciła do rąk przeciwnej siogunatowi frakcji ekstremistów, co zmusiło Tokugawów do przeprowadzenia drugiej ekpedycji do zbuntowanej domeny. To z kolei przyczyniło się do zawarcia sekretnego sojuszu Chōshū z Satsumą. W lecie 1866 roku siogunat został pokonany przez Chōshū, tracąc, prócz żołnierzy, autorytet. Pod koniec tego samego roku pierwszy siogun, Iemochi oraz cesarz Kōmei zmarli i zostali zastąpieni przez Yoshinobu oraz Mutsuhita. Wydarzenia te „uczyniły zawieszenie broni nieuniknionym” ."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "9 listopada 1867 roku Satsuma i Chōshū, w imieniu nowego cesarza, stworzyły tajną dyrektywę rozkazującą „zamordowanie zdradzieckiego poddanego Yoshinobu”Autentyczność dyrektywy jest podawana w wątpliwość z powodu użycia brutalnego języka oraz braku podpisu cesarza mimo zastosowania cesarskiego przyimka http://pl.wiktionary.org/wiki/%E6%9C%95 朕 chin. (Keene, ss. 115–6). Na krótko przed tym wydarzeniem Yoshinobu, przystawszy na propozycję daimya Tosy, zrezygnował ze swej nadrzędnej funkcji, przekazując władzę sprawczą cesarzowi i godząc się na „bycie instrumentem do wypełniania” cesarskich rozkazów. Był to koniec siogunatu Tokugawów."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Choć rezygnacja Yoshinobu stworzyła nominalną pustkę na najwyższych szczeblach władzy, nadal funkcjonował jego aparat państwowy. Co więcej, siogunacki rząd, a zwłaszcza ród Tokugawów, pozostawał prominentną siłą zmieniającej się sceny politycznej zachowując wiele mocy wykonawczych, co samurajowie z Satsumy i Chōshū uznali za niedopuszczalne. 3 stycznia 1868 roku siły procesarskie opanowały pałac w Kioto oraz nakłoniły piętnastoletniego cesarza do deklaracji o powrocie do władzy. Choć większość cesarskiego zgromadzenia doradczego była zadowolona z takiego obrotu spraw i zamierzała współpracować z Tokugawą (zgodnie z konceptem , Takamori Saigō chciał zmusić zgromadzenie do zniesienia tytułu „sioguna” oraz konfiskaty wszelkich ziem YoshinobuW trakcie przerwy Saigō, którego oddziały stacjonowały niedaleko, „stwierdził, iż do osiągnięcia zgody wystarczyłby jeden, krótki miecz” (Keene, s. 122).."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Choć początkowo zgadzał się na żądania strony cesarskiej, 17 stycznia 1868 roku Yoshinobu zadeklarował „że proklamacja restauracji nie jest dla niego wiążąca i odwołał się do dworu, aby ją cofnęła”. 24 stycznia zadecydował o przygotowaniu ataku na Kioto, zajętego przez wojska Satsumy i Chōshū. Na decyzję wpłynął fakt licznych podpaleń w Edo, które rozpoczęły się od spalenia zewnętrznych umocnień zamku Edo, głównej rezydencji Tokugawów. Winą obarczono rōnina z Satsumy, który tego dnia zaatakował gabinet rządu. Następnego dnia siły siogunatu odpowiedziały atakując rezydencję daimyō Satsumy znajdującą się w Edo, gdzie wedle wskazówek Saigi ukryło się wielu przeciwników siogunatu. Pałac został spalony, zaś wielu przeciwników zabitych lub później straconych."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "27 stycznia 1868 roku wojska siogunatu zaatakowały siły Chōshū i Satsumy, ścierając się w pobliżu Toby i Fushimi (Kioto), będącymi południowym wjazdem do Kioto. Część liczącej 15000 ludzi armii sioguna była ćwiczona przez francuskich doradców wojskowych, jednak przeważali średniowieczni samurajowie. Wojsk Chōshū i Satsumy było trzy razy mniej, jednak wyposażone były w nowoczesne haubice Armstronga, karabiny ładowane pociskami Minié oraz kilka kartaczownic Gatlinga. Po nierozstrzygniętym początkuSaigō był przygotowany na ewentualność ewakuacji cesarza z Kioto. (Keene, ss. 125–6), drugiego dnia cesarski proporzec został przekazany oddziałom broniącym, a krewnego cesarza księcia Komatsu Akihita mianowano naczelnym dowódcą sił zbrojnych, czyniąc oficjalnie zebrane wojska siłami cesarskimi Czerwono-biały proporzec został zaprojektowany i wykonany, między innymi, przez Toshimichiego Ōkubę oraz Tomomiego Iwakurę. Książę otrzymał także specjalny miecz oraz mianowano go „wielkim generałem, zdobywcą wschodu”, zaś siły siogunatu okrzyknięto „wrogami dworu”. (Keene, ss. 126–7). Przekonani przez dworzan lokalni daimyō, do tej pory lojalni siogunowi, zaczęli przechodzić na stronę cesarza. Wśród nich był daimyō Yody (5 lutego) oraz daimyō Tsu (6 lutego), co przyczyniło się do przechylenia szal wagi na stronę cesarską."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "7 lutego Yoshinobu Tokugawa, strapiony cesarskim poparciem dla czynów Satsumy i Chōshū, zbiegł z Osaki do Edo na pokładzie „Kaiyō Maru”. Zdemoralizowane jego ucieczką oraz zdradą Yodo i Tsu siły siogunatu zrejterowały, czyniąc potyczkę pod Toba-Fushimi zwycięstwem cesarskich, mimo przekonania, iż to siogunat powinien był wygrać„Militarnie Tokugawowie byli zdecydowanie potężniejsi. Stosunek sił wynosił 3 do 5 na ich korzyść, prócz tego w ich rękach znajdował się zamek w Osace; mogli także liczyć na zmodernizowane przez Francuzów siły z Edo a na Zatoce Osackiej znajdowała się należąca do nich najpotężniejsza flota w Azji Wschodniej. W regularnym boju strona cesarska musiała przegrać. Takamori Saigō, przewidując porażkę zaplanował ewakuację cesarza w góry Chūgoku i szykował się do podjęcia wojny partyzanckiej.” (Hagiwara, s. 43)"}, {"title": "Wojna boshin", "text": "W tym samym czasie, 28 stycznia 1868 roku, miała miejsce bitwa w Zatoce Awa pomiędzy marynarkami siogunatu, a Satsumy. Było to pierwsze w historii Japonii starcie nowoczesnych sił morskich. Bitwa, choć zaangażowanych okrętów było niewiele, zakończyła się zwycięstwem wojsk sioguna."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Na froncie dyplomatycznym, ministrowie obcych mocarstw, zebrali się w otwartej zatoce miasta Hyōgo (dzisiejsze Kobe) na początku lutego, wystosowując deklarację wedle której siogunat był nadal uważany za jedyną prawowitą władzę w Japonii, dając Tokugawie nadzieję na interwencję po jego stronie (zwłaszcza Francuzów). Parę dni później ministrów odwiedził delegat cesarski informując, iż siogunat został rozwiązany, przystanie zostaną otwarte zgodnie z międzynarodowymi postanowieniami, a obywatele zagraniczni będą chronieni. Posunięcie to przekonało ministrów do zaakceptowania nowo utworzonego rządu."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Sentymenty ksenofobiczne mimo wszystko doprowadziły do kilku ataków na obcokrajowców podczas następnych miesięcy. Jedenastu francuskich marynarzy z korwety „Dupleix” zostało zamordowanych przez samurajów z prowincji Tosa podczas tak zwanego „Incydentu w Sakai” 8 marca 1868 roku. Piętnaście dni później sir Harry Smith-Parkes, brytyjski ambasador, został zaatakowany przez grupkę samurajów na ulicach Kioto."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Od lutego 1868 roku, przy pomocy francuskiego ambasadora Léona Rochesa, formowano plan zatrzymania cesarskiego natarcia pod Odawarą, ostatnim strategicznym punkcie wejścia do Edo, jednak Yoshinobu zrezygnował z niego. Zszokowany, Roches, porzucił stanowisko doradcy. Na początku marca, pod wpływem brytyjskiego ministra Smith-Parkesa, obce mocarstwa podpisały umowę o ścisłej neutralności, wedle której nie miały prawa interweniować lub zapewniać pomocy wojskowej żadnej ze strony do czasu rozstrzygnięcia konfliktu."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Takamori Saigō, po wygraniu pod Kōshū-Katsunumą, wiódł zwycięskie wojska cesarza na północ i wschód Japonii. Ostatecznie zmusił obrońców Edo do bezwarunkowej kapitulacji w maju 1868 roku, po tym jak minister armii sioguna, Kaishū Katsu wynegocjował poddanie się. Niektóre grupy nadal stawiały czynny opór, jednak zostały pokonane pod Ueno 4 lipca 1868 roku."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "W międzyczasie, dowódca siogunackiej marynarki, Takeaki Enomoto odmówił poddania wszystkich swoich okrętów. Urlopował cztery, pośród których znajdował się „Fujisan”, lecz następnie uciekł na północ z pozostałymi ośmioma jednostkami − „Kaitenem”, „Banryū”, „Chiyodagatą”, „Chōgei”, „Kaiyō Maru”, „Kanrin Maru”, „Mikahem” i „Shinsoku” oraz 2000 żołnierzy i marynarzy zamierzając dokonać kontrataku po sprzymierzeniu się z daimyō z północy. Miał przy sobie także kilku francuskich doradców wojskowych; wśród nich Jules Brunet, który zrezygnował ze służby w armii francuskiej na rzecz rebeliantówPolak, s. 81."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Po poddaniu się YoshinobuYoshinobu Tokugawa znalazł się pod aresztem domowym, pozbawiony wszelkich tytułów, ziem i władzy. Później został wypuszczony, kiedy zademonstrował brak zainteresowania i ambicji względem spraw państwowych. Trafił do Shizuoki, gdzie, podobnie jak sławny przodek Ieyasu Tokugawa, dożył swych dni., większość Japonii zaakceptowała władzę cesarza, jednak  rdzeń północnych domen, popierających klan Aizu, kontynuował opór. W maju kilku północnych daimyō stworzyło Związek Północny, składający się z wojsk domen Sendai, Yonezawy, Aizu, Shōnai oraz Nagaoki i liczący 50 000 żołnierzy. Książę Yoshihisa Kitashirakawa uciekł na północ z partyzantami siogunatu i został mianowany nominalną głową północnej koalicji, z intencją późniejszego koronowania jako „cesarza Tobu”."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Flota Enomoty dotarła do przystani w Sendai 26 sierpnia. Choć Sojusz Północny był liczny, był także słabo wyekwipowany i polegał na tradycyjnych metodach walki. Nowoczesne uzbrojenie było ograniczone – w geście rozpaczy pobudowano działa z drewna, umocnione linami, które strzelały kamiennymi kulami. Nietrwałe, mogły wystrzelić zaledwie 4–5 kul przed rozpadnięciem sięDokładną prezentację na temat tego typu uzbrojenia można znaleźć w Muzeum Miejskim w Sendai. Z drugiej strony daimyō Nagaoki był w stanie wystawić dwie z trzech kartaczownic Gatlinga w Japonii oraz 2000 nowoczesnych, francuskich karabinów zakupionych od niemieckiego kupca Henry'ego Schnella."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "W maju 1868 roku daimyō Nagaoki zadał siłom cesarskim wysokie straty pod Hokuetsu, jednak jego zamek padł 19 maja. Wojska cesarskie kontynuowały marsz na północ, pokonując shinsengumich na Przełęczy Bonari, co otworzyło im drogę ataku na zamek Aizu-Wakamatsu. Jego zdobycie w październiku 1868 uczyniło pozycje w Sendai nie do utrzymania."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Związek rozpadał się – 12 października flota opuściła Sendai, udając się na Hokkaidō, wcześniej uzyskawszy jeszcze dwa statki – „Oe” oraz „Hōō Maru”, pożyczone wcześniej przez Sendai od siogunatu – oraz około 1000 żołnierzy. W tyle pozostała reszta wojsk siogunatu pod dowództwem Keisukego Ōtoriego, shinsengumi pod Toshizō Hijikatą, partyzanci (yugekitai) pod Katsutarem Hitomim, jak również kilku francuskich doradców (Fortant, Garde, Marlin, Bouffier)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "26 października Edo zostało przemianowane na Tokio i oficjalnie rozpoczęła się Epoka Meiji. Aizu zostało oblężone na początku miesiąca, co doprowadziło do masowych samobójstw wśród byakkotai (Korpusu Białych Tygrysów). Po przewlekłej, trwającej miesiąc bitwie Aizu poddało się ostatecznie 6 listopada."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Po przegranej na Honsiu, Takeaki Enomoto zbiegł na Hokkaido z pozostałościami floty oraz garstką francuskich doradców. Razem zorganizowali rząd, którego celem było ustanowienie niezależnego państwa na wyspie. 25 grudnia założyli Republikę Ezo, zorganizowaną na wzór amerykański, zaś Enomoto został przez większość wybrany prezydentem. Nowe państwo starało się zyskać uznanie delegacji amerykańskiej, francuskiej i rosyjskiej obecnych w Hakodate, jednak plany te spełzły na niczym. Enomoto zoferował nadanie terytorium obalonemu siogunowi jako lenno cesarskie, ale i ta propozycja została odrzucona przez cesarską radęList Enomoty do Rady: „Modlimy się, aby ta część cesarstwa została nadana naszemu zmarłemu panu, Kamenosukemu Tokugawie; i w takim wypadku odpłacimy waszą dobroczynność poprzez wierną opiekę nad północną bramą” (Black, ss. 240–241)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Podczas zimy ufortyfikowany został południowy półwysep Hakodate, w którego centrum znalazła się nowo wybudowana forteca Goryōkaku. Oddziały zorganizowano pod francusko-japońskim dowództwem  – głównodowodzący Keisuke Ōtori miał bezpośrednio pod sobą kapitana Julesa Bruneta – i podzielono na cztery brygady. Każda z nich była dowodzona przez francuskiego podoficera (Fortanta, Marlina, Cazeneuve'a, Bouffiera) i dzieliła się dalej na półbrygady dowodzone przez Japończyków."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Cesarska marynarka dotarła do przystani w Miyako 20 marca, ale spodziewając się takiego obrotu wydarzeń, rebelianci z Ezo opracowali śmiały plan przejęcia taranowca „Kotetsu”. Dowodzone przez dowódcę shinsengumich, Toshizō Hijikatę, trzy okręty wojenne zostały wysłane, aby zaatakować taranowiec z zaskoczenia; starcie to przeszło do historii jako bitwa w Zatoce Miyako. Zakończyła się przegraną stronników siogunatu, do czego przyczyniła się zła pogoda, problemy z maszynami oraz użycie kartaczownicy Gatlinga przeciwko samurajskim grupom abordażowymCollache był na pokładzie jednego z okrętów atakujących. Aby się uratować musiał rozbić swój statek i uciekać na piechotę, jednak został pochwycony wraz z kolegą i przetransportowany do więzienia w Tokio. Ostatecznie powrócił do Francji, gdzie opisał całą wyprawę w dziele Une aventure au Japon („Przygoda w Japonii”).."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Siły Cesarstwa umocniły swe panowanie nad głównymi wyspami Japonii i w kwietniu 1869 roku wysłały do Ezo flotę oraz piechotę w sile 7000 ludzi, rozpoczynając bitwę o Hakodate. Cesarski atak postępował szybko – wygrawszy pierwszą, nowoczesną bitwę morską na dużą skalę w historii Japonii w Zatoce Hakodate oblegli fortecę Goryokaku, która mieściła 800 obrońców. Zdając sobie sprawę, iż sytuacja przybrała bardzo niekorzystny obraz, francuscy doradcy uciekli na pokładzie zacumowanego w zatoce okrętu „Coëtlogon”, dowodzonego przez kapitana Dupetit-Thouarsa, do Yokohamy i wreszcie do Francji. Opuszczeni Japończycy domagali się, aby uciekinierzy zostali osądzeni w ojczyźnie, jednak z powodu ich popularności strona francuska odstąpiła od kar."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Enomoto zamierzał walczyć do końca – wszelkie kosztowności przekazał swojemu przeciwnikowi. Wśród nich był „Kodeks Morski” przywieziony z Holandii, który powierzył generałowi cesarskich wojsk, Kiyotace Kurodzie. Enomoto zrezygnował z planu heroicznej śmierci przekonany przez Ōtoriego do poddania się; Ōtori miał powiedzieć „Jeśli chcesz umrzeć, możesz to uczynić kiedykolwiek” dodając, że życie po porażce jest bardziej bohaterskim wyjściem. Enomoto poddał się 18 maja 1869 roku i zaakceptował rządy cesarza. Republika Ezo przestała istnieć 27 czerwca."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Po zwycięstwie nowy rząd kontynuował unifikację kraju pod zjednoczoną, prawowitą i silną władzą cesarskiego dworu. Cesarska rezydencja została przeniesiona z Kioto do Tokio pod koniec 1868 roku. Militarna i polityczna siła domen została zniesiona, a one zostały zmienione w prefektury, których zarządy były wybierane przez cesarza. Powyższa, progresywna reforma była możliwa dzięki wywłaszczeniu i zniesieniu klasy samurajów, pozwalając im jednocześnie na przedzierzgnięcie w szaty kupieckie, administracyjne lub inne; skutkiem ubocznym było także ich zubożenieWiększość prawnych wyróżników samurajów w stosunku do zwykłych poddanych została zniesiona, a tradycyjne pobory ryżu zostały zamienione najpierw na gotówkowe, a następnie, po niekorzystnym kursie, na obligacje rządowe. (Gordon ss. 64–65). Członkowie południowych domen – Satsumy, Chōshū  i Tosy – odegrawszy znaczące role w zwycięstwie, obsadzili kluczowe stanowiska w rządzie na następne parę dekad; sytuacja ta była nazywana „oligarchią Meiji” i została sformalizowana przez instytucję genrō. W 1869 roku zbudowano w Tokio Yasukuni Jinja na cześć ofiar wojny boshin."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Niektórzy przodujący partyzanci byłego sioguna zostali uwięzieni, lecz uniknęli egzekucji. Łaska była, po części, wynikiem starań Takamoriego Saigi oraz Tomomiego Iwakury, choć i znaczącą rolę odegrał brytyjski poseł Harry Smith-Parkes. Nakłaniał on Saigę, słowami Ernesta Satowa, „iż srogość wobec Keikiego [Yoshinobu] lub jego popleczników, zwłaszcza poprzez karę główną, uszkodziłaby reputację nowego rządu w opinii mocarstw europejskich”. Po dwóch, trzech latach więzienia większość z nich została zwolniona; niektórzy rozpoczęli błyskotliwe kariery. Enomoto służył później jako poseł do Rosji i Chin oraz minister edukacji."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Strona cesarska nie trzymała się postanowienia o wypędzeniu obcokrajowców z Japonii, a wręcz przerzuciła się na politykę progresywnej modernizacji kraju oraz renegocjacji „traktatów nierównoprawnych” wedle idei . Zmiana postawy wobec cudzoziemców nastąpiła podczas pierwszych dni wojny – 8 kwietnia 1868 roku w Kioto, a następnie innych częściach kraju, pojawiły się tablice mające odżegnywać od brutalnych czynów wobec przyjezdnych. Podczas trwania konfliktu cesarz osobiście przyjmował europejskich posłów, najpierw w Kioto, a następnie w Osace i Tokio. Precedensem było także przyjęcie przez niego w Tokio Alfreda, księcia Edynburga, jako „równego pod względem krwi”."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Choć początek epoki Meiji zwiastował ocieplenie kontaktów między dworem, a Europejczykami, relacje z Francją przez pewien czas pogorszyły się z racji jej poparcia dla sioguna. Niebawem jednak, w 1874 roku, zaproszono do Japonii drugą misję wojskową, a dziesięć lat później trzecią. Stosunki powróciły ostatecznie do przedwojennej kondycji około 1886 roku, kiedy pod kierownictwem Louisa-Émile'a Bertina Francuzi pomogli w budowie pierwszej, wielkoskalowej floty dla cesarskiej marynarki. Modernizacja kraju rozpoczęła się właściwie podczas ostatnich lat siogunatu, zaś rząd cesarski przyjął podobną orientację – jego przewagą był fakt bardziej scentralizowanej biurokracji, której działania miały lepszą siłę przebicia."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Po koronacji Mutsuhito wydał „Przysięgę Statutową”, nawołując do debat, przyrzekając więcej możliwości dla prostego ludu, znosząc „złe zwyczaje z przeszłości” i szukając wiedzy na całym świecie, aby „wzmocnić fundamenty cesarskiej władzy”. Do doniosłych reform rządu należało zniesienie systemu dziedzicznych domen w 1871 roku, które został zastąpione prefekturami, rządzonymi przez cesarskich gubernatorówWielu daimyō zostało wybranych pierwszymi gubernatorami a w konsekwencji „uszlachconymi” z przyznaniem dużych diet. Przez kolejne lata trzysta domen zostało zamienionych na 50 prefektur. (Jansen, ss. 348–9). Innymi ważnymi reformami było wprowadzenie obowiązku szkolnego, czy zniesienie konfucjańskich wyróżników klasowych. Kulminacją była wydana w 1889 roku konstytucja. Jednak mimo poparcia samurajów wiele wprowadzonych reform było szkodliwych dla ich interesów – utworzenie armii poborowej złożonej z plebsu, jak również utrata dziedzicznego prestiżu i poborów zantagonizowały wielu. Największe napięcia pojawiły się na południu doprowadzając w 1874 roku do rebelii Sagi oraz Chōshū w 1876 roku. Byli samurajowie z Satsumy, wiedzeni przez Takamoriego Saigę, porzuciwszy rząd za sprawą niesnasek dotyczących polityki zagranicznej, rozpoczęli rebelię w 1877 roku. Walcząc o zachowanie klasy samurajskiej oraz cnotliwszy rząd ich hasłem było . Bunt zakończył się heroiczną porażką pod ShiroyamąSaigō deklarował niesłabnącą lojalność wobec cesarza; przez czas trwania konfliktu nosił cesarski mundur. Popełnił samobójstwo tuż przed ostatnią szarżą rebeliantów; został pośmiertnie ułaskawiony przez cesarza w następnych latach. (Jansen, s. 369–70)."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "We współczesnych pracach restauracja Meiji jest często opisywana jako „bezkrwawa rewolucja” prowadząca do gwałtownej modernizacji Japonii. Liczby i fakty jasno pokazują, że była to dość brutalna wojna – zmobilizowano około 120 000 żołnierzy, z których zginęło około 3500. Późniejsze japońskie przedstawienia były dość romantyczne, pokazując siły siogunatu walczące w tradycyjny sposób przeciw w pełni zmodernizowanej armii cesarskiej. Choć tradycyjne metody i broń były używane, obie strony używały zaawansowanego technicznie uzbrojenia oraz technik walki. "}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Takie przedstawienie wojny doczekało się wielu dramatyzacji. Jirō Asada napisał czterotomową powieść zatytułowaną Mibu Gishi-den. Na jej podstawie powstał film Yōjira Takity „Kiedy obnażony zostanie ostatni miecz” oraz dziesięciogodzinny jidai-geki z Kenem Watanabem w roli głównej. Film „Goryokaku” z 2001 roku jest kolejnym jidai-geki przedstawiającym walki na Hokkaidō. Istnieje także kilka tytułów z gatunku anime."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wśród zachodnich adaptacji znaleźć można hollywoodzki film Edwarda Zwicka z 2003 roku „Ostatni samuraj”, który łączy w sobie wydarzenia z wojny boshin, rebelii Satsumy oraz innych buntów samurajskich z początku okresu Meiji."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Siły Chōshū i Satsumy były w pełni zmodernizowane i posiadały haubice Armstronga, jak również karabiny na pociski Minié czy kartaczownice Gatlinga. Wojska siogunatu, opóźnione rozwojowo, posiadały jednostki elitarne szkolone przez Francuzów. Siogun polegał również na oddziałach dostarczanych przez sprzymierzone domeny, przesyłające formacje przestarzałe zarówno w uzbrojeniu jak metodach walki, czyniąc armię siogunatu mieszanką elementów nowoczesnych i anachronicznych."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wiele typów mniej lub bardziej nowoczesnej broni gładkolufowej oraz karabinów zostało zaimportowanych z Francji, Niemiec, Niderlandów, Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych; nie przeszkadzało im to wcale współegzystować z tradycyjnym uzbrojeniem palnym w rodzaju tanegashim z zamkiem lontowym."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wiele jednostek używało gładkolufowych arkebuzów, sprowadzanych do Japonii od 1840 roku z Niderlandów przez Akiha Takashimę. Broń ta była dość wiekowa i miała ograniczone możliwości – jej skuteczny zasięg wynosił do 50 metrów, a szybkostrzelność 2 strzały na minutę. Daimyō Nagaoki, sprzymierzeniec sioguna, posiadał w arsenale dwie kartaczownice Gatlinga oraz kilka tysięcy nowoczesnych karabinów. Siogunat złożył także zamówienie na 30 000 nowoczesnych karabinów Dreysego w 1866 roku. Napoleon III zaopatrzył Yoshinobu Tokugawę w 2000 nowoczesnych karabinów Chassepot Mle 1866, które ten spożytkował na uzbrojenie przybocznej gwardii. Przestarzałe tanegashimy były używane przez bakufuWystawa w Ryozen Museum of History."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wojska cesarskie używały głównie karabinów na pociski typu Minié, nadal ładowane od lufy, lecz celniejsze, bardziej zabójcze i pozwalające prowadzić skuteczny ogień na dalsze odległości niż broń gładkolufowa, zachowując szybkostrzelność 2 na minutę. Nowocześniejsze, ładowane od zamka mechanizmy, jak w Sniderach, pozwalające na oddawanie 10 strzałów na minutę były używane przez żołnierzy z Tosy przeciw siogunackim shōgitai pod Ueno w lipcu 1868 roku. W drugiej połowie konfliktu, na północno-wschodnim teatrze walk żołnierze z Tosy używali amerykańskich, powtarzalnych karabinów Spencera. Popularne były także amerykańskie rewolwery i pistolety, jak armijna wersja rewolweru Smith & Wesson model 2, sprowadzane przez szkockiego kupca Thomasa Blake'a Glovera i używane przez żołnierzy Satsumy."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Wraz z drewnianymi działami, zdolnymi wystrzelić 3 do 4 kul przed rozpadnięciem się, używano nowoczesnych haubic Armstronga, strzelających pociskami wybuchowymi. Takie haubice były używane przez wojska Satsumy oraz Sagi."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "W kategorii okrętów wojennych obie strony były wyposażone zarówno w najnowocześniejsze wówczas pancerniki i korwety, („Kotetsu” lub „Kanrin Maru”), jak również kutry, czy tradycyjne okręty żaglowe. Siogunat posiadał początkowo sporą przewagę w tej materii, którą jego oficjele mieli zamiar powiększyć zamawiając francuski taranowiec „Kotetsu” – nie dotarł on jednak na czas z powodu przyrzeczonej przez mocarstwa zachodnie neutralności i ostatecznie, po bitwie pod Toba-Fushimi, trafił do marynarki cesarskiej."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Zmodernizowane oddziały nosiły mundury w stylu zachodnim (zwykle ciemne), z pewnymi wariacjami co do kształtu hełmu – żołnierze z Satsumy i Chōshū  nosili stożkowe, odpowiednio niskie i wysokie, zaś siogunaccy okrągłe."}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Oficerowie siogunatu często nosili francuskie mundury. Tradycyjne oddziały zachowywały stroje samurajskie. "}, {"title": "Wojna boshin", "text": "Niektóre oddziały cesarskie nosiły nietypowe, „niedźwiedzie” nakrycia głowy –  charakteryzowały oficerów z Tosy,  tych z Chōshū, zaś  z Satsumy."}, {"title": "Wojna boshin", "text": " 10-ISBN 0-300-01655-7/13-ISBN 978-0-300-01655-0; http://www.worldcat.org/tytuł/treasures-among-men-the-fudai-daimyo-in-tokugawa-japan/oclc/185685588  OCLC 185685588"}, {"title": "Wojna boshin", "text": "10-ISBN 0-674-00334-9/13-ISBN 978-0-674-00334-7; http://www.worldcat.org/tytuł/making-of-modern-japan/oclc/44090600&referer=brief_results  OCLC 44090600 10-ISBN 0-231-12340-X; 13-ISBN 978-0-231-12340-2; http://www.worldcat.org/wcpa/oclc/46731178 OCLC 46731178 Le Monde Illustré, No. 583, June 13, 1868"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie implikacje dla potencjalnego życia pozaziemskiego ma bakteria GFAJ-1?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "GFAJ-1", "text": "GFAJ-1 – ekstremofilna (halofilna, tolerująca wysokie stężenia soli) bakteria odkryta w jeziorze Mono Lake (Kalifornia, USA), zdolna do rozwoju w obecności dużych stężeń arsenu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Na podstawie badań laboratoryjnych z użyciem pożywek zawierających arseniany zamiast fosforanów, odkrywcy postulowali, że bakterie GFAJ-1 wbudowują arsen zamiast fosforu w syntezowane przez siebie cząsteczki organiczne (jako główny przykład posłużył DNA) z zachowaniem ich funkcjonalności, co by tym samym czyniło ten organizm jedyną znana na Ziemi forma życia, która być może wykorzystywała w podstawowej strukturze swoich cząsteczek inny, niż pozostałe organizmy, zestaw (węgiel, azot, tlen, wodór, siarka, fosfor) podstawowych pierwiastków."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Od samego ich ogłoszenia, eksperymenty te i wnioski stały się obiektem krytyki naukowej. Kilkanaście miesięcy później niezależnie prowadzone badania z wykorzystaniem odmiennych metod, a także zestawu dodatkowych eksperymentów kontrolnych, obaliły główne hipotezy odkrywców GFAJ-1. W DNA GFAJ-1 nie wykryto arsenu, a bakteria okazała się odpornym na wysokie stężenia arsenu, ale jednak wciąż zależnym od fosforu organizmem, który nie wykorzystuje obecnego w środowisku arsenu do syntezy swoich cząsteczek (patrz Krytyka i odbiór odkrycia)."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Filogeneza GFAJ-1 i blisko spokrewnionych bakterii w oparciu o sekwencje rybosomalnego RNA:"}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Badania molekularne oparte na sekwencji 16S rRNA pokazują, że GFAJ-1 jest blisko spokrewnione z innymi umiarkowanie halofilnymi bakteriami z rodziny Halomonadaceae. Mimo że szczep okazał się być blisko spokrewniony z przedstawicielami Halomonas, w tym H. alkaliphila i H. venusta, autorzy nie zaliczyli wprost szczepu do tego rodzaju."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Nazwa „GFAJ” jest akronimem od „Give Felisa A Job” (pol. Daj Felisie Pracę)."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "GFAJ-1 została wyizolowana i odkryta przez Felisę Wolfe-Simon, geomikrobiologa z United States Geological Survey współpracującego z NASA w programie dotyczącym astrobiologii. Organizm odnaleziono w 2009 roku w osadach znad Mono Lake, wysoce zasolonego i zasadowego jeziora w Kalifornii, które charakteryzuje się także wysokim stężeniem arsenu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Według badań filogenetycznych sekwencji 16S rRNA bakteria należy do rodziny Halomonadaceae, której wielu przedstawicieli jest znanych z wysokiej tolerancji arsenu. GFAJ-1 hodowana w warunkach laboratoryjnych na pożywce ubogiej w fosforany (), ale bogatej w arseniany () rosła z 60% wydajnością w porównaniu z podłożem bogatym w fosfor i miała około 1,5 razy większą objętość, związaną z obecnością dużych wakuoli. Pomiary radioaktywności znakowanego izotopu arsenu  (w postaci jonów arsenianowych ) wykazały obecność tego izotopu w wyekstrahowanych frakcjach zawierających kwasy nukleinowe, tłuszcze, białka oraz metabolity. Badania te pokazały także, że około jedna dziesiąta arsenu (11,0 ± 0,1%) pochłoniętego przez te bakterie obecna jest we frakcjach zawierających DNA/RNA, gdy reszta przypadała na pozostałe frakcje, głównie lipidowe. Jednak według danych autorów, zawartość arsenu w samym DNA GFAJ-1 rosnących na pożywce wysokoarsenowej była wciąż 26 razy mniejsza niż zawartość fosforu. Natomiast całkowita zawartość fosforu w suchej masie takich bakterii była około dziesięciokrotnie mniejsza, niż zawartość arsenu. W porównaniu do bakterii hodowanych na normalnej, bogatej w fosfor pożywce, ilość fosforu w bakteriach rosnących na pożywce bogatej w arsen, a ubogiej w fosfor, zmierzona za pomocą ICP-MS, była około trzydzieści razy mniejsza i wynosiła około jednej setnej zawartości fosforu w większości innych bakterii. Wyniki te w znacznej mierze zostały obalone przez kolejnych badaczy (patrz Krytyka i odbiór odkrycia)."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Autorzy odkrycia spekulowali, że bakterie GFAJ-1, wykorzystując arsen, nie tylko nie wykazały wrażliwości na jego, wysoką u innych organizmów, toksyczność, ale także poradziły sobie z dużo niższą stabilnością estrów arsenianowych w porównaniu do fosforanowych (co, obok silnej tendencji związków AsV do ulegania redukcji do AsIII, uważane jest za podstawową przyczynę eliminującą arsen jako potencjalnie funkcjonalny substytut fosforu w organizmach). W stabilizacji wiązań arsenoestrowych udział może mieć polihydroksymaślan, wykryty w dużych ilościach w wakuolach spokrewnionych z GFAJ-1 gatunków z rodzaju Halomonas. Duże stężenie tego związku może obniżać lokalnie stężenie wody, spowalniając reakcję hydrolizy. Jednocześnie badania techniką µXANES („micro X-ray absorption near edge spectroscopy”) nie wykazały w GFAJ-1 obecności związków arsenu(III), a wyłącznie arsenu(V), co wskazuje, że w warunkach hodowli problem redukcji AsV do AsIII nie jest istotny."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Wyniki badań nad bakteriami GFAJ-1 ogłoszono 2 grudnia 2010 roku podczas konferencji prasowej w NASA. Tego samego dnia w serwisie internetowym „ScienceExpress”, będącym częścią czasopisma „Science”, opublikowana została praca na ten temat. Przedstawione badania stanowiły zwieńczenie wcześniejszych postulatów Wolfe-Simon i współpracowników o możliwości istnienia na Ziemi organizmów wykorzystujących arsen zamiast fosforu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Publikacja grupy badawczej Wolfe-Simon ukazała się w czerwcu 2011 roku, po sześciu miesiącach od ogłoszenia w serwisie internetowym „ScienceExpress”, w drukowanej wersji czasopisma „Science” wraz 8 komentarzami krytycznymi i odpowiedzią autorów. Redaktor naczelny Bruce Alberts zaznaczył, że pewne kwestie pozostają otwarte, a ich rozwikłanie zajmie zapewne dużo czasu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Część naukowców od początku sceptycznie oceniała przedstawione wyniki, a także sposób poinformowania opinii publicznej o odkryciu (konferencja prasowa zwołana przez NASA po pojawieniu się publikacji w serwisie internetowym „ScienceExpress”). "}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Dziennikarz naukowy Carl Zimmer w notatce redakcyjnej w magazynie „Slate” podsumował i skomentował sceptycyzm kilku naukowców, wspominając, że niemal zgodnie przyznali oni, że naukowcy NASA nie dowiedli eksperymentalnie swoich postulatów, a wykonane eksperymenty obarczone są błędami. O ile fakt obecności żywych bakterii szczepu GFAJ-1 w wysokoarsenowym środowisku jest zaskakujący, o tyle wniosek, że wykorzystują one ten pierwiastek zamiast fosforu jest przedwczesny."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Biolog z University of Florida, Steven A. Benner, wyraził przypuszczenie, że wobec niskiej stabilności wiązań arsenoestrowych arsen nie był wbudowany w DNA, a raczej w inne cząsteczki, jak np. lipidy, gdzie byłby stabilny. DNA miałoby zawierać fosfor pochodzący z pożywki, gdzie wciąż był obecny w śladowych ilościach (głównie jako zanieczyszczenie innych soli dodawanych do pożywki), a arsen miałby tylko oddziaływać z DNA w bliżej nieokreślony sposób. Także inni naukowcy sugerowali, że przedstawione wyniki oznaczają, że arsen jest wchłaniany i neutralizowany przez GFAJ-1, ale do wzrostu wykorzystują one obecny w śladowych ilościach fosfor. Według wyników zaprezentowanych w samej publikacji, arsenu w DNA było wciąż 26 razy mniej niż fosforu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Biochemik z Florida International University w Miami Barry Rosen wyraził przypuszczenie, że wykryty arsen nie był wbudowany do biocząsteczek, lecz znajdował się w wakuolach, gdzie był gromadzony przez bakterie w celu neutralizacji. Z kolei mikrobiolog z University of British Columbia, Rosemary Redfield, stwierdziła, że przedstawiona publikacja nie zawiera żadnych przekonujących dowodów na wbudowywanie arsenu w DNA czy inne cząsteczki i zasugerowała ponadto, że eksperymenty nie zostały skonfrontowane z odpowiednimi eksperymentami kontrolnymi, co umożliwiałoby poprawną interpretację wyników. Podobnie sceptyczni pozostali inni naukowcy, w tym Roger Summons, biogeochemik z MIT, zaznaczający, że nie wykazano wprost obecności arsenu w biocząsteczkach, pomimo że można łatwo to potwierdzić przy użyciu spektrometrii masowej. Naukowcy podkreślali, że bakterie badano w ich stacjonarnej fazie wzrostu, w której wymagane jest mniej fosforu do przetrwania, a także, że nie wykryto w nich RNA, co może być związane ze zmniejszeniem syntezy tego kwasu nukleinowego, w celu oszczędzania fosforu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "8 grudnia 2010 roku Wolfe-Simon na swojej stronie internetowej opublikowała swoje stanowisko odnośnie krytycznych uwag na temat jej publikacji. Zachęciła do nadsyłania komentarzy do redakcji czasopisma, do których mogłaby się oficjalnie ustosunkować. Jednocześnie oświadczyła, że nie zamierza odnosić się do krytyki opublikowanej poza systemem recenzji w czasopismach naukowych, które zapewniają odpowiednią moderację dyskusji. Takie wyjaśnienia określił niedorzecznymi Jonathan Eisen z UCD, argumentując, że autorzy nie mogą prowadzić dyskusji wyłącznie na łamach czasopism naukowych, gdy sami informowali o wynikach podczas konferencji prasowej NASA. 16 grudnia Wolfe-Simon i współpracownicy opublikowali FAQ zawierający odpowiedzi na stawiane zarzuty, do którego krytycznie ustosunkowała się Redfield."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Na początku roku 2011 ukazały się prace w czasopismach naukowych krytycznie odnoszące się do interpretacji uzyskanych wyników, jaką przedstawili Wolfe-Simon i współpracownicy w publikacji w „Science”, polemizujące z technicznymi aspektami odkrycia GFAJ-1, a także proponujący alternatywną interpretację wyników, choć niektórzy z autorów zauważają, że pomimo małego prawdopodobieństwa „życia arsenowego” bakterii GFAJ-1, brak jest danych bezpośrednio obalających ogólne wnioski Wolfe-Simon i współpracowników."}, {"title": "GFAJ-1", "text": " Negacja wyników przez innych badaczy "}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Wraz z udostępnieniem GFAJ-1 innym grupom badawczym, podjęły one próbę powtórzenia wyników Wolfe-Simon. Rosemary Redfield na blogu na bieżąco podawała wyniki swojej grupy badawczej. Zgodnie z nimi, GFAJ-1 rośnie lepiej na podłożach stałych, co może mieć związek z za niskim poziomem potasu w pożywce płynnej (w użytej przez Wolfe-Simon pożywce AML60 z arsenem zamiast fosforu, zastąpiła ona potas sodem, używając arsenianu sodu w miejsce fosforanu potasu). Redfield w dalszych eksperymentach uwzględniła tę różnicę, a także inne warunki hodowlane, które mogły zmienić wyniki (brakujący aminokwas, siła jonowa, pH, probówki szklane a nie polipropylenowe), i otrzymała dane wskazujące na minimalną stymulację wzrostu GFAJ-1 przez arsenian, która nie zmienia końcowej gęstości kultury; inaczej niż w pracy Wolfe-Simon. W DNA wyizolowanym z GFAJ-1 z pożywki o wysokiej zawartości arsenianu, a minimalnej (prawdopodobnie porównywalnej z ilością w pracy Wolfe-Simon) fosforanu, oczyszczonym następnie za pomocą wirowania w gradiencie CsCl, pomiary wykazały brak arsenu. Arsen wykryto jedynie w nieoczyszczonym DNA, gdzie prawdopodobnie oddziaływał on niekowalencyjnie z kwasem nukleinowym, stąd był łatwo odmywany za pomocą wody. Wyniki Redfield zostały ogłoszone w serwisie internetowym „ScienceExpress” w lipcu 2012 roku. W tym samym miesiącu inny zespół badaczy w ogłoszonej także w „ScienceExpress” pracy potwierdził, że GFAJ-1 jest bakterią odporną na wysokie stężenia arsenu, ale wciąż zależną od fosforu. Kolejni badacze wykazali, że wysoka oporność na arsen wraz ze znikomym zapotrzebowaniem na fosfor w pożywce, wynika z indukowanego arsenem rozpadu rybosomów na dużą skalę, co prowadzi do znaczącego spowolnienia wzrostu, ale jest i źródłem fosforu dla podtrzymania podstawowych procesów życiowych. Proces ten został przez nich odtworzony w klasycznym organizmie modelowym – bakterii E. coli. Uzyskane wyniki tłumaczą powolny, ale obserwowalny wzrost GFAJ-1 na pożywkach zawierających arseniany zamiast fosforanów bez odwoływania się do biologicznej zależności (np. wbudowywania do cząsteczek) od arsenu."}, {"title": "GFAJ-1", "text": "Komentatorzy oceniali wstępne wyniki Redfield pozytywnie, choć wskazywali, że dla całkowitej pewności brakowało kilku pomniejszych eksperymentów kontrolnych. Uznali jednak, że dowody negujące wyniki Wolfe-Simon są wystarczające. Wolfe-Simon nie ustosunkowała się do wszystkich wyników Redfield, wskazując tylko na drobne luki (jak np. mała stabilność DNA zawierającego arsen, która ma uniemożliwiać jego prawidłowy rozdział podczas wirowania, co zostało jednak wykluczone eksperymentalnie przez Redfield) oraz komentując, że czeka na opublikowanie pracy Redfield w recenzowanym czasopiśmie naukowym (stało się to w lipcu 2012 roku). Komentatorzy obawiają się jednak, że zamiast wycofania podważanych wyników Wolfe-Simon, ich obrońcy będą się raczej powoli odwracać się od swojego stanowiska, do czasu gdy cała historia zostanie zapomniana."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym jest Kompas Sztuki?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kompas Sztuki", "text": "Kompas Sztuki – ranking polskich artystów współczesnych i grup artystycznych ogłaszany raz w roku. Lista nazwisk układana jest według punktacji przyznawanej przez kilkadziesiąt polskich galerii sztuki (publicznych i prywatnych). Inicjatorami powstania rankingu są Kama Zboralska i Piotr Cegłowski. Pierwsza lista została opublikowana w 2007 roku."}, {"title": "Kompas Sztuki", "text": "Każda galeria (w 2008 roku było ich ponad 80) ma wskazać dziesięciu najważniejszych artystów, bez względu na uprawianą dyscyplinę. Pierwszy wskazany otrzymuje 10 punktów, każdy następny o jeden punkt mniej. Po ich zsumowaniu powstaje ranking, przy czym grupy artystyczne są umieszczane w osobnym zestawieniu."}, {"title": "Kompas Sztuki", "text": "Idea Kompasu nawiązuje do zagranicznych zestawień artystów, np. do Kunstkompassu (niemieckiego rankingu publikowanego od lat 70. XX wieku). Obok Kompasu Sztuki powstał także ranking dla debiutujących artystów – Kompas Młodej Sztuki (listy pojawiły się dotychczas trzykrotnie: w 2008, 2010 i 2012 roku)."}, {"title": "Kompas Sztuki", "text": "2007 – 255 nazwisk i 12 grup 1. miejsce – Tadeusz Kantor (253 punkty) 2. miejsce – Jerzy Nowosielski (217 punkty) 3. miejsce – Magdalena Abakanowicz (162 punkty) 1. miejsce wśród grup: Łódź Kaliska 2008 – 305 nazwisk i 6 grup 1. miejsce – Tadeusz Kantor (172 punkty) 2. miejsce – Magdalena Abakanowicz (155 punktów) 3. miejsce – Andrzej Wróblewski (143 punkty) 1 miejsce wśród grup: Ładnie 2009 – 317 nazwisk i 3 grupy 1. miejsce – Mirosław Bałka (165 punktów) 2. miejsce – Tadeusz Kantor (161 punkty) 3. miejsce – Jerzy Nowosielski (125 punktów) 1. miejsce wśród grup: Łódź Kaliska 2010 – 324 nazwisk i 5 grup 1. miejsce – Mirosław Bałka (179 punktów) 2. miejsce – Jerzy Nowosielski (165 punktów) 3. miejsce – Tadeusz Kantor (132 punkty) 1. miejsce wśród grup: Luxus 2011 – 293 nazwiska i 5 grup 1. miejsce – Mirosław Bałka (260 punktów) 2. miejsce – Jerzy Nowosielski (154 punkty) 3. miejsce – Roman Opałka (146 punktów) 1. miejsce wśród grup: KwieKulik"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie zwierzę kryje się pod łacińską nazwą Sympetrum internum?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sympetrum internum", "text": "Sympetrum internum − gatunek ważki z rodziny ważkowatych. "}, {"title": "Sympetrum internum", "text": "Występuje na północy i w centrum Stanów Zjednoczonych oraz w większej części terytorium Kanady (z pominięciem Jukonu i części Terytoriów Północno-Zachodnich. Jego zasięg dochodzi do Wielkiego Jeziora Niewolniczego. Siedliskiem tego gatunku są bagniste stawy i strumienie o wolnym nurcie. Ważka wczesnym rankiem wygrzewa się pośród skał, absorbując ciepło. Odnosi się do tego nazwa rodzajowa Sympetrum. Owada spotyka się od początku lipca do października. Doniesienia z drugiej połowy czerwca są rzadkie (Iowa). Gatunek występuje licznie, nie grozi mu wyginięcie."}, {"title": "Sympetrum internum", "text": "Cechuje się brzuchem koloru brązowego, u dorosłych obu płci przechodzącym w czerwień. Przednia część głowy jest ciemnoczerwona, do czego odwołuje się angielska nazwa owada – \"Cherry-faced Meadowhawk\". Boki brzusznej strony ciała zdobią czarne trójkąty. Występuje dymorfizm płciowy. U samic u podstawy skrzydeł może występować zabarwienie bursztynowe. Ich tułów jest bardziej brązowawy i oliwkowy. Naczynia skrzydeł samców są pomarańczowe. Skrzydeł zazwyczaj nie zdobią jednak wzory, choć przy podstawach może pojawiać się barwa żółta. Owady te osiągają wielkość od 21 do 36 mm. Rozpiętość skrzydeł wynosi 2 cale, czyli około 5 cm."}, {"title": "Sympetrum internum", "text": "Imago poluje na owady o miękkim ciele. Zaliczają się tutaj komarowate i inne muchówki, jętki, niewielkie ćmy, latające mrówkowate i termity."}, {"title": "Sympetrum internum", "text": "Po znalezieniu partnera oba osobniki latają razem złączone ze sobą. następnie samica składa jaja, zanurzając się częściowo w wodzie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który niemiecki drukarz miał monopol na druk kalendarzy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Johann Friedrich Unger", "text": "Johann Friedrich Unger (ur. w sierpniu 1753 w Berlinie, zm. 26 grudnia 1804) – niemiecki drukarz, wydawca i drzeworytnik. "}, {"title": "Johann Friedrich Unger", "text": "Pierwsze kroki w zawodzie stawiał w drukarni dworskiej u Deckera. Zajmował się tam między innymi teorią i praktyką sztuki drzeworytniczej. W 1780 roku założył drukarnię, a w 1791 roku odlewnię czcionek w Berlinie. Jego wysiłki skupiały się wokół udoskonalenia drzeworytów oraz winiet i ozdobników wykonanych w drzewie. Te prace dały mu uznanie – w 1788 roku uzyskał tytuł drukarza Akademii Berlińskiej, w 1790 został wybrany na członka Akademie der Künste, a następnie w 1800 roku otrzymał stopień profesora sztuki drzeworytniczej.  "}, {"title": "Johann Friedrich Unger", "text": "W 1791 roku założył gisernię i był popularyzatorem w Niemczech antykwy Didota, czcionki opracowanej przez François-Ambroise'a Didota. W latach późniejszych, pod wpływem innego niemieckiego drukarza, Johanna Breitkopfa, opracował wraz z Janem Krzysztofem Gubitzem nową frakturę Ungera (Unger-Fraktur), frakturę, pozbawioną elementów wtórnych i linii zdobniczych. która stała się następnie wzorem dla narodowego pisma niemieckiego. "}, {"title": "Johann Friedrich Unger", "text": "Drukarnia Ungera wydawała dzieła klasyków niemieckich i angielskich. W tej drukarni wytłoczono pierwsze wydania dzieł Schillera, Szekspira i Goethego. W 1799 roku z drukarni wyszło z niej szeroko komentowane dzieło Schleiermachera – Reden über die Religion. Unger wydawał też czasopismo Vossische Zeitung i posiadał monopol na kalendarze.  "}, {"title": "Johann Friedrich Unger", "text": "Dom Ungera był ośrodkiem kulturalnym towarzystwa berlińskiego. On sam często nie zwracał uwagi na finansowe aspekty prowadzenia drukarni, co było powodem późniejszych kłopotów spadkobierców. Po jego śmierci firmę przejęła żona, która prowadziła ją przy pomocy kierownika Jana Eliakima Helicze, krótko trwałego właściciela pierwszej w Polsce drukarni żydowskiej. W 1820 roku drukarnie przejął Trowitzsh.   "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "pod jakimi nazwami eksportowano poza Australię Holdena Caprice?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Holden Caprice", "text": "Holden Caprice – luksusowy samochód osobowy produkowany od roku 1990 przez australijską firmę Holden. Montaż pokrewnego modelu, Holdena Statesman, wprowadzonego na rynek także w 1990, zakończono we wrześniu 2010."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W latach 1971–1984 Holden oferował luksusowego sedana o dużym rozstawie osi pod osobną marką Statesman. Statesman i Caprice to w gruncie rzeczy modele z rodziny Commodore o wydłużonym rozstawie osi, od 2006 były to największe tylnonapędowe sedany oferowane przez General Motors na rynek australijski. Poza granicami rodzimego kontynentu, Statesman oferowany jest pod nazwami: Buick Park Avenue,  Chevrolet Caprice i Daewoo Veritas. Początkowo model sprzedawany był także jako  Buick Royaum i Daewoo Statesman. "}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Główną różnicą pomiędzy Statesmanem a Caprice jest poziom wyposażenia. Do napędu Caprice używano w przeważającej części silników V8, Statesmanów zaś V6. Mimo wielu podobieństw Caprice nie był topową odmianą Statesmana, były to dwa osobne modele Holdena. Wizualnie Caprice można odróżnić przez dodatkowe wyposażenie wnętrza oraz inne detale nadwozia. "}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Na rodzimym rynku modele Statesman i Caprice rywalizowały z dwoma samochodami Forda, Fairlanem i LTD. Po zaprzestaniu produkcji tych pojazdów przez Forda w 2008, Holden pozostał bez bezpośredniego rywala w segmencie."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Przed wprowadzeniem na rynek modeli Statesman i Caprice (1990), Holden oferował linię samochodów o przedłużonym rozstawie osi pod osobną marką Statesman. Pojazdy nowej marki sprzedawane były przez sieć dilerską General Motors-Holden. Od strony technicznej opierały się na rodzinie modeli Kingswood/Premier, oferowały jednak więcej komfortu i przestrzeni w kabinie pasażerskiej oraz stylistykę odróżniającą od mniejszych pojazdów Holdena. Pierwszy Statesman (seria HQ) zadebiutował na rynku w 1971, zastąpił on produkowanego krótko Broughama. Późniejsze serie HJ, HX, HZ i WB różniły się w zasadzie wyglądem i funkcjonalnością nadwozia. Z powodu spadającego poziomu sprzedaży w 1984 zaprzestano produkcji Statesmana."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W roku 1990, po sześciu latach nieobecności Statesmana na rynku, rosnąca wielkość popytu na luksusowe sedany z dużym rozstawem osi nakłoniła zarząd Holdena do przywrócenia nazw Statesman i Caprice. Podwozie dla nowego modelu o oznaczeniu VQ zostało przejęte z VN Commodore'a kombi. Commodore serii VN wywodził się zaś z europejskiego Opla Omegi A. W porównaniu z modelami serii VN, Statseman VQ był dłuższy od sedana o 110 mm, a od kombi o 64 mm."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Holden starał się podkreślić odrębność Statesmana od Commodore'a. Z tego powodu w nowym sedanie zastosowano bardziej konserwatywną atrapę chłodnicy, oszklenie nadwozia przypominające to stosowane w ówczesnych konstrukcjach General Motors (jak np. Oldsmobile Cutlass Supreme), miejsce na tylną tablicę rejestracyjną przeniesione z klapy bagażnika na zderzak. Oświetlenie oraz drzwi przejęto z Commodore'a VN kombi. Zarówno Statesman, jak i Caprice, oferowany był z systemem niezależnego zawieszenia tylnego, opcja ta trafiła do rodziny modeli Commodore dopiero rok później - wraz z wprowadzeniem serii VP. W 1991 Holden wprowadził zmodernizowaną wersję VQ Series II. Nowy Caprice w standardzie oferowany był z systemem ABS, który w Statesmanie dostępny był jako opcja. Podstawowym źródłem napędu dla Statesmana był silnik V6 3.8 o mocy 173 KM (127 kW), opcjonalnie można było wybrać jednostkę V8 5.0 używaną jako baza dla modelu Caprice. Oba motory współpracowały z 4-biegową automatyczną przekładnią THM700R4."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "  Statesman VR oparty na Commodore VR zadebiutował w 1994 roku. Nowy model przyniósł ze sobą zarówno zmiany wizualne jak i mechaniczne, zastosowano między innymi zmodernizowaną sterowaną elektronicznie wersję przekładni GM 4L60-E oraz najnowszą generację silnika Buick V6 3.8. Dzięki modyfikacjom w układzie rozrządu oraz podniesieniu stopnia kompresji zwiększono moc maksymalną silnika do 177 KM (130 kW) oraz poprawiono jego kulturę pracy. Standardowym elementem wyposażenia zarówno dla Caprice'a jak i Statesmana stała się poduszka powietrzna kierowcy."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W serii VR Holden zrezygnował ze stosowania oddzielnego oznaczenia modeli Statesman i Caprice. Zamiast tego używano jedynie dwuliterowego oznaczenia jak w przypadku Commodore'a. Podobne rozwiązanie stosowano także dla serii VS."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W 1995 seria VS otrzymała ulepszoną wersję GM Ecotec (Emissions and Consumption Optimisation through TEChnology) silnika V6 3.8, pokrywało się to w czasie z wprowadzeniem analogicznej jednostki na rynku północnoamerykańskim. Nowy silnik rozwijał moc maksymalną o 13% wyższą niż w przypadku serii VR (wzrost o 23 KM/17 kW - do 200 KM/147 kW). Jednostka napędowa została spasowana z ulepszoną przekładnią GM 4L60-E, cechowała się ona lepszą reakcją na otwarcie przepustnicy i poprawionymi przełożeniami dla poszczególnych biegów. Wersje liftingowe Series II i III wprowadzone zostały odpowiednio we wrześniu 1996 i czerwcu 1998, zmiany odnosiły się głównie do tylnego pasa nadwozia oraz wzoru obręczy kół. W VS Series II wprowadzono doładowaną mechanicznie wersję silnika Buick V6 3.8, generowała ona moc 224 KM (165 kW), o 4 KM/3 kW mniej niż większy silnik V8. W 1995 oferowana była także edycja specjalna o nazwie Statesman International. Statesman stał się bazą konstrukcyjną dla sportowego HSV Grange."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Kolejna generacja, WH, została wprowadzona w roku 1999, dwa lata później od nowego VT Commodore'a. Dostępne były trzy wersje modelu: bazowa - Statesman, specjalna - Statesman International oraz topowa - Caprice. Nowy model dzielił drzwi oraz szybę przednią z Commodorem VT. Gamę jednostek napędowych stanowiły trzy silniki, V6 3.8 Ecotec w wersji wolnossącej i doładowanej oraz nowy motor V8 5.7 LS1 o mocy 299 KM (220 kW). W 2001 przeprowadzono facelifting, odświeżona wersja oznaczona została jako Series II. Od generacji WH, produkowanej zarówno w wersji dla ruchu lewo- jak i prawostronnego, Statesman eksportowany był na Bliski Wschód pod nazwą Chevrolet Caprice, model przechodził modernizacje analogiczne do australijskiego Holdena."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W porównaniu z poprzednimi generacjami Statesman WH cechował się większym rozstawem kół jak i osi. Dzięki zastosowaniu samopoziomującego się zawieszenia tylnego uzyskano poprawę sterowności pod dużym obciążeniem oraz wzrost dynamiki przy holowaniu. Zwiększono także poziom bezpieczeństwa pasażerów, do listy wyposażenia standardowego dodano boczne poduszki powietrzne oraz pirotechniczne napinacze pasów bezpieczeństwa. Po uruchomieniu napinacza następowało odblokowanie zamka drzwi oraz zatrzymanie pracy silnika i pompy paliwa."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Kolejna generacja Statesmana, oznaczona jako WK, zadebiutowała w 2003. Obła stylistyka przedniego i tylnego pasa znana z WH ustąpiła kanciastym i prostym liniom, przednie reflektory zapożyczono z Commodore'a VY Calais. W pasie tylnym zrezygnowano z plastikowego pasa pomiędzy światłami. Dzięki zmianie stylistyki nadwozia zmniejszono współczynnik oporu powietrza do 0,30. Zastosowano także nowe zderzaki i wzory obręczy kół, wewnątrz przestylizowano deskę rozdzielczą. Jednostki napędowe przejęto z poprzedniej generacji, silnik V8 LS1 legitymował się mocą 320 KM (235 kW) dla Statesmana i 333 KM (245 kW) dla wersji Caprice."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Nabywca Statesmana WK otrzymywał tylne czujniki parkowania oraz opcjonalnie system nawigacji satelitarnej, który dostępny był w standardzie dla modelu Caprice. Samochód wyposażony został także w elektrycznie sterowane lusterka z funkcją wspomagania parkowania."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Kolejna generacja modelu, oznaczona jako WL, zaprezentowana została w 2004 roku. Zastosowano w niej nowy silnik V6 3.6 Alloytec, zastąpił on jednostkę Ecotec. Moc maksymalna nowego motoru wynosiła 258 KM (190 kW), moment obrotowy zaś 340 Nm, napęd realizowany był za pośrednictwem nowej 5-biegowej przekładni automatycznej GM 5L40-E. Jednostka V8 przygotowana dla Statesmana osiągała 333 KM (245 kW), dla Caprice 340 KM (250 kW), współpracowała ona z 4-biegowym automatem GM 4L60-E. Wprowadzono także szereg usprawnień służących poprawie bezpieczeństwa, m.in. system ESP czy tylne światła wykonane w technologii LED."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W roku 2005 koncern General Motors rozpoczął eksport Statesmana do Chin pod nazwą Buick Royaum. Początkowo model dostępny był z silnikiem V6 3.6 Alloytec, później zaczęto stosować mniejszą wersję tej jednostki - V6 2.8 o mocy maksymalnej 211 KM (155 kW). W 2005 ponad 2000 egzemplarzy wyeksportowano do Korei Południowej. Wersja koreańska była pokrewna do chińskiego Buicka, dystrybucja odbywała się poprzez sieć dilerską GM Daewoo pod nazwą Daewoo Statesman."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Trzecia generacja Statesmana, WM, została wprowadzona wraz z VE Commodore na Melbourne Exhibition and Convention Centre 16 lipca 2006. Program rozwojowy Statesmana WM kosztował General Motors 190 mln dolarów australijskich, kolejne 1,04 mld wydano na rozwój VE Commodore'a, na którym Statesman bazuje. WM opiera się na płycie podłogowej GM Zeta opracowanej przez Holdena, w przeciwieństwie do poprzednich generacji nie dzieli już rozwiązań technicznych z Oplem Omegą. Tylne drzwi nie pochodziły już od Commodore'a. W ten sposób Holden chciał mocniej zaakcentować różnicę pomiędzy dwoma modelami."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "Podobnie jak druga generacja modelu, WM eksportowany jest na Bliski Wschód pod nazwą Chevrolet Caprice. Na rynek chiński od roku 2007 produkowany jest siostrzany Buick Park Avenue. Holden wznowił eksport Caprice do Korei Południowej pod nazwą Daewoo Veritas w 2008, rok wcześniej zaprezentowano wersję pokazową - Daewoo L4X."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "We wrześniu 2009 wprowadzono zmodernizowaną wersję modelu przygotowaną jako rocznik 2010. Silnik V6 wyposażono w bezpośredni wtrysk paliwa Spark Ignition Direct Injection (SIDI), po modyfikacji moc maksymalna wynosi 286 KM (210 kW), moment obrotowy zaś 350 Nm. Dzięki innym ulepszeniom, takim jak: wydajniejszy alternator i regulator napięcia, poprawie zasilania silnika w paliwo, obniżeniu prędkości biegu jałowego do 550 obr/min czy modernizacji skrzyni biegów pozwalającej na wcześniejsze zmiany przełożeń, udało się obniżyć średnie zużycie paliwa."}, {"title": "Holden Caprice", "text": "W 2010 podjęto decyzję o zaprzestaniu używania nazwy Statesman, w zamian obniżono cenę Caprice V6 i zapełniono lukę nowym modelem. Następcą Statesmana został WM Caprice \"Series II\", dla Caprice zaś - Caprice V."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie można spotkać pająka wałęsaka zwyczajnego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wałęsak zwyczajny", "text": "Wałęsak zwyczajny (Pardosa amentata) – gatunek pająka z rodziny pogońcowatych (Lycosidae)."}, {"title": "Wałęsak zwyczajny", "text": "Długość 5–7 mm, ciało krępej budowy, odnóża krótkie, głowotułów długi. Występuje na terenie Europy i Rosji. Żyje na terenach otwartych w trawach, w miejscach wilgotnych. Nie buduje sieci. Samica nosi kokon wypełniony jajami przyklejony do spodniej strony odwłoka."}, {"title": "Wałęsak zwyczajny", "text": "Araneus amentatus (Clerck, 1757) Araneus fumigatus (Clerck, 1757) Aranea fumigata (Linnaeus, 1758) Aranea saccata (Linnaeus, 1758) Aranea lyonetti (Scopoli, 1763) Aranea littoralis (De Geer, 1778) Lycosa saccata (Hahn, 1833) Lycosa paludicola (C. L. Koch, 1834) Leimonia paludicola (C. L. Koch, 1850) Lycosa fumigata (Thorell, 1856) Lycosa saccata (Blackwall, 1861) Leimonia fumigata (Simon, 1864) Lycosa pullata (Giebel, 1869) Pirata knorri (Becker, 1882) Pirata hygrophilus (Becker, 1882) Trochosa postuma (O. P.-Cambridge, 1905) Lycosa postuma (O. P.-Cambridge, 1912) Pardosa postuma (Roewer, 1955)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w której odmianie marmuru Michał Anioł wyrzeźbił Pietę watykańską?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Marmur karraryjski", "text": "Marmur karraryjski lub marmur kararyjski – szlachetna odmiana białego marmuru plamiście popielatego z harmonijnie rozmieszczonymi na białym tle żyłkami."}, {"title": "Marmur karraryjski", "text": "Odmiana charakteryzuje się wysokim stopniem przekrystalizowania, wysoką (sięgającą do 90%) zawartością czystego węglanu wapnia oraz niską zawartością tlenku magnezu. Odmianę tworzą średnio i grubokrystaliczne białe marmury kalcytowe. Marmur karraryjski jest odmianą trwałą, względnie odporną na wietrzenie, o dużej wartości dekoracyjnej. "}, {"title": "Marmur karraryjski", "text": "Nazwa „marmur karraryjski” pochodzi od miejscowości Carrara, w okolicy której występują jedne z największych złóż marmuru, z których ta odmiana jest wydobywana."}, {"title": "Marmur karraryjski", "text": "Stosowany głównie jako materiał rzeźbiarski oraz w budownictwie jako kamień dekoracyjny i okładzinowy. W marmurze karraryjskim tworzyli dzieła tacy rzeźbiarze jak Michał Anioł czy Giovanni Lorenzo Bernini. Z marmuru karraryjskiego Michał Anioł wyrzeźbił m.in. Pietę watykańską, Madonnę z Brugii oraz grobowiec papieża Juliusza II."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który ze znanych sadowników był założycielem zakładów Tymbark SA oraz posłem na Sejm PRL?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Józef Marek (inżynier)", "text": "Józef Marek (ur. 17 marca 1900 w Budzowie, zm. 3 czerwca 1958 w Tymbarku) – polski inżynier, założyciel i prezes Podhalańskiej Spółdzielni Owocarskiej w Tymbarku (obecnie zakłady Tymbark SA), wykładowca Szkoły Rolniczej w Łososinie Górnej, wybrany na posła do sejmu PRL w 1957."}, {"title": "Józef Marek (inżynier)", "text": "Józef Marek urodził się 17 marca 1900 w biednej rodzinie we wsi Budzów koło Kalwarii. Jego ojciec zmarł, gdy Marek był jeszcze dzieckiem. Wychowywała go matkahttp://www.limanowa.in/wydarzenia/ludzie,838.html Artykuł o zasługach Józefa Marka Dziennik Polski; 2008 na stronie limanowa.in. Rozpoczął naukę w pobliskim gimnazjum, ale przerwał ją w 1916, aby wstąpić do Legionówhttp://www.zspmszana.iap.pl/?id=57256&location=f&msg=1&lang_id=PL Życiorys Józefa Marka - patrona szkoły w Mszanie Dolnej, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Józefa Marka w Mszanie Dolnej, gdzie służył w II Brygadzie pod dowództwem gen. Józefa Hallera. Został internowany i wywieziony na Węgry do Máramarossziget. Po powrocie wziął jeszcze udział w walkach w wojnie polsko-bolszewickiej. Następnie kontynuował przerwaną edukację: zdał maturę w 1920 i uzyskał tytuł inżyniera po ukończeniu studiów na Wydziale Rolnym i Ogrodnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1926."}, {"title": "Józef Marek (inżynier)", "text": "Po skończeniu studiów przyjechał do powiatu limanowskiego i objął stanowisko instruktora sadownictwa. Nawiązał współpracę z Janem Drożdżem z Szkoły Rolniczej w Łososinie Górnej i został jej wykładowcą. W gospodarstwie żony na Kisielówce założył wzorcowy sad, w którym miał możliwość zademonstrowania okolicznym sadownikom zalet tzw. gospodarki piętrowej - polegającej na sadzeniu drzewek w szeroko rozstawionych rzędach, co dawało możliwość uprawy pomiędzy nimi innych roślin. Udało mu się również wyprodukować mrozoodporne odmiany drzew owocowych, które zyskały uznanie w okolicy i w całej Polsce."}, {"title": "Józef Marek (inżynier)", "text": "W 1934 założył Podhalańską Spółdzielnię Owocarską w Tymbarku. Budowę zatrzymał wybuch II wojny światowej, w czasie której Józef Marek działał w ruchu oporu. W 1944 został aresztowany przez gestapo. Po wojnie kontynuował prace w Tymbarku aż do 1949, kiedy spółdzielnię upaństwowiono i zlikwidowano szkółki sadownicze. Po wyrzuceniu z zakładów tymbarskich założył w Mszanie Dolnej gospodarstwo ogrodnicze, a w 1956 zainicjował powstanie w Porębie Wielkiej spółdzielni letniskowo-uzdrowiskowej im. Władysława Orkana. W tym samym roku otrzymał propozycję kandydowania do Sejmu PRL."}, {"title": "Józef Marek (inżynier)", "text": "W 1957 został posłem na Sejm PRL. Dzięki jego staraniom doszło do reaktywowania spółdzielni w Tymbarku, a sam został jej prezesem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "o którym samochodzie Formuły 1 powiedziano, że „byłby dobry jako interesująca doniczka”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Life F190", "text": "Life F190, znany również jako Life L190 –  samochód Formuły 1 zaprojektowany przez Richarda Divilę i Gianniego Marellego dla zespołu Life, który wziął udział w 14 Grand Prix sezonu 1990, wycofując się z rywalizacji po Grand Prix Hiszpanii. Początkowo kierowcą samochodu był Gary Brabham, którego później zastąpił Bruno Giacomelli. Samochód, będący właściwie konstrukcją FIRST, okazał się nieefektywny, a kierowcy Life nigdy nie zdołali się prekwalifikować, wielokrotnie będąc znacznie wolniejszymi od rywali. Pomyłką w szczególności okazała się próba zastosowania przez zespół nietypowego silnika W12."}, {"title": "Life F190", "text": "Pracujący od 1949 roku w Ferrari inżynier Franco Rocchi opuścił tę firmę w 1980 roku, by rozpocząć prace nad nowym silnikiem wyścigowym w układzie W. Był to wybór nietypowy, ponieważ w głównych seriach wyścigowych używa się zazwyczaj silników widlastych. Rocchi był jednak przekonany o słuszności swego pomysłu. Teoretycznie silnik W12 powinien być krótszy i bardziej elastyczny niż silnik V12. Silnik Rocchiego był gotowy w połowie roku 1989. Rocchi ogłosił, że masa silnika wynosi 140 kg przy ważących 155 kg silnikach Cosworth."}, {"title": "Life F190", "text": "Koniec lat 80. był w Formule 1 czasem, gdy zabroniono korzystania z silników turbodoładowanych i zespoły korzystające z takich silników potrzebowały zmiany na silniki wolnossące. Do Formuły 1 weszło kilku dostawców silników (Ilmor, Judd, Lamborghini czy Yamaha), a Carlo Chiti dostarczał nieosiągające dobrych osiągów silniki Motori Moderni B12 zespołom Minardi i Coloni. Renault i Honda rozwijały silniki V10 dla odpowiednio Williamsa i McLarena."}, {"title": "Life F190", "text": "W tej sytuacji włoski kupiec Ernesto Vita zainteresował się silnikiem Rocchiego. Mając nadzieję na szybki zysk, zakupił od Rocchiego prawa do silnika W12 i próbował sprzedać go innym zespołom. Włoch był przekonany, że nietypowy silnik przyciągnie sponsorów. Tak się jednak nie stało, a większość ekspertów i międzynarodowych korporacji wyrażała powątpiewanie w powodzenie silnika. Vita postanowił więc założyć zespół Life Racing Engines i samemu używać nietypowego silnika. Nazwa zespołu \"Life\" pochodziła od nazwiska założyciela, oznaczającego w języku włoskim \"życie\"."}, {"title": "Life F190", "text": "Vita postanowił nie budować własnego samochodu, a wykorzystać już istniejący. W tym celu zakupił go od zespołu FIRST Racing. FIRST – założony przez byłego kierowcę wyścigowego Lamberto Leoniego zespół zadebiutował w Międzynarodowej Formule 3000 w 1987, a w roku 1988, gdy jego kierowcami byli Pierluigi Martini i Marco Apicella, osiągał dobre rezultaty. W roku 1989 Leoni planował wystawić swój zespół w Formule 1. Do skonstruowania samochodu został zatrudniony Richard Divila, były pracownik między innymi Fittipaldi Automotive. Aby ograniczyć koszty, za pierwowzór do zbudowania samochodu posłużył pojazd Formuły 3000, March 88B. Ponadto w trakcie prac nad modelem Divila opuścił FIRST, ponieważ przeniósł się do Ligiera."}, {"title": "Life F190", "text": "Wyposażony w silnik Judd model FIRST F189 był gotowy na koniec 1988 roku i został zaprezentowany podczas Memoriału Attilio Bettegi. Testy samochodu przeprowadzone przez Gabriele Tarquiniego – który miał być kierowcą FIRST w 1989 roku – wykazały, że podwozie zostało źle zbudowane, a samochód jest niebezpieczny. Ponadto nie przeszedł obowiązkowych testów zderzeniowych przed sezonem, wskutek czego zespół FIRST nie zdołał wystartować w Formule 1. Divila powiedział kierownictwu FIRST, że samochód jest \"bombą zegarową\", wykazał, że samochód ma źle skonstruowaną skrzynię biegów, zawieszenie, podwozie czy kolumnę kierownicy, ostrzegł potencjalnych kierowców przed prowadzeniem F189 i podjął kroki prawne, by nie wiązano jego nazwiska z projektem. Stwierdził też, że \"samochód byłby dobry, ale co najwyżej jako interesująca doniczka\"."}, {"title": "Life F190", "text": "Nie mając pieniędzy, zgodnego z regulaminem samochodu i opon (Pirelli i Goodyear odmówiły dostarczania opon) i pieniędzy Leoni wycofał zamiary uczestnictwa w Formule 1 i powrócił do Formuły 3000."}, {"title": "Life F190", "text": "Silnik Life W12 miał trzy rzędy po cztery cylindry – dwa rzędy w konfiguracji V, a jeden położony pionowo pomiędzy nimi. Ta konfiguracja była nietypowa, ponieważ na ogół silniki W12 mają cztery rzędy po trzy cylindry. W teorii silnik ten powinien być tak kompaktowy jak jednostki V8, generując tyle mocy, co silniki V12. Jednak silnik Life W12 był nieudaną konstrukcja, która osiągała moc 450 KM, tj. nawet o 300 KM mniej od rywali (niektóre źródła podają jednak, że moc silnika Life wynosiła 360 KM przy 800 KM silnika Honda w McLarenach). Silnik oznaczony symbolem Life F35 był więc najsłabszą jednostką napędową w sezonie 1990. Przed Grand Prix Portugalii jednostki Life zastąpiono silnikami Judd CV o mocy około 600 KM."}, {"title": "Life F190", "text": "Silnik z wtryskiem paliwa miał pięć zaworów na cylinder i cztery wałki rozrządu."}, {"title": "Life F190", "text": "Sześciobiegowa manualna skrzynia biegów była skonstruowana przez Life oraz Hewlanda."}, {"title": "Life F190", "text": "Vita zakupił od Leoniego FIRST F189 i zamontował w nim silnik Life W12. Większość prac mechanicznych została wykonana przez Gianniego Marellego. By pozytywnie przejść testy zderzeniowe, zmieniono pałąk. Model F190 w zasadzie był dość konwencjonalnym, prostym samochodem. Jego wadą była zbyt duża masa: Life F190 był najcięższym samochodem w stawce. Miał bardzo wąski nos, co powodowało niewielki opór powietrza. Model był wyposażony w dodatkowe wloty powietrza przy ramionach kierowcy. Sekcje boczne samochodu były bardzo niskie, wąskie i cienkie. Spłycony kokpit narażał kierowcę na niebezpieczeństwo, co Divila uzmysłowił pierwszemu kierowcy samochodu, Gary'emu Brabhamowi, przestrzegając go przed jazdą tym samochodem."}, {"title": "Life F190", "text": "Hamulce tarczowe z węgla były wyprodukowane przez Brembo/CI, a amortyzatory wyprodukowała firma Koni."}, {"title": "Life F190", "text": "Kierowcą początkowo został mistrz Brytyjskiej Formuły 3000, Gary Brabham. Kierowcą rezerwowym i testowym natomiast był Franco Scapini, były kierowca Formuły 3000 oraz tester Minardi w 1987; ze względu na fakt, iż zespół dysponował tylko jednym samochodem, Scapini testował model tylko raz. Pierwsze testy planowano odbyć 28 stycznia na torze Misano World Circuit, ale do nich nie doszło. Ostatecznie samochód był gotowy w lutym, ale nie był prawie w ogóle testowany. Pierwszy test odbył się 18 lutego na torze Vallelunga w obecności Gary'ego Brabhama i Franco Scapiniego. Samochód prowadził tylko Brabham, co na krótko przyciągnęło jego sponsorów (Agip, Beta, Nardi Borelli i Albini & Fontanot). Następny test odbył się 25 lutego na torze Monza; w sumie podczas testów przejechano kilkanaście okrążeń. F190 prowadził się źle, był powolny, awaryjny i ciężki, ważąc od 25 do 30 kg więcej niż inne samochody. Ponadto zespół posiadał tylko jedno nadwozie, dwa silniki i nie miał części zamiennych."}, {"title": "Life F190", "text": "W sezonie 1990 brało udział 19 zespołów wystawiających 35 samochodów, ale regulamin zakładał, że w każdym wyścigu może wziąć udział 26 kierowców, a 30 ma prawo do wzięcia udziału w kwalifikacjach. Dla najgorszych zespołów były przewidziane prekwalifikacje."}, {"title": "Life F190", "text": "Sezon rozpoczął się 11 marca 1990 roku od Grand Prix Stanów Zjednoczonych na torze Phoenix. Gary Brabham uzyskał czas 2:07,147, o prawie 30 sekund gorszy od poprzedzającego go Claudio Langesa, podczas gdy czas zdobywcy pole position – Gerharda Bergera – był prawie o 40 sekund lepszy. Ivan Capelli, który się zakwalifikował do wyścigu na ostatnim (26) miejscu, uzyskał czas 1:33,044. Derek Warwick uzyskał na torze maksymalną prędkość 271,44 km/h, a Brabham – 185,57 km/h. Ponadto samochód przejechał w sumie dwa mierzone okrążenia, po czym przegrzał mu się silnik."}, {"title": "Life F190", "text": "Gary Brabham ujawnił na konferencji prasowej w Phoenix, że mechanicy, którzy chcieli zmierzyć ciśnienie w oponach, musieli pożyczyć manometr od zespołu EuroBrun. Wyraził również swoje obawy, że zespół upadnie przed Grand Prix Brazylii. By pomóc ratować zespół, Brabham starał się pozyskać sponsorów i przeznaczył również część swoich osobistych środków, podobnie jak Ernesto Vita, który przeznaczył na zespół dodatkowe trzy miliony dolarów."}, {"title": "Life F190", "text": "W Grand Prix Brazylii Brabham przejechał 400 metrów, ponieważ strajkujący wskutek niepłacenia im pieniędzy mechanicy nie nalali oleju do silnika. Następnie zaczęło dochodzić do spięć między Brabhamem a Vitą. Australijski kierowca obwiniał pracodawcę o brak profesjonalizmu zespołu, który nie ma środków na naprawę samochodu po złamanym korbowodzie w Grand Prix Brazylii. Jego manager, Don MacPherson, powiedział, że poziom profesjonalizmu Life'a nie jest godny Formuły 1 i że jego klient chce opuścić włoski zespół."}, {"title": "Life F190", "text": "Brabham zarekomendował Vicie inżyniera Ronego Salta, z którym współpracował w Formule 3000 w zespole Bromley Motorsports. Zaproponował także wymianę silników na Judd V8. Vita odmówił, wskutek czego Brabham opuścił zespół i przeniósł się do Formuły 3000."}, {"title": "Life F190", "text": "Jako zastępcę Brabhama Vita chciał początkowo zatrudnić Bernda Schneidera. Schneider w Formule 1 debiutował w 1988 roku w Zakspeedzie, a w sezonie 1990 wystartował w Grand Prix Stanów Zjednoczonych w zespole Arrows. Schneider był obecny podczas Grand Prix Brazylii w nadziei, że jakiś zespół zainteresuje się jego usługami, a ofertę złożył mu Vita. Jednakże Schneider po zorientowaniu się, jak słabym samochodem jest F190, odrzucił propozycję Włocha i wybrał starty w Grupie C w zespole Kremer Racing w nadziei, że dzięki dobrym występom zainteresuje się nim dobry zespół Formuły 1."}, {"title": "Life F190", "text": "Na przełomie kwietnia i maja zespół opuścił Gianni Marelli, a Goodyear ogłosił, że ma zamiar zaprzestać dostarczania opon Life'owi. Goodyear zmienił decyzję, ale wiceprezes FIA, Bernie Ecclestone, spotkał się z Vitą i spróbował odwieść go od kontynuowania startów zespołu w Formule 1 ze względu na jego ograniczone zasoby finansowe i ograniczoną konkurencyjność samochodu."}, {"title": "Life F190", "text": "W poszukiwaniu kierowcy Ernesto Vita nawiązał kontakt z Franco Scapinim, ale nie otrzymał on superlicencji FIA. Vita ponownie zatem złożył ofertę Schneiderowi, który jeszcze raz nie wyraził zgody na starty w zespole. Kolejnym kandydatem do jazdy w zespole był Rob Wilson, kierowca serii Barber Saab Pro Series, niedoszły kierowca Tyrrella w 1981 roku. W międzyczasie Vita rozpoczął jednak negocjacje z Bruno Giacomellim, a Wilson obawiał się, że zostanie kierowcą rezerwowym i wyraził nadzieję, że zostanie kierowcą Life'a, jeśli zespół wystawi drugi samochód. Ostatecznie Vita zatrudnił Giacomellego. Giacomelli, były kierowca zespołów McLaren, Alfa Romeo i Toleman w Formule 1 jeździł w latach 1977–1983, startując w 83 Grand Prix i zdobywając 14 punktów, jedno pole position i jedno miejsce na podium. Giacomelli przyznał później, że wiedział, iż samochód jest bardzo powolny, ale tęsknił za środowiskiem Formuły 1."}, {"title": "Life F190", "text": "Vita zawarł również porozumienie z sowieckim konsorcjum Pilowski I.C., sprzedał także 67% udziałów w zespole bogatemu przemysłowcy z Werony, Daniele Battaglinowi. To miało umożliwić Vicie zakup jednostek Judd używanych w Brabhamach i Lotusach, jako że Vita zdawał sobie sprawę z bardzo dużych niedostatków mocy silnika Life."}, {"title": "Life F190", "text": "Podczas kwalifikacji do Grand Prix San Marino w samochodzie Giacomellego zerwał się pasek pompy oleju i pompy wody, przez co Włoch osiągnął prędkość maksymalną 104,44 km/h (Riccardo Patrese osiągnął 313,95 km/h). Giacomelli ukończył kwalifikacje na biegu jałowym z czasem 7:16,212. Ten czas oznaczał, że w trakcie wyścigu Giacomelli zostałby kilkakrotnie zdublowany na jednym okrążeniu. Ponadto Włoch powiedział, że bał się, iż zostanie uderzony od tyłu, ponieważ jechał tak wolno."}, {"title": "Life F190", "text": "W kwalifikacjach do Grand Prix Monako Giacomelli po raz pierwszy w sezonie bezproblemowo przejechał dwa mierzone okrążenia z rzędu. Rozwinął maksymalną prędkość 213 km/h przy 272 km/h osiągniętych przez Ayrtona Sennę, a jego czas – 1:41,187 – był o ponad 15 sekund gorszy od dwudziestego szóstego JJ Lehto i gorszy od wszystkich samochodów Formuły 3, ścigających się podczas imprezy towarzyszącej na tym torze."}, {"title": "Life F190", "text": "W Grand Prix Kanady czas Giacomellego (1:50,253) był o prawie pół minuty gorszy od czasu Ayrtona Senny. Autorem najniższej prędkości maksymalnej na torze – 216 km/h – był Bruno Giacomelli, a największej – 297 km/h – Nelson Piquet. Marellego zastąpił były dyrektor techniczny Zakspeed, Peter Wyss, chociaż zaproszony przez Giacomellego oficjalnie pełnił rolę doradcy mającego pomóc w przezwyciężeniu trudności zespołu. Giacomelli skontaktował się ze swoim byłym pracodawcą Leyton House (dla którego testował samochód w 1989 roku), by zakupić silniki Judd, Vita natomiast prowadził na ten temat rozmowy z Brabhamem i Lotusem. Podczas Grand Prix Meksyku dyrektor sportowy zespołu Sergio Barbasio ogłosił, że Life Racing Engines zakupił silniki Judd CV od Team Lotus, a projektanci pracują nad rozwojem samochodu, by dobrze umieścić silnik V8 w miejsce silnika W12."}, {"title": "Life F190", "text": "W Grand Prix Meksyku Giacomelli uzyskał czas 4:04,475 i prędkość maksymalną o prawie 200 km/h niższą od najszybszego na torze Satoru Nakajimy. W kwalifikacjach do Grand Prix Francji Giacomelli nie przejechał ani jednego mierzonego okrążenia i nie uzyskał czasu. Kwalifikacje do Grand Prix Wielkiej Brytanii włoski kierowca z czasem 1:25,947 ponownie ukończył na ostatnim miejscu; ostatni kierowca, który się zakwalifikował – Gabriele Tarquini, był o ponad 14 sekund szybszy. Czas Giacomellego był o trzy sekundy lepszy od samochodów Formuły 3 ścigających się wówczas na torze Silverstone."}, {"title": "Life F190", "text": "Mimo dysponowania silnikiem Judd podczas Grand Prix Niemiec Barbasio ujawnił, że mechanicy Life nie mieli czasu, by między dwoma Grand Prix zastąpić silnik Life silnikiem Judd, i że jest prawdopodobne, że zespół będzie stosował silnik W12 do końca sezonu. Barbasio wyjawił także, że rozważał wystawienie drugiego samochodu z silnikiem Judd, ale zespół nie ma na to pieniędzy. W prekwalifikacjach Giacomelli był o 20 sekund gorszy od przedostatniego Claudio Langesa."}, {"title": "Life F190", "text": "W następnych trzech Grand Prix: Węgier, Belgii i Włoch nadal korzystano z silników Life, a Giacomelli nadal tracił po kilkanaście sekund do poprzedzających go kierowców: w Grand Prix Węgier stracił do przedostatniego Langesa 15 sekund, w Grand Prix Belgii – 18 sekund, a w Grand Prix Włoch – 20 sekund. Czas Giacomellego uzyskany podczas Grand Prix Włoch był gorszy od czasu wszystkich samochodów Formuły 1 z sezonu 1969."}, {"title": "Life F190", "text": "Przed Grand Prix Portugalii w modelu F190 zainstalowano silnik Judd. Personel poświęcił dziesięć dni na przebudowanie samochodu, jako że należało zmodyfikować podwozie, karoserię i mocowanie silnika; po tych zmianach samochód był lżejszy o około 80 kg. Giacomelli wyjawił nadzieję, że po wymianie silnika jego samochód będzie w stanie osiągać 300 km/h. Ostatnie prace nad umiejscowieniem silnika miały miejsce na torze Autódromo do Estoril tuż przed Grand Prix Portugalii, kiedy to okazało się, że pokrywa silnika nie pasuje do jednostki Judd. Giacomelli nie zdołał nawet wyjechać z pit lane z powodu uszkodzenia układu elektrycznego."}, {"title": "Life F190", "text": "Na Grand Prix Hiszpanii pokrywa silnika była już w pełni przystosowana do silnika Judd, ale mechanicy byli zmuszeni podnosić samochód przez ramiona zawieszenia, ponieważ zespół nie wziął podnośnika. Czas Giacomellego wyniósł 1:42,699, a przedostatniego Langesa – 1:25,736."}, {"title": "Life F190", "text": "Z powodu wysokich kosztów wyjazdu na dwa ostatnie, zamorskie Grand Prix (Japonii i Australii) Life zrezygnował z udziału z nich, za co otrzymał od FIA grzywnę w wysokości 200 000 dolarów. Mimo złych wyników zespołu Vita zapowiedział udział Life Racing Engines w sezonie 1991, oznajmiając przy tym, że nadal rozwijany będzie silnik W12, by w ostateczności móc konkurować z silnikami Judd V8 i Lamborghini V12. Zapowiedział także zainwestowanie w zespół od 5 do 8 miliardów lirów i zwiększenie liczby personelu. Nigdy jednak do tego nie doszło, a Life wycofał się z Formuły 1 po sezonie 1990."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile gatunków życiorkowatych występuje na terenie Polski?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Życiorkowate", "text": "Życiorkowate (Hemerobiidae) – szeroko rozprzestrzeniona w różnych strefach klimatycznych i liczna w gatunki rodzina drapieżnych owadów z rzędu sieciarek (Neuroptera) związanych głównie ze środowiskiem leśnym. Obejmuje zarówno gatunki kosmopolityczne, jak i endemiczne. Są wśród nich gatunki odgrywające istotną rolę w biologicznej kontroli szkodników upraw, zwłaszcza mszyc, czerwców i roztoczy. W zapisie kopalnym znane są od jury. Najstarszy znany gatunek zaliczany do tej rodziny to znaleziony w Kazachstanie †Promegalomus anomalus."}, {"title": "Życiorkowate", "text": "Typem nomenklatorycznym rodziny jest rodzaj Hemerobius."}, {"title": "Życiorkowate", "text": "W Polsce występują 34 gatunki z tej rodziny, w tym kilka szeroko rozprzestrzenionych na obszarze kraju."}, {"title": "Życiorkowate", "text": "Życiorkowate są niewielkimi sieciarkami o długości skrzydeł od kilku do kilkunastu milimetrów i kryptycznym ubarwieniu ciała oraz skrzydeł. U niektórych tylne skrzydła są mocno zredukowane lub ich brak. Larwy i osobniki dorosłe prowadzą drapieżny tryb życia. Odżywiają się małymi stawonogami i ich jajami. Imagines niektórych gatunków uzupełniają dietę pokarmem pochodzenia roślinnego. Biologia i rozwój larwalny wielu gatunków pozostają nieznane."}, {"title": "Życiorkowate", "text": "Klasyfikacja życiorkowatych opiera się na pracy J. D. Oswalda z 1993 roku. Dotychczas wyróżniono 30 rodzajów obejmujących około 550 współcześnie żyjących gatunków oraz kilkanaście wymarłych, zgrupowanych w kilku (według Oswalda dziewięciu) podrodzinach, wyróżnianych na podstawie użyłkowania skrzydeł, budowy głowy i przysadek płciowych. Są to, m.in.: Drepanepteryginae Hemerobiinae Megalominae Microminae Notiobiellinae Sympherobiinae"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do czego Folke Bernadotte wykorzystywał białe busy podczas okupacji Danii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Okupacja Danii", "text": "Okupacja Danii (duń. besættelsen af Danmark) – rozpoczęła się 9 kwietnia 1940 roku. Wojska niemieckie w operacji Weserübung-Süd zajęły całą Danię, prawie bez żadnego oporu zbrojnego. Wojska brytyjskie wylądowały w Islandii i na Wyspach Owczych, nie dopuszczając do niemieckiego desantu. Grenlandię z kolei przejęły w 1941 roku wojska amerykańskie. W czasie okupacji kolaborujący rząd i większość duńskich instytucji publicznych funkcjonowała nadal we względnie niezmienionej formie. Koniec okupacji nastąpił 5 maja 1945 roku, po kapitulacji wojsk niemieckich w Danii, Holandii i północno-zachodnich Niemczech. Bornholm został zajęty przez oddziały radzieckie cztery dni później, a oddany Danii w rok po zakończeniu wojny."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Inwazja Niemiec na Danię zaszokowała ludność. Duńczycy liczyli na to, że pomimo trwającej wojny ich neutralność będzie respektowana, tak jak w czasie I Wojny Światowej. Wywiad holenderski po dotarciu do dokumentów Abwehry poinformował ambasadę duńską w Berlinie o planowanej dacie ataku na Królestwo Duńskie. Mimo tego, rząd nie chciał prowokować Niemiec mobilizacją armii i floty. Liczono na to, że Hitler zajmie tylko Jutlandię jako najkrótszą drogę do Norwegii, a Zelandia pozostanie wolna."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "O godzinie 4:15 niemieccy żołnierze przeszli granicę pod Kruså. Jednocześnie wylądowali pod Gedser, Korsør i Nyborg oraz przeszli oba największe wewnątrz-duńskie mosty Lillebæltsbroen i Storstrømsbroen. W Kopenhadze desant 800 żołnierzy z transportowca „Danzig” wylądował niedaleko kwatery głównej Duńskich Sił Zbrojnych, znajdującej się w cytadeli kopenhaskiej i pośpiesznie ją zajął. Pod Amalienborgiem doszło do wymiany ognia na dziedzińcu zamku. Lotnisko w Ålborg przejęli bez walki spadochroniarze niemieccy, a stojące na lotnisku Værløse duńskie samoloty wojskowe zostały zniszczone bombardowaniem. Tylko niewielka liczba żołnierzy w Szlezwiku stawiła opór. Zginęło tam 16 żołnierzy, a 23 zostało rannych. Po nadzwyczajnym posiedzeniu trwającym od 5:30 do 6:00 rząd i król Chrystian X podjęli decyzję o kapitulacji. O godzinie 8:00 poddały się jedyne walczące jeszcze siły duńskie na południu półwyspu Jutlandzkiego. Proklamacja zwana OPROP, podpisana przez niemieckiego dowódcę Leonharda Kaupischa, została odczytana przez premiera w Rigsdagu oraz umieszczona na ulotkach zrzucanych z niemieckich samolotów. Wydrukowano około 600 000 egzemplarzy po duńsku i taką samą ilość po norwesku. Dokument posiadał wiele błędów, gdyż Niemcy mylili te dwa języki. Wzywano w niej wszystkich do zachowania spokoju i opanowania, wprowadzano „politykę kolaboracji” (duń. samarbejdspolitikken) z okupantem oraz iluzję utrzymania duńskiej neutralności i suwerenności gwarantując ciągłość urzędowania duńskiego rządu utrzymującego władzę w kraju."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Posiedzenie rządu i parlamentu po 9 kwietnia wprowadziło w życie „politykę kolaboracji” (duń. samarbejdspoltikken). Celem duńskich polityków było zachowanie jak największej suwerenności i możliwie bezbolesne przeprowadzenie kraju przez okres wojny. Minister Spraw Zagranicznych Peter Rochegune Munch był politykiem, który sformułował tę politykę i konkretyzował ją przez większą część okupacji. W okresie poprzedzającym atak Niemców na Francję rząd duński liczył na zawieszenie broni oraz zawarcie porozumienia pokojowego pomiędzy okupantami, a mocarstwami zachodnimi. W tym okresie Dania podpisała porozumienia dotyczące handlu zagranicznego i prawodawstwa, a do zajmowania się sprawami wewnętrznymi zaangażowano liberałów z Venstre oraz konserwatystów. Socjaldemokracja musiała się zgodzić na cięższe warunki pracy robotników."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "8 lipca Peter Rochegune Munch został zastąpiony na stanowisku ministra spraw zagranicznych przez Eryka Scaveniusa, który rozpoczął negocjacje mające zapewnić Danii miejsce w przyszłej zdominowanej przez Niemcy Europie. Musiały one jednak zostać przerwane ze względu na sprzeciwy zarówno po stronie niemieckiej, jak i duńskiej. Pomimo ciągłego strachu przed utworzeniem marionetkowego rządu (podobnego do norweskiego rządu Quislinga), oryginalna linia debaty została nadal utrzymana posiadając poparcie obu partii politycznych, parlamentu i społeczeństwa. Niedługo przed niemieckim atakiem na ZSRR zostały ponownie zmienione podstawy „polityki kolaboracji”, ponieważ wiele osób spodziewało się, że Stalin zatrzyma niemiecką falę zwycięstw."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": " Internowanie duńskich komunistów i pakt antykominternowski "}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Na podstawie rozkazu Ministerstwa Sprawiedliwości w ciągu jednego dnia aresztowano dużą liczbę duńskich komunistów. Pomimo, że okupant życzył sobie tylko uwięzienia liderów partii i młodzieżówki, policja duńska użyła swoich list z nazwiskami działaczy. W wyniku tego w więzieniach osadzono znacznie większą liczbę komunistów."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Internowanie było potępione jako naruszenie konstytucji, lecz w jednej z później wydanych prac sformułowano ostrożniej jego znaczenie: „upoważnieniem zatrzymania/internowania była konieczność”. Można tam również było znaleźć starannie sformułowane ustępy w słowach: „czynności formalno-prawne aresztowania mogą wynikać z prawa pisanego, konstytucji lub ustawy (o tzw. wyższej konieczności)”."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Przyłączenie się Danii do paktu antykominternowskiego dało polityce wewnętrznej nowy kierunek. Umowa o wspólnej walce z komunizmem została zawarta między Niemcami i Japonią 25 listopada 1936 roku w Berlinie. 6 listopada 1937 roku do paktu dołączyły Włochy, a do 1941 roku: Węgry, Mandżukuo, Hiszpania, Bułgaria, Finlandia, Rumunia, rządy Chorwacji, Słowacji oraz marionetkowy chiński rząd Wang Jingweia w Nankinie."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Rząd duński traktował ten traktat jako symbol obowiązkowego poparcia nazistowskiej polityki zagranicznej. Pakt został podpisany w Berlinie 24 listopada 1941 roku przez ministra spraw zagranicznych Danii. Skutkowało to wielodniowymi i pełnymi przemocy demonstracjami w Kopenhadze i niechęcią duńskiego społeczeństwa do polityki rządu."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Po śmierci Stauninga ster rządów przejął Vilhelm Buhl, lecz Niemcy nie byli z niego zadowoleni, dlatego po kilku miesiącach został zastąpiony przez Eryka Scaveniusa. W duńskim narodzie dojrzewał ruch oporu, a komuniści zaczęli przeprowadzać akcje sabotażowe przeciwko Niemcom i zaprzyjaźnionym z nimi duńskim fabrykom."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "W marcu 1943 roku odbyły się wybory do Rigsdagu dające partiom nowy grunt do rozmów z nazistami. Politycy zrozumieli rezultat wyborów jako przyzwolenie społeczne na „politykę kolaboracji”, lecz niemieckie porażki pod Stalingradem, El Alamein i na Sycylii były „wiatrem w żagle” dla duńskiego ruchu oporu, a wsparcie parlamentarne i społeczne zniknęło."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Na Jutlandii i wyspie Fyn rozpoczęła się fala strajków przeciwko polityce kolaboracji. W rezultacie Niemcy zażądali stworzenia nowych przepisów, wprowadzających: zakaz spotkań, godzinę policyjną, zakaz strajków, cenzurę prasy, sądy specjalne, karę śmierci za sabotaż. Z powodu braku zgody gabinetu premiera na powyższe prawa został on zdymisjonowany przez Niemców. Ponieważ król nie otrzymał oficjalnego wniosku o rozwiązanie, rząd został formalnie „uśpiony” i w tym stanie przetrwał aż do wyzwolenia w maju 1945 roku."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": " Rozbrojenie i redukcja armii i floty i utworzenie Duńskiej Rady Wolności "}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Armia została rozbrojona w przeciągu kilku dni w niemieckiej Operacji Safari. Ten niespodziewany atak spowodował śmierć 23 żołnierzy po stronie duńskiej. Niektóre jednostki i pojedynczy oficerowie postanowili uciec do Szwecji, co odbyło się prawie niezauważenie. Spodziewając się przejęcia siłą, okręty floty zostały zaminowane i przygotowane do zatopienia. W momencie ataku wysadzono 29 okrętów, 14 wpadło w hitlerowskie ręce, a część uciekła do Szwecji. Duża grupa szanowanych Duńczyków została zatrzymana jako zakładnicy w celu utrzymania ludności w ryzach. Ponadto okupant przejął kontrolę nad obozem koncentracyjnym w Horserød, w którym znajdowali się internowani komuniści. Rozbrojono Gwardię Królewską pełniąca wartę pod pałacem królewskim Amalienborg. Została zastąpiona przez uzbrojone oddziały warty policyjnej."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "16 września 1943 roku członkowie ruchu oporu utworzyli Duńską Radę Wolności. Jej pierwszym celem był zarząd nad polityczną pracą samodzielnych grup oporu, lecz wkrótce utworzyła polityczny zalążek rządu nad krajem, w oparciu o popularność wśród większości społeczeństwa. Nastąpił rozkwit podziemnej prasy. Alianci, którzy wcześniej podchodzili sceptycznie do duńskiego zaangażowania w walkę z nazistowskimi Niemcami, zaczęli traktować Danię jako sojusznika."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": " Ewakuacja obywateli duńskich pochodzenia żydowskiego "}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Dzięki informacjom na temat niemieckich planów wobec Żydów, część polityków korzystających ze wsparcia społeczeństwa duńskiego zaangażowała się w transport zagrożonych Żydów w pierwszej połowie października 1943 roku do neutralnej Szwecji. Pozwoliło to około 7 tysiącom z nich przeżyć holokaust. Aresztowano zaledwie 477 osób (6-7% ludności żydowskiej) i przewieziono do obozu w Theresienstadt."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Duńczycy od początku darzyli okupację niechęcią, lecz perspektywa nazistowskiej dominacji w zachodniej i centralnej Europie powodowała tylko sporadyczny opór przeciwko najeźdźcy. Zmieniło się to wraz z porażkami Niemiec na froncie wschodnim i uwięzieniem komunistów duńskich. Skutkiem tego było połączenie partyzantki komunistycznej z ruchem oporu, często dowodzonym przez tych z nich, którzy mieli doświadczenie z hiszpańskiej wojny domowej, np. BOPA (Partyzantka Obywatelska). Istniała również aktywna opozycja socjaldemokratyczna i burżuazyjna. Obie grupy miały wsparcie wśród oficerów i żołnierzy w organizacji Holger Danske, która powstała po rozbrojeniu armii. Ponadto w końcu udało się nawiązać kontakt z brytyjskim przewodnictwem oporu w krajach okupowanych Special Operations Executive."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Organizowano odbiór, transport i podział zrzucanych przez aliantów broni, amunicji i materiałów wybuchowych. Akcje dywersyjne stały się bardziej ukierunkowane i dostosowane do potrzeb aliantów na frontach wojny w Europie. Okupant często starał się prowokować, a następnie rozbijać całe grupy lub organizacje podziemne. Po złapaniu członków ruchu oporu, kierowano ich natychmiast do obozów koncentracyjnych. W akcjach tych współpracowały formacje HIPO, Gestapo i Korpus Schalburga oraz nieznana liczba duńskich nazistów i płatnych zwolenników tzw. „dźgaczy” (duń. stikkere), którzy zajmowali się likwidacją, a potem także rozstrzeliwaniem sympatyków i członków ruchu oporu. Na sabotaż i skrytobójcze zamachy Niemcy odpowiadali terrorem, brutalnym rozpędzaniem demonstracji, zatrzymywaniem uczestników, braniem zakładników spośród ludności, łapankami, stosowaniem odpowiedzialności zbiorowej i innymi represjami."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Po roku od zawieszenia działalności rządu, okupant próbował zaprowadzić porządki i objąć pełną kontrolą całą Danię. Zarówno sytuacja wewnętrzna (akcje sabotażowe, zamachy i strajki w czerwcu i lipcu 1944 roku), jak i niepowodzenia hitlerowców na frontach wojennych (wojska radzieckie w Polsce, lądowanie w Normandii, upadek Mussoliniego i kampania włoska) zmusiły nazistów do przyjęcia twardej polityki w stosunkach z Danią."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "O godzinie 11.00 żołnierze niemieccy zajęli posterunki policji i rozbroili wartowników. Około 2 000 funkcjonariuszy policji i 300 członków straży granicznej wysłano do obozów koncentracyjnych. W Amalienborgu warta policyjna walczyła wiele godzin i w rezultacie uzbrojeni policjanci pozostali na straży rodziny królewskiej do końca wojny."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Po rozwiązaniu duńskiej policji obawiano się nasilenia zwykłych przestępstw. Akcji towarzyszyły zalecenia natychmiastowej reakcji na bandytyzm w formie aresztowań i egzekucji bez wyroku sądowego. Planowano także rozbudowę oddziałów duńskiej policji dowodzonej przez Niemców i Korpusu HIPO, którego jedyną rolą było zastraszanie. Dania pozostała jednak bez cywilnej policji aż do wyzwolenia, a w jej miejsce tworzono lokalne oddziały samoobrony."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Od lutego 1945 roku szwedzki hrabia Folke Bernadotte rozpoczął negocjacje z Niemcami o uwolnienie skandynawskich więźniów z nazistowskich obozów koncentracyjnych. Argumentował to niemieckimi problemami z zaopatrzeniem, które obiecywał rozwiązać. Prawdziwym powodem jednak był strach przed tym, co może się zdarzyć w chaosie końca wojny. Początkowo utworzył specjalny oddział obozu w Neuengamme, w pobliżu Hamburga. Od 12 marca z pomocą szwedzkich ochotników oraz 78 pomalowanych na biało autobusów, ciężarówek i samochodów zwoził skandynawskich więźniów do swojego obozu, a później wysyłał do Szwecji.  W ramach akcji z obozów koncentracyjnych wywieziono 15 345 więźniów,  z czego 7795 pochodziło ze Skandynawii, a 7550 z innych krajów."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Historyk Ingrid Lomfors w książce Blind Fläck  zarzuciła organizatorom akcji, że selekcjonowali więźniów oddzielając „lepszych” (Skandynawów) od pozostałych. Udostępniano też autobusy do transportu powrotnego innych więźniów (Polaków, Francuzów, Rosjan) w miejsce tych uprzywilejowanych. Było to wbrew zasadom Czerwonego Krzyża."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "4 maja 1945 roku o godzinie 20.35 cała Dania usłyszała w radiu BBC informację o planowanej kapitulacji Wehrmachtu na dzień następny o godzinie 8.00. Spowodowało to spontaniczne sceny radości w całym kraju. Ludzie wychodzili na ulice, gratulując sobie wzajemnie zakończenia wojny. Od zakończenia wojny, 4 maja każdego roku w południe, syreny alarmowe przez 10 minut przypominają o tym wydarzeniu."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Jednocześnie rozpoczęto rozprawę z kolaborantami. Członkowie duńskiego ruchu oporu z czerwono-biało-niebieskimi opaskami na ramionach poszukiwali znanych im „dźgaczy” i członków korpusu Schalburga oraz HIPO. W niektórych miejscach używano specjalnie wcześniej do tego przygotowanych list kolaborantów. Czasami aresztowania miały charakter odwetu. Zatrzymywano również kobiety, które związały się z niemieckimi mężczyznami podczas okupacji (tzw. „niemieckie dziewczyny”)."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Po oficjalnej kapitulacji rankiem 5 maja nastąpiły dalsze zatrzymania duńskich zwolenników nazistów. W przeciągu jednego tygodnia uwięziono ponad 20 000 ludzi, z których niemal 15 000 zostało szybko uwolnionych bez dodatkowych konsekwencji."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Ruch oporu był w ciągu kilku pierwszych dni jedynym prawdziwym organem egzekwowania prawa w kraju. Tego samego dnia przeniesiono Duńską Brygadę ze Skanii do Danii. Jej siły zostały wykorzystane niemal wyłącznie do obrony granicy duńsko-niemieckiej."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Siły niemieckie poddały się planowo niewielkiemu kontyngentowi brytyjskich żołnierzy pod dowództwem generała majora Dewinga. Natomiast duńscy członkowie HIPO rozpoczęli rozpaczliwą obronę przed rozbrojeniem. Doszło między nimi, a ruchem oporu do poważnych walk w wielu miastach."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Kapitulacja odkryła około 250 000 niemieckich uchodźców z dotychczasowych niemieckich obszarów w Europie wschodniej, takich jak Prusy Wschodnie, Pomorze, Śląsk i Kraj Sudecki. Ludzie ci – w większości kobiety, dzieci i starcy nie mogli być natychmiast odesłani do swoich domów. Najpierw umieszczano ich w tymczasowych kwaterach w szkołach i schroniskach, a potem wybudowano dla nich specjalne obozy dla uchodźców. Ich los nie był godny pozazdroszczenia z powodu ogólnej nienawiści Duńczyków do wszystkiego co niemieckie oraz braku funduszy. Ponadto nadchodząca zima okazała się szczególnie ciężka."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Podczas ogólnej radości zapomniano, że nie został wyzwolony Bornholm, co wynikało z tego, że komendant niemiecki Gerhard von Kamptz chciał poddać się Anglikom na takich samych zasadach, jak reszta Danii. Anglicy jednak nie chcieli wylądować na wyspie, nie chcąc prowokować zatargów z Rosjanami."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "7 maja radzieckie bombardowanie zniszczyło dużą część Nexø i Rønne. Niemcy odmówili jednak poddania się siłom innym niż brytyjskie i nadal okupowali wyspę. Następnego dnia rano samoloty znów zbombardowały te dwa miasta, a 9 maja wojska ZSRR wylądowały z niewielkimi siłami na wybrzeżu i Gerhard von Kamptz skapitulował przed Armią Czerwoną."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "Po wojnie, 40 000 ludzi zostało aresztowanych pod zarzutem kolaboracji, zdrady stanu, morderstw lub tortur. Najpierw zajęto się przypadkami „małych ryb” (duń. små fiske), np. „dźgaczy”, członków aparatu zastraszania, Duńczyków w SS. 13 500 oskarżonych dostało lekkie wyroki, a 78 osób skazano na karę śmierci (wykonano 46 egzekucji na członkach Korpusu HIPO). Pozostała jedna trudna kwestia. Trzeba było zadecydować, co zrobić ze zdrajcami w przemyśle i administracji, których w rzeczywistości rząd zachęcał do współpracy z nazistami. Gdy gniew społeczeństwa zdążył ustąpić, rozpoczęły się rozprawy „grubych ryb” (duń. store fiske): liderów biznesu, przemysłowców, polityków i urzędników. Zakończyły się one niewielkimi wyrokami (większość z nich otrzymała wyroki 4 lat więzienia) lub nawet uwolnieniem od zarzutów."}, {"title": "Okupacja Danii", "text": "„Uśpiony” rząd Vilhelma Buhla został formalnie przywrócony 5 maja 1945 roku, a król mianował go nowym gabinetem. Buhl i wielu ministrów zachowało stanowiska, ale dodano im kilku ministrów bez teki związanych z duńskim ruchem oporu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile albumów studyjnych ma na koncie Ewa Demarczyk?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dyskografia Ewy Demarczyk", "text": "Dyskografia Ewy Demarczyk – polskiej wokalistki wykonującej repertuar z gatunku poezji śpiewanej, składa się z trzech albumów studyjnych, jednego albumu kompilacyjnego, pięciu singli oraz trzech pocztówek dźwiękowych."}, {"title": "Dyskografia Ewy Demarczyk", "text": "Debiutancki album wokalistki – Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego – został wydany w 1967 roku. Według danych pochodzących z oficjalnej strony internetowej wokalistki album sprzedał się w Polsce w nakładzie ponad 100 000 egzemplarzy, uzyskując status platynowej płyty. Z albumu pochodzą m.in. utwory „Karuzela z Madonnami”, „Czarne anioły” oraz „Taki pejzaż”, za których wykonanie piosenkarka otrzymała nagrodę główną na I Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. "}, {"title": "Dyskografia Ewy Demarczyk", "text": "Drugi studyjny album wokalistki zatytułowany Ewa Demarczyk został wydany przez rosyjską wytwórnię płytową Melodia w 1975 roku, wyłącznie na terenie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Łączną sprzedaż albumu szacuje się na ponad 17 milionów egzemplarzy."}, {"title": "Dyskografia Ewy Demarczyk", "text": "W 1979 roku wydano do tej pory ostatni, trzeci album piosenkarki Live. Album oryginalnie ukazał się jako podwójny longplay, uzyskując status złotej płyty za sprzedaż ponad 100 tysięcy egzemplarzy w Polsce. Wydawnictwo zawiera kompozycje śpiewane przez wokalistkę w trzech językach: polskim, niemieckim oraz francuskim."}, {"title": "Dyskografia Ewy Demarczyk", "text": "W 2011 roku, nakładem wytwórni płytowej Luna Music wydano tribute album poświęcony Ewie Demarczyk, zatytułowany Anioły w kolorze: Piosenki z repertuaru Ewy Demarczyk. W hołdzie dla wokalistki zaśpiewały m.in. Justyna Steczkowska, Stanisława Celińska czy Kinga Preis."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ilu rōninów pomściło śmierć pana na Akō?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "– wendeta, której w 1702 roku dokonało czterdziestu siedmiu bezpańskich samurajów (rōninów) na wysoko postawionym japońskim urzędniku – Yoshinace Kirze (według niektórych źródeł, czytanie imienia powinno być Yoshihisa), sprawcy śmierci młodego pana na Akō – Naganoriego Asano. Za swój czyn rōninowie zostali skazani na seppuku w 1703 roku. W Japonii sprawa ta znana jest jako . Wydarzenie zostało spopularyzowane m.in. dzięki przedstawieniom teatru kabuki."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "W XVII wieku Japonia trwała w izolacji, co przyczyniło się do wykształcenia czysto japońskiej kultury. Pokój w kraju pozwolił na stabilizację administracji hanowej, gdzie byli zatrudniani wojownicy. Z czasem w miejsce walecznego wojownika pojawił się stereotyp szlachcica, który czcił swoje miecze, ale nie miał okazji ich użyć. Opowieści o wojnie przetrwały jedynie w podaniach. Samurajowie pozostawali bez zajęć i zaczęli osiedlać się w miastach (ze względu na twardy podział społeczeństwa na klasy nie wolno im było posiadać ziemi). Największym skupiskiem samurajów było miasto Edo, stolica bakufu, centrum administracji hanowej. Znajdowała się tu także rezydencja daimyō, a wokół miasta skupiały się posiadłości wasali księcia."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Ponieważ samurajom nie wolno było wojować, gdyż trwał pokój, ani zajmować się pracą fizyczną, wielu z nich rozpoczynało studia lub zatrudniało się w administracji. Z tego okresu właśnie pochodzi samurajski kodeks rycerski bushidō, zawierający m.in. najważniejsze zasady samurajów: lojalność wobec seniora i głowy rodziny. Przyjęcie kodeksu niejednokrotnie skutkowało aktami zemsty ze strony samurajów na krzywdzicielu ich zwierzchnika lub członka jego rodziny. W 1701 roku miała miejsce wendeta, której dokonało czterdziestu siedmiu samurajów z hanu Akō na Yoshinace Kirze, który przyczynił się do śmierci ich pana – Naganoriego AsanoJ. Tubielewicz, Historia Japonii, Wrocław 1984, s. 291.."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "W 1701 roku Japonią rządził z Edo shōgun Tsunayoshi Tokugawa. Cesarz przebywał w stolicy – Kioto. Raz w roku cesarz wysyłał do shōguna wizytatora, którego należało ugościć z należytym mu szacunkiem. W 1701 roku Tsunayoshi wyznaczył do tego dwóch książąt. Jednym z nich był  Naganori Asano z hanu Akō, nieobeznany z dworską etykietą dyplomatyczną. Miał mu w tym pomóc mistrz ceremoniału Yoshinaka Kira, jednak złośliwie naraził Asano na kompromitację. Młody Naganori złamał zasadę niedobywania broni na dworze shōguna i drasnął mieczem Kirę. Za to został skazany na seppuku."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Po śmierci Asano jego majątek został skonfiskowany. Trzystu jego samurajów zostało rōninami. Jeden z nich, Kuranosuke Ōishi (właśc. Yoshio Ōishi), zaplanował zemstę. W tym celu bezpańscy samurajowie pozornie wiedli beztroski tryb życia, aby zmylić czujność Kiry. W ukryciu zaś Ōishi wraz z czterdziestoma sześcioma najwierniejszymi rōninami gromadził broń. Dnia 14 grudnia 1702 roku jego drużyna wdarła się na teren chronionej posiadłości Kiry. Przywódca osobiście dokonał zemsty na sprawcy śmierci swego pana. Głowa Kiry w procesji została zaniesiona na grób Asano do świątyni Sengaku-ji."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Wendeta rōninów zyskała duży rozgłos w społeczeństwie, jednak czyn wiernych samurajów został potępiony przez panujące prawo. Shōgun Tsunayoshi dążył do uratowania samurajów przed wyrokiem śmierci. Trybunał Hyōjōsho wydał im pozytywną opinię, zaznaczywszy, że są ludźmi honoru i nie zamierzali zakłócać panującego porządku. Ubiegał się o dożywotnie oddanie rōninów czterem daimyō, którzy traktowaliby ich z należytym szacunkiem. Mimo przychylności władz dla samurajów, w 1703 roku został wydany wyrok dla nich niekorzystny – seppuku. Prawdopodobnie sędziami kierował strach przed precedensem, który zagrażałby w przyszłości władzyJ. Tubielewicz, Historia Japonii, Wrocław 1984, s. 293.."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Proces sądowy ukazał podwójną naturę rōjū – bezpośrednich wasali shōguna i jego najbliższych doradców, którzy mieli wydać wyrok. Z jednej strony samurajowie postąpili zgodnie z kodeksem bushidō, z drugiej zaś zakłócili porządek publiczny, nie poinformowawszy władzy o planowanej zemście. Dwojakość tę odzwierciedlała sentencja wyroku: "}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Groby lojalnych rōninów znajdują się na terenie świątyni buddyjskiej Sengaku-ji w Tokio. Ich postawa stała się przykładem dla samurajów, poświęcających swoje życie swemu zwierzchnikowi zgodnie z tradycją bushidō."}, {"title": "Zemsta rōninów z Akō", "text": "Przypadek czterdziestu siedmiu samurajów został spopularyzowany dzięki licznym sztukom teatralnym, powstałym w krótkim czasie po wydarzeniu. Jedną z pierwszych sztuk wystawiono bezpośrednio po aferze 1702 roku. Autorem dzieła był Monzaemon Chikamatsu. W 1744 roku powstała sztuka Skarbiec wasalnej lojalności (Chūshingura) autorstwa Izumo Takedy, grana do dziś przez teatr kabuki. Doczekała się także kilku adaptacji filmowych, m.in. filmów Czterdziestu siedmiu rōninów (1941) w reżyserii Kenjiego Mizoguchiego i Czterdziestu siedmiu wiernych rōninów (1958) w reżyserii Kunio Watanabe."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie możesz zobaczyć rekonstrukcję galicyjskiej, małomiasteczkowej zabudowy z przełomu XIX i XX wieku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu – skansen regionalny prezentujący architekturę drewnianą i tradycyjną kulturę ludową historycznej Sądecczyzny. Region ten obejmuje cztery grupy etnograficzne: Lachów Sądeckich, zachodnią część Pogórzan, Górali Sądeckich i Łemków Nadpopradzkich."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Na ok. 20 hektarowym obszarze parku znajduje się 68 obiektów, zgrupowanych w kilkunastu zespołach. Jest to 9 wielobudynkowych zagród chłopskich, 4 zagrody jednobudynkowe, XVII-wieczny dwór szlachecki, folwark dworski, XVIII-wieczna cerkiew łemkowska, fragment osady Cyganów Karpackich, luźno stojące budynki przemysłu wiejskiego (kuźnia, olejarnia, wiatrak itp.), mała architektura (kapliczki, krzyże przydrożne, studnie, pasieki, suszarnie owoców itp.) W większości obiektów znajduje się stała ekspozycja wnętrz mieszkalnych, gospodarczych i przemysłowych, zróżnicowanych chronologicznie, majątkowo i społecznie. Odtworzone zostały stare, wiejskie warsztaty rzemieślnicze. Wiedzę o kulturze regionu wzbogacają ponadto tematyczne wystawy etnograficzne: „Izba weselna” i wystawa maziarstwa łemkowskiego. Ekspozycje wnętrz obejmują łącznie 58 pomieszczeń. Charakter tradycyjny ma również zieleń i całe otoczenie zagród."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Plik:SPE pogorzanie chalupa biedniacka.jpg|Biedniacka chałupa Pogórzan w Sądeckim Parku Etnograficznym Plik:Skansen w Nowym Saczu, wozownia Lipnica Wielka 14. 08.08 p.jpg|Wozownia z Lipnicy Wielkiej Plik:Skansen w Nowym Saczu, dwor szlachecki Rdzawa 14.08.08 p.jpg|Dwór szlachecki z Rdzawej od frontu"}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Sektor Sądeckiego Parku Etnograficznego „Miasteczko Galicyjskie” jest rekonstrukcją galicyjskiej, małomiasteczkowej zabudowy z przełomu XIX i XX wieku. Miasteczko Galicyjskie, w odróżnieniu od pozostałych części Sądeckiego Parku Etnograficznego, stanowi przede wszystkim zaplecze konferencyjne, hotelowe, gastronomiczne, handlowe, a także wystawiennicze dla istniejącego muzeum skansenowskiego, gdzie znajdują się oryginalne obiekty przeniesione z różnych stron Sądecczyzny."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Miasteczko Galicyjskie zlokalizowane jest na terenie osiedla Piątkowa w Nowym Sączu, docelowo stanowi główne wejście do Sądeckiego Parku Etnograficznego."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Budowa budynków została ukończona na przełomie marca i kwietnia 2011 roku, a oficjalna inauguracja odbyła się 2 maja 2011 roku."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "W Miasteczku Galicyjskim znajduje się 20 obiektów (rekonstrukcji). Budowę wszystkich obiektów zakończono 2 maja 2011 roku."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Obiekty w Miasteczku Galicyjskim obejmują: ratusz – wzorowany na niezrealizowanym projekcie ratusza starosądeckiego; jego zewnętrzny kształt wykonany został wg archiwalnych rysunków; w ratuszu znajdują się m.in. sala konferencyjna, czytelnia, pokoje gościnne i galeria obrazów atelier fotografa i pracownia zegarmistrza – rekonstrukcja niezachowanego budynku ze Starego Sącza; był to drewniany, a następnie otynkowany dom mieszczański, wybudowany w połowie XIX wieku, rozebrany w 2003 roku; jego czterospadowy dach był chroniony gontem; w budynku znajduje się dawny zakład zegarmistrzowski oraz atelier fotograficzny dwór szlachecki z Łososiny Górnej  – mieści się w nim Biblioteka Specjalistyczna przy Muzeum Okręgowym pracownia garncarza – wzorowana na zachowanym budynku ze Starego Sącza replika budynku Ochotniczej Straży Pożarnej z Lipinek k/Gorlic – wieżyczka do suszenia węży jest wzorowana na remizie z Biegonic; „oryginał” postawiono w Lipinkach już po I wojnie światowej; obecnie znajduje się w skansenie w Sanoku kapliczka Św. Floriana – wzorowana na kapliczce z Zakliczyna rekonstrukcja żydowskiej karczmy – serwuje się w niej tradycyjne potrawy narodów, które zamieszkiwały dawne Austro-Węgry recepcja – urządzona w rekonstrukcji nowosądeckiego budynku mieszkalnego, drewnianego, rozebranego w latach 1971/72 rekonstrukcja niezachowanego budynku z Krościenka n/Dunajcem – rozebranego pod koniec XX wieku;  wnętrze urządzone w stylu dawnego lombardu, można w nim kupić pamiątki ze skansenu sklep i warsztat sznycerza – na podstawie zachowanego budynku w Krościenku tzw. „Galeria Paszyńska” – w galerii urządzono wystawy malarstwa na szkle oraz współczesnej rzeźby ludowej; w sieni odbywają się pokazy amatorskich artystów, m.in. z ośrodka sztuki ludowej w Paszynie; budynek jest repliką budynku z Krościenka rekonstrukcja niezachowanego budynku z Lanckorony – w budynku odtworzono wygląd dawnej apteki i wyposażenie gabinetu dentystycznego replika niezachowanego budynku z Czchowa – w którym urządzono pracownię krawiecką oraz mieszkanie „Cukiernia Lwowska” – replika budynku z Ciężkowic, gdzie można kupić wyroby cukiernicze oraz piekarskie urząd pocztowy z okresu późnej monarchii austro-węgierskiej – urządzony w budynku-rekonstrukcji z Lipnicy Murowanej sklep kolonialny – kopia budynku z Zakliczyna, w którym można kupić produkty spożywcze magiel i fryzjer – rekonstrukcja mieszczańskiego domu z Zakliczyna posterunek żandarmerii – rekonstrukcja budynku z Zakliczyna; używany przez służby ochrony studnia miejska kapliczka św. Jana Nepomucena – kopia czchowskiej kapliczki"}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": " Sektor Kolonistów Józefińskich   Ten sektor Sądeckiego Parku Etnograficznego prezentuje kulturę kolonistów józefińskich zwanych Niemcami Galicyjskimi (kolonizacja józefińska). W latach 1781–1786  zostali sprowadzeni do Galicji przez cesarza Józefa II."}, {"title": "Sądecki Park Etnograficzny", "text": "Niemieccy osadnicy przybyli z krajów w środkowych Niemczech, głównie z Palatynatu, Hesji i Nassau (obecnie są to tereny dwóch krajów związkowych RFN-u; Hesji oraz Nadrenii-Palatynatu, których głównymi miastami są Frankfurt nad Menem i Moguncja). Zostali oni sprowadzeni do Galicji w latach 1781–1786, przez cesarza Austrii Józefa II, na mocy jego specjalnego rozporządzenia. Emigrowali w poszukiwaniu lepszego życia, zachęceni perspektywą otrzymania ziemi oraz dotacją finansową, której udzielano ochotnikom ze skarbu cesarskiego. Osady położono w okolicach Nowego Sącza na terenach konfiskowanych dóbr królewskich i klasztornych, głównie pośród Lachów Sądeckich – rdzennie polskiej grupy etnograficznej. Kolejne pokolenia kolonistów w znacznym stopniu uległy polonizacji. Ci, którzy uważali się nadal za Niemców, zostali w 1944 roku zmuszeni przez władze hitlerowskie do emigracji na zachód i znaleźli się poza nową granicą na Odrze i Nysie. Po nich pozostały, podobnie jak po wysiedlonych później Łemkach, nietypowa architektura budynków oraz ich układów, kształtowanych odmiennie niż w sąsiednich wsiach polskich."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto skomponował oficjalny hymn włoskiej reprezentacji na Letnie Igrzyska Olimpijskie 2008 w Pekinie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lucio Dalla", "text": "Lucio Dalla (ur. 4 marca 1943 w Bolonii, zm. 1 marca 2012 w Montreux w Szwajcarii) – włoski piosenkarz i kompozytor, mający za sobą długą i znaczącą karierę muzyczną, w ciągu której nagrał wiele albumów, sprzedanych w milionach egzemplarzy pod szyldem wytwórni RCA, Sony i BMG. Skomponował również ścieżki dźwiękowe do filmów i programów telewizyjnych. Otrzymał doktorat honoris causa przyznany mu przez Uniwersytet Boloński. "}, {"title": "Lucio Dalla", "text": "; Lata 50. i 60. Już jako młody człowiek Lucio Dalla zaczął grać na akordeonie i klarnecie. Po przeprowadzce do Rzymu wstąpił do zespołu Second Roman New Orleans Jazz Band, a w 1960 roku – do zespołu Flipper. Przełom nastąpił w 1963 roku, kiedy – w trakcie konkursu piosenkarskiego Cantagiro – Gino Paoli zaoferował mu swoje usługi jako producent. W 1964 roku Lucio Dalla nagrał swoje pierwsze piosenki dla wytwórni RCA: „Lei” i „Ma questa sera”, które jednak nie zdobyły powodzenia. W 1966 roku zadebiutował na Festiwalu Piosenki Włoskiej w Sanremo wykonując piosenkę „Paff ... bum” wspólnie z zespołem The Yardbirds. W tym samym roku ukazał się debiutancki album artysty, zatytułowany 1999. W 1967 roku Dalla wystąpił jako support Jimiego Hendrixa na koncercie w klubie Piper w Mediolanie. "}, {"title": "Lucio Dalla", "text": "; Lata 70. W roku 1970 Lucio Dalla wydał album Terra di Gaibola, zawierający piosenkę „Occhi di ragazza”, wylansowaną przez Gianniego Morandiego, a w 1971 album Storie di casa mia z piosenkami „Il gigante e la bambina”, „Itaca”, „La casa in riva al mare”. W latach 1974–1977 współpracował z bolońskim poetą Roberto Roversim; efektem tej współpracy były trzy znaczące albumy: Il giorno aveva cinque teste, Anidride solforosa i Automobili. W 1977 roku Dalla zdecydował się sam pisać teksty do swoich piosenek; ukazały się one w albumach ''Com'è profondo il mare (1977) i Lucio Dalla'' (1978; hity „Anna e Marco” i „L'anno che verrà”)."}, {"title": "Lucio Dalla", "text": "; Lata 80. Lata 80. stały się dla artysty dekadą popularności i rekordowych sprzedaży jego płyt. Przełomowe okazały się tu lata 1979 i 1981. W 1979 wspólnie z kolegą Francesco De Gregorim Dalla odbył trasę koncertową Banana Republic udokumentowaną albumem live pod tym samym tytułem. W roku następnym wydal album Dalla, po którym przyszły następne: Lucio Dalla (1981) Dalla (1983), Viaggi organizzati (1984), Bugie (1985) i Dallamericaruso (1986). Na tym ostatnim znalazła się piosenka „Caruso”, uznana przez krytyków za arcydzieło artysty. Sprzedana została w ponad 8 milionach egzemplarzy, w trzydziestu wersjach, w tym w wersji Luciano Pavarottiego. W 1988 roku Dalla nagrał z Giannim Morandim wspólny album Dalla /Morandi, po wydaniu którego odbył udane tournee po Włoszech."}, {"title": "Lucio Dalla", "text": "; Lata 90. W 1990 roku w telewizji Dalla zaprezentował swoją nową piosenkę „Attenti al lupo” i kolejny album Cambio, sprzedany w ok. 1 400 000 egzemplarzy. W 1994 roku artysta wydal album Henna a 1996 Canzoni, sprzedany w ilości ponad 1 300 000 egzemplarzy. W sezonach letnich 1998 i 1999 wystąpił z towarzyszeniem Orkiestry Symfonicznej Musica Sinfonica di 76 śpiewając swoje najbardziej znane utwory w aranżacjach orkiestrowych. Dekadę lat 90. zamknął albumem Ciao, wydanym 9 września 1999 roku, dokładnie 33 lata po wydaniu swego debiutanckiego albumu. Album Ciao zdobył status podwójnej platyny."}, {"title": "Lucio Dalla", "text": "W wiek XXI artysta wkroczył albumem Luna Matana, wydanym 12 października 2001. Oprócz działalności autorskiej i piosenkarskiej Lucio Dalla był także łowcą talentów. W rodzinnej Bolonii założył wytwórnię Pressing S.r.l., która wylansowała takich wykonawców jak: Stadio, Ron, Luca Carboni, Samuele Bersani a także przyczyniła się do artystycznego odrodzenia Gianniego Morandiego. Dalla dał się również poznać jako kompozytor muzyki filmowej pisząc ścieżki dźwiękowe do filmów m.in. Mario Monicellego, Michelangelo Antonioniego i Michele Placido. Otworzył własną galerię sztuki No Code w Bolonii. Lucio Dalla był autorem udanych programów telewizyjnych: Te vojo bene assaie, Capodanno, RaiUno – Taxi, Rai Tre – S.Patrignano. W 2008 roku wystawił na scenie Operę Żebraczą (z librettem Johna Gaya), w której wystąpili piosenkarka i aktorka Angela Baraldi oraz Peppe Servillo z Avion Travel. W lipcu tego samego roku artysta zaprezentował oficjalny hymn włoskiej reprezentacji olimpijskiej, zatytułowany „Un uomo solo può vincere il mondo” (pol. „Człowiek może zwyciężyć świat”), skomponowany z okazji Igrzysk Olimpijskich w Pekinie. 10 października 2009 roku w radio został wyemitowany singel artysty „Puoi sentirmi?”, promujący album Angoli nel cielo. W roku 2010, w trzydzieści lat po „Banana Republic”, artysta dał wspólny koncert z Francesco De Gregorim. W lutym 2012 ponownie wystąpił na festiwalu Piosenki Włoskiej w Sanremo, akompaniując młodemu wykonawcy Carone Pierdavide wykonującemu piosenkę „Nanì”, której Dalla był współautorem. Kilka dni później, 1 marca 2012, podczas trasy koncertowej w szwajcarskim Montreux (Szwajcaria) Lucio Dalla zmarł nagle na atak serca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co robił Li Lianying, zanim stał się wpływowym eunuchem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Li Lianying", "text": "Li Lianying (ur. 12 listopada 1848 ?, zm. 4 marca 1911), chiński polityk, główny eunuch Zakazanego Miasta w latach 1869-1908. Jeden z głównych współpracowników cesarzowej Cixi."}, {"title": "Li Lianying", "text": "Na temat pochodzenia Li Lianyinga istnieją rozbieżne wersje, wszystkie zgadzają się jednak co do tego, że jego rodzina była niezamożna (czy wręcz biedna) i że mieszkała na wsi. Jego dziadek miał być kupcem, a ojciec - garbarzem (choć powoływali się na pochodzenie urzędnicze). Do Pekinu trafił, gdy na skutek wypadku okulał i ojciec zabrał go do stolicy (gdzie rodzina miała sklep), by tam szukać pomocy. Doktor, który go leczył, oświadczył, że chłopiec ma niezwykłe zdolności i że winien zostać mnichem lub eunuchem, a rodzice przysięgli, że jeśli wyzdrowieje, to tak się stanie. Inna wersja mówi, że, wcześnie osierocony, środki na życie próbował zdobyć trudniąc się przemytem, za co na krótko trafił do więzienia. Po zwolnieniu przeniósł się do Pekinu, gdzie jakiś czas pracował jako pomocnik szewca w warsztacie położonym nieopodal Zakazanego Miasta."}, {"title": "Li Lianying", "text": "Na dwór cesarski trafił dzięki protekcji eunucha nazwiskiem Shen, znajomego z dzieciństwa. Początkowo został mianowany tragarzem palankinu cesarzowej Cixi, później przeszedł na stanowisko nadwornego fryzjera. Wykazał się dużą kreatywnością i sprawnością w układaniu fryzur zarówno cesarzowej jak i dam dworu. Jednocześnie, dzięki sprytowi i rozwadze, doskonale odnajdywał się w pełnym intryg otoczeniu. Stopniowo zyskał zaufanie wpływowej Mandżurki. Władczyni pozwoliła mu między innymi siedzieć w swojej obecności (za podobne zachowanie, Su Peisheng, ważny eunuch cesarza Kangxi został surowo ukarany)."}, {"title": "Li Lianying", "text": "Podczas pobytu cesarza Xianfenga i jego świty w Rehe był jego masażystą. Miał możliwość obserwowania wszystkich istotnych poczynań wyższych dostojników. Gdy monarcha zmarł na początku 1861, Li włączył się w walkę o władzę po stronie swojej protektorki i doprowadził do przekazania jej oficjalnej pieczęci władcy. Po upadku stronnictwa Su Shuna stał się jednym z najbardziej wpływowych eunuchów na dworze. W 1869 został mianowany głównym eunuchem. Godność tę piastował do śmierci cesarzowej - wdowy w 1908."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd wzięła się nazwa Doliny Jamnickiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dolina Jamnicka", "text": "Dolina Jamnicka (słow. Jamnícka dolina, niem. Jamnicatal, węg. Jamnica-völgy) – dolina w słowackich Tatrach Zachodnich, będąca orograficznie prawym odgałęzieniem Doliny Wąskiej."}, {"title": "Dolina Jamnicka", "text": "Górna jej część podchodzi pod leżące w grani głównej Rohacze, Wołowiec, Łopatę i Jarząbczy Wierch. Jak większość słowackich dolin przebiega z północy na południe, w Niżniej Łące łączy się z Doliną Raczkową – drugim, bliźniaczym odgałęzieniem Doliny Wąskiej. Boczne jej obramowanie po zachodniej stronie stanowi grzbiet Barańców, po wschodniej Otargańce. Stoki tych grzbietów są przeważnie trawiaste, dość strome, a przy tym ich wysokość względem dna doliny jest wysoka: 600-1000 m. Lawiny schodzące w Dolinie Jamnickiej i Raczkowej należą do największych w całym łuku Karpat. Powierzchnię terenów lawinowych w Dolinie Jamnickiej ocenia się na 530 ha."}, {"title": "Dolina Jamnicka", "text": "Dolina Jamnicka ma długość 9 km i powierzchnię 35 km². Najwyższymi szczytami w jej otoczeniu są Baraniec (2185 m) i Raczkowa Czuba (Jakubina, 2194 m). Dolina i jej zbocza zbudowane są z granitów i gnejsów. Jej rzeźba jest pochodzenia lodowcowego, obserwować tu możemy typowe kotły lodowcowe (Rohacki Kocioł i Kocioł Jamnickich Stawów), wały moren, żłoby, progi skalne i niecki wypełnione stawami. Są tu dwa Jamnickie Stawy i Płaczliwy Stawek. W czasie ostatniego zlodowacenia północnopolskiego lodowiec miał długość 8 km, grubość ponad 150 m i dochodził do wysokości 900 m n.p.m. Dnem doliny spływa Jamnicki Potok uchodzący do Raczkowego Potoku."}, {"title": "Dolina Jamnicka", "text": "Dolina Jamnicka od dawna była użytkowana gospodarczo, była jednym z większych ośrodków pasterstwa na Słowacji. Nazwa doliny pochodzi od pasterskiej miejscowości Jamnik, która miała tu swoje pastwiska. Lasy wycięte zostały niemal zupełnie, pierwotne lasy ostały się jedynie w niedostępnych miejscach (tzw. lasy urwiskowe). Górna granica lasu jest tu silnie obniżona w wyniku długoletniego pasterstwa i dużych lawin. Po włączeniu doliny do TANAP-u następuje stopniowe odtwarzanie się lasów i porastanie zboczy kosodrzewiną. Na dnie doliny zachowały się jeszcze nieduże i zarastające stopniowo polany: Majerczysko, Polana pod Młaczkami, Polana pod Pustem. Dolina była także używana jako przejście z Podhala na Liptów. Jest dobrze przebadana naukowo. Kompleksowo, ze znaczącym udziałem polskich naukowców badano tutaj skład skał, geomorfologię lodowcową, klimat, gatunki i zespoły roślinne, historię pasterstwa, nazewnictwo."}, {"title": "Dolina Jamnicka", "text": "Bazę wyjściową do zwiedzania doliny stanowi osiedle turystyczno-wypoczynkowe u ujścia Doliny Wąskiej, w tym autokemping „Raczkowa”. Dojechać tu można Tatrzańską Drogą Młodości (nr 537), skręcając na północ w miejscowości Przybylina."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy wydano hymny kościelne Jana Dantyszka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Hymni aliquot ecclesiastici", "text": "Hymny kościelne znane również jako Hymni aliquot ecclesiastici – zbiór łacińskich hymnów autorstwa Jana Dantyszka."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "za rządów jakiego cesarza wzniesiono świątynię Shanhua?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Świątynia Shanhua (chin.: 善化寺; pinyin: Shànhùa Sì) – świątynia buddyjska w Datong, w prowincji Shanxi, w Chinach. Została wzniesiona na początku VIII wieku, w okresie dynastii Tang, jednak najstarszy budynek jaki zachował się do dnia dzisiejszego pochodzi z XI wieku. Świątynię wielokrotnie odnawiano i modernizowano; do dzisiaj przetrwało pięć głównych pawilonów, z czego dwa zostały niedawno przebudowane. Największym i najstarszym budynkiem jest pochodzący z XI wieku pawilon Daxiongbao. Budynkami o dużym znaczeniu historycznym są także pochodzące z XII wieku, z okresu Jin, brama główna i pawilon Sansheng."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Świątynię Shanhua wzniesiono w epoce Kaiyuan (713–741), za rządów cesarza Xuanzonga z dynastii Tang. Była ona wówczas znana pod nazwą Kaiyuan. Po upadku dynastii Tang, w okresie Pięciu Dynastii i Dziesięciu Królestw (907–960), nazwę świątyni zmieniono na Da Pu’ensi. Z tego burzliwego okresu ocalały tylko trzy lub cztery budynki z dziesięciu. Po przejęciu władzy przez dynastię Liao w 960 roku świątyni nadano jej obecny układ. "}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Budynek ponownie uległ poważnym zniszczeniom w 1120 roku, w krótkim czasie po objęciu władzy przez dynastię Jin. W 1128 roku rozpoczęto prace renowacyjne, trwające przez kolejne piętnaście lat. W 1421 roku kolejnych napraw podjął się mnich Dayong, który w 1445 roku otrzymał zbiór sutr od cesarza. Wówczas po raz pierwszy nazwano świątynię Shanhua. Pod koniec XVI wieku. na platformie (yuetai, 月台), na której stoi pawilon Daxiongbao, dobudowano wieżę bębna i wieżę dzwonu. W ciągu następnych dwustu lat przeprowadzono kilka reparacji, jednak w XVIII wieku świątynia po raz kolejny uległa zniszczeniom, a zorganizowanie stajni dla wielbłądów w jednym z budynków przyczyniło się do zawalenia muru świątyni. W czasie II wojny światowej zniszczono pawilon Puxian, który zrekonstruowano w 1953 roku."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Świątynia Shanhua składa się z trzech głównych budynków (pawilon Daxiongbao, pawilon Sansheng oraz brama główna), leżących na osi północ-południe i dwóch mniejszych pawilonów, położonych po wschodniej i zachodniej stronie pawilonu Sansheng. Ponadto, po obu stronach pawilonu Daxiongbao, znajdują się dwa nieduże, osobne pomieszczenia. Główne budynki wzniesiono w okresie dynastii Liao (907-1125), jednak tylko pawilon jest uważany za budynek epoki Liao. Brama główna i pawilon Sansheng zostały znacząco przebudowane i odrestaurowane za panowania dynastii Jin, dlatego badacze zaliczają je do budynków epoki Jin."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Wybudowany w XI wieku pawilon Daxiongbao (chin.: 大雄宝殿; pinyin: Dàxíongbǎo Diàn) jest największym i najdalej wysuniętym na północ budynkiem w świątyni. Pawilon ma wymiary 40,5×25 m i posiada trzy drzwi w ścianie frontowej. Budynek wzniesiono na trzymetrowej platformie, na której mieściły się niegdyś nieistniejące już wieże bębna i dzwonu. Zgodnie z ośmiostopniowym systemem klasyfikacji drewnianych podpór, opracowanym przez architekta Li Jie w jego traktacie Yingzao Fashi, pawilon podtrzymują wsporniki piątego stopnia (鋪作). Wewnątrz znajdują się cztery duże posągi Buddy, które reprezentują cztery główne strony świata oraz umieszczony w centrum posąg, przedstawiający Siakjamuniego. Posągi są do siebie podobne i obrazują one Buddę ukazującego różne mudry (symboliczne gesty dłoni). Nad posągiem Siakjamuniego znajduje się ośmiokątny, ozdobiony i pomalowany plafon z drewna (chin.: 藻井; pinyin: zǎojǐng)."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "W budynku mieszczą się także rzeźby przedstawiające uczniów i opiekunów oraz 24 posągi dew, które stoją pod ścianą wschodnią i zachodnią. W pawilonie znajdują się również malowidła ścienne o łącznej powierzchni 190 m². Powstały one w latach 1708–1716, lecz w późniejszym okresie uległy zniszczeniu."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Centralnym budynkiem świątyni jest pawilon Sansheng (chin.: 三圣殿; pinyin: Sānshèng Diàn), który przebudowano za rządów dynastii Jin. Wewnątrz znajdują się posągi trzech bohaterów sutry Avatamsaki – w środku Wajroczana a obok dwa towarzyszące posągi Mandziuśriego i Samantabhadry. Pawilon posiada niewielką liczbę filarów. Konstrukcja podtrzymywana jest głównie przez zestaw krokwi i wsporników szóstego stopnia (wg klasyfikacji Yingzao Fashi)."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Pawilon Puxian (chin.: 普贤阁; pinyin: Pǔxián Gé) wzniesiono pierwotnie za panowania dynastii Liao. Budynek został zbadany w latach 30. XX wieku przez architekta Liang Sichenga, który odnotował, że dwupiętrowy pawilon był wówczas mocno zniszczony. Na parterze miała się znajdować wnęka z dwoma obrazami, a na górnym piętrze posąg boddhisatwy Samantabhadry."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Pawilon zrekonstruowano w 1953 roku, po tym jak został zniszczony w czasie wojny. Budynek wzniesiono na planie prostokąta, w dużym stopniu zbliżonym do kwadratu. Pawilon stoi na niewielkiej, kamiennej platformie zwanej yuetai (月台), na którą prowadzą nieduże schodki. Mimo iż z zewnątrz pawilon wydaje się mieć tylko dwa piętra to w rzeczywistości jest to budowla trzypiętrowa. Ściany zewnętrzne na górnych kondygnacjach otoczone są drewnianymi kolumnami."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Pawilon Wenshu (chin.: 文殊阁; pinyin: Wénshū Gé) uległ  zniszczeniu w rezultacie pożaru na początku XX wieku, po tym jak przekształcono go w garbarnię. Został odbudowany w 2008 roku przez lokalne władze."}, {"title": "Świątynia Shanhua", "text": "Funkcję bramy głównej (chin.: 山门; pinyin: Shān Mén) pełni duży budynek pochodzący z XII wieku, z okresu dynastii Jin. Wewnątrz mieszczą się posągi czterech Niebiańskich Królów, dwa po stronie wschodniej i dwa po stronie zachodniej. Brama zajmuje powierzchnię 278 m². Budynek podtrzymują wsporniki piątego stopnia (wg klasyfikacji Yingzao Fashi)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim paśmie górskim położona jest Banikowska Przełęcz?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Banikowska Przełęcz", "text": "Banikowska Przełęcz (słow. Baníkovské sedlo) – znajdująca się na wysokości 2040 m n.p.m. przełęcz w grani głównej Tatr Zachodnich pomiędzy Banówką (2178 m) a Pachołem (2167 m). Północno-wschodnie stoki spod przełęczy opadają do polodowcowego kotła Doliny Spalonej, stoki południowo-zachodnie zaś do Doliny Parzychwost."}, {"title": "Banikowska Przełęcz", "text": "Nazwa przełęczy pochodzi od szczytu Banówka. Przełęcz ta jest jednym z przejść łączących doliny południowej i północnej strony Tatr oraz Orawę z Liptowem."}, {"title": "Banikowska Przełęcz", "text": "Rejon przełęczy zbudowany jest ze skał krystalicznych (głównie granitów). W grani prowadzącej na szczyt Banówki znajdują się dwa skalne garby, które szlak turystyczny omija po prawej stronie. Przełęcz jest ważnym węzłem szlaków turystycznych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czy skryba papirusu Bodmer II zamierzał stworzyć wierną kopię?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Papirus Bodmer II oznaczony symbolem  (Gregory-Aland) – wczesny papirusowy kodeks z końca II w. n.e. lub początku III wieku zawierający, z niewielkimi lukami, niemal całą Ewangelię Jana. Przechowywany jest w Bibliotece Bodmera w Cologny koło Genewy. Niewielkie jego fragmenty przechowywany są w Chester Beatty Library w Dublinie oraz w Institut für Altertumskunde w Kolonii. Jest jednym z najważniejszych rękopisów Nowego Testamentu, cenionym przez krytyków tekstu."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Cieszy się opinią jednego z najcenniejszych rękopisów Nowego Testamentu, jednak tekst kodeksu nie jest równy i w różnych jego partiach dochodzą do głosu elementy różnych tradycji tekstualnych. Zasadniczo tekst jest pokrewny z Kodeksem Synajskim. Liczba błędów jest niewielka w początkowych partiach tekstu Ewangelii Jana, wzrasta natomiast w partiach końcowych. Skryba miał tendencję do poprawiania tekstu, częściej jednak opuszczał niż dodawał."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Rękopis sporządzony został w formie kodeksu. Foliały stanowione są przez pojedyncze zgięte karty (folios). Oryginalny rękopis zawierał tekst Ewangelii Jana na 78 papirusowych kartach (w 39 foliałach), z których zachowało się 75. Ponadto zachowało się 39 niezidentyfikowanych fragmentów pochodzących prawdopodobnie z tego rękopisu. Rozmiary kart wynoszą 14,2 na 16,2 cm a ich format jest zbliżony do kwadratu. Tekst pisany jest jedną kolumną na stronę, w 14–25 linijkach na stronę."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "26 jego pierwszych kart rękopisu zachowanych zostało w stanie nienaruszonym, co jest rzadkością. W najgorszym stanie zachowała się partia z tekstem Jana 14-21. Papirus Bodmer II jest najlepiej zachowanym wczesnym papirusowym rękopisem Nowego Testamentu. Kondycja rękopisu jest zaskakująco dobra, ponieważ nigdy przedtem nie odkryto tak wczesnego rękopisu w tak dobrym stanie."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Kodeks zawiera następujące teksty Ewangelii Jana: 1,1-6,11; 6,35b-14,26.29-30; 15,2-26; 16,2-4.6-7; 16,10-20,20.22-23; 20,25-21,9.12.17."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Karty zostały ponumerowane, numery stron wynoszą 1-156. Litery są średniej wielkości i mają okrągłe kształty. Nomina sacra pisane są skrótami, stosowane są ligatury, jak np. staurogramStaurogram stosują też rękopisy NT Bodmer XIV-XV oraz Chester Beatty I.."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Prawdopodobnie kodeks sporządzony został przez profesjonalnego skrybę. Skryba mógł być chrześcijaninem, ze względu na znajomość innych partii Pisma Świętego, na co wskazują harmonizacje J 6,66 do Mt 16,16 i J 21,6 do Łk 5,5. Znajomość nomina sacra oraz staurogramu również świadczy o chrześcijańskim pochodzeniu skryby. Nad rękopisem pracowało jeszcze dwóch korektorów."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Skryba miał swobodne podejście do kopiowanego tekstu i niejednokrotnie zastępował słowa ich odpowiednikami, poprawiał tekst, gdy uznał że jest zepsuty. Jednak w niektórych przypadkach pozostawił tekst niepoprawiony. Znaczna część jego błędów, to rezultat nieuważnego kopiowania. Praca skryby została poprawiona w około 450 miejscach, wpisanych między liniami tekstu, w miejsce startego wcześniejszego tekstu, na marginesie. Większość z nich pochodzi od pierwszego skryby. 50 korekt polegało na poprawieniu nonsensownych lekcji, a 284 uzgadniało rękopis z tekstem normatywnym."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Liczba błędów jest bardzo niska w partii Jan 1,1-6,51. James Royse daje mu skalę błędu na poziomie 1.0 i jedynie papirus  ma w tej partii mniejszą liczbę błędów (0.6). W następnych partiach liczba błędów wzrasta. W partii tekstu Jan 6,52-14,26, Royse daje ocenę 2.2, natomiast dla partii 14,29-21,9 skala błędu uzyskuje 5.7. Skryba miał tendencję raczej do opuszczania, niż dodawania: dodatki – 9,5% opuszczenia – 48,4% transpozycje – 7,1% zastąpienie – 32,5% konflacje, czyli połączenie dwóch lub więcej wariantów w jeden – 2,4%"}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Colwell był zdania, że skryba był bardzo nieuważny i nie miał nawet zamiaru stworzyć dobrej kopii. Opinię swą oparł na analizie tych lekcji kodeksu, które zostały poprawione. Wśród nich niemal 200 uznał za warianty nonsensowne. Royse natomiast uznał, że wiele spośród owych nonsensownych wariantów ma charakter wyłącznie ortograficzny. Według Royse, spośród papirusów Nowego Testamentu, tylko papirus 75 ma mniejszą liczbę błędów. Peter M. Head kontrargumentował, że krytyczna ocena Colwella opierała się na niepoprawionym tekście rękopisu, natomiast pozytywna ocena Ryose'a bazuje na tekście poprawionym. Skryba najpierw dokonywał swobodnych zmian w tekście, a następnie sam siebie poprawił. "}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Trudną do wyjaśnienia zagadką są opuszczenia na początku 17. oraz w 19. rozdziale Ewangelii Jana. Wiele z nich jest długości około 17 liter, co może sugerować, że skryba kopiował z rękopisu, którego linie zawierały około 17 liter. Część badaczy tłumaczyła, że są one wynikiem niestarannego kopiowania ze strony skryby. Jednak opuszczenia te zachowują wewnętrzny sens, ponadto występują tylko w tej partii rękopisu. Inni badacze wyjaśniają więc, że pochodzą z rękopisu, z którego kopista kopiował. Opuszczenia te nie znajdują potwierdzenia w późniejszej tradycji tekstualnej."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Gordon Fee przypuszczał, że skryba korzystał z dwóch rękopisów. Pierwszy wykorzystał do kopiowania, drugi natomiast dla dokonania korekt. Erroll Rhodes zaproponował inne rozwiązanie, jego zdaniem korekty powstały w trzech etapach. W pierwszym etapie skryba poprawiał swój tekst podczas kopiowania. Po sporządzeniu pełnej kopii, skryba lub jego kolega, przejrzał cały rękopis poprawiając w nim błędy gramatyczne. W ostatnim etapie rękopis został przejrzany i poprawiony z punktu widzenia tekstualnej poprawności.  Część wątpliwości została wyeliminowana po przeprowadzeniu studiów paleograficznych, przez Karyn Berner oraz Comforta, nad drugim korektorem. Badania te wykazały, że wyszły one spod tej samej ręki, która dokonała paginacji rękopisu od strony 1. do 99. Korekty te na ogół uzgadniały rękopis z aleksandryjskim tekstem. Trzeci korektor dokonał paginacji od strony 100. do końca rękopisu. Dokonał on też nielicznych korekt w tekście."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Tekst kodeksu jest mieszany, z elementami typowymi dla tradycji aleksandryjskiej oraz zachodniej. Posiada też nieco lekcji właściwych tekstowi bizantyńskiemu, z których większość ma charakter wtórny i ma na celu stworzenie łatwiejszego i bardziej zrozumiałego tekstu. Element zachodni jest silny w rozdziałach 6–7 i 11–12. Tekst zasadniczo jest bliższy Kodeksowi Synajskiemu niż Kodeksowi Watykańskiemu. Jednak w ośmiu pierwszych rozdziałach Ewangelii Jana jest pokrewny Kodeksowi Synajskiemu w zaledwie 43%, natomiast Kodeksowi Watykańskiemu w 79%. W pozostałej partii Ewangelii Jana jest bliższy Kodeksowi Synajskiemu."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Kurt Aland uznał go za „wolny tekst” i zaliczył do kategorii I."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Nie uwzględnia fragmentu Pericope adulterae (Jan 7,53-8,11). Jest najwcześniejszym rękopisem nie zawierającym tej partii tekstu."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 6,1 „Morze Tyberiadzkie” zmienił na „Morze Galilejskie”; zamiana mogła wynikać z faktu, że dla chrześcijan z Egiptu określenie Morze Tyberiadzkie mogło być nieznane."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 7,52 προφητης (prorok) opatrzony został rodzajnikiem."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 13,5 przekazuje wariant ποδονιπτηρα (misa do nóg) zamiast νιπτηρα (misa).  "}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 19,5 pominięta została fraza i powiedział, „Oto człowiek”."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 19,28 pominięta została fraza aby się wypełniło Pismo."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "W J 19,38 pominięta została fraza i Piłat pozwolił harmonizując ten wers z Łk 23,52-53."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Wydawca datował rękopis na rok około 200. Hunger, założyciel Wiedeńskiego Instytutu Papirologii, uważał że pochodzi z tego samego okresu co Papirus Rylandsa 457 oraz Ewangelia Egertona i jego zdaniem rękopis nie mógł powstać po roku 150. Turner natomiast datował na I połowę III wieku ze względu na szeroką literę delta, szerokie theta, wąskie alfa, poprzeczkę w epsilonTurner pisał w latach 50., kiedy wiele rękopisów redatowano na wcześniejsze lata. Turner uważał, że mamy do czynienia z przesadą w drugą stronę. (Patrz: Comfort, s. 377). . Papirolodzy G. Cavallo oraz R. Seider datowali rękopis na połowę II wieku. Metzger przyznał, że połowa II wieku jest możliwa. Aland datował na około rok 200. Instytut Badań Tekstu Nowego Testamentu datuje rękopis na pierwszą połowę III wieku."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Philip Comfort, polemizując z Turnerem, wskazał, że niektóre rękopisy z II wieku stosują szerokie delta (P. London 110, P. Berol. 9782). Theta nie jest szeroka, a jedynie poprzeczna kreska jest szeroka, co jest spotykane nawet w rękopisach z I wieku (np. P. Oxy. 216). Poprzeczka w epsilon jest charakterystyczna zarówno dla rękopisów z II, jak i III wieku. Comfort uznał, że z paleograficznego punktu widzenia rękopis jest pokrewny dla P. Oxy. 220, P. Oxy. 841, P. Oxy. 1434, P. Oxy. 2161 i 2162, PSI 1208–1210, Chester Beatty IX i X. Rękopisy te datowane są na koniec I lub na II wiek. W rezultacie Comfort datuje rękopis na połowę II wieku."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Przypuszcza się, że rękopis powstał w Aleksandrii. Jego profesjonalne wykonanie wskazuje, iż wyszedł ze skryptorium. Prawdopodobnie służył do czytań w kościele."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Rękopis został nabyty w Kairze przez Bodmera w 1952 roku od handlarza. Handlarz nigdy nie wyjawił miejsca, z którego pochodzi rękopis. Pomimo tego uczeni domyślali się, że pochodzi on z regionu pomiędzy Panopolis (dzisiaj Achmim) a Tebami. W dwadzieścia lat po odkryciu, James Robinson, ekspert od rękopisów z Nag Hammadi, wskazał, że pochodzi z Jabal Abu Mana, położonego 12 km od Jabal al-Tarif, miejsca odkrycia rękopisów z Nag Hammadi. Robinson przypuszczał, że wraz z pozostałymi rękopisami Bodmera należał do biblioteki klasztoru Pachomiusza założonej około 320 roku. Pachomiusz często bywał w Aleksandrii i stamtąd mógł go przywieźć."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Kurt Aland zauważył, że przechowywany w Kolonii fragment papirusu Inv. Nr. 4274/4298 przekazuje tekst Ewangelii Jana i należał do tego samego rękopisu, co P. Bodmer II. Fragment ten zawiera tekst Jana 19, 8-11. 13-15. 18-20. 23-24. Przed Alandem fragment ten nie był identyfikowany jako rękopis Nowego Testamentu."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Zasadnicza partia rękopisu, tj. jest ta, która została odkryta przez Bodmera, przechowywana jest w Bibliotece Bodmera (P. Bodmer II) w Cologny koło Genewy. Ponadto niewielkie fragmenty pojedynczych kart przechowywane są w Chester Beatty Library w Dublinie oraz w Institut für Altertumskunde (Inv. Nr. 4274/4298) w Kolonii. Został on zidentyfikowany po odkryciu Bodmera."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Odkrycie  podważyło teorię Horta, iż tekst aleksandryjski powstał w wyniku recenzji dokonanej przez Hezychiusza na początku IV wieku. Tekst opublikował w końcu 1956 roku Victor Martin i była to najważniejsza publikacja tekstu rękopisu od czasu opublikowania Papirusów Chester Beatty w latach 1933-1934. Wydanie to zawierało wiele błędów, zostały one poprawione przez Comforta. Wydanie Comforta zawierało też tekst zidentyfikowany przez Alanda."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Traktowany jest jako jeden z najważniejszych rękopisów przekazujących Ewangelię Jana. Jedynie papirus  ceniony jest wyżej. Rękopis cytowany jest w naukowych wydaniach greckiego Nowego Testamentu."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Głównymi rywalami rękopisu są Bodmer XIV-XV oraz Chester Beatty I, oba powstałe w mniej więcej tym samym czasie, oba zawierają znaczne partie ewangelicznego tekstu. Pierwszy z nich oceniany jest przez krytyków tekstu jako bardziej dokładna kopia niż Bodmer II, natomiast drugi ma charakter parafrazy i jest niżej ceniony."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Lista kodeksów papirusowych Nowego Testamentu Papirus Bodmer XIV-XV"}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "Victor Martin, Papyrus Bodmer II: Evangile de Jean 1-14 (Cologny-Geneve 1956); Victor Martin, Papyrus Bodmer II: Evangile de Jean 14-21 (1958)."}, {"title": "Papirus Bodmer II", "text": "K. Berner, Papyrus Bodmer II, P66: A re-evaluation of the Correctors and corrections (1993)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd pochodzi nazwa Kotylniczy Wierch?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kotylniczy Wierch", "text": "Kotylniczy Wierch (1032 m) – szczyt w Beskidzie Sądeckim w bocznym grzbiecie Pasma Jaworzyny. Grzbiet ten odgałęzia się w znajdującym się w głównej grani Pasma Jaworzyny wierzchołku Bukowa (1077 m) i biegnie w południowym kierunku poprzez Wielką Bukową (1104 m) do Kotylniczego Wierchu (1032 m). Zachodnie stoki grzbietu opadają do doliny potoku Szczawnik, wschodnie do Szczawniczka – jego dopływu. Przedłużeniem południowych stoków Kotylniczego Wierchu jest bezleśny, niski grzbiet z wierzchołkiem Za Szczawniczkiem (642 m)"}, {"title": "Kotylniczy Wierch", "text": "Kotylniczy Wierch wznosi się od północnej strony nad terenami zabudowanymi miejscowości Szczawnik i jest całkowicie zalesiony. Dominuje buk i jodła. Bezleśne są jedynie południowe jego podnóża. Są to łąki mieszkańców Szczawnika. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "pracownię którego znanego malarza chętnie odwiedzali XVIII-wieczni kuracjusze przebywający w Bath?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "William Hoare", "text": "William Hoare (ur. ok. 1707 w pobliżu Eye w hrabstwie Suffolk, zm. 10 grudnia 1792 w Bath) – angielski portrecista i malarz, współzałożyciel Royal Academy of Arts."}, {"title": "William Hoare", "text": "Najstarszy z trzech synów Johna Hoare, zamożnego rolnika. Rodzina wkrótce przeniosła się do Berkshire i William został wysłany do szkoły w Faringdon gdzie szybko wykazał się talentem do rysowania. Na początku 1720 roku wyjechał do Londynu, gdzie przyłączył się do pracowni Giuseppe Grisoni, włoskiego malarza, który przybył do Anglii w 1718 roku. Kiedy Grisoni powrócił do Włoch w 1728 roku, wziął Williama z sobą. W Rzymie Hoare mieszkał na via Gregoriana z Peterem Angillis i rzeźbiarzami Laurentem Delvaux i Peterem Scheemakers. Przyłączył się do pracowni Francesco Imperiali i studiował na French Academy w pobliżu Corso. W tym okresie zawarł trwałe znajomości z późniejszymi swymi patronami, m.in. Robertem Dingley, Henrym Hoare (1705–1785), Georgem Lyttelton (1709–1773) i Charles Hanbury Williams."}, {"title": "William Hoare", "text": "Hoare wrócił do Anglii w 1737 lub 1738. Związał się z otoczeniem księcia Walii, Fryderyka, jest autorem portretu księcia w pasteli. Wskutek braku powodzenia postanowił przenieść się do Bath, gdzie jego brat Prince (zm. 1769) był rzeźbiarzem. W Bath zwrócił uwagę na Beau Nasha i Ralpha Allena, których portrety namalował w oleju. W 1742 Hoare został mianowany inspektorem The Mineral Water Hospital, funkcję tę wykonywał regularnie aż do 1779 roku. Nominacja ta przyniosła mu wiele zleceń a szpital dotąd posiada piękną kolekcję dzieł Hoare, w tym Self Portrait (pastel, 1742) i Dr Oliver & Mr Peirce Examining Patients (olej, 1761). Otrzymał ważne zlecenie na część ołtarza w Octagon Chapel w Bath, Pool of Bethesda (1765). Sukcesy w portretowaniu sprowadziły do jego pracowni wiele wybitnych postaci tego czasu, którzy odwiedzali Bath w celach zdrowotnych czy rozrywkowych, m.in. William Pitt, Henry Pelham-Clinton, Henry Bilson-Legge, George Grenville, Philip Dormer Stanhope. Hoare pozostawał w bliskim kontakcie z londyńskim środowiskiem sztuki. Był związany z Foundling Hospital oraz Magdalen Hospital, którym w 1762 roku ofiarował Portrait of Robert Dingley. W 1755 roku przyłączył się do podpisania prośby o założenie akademii. Pierwsza publiczna wystawa miała miejsce 1761 r. w Society of Artists. W roku 1769 został współzałożycielem Royal Academy of Arts."}, {"title": "William Hoare", "text": "4 października 1742 Hoare poślubił w kaplicy Lincoln's Inn w Londynie Elizabeth Barker (zm. 30 listopada 1793 roku), mieli pięcioro dzieci: Mary (1744–1820), także malarka, Anne (1751–1821), William junior (1752–1809), dramaturg i malarz Prince Hoare (1755–1834), i Georgiana (ur. 1759), który zmarła w dzieciństwie."}, {"title": "William Hoare", "text": "William Hoare zmarł 10 grudnia 1792 roku w Bath. W 1828 roku w kościele opactwa w Bath upamiętniony został przez rzeźbiarza sir Francisa Leggatt Chantrey'a."}, {"title": "William Hoare", "text": "Evelyn Newby: http://www.oxforddnb.com/index/13/101013388/ Hoare, William (1707/8–1792), Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004. Alexander Chalmers: http://books.google.pl/books?id=U2BkAAAAMAAJ The General biographical dictionary. T. XVIII. Londyn: 1814, s. 3."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile spotkań w Maccabi Tel Awiw rozegrał Jeff Foote?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jeff Foote", "text": "Jeffrey „Jeff” Bernard Foote (ur. 14 lipca 1987 w Lockwood) – amerykański koszykarz występujący na pozycji środkowego. Obecnie zawodnik klubu New Orleans Hornets występującego w rozgrywkach NBA. Absolwent Uniwersytetu Cornell. Były zawodnik klubów Maccabi Tel Awiw, Club Melilla Baloncesto, Zastal Zielona Góra oraz Springfield Armor."}, {"title": "Jeff Foote", "text": "Jeff Foote swoją karierę koszykarską rozpoczynał w szkolnej drużynie Spencer-Van Etten High School, gdzie należał do najlepszych zawodników. W 2005 roku przeniósł się do zespołu uniwersyteckiego St. Bonaventure University, jednak nie zagrał w nim w żadnym spotkaniu, po czym przeniósł się do zespołu Cornell University. Z drużyną tą od 2007 roku występował w rozgrywkach dywizji I NCAA. Należał do czołowych zawodników zespołu grającego w konferencji Ivy League. W ciągu trzech sezonów zagrał w 87 spotkaniach, w których w sumie zdobył 957 punktów, zgromadził 634 zbiórki i zanotował 157 bloków. W czasie gry na uniwersytecie dwukrotnie został wybrany Obrońcą Roku Ivy League, dwukrotnie znalazł się w „drugiej piątce” konferencji, a raz w „pierwszej piątce”. Ponadto wraz z zespołem trzykrotnie wygrywał konferencję Ivy League, a w 2010 roku awansował do 1/8 finału rozgrywek o mistrzostwo NCAA, gdzie Cornell przegrało z drużyną Uniwersytetu Kentucky, w której grali wówczas między innymi John Wall oraz DeMarcus Cousins. "}, {"title": "Jeff Foote", "text": "W czerwcu 2010 roku podpisał trzyletni kontrakt z Maccabi Tel Awiw. Ostatecznie jednak nie został podstawowym zawodnikiem tej drużyny. Wystąpił w jednym spotkaniu Izraelskiej Super Ligi, przeciwko Hapoelowi Holon, w którym zagrał 4 minuty i nie zdobył żadnego punktu. Nie zagrał także w żadnym meczu Euroligi. "}, {"title": "Jeff Foote", "text": "W listopadzie tego samego roku Maccabi wypożyczyło Foote'a do końca sezonu do występującego wówczas w drugiej lidze hiszpańskiej klubu Club Melilla Baloncesto. W hiszpańskim klubie rozegrał 25 spotkań ligowych, w których w sumie zdobył 193 punkty, zgromadził 164 zbiórki i zanotował 52 bloki. Należał do podstawowych zawodników drużyny, spędzając na parkiecie średnio 22 minuty (czwarty wynik w zespole). "}, {"title": "Jeff Foote", "text": "W sierpniu 2011 roku podpisał roczny kontrakt z Zastalem Zielona Góra, w którym miał zastąpić Chrisa Burgessa. W zespole wystąpił w sparingowych meczach z Polpharmą Starogard Gdański, Spójnią Stargard Szczeciński, PBG Basketem Poznań, towarzyskim turnieju o Puchar Prezesa PGE w Zgorzelcu (mecze z drużynami Turów Zgorzelec, New Yorker Phantoms Brunszwik oraz BK Pardubice), Memoriale Lecha Birgfellnera w Zielonej Górze (mecze z klubami Spišská Nová Ves, Śląsk Wrocław oraz Turów Zgorzelec) oraz Memoriale Jacka Ponickiego w Poznaniu (mecze z Kotwicą Kołobrzeg i PBG Basketem Poznań). 27 września, na prośbę zawodnika, klub rozwiązał z nim kontrakt."}, {"title": "Jeff Foote", "text": "Jeff Foote 27 listopada 2011 roku podpisał kontrakt z klubem Springfield Armor występującym w rozgrywkach NBA Development League. W grudniu tego samego roku, po zakończeniu lokautu w NBA, został zaproszony na obóz treningowy przez Portland Trail Blazers, jednak ostatecznie klub ten nie podpisał z nim kontraktu, a Foote powrócił do występów w Springfield Armor. 25 lutego 2012 roku wystąpił w Meczu Gwiazd NBDL. Został wówczas wybrany do pierwszego składu drużyny Wschodu, a w czasie 20 minut, jakie spędził na boisku zdobył 4 punkty i miał 7 zbiórek. W sumie w klubie tym w sezonie 2011/2012 rozegrał 29 meczów, w których zdobywał średnio 14,8 punktów i miał 8,6 zbiórek."}, {"title": "Jeff Foote", "text": " New Orleans Hornets (od 2012) "}, {"title": "Jeff Foote", "text": "8 marca 2012 roku występujący w rozgrywkach NBA klub New Orleans Hornets podpisał z Footem 10-dniowy kontrakt. W lidze tej zadebiutował dzień później w spotkaniu przeciwko Denver Nuggets. Spędził wówczas na boisku 23 minuty, zdobywając 4 punkty i 4 zbiórki. Tym samym stał się trzecim w historii (po Milošu Babiciu i Ganim Lawalu) koszykarzem, który w swojej karierze reprezentował barwy Zastalu Zielona Góra i wystąpił w przynajmniej jednym meczu ligi NBA."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie grywa się w fanoronę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Fanorona", "text": "Fanorona – tradycyjna malgaska gra planszowa. "}, {"title": "Fanorona", "text": "Rozgrywana jest na planszy podzielonej liniami, które wyznaczają w miejscach przecięcia 45 pól. Do gry potrzebny jest zestaw 44 pionów (22 czarne, 22 białe). W rozstawieniu początkowym środkowe pole zostaje puste."}, {"title": "Fanorona", "text": "Gracze wykonują ruchy na przemian, zaczyna grający pionami białymi. Ruch polega na przesunięciu piona na sąsiadujące połączone linią wolne pole. Bicie pionów odbywa się w dwojaki sposób: przez odejście lub podejście. Bicie przez odejście może być dokonane gdy piony przeciwników stoją na sąsiednich polach. Gracz przesuwa swój pion tak, że przestaje on być pionem sąsiednim, zbijając w ten sposób nie tylko pion, od którego odszedł, ale także wszystkie piony znajdujące się za nim na linii odejścia. Bicie przez podejście odbywa się w analogiczny sposób – zbijane są wszystkie piony znajdujące się na linii podejścia pionu gracza na pole sąsiadujące z pionem przeciwnika. "}, {"title": "Fanorona", "text": "Jeśli w wyniku jednego ruchu można zbić więcej niż jedną grupę pionów, grający musi wybrać którą z nich zbije. Po zbiciu jednego lub grupy pionów gracz wykonuje kolejne ruchy, dopóki bije piony przeciwnika. Wyjątek stanowi otwarcie gry – wtedy mimo bicia pionów, gracze wykonują po jednym ruchu. Bicie jest obowiązkowe."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto jest obecnie najwyższym rangą żołnierzem w służbie czynnej w USA?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Michael Mullen", "text": "Michael Glenn Mullen (ur. 4 października 1946 w Los Angeles) – amerykański oficer, admirał United States Navy, uczestnik wojny wietnamskiej, wiceszef Operacji Morskich (2003–2004), dowódca Sił Marynarki Wojennej USA w Europie (2004–2005), Szef Operacji Morskich (2007–2011), Przewodniczący Kolegium Połączonych Szefów Sztabów (2007–2011)."}, {"title": "Michael Mullen", "text": "Mullen urodził się i wychował w Hollywood, gdzie jego ojciec świadczył usługi rzecznika prasowego dla osób ze świata rozrywki, a matka była asystentką piosenkarza i aktora Jimmy'ego Durante'a. Ukończył szkołę podstawową i średnią w Los Angeles, a następnie odbył studia w United States Naval Academy w Annapolis. Jako młody oficer służył na takich okrętach jak , ,  czy . Brał także udział w wojnie wietnamskiej. Pierwszą dowodzoną przez niego jednostką był tankowiec wojskowy . Później pod jego komendą znalazł się niszczyciel rakietowy , a następnie krążownik . W kolejnych latach awansował na dowódcę Drugiej Grupy Niszczycieli i Krążowników, a później dowódcę Grupy Bojowej Lotniskowca . W 1985 ukończył studia podyplomowe w zakresie badań operacyjnych na Naval Postgraduate School w Monterrey, a w 1991 zakończył szkolenie w ramach Programu Zaawansowanego Zarządzania na Harvard Business School w Bostonie."}, {"title": "Michael Mullen", "text": "Oprócz stanowisk liniowych na okrętach, Mullen służył również w administracji swojej macierzystej uczelni w Annapolis oraz w Pentagonie. W tym ostatnim początkowo związany był z Biurem Personelu Marynarki Wojennej, a następnie znalazł się w zespole Departamentu Obrony ds. testów operacyjnych. Później trafił do Dowództwa Operacyjnego Marynarki Wojennej, gdzie zajmował kilka stanowisk, dochodząc w sierpniu 2003 do szczebla zastępcy dowódcy operacyjnego. Jesienią 2004 został skierowany do Neapolu, gdzie objął dowództwo operacyjne sił NATO w basenie Morza Śródziemnego, na Bałkanach i w Iraku. Równolegle zajmował też stanowisko regionalnego dowódcy Sił Marynarki Wojennej USA w Europie. W maju 2005 wrócił do Waszyngtonu, aby zostać Szefem Operacji Morskich (Chief of Naval Operations)."}, {"title": "Michael Mullen", "text": "8 czerwca 2007 sekretarz obrony USA Robert Gates ogłosił, iż przedłoży prezydentowi USA kandydaturę Mullena na stanowisko Przewodniczącego Kolegium Połączonych Szefów Sztabów (Chairman of the Joint Chiefs of Staff) – jest to najwyższe stanowisko, jakie może zajmować w USA żołnierz w służbie czynnej. George W. Bush oficjalnie zaakceptował tę kandydaturę 28 czerwca, a 3 sierpnia 2007 wymaganą prawem zgodę na tę nominację wyraził Senat Stanów Zjednoczonych. Mullen został zaprzysiężony i objął urząd na dwuletnią kadencję w dniu 1 października 2007. W 2009 prezydent Barack Obama powierzył mu stanowisko Przewodniczącego na drugą (i zwyczajowo ostatnią) kadencję. Pod koniec maja 2011 Obama ogłosił, iż następcą Mullena będzie gen. Martin Dempsey, dotychczasowy szef sztabu United States Army. Mullen zakończył swoją służbę jako Przewodniczący Kolegium, a także całą karierę wojskową, w dniu 30 września 2011. Następnie przeszedł na emeryturę."}, {"title": "Michael Mullen", "text": "Navy Surface Warfare Badge (Officer) Office of the Joint Chiefs of Staff Identification Badge Defense Distinguished Service Medal – trzykrotnie Navy Distinguished Service Medal – dwukrotnie Defense Superior Service Medal Legia Zasługi (Legion of Merit) – sześciokrotnie Meritorious Service Medal Navy and Marine Corps Commendation Medal Navy and Marine Corps Achievement Medal 'Navy Unit Commendation Navy Meritorious Unit Commendation Navy \"E\" Ribbon Navy Expeditionary Medal National Defense Service Medal – trzykrotnie Armed Forces Expeditionary Medal Vietnam Service Medal – dwukrotnie Global War on Terrorism Service Medal Humanitarian Service Medal – dwukrotnie Navy Sea Service Deployment Ribbon – czterokrotnie Navy and Marine Corps Overseas Service Ribbon – dwukrotnie Oficer Orderu Australii (Order of Australia, 2010 Australia) Komandor Narodowego Order Zasługi (Chile) Kawaler Legii Honorowej (2007, Francja) Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2011, Niemcy) Gallantry Cross Unit Citation Ribbon (Republika Wietnamu) Civil Actions Unit Citation Ribbon (Republika Wietnamu) Wielki Oficer Orderu Zasługi Republiki Italii (2007, Włochy) Medal NATO za misje w byłej Jugosławii (NATO Medal for Former Yugoslavia, NATO)"}, {"title": "Michael Mullen", "text": "Admirał Mullen jest żonaty z Deborą Mullen, z którą ma dwóch synów: Johna i Michaela juniora. Obaj poszli w ślady ojca i służą w US Navy, obecnie obaj w stopniu poruczników."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile wizerunków sławnych mężów stworzył Justus z Gandawy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Justus z Gandawy", "text": "Justus z Gandawy lub Joos van Gent (in. formy nazwiska: Joos van Ghent, Joos van Gent, Justus of Ghent, Juste de Gand, Jodocus of Ghent), wł. Giusto da Guanto, właśc. Joos van Wassenhove (ur. się prawdopodobnie między 1430 a 1435 w Gandawie, zm. po 1480 w Urbino) – niderlandzki malarz okresu renesansu, przedstawiciel tzw. prymitywistów flamandzkich, działający głównie we Włoszech."}, {"title": "Justus z Gandawy", "text": "Niewiele wiadomo o jego życiu. Wzmiankowany w źródłach w Antwerpii (1460) i  w Gandawie (1464). Ok. 1468 wyjechał do Rzymu. W 1472 przeniósł się do Urbino, gdzie został malarzem nadwornym księcia Federica da Montefeltro (1422–1482). Jest autorem m.in. cyklu Viri illustries – 28 wizerunków sławnych mężów: filozofów, poetów i świętych (obecnie w Paryżu i Urbino) oraz niezachowanej w całości serii Siedmiu Sztuk Wyzwolonych (ok. 1478–82). Autorstwo (lub współautorstwo) obu cykli przypisuje się niekiedy malarzowi hiszpańskiemu Pedrowi Berruguete (ok. 1453–1504), który działał w tym czasie na dworze księcia."}, {"title": "Justus z Gandawy", "text": "Przyjaźnił się z Hugonem van der Goesem. W swojej twórczości łączył styl i technikę prymitywistów flamandzkich z osiągnięciami wczesnego renesansu włoskiego. "}, {"title": "Justus z Gandawy", "text": "Arystoteles (ok. 1476), 104 x 68 cm, Luwr, Paryż Federico da Montefeltro z synem Guidobaldo i członkami dworu uczestniczący w dyspucie (ok. 1480), 130 x 212 cm, Royal Collection, Londyn Kardynał Bessarione (ok. 1476), 116 x 56 cm, Luwr, Paryż Pokłon Trzech Króli, (ok. 1465), 109 x 160 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork Św. Augustyn (ok. 1474), 119 x 62 cm, Luwr, Paryż Ukrzyżowanie (tryptyk), (1464), 216 x 331,5 cm, Katedra św. Bawona, Gandawa Ustanowienie Eucharystii lub Komunia Apostołów  (1473–75), 331 x 335 cm, Galleria Nazionale della Marche, Urbino"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który polski chirurg był współzałożycielem „Zeszytów Oświęcimskich”, dwukrotnie zgłoszonych do Pokojowej Nagrody Nobla przez Senat RP?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Józef Bogusz (ur. 11 września 1904 w Tarnopolu, zm. 21 marca 1993 w Siegen, Niemcy) – polski chirurg, etyk, historyk medycyny, profesor nadzwyczajny Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, współzałożyciel „Zeszytów Oświęcimskich”, dwukrotnie zgłoszonych do Pokojowej Nagrody Nobla przez Senat RP, współautor „Zasad Etyczno-Deontologicznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego”Prof. Józef Bogusz (1904–1993), Uniwersytet Jagielloński. Lista pamięci, www.uj.edu.pl, data dostępu: 2012-06-01"}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Urodził się w rodzinie lekarskiej z Tarnopola. Studia medyczne skończył w roku 1928 na Wydziale Lekarskim UJ, po czym rozpoczął pracę w Klinice Chirurgicznej tego Wydziału, początkowo pod kierunkiem prof. Maksymiliana Rutkowskiego, a później – Jana Glatzla. "}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie. Pracował na oddziale neurochirurgii Szpitala im. Dzieciątka Jezus i prowadził przychodnię chirurgiczną. Za udział w powstaniu warszawskim otrzymał Warszawski Krzyż Powstańczy. Po wojnie wrócił do Akademii Medycznej w Krakowie (marzec 1945 r.), gdzie pracował na stanowisku kierownika I Katedry i Kliniki Chirurgicznej UJ. W roku 1953 został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Pełnił funkcję wiceprezesa, a w latach 1966–1968 prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Chirurgów Polskich. Był członkiem wielu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych. W latach 1960 i 1970 Rada Wydziału Lekarskiego występowała z wnioskiem o nadanie tytułu profesora zwyczajnego, którego jednak nie przyznano. Przeszedł na emeryturę w roku 1974."}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Był kontynuatorem krakowskiej szkoły chirurgów tarczycy. Interesował się też m.in. chirurgią żołądka, jelit i dróg żółciowych oraz zagadnieniami chirurgii wieku podeszłego. Dzięki udoskonaleniom techniki operacji zmniejszył w klinice śmiertelność w operacjach nadczynnego wola z poziomu 5,3 % w latach 50. XX w. do poziomu 0,8 % w końcu lat 60. Był w Polsce jednym z pionierów chirurgicznego leczenia nowotworów przełyku i wpustu żołądka, skutecznie wdrażał techniki zakładania sztucznego odbytu i rozwiązywał psychologiczne problemy operowanych chorych. Jedną z jego pasji była historia chirurgii. "}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Jest autorem kilku podręczników akademickich oraz ponad dwustu prac naukowych, publikowanych w kraju i zagranicą. Część prac dotyczyła historii polskiej chirurgii i problemów deontologii, m.in.: „Lekarz i jego chorzy”, „W służbie zdrowia i życia ludzkiego”, „Profesorowie Wydziału Lekarskiego UJ jako uczeni i żołnierze ruchu oporu”, „Sylwetki chirurgów polskich”, „Zarys dziejów chirurgii polskiej” Inicjatorem wydania tej książki była Komisja Historyczna Towarzystwa Chirurgów Polskich. We wprowadzeniu napisano, że jest ona:"}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Józef Bogusz pisał lub redagował opracowania kierowane do pielęgniarek, np.:  „Chirurgia dla pielęgniarek”, „Encyklopedia dla pielęgniarek”"}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Wyróżniane są jego zasługi jako współzałożyciela i naczelnego redaktora „Zeszytów Oświęcimskich” Przeglądu Lekarskiego, które poświęcono skrupulatnemu dokumentowaniu wydarzeń II wojny światowej, a równocześnie poszukiwaniu dróg zbliżenia narodów – polskiego i niemieckiego. "}, {"title": "Józef Bogusz (lekarz)", "text": "Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Warszawski Krzyż Powstańczy Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1988) – odznaczony przez prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera za zasługi w propagowaniu idei pojednania narodów polskiego i niemieckiego   "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym miejscu miasta stał Kurek Wrocławski?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kurek Wrocławski", "text": "Kurek Wrocławski (niem. Hahnenkrähe) – nieistniejąca już kamienna kapliczka słupowa z piaskowca, ustawiona w roku 1555 przy drodze prowadzącej z centrum Wrocławia w kierunku zachodnim (u zbiegu obecnych ulic Legnickiej i Zachodniej, w sąsiedztwie ul. Czarnieckiego i Stacyjnej). Budowla w stylu renesansowym zastąpiła stojącą wcześniej w tym samym miejscu kapliczkę średniowieczną. Ustawiony na czworobocznym cokole słup o przekroju ośmiokątnym zwieńczony był czworoboczną głowicą, na której czterech płycinach ukazane były: wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego, kogut, konny rycerz oraz litera \"W\" (widniejąca także na herbie miasta). Całość miała wysokość blisko czterech metrów."}, {"title": "Kurek Wrocławski", "text": "Przypuszcza się, iż był to słup graniczny, oznaczający rozdzielenie gruntów należących do miasta Wrocławia i do ówczesnej wsi Szczepin, należącej w przeszłości do zakonu klarysek. Swoją nazwę (niem. Hahn oznacza \"kogut\", a Krähe – \"wrona\") słup zawdzięcza kogutowi przedstawionemu na jednej z płycin głowicy. Z rycerzem widocznym na sąsiedniej płycinie związana była legenda o wyrwaniu rycerza ze szponów szatana, a także kilka innych podobnych (m.in. o kołodzieju z podwrocławskiej Leśnicy, któremu udało się oszukać diabła). Pełnił także rolę punktu orientacyjnego, np. był metą dorocznego wyścigu konnego w pierwszej połowie XVI wieku."}, {"title": "Kurek Wrocławski", "text": "Kurek Wrocławski przetrwał do oblężenia Festung Breslau w roku 1945 i podczas działań wojennych ostatecznie zaginął lub został zniszczony, a jego czworokątny fundament usunięty został podczas przebudowy ul. Legnickiej bądź podczas budowy bloków mieszkalnych w tym rejonie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które fikcyjne postacie i znane osoby nosiły aksamitkę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Aksamitka – wyrób pasmanteryjny w formie gładkiej wstążki z aksamitu, zwykle dość wąskiej, o różnych kolorach. "}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Surowcem bazowym do wyrobu aksamitek mogą być np. bawełna, jedwab, włókna sztuczne lub ich połączenia, a początki ich wytwarzania w Europie Zachodniej datuje się na co najmniej XVII wiek. Używane są m.in. do wiązania włosów, ozdabiania odzieży i nakryć głowy czy wyrobu akcesoriów zdobniczych. "}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "W stroju damskim kilkakrotnie powracała moda na czarną aksamitkę noszoną na szyi, samodzielnie lub z jakąś zawieszką albo przypinką, zwykle w okresach, gdy bardziej odsłaniano ramiona i noszono głębsze dekolty. Zaświadcza o niej np. ksiądz Kitowicz w rozdziale swego Opisu obyczajów dotyczącym strojów kobiecych z epoki Augusta III Sasa:"}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Opaska na szyję z aksamitki noszona była też w 2. połowie XIX wieku – w Polsce wraz z wieszanym nań krzyżykiem bywała patriotyczną biżuterią żałobną po klęsce powstania styczniowego. Szczególnie popularna była na przełomie XIX i XX wieku, w okresie secesji, gdy podkreślać miała modną wtedy wydłużoną, „łabędzią” linię szyi. Czarną aksamitką zdobiła szyję na przykład panna Walentyna, jedna z drugoplanowych bohaterek powieści Bolesława Prusa pt. Anielka z 1880 roku. Jest ona też widoczna na jednym z portretów kobiecych Amedeo Modiglianiego z 1915 roku.  "}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Przez prawie 20 lat (od 1978 do 1998 roku) aksamitka – w miejsce krawata – była elementem umundurowania funkcjonariuszek Straży Przemysłowej."}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Aksamitka na szyi występuje i we współczesnej modzie inspirowanej przeszłością, m.in. w tzw. stylu vintage."}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": "Jedną z rozpoznawalnych osób z czarną aksamitką noszoną zamiast krawata był aktor Wojciech Siemion, który na każdym kroku podkreślał swoje chłopskie pochodzenie. To właśnie m.in. charakterystyczna aksamitka miała zaakcentować pochodzenie, którego się nie wstydził."}, {"title": "Aksamitka (wstążka)", "text": " Aksamitka w literaturze współczesnej i filmie "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "po wyborze którego papieża doszło do krwawych zamieszek ze zwolennikami równocześnie wybranego antypapieża?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Damazy I", "text": "Damazy I (ur. ok. 305 w Rzymie, zm. 11 grudnia 384 tamże) – święty Kościoła katolickiego, papież w okresie od 1 października 366 do 11 grudnia 384."}, {"title": "Damazy I", "text": "Do jego osiągnięć, choć najbardziej była to zasługa niechętnego  arianom Teodozjusza I Wielkiego, zaliczyć można  ogłoszenie w 380 chrześcijaństwa w doktrynie nicejskiej religią państwową."}, {"title": "Damazy I", "text": "Urodził się w Rzymie, choć za inne prawdopodobne miejsce urodzenia podaje się Egitanię (obecnie wioska Idanha-a-Velha w Portugalii). Urodził się w rodzinie pochodzącej z rzymskiej prowincji Hispania Lusitania, był synem Antoniusza, później księdza z kościoła św. Wawrzyńca w Rzymie, i Laurencji. Miał siostrę świętą Irenę. W latach 352–366 sam Damazy był diakonem i prezbiterem w tym samym kościele."}, {"title": "Damazy I", "text": "Po zakończeniu pontyfikatu Liberiusza, Damazego poparli stronnicy zmarłego przed rokiem antypapieża Feliksa II, którzy przeszli do ofensywy. 1 października 366 w atmosferze zamieszek dokonano podwójnego wyboru papieży: Damazy został wybrany papieżem w kościele San Lorenzo in Lucina przez większość, natomiast mniejszość wybrała Ursyna, diakona Liberiusza. Zwolennicy Damazego w wyniku krwawych walk zdobyli dla niego papieski tron, a następnie poparcie cesarza Walentyniana. Wobec zamieszek nastąpiła jedna z rzadkich interwencji cesarza w celu utrzymania porządku publicznego. Damazy zwyciężył przy wsparciu prefekta Rzymu, Viventiusa. Po konsekracji stronnicy Damazego zaatakowali Ursynusa i jego zwolenników w bazylice Liberiusza (obecnie Bazylika Matki Bożej Większej); w starciach zginęło 137 osób. Damazy został oskarżony o to morderstwo przed prefektem, proces toczył się w latach 370–374, jednak po interwencji przyjaciół u cesarza, został uniewinniony. Ponieważ pontyfikat Damazego rozpoczął się krwawymi zamieszkami, ucierpiała reputacja zarówno papieża jak i Kościoła. W listopadzie 367 Ursyna zmuszono do wyjazdu do Galii (pismo cesarza do prefekta Vettiusa Agoriusa Praetekstatusa), skąd knuł intrygi wobec papieża; po potępieniu Ursyna na synodzie w 378 Damazy został jedynym papieżem. Jednak cień przeciwnika zagrażał mu przez cały pontyfikat."}, {"title": "Damazy I", "text": "Damazy popularyzował kult męczenników chrześcijańskich oraz potępiał religijne prądy nieortodoksyjne (arianizm, pryscylianizm, apolinaryzm, macedonianizm). Uczestniczył w sporach doktrynalnych oraz współorganizował synody biskupie. Na jego życzenie św. Hieronim, który był jego przyjacielem, opracował przekład Pisma Świętego na łacinę, tzw. Wulgatę. "}, {"title": "Damazy I", "text": "Za jego namową w 378 cesarz Gracjan przekazał biskupom rzymskim najwyższą jurysdykcję dotyczącą spraw kościelnych na Zachodzie. W 380 został wydany edykt tesalonicki Cunctos populos cesarzy Teodozjusza, oraz współrządzących z nim Walentyniana II i Gracjana, stąd nazywany także „edyktem trójcesarskim”, który to edykt, choć skierowany do mieszkańców Konstantynopola, uczynił w praktyce  chrześcijaństwo nicejskie religią państwową w imperium rzymskim. W 381 na pierwszym soborze w Konstantynopolu potwierdzono credo nicejskie na wschodnią część imperium. "}, {"title": "Damazy I", "text": "Tworzył epigramaty nagrobne, metryczne epitafia ku czci męczenników (m.in. inskrypcja w katakumbach św. Sebastiana dotycząca Piotra i Pawła), pisma synodalne oraz przyczynił się do powstania początkowej części tzw. Dekretu Gelazego. Przypuszcza się także, że podczas jego pontyfikatu opracowano zasadnicze elementy kanonu mszy rzymskiej. Damazy odnowił też rzymskie katakumby."}, {"title": "Damazy I", "text": "Damazy został pochowany w ufundowanej przez siebie bazylice mniejszej San Lorenzo in Damaso w Rzymie, być może postawionej na działce odziedziczonej po ojcu. Dniem jego pamięci liturgicznej w Kościele katolickim jest 11 grudnia."}, {"title": "Damazy I", "text": "kult świętych męczennicy wczesnochrześcijańscy modlitwa za wstawiennictwem świętego święci i błogosławieni Kościoła katolickiego"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób XVI-wieczny chiński urzędnik przyczynił się do rozpoczęcia rewolucji kulturalnej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Hai Rui", "text": "Hai Rui (ur. 23 stycznia 1514, zm. 13 listopada 1587) – chiński urzędnik z czasów dynastii Ming."}, {"title": "Hai Rui", "text": "Urodził się w Qiongshan na wyspie Hajnan w muzułmańskiej rodzinie o arabskich korzeniach (jego babka poślubiła Araba i przeszła na islam; jego matka pochodziła prawdopodobnie z grupy etnicznej Hui). "}, {"title": "Hai Rui", "text": "Nie udało mu się zdać egzaminów urzędniczych i w 1553 roku rozpoczął pracę na niskim stanowisku w administracji lokalnej w prowincji Fujian. Szybko zdobył sobie popularność ze względu na swoją nieprzekupność i uczciwość, które ściągnęły na niego jednocześnie nienawiść biurokracji. "}, {"title": "Hai Rui", "text": "W 1565 roku wystosował memoriał do cesarza Jiajinga, w którym krytykował wszechobecną korupcję. Z jego powodu rok później został skazany na śmierć. Od egzekucji uratowała go śmierć cesarza i w 1567 roku został uniewinniony."}, {"title": "Hai Rui", "text": "W 1570 wystosował kolejny memoriał do nowego cesarza Longqinga, za który został usunięty z zajmowanego urzędu. Spędził 15 lat na przymusowej emeryturze na Hajnanie. Na stanowisko przywrócił go dopiero w 1585 roku cesarz Wanli."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który australijski geolog był jednym z odkrywców procesu spreadingu i pomysłodawców modelu „ekspandującej Ziemi”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Samuel Warren CareyDo S.W. Careya zwracano się również Sam Carey. Najbardziej lubił formę S. Warren Carey. (ur. 1 listopada 1911 w Campbelltown, zm. 20 marca 2002 w Hobart) – australijski geolog, pedagog, profesor Uniwersytetu Tasmańskiego, jeden z odkrywców procesu spreadingu i pomysłodawców modelu „ekspandującej Ziemi”. "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "S. Warren Carey urodził się w miejscowości Campbelltown, ok. 45 km od Sydney. Rodzice, Tasman George i Hannah Elspeth Carey, byli właścicielami 4-hektarowego gospodarstwa. Samuel Warren był trzecim z sześciorga dzieci. Uczył się początkowo w pobliżu miejsca urodzenia (ok. 5 km marszu). Gdy miał 6 lub 7 lat rodzina przeniosła się do Canterbury (ojciec dostał pracę zecera w lokalnej gazecie) i Samuel chodził do Canterbury High School. Zachował w pamięci swoich nauczycieli, a zwłaszcza chemika Jamesa Jervisa i fizyka Franka Gillogleya. Po ukończeniu szkoły z wyróżnieniem otrzymał rzadko przyznawane stypendium, umożliwiające rozpoczęcie w 1928 roku studiów w Uniwersytecie w Sydney. Na pierwszym roku studiów przedmiotami obowiązkowymi były chemia, fizyka i matematyka, a czwarty przedmiot był obieralny – wybrał geologię, kierując się radą swojego nauczyciela, Jamesa Jervisa."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Jego nauczycielami w czasie studiów byli m.in. L.A. Cotton, W.R. Browne, G.D. Osborne, L.L. Waterhouse oraz emerytowany profesor Edgeworth David (najbardziej poważany). Prawdopodobnie poznał wówczas nową teorię dryftu kontynentów, sformułowaną przez Alfreda Wegenera (jego mistrz – Edgeworth David – był autorem publikacji na ten temat). Osiągnął bardzo dobre wyniki w czasie studiów licencjackich, a jako student wyższych stopni kształcenia prowadził wnikliwe badania skał karbonu i permu z północnej części Nowej Południowej Walii. Sformułował wnioski, które okazały się inspirujące dla innych badaczy w kolejnych dekadach. Studia ukończył z wyróżnieniem. Badania wykonane w ramach pracy magisterskiej stały się przedmiotem czterech artykułów naukowych."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Po studiach zajął stanowisko geologa w przemyśle naftowym w Papui-Nowej Gwinei – w skrajnie trudnych warunkach terenowych przygotowywał wysoko oceniane raporty i mapy geologiczne. Część wyników tych badań wykorzystał w czasie pracy doktorskiej na temat Tectonic Evolution of New Guinea and Melanesia. Twierdził, że niektóre z wniosków, do których doszedł, musiał pominąć, wiedząc że są zbyt kontrowersyjne. Zakończenie przewodu doktorskiego zbiegło się z datą wybuchu II wojny światowej, jednak trudności zdołano pokonać. Po doktoracie pracował nadal w Papui-Nowej Gwinei, do 1942 roku."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "30 czerwca 1942 r. wstąpił do wojska w randze kapitana. Pełnił służbę w „Z Special Unit” – specjalnej jednostce  Inter-Allied Services Department (ISD) (zob. Special Operations Executive), której zadaniem były sabotaż i dywersja za liniami wroga (był uznawany za specjalistę w zakresie spellingu). Pełnił tajną funkcję oficera łącznikowego między dowódcami New Guinea Force (gen. Edmund Herring) i Australian Military Forces (gen. Thomas Blamey); oficjalnie należał do General Staff Intelligence (Topographical). Najbardziej znana była jego rola w „Operacji Skorpion”, planowanej jako atak na Rabaul, w której było konieczne dokładne zaplanowanie miejsca i czasu akcji, w oparciu o szczegółową znajomość terenu. Był pomysłodawcą akcji, brał udział w jej planowaniu i przygotowaniu, m.in. szkolił grupę komandosów-uczestników. Operacja nie doszła do skutku, ale efekty szkoleń wykorzystano w kolejnych akcjach (np. Operacji Jaywick). Po rozwiązaniu grupy Skorpiona Carey objął w Melbourn stanowisko dyrektora ds. badań w Joint Planning, Training, Air and Technical Directorate. We wrześniu 1943 r. został zaangażowany do pracy doświadczalnej w spadochroniarstwie, m.in. z użyciem Liberatora „Beautiful Betsy” (B-24D Liberator). W dniu 6 listopada 1944 r. przeszedł do Army Reserve."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": " Praca po II wojnie światowej "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Po demobilizacji pracował w Government service jako Government Geologist of Tasmania. Podjął się reorganizacji Geological Survey, planując wykorzystanie wiedzy o geologicznej budowie Tasmanii do określenia jej zasobów i zaplanowania kierunków gospodarczego rozwoju. Doprowadził do aktualizacji map geologicznych i opublikowania Report of the Government Geologist for 1945.   "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "W 1946 r. otrzymał stanowisko profesora na Wydziale Geologii, utworzonym w Uniwersytecie Tasmańskim, gdzie zajmował się pracą naukową i dydaktyczną oraz pełnił funkcje administracyjne do emerytury (1976), a również jako profesor emeritus. "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Carey odnosił sukcesy jako nauczyciel akademicki. Wprowadził kurs geologii (m.in. problemy tektoniki) – wcześniej wykładanej na drugim i trzecim roku studiów – do programu dla pierwszego roku; dla studentów tego roku prowadził nie tylko wykłady, ale również wycieczki, na których aktywnie zachęcał uczniów do samodzielnej interpretacji własnych obserwacji. Taka forma prowadzenia zajęć wydatnie zwiększyła zainteresowanie przedmiotem – zwielokrotniła się liczba studentów wybierających ten kierunek studiów na wyższych stopniach kształcenia. Kilku jego absolwentów zostało profesorami geologii i cenionymi członkami australijskiej Akademii Nauk i Royal Society of London. "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Jako profesor Uniwersytetu Tasmańskiego Carey intensywnie rozwijał i popularyzował niekonwencjonalną hipotezę rozszerzającej się Ziemi; zyskał światowe uznanie, zwłaszcza po zorganizowaniu w 1981 roku międzynarodowego „Expanding Earth Symposium” (University of Tasmania, Sydney 1981). Jego koncepcja – odrzucana przez większość geologów – nadal ma wielu zwolenników; jest przedmiotem trwającej przez dziesięciolecia polemiki naukowej i publikacji popularnonaukowych. Za dowody ekspansji Ziemi uznaje się: zwiększanie się powierzchni Pacyfiku; „test Careya” opisany w 1958 roku; rozwinięcie prac Lindemanna (1927) i Hilgenberga (1933), niedopasowania płyt litosfery („rozwarte kliny Careya”, opisane przez niego w roku 1958) wydłużanie się granic płyt (np. grzbietów oceanicznych; Carey 1958, Heezen 1960), wzajemne oddalanie się plam gorąca (Stewart 1978), „paradoks arktyczny Careya” (obserwowany ruch płyt na północ, Carey 1976), istnienie „korzeni płyt litosfery” w głębokim płaszczu, wykryte techniką tomografii sejsmicznej (Kremp 1990), zwiększanie się „koła wielkiego Perina” (Perin 2002). Hipoteza budzi zainteresowanie również w Polsce. W Biuletynie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z roku 2005 napisano m.in.:"}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Obrońcami hipotezy są m.in. Jan Koziar i Andrzej Pawuła (Instytut Geologii UAM, Państwowy Instytut Geologiczny)."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Wyniki swojej pracy naukowej Carey systematycznie publikował, co rozpoczął już w czasie studiów i pracy na stanowisku Government Geologist of Tasmania. Jako profesor Uniwersytetu Tasmańskiego starał się przede wszystkim popularyzować hipotezę ekspandującej Ziemi. Szczególnie dużą rolę odegrała tu organizacja w Uniwersytecie Sympozjum „Expanding Earth Symposium” (Sydney 1981), na którym stworzono warunki bezpośredniej konfrontacji różnych poglądów (co Carey preferował). Materiały Sympozjum zostały zredagowane przez S.W. Careya (prof. emer.) i udostępnione w wersji elektronicznej, ze streszczeniem:  "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Publikacja wciąż budzi zainteresowanie, przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych.  Wciąż cytowane są również inne prace Careya, np.: Carey S.W., 1958: The tectonic approach to continental drift. Continental drift a symposium, Geology Department Univ. Tasmania, p. 1–355], Carey S.W., 1976: The Expanding Earth. In: Developments in Geotectonics 10. Elsevier Sc. Pub. Com., Amsterdam-Oxford-New York, p. 1–488, Carey S.W., 1988: Theories of the Earth and Universe. A History of Dogmea in the Earth Sciences. Stanford University Press, California, p. 413 i inne."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "S. Warren Carey należał do stowarzyszeń: Australian Academy of Science (Fellow)  Geological Society of Australia (Past President),  Royal Society of NSW Royal Society of Tasmania (Past Senior, Vice-President),  Royal Society of Western Australia Linnaean Society of NSW ANZAAS (Past President), American Association of Petroleum Geologists Association of Photogrammetric Engineers Australian Institute of Mining and Metallurgy Geological Society of France Legacy Australian Paratroopers' Association  "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": " Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia   W dowód uznania dorobku S. Warrena Careya przyznano mu liczne tytuły i odznaczenia, m.in.: Honorary Life Member, Royal Society of NSW Honorary Life Member, Geological Society of Australia Honorary Life Member, ANZAAS Honorary Foreign Life Member, Geological Society of London Fellow of the Indian National Science Academy (FNI) Honorary Fellow, Geological Society of America U.N. Technical Adviser, Israel (1963) Chrestien Mica Gondwanaland Gold Medal (Geological Mining and Metallurgical Institute of India, 1963) Clarke Medal (Royal Society of NSW, 1969) Honorary DSc, University of Papua New Guinea (1970) R.M. Johnston Medal (Royal Society of Tasmania, 1977) Honorary Doctor of Geological Science, University of Urbino (1977) Oficer Orderu Australii (Officer of the Order of Australia, 1977) Browne Medal (Geological Society of Australia, 1982) Lewis Weekes Medal (1996) ANZAAS Medal (1998) Medal of the Italian Geological Society Gold Medal of the Australian Society of Exploration Geophysicists (1998) Geological Society of America, Structural Geology and Tectonics Division, 2000 Career Contribution Award "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "Ożenił się 15 czerwca 1940 r. z Austral Robson, pielęgniarką i portrecistką, z którą miał czworo dzieci, siedmioro wnuków i dwóch prawnuków. Zmarł w wieku 90 lat."}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": " Polskie seminarium ekspansjonistyczne (Wrocław 1994) "}, {"title": "Samuel Warren Carey", "text": "W roku 1994 S. Warren Carey był gościem seminarium nt. „Zagadnienia ekspandującej Ziemi”, zorganizowanego przez Uniwersytet Wrocławski we Wrocławiu i Sosnówce koło Karpacza. Organizatorami seminarium byli Stefan Cwojdziński, Jan Koziar i Józef Oberc. Wyjeżdżając z Polski powiedział:"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w zabudowaniach którego dawnego klasztoru prawosławnego przetrzymywani byli polscy jeńcy wojenni, rozstrzelani w 1940 w Twerze?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "Pustelnia Niłowo–Stołobieńska (ros. Нило-Столобенская пустынь) – męski monaster w eparchii twerskiej i kaszyńskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Położony na wyspie Stołobnyj na jeziorze Seliger."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "W XVI wieku na terenie wyspy Stołobnyj znajdowała się pustelnia późniejszego świętego mnicha Nilusa (Niła) Stołobieńskiego. Pustelnik zmarł w 1554 i został pochowany w przygotowanym przez siebie grobie."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "W 1594 patriarcha moskiewski Hiob polecił założyć na tym miejscu męski klasztor. Jego pierwszym przełożonym i twórcą został hieromnich Herman Stołobieński. Z jego inicjatywy na wyspie powstały drewniana cerkiew, dzwonnica oraz budynek z sześcioma celami dla mnichów. Zmarł on w 1614, gdy monaster był w bardzo złej sytuacji ekonomicznej z powodu nieurodzajów i wojen.  Po jego śmierci obowiązki przełożonego klasztoru przejął mnich Nektariusz (Telaszyn), uczeń duchowny zmarłego zakonnika. Jego działalność jako przełożonego oraz prowadzony ascetyczny tryb życia zwróciły uwagę licznych hierarchów cerkiewnych i możnowładców na istniejący od kilkunastu lat klasztor. Bojar B. Łykow przekazał mnichom prawo wyłącznego połowu ryb w jeziorze oraz półwysep Swiatica i wyspę Gorodomlię, wreszcie wspierał monaster finansowo. W 1620 mnich Nektariusz został podniesiony do godności ihumena przez metropolitę nowogrodzkiego Makarego. Klasztor otrzymał również wsparcie ze strony cara Michała I Romanowa, stając się tym samym jednym z ośrodków życia monastycznego pozostających pod stałą opieką dynastii Romanowów."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "Dzięki uzyskiwanej pomocy możliwa była znacząca rozbudowa zabudowań monasterskich. W 1622 powstała pięciokopułowa cerkiew Opieki Matki Bożej, zaś trzynaście lat później nad grobem św. Niła wzniesiono cerkiew Objawienia Pańskiego. Rozbudowano również budynki mieszkalne, zaś całość otoczono murem z ośmiokondygnacyjną dzwonnicą nadbramną. Mnisi otworzyli filialne domy zakonne w Moskwie, Nowogrodzie Wielkim oraz Ostaszkowie."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "W XVIII i XIX wieku Pustelnia Niłowo-Stołobieńska stała się znaczącym ośrodkiem pielgrzymkowym. Ze względu na niewystarczające rozmiary istniejących w niej obiektów sakralnych, w latach 1821–1833 na miejscu dawnej cerkwi Objawienia Pańskiego powstał znacznie większy sobór pod tym samym wezwaniem. Celem pielgrzymek były głównie relikwie św. Nilusa oraz należąca niegdyś do niego Seligierska Ikona Matki Bożej, uznawana za cudowną. W 1832 klasztor liczył 60 mnichów i posłuszników. W XIX stuleciu kompleks budynków monasterskich został poszerzony o nowe zabudowania mieszkalne oraz cerkiew św. Michała Archanioła."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "W czasie akcji otwarcia relikwii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w 1919 na polecenie władz radzieckich została otwarta raka z relikwiami św. Nilusa ze Stołobny, które następnie przewieziono do muzeum krajoznawczego w budynkach monasteru Ikony Matki Bożej \"Znak\" w Ostaszkowie. W czasie konfiskaty majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego władze przejęły cenne wyposażenie świątyń monasterskich, uzyskiwane przez stulecia drogą darów. W 1928 w klasztorze po raz ostatni została odprawiona Święta Liturgia. Następnie został on skasowany, zaś wspólnota zakonna zmuszona do rozproszenia."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "Po likwidacji monasteru w jego zabudowaniach znajdowały się kolejno: kolonia karna, zakład dla młodocianych przestępców. W czasie II wojny światowej znajdował się obóz jeniecki dla 6364 jeńców polskich (IX.1939–V.1940) rozstrzelanych następnie w Twerze głównie funkcjonariuszy Policji, Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej, Straży Więziennej, Korpusu Ochrony Pogranicza oraz żołnierzy, sędziów i prokuratorów. 44 z nich umarło w obozie do V.1940 r. natomiast 6311 zostało zamordowanych w Twerze (dawny Kalinin)."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "Latem 1940 r. przywieziono żołnierzy Wojska Polskiego z terenu Litwy i Łotwy. W latach 1944-45 zorganizowano obóz dla żołnierzy Armii Krajowej."}, {"title": "Pustelnia Niłowo-Stołobieńska", "text": "Po wojnie znajdował się: szpital (do lat 60.), kolonia karna, dom starców. Od lat 60. zniszczony klasztor posiadał status zabytku. W 1971 został zaadaptowany na schronisko turystyczne, jednak już pod koniec stulecia zespół zabudowań klasztornych był porzucony i zaniedbany. Dopiero po upadku ZSRR monaster wrócił pod zarząd eparchii twerskiej i kaszyńskiej Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i został poddany niezbędnym pracom remontowym, pozwalającym na reaktywację życia mniszego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która z konferencji tzw. wielkiej trójki odbywała się w pałacu Cecilienhof?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Pałac Cecilienhof (niem. Schloss Cecilienhof) – pałac w północnej części Nowego Ogrodu w Poczdamie."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Ostatni pałac wzniesiony przez Hohenzollernów. Zbudowany przez Paula Schultze-Naumburga dla następcy tronu Wilhelma Hohenzollerna i jego małżonki Cecylii, księżniczki Meklemburgii i Schwerina. Wzorowany na angielskich dworach gotyckich z czasów Tudorów. "}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W dniach od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 w Cecilienhof obradowali uczestnicy konferencji poczdamskiej."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Cecilienhof należy do grupy pałaców i zespołów parkowych w Poczdamie i Berlinie wpisanych w 1990 na listę światowego dziedzictwa UNESCO."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W 1912 cesarz Wilhelm II zlecił przygotowanie środków pieniężnych na budowę nowej rezydencji w Nowym Ogrodzie w północnej części Poczdamu, pomiędzy jeziorem Świętym (niem. Heiliger See) a jeziorem Jungfern (niem. Jungfernsee). Umowę budowy pałacu  na kwotę 1 498 000 marek zawarto z biurem projektowym Paula Schultze-Naumburga Saalecker Werkstätten GmbH. Schultze-Naumburg sporządził projekt w stylu gotyckiego dworu angielskiego, według życzenia księcia. Pałac miał zostać ukończony przed 1 października 1915. W maju 1913 książę Wilhelm położył kamień węgielny pod budowę nowej rezydencji."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Pałac został ukończony z opóźnieniem wskutek przerwy w pracach budowlanych spowodowanej wybuchem I wojny światowej. Cecylia wprowadziła się do rezydencji w sierpniu 1917, a we wrześniu urodziła szóste dziecko – księżniczkę Cecylię. Prace nad pałacem ukończono ostatecznie 1 października 1917. "}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W 1918 cesarz abdykował; w 1926 pałac został zwrócony Wilhelmowi i Cecylii, którzy mieszkali w rezydencji aż do wywłaszczenia w 1945."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W dniach od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 w Cecilienhof obradowali uczestnicy konferencji poczdamskiej: Winston Churchill (Wielka Brytania), Harry Truman (USA) i Józef Stalin (ZSRR). Obrady odbywały się w Wielkiej Sali. Uczestnicy zasiadali przy okrągłym stole o średnicy 3,05 metra, który został wyprodukowany przez moskiewską firmę Lux. Podczas konferencji prezydent USA Harry Truman wydał telefonicznie rozkaz zrzucenia bomby atomowej Little Boy na Hiroszimę."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": " Pałac po II wojnie światowej "}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Po zakończeniu konferencji poczdamskiej pałac wraz z otaczającym go parkiem został udostępniony zwiedzającym. Później rezydencja stała się centrum szkoleniowym Demokratycznego Zrzeszenia Kobiet (niem. Demokratischer Frauenverband) (DFD)."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W 1960 w skrzydle zachodnim otwarto hotel dla gości dewizowych, który funkcjonuje jako luksusowy hotel do dnia dzisiejszego. W pozostałej części pałacu urządzono muzeum."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "W pałacu sporadycznie organizowane są oficjalne uroczystości rządu Brandenburgii. W listopadzie 2004 w pałacu gościła królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II. 30 maja 2007 w Cecilienhof obyło się posiedzenie ministrów spraw zagranicznych krajów G8."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Poszczególne elementy budowli koncentrują się wokół pięciu dziedzińców wewnętrznych: centralnego cour d'honneur (pol. dziedzińca honorowego), mniejszego Gartenhof oraz trzech dziedzińców gospodarczych. Cour d'honneur pokrywa równo przycięty trawnik z kwietnikiem w kształcie czerwonej gwiazdy, założonym przez żołnierzy sowieckich w 1945."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Fasady pałacu zdobi mur pruski z ciemnego dębu. Na szczególną uwagę zasługuje 55 kominów w stylu Tudorów."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Pałac ma 176 pokoi. Oryginalne wyposażenie zostało usunięte z pałacu w związku z przygotowaniami do konferencji poczdamskiej i zdeponowane w pomieszczeniach Alte Meierei nad brzegiem jeziora Jungfern. Budynek Alte Meierei wraz z cennym depozytem został zniszczony przez pożar 25 lipca 1945. Przed konferencją, brakujące elementy wyposażenia sprowadzono z okolicznych dworów i pałaców. Narożny pokój Stalina otrzymał skórzaną sofę oraz masywne biurko. Do kwatery Trumana wystawiono klasycystyczne meble pochodzące z Pałacu Marmurowego, neogotyckie wyposażenie pokoju Churchilla przywieziono z zamku Babelsberg."}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Większość prywatnych pokoi pary książęcej zaprojektował Paul Ludwig Troost, znany z projektów wnętrz luksusowych statków parowych. Na życzenie księżniczki Cecylii jeden z pokoi urządzono w stylu kajuty – maszt podtrzymuje lekko wygięty sufit a trzy małe okna, otwierane przy pomocy korbek, pochodzą najprawdopodobniej z prawdziwego statku. Do tej pory zachowało się jego oryginalne wyposażenie – było przytwierdzone do ścian, co uniemożliwiło przeniesienie go do składu w Alte Meierei. Wedle legendy, w piwnicy pod pokojem miał znajdować się silnik symulujący odgłosy maszynowni na statku, a specjalny mechanizm miał wprawiać pokój w lekkie kołysanie. "}, {"title": "Pałac Cecilienhof", "text": "Centralny punkt pałacu stanowi Wielka Sala (niem. Große Halle) (26 m dług.; 12 m wys.) w stylu gotyku angielskiego. Jej ściany pokrywa boazeria, a sufit wspierany jest przez masywną konstrukcję z drewnianych bali. Schody z ciemnego drewna dębowego w stylu baroku gdańskiego były podarunkiem miasta Gdańska. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki silnik napędzał najliczniej produkowany samolot szturmowy II wojny światowej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mikulin AM-38", "text": "Mikulin AM-38 – radziecki lotniczy silnik tłokowy zbudowany na początku lat 40. w biurze Aleksandra Mikulina. AM-38 był rozwinięciem silnika AM-35. Silnik używany był w samolotach szturmowych Ił-2 i Ił-10. W warunkach polowych montowano go także do myśliwców MiG-3."}, {"title": "Mikulin AM-38", "text": "; AM-38F Wersja przystosowana do lotów na niskich wysokościach z większą mocą startową oraz możliwym dziesięciominutowym zwiększeniem mocy bojowej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego bohater jednej z oper Mozarta z okrutnego porywacza dziewcząt przemienia się nagle w dobrotliwego kapłana?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sarastro", "text": "Sarastro – rządzący w Świątyni Mądrości arcykapłan Izydy i Ozyrysa z dwuaktowego singspielu Wolfganga Amadeusza Mozarta Czarodziejski flet (KV 620) z librettem Emanuela Schikanedera. Postać fikcyjna i zarazem jedna z centralnych postaci dzieła. Rola napisana dla operowych basów. Pierwszym wykonawcą tej partii podczas prapremiery, jaka miała miejsce w Theater an der Wien w Wiedniu 30 września 1791, był Franz Xaver Gerl."}, {"title": "Sarastro", "text": "Początkowo, w pierwszej arii Królowej Nocy, przedstawiony jest jako zły demon – porywacz jej córki – Paminy. Królowa wysyła jej na ratunek młodego księcia Tamina oraz ptasznika o imieniu Papageno. Stopniowo jednak obraz Sarastra zmienia się i zamiast okrutnego porywacza dziewcząt Mozart z Schikanederem pokazują sprawiedliwego, mądrego i dobrotliwego kapłana, który Paminę uprowadził spod władzy złej matki po to, by jej rękę oddać księciu, który przejdzie przez świątynne próby. Ten zwrot akcji był podyktowany tym, że w tamtym czasie wystawiano w Wiedniu podobne dzieła, których bohaterowie przypominali pierwotny typ Sarastra. Tak było choćby u Karla Marianellego, bezpośredniego konkurenta Schikanedera, który wtedy miał niemal identyczną sztukę w swoim teatrze, toteż Schikaneder mając gotowy jedynie pierwszy akt zmienił po nim swoją koncepcję. Tamino już pod koniec pierwszego aktu dowiaduje się od Mówcy, że Królowa Nocy nakreśliła mu nie do końca prawdziwy obraz Sarastra. Gdy zaś pojawia się sam arcykapłan, swoją sprawiedliwość objawia karząc okrutnego Maura, Monostatosa. Chór zaś sławi zalety arcykapłana."}, {"title": "Sarastro", "text": "W drugim akcie Sarastro otwiera obrady zgromadzenia, które ma zdecydować o losie Tamina i Paminy, sławi też Izydę i Ozyrysa. Tamino oraz Papageno przechodzą próby. Zjawia się także Królowa Nocy, która przypominając Paminie historię jej ojca, zwraca uwagę, że Sarastro zdobył jego zaufanie i otrzymał z jego rąk atrybut władzy – siedmiokrotny słoneczny krąg, co osłabiło władzę Królowej. Wręcza ona też córce sztylet, którym ta ma zabić arcykapłana. Grozi również matczyną klątwą w przypadku, gdyby Pamina miała się zawahać. Ostatecznie jednak nie zabija ona Sarastra. Prosi go nawet o to, by nie karał jej matki. Sarastro zaś odpowiada na to, że w świątynnych murach nie  rządzi zemsta, ale wyższe wartości braterstwa i wybaczenia, co oddaje jego charakter. Postać pojawia się również na końcu opery, to do Sarastra należy ostatnia kwestia przed partią chóru. On też jako arcykapłan łączy Paminę z Taminem po odbytych przez księcia próbach."}, {"title": "Sarastro", "text": "Dla postaci w operze przeznaczone są dwie dłuższe arie: O Isis und Osiris oraz ''In diesen heil'gen Hallen, obydwie w II akcie."}, {"title": "Sarastro", "text": "Imieniem postaci nazwano planetoidę z pasa głównego asteroid – 3026 Sarastro."}, {"title": "Sarastro", "text": "Kurt Moll – Mozart Die Zauberflöte, Georg Solti, DECCA, 1991 Gottlob Frick – Mozart Die Zauberflöte, Otto Klemperer, EMI Classics, 2000 Ludwig Weber – Mozart Die Zauberflöte, Herbert von Karajan, Membran International Gmbh, 2004 Cornelius Hauptmann – Mozart Die Zauberflöte, Roger Norrington, EMI − Virgin Classics, 2003 Robert Lloyd – Wolfgang Amadeus Mozart \"Complete Works\", Die Zauberflöte, Charles Mackerras, Brilliant Classics, 2005 Reinhold Moser – Arcydzieła mistrzów − Mozart vol. 1, Czarodziejski flet, David Josefowitz, DeAgostini, 2008"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "nad łożem którego króla wisiał obraz Śmierć skąpca autorstwa Hieronima Boscha?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Śmierć skąpca", "text": "Śmierć skąpca – obraz Hieronima Boscha powstały w latach 1490–1500. Malowidło wykonane jest w technice olejnej na drewnie; jego kształt i barwy pozwalają przypuszczać, że stanowiło wcześniej skrzydło boczne tryptyku lub poliptyku. Dzieło znajduje się obecnie w National Gallery of Art w Waszyngtonie. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Artysta przestawił umierającego mężczyznę siedzącego w łóżku z baldachimem, znajdującym się w długim, wąskim pomieszczeniu. Obok umierającego przysiadł Anioł Stróż, który stara się zwrócić uwagę mężczyzny na  krucyfiks, wiszący w małym okienku nad drzwiami. Tytułowy skąpiec ma przed sobą śmierć, wchodzącą do pomieszczenia i trzymającą w ręce strzałę, jednak mimo to, odruchowo sięga po worek z pieniędzmi, podawany mu przez potworka wyłaniającego się zza kotary. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "W nogach łóżka został przedstawiony starszy mężczyzna, pochylony nad skrzynią i wkładający do niej kilka złotych monet. Prawdopodobnie jest to skąpiec, pokazany po raz drugi – w innym czasie. Starzec trzyma w lewej ręce różaniec, jednak jego wzrok jest skierowany na zgromadzone bogactwo. W skrzyni i pod nią zostały ukazane diaboliczne potworki, które personifikują zło zwyciężające w walce z dobrem. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Na pierwszym planie obrazu malarz przedstawił rozrzucone części zbroi rycerskiej i uzbrojenia oraz bogate szaty. Zza balustrady wyłania się demon, oparty o czerwone sukno. Przedmioty są symbolami doczesnej potęgi i władzy, które nie mają żadnego znaczenia wobec majestatu śmierci, a z których zmarły musi zrezygnować. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Obraz miał znajdować się nad łożem króla Filipa II w chwili jego śmierci. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "W Paryżu w Luwrze znajduje się studium do obrazu z Waszyngtonu, o wymiarach 25,6 x 14,9. Szkic niewiele różni się od późniejszego dzieła. Na lewej ścianie nie ma okna, przez które pada promień światła i na którym wisi krucyfiks, a drzwi są przesunięte w kierunku środka obrazu."}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Dzieło Hieronima Boscha ma wydźwięk jednoznacznie moralizatorski. Płytkie i chciwe życie tytułowego skąpca symbolizują wypełniające pomieszczenie potworki, Prawo Boże reprezentują jedynie trzy elementy: odtrącony anioł, zapomniany i noszony z przyzwyczajenia różaniec oraz niewielki krucyfiks. Walka dobra ze złem wydaje się być przesądzona."}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Hieronim Bosch znał zapewne Het Sterboek (Księgi śmierci), późnośredniowieczny traktat moralistyczny poświęcony umieraniu, będący niderlandzką wersją Ars moriendi. Świadczy o tym charakterystyczne przedstawienie umierającego na łożu i psychomachia, czyli walka cnoty i występku o duszę ludzką. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Scena umierania w obecności spersonifikowanej śmierci ze strzałą w ręce oraz walczących anioła z diabłem znajduje się na innym, wcześniejszym obrazie Boscha Siedem grzechów głównych. "}, {"title": "Śmierć skąpca", "text": "Krytycy sztuki dopatrywali się też podobieństw do obrazów innych malarzy szkoły niderlandzkiej takich jak Rogier van der Weyden i Robert Campin."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie aparaty fotograficzne wykorzystują system mocowania obiektywu zwany Bagnetem F?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bagnet F", "text": "Bagnet F – system mocowania obiektywu do aparatu fotograficznego wprowadzony w 1959 roku i używany do dziś przez firmę Nikon. Bagnet F ma trzy zaczepy, otwór o średnicy 44 mm i płaszczyznę ogniskowania 46,5 mm. Zamyka się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara."}, {"title": "Bagnet F", "text": "Bagnet F to obok Bagnetu K firmy Pentax jeden z dwóch systemów, które nie zostały zmienione lub zaniechane po wprowadzeniu autofocusa. Dzięki temu w chwili obecnej istnieje ponad 400 typów  obiektywów w znacznej mierze kompatybilnych z aparatami Nikona i kilku innych producentów."}, {"title": "Bagnet F", "text": "Pojawiły się też obiektywy oznaczone skrótem „DX”, przystosowane do aparatów cyfrowych z matrycą w formacie DX. Mimo swojej mechanicznej i elektronicznej kompatybilności nie nadają się one do używania z aparatami analogowymi, ponieważ powodują niedoświetlenie pełnowymiarowego kadru. Efektem tego niedoświetlenia jest winietowanie."}, {"title": "Bagnet F", "text": "wszystkie lustrzanki jednoobiektywowe produkowane przez firmę Nikon lustrzanki jednoobiektywowe Fujifilm bazujące na obudowach Nikona: FinePix S1 Pro FinePix S2 Pro FinePix S3 Pro FinePix S5 Pro lustrzanki Kodaka bazujące na obudowach Nikona: Kodak DCS-100 Kodak DCS-200 Kodak DCS 315 / 330 Kodak DCS-410 Kodak DCS-420 Kodak DCS-460 Kodak NC2000 / NC2000e Kodak DCS 620 / 620x Kodak DCS 660 / 660M Kodak DCS 720x Kodak DCS 760 Kodak DCS Pro 14n Kodak DCS Pro SLR/n Kiev Kiev 17 Kiev 18 Kiev 19 Kiev 19M Kiev 20"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który Polak zaproponował nazwę polar?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Wojciech Krzemiński (ur. w 1933) – polski astronom, doktor, emerytowany profesor Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk i Carnegie Institution Observatories."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Wojciech Krzemiński był uczniem profesorów Stefana Piotrowskiego i Włodzimierza Zonna. Na początku lat 60. XX wieku odbył praktyki w Obserwatorium Licka i Obserwatorium Lowella w Stanach Zjednoczonych, a pod koniec lat 60. był stypendystą Carnegie Institution. W 1973 roku wyjechał – jako pierwszy polski astronom – do Obserwatorium Las Campanas w Chile, należącego do tej instytucji. W latach 70. aktywnie współpracował z profesorami Bohdanem Paczyńskim i Józefem Smakiem przy budowie Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika przy ul. Bartyckiej w Warszawie. W latach 80. otrzymał propozycję objęcia funkcji resident administrator astronomer – zarządcy Las Campanas, którą sprawował przez 16 lat. Obecnie mieszka w mieście La Serena w Chile nad Pacyfikiem. Uczestniczy w programach naukowych i obserwuje gwiazdy."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Wojciech Krzemiński był jednym z pierwszych obserwatorów, którzy w latach 60. udowodnili podwójną naturę zmiennych kataklizmicznych. Wspólnie z Józefem Smakiem zasugerowali, że w obiektach tych zachodzi proces akrecji materii i poprawnie zinterpretowali ich krzywe zmian blasku jako pochodzące od dysku akrecyjnego uderzanego przez wąski strumień materii wypływającej przez wewnętrzny punkt Lagrange'a z mniej masywnego składnika układu."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Również w latach 60., prowadząc dokładne pomiary jasności nowych karłowatych typu U Geminorum, odkrył 4 grudnia 1961 roku wyraźne zaćmienia U Geminorum powtarzające się z okresem 4 godzin 14 minut i 45 sekund, jednoznacznie po raz pierwszy dowodząc, że mamy do czynienia z układem podwójnym."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Oryginalny model Krzemińskiego interpretował obserwowaną krzywą zmian blasku jako konsekwencję nierównomiernie świecącej powierzchni białego karła, w którą uderzała struga materii ściąganej z towarzysza. Wkrótce jednak okazało się, że w przypadku U Geminorum to nie biały karzeł jest zaćmiewany. Poprawny model układu przedstawił Józef Smak, który do układu podwójnego, zawierającego białego karła i wypełniającą powierzchnię Roche'a gwiazdę ciągu głównego, dołożył dysk akrecyjny i tzw. „gorącą plamę”, czyli miejsce, w którym akreowana materia zderza się z dyskiem. To właśnie wyłanianie się „gorącej plamy” zza dysku oraz jej zaćmienie przez składnik wtórny było odpowiedzialne za nietypowy wygląd krzywej zmian blasku U Geminorum."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "W 1964 roku Krzemiński i Robert Kraft odkryli, że gwiazda WZ Sagittae (WZ Sge) jest kataklizmiczną nową karłowatą o okresie obiegu 1 godzina i 22 minuty. Układ ten jest o tyle ciekawy, że wybucha co ok. 11 tysięcy dni, zwiększając swoją jasność ponad tysiąckrotnie. Wybuch ten jest spowodowany najprawdopodobniej przez niestabilność dysku akrecyjnego, która powoduje okresowe spadanie na powierzchnię białego karła znacznie większej „porcji” materii."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Krzemiński odkrył również optycznego towarzysza pulsara rentgenowskiego Centaurus X-3, która to gwiazda na stałe została nazwana Gwiazdą Krzemińskiego."}, {"title": "Wojciech Krzemiński", "text": "Był również jednym z pierwszych astronomów, którzy poprawnie zinterpretowali naturę polarów, czyli gwiazd typu AM Herculis."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który polski koszykarz zgłosił się do udziału w drafcie do ligi NBA w 2012 roku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jakub Parzeński", "text": "Jakub Parzeński (ur. 3 grudnia 1991 we Wrocławiu) – polski koszykarz grający na pozycji środkowego. Zawodnik klubu Virtus Bolonia. 17-krotny reprezentant Polski do lat 20."}, {"title": "Jakub Parzeński", "text": "Jakub Parzeński swoją karierę koszykarską rozpoczynał od występów w rezerwach Śląska Wrocław. W debiutanckim sezonie (2007/2008) wystąpił w barwach tej drużyny w 9 meczach II ligi, zdobywając w nich średnio po 4 punkty. Po wycofaniu się Śląska z rozgrywek Polskiej Ligi Koszykówki zaczął występować w pierwszej drużynie tego klubu, która zajęła miejsce dotychczasowych rezerw w II lidze. W sezonie 2008/2009 zagrał w 17 meczach, zdobywając średnio po 7 punktów, a w kolejnym sezonie (2009/2010) wystąpił w 19 spotkaniach, zdobywając w nich średnio po 13,5 punktów. Przed sezonem 2010/2011, w lipcu 2010 roku, podpisał kontrakt z włoskim klubem Virtus Bolonia. W zespole tym wystąpił w sumie w 5 meczach ligowych, zdobywając w nich średnio po 1,2 punkta. We wrześniu 2011 roku został wypożyczony z Virtusu Bolonia na sezon 2011/2012 do klubu PBG Basket Poznań. W klubie tym wystąpił w 38 meczach, zdobywając w nich średnio po 6,2 punktów i 3,4 zbiórki. W maju 2012 roku zgłosił się do udziału w drafcie do ligi NBA. Po zakończeniu rozgrywek ligowych w sezonie 2011/2012, w czerwcu 2012 roku, powrócił do Virtusu Bolonia."}, {"title": "Jakub Parzeński", "text": "Parzeński jest byłym reprezentantem Polski w kategoriach juniorskich. Wraz z reprezentacją U-18 w 2009 roku wystąpił w eliminacjach do mistrzostw Europy w tej kategorii wiekowej. Zagrał wówczas w 8 meczach, zdobywając w nich w sumie 59 punktów i 31 zbiórek. Wraz z reprezentacją do lat 20 w 2011 roku wystąpił w eliminacjach do mistrzostw Europy w tej kategorii wiekowej. Zagrał wówczas w 9 spotkaniach, zdobywając w nich w sumie 93 punkty i 59 zbiórek. W sumie w swojej karierze wystąpił w 17 meczach reprezentacji Polski do lat 20, zdobywając w nich średnio po 13,5 punktów oraz 7,5 zbiórek."}, {"title": "Jakub Parzeński", "text": "Jakub Parzeński jest synem byłego koszykarza – Dariusza Parzeńskiego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do jakiego typu niszczycieli należał brytyjski HMS \"Jaguar\"?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "HMS Jaguar –  brytyjski niszczyciel z okresu II wojny światowej, należący do typu J (J/K/N), w służbie Royal Navy w latach 1939-1942. Nosił znaki burtowe F34, G34. Służył głównie na Morzu Śródziemnym, gdzie został zatopiony 26 marca 1942."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Za przebieg służby HMS „Jaguar” otrzymał 8 wyróżnień bitewnych (battle honours): ewakuacja Dunkierki 1940, bitwa o Atlantyk 1940, bitwa koło przylądka Spartivento 1940, bitwa koło przylądka Matapan 1941, bitwa o Kretę 1941, Morze Śródziemne 1941, Libia 1941-1942, konwoje maltańskie 1942http://www.naval-history.net/xGM-Chrono-10DD-37J-Jaguar.htm G. Mason RN, HMS JAGUAR –  J-class Destroyer w serwisie naval-history.net (dostęp 16-09-2009).."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Budowę okrętu zamówiono 25 marca 1937, w ramach programu z 1936 roku. Stępkę pod budowę położono 25 listopada 1937 w stoczni William Denny & Brothers (Denny) w Dumbarton w Szkocji, kadłub wodowano 22 listopada 1938. Okręt otrzymał nazwę „Jaguar” jako pierwszy okręt brytyjski. Wszedł do służby w Royal Navy 12 września 1939, jako ostatni z niszczycieli typu J. W tej samej stoczni budowano też równocześnie niszczyciel HMS „Kandahar” identycznego typu K, a następnie „Van Galen” (ex „Noble”) i „Tjerk Hiddes” (ex „Nonpareil”)  identycznego typu N. Kontraktowy koszt budowy bez uzbrojenia i wyposażenia łączności wynosił 392.363 funtów szt. (całkowity koszt – ok. 596.197 funtów)."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "„Jaguar” wszedł do służby brytyjskiej wkrótce po wybuchu II wojny światowej. 28 września 1939, po uzyskaniu gotowości, dołączył do 14. Dywizjonu 7. Flotylli Niszczycieli, stanowiącej część wydzielonych sił Humber Force w ujściu rzeki Humber (zastąpił on wchodzący dotychczas w jej skład HMS „Echo” i odtąd 7. Flotylla miała pełny skład wszystkich 8 okrętów typu J). Przez pierwsze miesiące wojny niszczyciele flotylli patrolowały na Morzu Północnym i eskortowały tam konwoje przybrzeżne; „Jaguar” kilkukrotnie atakował okręty podwodne, bez rezultatów. 8 października 1939 wziął udział w wypadzie krążowników brytyjskich na Skagerrak, podczas którego był atakowany nieskutecznie przez niemieckie samolotyZespół w składzie: krążowniki lekkie HMS „Southampton”, „Edinburgh”, „Glasgow”, niszczyciele „Jervis”, „Jupiter”, „Jaguar”, „Jackal”, „Janus” – http://www.naval-history.net/xDKWW2-3910-07OCT01.htm Don Kindell, NAVAL EVENTS, OCTOBER 1939, Part 1 of 2.."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Od połowy marca do końca kwietnia 1940 okręt był w remoncie w Dundee. Zmieniono mu wówczas znak burtowy z F34 na G34. „Jaguar” wziął ograniczony tylko udział w kampanii w Norwegii, wchodząc od 4 maja 1940 w skład eskorty lotniskowca HMS „Ark Royal”, atakującego cele w Norwegii. Został następnie w połowie maja z resztą 7. Flotylli przydzielony do Dowództwa Nore (Nore Command) w Harwich, na południu Anglii i w dniach 27-29 maja brał udział w ewakuacji wojsk z Dunkierki (operacja Dynamo), m.in. z HMS „Javelin” z 7. Flotylli. M.in. 28 maja uczestniczył w ratowaniu żołnierzy z zatopionego statku „Aboukir” i zabrał żołnierzy z Dunkierki. 29 maja ok. 16 został poważnie uszkodzony niemiecką bombą lotniczą w Dunkierce (13 zabitych, uszkodzona jedna kotłownia, podczas nalotu zatonął niszczyciel HMS „Grenade”). „Jaguar” został wyholowany z portu przez niszczyciel HMS „Express”, a następnie powrócił o własnych siłach do Dover. Remont trwał do 16 czerwca."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Został następnie przydzielony do 5. Flotylli Niszczycieli, w składzie Dowództwa Nore. Zajmował się wciąż głównie eskortą konwojów, m.in. z niszczycielem „Javelin”. W październiku został przydzielony do Dowództwa Zachodnich Podejść (z „Javelin”, „Kelvin” i „Kipling”). W nocy 11–12 października 1940 „Jaguar” wziął udział w operacji Medium, ostrzeliwując wraz z pancernikiem „Revenge” i niszczycielami 5 Flotylli port w CherbourguOperacja Medium – pancernik HMS „Revenge”, niszczyciele HMS „Javelin”, „Jaguar”, „Jupiter”, „Kashmir”, „Kelvin”, „Kipling”, ścigacze okrętów podwodnych MA/SB 40, 42, 43, 44, 45, 46, 51, pod osłoną innych okrętów – http://www.naval-history.net/xDKWW2-4010-23OCT01.htm  Don Kindell, NAVAL EVENTS, OCTOBER 1940, Part 1 of 2 w serwisie naval-history.net [dostęp 15-09-2009].."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Eskortując od 15 listopada 1940 konwój operacji Collar – dowozu zaopatrzenia na Maltę, „Jaguar” został przebazowany do Gibraltaru (m.in. wraz z „Kelvin”) i czasowo przydzielony do 8 Flotylli Niszczycieli Zespołu H. Brał następnie udział w operacji Collar 25-29 listopada, w osłonie m.in. lotniskowca „Ark Royal” i okrętów liniowych „Renown” i Ramillies”. Podczas tej operacji doszło 27 listopada do starcia z flotą włoską koło przylądka Spartivento. 20-24 grudnia brał udział w składzie Zespołu H w powtórnej operacji zaopatrzeniowej na Maltę (Hide / Seek)."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "31 grudnia 1940 wraz z niszczycielami HMS „Duncan”, „Firedrake”, „Foxhound” i „Hero” wziął udział w operacji Ration, w toku której przechwycono 1 stycznia 1941 francuski konwój z Casablanki w Cieśninie Gibraltarskiej. „Jaguar” ostrzelał statek „Chantilly” (9986 BRT), który następnie wraz z tankowcami „Octane” i „Suroit” oraz duńskim statkiem „Sally Maersk” doprowadzono do Gibraltaruhttp://www.naval-history.net/xDKWW2-4101-28JAN01.htm Don Kindell, NAVAL EVENTS, JANUARY 1941, Part 1 of 2.."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Od 10 stycznia 1941 w eskorcie konwoju na Maltę Excess, „Jaguar” osłaniał krążowniki HMS „Southampton” i „Bonaventure” w starciu z włoskimi torpedowcami, w którym zatopiono torpedowiec „Vega”. W toku operacji przebazował 16 stycznia do Aleksandrii, w skład Floty Śródziemnomorskiej."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "We Flocie Śródziemnomorskiej HMS „Jaguar” wszedł w skład 27. Dywizjonu 14. Flotylli Niszczycieli komandora Philipa Macka. Brał następnie aktywny udział w działaniach na wschodnim Morzu Śródziemnym. 27 lutego ostrzelał i lekko uszkodził włoski niszczyciel „Francesco Crispi” w greckim porcie Kastelorizo podczas osłony operacji Abstention (nieudanego rajdu sił specjalnych na Kastelorizo). 20-24 marca w składzie głównych sił Floty osłaniał konwój MW-6 na Maltę (operacja MC 9). 29 marca 1941 „Jaguar” brał udział w bitwie pod Matapanem."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "18-20 kwietnia 1941 „Jaguar” osłaniał z głównymi siłami Floty operację konwojową na Maltę MD 2, a 21 kwietnia brał udział w bombardowaniu Trypolisu (operacja MD 3)Operacja MD-3: pancerniki HMS „Warspite”, „Barham”, „Valiant”, lekki krążownik HMS „Gloucester”, niszczyciele: HMS „Hasty”, „Havock”, „Hereward”, „Hero”, „Hotspur”, „Jaguar”, „Janus”, „Jervis”, „Juno” – http://www.naval-history.net/xDKWW2-4104-31APR02.htm Don Kindell, NAVAL EVENTS, April 1941, Part 2 of 2.. Następnie, 22 kwietnia niszczyciele „Juno”, „Jervis”, „Janus” i „Jaguar” przebazowano na Maltę, w skład zespołu K. W nocy 23/24 kwietnia niszczyciele te wzięły udział w wypadzie z Malty na poszukiwanie włoskiego konwoju, którego nie odnaleziono, lecz zatopiono włoski statek „Egeo” (3311 BRT). 28 kwietnia „Jaguar” z innymi okrętami przebazował z powrotem do Aleksandrii, eskortując transportowiec „Breconshire”Krążownik lekki HMS „Dido”, stawiacz min HMS „Abdiel”, niszczyciele „Jervis”, „Juno”, „Jaguar”, „Imperial”  – http://www.naval-history.net/xDKWW2-4104-31APR02.htm Don Kindell, NAVAL EVENTS, April 1941, Part 2 of 2.. W dniach 6-12 maja wziął udział w dalekiej osłonie konwojów na Maltę i do Egiptu – operacja MD 4 /Tiger."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "W maju 1941 „Jaguar” uczestniczył w bitwie o Kretę w składzie Zespołu A, m.in. dostarczając 24 maja amunicję z Aleksandrii do zatoki Suda, wraz z niszczycielem HMS „Defender”. Eskortował następnie transportowiec „Glenroy” na Kretę, lecz rejs został przerwany po jego uszkodzeniu przez lotnictwo. 30 maja osłaniał przed lotnictwem ewakuację ze Sfakii na południu Krety."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Od 9 czerwca 1941 „Jaguar” brał udział w kampanii syryjskiej, przeciwko siłom Francji Vichy, patrolując u wybrzeży Syrii. W nocy 22/23 czerwca wraz z krążownikami HMS „Naiad” i HMNZS \"Leander\" i niszczycielami HMS „Kingston” i „Nizam” wziął udział w potyczce z francuskim wielkim niszczycielem „Guépard” na północ od Bejrutu, zakończonej jego uszkodzeniem. 24 czerwca „Jaguar” ostrzeliwał pozycje francuskie na wybrzeżu Syrii."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "W sierpniu, wrześniu i październiku odbywał rejsy zaopatrzeniowe do oblężonego Tobruku (m.in. dowożąc brytyjskich żołnierzy i zaopatrzenie w ramach operacji Supercharge i Cultivate). 20/21 października ostrzeliwał też tam pozycje nadbrzeżne, a 21 października osłaniał holowanie storpedowanej kanonierki HMS „Gnat” przez niszczyciel HMS „Griffin”. 2-9 listopada dostarczał posiłki na Cypr (operacja Glencoe). 1 grudnia 1941 wziął udział w bezskutecznej próbie przechwycenia włoskich niszczycieli pod Derną (z niszczycielami HMS „Jervis”, „Jackal” i „Kipling”), po której dowódca „Jaguara” kmdr ppor. J. Hine i 2 innych marynarzy poniosło śmierć na skutek nieszczęśliwego wystrzału „Jervisa”."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "8 grudnia 1941 „Jaguar” wszedł w skład zespołu B operującego z Malty, z krążownikami HMS „Ajax” i „Neptune” i niszczycielami HMS „Lively” i „Kandahar”. 18 grudnia z „Kandaharem” i „Neptune” osłaniał transportowiec „Breconshire” na Maltę po I bitwie pod Syrtą. „Jaguar” nie wziął udziału w rajdzie zespołu pod Trypolis tego dnia, lecz następnie 20 grudnia odszukał niszczyciel „Kandahar”, ciężko uszkodzony na minie i uratował 174 jego członków załogi oraz dobił go torpedąG. Mason (op.cit.) Według http://www.naval-history.net/xDKWW2-4112-39DEC02.htm – uratował 165 członków załogi.. Od początku 1942 „Jaguar” brał udział w osłonie operacji zaopatrzeniowych na Maltę: 6-7 stycznia operacji MF.2 (statek „Glengyle” na Maltę), a 17-19 stycznia MF.3 (4 statki na Maltę konwoju MW 8A/B), po której przebazował ponownie do Aleksandrii. W dniach 24-28 stycznia wziął udział w osłonie kolejnej operacji zaopatrzeniowej z Aleksandrii MF.4 (statek „Breconshire”), a 12-16 lutego w nieudanej operacji konwojowej MF.5 (konwój MW-9A/B nie dotarł na Maltę, jedynie przeprowadzono pusty konwój ME-10 z Malty)."}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "26 marca 1942, eskortując tankowiec RFA „Slavol” do Tobruku z greckim niszczycielem „Vassilissa Olga” i uzbrojonym trawlerem „Klo”, „Jaguar” został zatopiony dwoma torpedami przez niemiecki okręt podwodny U-652 (typu VIIC) na wschodnim Morzu Śródziemnym, na północ od Sollum, na pozycji  (U-652 storpedował następnie również tankowiec). Z załogi niszczyciela zginęło 3 oficerów, w tym dowódca L. Tyrwhitt i 191 marynarzy, trawler „Klo” uratował 53 osoby"}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "wrzesień 1939 – 1. 12. 1941: Lt Cdr (komandor podporucznik) J.F.W. Hine grudzień 1941 – 26. 3. 1942: Lt Cdr (kmdr ppor.) L.R.K. Tyrwhitt"}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "Uwaga – dane dotyczące uzbrojenia i wyposażenia odnoszą się ogólnie do okrętów typu J, daty zmian w przypadku konkretnego okrętu są orientacyjne. 6 dział 120 mm QF Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami (3xII) długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15 520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg 1 działo plot 102 mm QF Mk V na podstawie HA Mk III (od 1940/41 zamiast aparatu torpedowego) długość lufy: L/45, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06 kg 4 automatyczne armaty przeciwlotnicze 40 mm Vickers Mk VIII („pom-pom”) poczwórnie sprzężone na podstawie Mk VII (1xIV) 2-4 automatycznych działek plot 20 mm Oerlikon 20 mm (od 1941, ilość stopniowo wzrastała, 2xI do 4xI zamiast wkm) 8 wkm plot 12,7 mm Vickers Mk III (2xIV) (do 1941) 10 wyrzutni torpedowych 533 mm w dwóch aparatach torpedowych PR Mk II (2xV), 10 torped Mk IX (od 1940/41 – 5 wyrzutni) 1 zrzutnia na 6 bomb i 2 miotacze bomb głębinowych (20 bomb głębinowych)"}, {"title": "HMS Jaguar (1939)", "text": "hydrolokator system kierowania ogniem artylerii: dalocelownik (DCT) i główny dalmierz (na nadbudówce dziobowej) radar dozoru ogólnego Typ 286 (od 1941, na głównym maszcie) radar kierowania ogniem plot Typ 285 (od 1941, na stanowisku dalmierza)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ilu zawodników znajduje się w gronie Triple Gold Club?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Triple Gold Club", "text": "Triple Gold Club – termin używany w hokeju na lodzie do opisania grona hokeistów i trenerów, którzy zdobyli: złoty medal igrzysk olimpijskich, złoty medal mistrzostw świata oraz trofeum Puchar Stanleya w lidze National Hockey League (NHL). Międzynarodowa Federacja Hokeja na Lodzie (IIHF) uważa wyżej wymienione tytuły jako „trzy główne tytuły w tym sporcie”."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "IIHF traktuje wyżej wymienione tytuły za „trzy główne tytuły w tym sporcie”. Jednakże do 1977 w mistrzostwach świata oraz do 1998 w igrzyskach olimpijskich nie mogli uczestniczyć profesjonalni zawodnicy, którzy grali w lidze National Hockey League (NHL). Obydwa turnieje pierwotnie przeznaczone były dla amatorów. Dodatkowo wielu czołowym graczom europejskim, zwłaszcza tym z ZSRR i Czechosłowacji, nie wolno było grać w NHL i walczyć o Puchar Stanleya przed upadkiem żelaznej kurtyny w 1989 roku."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Turnieje hokejowe na igrzyskach olimpijskich odbywają się od 1920 roku. Turniej mężczyzn po raz pierwszy rozegrany został na letnich igrzyskach w Antwerpii. Był to pierwszy i ostatni udział tej dyscypliny na letnich igrzyskach. Cztery lata później hokej na lodzie stał się konkurencją zimowych igrzysk olimpijskich. Igrzyska olimpijskie pierwotnie były przeznaczone dla sportowców amatorów, więc gracze z NHL oraz innych lig zawodowych nie mogli w nich uczestniczyć. Początkowo rywalizację zdominowała reprezentacja Kanady, która w pierwszych siedmiu edycjach odniosła sześć zwycięstw. W 1956 roku po raz pierwszy w Igrzyskach udział wzięła reprezentacja ZSRR, która aż do upadku tego państwa stawała zawsze na podium igrzysk olimpijskich. Jedynie dwukrotnie nie zdobyła złotego medalu (w Olimpiadach, które odbyły się w Stanach Zjednoczonych). Pierwszy raz miało to miejsce podczas igrzysk w Squaw Valley (brąz). Po raz drugi zaś, Związek Radziecki przegrał złoto po pamiętnym meczu tzw. „cudzie na lodzie” w Lake Placid w 1980 roku. Inne drużyny, które zdobyły złoty medal tej imprezy to: Wielka Brytania w 1936, Szwecja w 1994 i 2006 oraz Czechy w 1998."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Wielu Kanadyjczyków z NHL było specjalistami w tej dyscyplinie sportu, więc kanadyjski związek hokejowy CAHA naciskał na możliwość gry zawodników profesjonalnych z amatorami. Po kilku debatach na temat definicji tego kim jest zawodowiec Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl) zdecydował, że wszyscy zawodnicy mogą rywalizować w igrzyskach olimpijskich odbywających się po 1988 roku. NHL nie był chętny do umożliwienia graczom rywalizacji w igrzyskach. Powodem był konflikt terminów. Igrzyska olimpijskie odbywają się w środku sezonu NHL. Liga musi zatrzymywać rywalizację, aby umożliwić udział ich graczy. Jednakże osiągnięto porozumienie zgodnie, z którym zawodnicy NHL mogą uczestniczyć w turnieju olimpijskim począwszy od 1998 roku."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Mistrzostwa Świata w hokeju na lodzie są corocznym turniejem organizowanym przez Międzynarodową Federację Hokeja na Lodzie (IIHF). Jest to najważniejszy międzynarodowy turniej hokejowy po turnieju olimpijskim. Turniej początkowo był uznawany jednoznacznie z turniejem olimpijskim. Miało to miejsce w 1920, 1924 i w 1928 oraz co cztery kolejne lata, aż do 1968 roku. Pierwsze mistrzostwa świata, które odbyły się niezależnie zorganizowano w 1930 roku. Wzięło w nich udział dwanaście zespołów. Na przestrzeni lat zmianom ulegał format mistrzostw i podział państw na grupy. Obecnie mistrzostwa świata odbywają się według podziału na grupy. Najlepsze drużyny grają w tzw. elicie. Turniej odbywa się zazwyczaj w maju i uczestniczy w nim 16 zespołów. Słabsze drużyny rywalizują w pięciu turniejach, w których startuje po sześć zespołów, jeśli natomiast występuje więcej niż 44 drużyny rozgrywany jest dodatkowy turniej kwalifikacyjny, w którym najsłabsze drużyny grają w najsłabszej tzw. III dywizji. W turnieju elity po fazie grupowej odbywa się dodatkowo faza pucharowa, której zwycięzca zostaje mistrzem świata."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Tak, jak na igrzyskach olimpijskich, tak i na mistrzostwach świata w pierwszych turniejach dominującą rolę odgrywała Reprezentacja Kanady, wygrywając je 12 razy pomiędzy 1930, a 1952 rokiem. W 1954 roku w mistrzostwach świata zadebiutował zespół Związku Radzieckiego i od tego czasu stał się głównym rywalem Kanady. Od 1963, aż do rozpadu ZSRR w 1991 roku, reprezentacja tego państwa zdobyła 20 mistrzowskich tytułów, co jest rekordem. W tym okresie Rosjanie siedmiokrotnie nie wywalczyli złota. Pozostałe drużyny, które zdobyły tytuł mistrza świata to przedstawicie tzw. „Wielkiej Siódemki”: Kanady, Czech, Finlandii, Rosji, Szwecji, USA oraz Słowacji."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Puchar Stanleya jest przechodnim trofeum National Hockey League, który corocznie zdobywa najlepsza drużyna fazy play-off. Puchar Stanleya jest najstarszym trofeum sportu profesjonalnego w Ameryce Północnej i otoczony jest przez liczne legendy i tradycje, z których najstarszą jest uroczyste picie szampana przez zwycięski zespół. W przeciwieństwie do trofeów pozostałych trzech głównych zawodowych lig Ameryki Północnej, nowy Puchar Stanleya nie jest wydawany co roku, lecz zwycięzca poprzedniej edycji przechowuje trofeum dopóki dopóty nie zostanie koronowany nowy mistrz. Jest to jedyne trofeum w sporcie zawodowym, na którym wygrawerowane są wszystkie zwycięskie nazwiska zawodników, trenerów, kierownictwa oraz pracowników klubu. Oryginalna miska zrobiona jest ze srebra. Mierzy 18,5 centymetra wysokości oraz 29 cm długości. Obecny Puchar Stanleya zwieńczony jest kopią oryginału miski, która wykonana jest z niklu. Dziś ma wysokość 89,5 cm i waży 15,5 kg."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Pierwotnie puchar nazywał się Dominium Hockey Challenge Cup. Trofeum zostało ufundowane w 1892 roku, przez ówczesnego gubernatora generalnego Kanady lorda Stanleya, jako nagroda dla najlepszej amatorskiej drużyny hokejowej w Kanadzie. W 1915 roku dwie zawodowe organizacje hokeja na lodzie National Hockey Association (NHA) i Pacific Coast Hockey Association (PCHA) osiągnęły porozumienie, według której ich mistrzowie mieli rozegrać spotkanie, którego zwycięzca zdobywał Puchar Stanleya. Po serii fuzji stał się de facto trofeum mistrzowskim NHL w 1926 roku. Puchar stał się de iure nagrodą za mistrzostwo NHL w 1947 roku."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "27 lutego 1994 roku szwedzcy hokeiści Tomas Jonsson, Mats Näslund i Håkan Loob stali się faktycznie pierwszymi członkami tego grona, gdy Szwecja zdobyła złoty medal na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1994. Termin Triple Gold Club został wprowadzony pierwszy raz po Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Salt Lake City w 2002, kiedy członkami zostali zawodnicy reprezentacji Kanady, która wywalczyła wówczas złoto olimpijskie. 8 maja 2007 roku IIHF ogłosiła sformalizowanie \"klubu\" i jego członków, którzy zdobyli poszczególne trzy tytuły. Uroczystość miała odbyć się podczas trwających w Kanadzie mistrzostw świata w 2008 roku, jednak przeniesiono ją pierwotnie na start inauguracyjnego Pucharu Wiktorii we wrześniu 2008. Ostatecznie uroczyste otwarcie klubu wraz ze wszystkimi 22 członkami miało miejsce na igrzyskach w Vancouver 22 lutego 2010."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Obecnie (stan na 2011) członkami Triple Gold Club jest dwudziestu pięciu zawodników: w tym dziewięciu Szwedów, ośmiu Kanadyjczyków, sześciu Rosjan i dwóch Czechów. Wśród nich znajduje się sześciu obrońców i dziewiętnastu napastników. Jak dotychczas w tym gronie nie ma bramkarzy. "}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Najkrótszego czasu podczas kariery na zdobycie wszystkich trzech tytułów od pierwszego zwycięstwa potrzebowali Szwedzi Niklas Kronwall, Mikael Samuelsson i Henrik Zetterberg, zdobywając wszystkie trzy trofea w ciągu dwóch lat. Z drugiej strony Rosjanin Wiaczesław Fietisow na uzbieranie trzech trofeów potrzebował 19 lat. Jest on jednocześnie najstarszym graczem uzyskującym członkostwo w klubie - wstąpił do niego w wieku 39 lat i 48 dni. Kanadyjczyk Jonathan Toews jest najmłodszym graczem wśród członków klubu – trzeci tytuł (Puchar Stanleya) zdobył w wieku 22 lat i 42 dni. Wiaczesław Fietisow, jego rodak Igor Łarionow i Szwed Peter Forsberg są jedynymi hokeistami, którzy każde trofeum zdobyli więcej niż raz."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Pierwszym trenerem, który został członkiem Triple Gold Club był Mike Babcock, który 28 lutego 2010 roku poprowadził drużynę Kanady do mistrzostwa olimpijskiego, wcześniej zdobywając z nią mistrzostwo świata (2004) i w 2008 roku zostając mistrzem NHL jako trener Detroit Red Wings."}, {"title": "Triple Gold Club", "text": "Medaliści igrzysk olimpijskich w hokeju na lodzie mężczyzn Medaliści mistrzostw świata w hokeju na lodzie mężczyzn Lista zdobywców Pucharu Stanleya"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim był Modest Iljicz Czajkowski, brat Piotra?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Modest Iljicz Czajkowski, ros. Модест Ильич Чайковский (ur. 13 maja1 maja starego stylu 1850 w Ałapajewsku, zm. 15 stycznia2 stycznia starego stylu 1916 w Moskwie) − rosyjski dramatopisarz, twórca librett do oper, brat Piotra."}, {"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Urodził się 13 maja 1850 w Ałapajewsku, jako młodszy brat kompozytora Piotra Czajkowskiego. Ukończył Imperialną Szkołę Prawodawstwa z dyplomem prawnika, następnie zajął się pisaniem sztuk teatralnych, tłumaczeniem sonetów Williama Szekspira na język rosyjski i pisaniem librett do oper swojego brata. Po śmierci Piotra został także autorem jego pierwszej biografii i fundatorem Muzeum Czajkowskiego w Klinie."}, {"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Podobnie jak brat, był homoseksualistą."}, {"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Zmarł 15 stycznia 1916 w Moskwie."}, {"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Uprzedzenia (Предрассудки) Symfonia (Симфония) Dzień w Petersburgu (День в Петербурге)"}, {"title": "Modest Iljicz Czajkowski", "text": "Dama pikowa (P. Czajkowski) Jolanta (P. Czajkowski) Dubrowski (E. Nápravník) Lodowy dom (A. Koreszczenko) Nal i Damajanti (A. Areński) Francesca da Rimini (S. Rachmaninow)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co według przedstawicieli taoizmu religijnego miało być źródłem eliksiru nieśmiertelności?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nieśmiertelni (taoizm)", "text": "Nieśmiertelni – w religijnej odmianie taoizmu święci, mężczyźni i kobiety, którzy za życia posiedli nadprzyrodzone zdolności (zazwyczaj alchemicy), a po śmierci stali się bogami. O nieśmiertelnych, jako istotach wolnych i pozbawionych trosk, w kulturze taoistycznej pisał jako pierwszy Zhuangzi, prawdopodobnie w znaczeniu alegorycznym, dla zilustrowania proponowanych przez siebie ideałów; jednak późniejsi taoiści uznali ich za istoty realne. "}, {"title": "Nieśmiertelni (taoizm)", "text": "Nieśmiertelni dzielili się na trzy klasy: najwyższą byli sheng ren, zamieszkujący najwyższe niebiosa; trudno ich odróżnić od bóstw, zwłaszcza że określane były tym samym terminem; cheng ren mieszkający w drugim niebie; są to dusze bohaterów i świętych taoistycznych; xian ren, najliczniejsi, żyjący w najniższych niebiosach, to filozofowie i mędrcy taoistyczni, którzy osiągnęli nadprzyrodzone możliwości dzięki swym praktykom. Ci z nieśmiertelnych, którzy wybrali życie na ziemi, byli w zasadzie nieodróżnialni od \"zwykłych\" mistrzów taoistycznych."}, {"title": "Nieśmiertelni (taoizm)", "text": "Dążenie do nieśmiertelności (lub przynajmniej – długowieczności) stało się jednym z podstawowych elementów taoizmu religijnego. Nieśmiertelność usiłowano osiągnąć poprzez zażywanie eliksirów, lub przez praktyki ascetyczne, dietetyczne, oddechowe i seksualne. Wiara w eliksir była bardzo silna i łączony był on z potężnymi i popularnymi bóstwami jak Xiwangmu, Yi i jego żona Chang'e. Jedna z najbardziej znanych opowieści mówi o Yi, który otrzymał eliksir od Xiwangmu, ale Chang'e mu go skradła, osiągnęła nieśmiertelność i została boginią księżyca. Yi nie udało się uzyskać drugiej porcji eliksiru i zmarł na ziemi."}, {"title": "Nieśmiertelni (taoizm)", "text": "Jako źródła eliksiru wymieniano specjalne drzewa, brzoskwinie (zwłaszcza te rosnące w ogrodzie Xiwangmu; do dziś brzoskwinia w Chinach jest symbolem nieśmiertelności), zioła, wodę ze specjalnych źródeł itp. Starożytny traktat geograficzny Księga gór i mórz mówi o drzewie nieśmiertelności i przynoszącym wieczną młodość źródle chi (czyli czerwonym, cynobrowym). Niestety eliksiry sporządzane na bazie cynobru (siarczku rtęci), który w rodzimej postaci zawiera wolną rtęć, skracały raczej niż przedłużały życie zażywającym. Choć ostatecznie nieudane, poszukiwania alchemików taoistycznych znacznie przyczyniły się do rozwoju chińskiej farmakopei, a w połączeniu z innymi praktykami – całości chińskiej medycyny tradycyjnej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "owocniki którego grzyba jadalnego czasami mogą się rozwinąć nawet na wilgotnych kamieniach?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy (Pseudoclitocybe cyathiformis (Bull.) Singer) – gatunek grzybów z rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)."}, {"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "; Kapelusz Średnica 4–10 cm, kształt kielichowaty lub głęboko lejkowaty o podwiniętych brzegach. Jest higrofaniczny i nieco błyszczący. W czasie suchej pogody skórka jest gładka i ma kolor jasnokawowy lub cielisty, w czasie wilgotnej pogody od ciemnoumbrowego przez kawowobrązowy do czekoladowobrązowego."}, {"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "; Blaszki Grube, rzadkie, dość głęboko zbiegające na trzon, rozwidlone. Mają kolor od białawego przez jasnobrązowy do czerwonobrązowego."}, {"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "; Trzon Wysokość 5–12 cm, grubość 0,5–1,2 cm, kształt walcowaty, u podstawy pałkowato zgrubiały. Kolor brązowy, z powierzchnią pilśniowatą i pokrytą włókienkami lub siatkowaną."}, {"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "; Miąższ Wodnisty i miękki o brązowawym kolorze i niewyraźnym zapachu i smaku."}, {"title": "Lejkownik kubkowatokapeluszowy", "text": "Występuje w różnych typach lasów, ale również w trawie poza lasem. Rośnie na warstwie próchnicy na ziemi, także na obumarłych pniach drzew i na resztkach drzewa zmieszanych z ziemią. Owocniki pojawiają się dopiero późną jesienią, rzadko kiedy wcześniej niż w październiku. Czasami mogą się rozwinąć nawet na wilgotnych kamieniach."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który radziecki reżyser i teoretyk filmu uznawany jest za pioniera nurtu szkoły montażu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lew Kuleszow", "text": "Lew Władimirowicz Kuleszow (ros. Лев Влади́мирович Кулешо́в, ur. 13 stycznia [1 stycznia s.s.] 1899 w Tambowie, zm. 29 marca 1970 w Moskwie) – radziecki reżyser filmowy i teoretyk filmu, Ludowy Artysta ZSRR, pionier nurtu szkoły montażu i wykładowca WGIK, gdzie miał własną pracownię. Do jego uczniów należeli Wsiewołod Pudowkin i Boris Barnet; współpracował również z Siergiejem Eisensteinem. Wynikiem jego eksperymentów w dziedzinie kinematografii było poznanie wpływu montażu filmowego na odbiór filmu oraz zaobserwowanie tzw. efektu Kuleszowa."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Lew Kuleszow urodził się w rodzinie posiadacza ziemskiego i mecenasa sztuki Władimira Kuleszowa. Jego matka Pelagia była nauczycielką. Z woli ojca, absolwenta Moskiewskiej Szkoły Artystycznej, otrzymał staranne wykształcenie. Po jego śmierci w 1914 wyjechał z matką do Moskwy, gdzie studiował historię sztuki w prestiżowej Stroganowce, a następnie malarstwo olejne w Moskiewskiej Szkole Artystycznej."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "W roku 1916 rozpoczął pracę w firmie produkcyjnej Aleksandra Chanżonkowa jako scenograf i okazjonalny aktor. Zawiedziony komicznymi efektami ówczesnego sposobu realizowania filmów (teatralną grą aktorską, brakiem montażu), opublikował trzy artykuły w czasopiśmie Wiestnik Kinematografii, piętnujące \"salonowe\" tradycje rosyjskich producentów. Zachwycony kinem amerykańskim przyłączył się do reżysera Jewgienija Bauera pomagając przy realizacji trzech jego filmów. Po śmierci Bauera w 1918 wyreżyserował swój debiut - film Projekt inżyniera Prajta, w którym w pełni zaadaptował hollywoodzki sposób tworzenia filmu, zręcznie posługując się montażem ciągłym, zbliżeniami i zwiększając tempo narracji."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Po rewolucji październikowej dołączył do bolszewików. Dokumentował działania wojenne na froncie wojny domowej. W 1919, po zwycięstwie bolszewików, został mianowany przez swojego przyjaciela Władimira Gardina wykładowcą nowo utworzonej szkoły filmowej WGIK, prowadząc tzw. grupę Kuleszowa. W latach dwudziestych, działając na obrzeżach szkoły montażu, zrealizował kilka filmów w amerykańskim stylu, m.in. Niezwykłe przygody Mister Westa w krainie bolszewików (1924) ukazujący perypetie Amerykanina w radzieckiej Rosji i Według prawa (1926) na podstawie opowiadania Jacka Londona. Pod pozorem \"partyjności\" jako weteran wojny domowej ukrywał zamiłowanie do amerykańskiego stylu życia - w owym czasie był jedynym z niewielu w Rosji posiadaczy samochodu marki Ford. Przyjaźnił się wówczas z Włodzimierzem Majakowskim, z którym dzielił zamiłowanie do sportowych samochodów."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "W latach trzydziestych, po ogłoszeniu socrealizmu oficjalną stylistyką sztuki radzieckiej, oskarżany był o \"formalizm\", który w rozumieniu ówczesnych działaczy KPZR oznaczał zbytnie komplikowanie stylu dzieła. Uniknąwszy poważniejszych represji, zajął się w głównej mierze nauczaniem. Przez całe lata trzydzieste i czterdzieste utrzymywał dobre relacje z władzą i nie ujawniał swojego stosunku do Stalina, co pozwoliło mu przetrwać okres czystek. W tym czasie, w roku 1940, zrealizował pro-stalinowski film Sybiracy. W 1941 napisał rozprawę Zasady reżyserii filmowej, która stała się cenionym na świecie podręcznikiem reżyserii filmowej. W roku 1943 nakręcił wraz z żoną Aleksandrą Chochłową swój ostatni film, My z Uralu, o wymowie wyraźnie propagandowej. Obawiając się represji ze strony skłóconego z nim Nikity Chruszczowa odstąpił definitywnie od reżyserowania filmów."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Przez resztę życia Kuleszow nauczał przyszłych radzieckich filmowców. Był też znany z podróżowania do Europy Zachodniej, gdzie wzbudzał zainteresowanie. Wśród zaprzyjaźnionych z nim osób byli m.in. Yves Montand, Louis Aragon, Elsa Triolet. W roku 1962 w Paryżu zorganizowano retrospektywę jego filmów, a w 1966 zasiadł w jury na Festiwalu w Wenecji. Tuż przed śmiercią, w 1969 roku, zostało uhonorowany tytułem Ludowego Artysty ZSRR. Zmarł w 1970 roku, w swoim domu na Leninskim Prospekcie w Moskwie. Pochowano go na cmentarzu Nowodziewiczym podczas uroczystości z okazji setnej rocznicy urodzin Lenina."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Kuleszow w wieku 21 lat miał już własną pracownię w Moskiewskiej Szkole Filmowej. Był pierwszym z radzieckich teoretyków-praktyków, który zauważył jak istotny dla filmu jest montaż. Było to wynikiem prostej obserwacji: więcej emocji w widzu wywołuje zmiana ujęć oraz kolejność ich ułożenia niż sama ich zawartość. Kuleszow wraz ze współpracownikami w ramach badań nad tym co jest materiałem filmu (tak jak dla malarstwa materiałem jest barwa, dla muzyki dźwięk, itp.) porównywał ówczesne filmy rosyjskie z zagranicznymi. Okazywało się, że publiczność żywiej reaguje na te drugie, z których amerykańskie dostarczały najwięcej wrażeń. Wynikało to z faktu, że w rosyjskich filmach tempo akcji było mniejsze niż w amerykańskich, a ujęcia były dużo dłuższe, zdjęte w szerokich planach."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "By wyjaśnić to zjawisko Kuleszow posłużył się metaforą płota: idąc obok pomalowanego płota o długości 15 km, na którym kolory rozkładają się po kolei 5 km zielony, 5 km czerwony, i 5 km niebieski, przechodzień nie będzie w stanie zaobserwować w jakiej relacji do siebie są te kolory; z kolei kolory zmieniające się w krótkich odstępach, co metr, miały zagwarantować, że zauważy on jak ze sobą harmonizują. Analogicznie, w filmie należy posługiwać się krótkimi i różnorodnymi ujęciami."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Od tamtej pory poświęcił się badaniom nad montażem i realizował filmy na sposób amerykański. Dopiero w 1928 spisał swoje doświadczenia związane z montażem i reżyserią w książce Sztuka filmowa."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Kuleszow najbardziej znany jest z szeregu eksperymentów montażowych przeprowadzonych w latach 1919-1922, w których weryfikował swoje tezy, w warunkach ciągłego niedoboru taśmy podczas komunizmu wojennego. Większość z nich nie zachowała się do dzisiaj, a treść ich znamy jedynie z lakonicznych relacji Kuleszowa i Pudowkina:"}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "Eksperyment, w którym za pomocą montażu wykreowano nieistniejącą przestrzeń. Brali w nim udział aktorzy Aleksandra Chochłowa i Leonid Oboleński. Kuleszow zmontował szereg ujęć: Chochłowa idąca ulicą Pietrowka w Moskwie, Oboleński przechadzający się nad rzeką Moskwą, spotkanie obydwu postaci na preczistienskim bulwarze, uścisk dłoni na tle pomnika Mikołaja Gogola, wejście schodami cerkwi Chrystusa Zbawiciela oraz specjalne ujęcie dokumentalne Białego Domu. W efekcie widz interpretował tą scenę jako dziejącą się w jednej przestrzeni, w której Chochłowa i Oboleński spotykają się w Moskwie, a następnie wchodzą po schodach do Białego Domu w Waszyngtonie. Eksperyment, w którym wykreowano nieistniejącego człowieka. Kuleszow ukazał w nim malującą się dziewczynę siedzącą przed lustrem. Sfilmował kolejno: usta jednej kobiety, nogi drugiej, plecy trzeciej, oczy czwartej. Po zmontowaniu scena sprawiała wrażenie, że sfilmowana została jedna kobieta, nie cztery. Eksperyment udowadniający, że ukazanie stanu psychicznego bohaterów zależne jest od montażu (patrz: efekt Kuleszowa). Kuleszow wpadł na pomysł przeprowadzenia tego typu doświadczenia podczas oglądania komedii Dowódca brygady, Iwanow Aleksandra Razumnego. W jednej z zabawnych scen wiszący na ścianie portret Lenina sprawiał wrażenie, jakby się uśmiechał, pomimo że w rzeczywistości przedstawiony wyraz twarzy był poważny. Z tej obserwacji Kuleszow wywnioskował, że odbiór przez widza gry aktorskiej jest zależny od kontekstu. Jak podaje Wsiewołod Pudowkin, montując ze sobą ujęcia beznamiętnej twarzy Iwana Mozżuchina kolejno z kadrami przedstawiającymi talerz zupy, trumnę i bawiącą się dziewczynkę udowodnili, że widz sam przypisuje jej pewne emocje."}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "1918 Niedokończona pieśń miłości (Песнь любви недопетая) 1918 Projekt inżyniera Prajta (Проект инженера Прайта) 1919 Święto III Międzynarodówki 1919 Ekshumacja prochów Siergija Radonieżskiego w Troicko-Siergiewskiej ławrze 11 kwietnia 1919 roku 1919 Inspekcja komisji WCIK Guberni Twerskiej 1919 Ural – na froncie Kołczaka 1920 Pierwszy maja 1920 roku w Moskwie – czyli – Wszechrosyjski czyn społeczny 1 maja 1920 roku 1920 Na czerwonym froncie (На красном фронте), nie zachował się 1921 Eksplozja magazynów amunicji w Horszewie w styczniu 1921 roku 1921 Pogrzeb Piotra Aleksiejewicza Kropotkina 1923 Kaukaskie wody mineralne 1924 Niezwykłe przygody Mister Westa w krainie bolszewików (Необычайные приключения мистера Веста в стране большевиков) 1925 Promień śmierci (Луч смерти) 1926 Według prawa (По закону) 1927 Wasza znajoma (Ваша знакомая) 1929 Wesoły kanarek (Веселая канарейка) 1930 Dwóch Buldi (Два-бульди-два) 1930 Parowóz B1000 (Паровоз Б1000), nieukończony 1931 Fabryka kiszek (Фабрика Кишок) 1931 Czterdzieści serc (Сорок сердец) 1933 Horyzont (Горизонт) 1933 Wielki pocieszycielPolski tytuł ekranowy: Wielki czarodziej (Великий утешитель) 1934 Dochunda (Дохунда) 1940 Sybiracy (Сибиряки) 1940 Zdarzenie na wulkanie (Случай в вулкане) 1942 Przysięga Timura (Клятва Тимура) 1943 Nauczycielka Kartaszewa (Учителница Карташева) 1943 My z Uralu (Мы с Урала)"}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "1917 Król Paryża (Корол Парижа), reż. Jewgienij Bauer 1917 Ku szczęściu (За счастем), reż. Jewgienij Bauer 1917 Czarna miłość (Чорная любов), reż. Boris Striżewski"}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "1929 Książka z klamerkami (Дело з застёжками), reż. Aleksandra Chochłowa 1930 Sasza (Саша), reż. Aleksandra Chochłowa 1931 Zabawki (Игрушки), reż. Aleksandra Chochłowa"}, {"title": "Lew Kuleszow", "text": "1916 Teresa Raquin (Тереза Ракен), niezrealizowany 1917 Alarm (Набат), reż. Jewgienij Bauer 1917 Król Paryża (Корол Парижа), reż. Jewgienij Bauer 1917 Ku szczęściu (За счастем), reż. Jewgienij Bauer 1917 Cienie miłości (Теньи Любви), reż. Andriej Gromow 1917 Trzy dni życia (Жизнь трех дней), reż. Andriej Gromow 1917 Czarna miłość (Чорная любов), reż. Boris Striżewski 1917 Bulwar Słotny (Сляков Булварная), reż. nieznany 1917 Karierowiczka (Кареристка), reż. Boris Czajkowski 1918 Miss Mary - albo Człowiek, który zabił (Мисс Мэри - или Человек, которий убил), reż. Borys Czajkowski"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak powstają mniejsze spory?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mikrosporogeneza", "text": "Mikrosporogeneza – proces powstawania mikrospor u paprotników różnozarodnikowych i roślin nasiennych."}, {"title": "Mikrosporogeneza", "text": "U roślin nasiennych mikrosporogeneza zachodzi w komorze pyłkowej pylnika. Rozpoczyna się podziałem mejotycznym diploidalnych komórek tkanki archesporialnej (mikrosporocytów, czyli komórek macierzystych mikrospor). Na początku mejozy mikrosporocyty izolują się od tapetum. Poprzez nawarstwianie się otoczki kalozowej zerwaniu ulegają także połączenia cytoplazmatyczne między nimi. Po mejozie i cytokinezie z każdej komórki archesporialnej powstają cztery haploidalne komórki, tworzące tetradę mikrospor. Następnie ściany kalozowe ulegają hydrolizie, a na każdej mikrosporze powstaje nowa ściana – sporoderma."}, {"title": "Mikrosporogeneza", "text": "Po zakończeniu mikrosporogenezy u roślin nasiennych zaczyna się rozwijać gametofit męski. Jądro mikrospory dzieli się mitotycznie – jedno z jąder potomnych należy do dużej komórki wegetatywnej, drugie do mniejszej komórki generatywnej, z której po kolejnym podziale mitotycznym powstają dwa jądra plemnikowe."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która książka była pierwszym pocztem papieży?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Liber Pontificalis", "text": "Liber Pontificalis (łac. Księga papieży) – pierwsza książka zawierająca biografie papieży od czasów św. Piotra do XV wieku."}, {"title": "Liber Pontificalis", "text": "Po raz pierwszy historia papiestwa została spisana w VI wieku, za pontyfikatu Bonifacego II. Zbiór ten zawierał informacje o pochodzeniu kolejnych papieży oraz w przybliżeniu lata sprawowania urzędu biskupa Rzymu od św. Piotra do Feliksa III. Początkowo skromne informacje na temat pontyfikatów z czasem były uzupełniane o ustalenia liturgiczne czy dekrety z zakresu dyscypliny. Do czasu pontyfikatu Anastazego II w IV wieku, informacje Liber Pontificalis są lakoniczne i niepewne. Po śmierci Bonifacego II spis ten był nadal aktualizowany aż do czasów Hadriana II i Stefana V i potem do Marcina V, z wyjątkiem tzw. ciemnego stulecia."}, {"title": "Liber Pontificalis", "text": "Kwestia autorstwa tego dzieła nie jest do końca wyjaśniona. Jednym z pierwszych autorów był najprawdopodobniej św. Hieronim ze Strydonu, który, jak wynika z korespondencji pomiędzy nim a Damazym I, opisał wszystkich papieży do czasu Damazego I. Szesnastowieczny historyk Onofrio Panvinio twierdził, że jednym z autorów był antypapież Anastazy, lecz pogląd ten został obalony w XVII wieku. Autorem, który znacznie rozszerzył Liber Pontificalis był XIII-wieczny arcybiskup gnieźnieński Marcin z Opawy. Niektóre źródła podają, że swój wkład w rozwój Liber Pontificalis mieli także wczesnochrześcijańscy kronikarze: Święty Hegezyp, Euzebiusz z Cezarei i Ireneusz z Lyonu. Współczesne wydania zostały w większości opracowane na podstawie badań francuskiego księdza Louisa Duchesne'a oraz niemieckiego historyka Theodora Mommsena."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd wzięła się nazwa choroby Christmasa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Choroba Christmasa", "text": "Choroba Christmasa, hemofilia B (ang. Christmas disease, haemophilia B) – choroba z grupy hemofilii spowodowana genetycznie uwarunkowanym niedoborem IX czynnika krzepnięcia krwi. Eponimiczna nazwa choroby pochodzi od nazwiska pierwszego pacjenta u którego ją rozpoznano, pięcioletniego Stephena Christmasa (1947-1993). Ponadto, opis choroby znalazł się w świątecznym wydaniu British Medical Journal."}, {"title": "Choroba Christmasa", "text": "Choroba występuje z częstością 1:40 000 urodzeń, stanowiąc 15-20% wszystkich przypadków hemofilii. Chorują wyłącznie mężczyźni."}, {"title": "Choroba Christmasa", "text": "Choroba spowodowana jest mutacjami w genie kodującym białko IX czynnika krzepnięcia w locus Xq27.1-q27.2."}, {"title": "Choroba Christmasa", "text": "Obraz kliniczny jest podobny jak w hemofilii A. Wyróżniamy: postać ciężką, gdy stężenie czynnika IX w osoczu 5% normy."}, {"title": "Choroba Christmasa", "text": "Leczenie polega na suplementacji czynnika IX. Ponieważ jego okres półtrwania wynosi około 24 godzin, wystarczające jest podanie preparatu raz na dobę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie jest przechowywany Wielki Zwój Izajasza – jeden z najstarszych rękopisów qumrańskich?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "1QIsaa", "text": "1QIsaa (znany również jako Wielki Zwój Izajasza) – jeden z siedmiu zwojów znad Morza Martwego odkrytych w Qumran w 1947 roku. Jest to rękopis spisany na pergaminie pochodzący z około 125 roku p.n.e. co sprawia, że jest to również jeden z najstarszych rękopisów z Qumran. "}, {"title": "1QIsaa", "text": "1QIsaa jest największym i zarazem jednym z najlepiej zachowanych zwojów spośród wszystkich rękopisów biblijnych. Jest również jedynym prawie kompletnym zwojem z Qumran. Zwój ten składa się z 17 arkuszy pergaminu co daje łączną długość 734 cm przy szerokości sięgającej do 28 cm. Zawiera wszystkie 66 rozdziałów biblijnej Księgi Izajasza spisanych w 54 kolumnach po 31 linijek na kolumnę i do około 50 liter na linijkę. Zwój ten jest o tysiąc lat starszy niż najstarsze rękopisy Biblii hebrajskiej znane przed odkryciem w Qumran."}, {"title": "1QIsaa", "text": "Wersja tekstu generalnie jest zgodna z tekstem masoreckim oraz uważanym za wzorcowy tekstem Kodeksu z Aleppo. Zawiera jednak wiele wariantów tekstowych, przykładów alternatywnej pisowni, błędów kopisty oraz poprawek. Różnice te nie mają znaczenia dla przekazu tekstu gdyż dotyczą zmian w pisowni i wymowie jakie zachodziły na przestrzeni wieków. W odróżnieniu od większości biblijnych rękopisów z Qumran wykazuje wyjątkowo pełny zakres ortografii ukazując obowiązujący tekst hebrajski w okresie Drugiej Świątyni."}, {"title": "1QIsaa", "text": "Zwój Izajasza wraz z Kodeksem Gminnym, komentarzem Habakuka oraz Apokryfami Genesis został sprzedany przez Beduinów będącemu członkiem Kościoła syryjskiego handlarzowi antyków z Betlejem. Ten sprzedał zwoje Anastazemu Samuelowi, metropolicie syryjskiego Kościoła prawosławnego, rezydującemu we Wschodniej Jerozolimie w syryjskim monasterze św. Marka. Samuel drogą lotniczą wywiózł je do Stanów Zjednoczonych z nadzieją na sprzedaż. Po pięciu latach, nie znalazłszy kupca, opublikował 1 czerwca 1954 roku ogłoszenie w The Wall Street Journal, w którym oferował sprzedaż czterech zwojów znad Morza Martwego. Na to ogłoszenie, ktoś zwrócił uwagę Jigaelowi Jadinowi. W końcu zwój Izajasza wraz z trzema innymi dzięki pomocy handlarzy został zakupiony przez izraelskiego archeologa Jigaela Jadina za sumę 250 000 dolarów w 1954 roku, który przywiózł go z powrotem do Izraela. Podobnie jak ponad 200 innych fragmentów zwojów znad Morza Martwego zwój ten, znajduje się teraz w Jerozolimie w Sanktuarium Księgi należącym do Muzeum Izraela (HU 95.57/27). "}, {"title": "1QIsaa", "text": "W Qumran znaleziono również około 20 innych rękopisów Księgi Izajasza, jeden został też znaleziony dalej na południe od Qumran w jaskini ''Wadi Muraba'at. Znaleziono także sześć peszarim (hebr. פשר, interpretacje, komentarze) tej księgi. Pozwoliło to na odtworzenie pełnego tekstu Księgi Izajasza przekazywanego w II wieku p.n.e. I tak przykładowo wersety Iz 2,9b.10 nieobecne w zwoju 1QIsaa zostały uzupełnione na podstawie zwojów znalezionych w grocie 4: 4QIsaa, 4QIsab''."}, {"title": "1QIsaa", "text": "Księga Izajasza jest także często cytowana w innych zwojach zarówno literackich jak i religijnych włączając w to również Nowy Testament. Jest ona również zgodna z oczekiwaniami mesjańskich wierzeń społeczności żyjącej w Qumran gdyż Księga Izajasza znana jest z przepowiedni dotyczących wyroku Boga oraz pocieszenia a także wizji końca dni i przyjścia Królestwa Bożego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywa się prawdopodobnie najstarszy żywy organizm w Europie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cis z Llangernyw", "text": "Cis z Llangernyw (ang. Llangernyw Yew) − okaz cisa pospolitego rosnący przy kościele św. Dygaina we wsi Llangernyw w hrabstwie Conwy w Walii, liczący przynajmniej cztery tysiące lat."}, {"title": "Cis z Llangernyw", "text": "Ocena wieku drzew tego gatunku jest niezwykle trudna, ale szacuje się, że okaz rosnący w Llangernyw ma pomiędzy cztery a pięć tysięcy lat. Jest to jedno z najstarszych znanych żyjących drzew na świecie i najstarsze lub drugie najstarsze (po cisie z Fortingall którego wiek jest oceniany na dwa do pięciu tysięcy lat) w Europie. Drzewo zaczęło rosnąć w epoce brązu i nadal zdrowo rośnie i rozwija się. W odróżnieniu od wielu innych starych drzew nie jest otoczone żadnymi murami i turyści mogą je oglądać bez żadnych przeszkód."}, {"title": "Cis z Llangernyw", "text": "Cis z Llangernyw znajduje się na liście 50 Znaczących Brytyjskich Drzew (50 Great British Trees)."}, {"title": "Cis z Llangernyw", "text": "Według miejscowej legendy drzewo zamieszkuje zły duch, znany jako Angelystor, który w noc Halloween przepowiada mieszkańcom wioski, czyja śmierć nadchodzi w najbliższym roku."}, {"title": "Cis z Llangernyw", "text": "Old Tjikko - genet świerka pospolitego rosnący w Szwecji mający ponad 9,5 tys. lat."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy oddano do użytku przechodzącą przez Mińsk Mazowiecki Kolej Warszawsko-Terespolską?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk Mazowiecki – miasto i gmina we wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu mińskiego i gminy wiejskiej Mińsk Mazowiecki. Według danych z 2008 Mińsk zamieszkiwało 38 181 mieszkańców. Pod względem gęstości zaludnienia zajmowało 11. miejsce w Polsce. Zaliczane do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miasto położone jest w odległości 38 km od centrum Warszawy. Stanowi ono lokalne i ponadlokalne centrum gospodarcze (rozwinięte handel, usługi i przemysł), edukacyjne (szkoła wyższa, 6 szkół średnich, uniwersytet trzeciego wieku), militarne (baza lotnicza, żandarmeria i wojskowa komenda uzupełnień), kulturalne (dom kultury, szkoła artystyczna, 2 biblioteki, 2 muzea, towarzystwo historyków), ale przede wszystkim jest miejscem zamieszkania i wypoczynku wielu ludzi pracujących w Warszawie."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Historia Mińska sięga ponad sześciuset lat. Od 1421 miejscowość posiada prawa miejskie. W XIX wieku, i do II wojny światowej miasto było zamieszkane przez dużą społeczność żydowską, obecnie został po niej tylko cmentarz i jeden z największych kamieni w Treblince. W Mińsku znajduje się kilkanaście obiektów wpisanych na listę zabytków oraz całe obszary zabudowy chronione przez plan zagospodarowania przestrzennegohttp://www.kobidz.pl/app/site.php5/article/1469/3159.html Rejestr Zabytków Nieruchomych [data dostępu 15.02.2008]; http://www.minsk-maz.pl/66,zabytki-miasta.html Urząd Miasta [data dostępu 12.01.2008]; http://www.zabytki.minskmaz.com.pl/ Inna strona [data dostępu 12.01.2008]."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk leży na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej we wschodniej części województwa mazowieckiego. Geograficznie jest to Nizina Południowopodlaska, a historycznie i kulturowo Mazowsze."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Według Google Maps odległości drogowe wynoszą 40,3 km do centrum Warszawy (kierunek zachodni) i 50,2 km do Siedlec (kierunek wschodni). Odległości kolejowe wynoszą odpowiednio ok. 40 km (Warszawa Śródmieście) i ok. 52 km (Dworzec w Siedlcach)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Odległość do miast w powiecie mińskim wynoszą: do Sulejówka 27 km, do Halinowa 17 km, do Kałuszyna 16,5 km. Bliżej niż Śródmieście znajdują się jeszcze: Otwock (30 km) i Józefów (29 km) oraz Wołomin (37 km) i Ząbki (38 km)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Odległość drogowa do Lublina wynosi 140 km, do Brześcia 162 km, a do Białegostoku 180 km."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk leży na wysokości 147 m n.p.m. Jego powierzchnia jest płaska z wyjątkiem głęboko wciętej doliny rzeki Srebrnej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Srebrna jest jednym z nielicznych cieków wodnych na terenie miasta. Mińsk leży w dorzeczu Wisły."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na terenie miasta znajduje się 13 pomników przyrody (głównie dęby), zaś tuż za miastem, niedaleko dworca kolejowego jeden z najstarszych okazów sosny w Polsce."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Wszystkie części miasta znajdują się blisko terenów zielonych (do 5 minut spaceru). Można wyróżnić dwa główne typy zieleni. Pierwszy to tereny leśno-parkowe reprezentowane przez Park im. Rodziny Dernałowiczów (w centrum miasta) i Leśnictwo Stankowizna (przy południowej granicy). Drugi to łąki, z niewielkimi lasami, wchodzące w skład Mińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; znajdują się one w południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części Mińska. Dodatkowo po całym mieście rozrzucone są kompleksy ogrodów działkowych."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miasto otoczone jest w większości przez użytki rolne, sukcesywnie przekształcane jednak pod zabudowę mieszkaniową."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miasto cechuje klimat umiarkowany chłodny, przy czym stosunkowo duże zachmurzenie."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Nazwa Mińska pochodzi od rzeki Mieni, której nazwa jest z kolei związana ze słowem \"mienić\". Przymiotnik \"Mazowiecki\" ma odróżniać miasto od Mińska na Białorusi."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miasto w czasie swojej historii kilkukrotnie zmieniało nazwę (w średniowieczu wynikało to bardziej z rozwoju języka polskiego niż rzeczywistych zmian). Początkowo osada zwana była różnie – Mieńsk, Mensk i Mińsk, jednak w momencie zlokalizowania tu miasta w 1421 nadano mu nazwę Mińsk. Nazwa ta przetrwała do 1868, kiedy to władze carskie zmieniły ją na Nowomińsk. Dzisiejsza nazwa została natomiast nadana miastu 7 lipca 1916."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Dopuszczalnym urzędowo skrótem jest \"Mińsk Maz.\". Mieszkańcy stosują także \"MMz\" (jest to oficjalny skrót nazwy stacji kolejowej)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W większości innych języków nazwę zapisuje się tak samo jak w polskim. Z innych zapisów można wymienić נאוואמינסק w języku jidysz (mieszkało tu wielu Żydów) i Миньск-Мазовецки w rosyjskim (przez miasto przechodzą szlaki komunikacyjne na wschód)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Herbem Mińska jest Leliwa, a patronem Jan Chrzciciel."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk Mazowiecki otrzymał prawa miejskie 29 maja 1421 roku. Prawa te nadał książę mazowiecki Janusz I Starszy, a pierwszym właścicielem był Jan z Gościeńczyc herbu Prus III. Już w 1422 rozpoczął działalność kościół parafialny (w miejscu obecnego kościoła, przy Starym Rynku). XV i XVI wiek to szybki rozwój miasta i powstanie sąsiedniego Sendomierza."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Gorszym czasem dla miasta był XVII i XVIII wiek (m.in. agraryzacja i potop szwedzki)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W lipcu 1816 Mińsk stał się stolicą obwodu stanisławowskiego. Od tej pory, z przerwą w latach 1975-1999, jest siedzibą powiatu."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W czasach powstania listopadowego i powstania styczniowego okolice Mińska były terenem licznych potyczek. W 1867 oddano do użytku Kolej Warszawsko-Terespolską (całą linię). Od 1870 roku właścicielami miasta byli Doria Dernałowiczowie. W 1899 powstała fabryka maszyn (obecny FUD – Fabryka Urządzeń Dzwigowych)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Podczas wojny polsko-bolszewickiej, 17 sierpnia 1920 roku, miało tu miejsce połączenie sił polskich (po kulminacyjnym momencie bitwy). W tym czasie właściciele miasta gościli Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera i Charlesa de Gaulla. W Mińsku stacjonował 7 Pułk Ułanów Lubelskich, który odegrał dużą rolę w przewrocie majowym i bohatersko walczył w wojnie obronnej 1939. Mieszkała tu duża społeczność żydowska, która była ofiarą prześladowań."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W czasie II wojny światowej Armia Krajowa i Gwardia Ludowa prowadziły w Mińsku działalność. Niemcy doprowadzili do niemal całkowitej eksterminacji mińskich Żydów. Po opuszczeniu miasta przez okupanta AK przejęło nad nim kontrolę 30 lipca 1944, ale nazajutrz weszła Armia Czerwona. W nocy z 2 na 3 marca 1945 roku, NKWD zamordowało 7 przedstawicieli mińskiej elity, w tym burmistrza Hipolita Konopkę."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W 1945 liczy jedynie 10,5 tys. mieszkańców, w 1971 24,7 tys., w 1992 34 tys., a w 2006 37,5 tys. W okresie od 1 czerwca 1974 do 1 stycznia 1999 nie istnieje powiat miński zaś Mińsk wchodzi w skład woj. siedleckiego. W roku 1984 dokonano ostatniego dużego powiększenia miasta, m.in. o Kędzierak i Anielinę."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Zachowany został układ przestrzenny dwóch średniowiecznych osad handlowych (Mińsk i Górki), w których ulice wychodzą z narożników rynków, oraz renesansowego miasta (Sendomierz, 1549-1695), gdzie główna ulica wychodzi ze środka południowej pierzei rynku. Układ ten jest chroniony przez plan zagospodarowania przestrzennego."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": " Pałac Dernałowiczów wraz z zespołem parkowym "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Prawdopodobnie w XVI w miejscu pałacu stał już dworek. W rejestrze zabytków sam pałac jest oznaczony jako XVII-wieczny, został przebudowany w XIX wieku, a w XX przechodził remonty które doprowadziły go do obecnego, idealnego stanu."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Od 1867 wokół pałacu rozwijany był park. Obecnie Park im. Rodziny Dernałowiczów."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Cały zespół parkowo-pałacowy znajduje się na północ od Starego Rynku i Placu Kilińskiego przy ul. Warszawskiej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": " Kościół rzymskokatolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Kościół w miejscu XV-wiecznego. Zbudowany w XVI wieku, zniszczony i odbudowany w XVII, przebudowany w latach 1908-1912. Znajduje się na północnej pierzei pierwotnego (średniowiecznego) rynku. Po przebudowie kościół jest neobarokowy."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Zabytkami są również elementy wyposażenia (główny ołtarz, krucyfiks, dwa ołtarze boczne, chrzcielnica, dwa feretrony i kropielnica) oraz cmentarz z nagrobkami z XIX wieku."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Świątynia mariawicka pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wybudowana została w latach 1908-1911 w stylu neogotyckim z czerwonej cegły. Kościół konsekrowany został 8 września 1911 roku przez biskupa Jana Marię Michała Kowalskiego. Podczas II wojny światowej Niemcy urządzili w kościele magazyn zbożowy. Po wojnie świątynia została gruntownie wyremontowana i rekonsekrowana. "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Kościół to trzynawowa świątynia na planie krzyża łacińskiego zwieńczona czworoboczną wieżą. We wnętrzu znajduje się jeden ołtarz przeznaczony do odprawiania mszy trydenckiej oraz obrazy: Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, Najświętszego Serca Jezusowego i św. Marii Franciszki Kozłowskiej. Na ścianach prezbiterium namalowane są anioły i symbole eucharystyczne."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "klasycystyczny budynek dawnego starostwa z XIX wieku, na Placu Kilińskiego – 7 lipca 1816 roku Mińsk stał się siedzibą obwodu stanisławowskiego w woj. mazowieckim, budynek szkoły z XIX wieku na ul. Warszawskiej – obecnie siedziba ZNP, empirowy zajazd pocztowy z XIX wieku na ul. Warszawskiej, nadal pełniący swoją pierwotną funkcję, ruiny dworku M.E. Andriollego na ul. Warszawskiej, zabudowa mieszkalna po przeciwnej stronie stacji kolejowej (ul. Sosnkowskiego): dom K. Rudzkiego z 1880 roku – budynek prywatny, willa dr Jana Huberta z początku XX wieku – budynek ten obecnie przechodzi kapitalny remont (rozebrano go do gołych murów), w przyszłości będzie jedną z dwóch siedzib Muzeum Ziemi Mińskiej, dom i oficyna z 1922 na ul. Pięknej, będące siedzibą Wojskowej Komendy Uzupełnień, cmentarz żydowski na ul. 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, podobnie jak inne kirkuty dewastowany."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": " Inne budynki chronione przez plan zagospodarowania przestrzennego "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "szpital z początku XX wieku na ul. 1 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, Pałac Łubieńskich z II połowy XIX wieku przy ul. Stefana Okrzei – główna siedziba Muzeum Ziemi Mińskiej, pozostałości koszar wojskowych przy ul. Warszawskiej, cmentarz żołnierzy radzieckich przy ul. Warszawskiej, budynek z lat 50' XX wieku przy ul. Armii Ludowej – obecnie bank, Pomnik Konstytucji 3 Maja przy ul. Kazikowskiego, budynki szkolne: szkoła przy ul. Pięknej (budynek gimnazjum z 1903, budynek liceum z lat 30' XX wieku) – Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Polskiej Macierzy Szkolnej, szkoła przy ul. Kościuszki (budynek z lat 90' XIX wieku) – Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące i Gimnazjum, szkoła przy ul. Kopernika (budynek z lat 30' XX wieku) – Szkoła Podstawowa nr 1 i Gimnazjum Miejskie nr 1, zabudowa mieszkalna (stan na 2004, część z nich grozi zawaleniem lub już się zawaliła): domy drewniane przy ulicach: Armii Ludowej (1), Daszyńskiego (10), Kazikowskiego (8), Klonowej (3), Kościelnej (8), Kościuszki (3), Kresowej (1), Wyszyńskiego (6), Małopolskiej (2), Okrzei (6), Osiedlowej (6), Parkowej (1), Smoleńskiego (2), Piłsudskiego (14), Świętokrzyskiej (1), Warszawskiej (18), domy murowane lub drewniano-murowane przy ulicach: Plac Kilińskiego (2), Kościelnej (2), Kościuszki (2), Polowej (1), Siennickiej (1), Piłsudskiego (1), Świętokrzyskiej (1), Warszawskiej (6)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Kilka budynków miałoby obecnie status zabytku: cerkiew, rozebrana w 1936 ze względu na brak wiernych, pozostało ogrodzenie, synagoga, zniszczona przez Niemców, dworzec kolejowy w stylu barokowym, zbombardowany przez Niemców w 1939 roku."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Lista pomników i miejsc pamięci narodowej znajdujących się Mińsku Mazowieckim: Pomnik Niepodległości, Pomnik Szarych Szeregów, Pomnik Powstańców 1863, Pomnik-Gołąb Pokoju, Pomnik 1PLM Warszawa (lotników), Pomnik Ojca Świętego Jana Pawła II, Pomnik Mikołaja Kopernika, Pomnik Władysława Andersa, Pomnik nauczycieli i organizatorów tajnego nauczania"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Głazy upamiętniają: uczniów poległych za wolność ojczyzny w 1920, jeńców sowieckich, Kasztankę – klacz Józefa Piłsudskiego, gen. Zygmunta Piaseckiego i Powstanie Warszawskie."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Tablicami uczczono pamięć: rodziny Sażyńskich, pomordowanych przez NKWD, Armii Krajowej (działającej w Mińsku, 2 tablice), ofiar hitlerowców (3 tablice)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk posiada kilka znaczących skwerów i placów: plac Stary Rynek – średniowieczny rynek przerobiony został częściowo na parking, a częściowo na niewielki skwer. Do zalet tego miejsca należy widok na zabytkowy kościół i park. Wadą jest położenie tuż przy ruchliwej ul. Warszawskiej. plac Kilińskiego – rynek renesansowy. Częściowo również znajduje się blisko ul. Warszawskiej, ale jest znacznie większy. Duża jego część, blisko ulicy, została zalesiona oddzielając mniejszy plac i tworząc z niego często odwiedzane miejsce. Skwer nadaje się do organizacji publicznych uroczystości, które faktycznie miały miejsce w kwietniu 2005 roku. plac Konstytucji – plac przy ul. Konstytucji 3 Maja. Składa się z Ronda Hallera oraz fontanny miejskiej wraz z otoczeniem. Od wyżej wymienionych odróżnia się mniejszym zalesieniem i nowoczesną zabudową. Ten skwer jest zwykle wykorzystywany do publicznych uroczystości. plac Lotników (wcześniej Wolności) – średniowieczny rynek z Pomnikiem Lotników. kilka mniejszych placów i skwerów znajduje się przy konkretnych budynkach jak Pałac Łubieńskich (z fontanną), Willa dr Jana Huberta, Kościół pw. św. Antoniego czy Zespół Szkół Zawodowych nr 1 (obok placu Konstytucji najczęściej wykorzystywany do publicznych uroczystości)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W 2006 roku działały w Mińsku 4003 firmy, w 96,6% prywatne. Dominuje sektor handlowy (łącznie z usługami naprawczymi, 1340 podmiotów), a następnie obsługi nieruchomości i firm (630), budownictwa (498) i przetwórstwa przemysłowego (393)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na jeden bank przypada mniej niż 4 tysiące mieszkańców, identyczna jest sytuacja ze sklepami wielkopowierzchniowymi. Przy czym zarówno banki jak i sklepy obsługują również dużą część mieszkańców powiatu."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miejsca o największej powierzchni handlowej to Targowisko Miejskie i znajdujące się niedaleko miasta \"CH Carrefour Mińsk Mazowiecki\"."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Swoje siedziby mają tutaj deweloperzy działający zarówno na rynku lokalnym jak i w Warszawie. Dużo jest także firm budowlanych (razem 498 podmiotów)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W mieście działają 3 hotele, oraz wiele punktów gastronomicznych od restauracji po tanie puby (razem 91 podmiotów)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Z licznych firm transportowych, obsługujących mieszkańców, swoją siedzibę ma tu jedynie PKS w Mińsku Mazowieckim."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Największym przedstawicielem lokalnego przemysłu i usług jest firma ZNTK \"Mińsk Mazowiecki\" zajmująca się obsługą taboru PKP i Kolei Mazowieckich."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Zakłady typowo przemysłowe zajmują się produkcją urządzeń dźwigowych (Fabryka Urządzeń Dźwigowych), artykułów bawełnianych (Harper Hygienics), obuwia dziecięcego (Bartek) i folii."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na 2008 zaplanowano wydatki w wysokości 86 mln zł i przychody w wysokości 82,2 mln zł. Deficyt budżetowy pokryty jest w całości przez oszczędności."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Największe wydatki to inwestycje w dziedzinie transportu i łączności (10%), wynagrodzenie pracowników oświaty (9,1%), inwestycje w dziedzinie kultury (7,4%), świadczenia rodzinne (7,3%), dotacja dla przedszkola (6,1%) oraz inwestycje w dziedzinie kultury fizycznej i sportu (5,5%)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Ogółem inwestycje stanowią około 28% budżetu miasta."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Działające od 1990 roku Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej posiada 4 kotłownie o łącznej mocy ponad 30 MW, przy czym większość uzyskuje się z miału węglowego."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (1992) posiada 7 studni, 2 stacje uzdatniania wody, nowoczesną oczyszczalnię ścieków otwartą w listopadzie 2005 roku oraz sieć wodociągów i kanalizacji obejmującą całe miasto i kilka wsi."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Modernizacją i budową dróg zajmuje się działający od 1994 Zarząd Dróg Miejskich."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej nie posiada obecnie wystarczających zasobów mieszkaniowych jednak w najbliższych latach (od 2007) zarezerwowano na inwestycje w mieszkania socjalne po 2 mln zł z rocznego budżetuPlan Rozwoju Lokalnego, opracowanie Inwest Consulting S.A. na podstawie danych Urzędu Miasta w Mińsku Mazowieckim. http://minsk-maz.pl/aktualnosci/prl.pdf PDF (12.01.2008)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku znajduje się jedna instytucja publiczna o zasięgu subregionalnym. Jest to biuro terenowe Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie. Obejmuje ono swoim zasięgiem wschodnią część województwa."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Z granicami powiatu nie pokrywa się także zasięg Wojskowej Komendy Uzupełnień i Nadleśnictwa Mińsk"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Znajdują się tutaj wszelkie instytucje powiatowe (Starostwo, Powiatowy Inspektorat Weterynarii, Sanepid, Urząd Pracy), a także Urząd Skarbowy, Sąd i Prokuratura Rejonowa oraz rejonowy oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Do instytucji o mniejszym zasięgu należą Urząd Miasta, Urząd Gminy (gmina Mińsk Mazowiecki) i kilka placówek Poczty Polskiej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Pod względem liczby ludności Mińsk jest 12. miastem województwa mazowieckiego (146. w Polsce), a pod względem gęstości zaludnienia 5. (11. w Polsce)http://www.stat.gov.pl/bdr_s/app/dane_cechter.wymiary?p_szuk=mi%F1sk+mazowiecki&p_tery=1905&p_dane=0&p_wyjscie=1 Bank Danych Regionalnych – Mińsk Mazowiecki; http://www.regioset.pl/regio.php?lg=0&mn=7 REGIOset – ranking (12.01.2008); http://www.regioset.pl/gazeta.php?choice=1226 REGIOset – Mińsk Mazowiecki (12.01.2008)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Według GUS 31 grudnia 2006 było w Mińsku zameldowanych 37.544 osoby, a faktycznie zamieszkiwało 37.927. Urząd Miasta podaje liczbę 37.529."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "ImageSize = width:560 height:330 PlotArea = left:70 right:15 top:30 bottom:50 TimeAxis = orientation:horizontal AlignBars = justify  Colors =    id:gray1 value:gray(0.9)   id:blue1 value:rgb(0.5,0.5,1) legend:mężczyźni   id:red1 value:rgb(1,0.5,0.5) legend:kobiety   id:green1 value:rgb(0,1,0) Legend = orientation:horizontal top:330 left:195 TextData ="}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  pos:(20,20) textcolor:black fontsize:S   text:Mińsk Mazowiecki – struktura płci i wieku (BDR, rok 2006)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "DateFormat = yyyy Period = from:-2100 till:2100 ScaleMajor = unit:year increment:300 start:-2100 gridcolor:gray1 PlotData ="}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:70+ color:blue1 width:1    from:-1070 till:0 width:12 text:1070 textcolor:black  fontsize:8px   bar:70+ color:red1 width:1     from:0 till:1492 width:12 text:1492 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:65-69 color:blue1 width:1     from:-573 till:0 width:12 text:573 textcolor:black  fontsize:8px   bar:65-69 color:red1 width:1     from:0 till:842 width:12 text:842 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:60-64 color:blue1 width:1     from:-657 till:0 width:12 text:657 textcolor:black  fontsize:8px   bar:60-64 color:red1 width:1     from:0 till:926 width:12 text:926 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:55-59 color:blue1 width:1     from:-1142 till:0 width:12 text:1142 textcolor:black  fontsize:8px   bar:55-59 color:red1 width:1     from:0 till:1363 width:12 text:1363 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:50-54 color:blue1 width:1     from:-1355 till:0 width:12 text:1355 textcolor:black  fontsize:8px   bar:50-54 color:red1 width:1     from:0 till:1619 width:12 text:1619 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:45-49 color:blue1 width:1     from:-1278 till:0 width:12 text:1278 textcolor:black fontsize:8px   bar:45-49 color:red1 width:1     from:0 till:1419 width:12 text:1419 textcolor:black fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:40-44 color:blue1 width:1     from:-1089 till:0 width:12 text:1089 textcolor:black  fontsize:8px   bar:40-44 color:red1 width:1     from:0 till:1196 width:12 text:1196 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:35-39 color:blue1 width:1     from:-1339 till:0 width:12 text:1339 textcolor:black  fontsize:8px   bar:35-39 color:red1 width:1     from:0 till:1217 width:12 text:1217 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:30-34 color:blue1 width:1     from:-1601 till:0 width:12 text:1601 textcolor:black  fontsize:8px   bar:30-34 color:red1 width:1     from:0 till:1756 width:12 text:1756 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:25-29 color:blue1 width:1     from:-1730 till:0 width:12 text:1730 textcolor:black  fontsize:8px   bar:25-29 color:red1 width:1     from:0 till:1766 width:12 text:1766 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:20-24 color:blue1 width:1     from:-1482 till:0 width:12 text:1482 textcolor:black  fontsize:8px   bar:20-24 color:red1 width:1     from:0 till:1569 width:12 text:1569 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:15-19 color:blue1 width:1     from:-1243 till:0 width:12 text:1243 textcolor:black  fontsize:8px   bar:15-19 color:red1 width:1     from:0 till:1169 width:12 text:1169 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:10-14 color:blue1 width:1     from:-1099 till:0 width:12 text:1099 textcolor:black  fontsize:8px   bar:10-14 color:red1 width:1     from:0 till:1060 width:12 text:1060 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:5-9 color:blue1 width:1     from:-1095 till:0 width:12 text:1095 textcolor:black  fontsize:8px   bar:5-9 color:red1 width:1     from:0 till:933 width:12 text:933 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "  bar:0-4 color:blue1 width:1     from:-1227 till:0 width:12 text:1227 textcolor:black  fontsize:8px   bar:0-4 color:red1 width:1     from:0 till:1143 width:12 text:1143 textcolor:black  fontsize:8px"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na wykresie widać społeczeństwo \"umiarkowanie stare\" (np. dzieci w wieku 0-4 lat jest zdecydowanie więcej niż ludzi w wieku 60-64 lat, ale nie jest to wielokrotność), oraz powojenny wyż demograficzny i jego echa."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Miasto jest zaliczane do tzw. sypialni Warszawy, każdego dnia odjeżdża do stolicy kilkadziesiąt pociągów i około 100 autobusów. W 2005 roku średni dochód na mieszkańca wyniósł 1691,94 zł, nie odbiegając znacząco od sąsiednich miast (Otwock, Wołomin). Według REGIOsetu bezrobocie w powiecie mińskim pod koniec 2006 wynosiło 11,6%. Według GUS w tym samym roku było 1960 bezrobotnych mińszczan na 8993 pracujących, co dawałoby bezrobocie na poziomie 17,9%."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Przez wieki liczba ludności miasta ulegała dużym zmianom. W XVI wieku dochodziła już do 4 tys., by w 1777 wynieść jedynie 456. Później obserwuje się stały wzrost liczby ludności zakłócony jedynie przez II wojnę światową. Trend ten trwa do dzisiaj."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku znajduje się 1 prywatno-katolicka szkoła wyższa."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na terenie miasta działają 2 licea ogólnokształcące (1 powiatowe, 1 prywatno-katolickie) oraz 4 zespoły szkół ponadgimnazjalnych (wszystkie powiatowe). W zespołach tych prowadzone są zarówno oddziały ogólnokształcące jak i profilowane czy zawodowe (m.in. budownictwo, księgowość, mechanika samochodowa, sztuki plastyczne, gastronomia)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Samo miasto jest właścicielem 6 przedszkoli, 4 szkół podstawowych i 5 gimnazjów. Uzupełniają ten stan liczne prywatne przedszkola, gimnazjum powiatowe i gimnazjum prywatno-katolickie."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku znajduje się także Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy i Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Głównymi instytucjami kulturalnymi działającymi na terenie miasta są Miejski Dom Kultury (Pałac Dernałowiczów) i Miejska Szkoła Artystyczna (ul. Armii Ludowej). Obie te instytucje prowadzą działalność polegającą m.in. na organizacji zajęć pozalekcyjnych i wystaw. Z ich obiektów (place i sale MDK oraz sala koncertowa MSA) korzystają także inne instytucjehttp://www.minsk-maz.pl/kultura/mdk.php MDK na stronie UM (12.01.2008); http://www.minsk-maz.pl/kultura/art.php MSA na stronie UM (12.01.2008); http://www.minsk-maz.pl/kultura/tpmm.php TPMM (12.01.2008)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W otwartym w 2010 roku budynku biblioteki (przy Placu Kilińskiego) działają dwie niezależne od siebie instytucje: Miejska Biblioteka Publiczna oraz filia Biblioteki Pedagogicznej im. Heleny Radlińskiej w Siedlach. Ogółem w bibliotekach i filiach prowadzonych przez miasto znajduje się 164.618 woluminów, a w 2006 roku dokonano 155.387 wypożyczeń."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W 2005 roku miastu przyznano Nagrodę im. Kierbedziów w kategorii \"samorządy przyjazne bibliotece\"."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Wszelkimi zagadnieniami związanymi z historią miasta zajmuje się Towarzystwo Przyjaciół Mińska Mazowieckiego (ul. Okrzei). W oparciu o nie (oraz o Muzeum 7. Pułku Ułanów Lubelskich) organizowane jest Muzeum Ziemi Mińskiej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku działało jedno prywatne kino – Światowid (ul. Piłsudskiego / pl. Kilińskiego). Poza działalnością typową dla kina często organizowało przedstawienia teatralne i kabaretowe. Kino zakończyło swoją działalność w 2010 r."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W samym mieście wydawane są 4 prywatne tygodniki lokalne: Co słychać?, Lokalna, Nowy Dzwon i Strefa Mińsk."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Lista imprez odbywających się cyklicznie w Mińsku Mazowieckim: Festiwal Chleba (od 2005) Rajd Weteranów Szos Rock in Mińsk Fest (konkurs, od 2007) koncerty fundacji Dom Muzyki (koncerty kilku gwiazd, do 2006) Festiwal 4M (od 2011)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku znajdują się ruiny dworku Michała Elwiro Andriollego."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Noblista Henryk Sienkiewicz umieścił miasto w książce Pan Wołodyjowski, a także napisał o nim kilka felietonów."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Pisarz Stefan Żeromski pracował jako dróżnik przy stacji w Mińsku Mazowieckim."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": " Stowarzyszenia i organizacje pożytku publicznego "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Hufiec ZHP \"Mazowsze\" w Mińsku Mazowieckim składa się z 19 jednostek i działa na terenie powiatu mińskiego. Komendantem jest harcmistrz Andrzej Soćko. Hufiec wchodzi w skład Chorągwi Mazowieckiej ZHP."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Wyróżniającą miasto organizacją jest Klub Dawnych Motocykli \"Magnet\", który wraz z Domem Kultury organizuje coroczny Rajd Weteranów Szos."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Do otrzymywania 1% podatku uprawnione są następujące organizacje: Mazowieckie Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym Mazovia Mińsk Mazowiecki Mazowieckie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Kulturalnych \"Promotor\" Stowarzyszenie \"Koniczynka\" działające na rzecz dzieci z niepełnosprawnością umysłową Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze – zarząd oddziału w Mińsku Mazowieckim Stowarzyszenie Integracji z Osobami Niepełnosprawnymi \"Dom Muzyki\" Mińskie Towarzystwo Muzyczne Hufiec ZHP \"Mazowsze\" w Mińsku Mazowieckim"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Za sport w mieście odpowiada podlegający mu Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Ośrodek jest też właścicielem (a raczej obsługuje majątek miasta) stadionu przy ul. Sportowej, oraz Aquaparku przy ul. Wyszyńskiego. Aktualnie największą atrakcją organizowaną przez ośrodek jest płatne sztuczne lodowisko (czynne tylko w okresie zimowym) i Aquapark."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Drugą ważną instytucją jest \"Mazovia-ZNTK\", który jest bardzo silnie związany z MOSiR'em jednak formalnie jest osobną instytucją. Prowadzi on przede wszystkim amatorski zespół seniorów w piłce nożnej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Babilon Promotion i Tom Boxing Team organizują gale bokserskie pokazywane m.in. w TVP i Canal+, w tym pojedynki o mistrzostwo świata"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Za ochronę zdrowia w powiecie mińskim odpowiada prowadzony przez ten powiat i finansowany przez NFZ – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mińsku Mazowieckim. ZOZ składa się z izby przyjęć, pogotowia ratunkowego i 6 oddziałów. W szpitalu i przychodni działa 7 pracowni i 23 poradnie. Oddział położniczy został nagrodzony przez Fundację Rodzić po Ludzku."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Część usług w ramach NFZ realizuje także Przychodnia \"Centrum\"."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Poza tym na terenie miasta działają: ambulatorium MSWiA, Caritas (np. okulista), przychodnie specjalistyczne (np. płatny lekarz rodzinny, dentysta, badanie krwi), 15 aptek."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Obecnie w Mińsku i jego okolicach swoje siedziby mają: Żandarmeria Wojskowa Centrum Szkolenia ŻW Oddział Specjalny ŻW w Mińsku Mazowieckim (tzw. antyterroryści) Placówka ŻW w Mińsku Mazowieckim 1 Brygada Lotnictwa Taktycznego (jednostki) 23 Baza Lotnicza w Janowie 1 Eskadra Lotnictwa Taktycznego w Barczącej Wojskowa Komenda Uzupełnień Mińsk Mazowiecki"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W swojej historii miasto było siedzibą następujących jednostek i instytucji: 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego \"Warszawa\" 2 Mińsko-Mazowiecka Brygada Obrony Terytorialnej (lata 90.) Centralny Ośrodek Szkolenia Wojskowej Służby Wewnętrznej (PRL) 7 Pułk Ułanów Lubelskich (II RP) 38 Włodzimierski J.CW. Wielkiego Księcia Michała Mikołajewicza Pułk Liniowy Dragonów (od 1891) – 13 Pułk Ułanów Włodzimierskich (od 1907) – pułk armii rosyjskiej"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Policja współpracuje z Żandarmerią Wojskową, oraz korzysta z systemu monitoringu utworzonego przez miasto i Polskie Linie Kolejowe. Na terenie miasta znajduje się Komenda Powiatowa, z siedzibą na ul. Wyszyńskiego 15/17 i częścią sekcji na ul. Piłsudskiego 44."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińska komenda podlega Komendzie Stołecznej. Dzieli się na 6 sekcji i 1 referat. Sekcja dzielnicowych dzieli miasto na 6 dzielnic."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na wyposażeniu Sekcji Ruchu Drogowego są samochody terenowe, sportowe oraz zwykłe."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W mieście istnieje także straż miejska."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Za bezpieczeństwo pożarowe odpowiada Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, wspomagana przez Ochotniczą Straż Pożarną (3 jednostki na terenie miasta i 7 na terenie gminy), oraz wojsko (lotnisko z możliwością lądowania awaryjnego wszelkich samolotów dysponuje własną strażą pożarną). Komenda posiada nowy sprzęt, w tym 25 metrowy podnośnik."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk znajduje się w diecezji warszawsko-praskiej Kościoła rzymskokatolickiego. Znajdują się tutaj dwa sanktuaria będące siedzibami dekanatów."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Najstarsza parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny istnieje od 1422 roku. Kościół z XVII ma status sanktuarium maryjnego. Proboszcz tej parafii stoi jednocześnie na czele dekanatu Narodzenia NMP obejmującego wschodnią połowę miasta i jego okolic. Sama parafia swoim zasięgiem obejmuje okolice Starego Miasta."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Druga parafia pw. św. Antoniego została erygowana w 1984 roku. Świątynia której budowa trwała kilkanaście lat składa się z dwóch kościołów i kaplicy. Posiada ona status sanktuarium. Proboszcz tej parafii stoi jednocześnie na czele dekanatu św. Antoniego obejmującego zachodnią połowę miasta i jego okolic oraz Gminę Kołbiel. Sama parafia swoim zasięgiem obejmuje centrum oraz zachodnią i północno-zachodnią część miasta."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Wschodnie krańce miasta należą do parafii cywilno-wojskowej erygowanej w latach 90. XX wieku. Południowo-zachodnia część miasta to Parafia św. Jana Chrzciciela. Z północnego krańca miasta jest blisko do Kościoła pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Królewcu."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na terenie miasta znajduje się także kaplica szpitalna, oraz liczne przydrożne kapliczki i krzyże."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Główne organizacje katolickie działające na terenie miasta to Caritas i Siostry Loretanki (katechetki). Działalność oświatową prowadzą zgromadzenia męskie Salezjan (gimnazjum i liceum) oraz Pallotynów (szkoła wyższa)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Od 1907 roku istnieje w Mińsku parafia mariawicka pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Wspólnota mariawicka w Mińsku, należy do diecezji lubelsko-podlaskiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Od 2003 działa tu zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Na początku pierwszej dekady XXI w. powstała w Mińsu Mazowieckim wspólnota mennonitów. Mińsk Mazowiecki jest również siedzibą mennonickiej Fundacji \"Dziedzictwo\", prowadzącej działalność edukacyjną i kulturalną."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Do 1768 roku obowiązywał tu zakaz osiedlania się Żydów, ale już przed II wojną światową stanowili oni ok. połowy mieszkańców miasta. Budynek synagogi znajdował się przy ul. Piłsudskiego, funkcjonowało tu też kilka mniejszych bożnic w innych budynkach."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Społeczność żydowska nie przetrwała wojny i obecnie jedynymi pamiątkami po niej są nieruchomości bez właściciela, zapomniany cmentarz, oraz jeden z największych kamieni w Obozie Zagłady Treblinka IIhttp://www.badacz.org/izrael/zydzi_w_polsce/katalog_mazowsze_minsk.html artykuł na stronie badacz.org (12.01.2008); http://www.zchor.org/minsk.htm strona poświęcona pamięci zamordowanych Żydów (12.01.2008)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W Mińsku Mazowieckim działalność prowadzą również Świadkowie Jehowy – ogółem 3 zbory, z których dwa organizują zebrania na terenie miasta, a jeden korzysta z Sali Królestwa w pobliskiej Hucie Mińskiej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk Mazowiecki to węzeł 2 linii kolejowych, 2 dróg krajowych i 1 drogi wojewódzkiej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Linia kolejowa nr 2 (E20, Berlin-Warszawa-Terespol-Moskwa) łączy stację kolejową Mińsk Mazowiecki bezpośrednio z wieloma miastami. Najwięcej pociągów jeździ do Warszawy (6 pospiesznych, 40 osobowych do centrum i 1 osobowy do Warszawy Wschodniej) i Siedlec (6 pospiesznych i 20 osobowych). Najdalsze jest połączenie z Moskwą."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Linia kolejowa nr 13 ma dla miasta mniejsze znaczenie. Przejeżdżają nią bez zatrzymania m.in. pociągi do Berlina i Kijowa."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W mieście i gminie krzyżują się drogi krajowe oraz wojewódzkie: droga krajowa nr 2 Świecko – Terespol, fragment międzynarodowej drogi  Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Poznań – Świecko Mińsk Mazowiecki – Siedlce – Terespol droga krajowa nr 50 Ciechanów – Ostrów Mazowiecka, tranzytowa obwodnica Warszawy Mińsk Mazowiecki – Grójec – Sochaczew – Ciechanów Mińsk Mazowiecki – Ostrów Mazowiecka droga wojewódzka nr 802 Mińsk Mazowiecki – Seroczyn"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W 2008 roku zakończono projektowanie odcinka autostrady A2 będącego północną obwodnicą miasta, uzyskano także wszystkie zgody oraz rozpoczęto procedurę przetargową. Budowę rozpoczęto 24 sierpnia 2009 r.."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Obecnie w Mińsku znajduje się 14 rond, czyli bardzo dużo jak na miasto poniżej 100000 mieszkańców, w Polsce. Na mapie udostępnionej przez Urząd Miasta naniesione jest 1 kolejne."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Kolejną ciekawostką jest to że do ostatniej modernizacji linii kolejowej nr 2 nie istniało połączenie ulic Sosnkowskiego, Mrozowskiej (była jedynie krótką uliczką przy Siennickiej) i Limanowskiego. Stankowizna, Kędzierak i dzielnica przemysłowa było odcięte od pozostałych części miasta. Można było do nich dojechać przez Stojadła lub Gliniak (gmina Mińsk Mazowiecki)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "PKS w Mińsku Mazowieckim i BAGS zapewniają regularne połączenie z Warszawą (odpowiednio 43 i 45 par autobusów dziennie)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Najbliższy port lotniczy to Warszawa-Okęcie. Gdy zostanie on połączony koleją z centrum Warszawy, dojazd z Mińska, z jedną przesiadką nie powinien trwać dłużej niż 90 minut."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Istniały plany przekształcenia lotniska wojskowego pod Mińskiem w cywilny port lotniczy. Obecnie jednak są plany budowy kilku lotnisk w okolicach Warszawy i nie ma zapotrzebowania na kolejne."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Ok. 10 km na południowy zachód od miasta funkcjonuje prywatne lądowisko Grębiszew."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Tereny mieszkaniowe: 30% Tereny przemysłowe: 6% Drogi, koleje i inne tereny komunikacyjne: 15% Użytki rolne: 29% Lasy: 5% (Park Miejski) Inne: 15% (w tym 3% zurbanizowane)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Wokół miasta znajdują się tereny mieszkaniowe (kilkutysięczne przedmieścia, głównie na północy), tereny usługowo-przemysłowe (na zachodzie), użytki rolne oraz duży kompleks leśny (na południu)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Bloki mieszkalne o maksymalnej wysokości równej 4 piętrom, zaś w pewnych miejscach (np. sąsiedztwo starych budynków) 2 piętrom, stanowią obecnie podstawę zabudowy miasta. Obok siebie występują bloki z różnych okresów (przed socrealizmem, z socrealizmu i nowe). Są także duże obszary zabudowy jednorodzinnej, w tym zaskakująco dużo zachowanych budynków drewnianych (w zainteresowaniu konserwatora zabytków)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Zakłady przemysłowe znajdują się głównie w niewielkiej części miasta, na południe od linii kolejowej."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Sektor usługowy i administracyjny rozlokowane są po całym mieście, jedynie finansowy skoncentrowany jest wokół Urzędu Miasta (najwyższe ceny lokali)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W niektórych częściach miasta brakuje miejsc parkingowych. Dotyczy to przede wszystkim dworca kolejowego (poniedziałek-piątek), oraz ścisłego centrum administracyjno-handlowo-usługowego (pon-sob)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Statut miasta przewiduje możliwość utworzenia osiedla na wniosek 1/4 mieszkańców obszaru zamieszkanego przez 1/10 ludności miasta. Osiedla historyczne w większości nie są w stanie spełnić takiego kryterium. Obecnie nie istnieje żadne osiedle, co jest sytuacją dość wyjątkową dla miast tej wielkości."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mimo tego, TERYT wymienia: Anielinę, Florencję (jest to nazwa osiedla które przez pewien czas funkcjonowało, wieś nazywała się Sewerynów), Kędzierak, Kędzierak Mały (fragment przyłączony wcześniej) i Nowe Miasto. Są to części miasta przyłączone w XX wieku, z zachowaną odrębnością przestrzenną."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W maju 2008 r. pojawiły się plany podziału miasta na osiedla."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk dzieli się na następujące obszary funkcjonalno-przestrzenneUCHWAŁA Nr XX / 223 / 04 RADY MIASTA MIŃSK MAZOWIECKI z dnia 19 lipca 2004 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Mińsk Mazowiecki (dostęp 14.03.2008), okręgi wyborcze i historyczne miejscowości: "}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Mińsk ma podpisane umowy bliźniaczego partnerstwa z miastamihttp://www.minsk-maz.pl/wspolzagr/index.php Współpraca zagraniczna, Miasto Mińsk Mazowiecki (dostęp 13.12.2008): Saint-Égrève (Francja) Telšiai (Litwa) Krnov (Czechy) Pefki (Grecja)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Każdego roku przyjeżdża do Mińska młodzież z parafii katolickiej w Orszy (Białoruś)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Istnieją również inne formy współpracy z miastami Borodjanka (Ukraina), Cori (Włochy), Karben (Niemcy) i Łuchawica (Rosja)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Lacey (USA) jest miastem siostrzanym Mińska."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Przewodniczącym Rady Miasta jest Dariusz Kulma."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Posłami z Mińska są Czesław Mroczek (PO)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "W sejmiku województwa mazowieckiego zasiada Leszek Celej (PO)."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Osoby, którym Rada Miasta Mińsk Mazowiecki nadała tytuł Honorowy Obywatel Mińska Mazowieckiego: Jan Paweł II, Marian Benko, Tomasz Chludziński, Tadeusz Chróścielewski, Paweł Filleborn, Henryk Gąsowski, Ryszard Kaczorowski, Władysław Kozak, Kazimierz Romaniuk, Władysław Rudziński, Ryszard Sielski, Jan Sikora, Tadeusz Skolimowski, Józef Skrzynecki, Piotr Skrzynecki, Witold Szaniawski."}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Lista osób urodzonych w Mińsku Mazowieckim, które mają biogram na stronach Wikipedii: Tadeusz Chróścielewski (ur. 3 czerwca 1920) Danuta Dobrzyńska (ur. 1977) Małgorzata Gutowska-Adamczyk Jan Himilsbach (ur. 1931) Ścibor z Gościeńczyc (miejsce urodzenia nieznane, ale był synem właściciela miasta) Rafał Jackiewicz (ur. 17 lutego 1977) Zygmunt Kazikowski (ur. 1887, zm. 21 września 1906) Teresa Wargocka (ur. 18 grudnia 1955)"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Cmentarz komunalny w Mińsku Mazowieckim Stary cmentarz żydowski w Mińsku Mazowieckim Nowy cmentarz żydowski w Mińsku Mazowieckim"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Tekst artykułu oparty został na następujących pozycjach:"}, {"title": "Mińsk Mazowiecki", "text": "Do dodatkowej weryfikacji posłużyły także:"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który koszykarz zdobył 113 punktów w meczu Libańskiej Ligi Koszykówki?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mohammad Akkari", "text": "Mohammad Akkari, również jako Mohammad El Akkari (ur. 1985) – libański koszykarz grający na pozycji rozgrywającego i rzucającego obrońcy. Wychowanek i zawodnik klubu Al Mouttahed Tripoli, grającego w Libańskiej Lidze Koszykówki. Wicemistrz Libanu z 2008 i 2009 roku."}, {"title": "Mohammad Akkari", "text": "Mohammad Akkari jest wychowankiem libańskiego klubu Al Mouttahed Tripoli. Występuje w nim od początku swojej profesjonalnej kariery koszykarskiej, którą rozpoczął w 2004 roku. Z drużyną tą dwukrotnie (w sezonach 2007/2008 i 2008/2009) awansował do finału rozgrywek Libańskiej Ligi Koszykówki, w obu przypadkach przegrywając finał i zdobywając wicemistrzostwo kraju. Ponadto także dwukrotnie (w sezonach 2009/2010 i 2010/2011) awansował do półfinału tych rozgrywek, zdobywając brązowe medale mistrzostw Libanu. Z klubem tym w sezonie 2009/2010 awansował także do finału Klubowych Mistrzostw Azji, w którym klub z Trypolisu przegrał z libańskim Sporting Al Riyadi Beirut."}, {"title": "Mohammad Akkari", "text": "3 kwietnia 2012 roku w wygranym 173–141 meczu Libańskiej Ligi Koszykówki przeciwko klubowi Bejjeh SC zdobył 113 punktów. Jest to drugi najlepszy wynik w historii, jaki zanotowano w oficjalnym meczu koszykówki rozegranym w Azji (w 1923 roku Lou Salvador zdobył 116 punktów w meczu reprezentacji Filipin z reprezentacją Chin) i najlepsze osiągnięcie w historii azjatyckiej koszykówki klubowej. Akkari w spotkaniu z Bejjeh SC oddał 59 rzutów za trzy punkty, z czego 32 były celne, a w sumie oddał 69 rzutów z gry, z czego 40 było celnych oraz 1 celny rzut osobisty."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką wysokość ma Oslí vrch?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ośli Wierch (Pogórze Skoruszyńskie)", "text": "Ośli Wierch (słow. Oslí vrch, 1039 m) – szczyt Skoruszyńskich Wierchów na Słowacji. Według autorów polskich pasmo to należy do Pogórza Skoruszyńskiego, to zaś z kolei jest częścią Pogórza Spisko Gubałowskiego. Ośli Wierch wznosi się nad miejscowością Habówka, pomiędzy szczytem Javorková (1140 m) i przełęczą Biedna. W  kierunku tej miejscowości odchodzi od szczytu krótki grzbiet opadający do doliny Błotnego Potoku płynącego Rowem Podtatrzańskim (Dolina Błotna). "}, {"title": "Ośli Wierch (Pogórze Skoruszyńskie)", "text": "Pomiędzy szczytami Ośli Wierch i Javorková w ich stokach jest głęboko wcięta dolina, którą do Błotnego Potoku spływa potok bez nazwy. Południowe i południowo-zachodnie stoki Oślego Wierchu są jeszcze w dużym stopniu bezleśne. Dawniej były znacznie bardziej bezleśne, pokryte niemal w całości polami i łąkami, które zaznaczone są na starych mapach. Obecnie część pól zarosła lub zarasta lasem, ale na mapie satelitarnej można jeszcze odróżnić je od lasu. Przeciwległe, północne stoki opadają do doliny potoku Zabiedovčik i obecnie są całkowicie zalesione. Grzbiet opadający do przełęczy Biedna jest od południowej strony bezleśny, dzięki czemu rozciągają się stąd widoki na Tatry, Góry Choczańskie, Kotlinę Zuberską i Pogórze Skoruszyńskie. Grzbietem biegnie szlak turystyczny."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak uciążliwy może być szlak kajakowy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Szlak kajakowy", "text": "Szlak kajakowy – wytyczona w terenie trasa służąca do odbywania wycieczek kajakowych (spływów), oznakowana stosownymi znakami i wyposażona w urządzenia informacyjne, zapewniające bezpieczne i spokojne jej przebycie turyście o dowolnym poziomie umiejętności i doświadczenia, w każdych warunkach pogodowych i o dowolnej porze roku, jeśli osobne uregulowania (np. skala trudności) nie stanowią inaczej."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Oznaczenia szlaków kajakowych w Polsce (najczęściej tablice z zadaszeniem): znaki informacyjne – czarne na białym tle z granatową obwódką, znaki ostrzegawcze – czarne na białym tle z czerwoną obwódką."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "O trudności szlaków kajakowych decydują warunki nawigacyjne i ograniczenia występujące na trasie (rzece, jeziorze). Mogą to być: prędkość nurtu, charakter koryta, istnienie bystrz, wirów, szypotów, głazów (nad- i podwodnych), progów, jazów, ostrych zakrętów, przeszkód (np. zwalonych pni) i innych. W przypadku jezior i szerokich rzek także wielkość otwartego na wiatr akwenu, jego głębokość i podatność na powstawanie niebezpiecznych fal. Rzeki nizinne mogą być pokonywane na każdym sprzęcie (z nielicznymi wyjątkami). To samo dotyczy rzek górskich do kategorii WWII, pod warunkiem zasobności w wodę i doświadczonej załogi."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "ZWA (bardzo łatwy, dostępny dla początkujących) – małe zbiorniki, woda stojąca, brak fal, słaby prąd, praktyczny brak przeszkód, ZWB (łatwy, dostępny dla początkujących) – średnie zbiorniki, rzeki o dość silnym prądzie, przeszkody i zjawiska podwyższające trudność, ZWC (nieco trudny, dostępny dla początkujących pod opieką doświadczonych) – duże zbiorniki, szybki nurt, małe regularne bystrza, ostre zakręty, mielizny, ławice, duża liczba przeszkód wymagających dokładnego manewrowania, WWI (umiarkowanie trudny, dostępny dla początkujących pod opieką doświadczonych) – rzeki górskie o znacznym prądzie, rzadko występujące duże kamienie, bystrza o szerokich przejściach, regularne fale, częste przemiały, wszelkie trudności łatwe do odpowiednio wczesnego zauważenia, WWII (dość trudny, tylko dla doświadczonych) – rzeki górskie, szybki prąd, podwodne skały i głazy, małe progi, duże fale, regularne odwoje, WWIII (trudny, tylko dla doświadczonych – mogą oni pokonać szlak bez asekuracji z lądu) – rzeki górskie o silnym nurcie z dużymi falami, częste małe odwoje, małe progi, nieduże szachownice głazów, WWIV (bardzo trudny, tylko dla doświadczonych, na niektórych odcinkach wymagane rozpoznanie i asekuracja z lądu) – rzeki górskie, bardzo silny nurt, duże nieregularne fale, nieregularne i skośne odwoje, szachownice z dużych kamieni zasłaniające trasę, trudności z zatrzymaniem, WWV (nadzwyczaj trudny, tylko dla bardzo doświadczonych, rozpoznanie z lądu i asekuracja konieczne, szlak niebezpieczny) – rzeki górskie, bardzo szybki nurt, duże progi, silne i nieregularne odwoje, wysokie i nieregularne fale, bardzo duże spadki, bardzo duże trudności z zatrzymywaniem, WWVI (skrajnie trudno, tylko dla bardzo doświadczonych) – przepłynięcie na granicy ludzkich możliwości, nawet przez osoby o szczytowym doświadczeniu."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Każda z powyższych kategorii może być dodatkowo oznaczona symbolami + lub –, uszczegóławiającymi klasyfikację o ⅓."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Przykłady trudności na rzekach Polski: ZWA: Czarna Hańcza, Krutynia, Szlak Konwaliowy, ZWB: Gwda, Rypienica, Cetynia (częściowo), ZWC: Rospuda, Smortawa, Wieprz (wszystkie częściowo), WWI: Słupia, Łyna, Biała Głuchołaska (wszystkie częściowo), WWII: Białka, Dzika Orlica, Biała Lądecka (do Radochowa), WWIII: Bóbr (przed jez. Modrym), Sękówka, WWIV: Kamienna (poniżej Szklarskiej Poręby), WWV:  Kamienna (bezpośrednio powyżej Szklarskiej Poręby), WWVI: w Polsce nie występuje."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Kategoria uciążliwości jest dużo bardziej subiektywna od trudności, gdyż zależy od wielu czynników, często zmiennych i różnie odbieranych przez poszczególnych użytkowników trasy. Uciążliwość determinowana jest przez przeszkody wymagające reakcji turysty – przenoski lub przeciąganie kajaka, holowanie, przeciskanie się pod pniami lub kładkami, przepychanie przez zarośnięte koryto, itp. Uciążliwości mogą być stałe (np. jazy, elektrownie, śluzy) lub okresowe (np. stan wód, zarastanie latem). Uciążliwość zależy też od użytkowanego sprzętu (np. w przypadku kajaka składanego trzeba bardziej uważać na ochronę poszycia niż w przypadku kajaka poliestrowego), posiadania wózka do transportu kajaka lub doświadczenia uczestników spływu."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe czynniki, przyjmuje się, że uciążliwość szlaku kajakowego podawana jest dla dwójki przeciętnie sprawnych turystów. Każdy szlak może okazać się o stopień mniej lub bardziej uciążliwy dla innych."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "U1 (szlak nieuciążliwy) – brak przeszkód wymagających wysiadania z kajaka, ewentualnie przeszkody, których pokonanie zabiera mniej niż 10% czasu przeznaczonego na płynięcie, U2 (szlak nieco uciążliwy) – wysiadanie konieczne, przeszkody, których pokonanie zabiera od 10% do 25% czasu przeznaczonego na płynięcie, U3 (szlak dość uciążliwy) – wysiadanie konieczne, przeszkody, których pokonanie zabiera od 25% do 50% czasu przeznaczonego na płynięcie, U4 (szlak uciążliwy) – wysiadanie konieczne, przeszkody, których pokonanie zabiera od 50% do 100% czasu przeznaczonego na płynięcie, U5 (szlak bardzo uciążliwy) – wysiadanie konieczne, przeszkody, których pokonanie zabiera od 100% do 200% czasu przeznaczonego na płynięcie, U6 (szlak nadzwyczaj uciążliwy) – wysiadanie konieczne, przeszkody, których pokonanie zabiera ponad 200% czasu przeznaczonego na płynięcie."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Przykłady uciążliwości na rzekach Polski: U1: Warta, Nurzec, Pisa, U2: Ropa, Strzegomka, Kaczawa, U3: Zgłowiączka, Flinta, Krąpiel, U4: Bóbr, Liwa, Rawka (w części), U5: jar Raduni, Czerna Wielka, Ruziec, U6: na niektórych odcinkach: Czerska Struga, Kulawa, Skrwa."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Przebywanie szlaków o wyjątkowo dużej uciążliwości (U5, U6) jest przedmiotem zainteresowania kajakarstwa zwałkowego."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Skala atrakcyjności jest najbardziej subiektywną ze wszystkich trzech skal, ponieważ wiąże się w dużym stopniu z oceną estetyczną walorów szlaku i jego otoczenia. Często rzeka dość monotonna (np. uregulowana) płynie doliną o dużych walorach krajobrazowych lub odwrotnie - bardzo atrakcyjna rzeka płynie w subiektywnie mało ciekawym otoczeniu - np. poprzez zwarty, płaski las. Do oceny atrakcyjności (malowniczości) podchodzić należy zatem z pewną rezerwą, aczkolwiek skala może stanowić ważny wyznacznik do podjęcia decyzji o spłynięciu danym szlakiem."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Skala atrakcyjności zawiera trzy stopnie, oznaczane gwiazdkami (): () - szlak bardzo malowniczy, () - szlak malowniczy, () - szlak dość malowniczy."}, {"title": "Szlak kajakowy", "text": "Przykłady atrakcyjności rzek Polskich: (): Łaźna Struga, Kanały Obrzańskie, Kanał Górnonotecki, (): Wisłok, Mała Panew, Kanał Ślesiński, (): Krutynia, Dzika Orlica, Wadąg."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile dni trwał strajk głodowy wiernych popierający starania o zwrot soboru św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu prawowitym właścicielom?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu", "text": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu (ros. Александро-Невский собор) – jeden z prawosławnych soborów w Jekaterynburgu. Wzniesiony w latach 1838–1854 na terenie żeńskiego Klasztoru Nowotichwińskiego."}, {"title": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu", "text": "Pierwsze pomysły budowy świątyni w tym miejscu pojawiły się już w roku 1807. Grupa jekaterynburskich kupców wystąpiła z pomysłem wzniesienia cerkwi, która poświęcona byłaby św. Aleksandrowi Newskiemu – w ten sposób chciano także uhonorować aktualnie panującego cesarza Aleksandra I Romanowa . Prace przebiegać miały jednak bardzo wolno. Na 1811 r. datuje się pierwsze plany i projekty przyszłej świątyni. Jednak w 1814 r. okazało się, że pomysłodawcy zaczęli powoli wycofywać się z obietnic hojnego sfinansowania budowy, co znacząco utrudniło postępy dalszych prac . Tego samego roku postanowiono także, że przyszła świątynia będzie służyć także do upamiętnienia rosyjskiego zwycięstwa nad Napoleonem . Mimo ambitnych planów piętrzyły się trudności, głównie natury finansowej. Najbardziej zainteresowane budową świątyni były mniszki z klasztoru, które same brały udział przy pracach przygotowawczych. To głównie dzięki ich wytężonej pracy i staraniom w 1832 r. wzniesiono małą drewnianą cerkiew, której daleko było do ambitnych projektów sprzed ponad dwóch dziesięcioleci. Szybko okazała się ona za mała – nie mogła ona nie tylko pomieścić sióstr zakonnych, ale także licznych pielgrzymów, którzy przybywali na teren monasteru w miesiącach letnich, by móc uczcić znajdującą się tam kopię Tichwińskiej Ikony Matki Bożej. W 1836 r. Świątobliwy Synod Rządzący zgodził się wyasygnować odpowiednią sumę na budowę nowego, tym razem już znacznie większego, obiektu. Architektem został wybrany Michaił Małachow. Zaprojektował on budynek sakralny w stylu późnego rosyjskiego klasycyzmu, który zakładał że świątynia będzie mogła pomieścić około 6 tysięcy wiernych. Jak się okazało fundusze przekazane przez Synod okazały się niewystarczające – mniszki rozpoczęły więc akcję zbierania datków wśród mieszkańców okolicznych miast, miasteczek i wsi, do których udawały się ze świętymi ikonami. Ofiary wiernych pozwoliły zebrać odpowiednie środki."}, {"title": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu", "text": "Świątynia dedykowana św. Aleksandrowi Newskiemu została ukończona w 1852 r., a jej konsekracja nastąpiła 21 września tego samego roku. Świątobliwy Sobór nadał jej tytuł soboru . Budynek był nieogrzewany, co sprawiało, że nabożeństwa mogły się tam odbywać jedynie od maja do października. Wewnątrz umieszczono kaplice poświęcone św. Mikołajowi z Miry i Zmartwychwstaniu Pańskiemu. Fasadę ozdobiły kolumny w porządku korynckim. Według opinii współczesnych sobór był jedną z najpiękniejszych cerkwi Jekaterynburga, szczególne wrażenie robiły harmoniczne proporcje budowli, majestatyczna biel oraz ikonostas"}, {"title": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu", "text": "Przewrót bolszewicki zmienił sytuację Kościoła Prawosławnego w Rosji. We wrześniu 1920 r. jekaterynburski Klasztor Nowotichwiński został zamknięty decyzją władz bolszewickich. Sobór nie zaprzestał działalności – został przekształcony w zwykłą placówkę parafialną. Mimo prześladowań raporty policyjne podają, że na początku lat 20. XX wieku grupa wiernych skupiona wokół soboru była spora, liczyła prawie 5 tysięcy wiernych. Ostatecznie 17 marca 1930 r. Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu został zamknięty. Tego samego roku wyburzono znajdujący się wokół niego cmentarz pochodzący z XVIII wieku."}, {"title": "Sobór św. Aleksandra Newskiego w Jekaterynburgu", "text": "W czasach sowieckich budynek często zmieniał swoje przeznaczenie. Początkowo mieściły się tam magazyny wojskowe. Wnętrza całkowicie przebudowano, pozbawiono większości elementów sakralnych i aby lepiej sprostać nowym funkcjom podzielono na kilka pięter. Od 1961 r. mieściły się tutaj pomieszczenia należące do regionalnego muzeum oraz małe planetarium. W 1974 r. budynek umieszczono na liście zabytków."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywał się katolicki ksiądz odpowiedzialny za wybuch separatystycznej rebelii w Casamance?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Konflikt w Casamance – separatystyczna rebelia Ruchu Demokratycznych Sił Casamance (MFDC), mająca na celu secesję Casamance od Senegalu, która toczy się od 1982, kiedy to doszło do pierwszych starć separatystów z armią rządową. Jest to konflikt o niskiej intensywności, tlący się przez kilkadziesiąt lat."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Casamance to region Senegalu leżący na południe od Gambii. Etnicznie region jest bardzo zróżnicowany. O ile w Senegalu ponad 95% mieszkańców kraju wyznaje islam, to w Casamance udział muzułmanów jest podobny do chrześcijan. Mieszkańcy regionu czuli odrębność od reszty kraju, ponadto przyczyną dążeń separatystycznych były aspekty ekonomiczne, bowiem Casamance było regionem o największej w skali całego kraju produkcji rolnej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, z powodu lepszych perspektyw życiowych do regionu zaczęli napływać muzułmanie z północy kraju. Rdzenni mieszkańcy z ludu Diola obawiali się z tego powodu społecznej marginalizacji i rozgrabienia bogactw prowincji. Ponadto południe kraju czuło się dyskryminowane przez władze centralne."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "W związku z powyższym w roku 1981 katolicki ksiądz Augustin Diamacoune Senghor reaktywował Ruch Sił Demokratycznych Casamance. Senghor domagał się dla Casamance niepodległości, uzasadniając to twierdzeniem, że w czasach kolonialnych region ten zawsze był traktowany przez Francuzów jako osobna kolonia. Z czasem dążenia separatystyczne doprowadziły do konfrontacji militarnej. 26 grudnia 1982 roku Ruch Demokratycznych Sił Casamance zorganizował antyrządową manifestacje w Ziguinchor. Przeciw demonstrantom wysłano żandarmerię, a samego księdza Senghora aresztowano i skazano na pięć lat więzienia. Rok później, 18 grudnia 1983 roku, doszło do kolejnej demonstracji w Ziguinchor. Siły bezpieczeństwa otworzyły ogień do demonstrantów, zabijając 24 osoby. Setki osób aresztowano, a wielu działaczy w obawie przed represjami uciekło do okolicznych lasów, gdzie były kapral armii francuskiej Sidy Badji rozpoczął formować bojówki i prowadził szkolenia militarne."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Po sformowaniu militarnych oddziałów ugrupowania separatystycznego rozpoczęły się pierwsze pojedyncze ataki partyzanckie na odosobnione posterunki policji, bądź zapuszczające się w głąb lasów patrole. Władze, chcąc przerwać sporadyczne ataki partyzanckie, powołały do rządu dwóch polityków wywodzących się z Casamance i w roku 1988 ogłosiły amnestię dla członków MFDC. Nadal jednak setki działaczy z Casamance przetrzymywano w więzieniach, ponadto w dalszym ciągu prowadzono politykę represji przeciwko separatystom, co nie sprzyjało pokojowemu zakończeniu kryzysu."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "20 kwietnia 1990 roku bojownicy z MFDC rozpoczęli ofensywę przeciwko strukturom władz centralnych w Casamance. Zaatakowano wówczas posterunek celny w Séléti na granicy z Gambią, a następnie przeprowadzono podobne ataki na całym obszarze zbuntowanego regionu. Władze wprowadziły stan wyjątkowy w Casamance i ponownie aresztowały księdza Senghora. Po roku ataków partyzanckich rozpoczęły się pierwsze negocjacje, które zaowocowały wypuszczeniem z więzienia księdza Senghora oraz 350 innych więźniów z Casamance. 31 maja 1991 roku w mieście Cacheu w Gwinnei Bissau podpisano rozejm, który oprócz zawieszenia broni przewidywał wycofanie oddziałów regularnej armii z Casamance oraz wprowadzenie swobody podróżowania po całej prowincji."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Pod koniec 1992 roku doszło do rozłamu wśród Ruchu Demokratycznych Sił Casamance. Radykalne skrzydło ugrupowania \"Front Południowy\" w przeciwieństwie do \"Frontu Północnego\" nie chciało poprzestać na założeniach z Cacheu. Rebelianci wznowili ataki nie tylko na rządowe siły senegalskie, ale także muzułmanów, którzy napływali z północy kraju. W trakcie wyborów generalnych w Senegalu w lutym i w maju 1993 roku MFDC prowadziło kampanię mającą na celu zakłócenie elekcji, jednakże zakończyła się ona fiaskiem. Mimo zastraszania i mordowania osób, które głosowały za ówczesnym rządem, frekwencja wyborcza w Casamance okazała się stosunkowo wysoka. Amnesty International oskarżała armię rządową o brutalne traktowanie cywilów oraz torturowanie i mordowanie osób podejrzewanych o współpracę z separatystami."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Separatyści podjęli również próbę destabilizacji sektora turystycznego w Casamance. Ogłosili, iż turyści odwiedzający ten region robią to na własną odpowiedzialność. Zakończyło się to zaginięciem w kwietniu 1995 czterech Francuzów, których ciał nigdy nie odnaleziono. Władze podjęły dwutorowe działania. Z jednej strony Assane Seck, pochodzący z Casamance senegalski minister spraw zagranicznych, podjął dialog z księdzem Senghorą. Jednocześnie armia podjęła w październiku i listopadzie 1995 roku szeroko zakrojoną ofensywę przeciwko „Frontowi Południowemu”. Były to najbardziej zaciekłe walki w trakcie konfliktu, jednakże żadna ze stron nie zyskała przewagi."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Patowa sytuacja sprzyjała walkom pozycyjnym. W roku 1997 MFDC zaczęło masowo minować tereny Casamance, na czym cierpieli głównie cywile. Spowodowało to również − oprócz ofiar − upadek gospodarczy i degradację infrastruktury regionu, którego nie odwiedzali już turyści (przez co w sektorze turystycznym pracę straciło 16 tys. osób) i z którego ewakuowali się zagraniczni inwestorzy. Uchodźcami wewnętrznymi i zewnętrznymi było około 62 tys. mieszkańców Casamance, przez co upadło rolnictwo, które przed wybuchem konfliktu tworzyło gospodarkę regionu. Narastający kryzys humanitarny spowodował liczne fale malarii."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Rebelianci w czasie walk partyzanckich zabiegali o międzynarodowe wsparcie. MFDC zostało poparte przez Libię i Mauretanię, wrogo nastawioną do Dakaru. Partyzanci korzystali z baz na terenie Gambii i Gwinei Bissau, która pośrednio była uwikłana w konflikt. Terytorium Gwinei Bissau służyło też za schronienie dla tysięcy uchodźców z Casamance, dzięki czemu rebelianci znajdowali oparcie w obozach dla uchodźców. Prezydent Gwinei Bissau João Vieira próbował początkowo mediować między stronami konfliktu, jednak wysocy funkcjonariusze wojskowi uprawiali handel bronią z partyzantami, co niweczyło wysiłki pokojowe. Dakar oskarżał Bissau o wspieranie separatystów."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "W lutym 1998 roku Vieira pozbawił stanowiska szefa sztabu armii Gwinei Bissau Ansumane Mané. Ten w odpowiedzi w czerwcu 1998 roku zbuntował się. W Gwinei Bissau wybuchła jedenastomiesieczna wojna domowa, zakończona ostatecznie − mimo interwencji wojsk senegalskich − upadkiem Vieiry. \"Front Południowy\" wspierał gwinejskich puczystów, tym samym konflikt w Casamance rozlał się na Gwineę Bissau. Po zabiciu Mané w 2001 roku wyparto senegalskich separatystów z baz, a cywilów w brutalny sposób wypędzono z obozów uchodźców."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "W 2002 roku doszło do katastrofy obsługującego linię Dakar-Ziguinchor promu „Joola”. Utonęło wówczas prawie 2 tysiące osób. Partyzanci MFDC początkowo utrzymywali się dzięki wsparciu tych mieszkańców regionu, którzy opowiadali się za niezależnością. Jednak brutalna i dewastacyjna działalność rebeliantów doprowadziła do tego, że cywile odwrócili się od nich. By podreperować swój fundusz zaczęli ściągać haracze od producentów marihuany oraz prowadzić nielegalną wycinkę lasów i handel drewnem. Ponadto dokonywali napadów rabunkowych i porywali ludzi dla okupu. Zwiększyło to znacznie przestępczość w regionie, a „Front Północny” i „Front Południowy”, uległy kolejnym rozłamom. MFDC nie prezentowało już spójnego celu rebelii, a zawierane rozejmy były łamane przez konkurencyjne frakcje, które walczyły nie tylko z rządem ale i między sobą."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Ksiądz Senghor, który był pod koniec XX wieku symbolem ruchu niepodległościowego zaczął skłaniać się ku rozwiązaniu konfliktu na drodze negocjacji. Dzięki temu poprawiły się jego stosunki z Watykanem, lecz stracił autorytet wśród bojowników. Część bojowników skupionych wokół Salifa Sadjo odmówiła mu posłuszeństwa, przejmując kontrolę nad „Frontem Południowym”, który po wojnie w Gwinei Bissau był znacznie osłabiony. Zapędy separatystyczne wyhamowały po śmierci Sidy’ego Badji z \"Frontu Północnego\", a prezydent Senegalu Abdoulaye Wade za swój priorytet uznał zakończenie konfliktu. 30 grudnia 2004 roku ksiądz Senghor i minister spraw wewnętrznych Senegalu, Ousman Ngom, podpisali w Ziguinchor porozumienie pokojowe, które przewidywało zakończenie walk, odbudowę regionu, demobilizacje bojowników i pomoc w ich powrocie do normalnego życia. Pominięto jednak kwestię statusu regionu."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Niezadowoleni z układu aktywiści z \"Frontu Południowego\" ponownie rozpoczęli na początku 2006 roku budowę baz wojskowych na terenie Gwinei Bissau. Gdy władze tego kraju wykryły ten proceder, przystąpiły do natychmiastowej pacyfikacji. Do akcji wysłał wojsko także prezydent Wade, chcący zachować dobre relacje z Bissau. Rebelianci zostali szybko wyparci i przenieśli się pod granicę z Gambią, gdzie jednak natrafili na bojowników z \"Frontu Północnego\". Bratobójcze walki z sierpnia 2006 roku zmusiły kolejne tysiące cywilów do ucieczki na drugą stronę granicy. W trakcie wewnętrznych zatargów w MFDC, 13 stycznia 2007 zmarł ksiądz Augustin Senghor."}, {"title": "Konflikt w Casamance", "text": "Po układzie pokojowym z 2004 roku konflikt stracił na intensywności, jednak walk nie zakończono. W roku 2007 rebelianci dokonali serii zabójstw politycznych, za co odpowiedzialne było radykalne skrzydło MFDC. W 2010 w Lagos w Nigerii zatrzymano nielegalny transport irańskiej broni przeznaczonej prawdopodobnie dla rebeliantów z Casamance. W odpowiedzi Senegal wydalił irańskiego ambasadora. Ostatnie krwawe walki w Casamance miały miejsce w grudniu 2010 roku, gdy partyzanci zaatakowali miasto Bignona. Zginęło wówczas kilkanastu bojowników i żołnierzy. Rok później, 21 grudnia 2011 roku, 12 żołnierzy zostało zabitych w ataku na bazę wojskową w pobliżu miasta Bignona. Trzech żołnierzy żołnierzy zginęło w zamachu z 14 lutego 2012 roku, a czterech innych 23 marca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym warszawskim budynku działały kiedyś szpital, szkoła wojskowa, koszary SS i wyższa uczelnia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – budynek w Warszawie, będący siedzibą Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, powstały w latach 1900–1903."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W 1900 roku rozpoczęto budowę kompleksu koszar Korpusu Kadetów im. Aleksandra Suworowa. Gmach został ulokowany w miejscu stacjonowania litewskiego pułku Gwardii Cesarskiej. Projekt budynku stworzył Wiktor Junosza Piotrowski, a prace budowlane odbywały się pod nadzorem inż. Henryka Juliana Gaya. Zakończono je w 1903 roku. Wzdłuż Alei Ujazdowskich, od dzisiejszej ul. Bagatela do placu Na Rozdrożu, powstały mniej reprezentacyjne budynki koszarowe."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W 1914, po wybuchu I wojny światowej, magistrat Warszawy urządził w głównym gmachu szpital miejski dla 1500 osób. W wyniku ofensywy niemieckiej i wycofania się wojsk rosyjskich miasto zostało zajęte przez Niemców, a kompleks budynków przekształcono w forteczny szpital wojskowy Festungslazarett N.1. Szpital działał do listopada 1918 roku. Po pertraktacjach z Radą Żołnierską szpitala, podjętych przez oficerów polskiej Szkoły Podchorążych Piechoty z Ostrowi Mazowieckiej, obiekt przejęto bez walki w zamian za ułatwienie ewakuacji chorych i rannych żołnierzy niemieckich do ojczyzny. 20 listopada Szkoła Podchorążych Piechoty przejęła budynek.  "}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "Podczas przewrotu majowego w 1926, batalion Szkoły Podchorążych Piechoty opowiedział się po stronie legalnego rządu. Po przewrocie, we wrześniu 1926, szkołę przeniesiono do poprzedniej siedziby w Ostrowi Mazowieckiej. Rozpoczęto remont obiektu, podczas którego dobudowano środkowe skrzydło. Budynek uzyskał zachowany do dziś kształt litery E. W 1928 przeniesiono tu siedzibę Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, na czele którego stanął marszałek Józef Piłsudski. Skrzydło południowe, od strony ogrodu i ul. Bagatela, zajęły zbiory Centralnej Biblioteki Wojskowej oraz zasoby Muzeum Polskiego w Rapperswil. Po przewiezieniu do Polski eksponaty zdeponowano tu do czasu wybudowania Nowego Gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "We wrześniu 1939 roku, podczas oblężenia Warszawy, gmach został zbombardowany. Spłonęły Centralna Biblioteka Wojskowa oraz księgozbiór Biblioteki Rapperswilskiej. Parter budynku i skrzydło północne zajęły koszary SS. W czasie powstania warszawskiego zrujnowane skrzydło południowe, wraz z przyległym ogrodem jordanowskim, stało się miejscem egzekucji tysięcy mieszkańców Warszawy, których zwłoki palono w kotłowni budynku."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W 1946 budynki przeszły na własność państwa i rozpoczęła się ich przebudowa, która trwała do 1948 roku. Nad częścią centralną nadbudowano tzw. salę kolumnową, mieszczącą 1000 osób, od frontu dobudowano trzecie piętro, główne wejście z kolumnami wysunięto przed front budynku. Ponieważ gmach przeznaczono na siedzibę Rady Państwa, hol główny, klatka schodowa prowadząca na I piętro oraz niektóre sale zyskały charakter reprezentacyjny."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W latach 1953–1996 w gmachu mieścił się Urząd Rady Ministrów. Jednocześnie w okresie od 1959 do 1989 skrzydło południowe zajmowała Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, działająca przy Komitecie Centralnym PZPR. Szkoła, w 1984 przemianowana na Akademię Nauk Społecznych, była miejscem kształcenia kadr partyjnych. W wyniku zmian ustrojowych partia przestała istnieć, pomieszczenia uczelni zajęły Biblioteka Główna URM (III piętro), Biuro Prasowe Rządu (obecnie Centrum Informacyjne Rządu – II piętro) oraz sekretariaty i gabinet Prezesa Rady Ministrów (I piętro)."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W 1995 gmach główny oraz sąsiednie budynki wpisano do rejestru zabytków ówczesnego województwa warszawskiego jako przykład architektury reprezentacyjnej miasta Warszawy."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "Od stycznia 1997 w gmachu głównym działa Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Odbywają się tu cotygodniowe posiedzenia Rady Ministrów, budynek jest także miejscem pracy premiera. W budynku przyjmowane są oficjalne delegacje krajowe i zagraniczne."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "Do najciekawszych architektonicznie pomieszczeń Kancelarii należą sale: Kościuszkowska, Kolumnowa, Obrazowa, Świetlikowa, im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz przeszklony hol przed dawnym gabinetem Premiera na I piętrze, połączony z reprezentacyjnymi salami: Okrągłego Stołu, Recepcyjną i Zegarową. Rada Ministrów obraduje w sali im. Frycza Modrzewskiego. Poprzednim miejscem obrad była sala Świetlikowa. W sali Obrazowej odbywają się oficjalne ceremonie. Gabinet Prezesa Rady Ministrów mieści się w skrzydle południowym."}, {"title": "Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów", "text": "W 2002 Kancelaria uzyskała zezwolenie na umieszczenie znaku rozpoznawczego konwencji haskiej i tablicy informującej o zabytkowym charakterze budynków."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co opisuje Eugeniusz Paukszta w swojej powieści Zatoka Żarłocznego Szczupaka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka – powieść młodzieżowa Eugeniusza Paukszty, wydana w 1957. Została napisana w Poznaniu oraz nad Krutynią pomiędzy październikiem 1954, a lutym 1956."}, {"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "Autor opisuje wakacyjne losy grupy przyjaciół, spędzających czas w obozie nad jeziorem Gardyńskim, podczas wyjątkowo upalnego, mazurskiego lipca w latach 50. XX wieku. Akcja toczy się w fikcyjnej wiosce Wyraje, której pierwowzorem mogło być Bobrówko. Miejscowość zamieszkana jest w dużym stopniu przez autochtoniczną ludność mazurską, z której część nie jest przychylna Polsce, nie używa języka polskiego, a nawet prowadzi różnego rodzaju działalność antypolską. Przybysze zakładają obóz nad jeziorem Gardyńskim, w niewielkiej zatoczce, której nadają tytułową nazwę."}, {"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "Trzon grupy stanowią Kostek i Pietrek Godyccy oraz Zośka (siostra Kostka) i Mirka Knipianka, a także Julek Kania, rodowity Mazur (student). Kostek, Pietrek i Zośka to warszawiacy. Inne ważne postacie to Edward Fajfer (nauczyciel z Wyrajów), Pan Gwizda (stary, przedwojenny działacz mazurski z Wyrajów), doktorostwo Ginterowie (sąsiedzi – wczasowicze biwakujący nieopodal, de facto niemieccy szpiedzy), leśniczy Grapsza, Michał Wittle (młody Mazur z Wyrajów, początkowo związany silnie z opcją niemiecką, stopniowo przechodzący transformację ku akceptacji polskości), Czarna Erna o krzywych nogach (aktywistka, pracownica PGR-u), Zenon Kitajczak (kierownik stanicy wodnej w fikcyjnych Wojtunach, niemiecki szpieg) oraz pies Krut (ranny, zaadoptowany przybłęda o imieniu nawiązującym do przepływającej przez jezioro Gardyńskie rzeki Krutyni)."}, {"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "Beztroskie początkowo wakacje, upływające na podróżach łodzią Gawron lub kajakami na Bełdan lub Śniardwy, łowieniu ryb lub wycieczkach po lesie, przerywa seria dziwnych wydarzeń, związanych z niemiecką propagandą antypolską na terenie Mazur. Oś akcji stanowią działania wokół zatopionego w jeziorze konwoju niemieckich ciężarówek, wycofujących się z Mazur po lodzie w 1945. Konwój ten przewoził tajemnicze skrzynie, które starają się wydobyć nieokreśleni bliżej przybysze, a także wchodzący im w drogę chłopcy. Drugim nurtem akcji jest organizacja w Wyrajach koła LZS, budowa boiska i basenu. Dzieło to integruje mieszkańców wsi z pracownikami folwarku (PGR) oraz chłopcami z obozu. Wpływa to korzystnie na akceptację polskości wśród części Mazurów, zwłaszcza na przemianę Wittlego."}, {"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "Autor Zatoki... przybliża czytelnikom skomplikowane zagadnienia koegzystencji Polaków, Niemców i Mazurów na Mazurach tak przed, jak i po II wojnie światowej, sprawy emigracji części ludności regionu do NRF, a nawet bierności rządu PRL w kwestii krzewienia polskości na Warmii i Mazurach po 1945. Oprócz tego rozlegle opisuje mazurską przyrodę – lasy, rzeki i jeziora, jak również turystykę wodną i wędkarską. Oprócz jeziora Gardyńskiego sportretowane zostały realistycznie: Malinówko, Bełdany, Śniardwy (wraz ze zjawiskiem białego szkwału i Czarcim Ostrowem), rzeka Krutynia i miasto Mrągowo. Powieść jest charakterystyczna dla Paukszty, który był zainteresowany postawami ludności na Pograniczu i Ziemiach Odzyskanych."}, {"title": "Zatoka Żarłocznego Szczupaka", "text": "O podobnych zagadnieniach historyczno-kulturowych (tj. stosunkach polsko-niemiecko-mazurskich) traktują powieści Na tropach Smętka Melchiora Wańkowicza i Pan Bóg śpi na Mazurach Hansa Hellmuta Kirsta."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakiej dyscyplinie sportowej zdobywał medale Giovanni Perricelli?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Giovanni Perricelli (ur. 25 sierpnia 1967 w Mediolanie) – włoski lekkoatleta chodziarz, medalista mistrzostw świata."}, {"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Startował w chodzie na 10 000 metrów na mistrzostwach Europy juniorów w 1985 w Cottbus, ale został zdyskwalifikowany. Na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1988 w Seulu zajął 11. miejsce w chodzie na 50 kilometrów. Nie ukończył tej konkurencji w Pucharze Świata w chodzie sportowym w 1989 w L'Hospitalet."}, {"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Zajął 7. miejsce w chodzie na 50 km na mistrzostwach Europy w 1990 w Splicie. Zajął 5. miejsce na tym dystansie w Pucharze Świata w 1991 w San José. Nie ukończył tej konkurencji na mistrzostwach świata w 1991 w Tokio. Na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1992 w Barcelonie Perricelli nie ukończył chodu na 50 km. Zajął 10. miejsce w chodzie na 20 kilometrów w Pucharze Świata w 1993 w Monterrey. Zajął 13. miejsce w chodzie na 50 kilometrów na mistrzostwach świata w 1993 w Stuttgarcie."}, {"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Na mistrzostwach Europy w 1994 w Helsinkach Perricelli zdobył brązowy medal w chodzie na 50 kilometrów, a w chodzie na 20 kilometrów zajął 6. miejsce. Wywalczył srebrny medal w chodzie na 20 km na Letniej Uniwersjadzie 1995 w Fukuoce. Zajął 23. miejsce na tym dystansie podczas Pucharu Świata w 1995 w Pekinie."}, {"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Na mistrzostwach świata w 1995 w Göteborgu zdobył srebrny medal w chodzie na 50 km, za Valentinem Kononenem z Finlandii, a przed Robertem Korzeniowskim. Zajął 13. miejsce w chodzie na 20 km i 16. miejsce w chodzie na 20 km na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1996 w Atlancie. Nie ukończył chodu na 50 km w Pucharze Świata w 1997 w Podiebradach. Był 14. na tym dystansie na mistrzostwach świata w 1997 w Atenach. Zajął 3. miejsce w chodzie na 50 km w Pucharze Europy w chodzie w 1998 w Dudincach. Nie ukończył chodu na 50 km na mistrzostwach Europy w 1998 w Budapeszcie. Podczas Pucharu Świata w 1999 w Mézidon-Canon zajął 34. miejsce w tej konkurencji. Nie ukończył chodu na 50 km na mistrzostwach świata w 1999 w Sewilli ani na igrzyskach olimpijskich w 2000 w Sydney."}, {"title": "Giovanni Perricelli", "text": "Perricelli był mistrzem Włoch w chodzie na 50 kilometrów w 1987, 1989, 1991, 1992 i 1997."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy śpiewane są saety?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Saeta", "text": "Saeta (hiszp., dosłownie: strzała lub strzałka, słowo saeta pochodzi od łacińskiego słowa sagitta, też oznaczającego strzałę) – typ spontanicznej i żarliwej pieśni religijnej mającej dużo elementów pochodzących ze stylu flamenco. Śpiewana (przy akompaniamencie gitary) z wysokości balkonu wznoszącego się nad przechodzącą przez miasta i miasteczka południowej Hiszpanii procesją w czasie katolickich świąt Wielkiego Tygodnia."}, {"title": "Saeta", "text": "Ten hiszpański typ pieśni wywodzi się z żydowskich pieśni religijnych. Jej korzenie sięgają prawdopodobnie XVI wieku, choć forma i styl zmieniały się nieco na przestrzeni czasu."}, {"title": "Saeta", "text": "Obecnie saety śpiewane są przede wszystkim przez zawodowych śpiewaków. W dawnych czasach były wykonywane przez każdego, kto czuł potrzebę wyrażenia śpiewem swych religijnych emocji. Wykonawcy saety to saeteros, czyli dosłownie: łucznicy. Przenośnia ta prawdopodobnie powstała w wyniku dostrzeżenia podobieństwa pomiędzy łucznikiem a pieśniarzem, który w religijnym zapale kieruje swoją gwałtowną pieśń w kierunku nieba – tak jak łucznik posyła swoją strzałę do celu."}, {"title": "Saeta", "text": "Hiszpański poeta Federico García Lorca poświęcił pieśniom z tego gatunku rozdział pt. Wiersz o saecie (hiszp. Poema de la saeta) w tomiku wierszy Liryka pieśni głębokiej (hiszp. Poema del cante jondo)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie zabytki znajdują się na placu Pod Lipami w Giszowcu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Plac Pod Lipami − plac w Katowicach położony w dzielnicy Giszowiec, powstały między 1907 a 1914. Z placem sąsiaduje park Giszowiecki. Nazwa placu pochodzi od znajdujących się dookoła niego lipBroszkiewicz Jacek; Katowice - reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 18.."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Plac Pod Lipami (dawny plac targowy, nazywany także rynkiem) jest centralną częścią osiedla Giszowiec. Wokół placu zlokalizowano większość obiektów użyteczności publicznej. W okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922) nosił nazwę Ring, a w latach niemieckiej okupacji Polski (1939−1945) − Hermann Göring Platzhttp://www.giszowiec.info/grafa/mapy/plan_1943.jpg Mapa Giszowca z 1943 www.giszowiec.info [dostęp 2011-07-18]. W czasach PRL obowiązywała nazwa plac Czerwonych Kosynierów."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Przy placu mieści się gospoda \"Karczma Śląska\", którą w latach 2003−2005 zmodernizowano ze środków finansowych miasta. Obok \"Karczmy Śląskiej\" znajduje się \"Gawlikówka\" (dawna stajnia), w której zlokalizowano galerię malarstwa Ewalda Gawlika. Przy placu znajdują się także trzy dawne budynki szkolne, wydłużony budynek ze sklepami oraz dawne nadleśnictwo lasów spółki \"Spadkobiercy Gieschego\", w którym siedzibę ma dziś przedszkole."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Plac jest terenem zieleni, pełniącym integrującą funkcję w założeniu urbanistycznym mniejszej skali, jakim jest Giszowiec."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Na środku placu znajduje się stary buk, którego obwód wynosi 345 cm, jest on pomnikiem przyrody. W 2010 buk otrzymał imię Anton (na cześć jednego z pomysłodawców budowy osiedla Giszowiec − Antona Uthemanna). Rosnące dookoła placu lipy mają około 90 lat. Obok budynku byłej szkoły istnieje pomnik ku czci poległych w powstaniach śląskich i zamordowanych w obozach hitlerowskich w okresie II wojny światowej."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Przy placu Pod Lipami znajdują się następujące historyczne obiekty: budynki użyteczności publicznej (pl. Pod Lipami 1, 2, 3, 3a, 3b, 3c): dawna szkoła, dawna gospoda, dawne nadleśnictwo, muszla koncertowa; wpisane do rejestru zabytków 18 sierpnia 1978 (nr rej.: A/1229/78); należą do nich: Karczma Śląska (pl. Pod Lipami 1); wzniesiona w 1910, składała się wówczas z 3 pokoi gościnnych, sali, piwnic i budynku gospodarczego; występował w niej m.in. Górnośląski Teatr Ludowy (niem. Oberschlesisches Volkstheater); po II wojnie światowej mieściło się w niej kino \"Muza\"; od 2006 w budynku swoją siedzibę ma Miejski Dom Kultury \"Szopienice-Giszowiec\"; Izba Śląska i tzw. \"Gawlikówka\" ; budynek wzniesiono na początku XX wieku; początkowo mieściła się tam stajnia, pomieszczenia dla woźniców i wozownia; w jej wnętrzach Ewald Gawlik miał swoją pracownię; obecnie mieści się tu filia Miejskiego Domu Kultury \"Szopienice-Giszowiec\" oraz muzeum historii regionu i galeria poświęcona Gawlikowi, znajdująca się w przewiązce pomiędzy budynkami; budynek mieszkalno-usługowy (pl. Pod Lipami 7−10); wpisany do rejestru zabytków 20 maja 1982 (nr rej.: A/1290/82); wzniesiony w pierwszej ćwierci XX wieku, w stylu modernistycznym; zabudowania dawnej fabryki lodu z początku XX wieku, następnie przebudowanych."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Przy placu Pod Lipami swoją siedzibę mają: Miejskie Przedszkole nr 64 (pl. Pod Lipami 2), Naleśnikarnia Pod Lipami, Miejski Dom Kultury \"Szopienice-Burowiec\" − filia nr 2 (pl. Pod Lipami 1, 3, 3a), oddział banku, \"Studio Uriasz\", oddział terenowy Agencji Rynku Rolnego."}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Place w Katowicach Ulica Mysłowicka w Katowicach Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach"}, {"title": "Plac Pod Lipami w Katowicach", "text": "Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim celu wznoszone są wieże milczenia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wieża milczenia", "text": "Wieża milczenia lub Dakhma (pers.: دخمه) – okrągła, wzniesiona z cegły lub kamienia budowla, w której wyznawcy zoroastryzmu pozostawiają zwłoki swoich zmarłych na żer ptakom."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "Martwe ciało jest wg zoroastryzmu \"nieczyste\" tj. skażające ziemię i ogień. Demon Awestan ma opanowywać zwłoki i skażać wszystko, czego dotkną. Aby uniknąć skażenia ziemi, zwłoki pozostawiano w specjalnych wzniesionych budowlach, na żer ptakom."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "W Persji praktyka eksponowania zwłok jest znana z najdawniejszych zapisów, chociaż w starożytności szeroko stosowano pochówki w ziemi i grobowcach. Rytuały religijne, związane z ekspozycją zwłok, pojawiły się przypuszczalnie za panowania Sasanidów (III–VII wieku). Istnienie wież milczenia jest potwierdzone w zapiskach od XVI w."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "Określenie \"wieża milczenia\" zostało po raz pierwszy użyte przez angielskiego tłumacza Roberta Murphy'ego w 1832."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "Wieże milczenia są wznoszone wg podobnego planu: na szczycie konstrukcji znajduje się płaski dach, podzielony na 3 kręgi. Zewnętrzny krąg jest przeznaczony na zwłoki mężczyzn, środkowy na zwłoki kobiet, a najmniejszy wewnętrzny na zwłoki dzieci."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "Wnętrze wieży jest przeznaczone na ossuarium. Wrzuca się tam kości zmarłych po upływie około roku ekspozycji zwłok na dachu wieży i przesypuje wapnem, aby przyspieszyć ich rozkład. Na teren wieży mają wstęp tylko wyznaczeni grabarze, zwani nasselars."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": " Wieże milczenia w Persji i Iranie "}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "W tradycji perskiej wieże milczenia wznoszono na szczytach wzgórz, odległych od siedzib ludzkich. Ekspozycję zwłok stopniowo porzucano w Iranie od początku XX w., zastępując ją kremacją lub pochówkiem w grobie. W miastach Jazd i Kerman ostatnie wieże milczenia zamknięto z nakazu władz w latach 70. XX wieku."}, {"title": "Wieża milczenia", "text": "Ekspozycja zwłok w wieżach milczenia jest nadal praktykowana wśród Parsów w Indiach. Uznawana jest za \"ostatni akt miłosierdzia\" zmarłego, który dostarcza w ten sposób pożywienia ptakom."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy piranie Natterera są najbardziej agresywne?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pirania Natterera", "text": "Pirania Natterera, pirania czarnoogonowa, pirania czerwona (Pygocentrus nattereri) – gatunek słodkowodnej, drapieżnej ryby z rodziny piraniowatych (Serrasalmidae), wcześniej klasyfikowanej jako podrodzina kąsaczowatych (Characidae). Ryba potencjalnie niebezpieczna dla ludzi ze względu na możliwość dotkliwego pogryzienia – jest uważana za najbardziej niebezpieczną i agresywną piranię. Poławiana lokalnie jako ryba konsumpcyjna, często pielęgnowana w akwariach."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Północno-wschodnia Ameryka Południowa pomiędzy 9°N – 34°S, na wschód od Andów. Występuje licznie w dorzeczach Amazonki, Parany, Essequibo, rzeki Urugwaj oraz w rzekach północno-wschodnich wybrzeży Brazylii. Gatunek introdukowano w wielu słodkowodnych zbiornikach Stanów Zjednoczonych."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Krępe, wysokie, silnie bocznie spłaszczone ciało o maksymalnej długości 33 cm i masie 3,85 kg. Głowa duża, z tępo ściętym pyskiem i szerokimi policzkami, pod którymi ukryta jest muskulatura umożliwiająca silne zaciskanie szczęk. Grube wargi zasłaniają ostre, silne zęby o trójkątnym kształcie osadzone przeciwlegle na obu szczękach – umożliwiają odcinanie kawałków ciała ofiary. Ubarwienie jest różne, w zależności od lokalizacji danej populacji i wieku ryby, prawdopodobnie również od jej wielkości. Zwykle w dolnej części ciała dominuje ubarwienie rdzawo-pomarańczowe, a grzbiet jest srebrzystoszary. Płetwa grzbietowa i tłuszczowa są czarne."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Piranie Natterera tworzą niewielkie stada złożone z 20–30 osobników, w których ustalają strukturę hierarchiczną. Metody pobierania pokarmu i preferencje pokarmowe zmieniają się z wiekiem ryb. Młode piranie żerują głównie w ciągu dnia zjadając owady i ich larwy, dorosłe – o brzasku i o zmierzchu, żywiąc się przede wszystkim owadami, ślimakami i osłabionymi rybami, a przy braku pokarmu mięsnego uzupełniając dietę roślinami. Mogą jednak zjeść każdy pokarm, nawet lądowe kręgowce, które dostały się do wody. W poszukiwaniu zdobyczy kierują się bardzo dobrym słuchem. W porze suchej stłoczone w wysychających zbiornikach stada piranii zaciekle atakują swoje ofiary. Zwiększoną agresję wykazują również w okresie rozrodu."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Jest to gatunek jajorodny. Ikrę składa w dołku wykopanym w podłożu, a po zapłodnieniu przytwierdza do przydennej roślinności. Jako nieliczne wśród kąsaczokształtnych, piranie chronią swoją ikrę."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Piranie Natterera spełniają w zajmowanych biocenozach funkcje sanitarne – zjadają ryby zdradzające objawy osłabienia. Pomiędzy piranią Natterera a Serrasalmus marginatus zaobserwowano relacje mutualistyczne polegające na pobieraniu przez S. marginatus pasożytów z ciała piranii Natterera."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Przypisywana tym rybom krwiożerczość, zwłaszcza w odniesieniu do ludzi i dużych ssaków, nie została potwierdzona. Uważa się, że stanowią potencjalne zagrożenie, szczególnie w regionach gęsto zaludnionych i w wodach zanieczyszczonych odpadami mięsnymi (np. okolice rzeźni). Zapach krwi może je sprowokować do zaatakowania rannego zwierzęcia lub człowieka. Wprawdzie odnotowano przypadki grupowego ataku piranii na duże ssaki i ludzi, jednak nie potwierdzono żadnego przypadku ze skutkiem śmiertelnym. Większość relacji o tych atakach uznawana jest za mocno przesadzone."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "Mięso piranii jest jadalne. Ryby te są poławiane lokalnie na niewielką skalę. Znacznie większe znaczenie mają jako ryby akwariowe."}, {"title": "Pirania Natterera", "text": "W literaturze akwarystycznej ryba ta opisywana była pod nazwą piranii czerwonej (Serrasalmus altus lub Serrasalmus nattereri). Hodowla młodych osobników w dużym zbiorniku o długości co najmniej 200 cm nie nastręcza problemów. Jednak ryby te osiągają przeciętnie około 27 cm długości, a jako ryby stadne powinny być pielęgnowane w stadzie. W akwarium potrzebują dużo roślinności, aby mogły się ukryć. W zbyt gęsto obsadzonym zbiorniku i przy złym karmieniu zdarzają się przypadki kanibalizmu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na jakim historycznym dokumencie najbardziej widoczny podpis złożył John Hancock?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "John Hancock", "text": "John Hancock (ur. 12 stycznia 1737 roku w Quincy, Massachusetts, zm. 8 października 1793 roku tamże) – amerykański kupiec i polityk, należał do wolnomularzy."}, {"title": "John Hancock", "text": "John Hancock urodził się 12 stycznia 1737 roku w Quincy w brytyjskiej prowincji Massachusetts Bay. W wieku 7 lat stracił ojca i kolejne 6 lat spędził pod opieką dziadków w Lexington. Później opiekę nad nim przejął jego bezdzietny stryj, Thomas Hancock, który był jednym z najbogatszych kupców w Bostonie."}, {"title": "John Hancock", "text": "W 1754 roku John Hancock ukończył studia klasyczne na Uniwersytecie Harvarda i zaczął pracować jako urzędnik w firmie swojego stryja, gdzie szybko zdobywał doświadczenie jako kupiec. W latach 1760 i 1761 przebywał w sprawach kupieckich w Londynie, gdzie uczestniczył w pogrzebie króla Jerzego II Hanowerskiego i koronacji króla Jerzego III. W 1763 roku stał się wspólnikiem w spółce stryja. Ten umierając zostawił Hancockowi w spadku swój olbrzymi majątek i duży dom w Bostonie."}, {"title": "John Hancock", "text": "Na arenę polityczną John Hancock wkroczył jako oponent ustawy wprowadzającej opłaty skarbowe w 1765 roku. Karierę polityczną rozpoczynał w Bostonie i w legislaturze stanowej w Massachusetts. Około 1770 roku Brytyjczycy aresztowali go i skonfiskowali jeden z jego statków pod zarzutem przemytu. Proces, w którym Hancocka przed zarzutami skutecznie bronił John Adams, uczynił z Hancocka bohatera narodowego."}, {"title": "John Hancock", "text": "Dzięki znajomości z Johnem Adamsem i Samuelem Adamsem wpływy Johna Hancocka rosły. W latach 1775–1778 był delegatem do Kongresu Kontynentalnego, a od 24 maja 1775 roku do października 1777 roku pełnił funkcję jego prezydenta. Jako prezydent liczył, że obejmie funkcję głównodowodzącego Armii Kontynentalnej podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, ale ze względu na brak doświadczenia wojskowego Kongres Kontynentalny nie zdecydował się na taki krok i powierzył dowództwo George'owi Washingtonowi. Sytuacja ta poróżniła go do końca życia z Samuelem Adamsem."}, {"title": "John Hancock", "text": "W 1777 roku Hancock dowodził w randze generała oddziałami stanowej gwardii Massachusetts, które podjęły nieudaną próbę odbicia z rąk Brytyjczyków miasta Newport w stanie Rhode Island."}, {"title": "John Hancock", "text": "W 1780 roku został wybrany pierwszym gubernatorem stanu Massachusetts. Na stanowisku tym zasiadał do 1785 roku. Z kolei 23 listopada 1785 roku został ponownie wybrany prezydentem Kongresu Kontynentalnego, jednak ze względów zdrowotnych nie uczestniczył w obradach i ostatecznie ustąpił 29 maja 1786 roku. W 1787 roku został ponownie wybrany gubernatorem stanu Massachusetts. Tym razem stanowisko to piastował aż do śmierci 8 października 1793 roku."}, {"title": "John Hancock", "text": "John Hancock znany jest również z tego, że był pierwszym sygnatariuszem Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Na ulotkowej wersji Deklaracji Niepodległości wydrukowanej w noc jej uchwalenia, 4 lipca 1776 roku, i rozprowadzanej wśród ludności następnego dnia, podpisy złożyli tylko John Hancock i sekretarz Kongresu Kontynentalnego, Charles Thomson. Gdy 2 sierpnia uroczyście podpisywano prawdziwy dokument, Hancock złożył duży, rzucający się w oczy podpis. Wedle jednej z anegdot, Hancock miał złożyć tak wielki podpis, aby król Wielkiej Brytanii nie potrzebował okularów, by uznać go za zdrajcę. Z tego powodu jego imię i nazwisko stało się w Stanach Zjednoczonych słownikowym, nieformalnym synonimem słów \"podpis\" i \"autograf\"."}, {"title": "John Hancock", "text": "Od nazwiska Hancocka pochodzi nazwa dziesięciu hrabstw w Stanach Zjednoczonych. Także jeden z najwyższych drapaczy chmur w Chicago, John Hancock Center, nazwany jest ku jego pamięci."}, {"title": "John Hancock", "text": "\"John Hancock\" jako synonim podpisu w popkulturze został użyty m.in. w filmie Hancock z Willem Smithem (2008). Główny bohater, dotknięty amnezją, gdy opuszczał szpital został poproszony przez pielęgniarkę o \"Johna Hancocka\", czyli podpis na dokumentach. Bohater był zdezorientowany, sądząc, że tak się właśnie nazywa. Stąd też wzięło się jego późniejsze imię i nazwisko."}, {"title": "John Hancock", "text": "http://www.nps.gov/history/history/online_books/declaration/bio15.htm Biografia National Park Service "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego w 1921 roku zakazano wyświetlania filmów z udziałem Virginii Rappe?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Virginia Rappe", "text": "Virginia Rappe (ur. 19 września 1895 w Nowym Jorku, zm. 9 września 1921 w San Francisco) – amerykańska aktorka kina niemego."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "Najczęściej przyjmuje się jako datę urodzenia 19 września 1895 roku, choć w niektórych źródłach jest to 7 lipca 1891 roku."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "Jej matka, Mabel Rapp, przeniosła się z Chicago do Nowego Jorku, gdy była w ciąży. Powodem było nieślubne dziecko jakim była Virginia. Matka zmarła, gdy Virginia miała 11 lat i dziecko wróciło do babki w Chicago. W wieku 16 lat Virginia Rapp zaczęła karierę modelki i zmieniła nazwisko na Rappe."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "W 1916 roku przeniosła się do Los Angeles i wystąpiła w pierwszym filmie, The Foolish Virgin w reżyserii Alberta Capellaniego. W 1917 roku wystąpiła w Paradise Garden Freda J. Balshofera z Haroldem Lockwoodem."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "W roku 1919 wdała się w romans z reżyserem i producentem Henrym Lehrmanem, który pracował przy filmie His Musical Sneeze. Zaręczyła się Lehrmanem w następnym roku i dostała od niego rolę w każdym z pięciu produkowanych przez niego filmów. Oprócz tych pięciu ról, Rappe nie ma w swoim dorobku żadnych innych, znaczących ról."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "Zmarła we wrześniu 1921 roku w następstwie zapalenia otrzewnej, spowodowanego przebiciem pęcherza moczowego. Śmierć Virginii Rappe nastąpiła cztery dni po libacji alkoholowej w hotelowym pokoju aktora Roscoe Arbuckle'a i stała się przyczyną trzech głośnych procesów sądowych, w których aktora oskarżono o gwałt i doprowadzenie ofiary do śmierci. Pomimo uniewinnienia Arbuckle'a, jego filmy przestały być wyświetlane, a on sam do końca życia spotykał się z wrogością opinii publicznej, kwestionującej wyroki sądowe. Za sprawą śmierci aktorki filmy z jej udziałem były wyświetlane w wielu amerykańskich kinach, a ją samą reklamowano jako gwiazdę, jednak 17 września 1921 r. decyzją Motion Picture Association of America zakazano ich wyświetlania uznając za nieetyczne wykorzystywanie śmierci w celach zarobkowych."}, {"title": "Virginia Rappe", "text": "Została pochowana na cmentarzu Hollywood Memorial Cemetery, obok niej pochowano Henry'ego Lehrmana."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie mieszkał pierwszy wojewoda śląski?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Willa Grundmanna", "text": "Willa Grundmanna − istniejąca do lat siedemdziesiątych XX wieku willa w stylu klasycystycznym, należąca do Friedricha W. Grundmanna (inspiratora nadania Katowicom praw miejskich), zlokalizowana przy ul. Warszawskiej 20Sklep Muzeum Śląskiego w Katowicach: http://sklep.muzeumslaskie.pl/product_info.php?cPath=30&products_id=331&osCsid=d1cbadd74207c20b1389a927cf3e9062 Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic  www.sklep.muzeumslaskie.pl [dostęp 2011-09-14] w Katowicach."}, {"title": "Willa Grundmanna", "text": "Dwukondygnacyjna willa została wzniesiona w latach 1868–1869 według projektu C. Hausera, w stylu klasycystycznym, dla dyrektora huty Hermana Rosse. Otrzymała portyk podtrzymywany przez cztery posągi kariatyd, wieżę, pergolę i ogród zimowy. Obiekt zlokalizowano przy ówczesnej Friedrichstraße (obecnie ul. Warszawska), na rogu z dzisiejszą ulicą Bankową. "}, {"title": "Willa Grundmanna", "text": "W latach 1872–1873 willę przebudowano w stylu italianizującym na polecenie Friedricha W. Grundmanna, który kupił ją w 1872. Przebudowy również dokonał Hauser – dobudowano neorenesansowy budynek gospodarczy, willę nadbudowano wieżyczką. Po śmierci Grundmanna, jego żona sprzedała budynek Salomonowi Königsbergerowi. W czasie I wojny światowej obiekt należał do rodziny Fajgei. W 1922 mieszkał w niej pierwszy wojewoda śląski Józef Rymer (jeszcze przed przyłączeniem części Górnego Śląska do Polski w willi dokonano na niego nieudanego zamachu); zatrzymał się w niej także, przebywający w Katowicach, Józef Piłsudski. "}, {"title": "Willa Grundmanna", "text": "W latach 1925–1968 należała do diecezji katowickiej – m.in. mieszkał w niej August Hlond. W dwudziestoleciu międzywojennym w budynku mieściła się siedziba Kurii Biskupiej i Kapituły Katedralnej. Willa była rozbudowywana; w czasie II wojny światowej obiekt przejęła SA; po drugiej wojnie światowej mieścił się tu Urząd Stanu Cywilnego. W 1973 willę zburzono decyzją wojewódzkich władz partyjnych z 1972."}, {"title": "Willa Grundmanna", "text": "Obecnie w miejscu dawnej willi znajduje się nowoczesny gmach Narodowego Banku Polskiego. Na jego fasadzie umieszczono pamiątkową tabliczkę informacyjną o dawnej willi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki eksperymentalny typ uzbrojenia miał być wyposażony amerykański krążownik rakietowy USS Port Royal (CG-73)?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "USS Port Royal (CG-73)", "text": "USS Port Royal (CG-73) - amerykański krążownik rakietowy typu Ticonderoga. Dwudziesta siódma i ostatnia jednostka tego typu, drugi okręt w historii US Navy, który nazwano dla upamiętnienia dwóch bitew morskich, które miały miejsce w rejonie zatoki Port Royal podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i wojny secesyjnej."}, {"title": "USS Port Royal (CG-73)", "text": "Zamówienie na okręt zostało złożone 25 lutego 1988. Stępkę pod \"Port Royal\" położono 18 października 1991 w stoczni Ingalls Shipbuilding w Pascagoula w stanie Missisipi. Wodowanie okrętu miało miejsce 20 listopada 1992 a wejście do służby 9 lipca 1994. Początkowo \"Port Royal\" miał być eksperymentalną jednostką wyposażoną w laser HELWEPS mogący zestrzeliwać nadlatujące pociski z odległości 4 km, a także niszczyć urządzenia optoelektroniczne nieprzyjaciela na odległości 10 km. Ostatecznie urządzenie nie zostało zainstalowane a program HELWEPS został anulowany."}, {"title": "USS Port Royal (CG-73)", "text": "Pierwsza misja krążownika trwała od grudnia 1995 do maja 1996 kiedy wchodził on w skład grupy bojowej której trzonem był lotniskowiec USS \"Nimitz\". Podczas tej misji \"Port Royal\" został pierwszym krążownikiem w historii US Navy na którym w skład  załogi weszły kobiety.  Druga misja okrętu w składzie tej samej grupy okrętów trwała od września 1997 do marca 1998. Następnie wszedł w skład grupy okrętów lotniskowca USS \"John C. Stennis\". W czasie tej misji \"Port Royal\" doznał uszkodzenia jednej ze śrub napędowych podczas pościgu za jednostką podejrzaną o łamanie sankcji nałożonych przez ONZ na Irak."}, {"title": "USS Port Royal (CG-73)", "text": "Od 17 listopada 2001 bierze udział w działaniach związanych z ochroną okrętów biorących udział w operacjach w Iraku i Afganistanie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który palestyński polityk w 1958 roku został przewodniczącym Komitetu Sprawiedliwości Ligi Państw Arabskich z siedzibą w Kairze?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "Awni Abd al-Hadi, arab. عوني عبد الهادي (ur. 1889 w Nablus, zm. 15 marca 1970 w Kairze) – palestyński polityk, członek Wysokiego Komitetu Arabskiego podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939); później pełnił różne funkcje we władzach administracyjnych Jordanii."}, {"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "Al-Hadi urodził się w 1889 w Nablusie, będącej wówczas częścią Imperium osmańskiego. Uczył się w Bejrucie, a następnie na Uniwersytecie Stambulskim w Stambule i na Sorbonie w Paryżu."}, {"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "W 1911 wraz z przyjacielem, Rafikiem al-Tamimi był założycielem podziemnej organizacji arabskiej al-Fatat. Była to organizacja nacjonalistycznych Arabów, będących zwolennikami idei panarabizmu i utworzenia Wielkiej Syrii. Był jednym z organizatorów Kongresu Arabskiego, który odbył się w 1913 w Paryżu. W 1919 podczas Konferencji pokojowej w Paryżu pracował jako prywatny sekretarz Fajsala I."}, {"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "W 1922 Abd al-Hadi powrócił do Palestyny, będącej wówczas brytyjskim Mandatem Palestyny. Stał się jednym z największych rzeczników arabskiego ruchu narodowego w Palestynie. Ożenił się z arabską feministką Tarab Abdul al-Hadi. W sierpniu 1922 został wybrany w rejonie Nablusu na przedstawiciela na V Kongres Arabski. W czerwcu 1923 w rejonie Jafy wybrano go na przedstawiciela na VI Kongres Arabski. W czerwcu 1928 w rejonie Beisan wybrano go na przedstawiciela na VII Kongres Arabski. W tym samym roku został sekretarzem Komitetu Wykonawczego Kongresu Arabskiego."}, {"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "W 1930 został prawnikiem Najwyższej Rady Muzułmańskiej i był członkiem arabskiej delegacji w Wielkiej Brytanii. W sierpniu 1932 był jednym z założycieli nacjonalistycznej Partii Niepodległości, której został wybrany pierwszym sekretarzem generalnym. W 1934 wyraził pogląd, że \"celem Żydów jest przejęcie tego kraju, a celem Arabów jest walczenie z tym przejęciem.\" Gdy w kwietniu 1936 wybuchło arabskie powstanie w Palestynie, Abd al-Hadi był przedstawicielem Partii Niepodległości w Wysokim Komitecie Arabskim. Początkowo prezentował on nacjonalistyczne poglądy polityczne. Podczas przesłuchań Królewskiej Komisji Palestyny w 1936, powiedział, że \"nie ma takiego państwa [jak Palestyna] ... Palestyna to termin wymyślony przez Syjonistów ... Nasz kraj od wieków był częścią Syrii\". Jednak jego poglądy stopniowo ulegały zmianie, i po kilku miesiącach zajmował już bardziej umiarkowane stanowisko, opowiadając się za rozpoczęciem negocjacji z przedstawicielami społeczności żydowskiej. Gdy 1 października 1937 Brytyjczycy rozwiązali Wysoki Komitet Arabski, Abd al-Hadi uciekł przed aresztowaniem za granicę. W lutym i marcu 1939 był członkiem arabskiej delegacji na Konferencji w Londynie."}, {"title": "Awni Abd al-Hadi", "text": "Podczas I wojny izraelsko-arabskiej w październiku 1948 został członkiem Rządu Całej Palestyny kierowanego przez Mohammada Amin al-Husajni. Al-Hadi pełnił obowiązki Ministra Spraw Społecznych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto sprawuje honorowy patronat nad obchodami Dnia Świadomości Alienacji Rodzicielskiej w Polsce?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej (ang. Parental Alienation Awareness Day) – nieformalne międzynarodowe święto, obchodzone od 2006 corocznie 25 kwietnia, zapoczątkowane przez kanadyjską organizację Parental Alienation Awareness Organization (PAAO) z inicjatywy ówczesnej przewodniczącej PAAO Sarvy Emo, rozwódki sprawującej naprzemienną opiekę nad dziećmi ze swoim byłym mężem."}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "Pierwsze obchody odbyły się 28 marca 2005 roku, w dzień urodzin Rogera, byłego męża Sarvy Emo. Organizacja PAAO, kierowana przez radę dyrektorów, wśród której znaleźli się prawnicy oraz wyalienowane matki i ojcowie, wybrała dzień 25 kwietnia nieprzypadkowo: 25 kwietnia 1945 roku rozpoczęła się pierwsza sesja Organizacji Narodów Zjednoczonych, a 25 kwietnia 1792 roku po raz pierwszy zaśpiewano Marsyliankę."}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "Dzień ten ma charakter akcji społecznej, podczas której odbywają się warsztaty, sympozja, demonstracje i zbierane są podpisy pod petycjami, kierowanymi do władz krajowych oraz instytucji międzynarodowych, mające na celu zapobieganie wyalienowania jednego z rodziców z życia dzieci. Akcja ma również na celu wspieranie dziecka, głównie w sytuacji indukowania u niego negatywnych emocji, postaw i przekonań wobec drugiego rodzica, oraz chęć wsparcia działań uświadamiających społeczeństwo o negatywnych skutkach działań, wywołujących zaburzenia w relacji pomiędzy dzieckiem, a drugim rodzicem."}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "W akcji biorą udział: Austria, Australia, Belgia, Bermudy, Brazylia, Czechy, Dania, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Kanada, Meksyk, Niemcy, Nowa Zelandia, Polska, Portugalia, Singapur, Republika Południowej Afryki, Szwecja, Stany Zjednoczone, Włochy i Wielka Brytania."}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "Obchody w Polsce odbywają się od 2008 roku z udziałem Komitetu Przestrogi przed Oddzieleniem Rodzica. Od 2009 roku patronat honorowy nad akcją społeczną Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej sprawuje Rzecznik Praw Dziecka."}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "Międzynarodowe Dni i Tygodnie ONZ Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Agresji i Przemocy Wobec Dzieci"}, {"title": "Dzień Świadomości Alienacji Rodzicielskiej", "text": "https://sites.google.com/site/maciejwojewodka/hot-news-1 opis Dnia Świadomości Alienacji Rodzicielskiej na stronie polskiego Komitetu Przestrogi przed Oddzieleniem Rodzica (Autor: Maciej Wojewódka)   http://www.paawarenessday.org/ Parental Alienation Awareness Day – oficjalna strona Dnia Świadomości Alienacji Rodzicielskiej  http://www.innowacje2009.pl/alienacja-rodzicielska-pa-wstepne-badania-nad-problemem-i-jego-skutkami-w-polsce Alienacja rodzicielska (PA) – wstępne badania nad problemem i jego skutkami w Polsce Patronat Europejskiego Roku Kreatywności i Innowacji dla projektu badawczego"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile obrazów namalował Aaron Draper Shattuck?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Aaron Draper Shattuck", "text": "Aaron Draper Shattuck (ur. 1832, zm. 1928) – amerykański malarz związany z White Mountain School, grupą artystyczną stanowiącą odłam drugiego pokolenia Hudson River School."}, {"title": "Aaron Draper Shattuck", "text": "Urodził się w Francestown w New Hampshire, studiował malarstwo portretowe u Alexandra Ransoma w Bostonie w 1851. Naukę kontynuował w National Academy of Design w Nowym Jorku. Pierwsze wystawy miał w 1855 w Boston Athenaeum i National Academy. W następnym roku został członkiem stowarzyszonym National Academy of Design, pełne członkostwo uzyskał w 1861. W latach 1856–1870 pracował w Nowym Jorku, gdzie posiadał pracownię w Tenth Street Studio Building. W 1870 przeniósł się do West Granby w Connecticut i pozostał tam do końca życia. Był żonaty z Marian Colman, siostrą Samuela Colmana. W chwili śmierci był najstarszym członkiem National Academy of Design."}, {"title": "Aaron Draper Shattuck", "text": "Aaron Draper Shattuck malował przede wszystkim pejzaże Nowej Anglii. Początkowo preferował krajobrazy górskie, później malował nastrojowe sceny rustykalne, w których często pojawiały się zwierzęta, zwykle bydło lub owce. Artysta tworzył najchętniej niewielkie obrazy odznaczające się fotograficzną dokładnością i precyzją wykonania. "}, {"title": "Aaron Draper Shattuck", "text": "W 1888 Shattuck na skutek choroby przestał malować. W ciągu 37 lat aktywności stworzył ponad 600 obrazów, które eksponowane są głównie w galeriach amerykańskich i znajdują się w większości w zbiorach prywatnych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym charakteryzowały się obrazy namalowane przez Luisa Alcázara?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Luis Paret y Alcázar", "text": "Luis Paret y Alcázar (ur. 11 lutego 1746 w Madrycie, zm. 14 lutego 1799 tamże) – hiszpański malarz, przedstawiciel hiszpańskiego rokoka."}, {"title": "Luis Paret y Alcázar", "text": "Jego ojciec był Francuzem a matka Hiszpanką. Studiował na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych Św. Ferdynanda w Madrycie, gdzie jego nauczycielem był Antonio González Velázquez. Był protegowanym infanta Luisa Burbona, (brata Karola III), który opłacił mu studia w Rzymie w latach 1763–66. W 1775 r. Karol III wygnał malarza z Madrytu oskarżając go o sprowadzanie na dwór młodych dziewcząt dla infanta Luisa. W konsekwencji Paret wyjechał do Portoryko, gdzie założył własną szkołę. Jednym z jego uczniów był Portorykańczyk José Campeche. W 1778 r. wrócił do Hiszpanii, jendak wciąż nie mógł się zbliżać do stolicy. Zamieszkał w Bilbao i malował pejzaże Kantabrii. W 1788 otrzymał przebaczenie króla i wrócił do Madrytu, jednak mieszkając w stolicy popadł w problemy finansowe."}, {"title": "Luis Paret y Alcázar", "text": "Malował portrety, martwe natury, sceny rodzajowe i pejzaże. Były to obrazy przeważnie małych rozmiarów, odznaczające się humorem, połyskliwą techniką oraz indywidualną paletą barw z przewagą tonów niebieskich i zielonych. Projektował dekoracje świąteczne na dworach. Był też miedziorytnikiem. Ilustrował dzieła Cervantesa i Quevedo. "}, {"title": "Luis Paret y Alcázar", "text": "Autoportret w pracowni –  1786, 40 × 32 cm, Prado, Madryt  Bal maskowy –  1766, 40 × 51 cm, Prado, Madryt  Bukiet kwiatów –   39 × 37 cm, Prado, Madryt  Ferdynand VII jako książę Asturii składający przysięgę w kościele San Jeronimo –  1791, 237 × 159 cm, Prado, Madryt  Karol III spożywający obiad w towarzystwie dworzan –  ok. 1770, 50 × 64 cm, Prado, Madryt  La Puerta del Sol –  1773, 76 × 85 cm, Muzeum Narodowe, Hawana  List –  1772, 37 × 25 cm, Muzeum Goi w Castres  Maria de las Nieves Micaela Fourdinier, portret żony artysty –  1782-85, 37 × 28 cm, Prado, Madryt  Pary królewskie –  1770, 232 × 367 cm, Prado, Madryt  Próba komedii –  38 × 51 cm, Prado, Madryt  Scena z wieśniakami –  1786, 48 × 37,2 cm, Museo de Bellas Artes,  Bilbao  Sklepik z antykami –  1772, 49 × 57 cm, Museo Lazaro Galdiano, Madryt  Wazon z kwiatami –  39 × 37 cm, Prado, Madryt  Widok ogrodu botanicznego w Madrycie –  58 × 88 cm, Prado, Madryt "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie miał zginąć Sherlock Holmes?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wodospad Reichenbach", "text": "Wodospad Reichenbach (niem. Reichenbachfall) – jeden z najwyższych wodospadów Alp. Położony w kantonie Berno w Szwajcarii – w miejscu, gdzie rzeka Reichenbach łączy się z Aare. Jego całkowita wysokość wynosi 200 m; najwyższa z pięciu tworzących go kaskad mierzy 90 m. Wodospad stanowi atrakcję turystyczną, prowadzi do niego kolejka linowa."}, {"title": "Wodospad Reichenbach", "text": "Wodospad stał się słynny w 1891 – po tym, jak pisarz Arthur Conan Doyle opisał go w opowiadaniu o Sherlocku Holmesie pt. Ostatnia zagadka (ang. The Final Problem). Według opowiadania 4 maja 1891 nad Reichenbach odbyła się ostateczna rozgrywka pomiędzy Holmesem a jego głównym wrogiem, Profesorem Moriartym – zakończona, jak domniemywał Doktor Watson, towarzysz Sherlocka Holmesa, śmiercią obu przeciwników (w 1903 Doyle, zmęczony ogromną liczbą listów od zasmuconych czytelników, napisał opowiadanie Pusty dom, w którym okazało się, że Holmes jednak przeżył walkę nad wodospadem)."}, {"title": "Wodospad Reichenbach", "text": "Co roku, 4 maja, nad Reichenbach odbywa się międzynarodowy zjazd miłośników Sherlocka Holmesa."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co zainspirowało Paula Gauguina do namalowania obrazu Żółty Chrystus?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Żółty Chrystus", "text": "Żółty Chrystus (fr. Le Christ jaune) – obraz olejny namalowany jesienią w 1889 przez francuskiego malarza Paula Gauguina podczas jego pobytu w Pont-Aven."}, {"title": "Żółty Chrystus", "text": "Gauguin odwiedził Pont-Aven po raz pierwszy w 1886. Powrócił tam na początku 1888 i przebywał do połowy października. 23 października pojechał do Arles, żeby przyłączyć się do Vincenta van Gogha. W Arles mieszkał przez ok. dwa miesiące, a po nieporozumieniach z van Goghiem powrócił do Pont-Aven (początek 1889), gdzie mieszkał do wiosny 1890. Latem 1889 udał się na krótką wizytę do Paryża, aby obejrzeć światową wystawę i wziąć udział w wystawie “symbolistów i syntetystów” w Café Volpini."}, {"title": "Żółty Chrystus", "text": "Po powrocie namalował Żółtego Chrystusa. Inspiracją dla namalowania obrazu stał się krucyfiks w kościele w Trémalo niedaleko Pont-Aven."}, {"title": "Żółty Chrystus", "text": "Obraz Żółty Chrystus jest, podobnie jak Wizja po kazaniu, dziełem naznaczonym dwuznacznością, napięciem między rzeczywistością a wyobraźnią. Do świata rzeczywistości należą kobiety, podczas gdy postać Chrystusa jest świętym obrazem, wysnutym z ich wiary. Z drugiej strony obraz mógłby być spokrewniony z dziełami dawnych włoskich lub flamandzkich malarzy, którzy umieszczali sceny biblijne we własnym, ludowym środowisku. Nawiązaniem do tego jest rolnik w oddali, przechodzący przez polny mur, jakby niewzruszony tym co się dzieje za jego plecami; przypomina to upadek Ikara z obrazu Pejzaż z upadkiem Ikara Bruegela."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który utwór grupy The Legendary Pink Dots otwierał audycję Tomasza Beksińskiego w radiowej Trójce?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "The Legendary Pink Dots (LPD) – brytyjsko-holenderski zespół rockowy z kręgu rocka alternatywnego i psychodelicznego istniejący od 1980. W Polsce nazywany często Kropki lub Kropy."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "Zespół powstał w sierpniu 1980 w angielskim mieście Ilford. Pierwszy koncert LPD, za który zespół zainkasował całe 5 funtów, odbył się we wschodnim Londynie w październiku 1980. Po wielu zawirowaniach związanych ze zmianami w składzie, LPD wydał w 1982 pierwszą oficjalną płytę, Brighter Now. Pierwsze albumy zawierały muzykę opartą na brzmieniach elektronicznych, nawiązującą do nurtów industrial i new wave. Począwszy od płyty The Lovers zespół skierował się w kierunku brzmienia psychodelii przełomu lat 60. i 70."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "Od początku podstawę sześcioosobowego składu zespołu stanowili: charyzmatyczny wokalista, kompozytor i autor tekstów, Edward Ka-Spel,  oraz klawiszowiec Phil Knight używający pseudonimu The Silverman. W 1984 zespół przeniósł się do Amsterdamu i podpisał kontrakt z niezależną firmą Play It Again, Sam."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "W 1988 zespół opuściło czterech muzyków, pozostali tylko Kaspel i Silverman. Dołączyli m.in. Niels Van Hoornblower (saksofony, flet, klarnet) i Bob Pistoor (gitara). W kolejnych latach LPD nagrał najpopularniejsze płyty: The Golden Age, Crushed Velvet Apocalypse i The Maria Dimension. Specjalizacją zespołu stały się długie przestrzenne improwizacje, bogate aranżacje oraz \"kosmiczne\" ballady (najbardziej znana: Belladonna). W 1992, po nagraniu The Maria Dimension, u Boba Pistoora wykryto nieuleczalny nowotwór. Po jego śmierci gitarzystą zespołu został Martijn De Kleer."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "The Legendary Pink Dots od początku lat 90. cieszy się w Polsce statusem zespołu kultowego. Do popularyzacji muzyki LPD przyczyniły się radiowe audycje Tomasza Beksińskiego, który (głównie w radiowej Trójce) prezentował kolejne płyty oraz interpretacje i własne tłumaczenia tekstów. Środkowy fragment utworu Neon Mariners z płyty Any Day Now otwierał nocne audycje Beksińskiego."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "Po śmierci Tomasza Beksińskiego ukazały się w 2001 polskie edycje płyt The Legendary Pink Dots, dedykowane przez zespół dziennikarzowi. Płytom towarzyszyły nowe okładki autorstwa jego ojca, Zdzisława Beksińskiego, oraz tłumaczenia wszystkich tekstów."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "Innym tłumaczem tekstów zespołu i aktywnym uczestnikiem społeczności fanów LPD był zamordowany w 1997 Michał Łysek. Tomasz Beksiński twierdził,  że przetłumaczony przez Michała utwór \"Blasto\" był rodzajem proroctwa na temat jego śmierci.  Zespół na koncercie w Warszawie zadedykował Michałowi utwór \"Spike\"."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "The Legendary Pink Dots zagrał w Polsce kilkadziesiąt koncertów."}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "Edward Ka-Spel - instrumenty klawiszowe, śpiew Phil Knight (The Silverman) - instrumenty klawiszowe Erik Drost - gitary Raymond Steeg - efekty dźwiękowe"}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "1981 Only Dreaming 1981 Kleine Krieg 1981 Chemical Playschool 1+2 1981 Dots on the Eyes 1982 Brighter Now 1982 Atomic Roses 1982 Premonition 1982 Apparition 1983 Basilisk 1983 Chemical Playschool 3+4 1983 Curse 1984 The Tower 1984 The Lovers 1984 Faces in the Fire 1985 Asylum 1985 Prayer For Aradia 1986 Island Of Jewels 1986 Curious Guy 1987 Premonition 11 1988 Any Day Now 1988 Traumstadt 1 1988 Traumstadt 2 1988 Traumstadt 3 1988 Traumstadt 4 1989 Traumstadt 5 1989 The Golden Age 1989 Greetings 9 1990 Four Days 1990 The Crushed Velvet Apocalypse 1991 The Maria Dimension 1992 Shadow Weaver 1993 Malachai (Shadow Weaver Part 2) 1994 Nine Lives to Wonder 1995 ''From Here You'll Watch the World Go By 1997 Hallway of the Gods 1997 Chemical Playschool 10 1998 Nemesis Online 2000 A Perfect Mystery 2001 Chemical Playschool 11+12+13 2002 All the King's Horses 2002 All the King's Men 2002 Synesthesia 2004 The Poppy Variations 2004 The Whispering Wall 2006 Alchemical Playschool 2006 Your Children Placate You From Premature Graves 2008 Plutonium Blonde 2010 Seconds Late For The Brighton Line"}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "1988 Under Glass 1990 Princess Coldheart 1996 Remember Me This Way 1997 Sterre 1998 Pre-Millenial Single 2006 Legacy"}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "1988 Dot-to-Dot 1997 Live '85-'88 1997 Live 89 1999 Live at the Metro 2000 Farewell, Milky Way"}, {"title": "The Legendary Pink Dots", "text": "1988 Stone Circles 1989 The Legendary Pink Box 1991 Greetings 9+Premonition 11/It's Raining in Heaven (1991/1996) 1995 Chemical Playschool 8+9 1996 Canta Mientras Puedas 1996 Lullabies for the New Dark Ages: The First Four Albums 1997 Ancient Daze 1997 Under Triple Moons 1997 Stained Glass, Soma Fountains 1999 Poi Poka Mozhesh 2000 A Guide to the Legendary Pink Dots Vol. 1: The Best Ballads 2002 El Kaleidoscopio Terminal 2003 I Did Not Inhale 2003 A Guide to the Legendary Pink Dots Vol. 2: Best Psychedelic Tracks 2004 Singe Wahrend du Bist 2004 Crushed Mementos''"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakich kamizelek taktycznych powszechnie używano w czasie radzieckiej interwencji w Afganistanie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Chest Rig", "text": "Chest Rig (panel piersiowy, chińczyk) – specyficzny typ kamizelki taktycznej. Po raz pierwszy stosowana przez żołnierzy chińskich."}, {"title": "Chest Rig", "text": "Chest Rig rozpowszechnił się podczas wojny w Wietnamie, gdzie był stosowany przez Wietkong, a także przez regularną armię północy. Produkcja była stosunkowo tania, a kamizelka pozwalała na wygodne przenoszenie najpotrzebniejszego wyposażenia: magazynków i granatów. Ponadto nie demaskowała sylwetki tak jak plecak. W latach 70. kamizelki typu chest rig były używane m.in. przez Rhodesian SAS. Przystosowane były do przenoszenia magazynków do karabinu FN FAL."}, {"title": "Chest Rig", "text": "Kolejnym większym konfliktem, gdzie kamizelki Chest Rig pojawiły się masowo jest wojna afgańska. Były tam szeroko stosowane przez Mudżahedinów. Kamizelki zdobyte na poległych Talibach można było też spotkać u żołnierzy radzieckich. W wyniku tych doświadczeń w ZSRR powstała kamizelka lifchik (Typ 2). "}, {"title": "Chest Rig", "text": "Kamizelka typu Chest Rig w maskowaniu DPM znalazła się także na wyposażeniu Brytyjskich Sił Zbrojnych. "}, {"title": "Chest Rig", "text": "Obecnie kamizelki tego typu produkuje wiele firm cywilnych. W dobie systemu PALS, pojawiły się także kamizelki nieposiadające naszytych stałych kieszeni. Zamiast tego obszyte są taśmami PALS, do których można zamocować odpowiadające nam ładownice."}, {"title": "Chest Rig", "text": "Kamizelka składa się z jednego dużego panelu oraz szelek. Nosi się ją z przodu, na klatce piersiowej lub na brzuchu. W tradycyjnym Chest Rigu nie ma zakrytych pleców co zapewnia lepszą wentylację, a także dobre współgranie z plecakiem. Wszystkie kieszenie i ładownice umieszczone są na panelu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czego dotyczy twierdzenie Wedderburna?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Twierdzenie Wedderburna", "text": "Twierdzenie Wedderburna – twierdzenie mówiące, że każdy skończony pierścień z dzieleniem, tj. taki, w którym każdy niezerowy element jest odwracalny, jest ciałem (tzn. działanie mnożenia jest przemienne)."}, {"title": "Twierdzenie Wedderburna", "text": "Niech F będzie skończonym pierścieniem z dzieleniem (z jednością) o charakterystyce p . Niech Z będzie jego centrum, a q = p f niech będzie liczbą elementów Z. Jeśli wymiar F jako przestrzeni wektorowej nad Z jest równy n, to F ma q n elementów. Grupę multyplikatywną Fniezerowych elementów pierścienia F można rozbić na klasy elementów sprzężonych w następującym sensie: Dwa elementy x1 i x2 grupy Fsą sprzężone, jeśli istnieje taki element y grupy F, że x2 = y-1x1y. Dla każdego  oznaczymy przez N(x) zbiór elementów pierścienia F komutujących z x. Jest to podpierścień w F zawierający Z. Jeśli  jest wymiarem (w sensie przestrzeni wektorowej) N(x) nad Z, to N(x) ma  elementów. Liczba n jest podzielna przez  i  dla ."}, {"title": "Twierdzenie Wedderburna", "text": "Ponieważ liczba elementów grupy Fsprzężonych z x jest równa indeksowi grupy N(x)w F, czyli ,"}, {"title": "Twierdzenie Wedderburna", "text": "więc () , gdzie sumowanie rozciąga się na pełny zbiór przedstawicieli klas równoważności (w sensie sprzężenia) niecentralnych elementów z F. Niech n > 1 i niech ,"}, {"title": "Twierdzenie Wedderburna", "text": "gdzie iloczyn przebiega wszystkie pierwotne pierwiastki  z jedynki n-tego stopnia w ciele liczb zespolonych. Zgodnie ze znanym twierdzeniem, wielomian ten ma współczynniki całkowite. Jeśli δ dzieli n i jest różne od n, to wielomian P dzieli  .  Dlatego w () z wyjątkiem q - 1 wszystkie składniki są podzielne przez P (q) i dlatego P (q) | q - 1. Z drugiej strony każdy czynnik iloczynu  ma wartość bezwzględną większą od q - 1, skąd sprzeczność. Zatem n = 1 i F = Z, czyli F jest pierścieniem przemiennym."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy dochodzi do kontroli translacji?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kontrola translacji", "text": "Kontrola translacji białek – jeden z mechanizmów regulacji ekspresji genów, który odbywa się na poziomie syntezy białek po zakończeniu transkrypcji i obróbki post-transkrypcyjnej matrycowego RNA, przed obróbką post-translacyjną białek. Poziom białka w komórce zwykle nie koreluje z ilością odpowiadającego mu matrycowego transkryptu, co zwykle objawia się zwiększeniem (kontrola pozytywna) lub zmniejszeniem (kontrola negatywna) liczby kopii białka przypadających na jedną kopię mRNAhttp://cshmonographs.org/index.php/monographs/issue/view/087969767.48 Translational control in Biology and Medicine. Mathews MB, Sonenberg N, Hershey JWB, Cold Spring Harbor Laboratory Press, New York 2007.. Przyczyną obserwowanego efektu zmiany wydajności syntezy białek jest wymieniona powyżej kontrola translacji, która obok innych mechanizmów regulacji ekspresji genów takich jak: a) metylacja wysp CpG promotorów genów, b) kondensacja chromatyny (zależna od acetylacji, metylacji, fosforylacji, rybozylacji i ubikwitynacji histonów), c) kontrola transkrypcji, d) kontrola dojrzewania RNA (składania transkryptu pierwotnego), e) modyfikacje post-transkrypcyjne sekwencji mRNA, f) kontrola transportu RNA z jądra do cytoplazmy, g) kontrola stabilności i aktywności białka (modyfikacje post-translacyjne tj. glikozylacja, fosforylacja, ubikwitynacja), decyduje o końcowej ilości białka w komórce."}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Kontrola translacji stanowi jeden z końcowych etapów ekspresji genów, odgrywających szczególną rolę w cyklu komórkowym, wymagającym szybkich zmian wydajności syntezy białek. Poznanie mechanizmów kontroli translacji ma szczególne znaczenie w wyjaśnieniu procesów nowotworowych, charakteryzujących się zaburzeniami cyklu komórkowego. W wielu przykładach wykazano, że komórki potrafią bardzo szybko reagować na sygnały z otaczającego środowiska, wpływając na zmianę wydajności translacji specyficznych (wybranych) cząsteczek mRNA, w tym zwłaszcza takich, które biorą udział w proliferacji, różnicowaniu i śmierci komórek. Stąd, czynniki biorące udział w kontroli translacji stają się obiecującym miejscem działania nowych terapeutyków, w tym przeciw-nowotworowych, które mogłyby selektywnie obniżać syntezę niepożądanych białek np. onkogenów i zwiększać wydajność translacji białek pożądanych takich jak supresory."}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Translacja jest procesem syntezy białek przebiegającym na matrycy informacyjnego RNA (mRNA), zawierającym zwykle trzy główne obszary: nieulegający translacji region 5’ (5’UTR), sekwencję kodującą (CDS) oraz nieulegający translacji region 3’ (ang.: 3’ UnTranslated Region – 3’UTR). Większość cząsteczek RNA ulega translacji inicjowanej w sposób zależny od czapeczki. Alternatywny mechanizm inicjacji translacji niezależnie od 5’-m7G (zależny od IRES) włączany jest w pewnych fazach cyklu komórkowego takich jak mitoza i stan zintegrowanej odpowiedzi komórkowej na stres (ISR) wywołany czokiem cieplnym, infekcją wirusową, niedoborem surowicy lub aminokwasów jak również niedotlenieniem, obserwowanym także w guzach litych."}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Czynniki, zmieniające wydajność syntezy białekhttp://cshmonographs.org/index.php/monographs/issue/view/087969767.48 Translational control in Biology and Medicine [Mathews et al. 2007] :"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Sekwencje, występujące zwykle w regionie regulatorowym UTR mRNA"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.A. Elementy cis występujące w regionie 5'UTR Sekwencja liderowa, której właściwości wynikają z I-, II- i III-rzędowej struktury RNA Eukariotyczne miejsce wiązania rybosomu sekwencję Shine Dalgarno – prokariotyczne miejsce wiązania rybosomu Miejsce inicjacji translacji (kodon AUG, sekwencje flankujące)  wewnętrzne miejsce wiązania rybosomu (ang.: Internal Ribosome Entry Sites, IRES), umożliwiające translację niezależną od czapeczki 7mG  Element odpowiadający na żelazo, (ang.: Iron Responsive Elements, IRE)  Sekwencje rozpoznawane przez białka regulatorowe, wpływające na stabilność mRNA i translację"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.B. Elementy cis występujące w sekwencji kodującej"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.C. Elementy cis występujące w regionie 3'UTR Sekwencje inercyjne Sec lub elementy SECIS o charakterze stem-loop, umożliwiające włączenie selenocysteiny (zmianę pierwszorzędowej struktury białka) Sekwencje AURE bogate w adeninę i uracyl (wywierające wpływ na stabilność mRNA oraz na częstość inicjacji translacji) Sekwencje będące sygnałem do poliadenylacji: AAUAAA (zabezpieczające RNA przed szybką degradacją, zwiększające wydajność translacji) Sygnały lokalizacji komórkowej (sekwencje wpływające na lokalizację mRNA w komórce) Sekwencje wiążące cząsteczki regulatorowe miRNA (hamujące inicjację i wydajność translacji)"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Cząsteczki autonomiczne (białka, oligonukleotydy, metabolity), niezależne od sekwencji mRNA, wiązane często przez elementy cis,"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.A. Białkowe czynniki trans białkowe czynniki inicjacji translacji ( np. eukariotyczne: eIF4A, eIF4B eIF4E, eIF4F, eIF4G) białkowe czynniki elongacji translacji białkowe czynniki terminacji translacji białka wpływające na stabilność mRNA"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.B. Oligonukleotydowe czynniki trans naturalne, komórkowe cząsteczki miRNA naturalne, komórkowe cząsteczki snRNA naturalne, komórkowe cząsteczki piRNA syntetyczne cząsteczki siRNA, syntetyczne cząsteczki ASO (antysensów)"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.C. Niskocząsteczkowe (metabolitowe) czynniki trans Glukoza"}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "; 1.D. Jonowe czynniki trans Żelazo wiązane do sekwencji IRE Selen wiązany do sekwencji SECIS Na wydajność syntezy białek ma wpływ: a) szybkość syntezy, b) dostępność rybosomów, c) zależna od fosforylacji aktywność białek zaangażowanych w proces translacji, d) poziom mRNA, określany szybkością transkrypcji i degradacji transkryptu w cytoplazmie."}, {"title": "Kontrola translacji", "text": "Wynika stąd, że brak liniowej korelacji między mRNA i białkiem w komórce wynikać może zarówno z dostępności poszczególnych składowych maszynerii translacyjnej, jak również z mnogości różnych wzmacniających lub osłabiających wpływów sekwencji cis lub czynników trans w trakcie kontroli translacji. Jednocześnie, wspomniana mnogość różnych czynników kontroli translacji umożliwia skuteczną koordynację powiązanych ze sobą szlaków sygnałowych komórki, której homeostaza wymaga zdolności do szybkiej odpowiedzi na zmieniające się warunki otaczającego mikro-środowiska."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego Adolfo Kaminsky spalił 100 milionów franków?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Adolfo Kaminsky (ur. 1 października 1925 w Buenos Aires) – francuski fotograf i fałszerz, członek francuskiego ruchu oporu podczas II wojny światowej, pracujący na zlecenie rządu francuskiego; pracujący dla algierskiego Frontu Wyzwolenia Narodowego po wybuchu konfliktu algierskiego, a następnie na rzecz ruchów narodowowyzwoleńczych w Ameryce Południowej, Hiszpanii, RPA, Angoli, Gwinei Bissau i Grecji. "}, {"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Urodził się 1 października 1925 roku w Buenos Aires w rodzinie Żydów, którzy wyemigrowali z Rosji po rewolucji październikowej. W 1932 roku rodzina przeniosła się do Francji, Kaminsky odebrał liberalne i świeckie wykształcenie. Wobec zagrożenia wojną Kaminsky z rodziną przeniósł się w 1939 roku do Vire w Normandii. W wieku 14 lat zakończył edukację i zaczął pracować; interesował się chemią."}, {"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Po rozpoczęciu niemieckiej okupacji znalazł się wraz z rodziną w obozie przejściowym w Drancy, był bliski wywiezienia do Auschwitz-Birkenau. Zwolniony jako obywatel Argentyny dzięki wstawiennictwu argentyńskiego konsula.   "}, {"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Od 1944 roku zajmował się tworzeniem fałszywych dokumentów, głównie paszportów, metryk urodzenia i aktów chrztu dla francuskich Żydów i osób zagrożonych terrorem hitlerowskim. Działał we francuskiej organizacji żydowskiej UGIF, w komórce La Sixieme. Po wyzwoleniu Paryża 25 sierpnia 1944 roku Kaminsky pracował na rzecz rządu francuskiego, przygotowując fałszywe dokumenty dla agentów przerzucanych na tyły frontu."}, {"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Po zakończeniu wojny przygotowywał dokumenty dla Żydów przerzucanych do brytyjskiej Palestyny, zajmował się tą działalnością do powstania Izraela w 1948 roku. Początkowo został fotografem, ale powrócił do fałszerstw po wybuchu konfliktu algierskiego, gdy zaangażował się w działania na rzecz skrócenia tej wojny. Przygotowywał wówczas dokumenty dla algierskich partyzantów, którym groziły prześladowania ze strony Francuzów, a jednocześnie stanowczo dystansował się od nacjonalizmu i przemocy. Pod koniec wojny algierskiej dostał zlecenie wyprodukowania stu milionów fałszywych franków, które miały zachwiać francuską gospodarką i wymusić wycofanie się tego kraju z Algierii. Tuż przed przekazaniem pieniędzy Algierczykom zawarto zawieszenie broni, a fałszywe pieniądze zostały przez Kaminsky'ego spalone. Po wojnie w Algierii pomagał ruchom narodowowyzwoleńczym w Ameryce Południowej, Hiszpanii, RPA, Angoli, Gwinei Bissau i Grecji. Zajmował się także szkoleniem innych fałszerzy."}, {"title": "Adolfo Kaminsky", "text": "Z wyjątkiem okresu pracy dla rządu Francji, Kaminsky zawsze pracował za darmo. W 1971 roku zrezygnował z działalności fałszerskiej, ożenił się i ma troje dzieci. Poświęcił się fotografii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd Rembrandt zaczerpnął temat do obrazu Dawid grający na harfie Saulowi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dawid grający na harfie Saulowi", "text": "Dawid grający na harfie Saulowi – dwa obrazy olejne holenderskiego malarza Rembrandta."}, {"title": "Dawid grający na harfie Saulowi", "text": "Temat obrazu został zaczerpnięty ze Starego Testamentu z pierwszej księgi Samuela:  Po pewnym czasie Dawid stał się bardziej popularny wśród ludu i kobiet od Saula: "}, {"title": "Dawid grający na harfie Saulowi", "text": "Rembrandt wielokrotnie podchodził do tematu biblijnych bohaterów: Saula i Dawida. Prócz dwóch przedstawień Dawida grającego na harfie, namalował Dawid prezentujący Saulowi głowę Goliata, Pożegnanie Dawida z Jonatanem, Dawid odprawiający Uriasza (1660).W Dawidzie grającym na harfie z 1630 roku, artysta wybrał moment, kiedy to młody Dawid po raz kolejny gra na cytrze a Saul ze spokojem przysłuchuje się uzdrawiającej muzyce. Rembrandt namalował harfę, ponieważ taka nazwa instrumentu znajdowała się w holenderskiej, autoryzowanej przez Kościół, wersji Biblii Statenbijbel. Obecnie tłumaczy się ją jako cytra lub lutnia. Saul jest zwrócony w stronę widza, jedynie jego wzrok spoczywa na Dawidzie. W prawej dłoni mocna ściska włócznię. Dręczące go „złe duchy” nakazują mu cisnąć włócznię po raz wtóry w grajka. Zaciśnięta pięść i pozornie spokojna mina zapowiada kolejną próbę przybicia Dawida do ściany. Rembrandt w umiejętny sposób za pomocą światłocienia wyeksponował jedynie postać króla i fragment instrumentu z dłonią harfiarza. Dawid jest praktycznie niewidoczny, schowany w ciemnościach."}, {"title": "Dawid grający na harfie Saulowi", "text": "W 1656 roku Rembrandt namalował drugą wersję Dawida grającego na harfie. Saul siedzi po lewej stronie, a widoczny tym razem Dawid po prawej stronie gra na instrumencie. Król trzyma swój atrybut – włócznię, lecz tym razem wydaje się, iż demony nie mają jeszcze władzy nad nim. Słucha muzyki, która uważana była za lekarstwo kojące depresję. Piękna gra Dawida wzrusza Saula, który wyciera łzy o ciemną zasłonę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaka legenda wiąże się ze źródłem Krynoczka, położonym 3 km od Hajnówki w Puszczy Białowieskiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Krynoczka", "text": "Krynoczka (Święta Krynoczka) – źródło w Puszczy Białowieskiej, położone 3 km od Hajnówki na trasie Hajnówka – Białowieża, uznawane przez wiernych Kościoła prawosławnego za cudowne."}, {"title": "Krynoczka", "text": "Jest ono miejscem dorocznych pielgrzymek na uroczystość Świętej Trójcy. W pobliżu stoi wzniesiona w 1846 drewniana cerkiew pod wezwaniem Świętych Braci Machabeuszów należąca do parafii Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Dubinach. Przy studzience (znajdującej się obecnie pod wiatą) zbudowano w 1848 niewielką drewnianą kaplicę.   "}, {"title": "Krynoczka", "text": "Święta Krynoczka (krynica, źródło), znana była dawniej jako uroczysko Miednoje, od nazwy przepływającego nieopodal strumyka. Miejscem kultu jest od wieków, nie zachowały się jednak żadne dokumenty o tym świadczące. "}, {"title": "Krynoczka", "text": "Legenda wiąże je z pierwszymi chrześcijanami, jacy pojawili się na tych terenach. Byli to mnisi Kijowsko-Pieczerskoj Ławry, którzy chroniąc się przed Tatarami, w tym ustroniu leśnym, przy źródełku, wznieśli cerkiew, a wśród mieszkańców puszczy  szerzyli wiarę prawosławną. Tu przychodzili się oni modlić, a woda ze źródła w swej symbolice łączyła się ze zdrowiem i zbawieniem. "}, {"title": "Krynoczka", "text": "Przez kilka wieków leśne źródło było znane jedynie okolicznej ludności. Pierwszymi przybyszami byli mnisi z monasteru Świętego Ducha w Wilnie, którzy pielgrzymując do monasteru w Wirowie i do klasztoru w Leśnej mieli tu swoją przystań na odpoczynek i oddanie czci Bogu. Kiedy przybywali, okoliczni mieszkańcy gromadzili się na wspólną modlitwę i tak z roku na rok coraz więcej pątników skupiało się wokół świętego źródełka."}, {"title": "Krynoczka", "text": "Jak przed wiekami, tak i teraz, pielgrzymi odwiedzający Krynoczkę, chusteczką zwilżoną w jej wodzie przecierają chore miejsce, po czym pozostawiają ją na ogrodzeniu z tyłu za studzienką, w ten sposób symbolicznie pozbywając się choroby."}, {"title": "Krynoczka", "text": "Cerkiew Świętych Braci Machabeuszów w uroczysku Krynoczka"}, {"title": "Krynoczka", "text": "http://www.digart.republika.pl/archive/krynoczka.html Krynoczka - panorama sferyczna http://stormbringer.pxd.pl/album/6269/1/puszcza-bialowieska-krynoczka Zdjęcia http://www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu/index.php?dzial=haslo&id=219 Krynoczka (cerkiew, miejsce kultu) http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=2338&id=8 Święta Krynoczka - Przegląd Prawosławny"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile singli z piosenką Fly on the Wings of Love sprzedał w Danii zespół Olsen Brothers pierwszego dnia po zwycięstwie w konkursie Eurowizji?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Olsen Brothers", "text": "The Olsen Brothers – duński zespół pop-rockowy założony w 1972 roku przez braci Jørgena (ur. 15 marca 1950) i Nielsa (ur. 13 kwietnia 1954) Olsenów. 13 maja 2000 zespół, śpiewając piosenkę Fly on the Wings of Love, zwyciężył w rozgrywającym się w Sztokholmie konkursie piosenki Eurowizji."}, {"title": "Olsen Brothers", "text": "Swój pierwszy zespół bracia założyli w 1965 roku, nosił on nazwę The Kids. Począwszy od 1971 bracia występowali na deskach kopenhaskiego teatru Cirkusbygningen w duńskiej wersji musicalu Hair, odbyli również tournée po krajach skandynawskich. W 1972, już pod nazwą The Olsen Brothers, wydali swoją pierwszą płytę, Olsen. Pochodząca z niej piosenka Angelina uzyskała status wielkiego hitu na duńskim rynku muzycznym, dochodząc do pierwszego miejsca tamtejszej listy przebojów. Kolejne albumy przyniosły kolejne przeboje, takie jak Julie (1977), San Francisco (1978), Dans Dans Dans (1979), Marie, Marie (1982) oraz Neon Madonna (1985)."}, {"title": "Olsen Brothers", "text": "Swój największy sukces bracia Olsen odnieśli w roku 2000, zwyciężając w konkursie piosenki Eurowizji. W finałowym głosowaniu zgromadzili oni 195 punktów, dystansując o 40 punktów reprezentującą Rosję wokalistkę Alsou (z piosenką Solo). Trzecie miejsce, z dorobkiem 136 punktów, zajęła wówczas łotewska grupa Brainstorm, wykonująca utwór My star. singel z utworem Fly on the Wings of Love okazał się ogromnym sukcesem komercyjnym w Danii, pierwszego dnia sprzedaży zakupiło go 100.000 mieszkańców tego kraju."}, {"title": "Olsen Brothers", "text": "W 2001 roku, podczas odbywającego się w Kopenhadze kolejnego finału konkursu Eurowizji, bracia Olsen pojawili się na scenie, gdzie zaprezentowali m.in. swój nowy utwór, Walk Right Back. Kolejny raz spróbowali swoich sił w Eurowizji w roku 2005, tym razem jednak nie udało się im zakwalifikować do konkursu: w głosowaniu audiotele duńscy widzowie zdecydowali, że na Eurowizję pojedzie Jakob Sveistrup z piosenką Talking To You (zajął tam 10 miejsce). Bracia Olsen wystąpili również, z Fly on the Wings of Love, podczas rozgrywającego się w Kopenhadze, konkursie na eurowizyjny przebój wszech czasów, \"Congratulations\". Zajęli w nim pechowe, szóste miejsce, nie awansując do wielkiego finału."}, {"title": "Olsen Brothers", "text": "Olsen (1972) For What We Are (1973) For the Children of the World (1973) Back on the Tracks (1976) ''You're the One (1977) San Francisco (1978) Dans – Dans – Dans (1979) Rockstalgi (1987) Det Stille Ocean (1990) Greatest and Latest (1994) Angelina (1999) Fly on the Wings of Love (2000) Neon Madonna (2001) Walk Right Back (2001) Songs (2002) Weil Nur Die Liebe Zählt (2003) More Songs (2003) Our New Songs'' (2005)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polega niejednoznaczność daty niepodległości Australii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Niepodległość Australii", "text": "Niepodległość Australii – kwestia budząca znaczne różnice poglądów wśród badaczy i autorów publikacji na temat historii tego kraju. Wymienianych jest wiele różnych dat, od 1901 aż do 1986. Różnice te wynikają z różnego sposobu interpretacji pojęć takich jak niepodległość i suwerenność, na przykład według oficjalnej strony rządowej Australia stała się niezależnym krajem 1 stycznia 1901„Australia became an independent nation on 1 January 1901. The British Parliament passed legislation allowing the six Australian colonies to govern in their own right as part of the Commonwealth of Australia”., ale oficjalny raport Constitutional Commission z 1988 twierdzi, że Australia stała się niezależnym państwem „pomiędzy 1926, a końcem II wojny światowej”„It is clear from these events, and recognition by the world community, that at some time between 1926 and the end of World War II Australia had achieved full independence as a sovereign state of the world. The British Government ceased to have any responsibility in relation to matters coming within the area of responsibility of the Federal Government and Parliament”.."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Dnia 1 stycznia 1901 weszła w życie konstytucja Związku Australijskiego, na mocy której sześć dotychczasowych kolonii brytyjskich (Nowa Południowa Walia, Wiktoria, Queensland, Australia Południowa, Australia Zachodnia, Tasmania) łączyło się w jeden organizm polityczny o charakterze federacyjnym – Związek Australijski (Commonwealth of Australia). Tekst konstytucji został wypracowany w toku negocjacji między przedstawicielami kolonii, toczących się w latach 90. XIX wieku, a następnie zaakceptowany przez mieszkańców wszystkich kolonii w referendach (w niektórych koloniach pierwsze referendum nie dało wyniku pozytywnego, wobec czego w tekście dokonano poprawek i poddano go pod ponowne głosowanie, tym razem z powodzeniem). Ostatnim etapem było nadanie Australii konstytucji przez metropolię, co zostało dokonane poprzez ustawę o konstytucji Związku Australijskiego z 1900 roku (Commonwealth of Australia Constitution Act 1900), uchwaloną przez Parlament Wielkiej Brytanii i podpisaną przez królową Wiktorię. Australia Zachodnia jako jedyna z kolonii ostatecznie zaakceptowała w referendum tekst konstytucji już po jego uchwaleniu przez parlament w Londynie."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Nowo powstała federacja australijska posiadała bardzo szeroki zakres suwerenności wewnętrznej, jednak wciąż w mocy pozostawały elementy ustrojowe wskazujące na jej trwającą zależność od Wielkiej Brytanii (dotyczyło to zresztą również pozostałych dominiów brytyjskich). Trzema najważniejszymi takimi elementami były: możliwość stanowienia przez parlament brytyjski prawa o mocy rozciągającej się na Australię; pozostawienie Komitetu Sądowego Tajnej Rady w Londynie w roli najwyższej instancji odwoławczej w australijskim systemie sądownictwa; trwające uzależnienie od Wielkiej Brytanii w kwestiach polityki zagranicznej. Z tego względu niektórzy politolodzy nie uznają Związku Australijskiego z 1901 roku za w pełni suwerenne państwo."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "W 1926 roku przywódcy dominiów oraz Wielkiej Brytanii zebrani na konferencji imperialnej w Londynie przyjęli raport komisji ekspertów kierowanej przez byłego premiera Wielkiej Brytanii, Arthura Balfoura. Dokument ten przeszedł do historii jako tzw. deklaracja Balfoura. Deklaracja uznawała metropolię i dominia za podmioty wzajemnie równe, tym samym postulując zniesienie jakiejkolwiek zależności w ich stosunkach. Początkowo deklaracja Balfoura nie została potwierdzona żadną oficjalną ustawą ani innym aktem prawnym."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Deklaracja Balfoura stanowiła podstawę dla ustawy przyjętej przez parlament brytyjski w 1931 roku i znanej jako statut westminsterski. Wśród najważniejszych postanowień statutu znalazło się wyłączenie dominiów spod obowiązywania ustawy o ważności praw kolonialnych z 1865 roku (Colonial Laws Validity Act of 1865), na mocy której akt prawa ustanowionego przez parlament kolonii lub dominium mógł być uznany za nieważny, o ile pozostawał w sprzeczności z aktem parlamentu Wielkiej Brytanii."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Na życzenie władz Australii i Nowej Zelandii, w tekście statutu westminsterskiego znalazło się zastrzeżenie, iż wejdzie on w życie wobec tych dominiów dopiero po ratyfikacji statutu przez uprawnione organy tych dominiów. Do czasu ratyfikacji, obowiązywać miały (przynajmniej formalnie) dotychczasowe zasady. Kiedy we wrześniu 1939 roku, Wielka Brytania  wypowiedziała wojnę Niemcom (a później w 1940 roku wypowiedziała wojnę Włochom), rząd Australii przyjął, że w sposób automatyczny również znalazła się w stanie wojny.  Z drugiej strony dominia Kanady i Związku Południowej Afryki, wobec których statut westminsterski obowiązywał od chwili uchwalenia (wobec braku wymogu ratyfikacji przez te państwa), w obu przypadkach wypowiedziały wojnę niezależnie od Wielkiej Brytanii."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Ale już w 1941 rząd Australii wypowiedział wojnę Finlandii, Rumunii, Węgrom i Japonii niezależnie od Wielkiej Brytanii."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Ustawa o przyjęciu statutu westminsterskiego (Statute of Westminster Adoption Act) została uchwalona przez australijski parlament federalny dopiero w 1942 roku, choć retroaktywnie nadano jej moc obowiązującą od 1939 roku. Dopiero w tym momencie można mówić o zaniku wszelkich ograniczeń kompetencyjnych australijskiego parlamentu, a zatem o pełnej suwerenności Australii, z wyjątkiem kwestii sądownictwa."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Za ostatni etap uniezależniania się Australii od swej dawnej metropolii kolonialnej uznaje się moment niemal równoczesnego przyjęcia przez parlamenty brytyjski i australijski ustaw noszących taki sam tytuł – Australia Act, czyli po prostu „ustawa o Australii” – i zawierających podobne i uzupełniające się wzajemnie postanowienia, co miało miejsce w roku 1986. Ustawy te zlikwidowały ostatnie więzy łączące systemy sądownicze i prawne obu państw, w szczególności uniemożliwiły odwoływanie się od decyzji australijskich sądów do Komitetu Sądowego Tajnej Rady w Londynie. Tym samym Sąd Najwyższy Australii stał się ostateczną i najwyższą instancją sądowniczą w systemie prawnym Australii."}, {"title": "Niepodległość Australii", "text": "Komisja Konstytucyjna, która obradowała w 1988 roku, jako jedno z postawionych zadań miała zbadać zgodność Konstytucji Australii ze statusem Australii jako niezależnego państwa („To inquire into and report, on or before 30 June 1988, on the revision of the Australian Constitution to: (a) adequately reflect Australia’s status as an independent nation and a Federal Parliamentary democracy”). Według oficjalnego raportu Komisji, Australia stała się w pełni niezależnym państwem pomiędzy 1926 a zakończeniem II wojny światowej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyj gabinet zezwolił na wyjazd z Rumunii internowanemu tam w 1939 roku prezydentowi Ignacemu Mościckiemu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gheorghe Tătărescu", "text": "Gheorghe Tătărescu (ur. 21 grudnia 1886 w Târgu Jiu, zm. 28 marca 1957 w Bukareszcie) – rumuński polityk, dwukrotny premier Rumunii (1934–1937 i 1939–1940)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "pod jaką nazwą w wersji na komputery osobiste została wydana strategiczna gra turowa Worms 2: Armageddon?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Worms 2: Armageddon (w wersji na komputery osobiste wydana pod nazwą Worms Reloaded) – komputerowa strategiczna gra turowa, wyprodukowana i wydana przez brytyjskie studio Team17. Jej premiera odbyła się 1 lipca 2009 roku w wersji na konsolę Xbox 360, a w 2010 roku zostały wydane jej edycje na konsolę PlayStation 3, platformy Microsoft Windows i Macintosh oraz system operacyjny iOS. Jest to część serii gier komputerowych Worms, oparta na Worms Armageddon z 1999 roku i wydana w dystrybucji cyfrowej."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "W Worms 2: Armageddon gracz kieruje grupą liczącą do czterech dżdżownic, której zadaniem jest wyeliminowanie drużyny przeciwnika. Cel ten można osiągnąć przy użyciu różnych rodzajów broni i narzędzi, które wykazują odmienną przydatność w różnych warunkach pola bitwy. W stosunku do poprzednich części serii gra została wzbogacona o nowe tryby rozgrywki. Cechuje ją humor i kreskówkowa oprawa graficzna, dostosowana do osiągów siódmej generacji platform konsolowych. Worms 2: Armageddon została pozytywnie odebrana przez krytyków, którzy chwalili rozgrywkę oraz odświeżoną oprawę graficzną."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Worms 2: Armageddon jest strategiczną grą turową, w której gracze na przemian kierują swoimi drużynami, złożonymi z najwyżej czterech dżdżownic, na dwuwymiarowej planszy. Każda tura polega na pokierowaniu przez gracza jedną z dżdżownic należącą do jego drużyny tak, aby zadać jak największe obrażenia robakom z pozostałych drużyn w celu ich wyeliminowania; możliwe są: ruch w lewo lub prawo, skoki oraz użycie jednego rodzaju broni."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Posiadane rodzaje broni mają różne właściwości, np. na lot pocisku z bazooki wpływa kierunek i siła wiatru, granat wybucha z wybranym przez gracza opóźnieniem, a strzelba umożliwia oddanie w ciągu danej tury dwóch niezależnych strzałów. Gra zawiera również wymyślone rodzaje broni, podkreślające jej specyficzny humor, przykładowo superowcę parodiującą Supermana, bombę bananową o wysokiej sile rażenia i święty granat ręczny znany z filmu Monty Python i Święty Graal. Do dyspozycji gracza oddano szereg różnorodnych narzędzi zwiększających mobilność członka drużyny, na przykład linę czy plecak odrzutowy. Użycie części broni powoduje zniszczenia terenu, na którym znajdują się dżdżownice."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Rozgrywkę komplikują dodatkowe zasady. Każda tura trwa określoną liczbę sekund, co motywuje gracza do szybkiego działania; można również ograniczyć czas całej rozgrywki. Ponadto na planszy znajdują się miny aktywowane po wykryciu w pobliżu jakiegokolwiek robaka (z losowym czasem detonacji) oraz beczki z łatwopalnym materiałem. Na planszach otwartych wypadnięcie dżdżownicy z planszy lub jej wpadnięcie do wody jest równoznaczne z natychmiastowym jej wyeliminowaniem. Ponadto w trakcie rundy może nastąpić zrzut skrzynek zawierających dodatkowe punkty zdrowia dla robaków (apteczki), broń lub narzędzia."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "W stosunku do poprzednich części serii dodano nowe rodzaje broni, np. Zakłamanego Bizona, szarżującego na cele i wybuchającego w ich pobliżu czy też błyskawicę umożliwiającą wyleczenie rannych robaków oraz wskrzeszenie wyeliminowanych. Niektóre typy broni zostały zapożyczone z części serii na przenośne platformy, np. bunkrołamacz drążący planszę, który wybucha w pobliżu znalezionego robaka."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "W Worms 2: Armageddon dostępne są dwa podstawowe tryby rozgrywki. W trybie gry jednoosobowej gracz może walczyć z komputerową drużyną w kampanii, która składa się z 30 podstawowych i 5 dodatkowych misji. Za wykonanie misji gracz otrzymuje monety, które może wydać na kupno nowych rodzajów broni, czapek dla robaków, plansz czy dodatkowych zadań. Możliwa jest również rywalizacja z coraz liczniejszymi i bardziej doświadczonymi drużynami komputerowymi (tryb Strefa walk) oraz rozegranie gry niestandardowej. Nowością w stosunku do poprzednich części serii jest tryb Jatka, w której gracz musi jak najdłużej stawić opór losowo pojawiającym się oddziałom przeciwnika, przy czym każdy kolejny robak wroga ma więcej punktów zdrowia; tryb ten pojawił się początkowo w komputerowej wersji gry."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "W trybie gry wieloosobowej udział wziąć może jednocześnie do czterech graczy, przy czym każdy z nich ma możliwość dostosowania wyglądu swojej drużyny, nazw wchodzących w jej skład robaków oraz ich język, którego używają komentując akcje gracza (lub ich brak). Gracze mogą toczyć pojedynki przy jednym komputerze (tzw. hot seat) oraz w sieci lokalnej lub poprzez Internet. Dostępne są następujące tryby: Deathmatch (tryb klasyczny), w którym drużyny walczą do momentu, gdy tylko jedna z nich pozostanie na planszy; Forty, w którym każda z drużyn zajmuje fortecę; Wyścig (debiutujący w serii), w którym głównym celem zamiast zabijania innych robaków jest dotarcie do punktu ewakuacji."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Po sukcesie wydanej na Xbox Live Arcade gry Worms z 2007 roku jej twórcy ze studia Team17 zdecydowali się na produkcję jej kontynuacji. 24 czerwca 2009 roku zapowiedziana została Worms 2: Armageddon, również przeznaczona do wydania na konsolowej platformie Microsoftu. Twórcy potwierdzili prace nad stworzeniem odnowionych silników graficznego i fizycznego, jak również nad implementacją dodatkowych trybów rozgrywki i plansz. 4 marca 2009 roku Team17 opublikowało na portalu Facebook pierwsze zrzuty ekranu z gry, a 30 czerwca 2009 roku światło dzienne ujrzał jej oficjalny zwiastun."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Po premierze gry, która odbyła się 1 lipca 2009 roku, jej możliwości były rozszerzane. 7 lipca 2010 roku na Xbox Live opublikowany został dodatek DLC pod nazwą Battle Pack, który zawierał nowe rodzaje broni, pakiet misji oraz dotychczas niedostępny tryb Jatka."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "26 sierpnia 2010 roku na platformie Steam premierę miała specjalna wersja Worms 2: Armageddon, przeznaczona na komputery osobiste Worms: Reloaded. Od konsolowego oryginału różniła się ona obecnością pakietu 60 misji, trybu Jatka oraz edytora krajobrazu, umożliwiającego stworzenie i zapisanie własnych plansz, na których ma toczyć się rozgrywka. Wydanie Worms: Reloaded poprzedziło opublikowanie dwóch oficjalnych zwiastunów 30 lipca i 12 sierpnia 2010 roku. Trzeci zwiastun, prezentujący możliwości modyfikacji zasad rozgrywki, ukazał się 16 sierpnia 2010 roku, a czwarty, pokazujący rozgrywkę jednoosobową, miał premierę 24 sierpnia 2010 roku. 8 września 2010 roku została wydana wersja Worms 2: Armageddon na konsolę PlayStation 3, natomiast 27 października 2010 roku na system operacyjny iOS."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "30 czerwca 2011 roku komputerowa wersja gry została wzbogacona o kolejne dodatki DLC. Forts Pack oferował 20 dodatkowych misji w trybie gry jednoosobowej oraz 10 nowych twierdz do rozgrywki wieloosobowej. Puzzle Pack zawierał zestaw kolejnych misji, natomiast Retro Pack dodawał 15 scenariuszy znanych z najstarszych gier z serii, które dostosowano do nowej oprawy graficznej. Pakiety te zostały w sierpniu 2011 roku przeniesione także na konsolową wersję gry; ponadto 23 sierpnia na PlayStation Network ukazał się Time Attack Pack, a 14 września 2011 roku na Xbox Live Arcade premierę miał Mayhem Pack, powiązany z premierą gry Worms: Ultimate Mayhem."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Gra w wersji konsolowej spotkała się z pozytywnym odbiorem. Redaktor portalu IGN, Daemon Hatfield uznał Worms 2: Armageddon za jedną z najbardziej ekscytujących i zabawnych strategicznych gier turowych. Zdaniem Guya Cockera ze strony GameSpot gra łączy w sobie najlepsze elementy poprzednich części serii. Według Dale'a Nardozziego ze strony TeamXbox Worms 2: Armageddon jest dobrą odpowiedzią na sukces gry Worms z 2007 roku."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Recenzenci chwalili bardziej dopracowany niż w poprzedniej części tryb gry jednoosobowej. Cocker ocenił zawarte w nim misje jako „dobrze zaprojektowane i zabawne”, jak również pomocne w ćwiczeniu obsługi określonych rodzajów broni. Za wadę tego trybu uznał natomiast nagły, gwałtowny wzrost poziomu trudności po pierwszych 20 misjach. Według Hatfielda tryb gry wieloosobowej jest „bardziej krzepki” niż w Worms z 2007 roku. Nardozzi uznał tryb za zróżnicowaną i pełnoprawną część gry, w przeciwieństwie do poprzedniej, obliczonej tylko na grę wieloosobową części."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Również rozgrywka wieloosobowa przypadła krytykom do gustu. Cocker uznał ofertę trybów gry za „znakomitą” ze względu na oficjalną obsługę zarówno meczów rankingowych, jak i pozarankingowych. Nardozzi chwalił możliwość dostosowania każdego typu meczu do potrzeb rozgrywki, a Hatfield stwierdził, że nie napotkał błędów technicznych w rozgrywce wieloosobowej."}, {"title": "Worms 2: Armageddon", "text": "Oprawa audiowizualna także uzyskała pozytywne oceny. Hatfield ocenił oprawę wizualną jako „efektowną”, a Cocker docenił takie efekty wizualne i animacje, jak ogień oraz dym wydobywający się z dotkniętego pożarem terenu. Również Nardozzi ocenił oprawę graficzną jako nadającą grze poczucia estetyki. Recenzenci chwalili głosy dżdżownic, wskazując na ich zróżnicowanie i swoisty humor, aczkolwiek Nardozzi przyznał, że część z nich jest denerwująca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto jest córką Zygmunta Kolendy, profesora i przewodniczącego krakowskiego Komitetu Obywatelskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "Zygmunt Szymon Kolenda (ur. 28 marca 1936 w Tarnowie-Mościcach) – polski naukowiec, profesor, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. Ojciec Katarzyny Kolendy-Zaleskiej."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "W 1953 ukończył IV Liceum Ogólnokształcące w Tarnowie."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "Ukończył studia z zakresu energetyki na Politechnice Śląskiej, a także fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1965 uzyskał stopień doktora nauk technicznych, habilitował się w 1968."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "Zawodowo związany z Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Obejmował na niej kolejne stanowiska. W 1978 został dziekanem Wydziału Metali Nieżelaznych. Stracił tę funkcję w 1985 za współpracę z niejawnymi strukturami zdelegalizowanej \"Solidarności\". W 1989 stanął na czele krakowskiego Komitetu Obywatelskiego. W tym samym roku otrzymał tytuł profesora nauk technicznych. Prowadził gościnne wykłady na uczelniach w Ameryce Północnej. Pracuje na Wydziale Energetyki i Paliw Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "W III RP dwukrotnie bez powodzenia kandydował do parlamentu. W 1991 ubiegał się o mandat poselski z lokalnej listy \"Solidarni z Prezydentem\" zorganizowanej przez Mieczysława Gila, a w 2001 o mandat senatorski z ramienia Bloku Senat 2001 (z rekomendacji Platformy Obywatelskiej, w której pełnił funkcję przewodniczącego okręgowego komitetu wyborczego)."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "Jest członkiem prezydium Komitetu Termodynamiki i Spalania Wydziału IV Nauk Technicznych Polskiej Akademii Nauk i członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Specjalizuje się m.in. w zakresie matematycznego modelowania procesów wymiany ciepła i masy oraz termodynamiki procesów nieodwracalnych. Odznaczony m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski."}, {"title": "Zygmunt Kolenda", "text": "Energetyka jądrowa a ochrona środowiska naturalnego. Materiały seminarium Kraków, 6–9 września 1988, IFJ, Kraków 1989 Energia jądrowa – ratunek czy zagłada. Blaski i cienie rozwoju energetyki (z Andrzejem Hrynkiewiczem), IFJ, Kraków 1986 Polska bez energetyki jądrowej (z Andrzejem Hrynkiewiczem), IFJ, Kraków 1987 Świat bez energetyki jądrowej (z Andrzejem Hrynkiewiczem), IFJ, Kraków 1987 Transport ciepła i masy w procesach metalurgicznych, AGH, Kraków 1982 Uzgadnianie bilansów substancji i energii w wieloogniwowych procesach metalurgii metali nieżelaznych, AGH, Kraków 1968"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "zwycięstwa na którym bolidzie zapewniły Grahamowi Hillowi zdobycie jego pierwszego tytułu mistrza F1?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "BRM P57", "text": "BRM P57 – samochód Formuły 1, zaprojektowany przez Tony'ego Rudda i skonstruowany przez BRM. Samochód wygrał sześć wyścigów, zapewniając Grahamowi Hillowi pierwszy tytuł mistrza świata."}, {"title": "BRM P57", "text": "Zaprojektowany w 1961 roku model P57 został dostosowany do nowych przepisów, skoncentrowanych wokół silników o pojemności 1,5 litra. Pierwotny projekt stosował końcówki układu wydechowego skierowane do góry, ale to rozwiązanie okazało się awaryjne. Początkowo samochód był napędzany przez silnik Climax i otrzymał oznaczenie P48/P57, ale samochód nie był konkurencyjny na tle Ferrari 156. W tym celu pododdział BRM, firma Owen Organisation, skonstruowała własny silnik V8, używając do tego celu jak najlżejszych części."}, {"title": "BRM P57", "text": "Graham Hill w sezonie 1962 wygrał najpierw niewliczane do cyklu mistrzostw wyścigi w Goodwood i Silverstone, a następnie odniósł zwycięstwo w Grand Prix Holandii. Mimo problemów z samochodem w Monako, Belgii i Francji w drugiej połowie sezonu Hill odniósł trzy zwycięstwa i został pierwszym brytyjskim mistrzem świata w brytyjskim samochodzie."}, {"title": "BRM P57", "text": "Model był używany do 1965 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ilu widzów w roku 1958 obserwowało na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie mecz lekkoatletyczny pomiędzy drużynami Polski i Stanów Zjednoczonych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958 – zawody lekkoatletyczne, które odbyły się w dniach 1 i 2 sierpnia 1958 roku na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie. "}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Kapitanami drużyn byli miotacze – oszczepnik Janusz Sidło oraz młociarz Harold Connolly. Każdego dnia zawody śledziło z trybun warszawskiego obiektu około 100 tysięcy widzów – jest to do dziś najliczniejsza widownia w historii zawodów lekkoatletycznych na świecie. W spotkaniu na stadionie w Warszawie wystąpiło 49 zawodników USA (17 kobiet i 32 mężczyzn) oraz 50 Polaków (16 kobiet i 34 mężczyzn). Warszawski mecz zakończył się ostatecznie zwycięstwem drużyny USA 115 do 97 wśród mężczyzn oraz triumfem Polek 54 do 52. Było to pierwsze w historii spotkanie lekkoatletycznych drużyn Polski i Stanów Zjednoczonych."}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Do spotkania z USA, męska reprezentacja Polski, nazwana przez niemieckich dziennikarzy wunderteamem, przez dwa lata nie przegrała meczu międzypaństwowego, notując serię 14 zwycięstw począwszy od meczu przeciwko Norwegii w dniach 24 i 25 września 1955 w Poznaniu. Międzynarodowe sukcesy zawodników sprawiły, iż w owym czasie lekkoatletyka stała się w Polsce sportem narodowym."}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Pierwszy raz po II wojnie światowej lekkoatleci amerykańscy wystąpili w Polsce w roku 1947 – Polski Związek Lekkiej Atletyki zaprosił do udziału w mityngu w Katowicach przebywających w owym czasie w Czechosłowacji reprezentantów USA. 27 lipca na katowickim stadionie wystartował m.in. ówczesny rekordzista świata w rzucie dyskiem Robert Fitch, który wygrał pchnięcie kulą (15,41) oraz rzut dyskiem (53,38). "}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Rozegrany w pierwszych dwóch dniach sierpnia 1958 roku mecz reprezentacji Polski i USA nie był wcześniej zaplanowany w światowym kalendarzu lekkoatletycznym – udało się go przeprowadzić przy okazji pojedynku Amerykanów z reprezentacją Związku Radzieckiego, który miał miejsce od 28 do 30 lipca w Moskwie. Mecze w stolicach ZSRR i Polski były odpowiednio trzecim i czwartym oficjalnym meczem międzypaństwowym drużyny amerykańskiej – wcześniej w 1938 rywalizowali z drużyną III Rzeszy oraz w 1949 ze Skandynawią. "}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "Do reprezentacji USA na pojedynki w Europie zostali powołani ówcześni mistrzowie oraz wicemistrzowie kraju – w Warszawie nie wystąpili jednak m.in. mistrz olimpijski z Melbourne w biegach na 100 i 200 metrów oraz sztafecie 4 x 100 metrów Bobby Joe Morrow oraz złoty medalista igrzysk z 1956 w rzucie dyskiem Al Oerter. W składzie drużyny USA znalazło się czterech ówczesnych indywidualnych mistrzów olimpijskich (Tom Courtney, Glenn Davis, Parry O'Brien i Harold Connolly), jeden w sztafecie (Ira Murchison) i jedna złota medalistka igrzysk z Helsinek z roku 1952 – sprinterka Barbara Jones. Na warszawskim stadionie wystąpili także inni medaliści olimpijscy –  Isabelle Daniels, Margaret Matthews, Willye White, Eddie Southern i Josh Culbreath."}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "W składzie reprezentacji Polski znalazł się ówczesny wicemistrz olimpijski w rzucie oszczepem Janusz Sidło, finaliści igrzysk w Melbourne: skoczek w dal Kazimierz Kropidłowski, tyczkarz Zenon Ważny oraz sprinterzy Marian Foik, Edward Szmidt i Zenon Baranowski. Na stadionie w Warszawie nie pojawili się natomiast złota medalistka igrzysk z 1956 roku Elżbieta Duńska-Krzesińska oraz finalista tej imprezy oszczepnik Jan Kopyto."}, {"title": "Mecz lekkoatletyczny Polska - Stany Zjednoczone 1958", "text": "W biegu na 3000 metrów z przeszkodami Jerzy Chromik ustanowił (trzeci raz w karierze) rekord świata uzyskując – 2 sierpnia – czas 8:32,0. Wynik lepszy od poprzedniego rekordu globu (8:35,6), który 12 dni wcześnie ustanowił w Tallinnie reprezentant ZSRR Siemion Rżyszczyn, uzyskał także drugi na mecie warszawskiego biegu Zdzisław Krzyszkowiak. Podczas meczu ustanowiono osiem rekordów krajowych – cztery rekordy Polski i tyle samo rekordów Stanów Zjednoczonych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "o czyją książkę toczył się w Polsce przez ponad 13 lat proces sądowy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Andrzej Dakowski ps. „Andrzej Pomorski”, „Szary” (ur. 3 lutego 1937 w Toruniu) – polski fizyk, profesor doktor habilitowany. Autor około siedemdziesięciu prac naukowych, głównie z fizyki jądrowej, były kierownik Zakładu Energii Odnawialnych w Akademii Podlaskiej w Siedlcach. W latach 1940–1946 przebywał na zesłaniu na Syberii. Działacz opozycji antykomunistycznej w PRL w latach 1980–1989, podziemny wydawca i drukarz, od 1992 r. działacz „Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych”, przeciwnik ewolucjonizmu i energetyki jądrowej."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego ukończył w 1959 r., stopień doktora nauk fizycznych w zakresie fizyki uzyskał 22 stycznia 1968 r. na Wydziale Matematyki i Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego na podstawie rozprawy „Widma energetyczne lekkich cząstek naładowanych emitowanych przy potrójnym rozszczepieniu 235U”, a w 1973 r. otrzymał stopień doktora habilitowanego za pracę „Wpływ efektów powłokowych na rozkłady mas i energii fragmentów w rozszczepieniu”. W 1997 r. nadany mu został tytuł profesora nauk fizycznych za badania z fizyki jądrowej (rozszczepienie i zderzenia ciężkich jonów)."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "W latach 1957–1959 był pracownikiem naukowym Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1959 do 1986 pracował w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku. Osiem lat pracował jako fizyk za granicą – w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej w ZSRR (1970-1972), w Centrum Badań Jądrowych Komisariatu Energii Jądrowej (Commissariat à l'énergie atomique) w Saclay, w Instytucie Fizyki Jądrowej (Institut de Physique Nucleaire) w Orsay we Francji, w Instytucie Badań Ciężkich Jonów (Gesellschaft für Schwerionenforschung) w Darmstadt w Niemczech. Po zwolnieniu za działalność opozycyjną z IBJ w Świerku, był w latach 1986–1991 „pracownikiem naukowo-technicznym” Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 1990–1991 pracował jako główny specjalista w Państwowej Agencji Atomistyki. Następnie, w latach 1991–1997, pracował jako główny specjalista w Centralnym Urzędzie Planowania w Warszawie. Od 1996 do 2007 był wykładowcą w Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej (od 1999 Akademii Podlaskiej) w Siedlcach oraz prowadził tam Zakład Energii Odnawialnych. W latach 2000–2001 był głównym specjalistą w Agencji Techniki i Technologii w Warszawie. Od 2006 jest na emeryturze."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "W 1980 r. pod pseudonimem „Andrzej Pomorski” wspólnie z Michailem Nazarovem opracował książkę „Solidarnost': o rabočem dviženii v Pol'še i o rabočem dviženii v Rossii”, która w 1980 została wydana we Frankfurcie nad Menem i miała później jeszcze dwa wydania znaczenie przerobione i poszerzone (w 1981 i w 1982). Była ona kolportowana w ZSRR i w garnizonach Armii Radzieckiej na terytorium Polski."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Od wiosny 1981 M. Dakowski był członkiem NSZZ „Solidarność”. Po wprowadzeniu stanu wojennego już 14 grudnia 1981 włączył się w nielegalną działalność, był uczestnikiem spotkania „Solidarności” w IBJ, a następnie organizatorem fotografowania i mikrofilmowania prasy podziemnej oraz jej przemycania za granicę do Andrzeja J. Chileckiego, dziennikarza współtworzącego emigracyjny miesięcznik „Kultura” wydawany w Paryżu."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "W latach 1982–1983 był kolporterem dużej części nakładu wydawnictw podziemnych wydawnictwa Krąg, a następnie w latach 1983–1985 współzałożycielem (z Andrzejem Urbańskim), organizatorem druku i drukarzem własnego wydawnictwa podziemnego „Wydawnictwo”, które opublikowało kilkadziesiąt pozycji z ekonomii i najnowszej historii przeznaczonych głównie dla młodych robotników oraz studentów. Był też autorem publikacji w podziemnym czasopiśmie Instytutu Badań Jądrowych „W okopach” i w innej prasie podziemnej, a w latach 1986–1990 zamieszczał teksty na łamach paryskiej „Kultury”."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Od września 1960 r. do września 1973 r. M. Dakowski znajdował się w operacyjnym zainteresowaniu Służby Bezpieczeństwa, ze względu na działalności w Sekcji Kultury warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. W 1964 r. SB planowała pozyskać go do współpracy przy okazji ubiegania się o paszport w związku z wyjazdem służbowym."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Z powodów politycznych odmawiano mu wydania paszportu w latach 1960 i 1970 (m.in. w 1960 i dwukrotnie w 1964). W okresie od 26 lutego 1966 do 14 października 1969 wobec M. Dakowskiego obowiązywało zastrzeżenie wyjazdów zagranicznych do Krajów Kapitalistycznych i poza Europę ze względu na „reakcyjne poglądy”, działalność w Klubie Inteligencji Katolickiej oraz kontakty z księżmi katolickimi. Od 9 czerwca 1982 r. M. Dakowski był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa jako figurant w Sprawie Obiektowej „Atom”, w ramach której SB „kontrolowała operacyjnie” Instytut Badań Jądrowych w Świerku, powodem rejestracji było jego „destrukcyjne oddziaływanie na środowisko naukowe Instytutu”. 2 marca 1983 r. SB zmieniła charakter zainteresowania Dakowskim na Sprawę Operacyjnego Sprawdzenia o kryptonimie „Willa”, która dotyczyła jego „wrogiej działalności w środowisku”, a 13 czerwca 1984 zarejestrowano Sprawę Operacyjnego Rozpracowania o kryptonimie „Fizyk”, która dotyczyła jego „działalności antypaństwowej naruszającej porządek prawno-publiczny”. W 1984 r. odmówiono mu wydania paszportu na wyjazd nawet do NRD. Dostał go dopiero po odwołaniu."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Otrzymał status pokrzywdzonego w IPN. Kopie dokumentów przekazał do Ośrodka Karta w Warszawie."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": " Ruch Poszanowania Energii i Energetyki "}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Od 1985 jest inicjatorem w Polsce Ruchu Poszanowania Energii i Energetyki Użytkownika. W 1990 r. był projektodawcą Krajowej Agencji Poszanowania Energii podległej premierowi Polski. W latach 2000-2005 był członkiem Komitetu ds Gospodarki Energetycznej FSNT-NOT."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Dakowski, choć zajmuje się fizyką jądrową, jest przeciwnikiem energii jądrowej: uważa, że nacisk na budowę elektrowni jądrowych wynika głównie z interesów przemysłu jądrowego, który nie jest zainteresowany rozwiązaniami zmniejszającymi zużycie energii. Wykazuje też, że po katastrofie elektrowni jądrowej w Czarnobylu doszło do zafałszowania skali skutków tej awarii. Ma to polegać zarówno na zaniżaniu liczby ofiar, jak i na zafałszowaniu mapy oraz skali skażeń. Jest to wynikiem przyjętej fałszywej interpretacji pomiarów promieniowania, polegającej jego zdaniem na oszustwach przy uśrednianiu skażeń przejawiających się m.in. w uśrednianiu wyników dla olbrzymich obszarów (np. uśrednianie Syberii i okolic Czarnobyla). Przeciwko tej błędnej jego zdaniem interpretacji protestował wraz z kolegami z IBJ w Świerku już w 1986 r. m.in. w podziemnej prasie. W 1991 r. był współautorem „Raportu w sprawie następstw katastrofy w Czarnobylu” opracowanej przez Zespół Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki do spraw Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Opracował podstawy „Poszanowania Energii i Energii Odnawialnych dla Polski”, które przedstawił w książce O energetyce dla użytkowników i sceptyków napisanej wspólnie ze Stanisławem Wiąckowskim (2005)."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": " Ruch Obywatelski na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych "}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Od 1992 r. jest jednym z animatorów „Ruchu Obywatelskiego na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych” (JOW). W kwietniu 1996 r. na pierwszym ogólnopolskim spotkaniu Ruchu Obywatelskiego JOW na Uniwersytecie Wrocławskim został ustanowiony jednym z czterech Koordynatorów Krajowych tego ruchu. Propaguje idee JOW zarówno w mediach, jak i w czasie setek konferencji i spotkań organizowanych na terenie całej Polski."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": " Udział w nagłośnieniu „afery FOZZ” "}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Dakowski ma też istotne zasługi w ujawnieniu tzw. „afery FOZZ” dotyczącej Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. W czerwcu 1991 r., razem z prof. Jerzym Przystawą z Wrocławia, w oparciu m.in. o materiały urzędowe uzyskane od inspektora głównego specjalisty w Najwyższej Izby Kontroli Michała Falzmanna, wystąpił do Prokuratora Generalnego z powiadomieniem o tym przestępstwie. Następnie wraz z J. Przystawą, mimo że nastąpiła zadziwiająca i nieoczekiwania śmierć Falzmanna (18 lipca 1991) i odczuwali atmosferę „pewnego zastraszenia” (m.in. poprzez serię nagłych wypadków śmiertelnych – ówczesny prezes NIK Walerian Pańko zginął w wypadku samochodowym, a kilka miesięcy później zmarł zarówno kierowca z Biura Ochrony Rządu, jak i policjanci, którzy jako pierwsi przybyli na miejsce tego wypadku), opracował (na podstawie dokumentów urzędowych oraz publikacji prasowych) i w 1992 r. opublikował książkę „Via bank i FOZZ”, w której „przedstawiono mechanizmy rabunku finansów publicznych”. Zareagował na to Dariusz Przywieczerski, szef , a potem właściciel Universalu przedstawiany w książce jako osoba zamieszana w te operacje i jej autorom wytoczył cywilny proces sądowy. Proces, decyzją sądu utajniony, trwał ponad 13 lat i zakończył się w 2006 r. uniewinnieniem pozwanych (M. Dakowskiego i J. Przystawę), choć Przywieczerski na początku 2005 r. został skazany za wyprowadzenie z FOZZ znacznych środków, na karę 3,5 roku więzienia oraz grzywnę. Przez pewien czas w wyniku wyroku sądowego obowiązywał zakaz wznawiania książki „Via bank i FOZZ”."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": " Udział w analizowaniu katastrofy w Smoleńsku "}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Dakowski już latem 2010 r. zakwestionował oficjalną wersję przebiegu katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku, m.in. stwierdzając w oparciu o dokonane przez siebie obliczenia, że niemożliwe było, „przy ewentualnej utracie kawałka skrzydła znanej wielkości na wysokości paru metrów wykonanie przez płatowiec półbeczki nad gruntem”, a także powstanie tak dużych uszkodzeń tylko z powodu uderzenia w ziemię. 3 października 2010 r. złożył do Prokuratora Generalnego RP zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Był w tej sprawie przesłuchiwany jako świadek przez Prokuraturę Wojskową, której przedstawił m.in. swoje obliczenia, a złożone zeznanie opublikował w internecie. Artykuły analizujące katastrofę zamieszczał na swojej stronie, a także w wydawnictwie „Zeszyty Smoleńskie” (np. opracowanie „Prawa zachowania fizyki a oficjalna dezinformacja”), jak również na portalach Salon24.pl, Niepoprawni.pl, Wirtualna Polonia, Nowy Ekran i innych."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Dakowski jest autorem ok. 70 recenzowanych publikacji naukowych z zakresu fizyki jądrowej, ogłaszanych m.in. na łamach czasopism zagranicznych, takich jak np.: „Earth and Planetary Science Letters”, „Nuclear Instruments and Methods in Physics Research”, „Nuclear Physics”, „Nuclear Track Detection”, „Nukleonik”, „Nuovo Cimento”, „Physics Letters”, „Physical Review Letters” (wyd. American Physical Society), „Zeitschrift für Physik”, „Yadernaja Fizika”, a także w polskich wydawnictwach, np. „Acta Physica Polonica”, „Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences, Série de les Sciences de la Terre”, „Raport IBJ”, „Biuletyn Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego”, miesięcznik „Gospodarka Paliwami i Energią”, „Przegląd Przemysłowy”. Jest autorem licznych publikacji dotyczących energetyki, m.in. pracy „Poza wiek ropy, węgla i rozszczepienia (Jaka energetyka do końca XXI wieku?” (1995). Był w Radzie Programowej kwartalnika „Rurociągi” i publikuje tam artykuły o strategiach energetycznych."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Ponadto swoje publikacje zamieszczał, poza wspomnianą wyżej prasą podziemną i emigracyjnym miesięcznikiem „Kultura”, również na łamach różnych polskich tygodników i gazet, m.in. „Gazety Polskiej”, „Głosu”, „Myśli Polskiej”, „Naszego Dziennika” „Naszej Polski” i „Tygodnika Solidarność”. Zajmował się w nich m.in. kwestiami energetycznymi, jak np. w artykułach „Energia a sprawa polska”, „Katastrofa w Czarnobylu a rzetelność naukowa”, „Kto ociepla ziemię”, „Kryzys energetyczny wywołano sztucznie”, ale także inną problematyką, np. „Czy ewolucjonizm jest nauką?”, „Sprawa Boniego – dwadzieścia lat później”. Liczne publikacje ogłasza również w internecie, głównie na swojej stronie internetowej, a także na blogach na portalach salon24.pl, nowyekran.pl i innych."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Obecnie prowadzi też działalność wykładową na terenie całej Polski, występując z referatami m.in.: Stan świata – oraz: gdzie są nadzieje dla Polski, Niezależność energetyczna: naszego domu, wsi, Polski; Głosowanie a wybory – różnice, cele (nasze a polityków); Ewolucjonizm wobec logiki i matematyki. „Religia” neo-darwinizmu, Czy globalizm to nowa (ew. przyszła) cywilizacja?, a także na temat katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "1980: ''Solidarnost': o rabočem dviženii v Pol'še i o rabočem dviženii v Rossii (pod pseudonimem Andrzej Pomorski, Andžej Pomorskij, współautor: Michail Nazarov]. Frankfurt/Main: Posev, 1980; wyd. 2 zm. i poszerzone, Frankfurt/Main: Posev, 1981; wyd. 3 zm. i poszerzone, Frankfurt a. Main: Posev, 1982 1985: Solidarność: o ruchu robotniczym w Polsce i w Rosji (współautor: Mihail Nazarov; tłumaczyła Maria Kotowska), Warszawa: Brzask 1991: Raport w sprawie następstw katastrofy w Czarnobylu wraz z załącznikami II i IV (współautorstwo), Zespół Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki do spraw Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”, Warszawa: ZPPAAdsEJŻ 1992: Via bank i FOZZ: o rabunku finansów Polski (współautor Jerzy Przystawa), Komorów: Antyk 1993: Ekorozwój 2020 (współautorstwo), Kraków: „Zielone Brygady” (Biblioteka „Zielonych Brygad”; nr 1) 1997: Jednomandatowo!: ordynacja wyborcza dla Polski (współautorzy Romuald Lazarowicz, Jerzy Przystawa) 2005: O energetyce dla użytkowników oraz sceptyków'' (współautor Stanisław Wiąckowski), Warszawa: Fundacja ODYSSEUM, ISBN 8386010142."}, {"title": "Mirosław Dakowski", "text": "Mirosław Dakowski trzykrotnie dostawał nagrodę Państwowej Rady ds Wykorzystania Energii Jądrowej (w tym zespołowa II stopnia) w 1963, 1965 i 1967. Dostał także w 175 r. nagrodę Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polega paradoks Allais?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Paradoks Allais", "text": "Paradoks Allais (ang. Allais paradox) to eksperyment zaproponowany w 1953 roku przez ekonomistę francuskiego, laureata Nagrody Nobla, Maurice'a Allais w celu podważenia przewidywań teorii oczekiwanej użyteczności."}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "Eksperyment zaproponowany przez Allais składa się z dwóch loterii opisanych w tabeli poniżej:"}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "Mając do wyboru opcję 1A i 1B większość ludzi wybiera opcję 1A. Natomiast mając do wyboru opcje 2A i 2B większość ludzi wybiera opcję 2B, co jest sprzeczne z teorią oczekiwanej użyteczności. W loterii 1. możliwość wygrania 5 milionów jest niedostateczna w porównaniu z pewną wygraną w wysokości 1 miliona, aby skłonić gracza do wybrania opcji 1B. Rzecz ma się inaczej w przypadku loterii 2., gdzie różnica prawdopodobieństwa wygranej między dwoma opcjami jest stosunkowo niewielka, co skłania uczestników eksperymentu do wybrania opcji B, gdzie wygrana jest pięciokrotnie wyższa."}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "Nieco bardziej formalnie, w obu loteriach gracz dostaje stałą kwotę z prawdopodobieństwem 89%: 1 milion złotych w loterii 1. i nic w loterii 2. Zgodnie z teorią oczekiwanej użyteczności, taka stała kwota nie powinna mieć znaczenia dla wyboru między loteriami. Po odrzuceniu tej kwoty, pozostałe 11% w obu eksperymentach jest taką samą loterią, w której można wygrać 5 milionów złotych z prawdopodobieństwem 10% i nic z prawdopodobieństwem 1%. A zatem zgodnie z teorią oczekiwanej użyteczności decydent powinien wybierać tę samą opcję (A lub B) w obu loteriach."}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "Jeżeli U(x) jest funkcją użyteczności, wówczas:"}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "co wynika z faktu, że decydent woli opcję 1A niż opcję 1B. Podobnie:"}, {"title": "Paradoks Allais", "text": "co wynika z faktu, że decydent woli opcję 2B niż 2A. Drugą nierówność można przekształcić w następujący sposób:"}, {"title": "Paradoks Allais", "text": ":  co stoi w sprzeczności z pierwszą nierównością."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywał się okręt, z którego pokładu Juan de la Cierva wzbił się do lotu wiatrakowcem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dédalo (1922)", "text": "Dédalo (hisz. „Dedal”) – okręt Hiszpańskiej Marynarki Wojennej oficjalnie zaklasyfikowany jako tender wodnosamolotów (transporte di hidroaviones). „Dédalo” był jedynym okrętem w historii wyposażonym zarówno do obsługi wodnosamolotów jak i dwóch rodzajów aerostatów – balonów i sterowców. Był jednym z dwóch okrętów, na których zamontowano maszt do cumowania sterowców (drugim był amerykański ) oraz pierwszym, na pokładzie którego wylądował i z którego wystartował wiatrakowiec."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Po zakończeniu I wojny światowej w hiszpańskich portach internowano sześć niemieckich frachtowców jako częściową rekompensatę za hiszpańskie statki zatopione przez U-Booty. Statki te otrzymały tymczasowe oznaczenia „España No. 1” do „España No. 6”. W 1921 „España No. 6” została przekazana dla Armada Española w celu przebudowy na tender wodnosamolotów/balonowiec. Statek zbudowany był w angielskiej stoczni Wigham Richardson & Company w Newcastle i w służbie niemieckiej nosił nazwę „Neuenfels”R. D. Layman, Before.., s. 103."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Przebudowa frachtowca rozpoczęła się we wrześniu 1921 w hiszpańskiej stoczni Talleres Nuevo Vulcano w Barceonie pod kierownictwem projektanta morskiego Jacinta Veza oraz capitán de corbeta Pedra Carony. 1 maja 1922 okręt otrzymał nazwę „Dédalo” na cześć mitologicznego Dedala. Prace wykończeniowe i instalację uzbrojenia przeprowadzono w KartagenieR. D. Layman, Before..., s. 104."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Okręt skonstruowany został jak typowy frachtowiec, napędzany pojedynczą maszyną parową poczwórnego rozprężania z trzema kotłami; miał jedną śrubę. Prędkość maksymalna wynosiła ok. 10 węzłów, zapas węgla wynoszący 940 ton pozwalał na pokonanie 3000 mil przy szybkości maksymalnej. Rufowa część okrętu była pokryta platformą o wymiarach 60 × 17 m przeznaczoną do obsługi wodnosamolotów, na platformie znajdowała się także winda do transportu samolotów pod pokład. Do opuszczania i podnoszenia samolotów z wody służyły dwa żurawie. Na okręcie mogło znajdować się do 25 wodnosamolotów."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Początkowo na okręcie służyły włoskie wodnosamoloty Savoia S.16 i Macchi M.18, w 1924 częściowo zastąpione przez brytyjskie Supermarine ScarabR. D. Layman, Before..., s. 105."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Pod pokładem przechowywano dwa balony obserwacyjne o pojemności 1200 m³ oraz urządzenia do wytwarzania i kompresji wodoru."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Na dziobie okrętu zbudowano wysoki maszt służący do cumowania sterowców, gdyż nie przewidziano miejsca na ich składowanie. Sterowce noszące oznaczenia SCA.1 i SCA.2, zbudowane przez włoskie zakłady Stabilimento Costruzioni Aeronautica, miały 42,7 długości i 1500 m³ pojemności."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Po wejściu do służby „Dédalo” wraz z przestarzałymi krążownikiem „Rio de la Plata” i niszczycielem „Audaz” sformowały jednostkę noszącą nazwę Division Naval Aeronáutica. W następnych latach „Dédalo” wziął udział w szeregu ćwiczeń i manewrów, w listopadzie 1923 odwiedził Włochy."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "3 września 1925 „Dédalo” wziął udział w desancie morskim pod Al-Husajma w czasie inwazji sił francuskich i hiszpańskich na Republikę Rif i w czasie późniejszych walk o stolicę republiki – Ajdir. W czasie kampanii wyszły na jaw problemy z obsługą dużej liczby wodnosamolotów, które musiały być obniżane z pokładu na powierzchnię wody przed każdym startem, jako że „Dédalo” nie był wyposażony w katapultę. Dodatkowo szybki rozwój lotniskowców skazał okręty-bazy wodnosamolotów, takie jak „Dédalo”, na szybkie odejście do lamusa historii."}, {"title": "Dédalo (1922)", "text": "Okręt nie był eksploatowany przez większą część lat 30. Wyjątkiem był udany eksperyment, jaki przeprowadzono na nim 7 marca 1934 – wynalazca i konstruktor Juan de la Cierva wylądował na pokładzie „Dédalo” zbudowanym przez siebie wiatrakowcem, a następnie wystartował – był to pierwszy udany lot wiropłatu z pokładu okrętu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób leczy się zatrucia sternitami?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sternity", "text": "Sternity (łac. sternuere – kichać; ang. sternutator, sternutatory agent) – podgrupa drażniących bojowych środków trujących. Są ciałami stałymi o bardzo małej lotności, przez co mogą być stosowane jedynie w postaci aerozolu."}, {"title": "Sternity", "text": "Sternity w niewielkim stężeniu działają drażniąco na drogi oddechowe, błony śluzowe, oczy i skórę. Podrażniają zakończenia nerwów czuciowych błon śluzowych w górnych drogach oddechowych powodując kichanie, kaszel, pieczenie w gardle i krtani, śluzotok, ból w klatce piersiowej i wymioty. Duże stężenia wywołują ponadto lekkie oparzenia oraz ból oczu, uszu, zatok, zębów, mięśni i stawów. W ciężkich przypadkach pojawiają się duszności, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, drgawki, porażenie niektórych mięśni szkieletowych. Niekiedy duże stężenia sternitów mogą doprowadzić do uszkodzenia dolnych odcinków dróg oddechowych wraz z zapaleniem oskrzeli i obrzękiem płuc."}, {"title": "Sternity", "text": "Skażone sternitami części ciała oczyszcza się mechanicznie, np. wodą. Leczenie ogranicza się do podawania leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i uspokajających. Wszystkie objawy spowodowane małymi i średnimi stężeniami sternitów ustępują w ciągu kilkunastu godzin do kilku dni."}, {"title": "Sternity", "text": "Do sternitów należą m.in. adamsyt CS difenylochloroarsyna (Clark I) difenylocyjanoarsyna (Clark II) difenyloaminocyjanoarsyna (Clark III)"}, {"title": "Sternity", "text": "Mieszaniny Clark I, II i III były na pociskach chemicznych oznaczane błękitnym krzyżem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego czerwone wino jest czerwone?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Malwidyna", "text": "Malwidyna (Mv) – organiczny związek chemiczny z O-metylowanych antocyjanidynów, będących barwnikami roślinnymi."}, {"title": "Malwidyna", "text": "Jako jeden z podstawowych barwników roślinnych, glikozydy malwidyny są bardzo rozpowszechnione w naturze. Jest, między innymi, odpowiedzialna za czerwony kolor wina, a jej źródłem jest winorośl właściwa. Malwidyna, jak i jej glikozydy, odpowiedzialne są także za barwę, od czerwonej do niebieskiej, wielu owoców i kwiatów, m.in. winogron, żurawiny, borówek i pierwiosnków."}, {"title": "Malwidyna", "text": "W roztworach wodnych glikozydy malwidyny przy wartościach pH poniżej 4 przybierają czerwone zabarwienie, między 4 a 5 – jasno granatowo-fioletowe, przy 6 do 7 – fioletowe, pomiędzy 7 a 8 – granatowe, a powyżej 8 mają kolor żółty."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim był Antoni Kępiński więziony w Miranda de Ebro, jednym z frankistowskich obozów koncentracyjnych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Frankistowskie obozy koncentracyjne – obozy koncentracyjne działające w Hiszpanii w czasie wojny domowej i po niej (pomiędzy 1936 a 1947 rokiem)."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Pierwszy obóz koncentracyjny powstał w 1936 roku w zamku El Hecho w Ceucie, ostatni znajdujący się w Miranda del Ebro został zlikwidowany dopiero w roku 1947. Frankistowskie obozy koncentracyjne, zarówno stałe, jak i tymczasowe, prowadzone były przez Urząd Zmilitaryzowanych Kolonii Karnych (hiszp. Servicio de Colonias Penitenciarias Militarizadas). Przetrzymywano w nich bez wyroku sądowego republikanów, opozycjonistów politycznych, jak też homoseksualistów, a także pospolitych przestępców."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Od 1940 roku obozy koncentracyjne podlegały generałowi Camilo Alonso Vega. Obozy zostały utworzone z myślą o jeńcach republikańskich, ci republikanie którzy nie podporządkowali się reżimowi byli mordowani na miejscu. Podobnie jak w wielu innych obozach koncentracyjnych (np. nazistowskich albo sowieckich łagrach), istniała hierarchia więzienna, w której pospolici przestępcy byli wyżej niż większość uwięzionych, służąc jako nadzorcy tych ostatnich. Dzieci więźniów politycznych były często trwale odbierane rodzicom, współcześnie mówi się o 30 tys. przypadków uprowadzeń. W przypadku ucieczek więźniów republikańskich, wyrok wykonywano na członkach rodziny uciekiniera."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Zmuszani do pracy więźniowie budowali: Valle de los Caidos; Canal del Bajo Guadalquivir; linie kolejowe; kanały nawadniające i zapory."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Już powstały w 1937 roku obóz w Miranda de Ebro, został oparty na modelu zastosowanym w III Rzeszy. Obóz był wprowadzony przy wsparciu SS i Gestapo, a jego naczelnikiem został gestapowiec Paul Winzer. Po porozumieniu, które zawarli Severiano Martínez Anido i Heinrich Himmler w dniu 31 lipca 1938 roku, obydwie strony zobowiązały się do ekstradycji \"przestępców politycznych\" oraz zwiększono zakres współpracy między reżimem frankistowskim, a tajnymi służbami Hitlera, porozumienie w praktyce doprowadziło do zwiększenia liczby funkcjonariuszy Sicherheitsdienst na terenie Hiszpanii. W 1940 roku, Heinrich Himmler i Karl Wolff złożyli wizytę w Hiszpanii. Wizyta miała dwa główne cele: przejęcie jeńców niemieckich i współprace przy eliminacji potencjalnych alianckich szpiegów w kraju. Oprócz tego Himmler odwiedził obóz koncentracyjny w Miranda de Ebro."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": " Hiszpanie a niemieckie obozy koncentracyjne "}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Po zajęciu Francji przez hitlerowskie Niemcy, stojący na czele dyktatury Francisco Franco zachęcał nazistów do umieszczania przebywających w kraju republikanów w obozach śmierci. Niemcy w odpowiedzi na apel generała Franco wysłali do obozów koncentracyjnych w Dachau, Buchenwaldzie, Bergen-Belsen, Sachsenhausen, Auschwitz, Flossenbürg i Mauthausen-Gusen. Z łącznej sumy 7000 lub 10000 republikanów przebywających w nazistowskich obozach śmierci, przeżyło około 2000. Nieliczni, którzy przeżyli niewole nazistowską, nigdy już nie mogli powrócić do Hiszpanii."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "W 1941 roku, Państwo Hiszpańskie przygotowało listę wszystkich 6000 Żydów znajdujących się na jej terytorium i przekazała ją szefowi SS i gestapo Heinrichowi Himmlerowi, jednak nie wydał ich Niemcom i umożliwił im przeżycie. Generał Franco w 1944 r. osobiście interweniował w Berlinie w sprawie ok. 400 Sefardyjczyków uwięzionych w obozie koncentracyjnym w Bergen-Belsen, co uratowało im życie. Wynikało to z faktu nadania w 1924 roku wszystkim europejskim Sefardyjczykom obywatelstwa hiszpańskiego. Po jego śmierci w nowojorskiej synagodze odprawiono modły za jego duszę. Ambasador Izraela w Madrycie Szlomo Ben-Ami powiedział w 1991 r.: “Hiszpania uratowała więcej Żydów niż wszystkie kraje demokratyczne razem wzięte”. Co prawda po klęsce nazistów w 1945 roku rząd hiszpański zniszczył wiele dokumentów potwierdzających jego współpracę z nazistami, choć znalezione w 2010 roku dokumenty potwierdzają że frankiści współpracowali z Himmlerem przy próbie ustalenia miejsc pobytu żydów nawróconych na chrześcijaństwo, a przedstawiciele władz lokalnych mieli zlokalizować Żydów sefardyjskich którzy mogli powrócić do Hiszpanii."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "W obozie Miranda de Ebro internowano wielu uchodźców polskich, który nielegalnie przekraczali granicę francusko-hiszpańską po upadku Francji i przez cały okres 1940–1944. Ich liczba szacowana jest na 1200–2000 osób. W Miranda de Ebro więziony był m.in. Antoni Kępiński (po wojnie znany polski psychiatra), który dostał się do niewoli wraz z grupą Polaków która po kapitulacji Francji przekroczyła Pireneje. Większość z polskich więźniów obozów koncentracyjnych trafiło do obozu w Miranda de Ebro. Franco zwalniał ich jednak stopniowo i nie wydawał Niemcom, mimo nacisków dyplomacji berlińskiej. Władze hiszpańskie pozwalały także na działalność Polskiego Czerwonego Krzyża i organizacji związanych z rządem polskim w Londynie."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Według Javiera Rodrigo (2006) pomiędzy 1936 a 1942 r. przez frankistowskie obozy koncentracyjne przewinęło się około pół miliona ludzi. Według S. G. Payne'a po zwycięstwie Franco w więzieniach i obozach pracy znalazło się 270 000 republikanów, z których zwolniono 220 000 w ciągu pięciu lat. Brytyjski historyk Anthony Beevor określa liczbę ofiar obozów koncentracyjnych, określając je jako \"frankistowski gułag\" na 190 000 osób a liczbę osób zabitych w wyniku egzekucji na 30.000."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Na krótko po zakończeniu wojny rozstrzelano około 192.000 więźniów. W okresie 1939-1949 dziennie ofiarom egzekucji padało około stu więźniów. Wykopaliska i identyfikacje ofiar rozpoczęto w obozie Burgos, gdzie znaleziono w sumie 30.000 zwłok w masowych grobach. Po roku 1938 wielu internowanych kombatantów Brygad Międzynarodowych zostało, przy wsparciu hitlerowców, poddanych eksperymentom pseudomedycznym przeprowadzonym w celu zbadania rzekomych deformacji fizycznych i psychicznych. Ci republikanie którzy zostali uznani przez reżim za winnych najgorszych okrucieństw rewolucyjnych nie objęła amnestia, ścigano ich do roku 1959."}, {"title": "Frankistowskie obozy koncentracyjne", "text": "Campo de Los Merinales en Sevilla Hospital de San Marcos en León (7000 mężczyzn, 300 kobiet pomiędzy 1936 a 1939 r.) Campo de concentración de Miranda de Ebro Campo de concentración de Castuera Campo de la península de Llevant Mallorca Campo de Formentera Campo de concentración de La Isleta Gran Canaria Campo de concentración de Lazareto de Gando Gran Canaria."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się jeden z największych na Pomorzu Zachodnim pomnik poległych w I wojnie światowej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Maszewa", "text": "Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Maszewa - modernistyczny monument powstały w latach dwudziestych XX wieku na przedmieściach Maszewa w woj. zachodniopomorskim. Jest jedną z największych i najoryginalniejszych tego typu budowli na Pomorzu Zachodnim. "}, {"title": "Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Maszewa", "text": "Pomniki poświęcone ofiarom I wojny światowej były powszechnie wznoszone na terenie Niemiec. Niemal w każdej wsi czy miasteczku powstał tego typu pomnik. Zwykle lokowano je w centrum miejscowości, np. na głównym placu, przy kościele, na cmentarzu itp. Najczęściej były to skromne pomniki w formie niewielkiego obelisku lub głazu z wyrytymi nazwiskami mieszkańców danej miejscowości poległych na frontach I wojny światowej."}, {"title": "Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Maszewa", "text": "Pomnik w Maszewie nie stosuje się do opisanych wyżej reguł bowiem znajduje się na dalekich przedmieściach miasta, został zbudowany z wyjątkowym rozmachem (biorąc pod uwagę, że powstał w miejscowości liczącej ok. 3 000 mieszkańców), nie ma na nim tablic z nazwiskami poległych."}, {"title": "Pomnik poległych w I wojnie światowej mieszkańców Maszewa", "text": "Wybudowano go w 1926 roku z inicjatywy ówczesnej Rady Miasta Maszewa. Po wojnie pomnik popadł w ruinę. Odremontowany został w 1993 przy współudziale strony niemieckiej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy powstała parafia ewangelicko-augsburska w Bydgoszczy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy - parafia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP należąca do diecezji pomorsko-wielkopolskiej. Początki kościoła sięgają czasów niemieckiego teologa Marcina Lutra i jego reformacji."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Nie ma szczegółowych informacji dotyczących początków  reformacji w Bydgoszczy, wiadomo jednak, że reformacyjne prądy dotarły także do grodu nad Brdą. Najstarsze wzmianki o kościele pochodzą z roku 1566, kiedy to odnotowano pierwsze ucieczki zakonników z konwentów. Na terenie miasta działała parafia ewangelicko-reformowana, zamknięta w 1581 roku, po interwencji biskupa włocławskiego. W Bydgoszczy działał też zbór  braci czeskich (1550-1625), a także szpital ewangelicki założony przez ewangelickiego burmistrza, Wincentego Kosmasa. Późniejsze lata to okres  kontrreformacji i wiążących się z nią prześladowań ewangelików przez zakony bernardynów i jezuitów wspieranych przez edykty królewskie. Na terenie miasta nie działała wówczas żadna parafia ewangelicka, a wierni musieli udawać się na nabożeństwa do pobliskich miejscowości."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": " Okres zaboru pruskiego; Kościół ewangelicko-unijny "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Sytuacja zmieniła się diametralnie kiedy w 1772 roku Bydgoszcz weszła w skład  zaboru pruskiego. Liczba ewangelickich mieszkańców gwałtownie wzrosła; wkrótce ewangelicy stali się zdecydowaną większością wyznaniową wśród mieszkańców miasta. W 1773 roku do Bydgoszczy przybył pierwszy ewangelicki ksiądz – Karol Gebhardt. W latach 1829-1857 pastorem miejscowej parafii ewangelickiej był Jacob Romberg, który w 1858 r. otrzymał godność Honorowego Obywatela Bydgoszczy."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "W latach 1784-1787 powstał w mieście pierwszy ewangelicki kościół mieszczący się przy ulicy Podwale. Lata 1872-1876 to okres, w którym powstał kolejny ewangelicki kościół św. Pawła przy ulicy Gdańskiej. Obecnie jest to kościół św.św. Piotra i Pawła, użytkowany przez parafię rzymskokatolicką. W 1895 roku powstała kolejna świątynia na Okolu. "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Kiedy liczba wiernych przekroczyła 40 tys., podjęto decyzję o budowie kolejnych kościołów. W latach 1896-1897 wybudowano neogotycki kościół Chrystusa (dziś kościół Zbawiciela) przy placu Zbawiciela, użytkowany do dziś przez parafię ewangelicką. Trzy lata później rozpoczęto budowę kościoła na placu Kościeleckich, ukończoną w 1903 roku. Do wybuchu I wojny światowej w mieście powstały jeszcze kościoły na Szwederowie, w Czyżkówku, Małych Bartodziejach, na Wilczaku, w Łęgnowie. Łącznie w granicach miasta znalazło się osiem kościołów ewangelickich. II wojnę światową przetrwało tylko sześć z nich, z czego pięć odebrano ewangelikom, pozostawiając im jedynie kościół Zbawiciela."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "W 1834 roku powstał także zbór ewangelicko-luterski (staroluterański), który nie akceptował unii pruskiej z 1817 roku.  W 1846 roku jego członkowie wybudowali swój kościół przy ulicy Poznańskiej. "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "W mieście działało wiele ewangelickich szkół, przedszkoli, szpitali, domów dziecka i organizacji charytatywnych służących pomocą mieszkańcom miasta. "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Bydgoszcz w czasach zaborów byłą największym ośrodkiem Kościoła Ewangelickiego na terenie Pomorza, Wielkopolski i Kujaw."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": " Parafia ewangelicko-augsburska (luterańska) w Bydgoszczy "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Starania o utworzenie parafii podjęto tuż po odzyskaniu niepodległości. W 1921 roku kapelan Wojska Polskiego ks. Józef Mamica z Poznania rozpoczął wytężone działania w tym kierunku. Zaowocowały one w 1922 roku spotkaniem organizacyjnym, na którym podjęto uchwałę o założeniu nowej parafii. Jako że nie miała ona swojego kościoła do 1939 roku, nabożeństwa odbywały się w kościele staroluterskim. W 1927 r. wydawano nawet własne pismo parafialne, \"Ogniwo\", służące także parafianom z Grudziądza i Torunia."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Datą zwrotną w historii parafii był rok 1932, kiedy to swoją służbę w parafii rozpoczął ks. Waldemar Preiss (senior). Dzięki jego działalności parafia zaczęła się dynamicznie rozwijać, a liczba parafian nieustannie rosła. Oprócz tradycyjnych nabożeństw wprowadzono codzienne nabożeństwa poranne, godziny biblijne, spotkania młodzieży oraz starszych członków parafii, koło pań, a także uroczystości, sympozja i konferencje o charakterze patriotycznym. Ks. Preiss był redaktorem czasopisma \"Przegląd Ewangelicki\", które w latach  1935-1939 z lokalnego dwutygodnika stało się tygodnikiem o zasięgu ogólnopolskim."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Osiągnięcia parafii zostały przekreślone przez wybuch II wojny światowej. Działalność parafii została zakazana a majątek rozkradziony. Księdza Waldemara Preissa aresztowano 5 września 1939 roku – całą wojnę spędził w obozach koncentracyjnych. Życie stracili inni duszpasterze związani z bydgoską parafią:  ks. Józef Mamica w  obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen w 1940 roku, ks. senior Gustaw Manitius w poznańskim Forcie VII w 1940 roku, ks. Jerzy Kahané w Pirnie w roku 1941."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Pierwsze powojenne nabożeństwo zostało odprawione w czerwcu roku 1945 przez ks. Ryszarda Trenklera z Torunia. W tym samym roku odzyskano kościół Chrystusa, 9 grudnia rekonsekrowany jako kościół Zbawiciela. W 1947 roku przed kościołem ustawiono figurę Chrystusa, a otaczający kościół plac nazwano placem Zbawiciela. W kościele stanęła także tablica upamiętniająca polskich księży ewangelickich zamordowanych w czasie II wojny światowej. W trudnej powojennej rzeczywistości ks. proboszcz Waldemar Preiss został delegowany do Wrocławia jako wysłannik konsystorza, w celu organizowania na nowo życia kościelnego. W parafii zastępowali księdza wikariusze. Ks. Waldemar Preiss zmarł 11 grudnia 1973 roku. "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Kolejnym proboszczem bydgoskiej parafii w latach 1975-1998 był ks. Tadeusz Narzyński.  Za jego kadencji ukończono remont kościoła, nawiązano kontakty z parafią św. Mikołaja w Bielefeld (Niemcy), a także dawnymi mieszkańcami miasta. Wspólnie obchodzono 650-lecie miasta oraz 100-lecie poświęcenia kościoła."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Obecnie proboszczem jest ks. Marek Loskot, który pełni także funkcję kapelana marynarki wojennej. Od 1995 roku związany jest z Ewangelickim Duszpasterstwem Wojskowym. "}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Parafia bydgoska jest miejscem życia religijnego, jak również spotkań młodzieżowych, kontaktów ekumenicznych, koncertów i uroczystości o zasięgu diecezjalnym i ogólnopolskim. Nabożeństwa są również odprawiane w kaplicy filialnej w Sępólnie Krajeńskim."}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Duszpasterze bydgoskiej parafii w latach 1922-2007"}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy Kościół staroluterański w Bydgoszczy Cmentarz ewangelicko-augsburski w Bydgoszczy Obiekty sakralne w Bydgoszczy Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP"}, {"title": "Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy", "text": "Jerzy Domasłowski, Osiemdziesięciolecie Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Bydgoszczy 1922-2002, Bydgoszcz, Parafia Ewangelicko-Augsburska w Bydgoszczy, 2002, ISBN 83-917440-0-0  Tadeusz Wojak, \"Ewangelik - Katolik\", Warszawa, Zwiastun, 1981"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywa się największe na świecie przedsiębiorstwo zajmujące się usługami związanymi z obsługą pól naftowych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Schlumberger", "text": "Schlumberger Limited  (NYSE: http://www.nyse.com/about/listed/slb.html SLB) – największe na świecie przedsiębiorstwo zajmujące się usługami związanymi z obsługą pól naftowych. Zatrudnia ponad 105 000 pracowników z ponad 140 krajów, którzy pracują w około 80 państwach. Posiada 25 centrów badawczych, które rozsiane są na całym świecie. W 2009 przedsiębiorstwo zainwestowało 802 mln USD w prace badawczo-rozwojowe. W 2009 przychód Schlumberger Limited wyniósł 22,7 mld USD, zysk operacyjny – 5,31 mld USD, a  zysk – 3,16 mld USD."}, {"title": "Schlumberger", "text": "Spółka jest notowana na giełdzie w Nowym Jorku (NYSE), w Paryżu (Euronext), w Londynie (LSE) i w Zurychu (SWX). Główne biura znajdują się w Houston, w Paryżu oraz w Hadze. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czyje życzenie strzelali Winnie i Pooh?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Winnie i Pooh", "text": "Winnie i Pooh (ang. Winnie and Pooh) – bateria dwóch brytyjskich 14-calowych (356,6 mm) dział okrętowych z okresu II wojny światowej. Znajdująca się nieopodal Dover bateria używana była do prowadzenia ognia przeciwartyleryjskiego poprzez kanał La Manche."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "Bateria powstała w 1940 na osobiste życzenie premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla. W czerwcu tego roku ówczesny Trzeci Lord Admiralicji Sir Bruce Fraser przeprowadził rozmowy z przedstawicielami koncernu Vickers-Armstrong na temat użycia istniejących już armat morskich do konstrukcji tego typu baterii. W rozmowach zaproponowano użycie dwóch zapasowych armat 14-calowych z pancerników typu King George V."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "Bateria została zbudowana niedaleko wsi St Margaret-at-Cliffe. Użycie ciężkich armat morskich w roli statycznej było stosunkowo proste, barbety potrzebowały tylko niewielkich modyfikacji do użycia ich na betonowym fundamencie. Budowa baterii wymagała podciągnięcia nowej linii kolejowej, która potrzebna była do podprowadzenia największego w Wielkiej Brytanii dźwigu kolejowego do zainstalowania luf. Bateria była obsługiwana przez personel Royal Marines."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "Prace nad instalacją pierwszej armaty zakończono 3 sierpnia 1940. W tym dniu na wizytację baterii przybył Winston Churchill, na którego cześć artylerzyści nazwali pierwszą armatę „Winnie””Winnie” to zdrobnienie od imienia Winston ale także imię postaci literackiej Winnie the Pooh znanej po polsku jako Kubuś Puchatek.. Po raz pierwszy z armaty wystrzelono 22 sierpnia. Druga armata została zainstalowana w styczniu 1941 i otrzymała imię „Pooh”."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "W czasie wojny obie armaty używane były zazwyczaj do prowadzenia ognia przeciwartyleryjskiego, skierowanego na liczne niemieckie stanowiska bojowe i pociągi pancerne, strzelające z Francji w kierunku Wielkiej Brytanii. Ostatnia akcja bojowa miała miejsce we wrześniu 1944. „Winnie” i „Pooh” wystrzeliły wówczas łącznie 189 pocisków w kierunku tzw. Batterie Todt (cztery armaty 380 mm) znajdującej się na Cap Gris Nez."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "Po zakończeniu wojny bateria została zlikwidowana, pozostało z niej tylko kilka małych budynków używanych jako stajnie dla owiec."}, {"title": "Winnie i Pooh", "text": "Ordnance, BL, 14 in Mk VII Waga armaty z zamkiem: 80 864 kg Długość całkowita: 16,53 m Długość lufy: 16,2 m (L/45) Kąt podniesienia lufy: 0° do +55° Prędkość wylotowa pocisku: 746 m/s Donośność maksymalna: 43,2 km"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak wygląda japońska chimera?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nue", "text": "– legendarne stworzenie z japońskiego folkloru (yōkai). Według różnych przekazów ma on głowę małpy, ciało jenota, nogi tygrysa i węża jako ogon. Według legend może przemieniać się w czarną chmurę i latać. Ze względu na swój wygląd jest czasami nazywany japońską chimerą. Nue mają być zwiastunami nieszczęść i chorób."}, {"title": "Nue", "text": "Według Heike Monogatari władca Konoe, cesarz Japonii, zachorował po tym, jak przyśniły mu się straszne koszmary, a ciemne chmury pojawiły się nad dachem pałacu w Kioto latem 1153 roku. Legenda mówi, że samuraj Yorimasa Minamoto wyszedł jednej nocy na dach i wystrzelił strzałę w obłok, z którego wypadł martwy nue. Samuraj podobno zatopił jego ciało w Morzu Japońskim."}, {"title": "Nue", "text": "Według lokalnych przekazów ciało nue utknęło w pewnej wnęce, a miejscowi ludzie, obawiając się klątwy, pochowali je. Kopiec w pobliżu zatoki, który istnieje do dziś, ma być grobem tego stworzenia."}, {"title": "Nue", "text": "Słowo Nue, pojawia się w najstarszej literaturze japońskiej. Było wykorzystywane już w Kojiki (712) oraz Wamyō Ruijushō (ok. 934). Wcześniej to słowo miało inne znaczenie semantyczne – oznaczało ptaka znanego jako drozdoń pstry. Według opisu zamieszczonego w Heike Monogatari (XIII w.) istota miała głos drozdonia pstrego, ale głowę małpy, ciało tanuki, łapy tygrysa i wężowy ogon."}, {"title": "Nue", "text": "Około 1435 Motokiyo Zeami napisał sztukę Nō pod tytułem Nue, opowiadającą o wydarzeniach opisanych w Heike."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie utwory komponowała May Aufderheide?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "May Aufderheide", "text": "May Frances Aufderheide Kaufman (ur. 21 maja 1888, zm. 1 września 1972) – amerykańska kompozytorka ragtime'owa i jedna z najbardziej znanych pianistek tego gatunku muzycznego. Autorka „The Thriller Rag”, który do dziś jest jednym z częściej granych utworów ragtime'owych. Córka Johna Henry'ego Aufderheide, bankiera i pasjonata muzyki."}, {"title": "May Aufderheide", "text": "W dzieciństwie May pobierała lekcje od swojej ciotki, May Kolmer, która była pianistką w Indianapolis Symphony Orchestra i wykładowcą w Metropolitan School of Music in Toronto. To ona zainteresowała ją muzyką i dała jej podstawowe wykształcenie. Dorastając u schyłku XIX wieku przyszła pianistka dostała się pod wpływ ragtime'u i w 1908 roku skomponowała swój pierwszy rag. W publikowaniu pomagał jej Paul Pratt, który sam interesował się muzyką i w tym samym roku został wydany „Dusty Rag”. Ojciec May, John, dostrzegł drzemiący w niej potencjał i założył własne wydawnictwo, w którym jeszcze w 1908 roku zostały  wydane „Dusty Rag” (za zgodą Pratta) i „Richmond Rag”. Rok później sukces przyniósł „Buzzer Rag” oraz najbardziej znana kompozycja Aufderheide - \"The Thriller\". Wtedy też podjęła ona współpracę z Earlem C. Jonesem, który zajął się ułożeniem słów do „Totally Different Rag” i „In Bamboo Land” (1910). Także w 1910 został wydany „Blue Ribbon Rag”. W 1912 roku wydawnictwo ojca upadło, a Aufderheide i jej mąż, Thomas Kaufman, przeprowadzili się do Indianapolis. Tam May skończyła swoją karierę muzyczną i zajęła się wychowywaniem adoptowanego dziecka."}, {"title": "May Aufderheide", "text": "May Aufderheide opublikowała niewiele utworów swojego autorstwa. Są nimi „Richmond Rag”, „The Thriller”, „Buzzer Rag”, „Blue Ribbon Rag”, „A Totally Different Rag”, „Novelty Rag” oraz „Dusty Rag”. Do opublikowanych utworów należy doliczyć jeszcze kilka walców i piosenek z „I'll Pledge my Heart to You” na czele oraz śpiewaną wersję „A Totally Different Rag”, do której słowa napisał Earle C. Jones. Pozostałe piosenki to: „I Want A Patriotic Girl”, „I Want A Real Lovin' Man”, „Dusty Rag” – utworzone wspólnie z  Bobbym Jonesem, Paulem Prattem i J. Callahanem."}, {"title": "May Aufderheide", "text": "Kompozytorka poślubiła Thomasa Kaufmana, syna znanego amerykańskiego architekta Williama S. Kaufmana, w 1908 roku. Wtedy to jej pierwsza kompozycja została opublikowana, a młode małżeństwo przeprowadziło się do Richmond w stanie Indiana, gdzie Thomas pracował. Aufderheide wcześnie zakończyła swoją karierę muzyczną z powodu kłopotów rodzinnych, jakimi były alkoholizm męża i sprawiające problemy adoptowane dziecko. W 1947 małżeństwo przeniosło się do Kalifornii i zamieszkało w zaprojektowanym przez Thomasa domu zwanym „Rose Villa” w Pasadenie. Mimo kłopotów ze zdrowiem (artretyzm), wskutek których była przykuta do wózka inwalidzkiego, May przeżyła o kilkanaście lat męża i córkę, umierając we wrześniu 1972 roku w Pasadenie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czy Darwin i Asa Gray byli zgodni w sprawach teologii naturalnej, kreacjonizmu i teistycznego ewolucjonizmu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Asa Gray", "text": "Asa Gray (ur. 18 listopada 1810, zm. 30 stycznia 1888) – amerykański botanik, badacz flory Ameryki Północnej, profesor Uniwersytetu Harvarda, propagator teorii ewolucji. "}, {"title": "Asa Gray", "text": "Studiował w Fairfield Medical College (środkowo-zachodni Nowy Jork), gdzie w 1831 roku uzyskał stopień doktora medycyny. Po krótkiej praktyce lekarskiej na zachodzie stanu przeniósł się do miasta Nowy Jork, gdzie jego mentorem został John Torrey. Torrey, uznany wówczas autorytet botaniczny, przyjął go do współpracy przy tworzeniu dzieła Flora of North America (1838–1843), które w zamierzeniach miało być pierwszym systematycznym opisem flory kontynentu. Gray miał też wziąć udział w wielkiej ekspedycji badawczej Charlesa Wilkesa, jednak zrezygnował z niej, przyjmując w 1838 roku profesurę Uniwersytetu Michigan, co wiązało się z naukową wizytą w Europie. "}, {"title": "Asa Gray", "text": "W 1842 roku został profesorem na Uniwersytecie Harvarda, gdzie pozostał do śmierci (na emeryturę od działalności dydaktycznej przeszedł w 1873 roku). Mimo objęcia katedry rybactwa, kontynuował pracę botaniczną i uznawany jest za pierwszego Amerykanina utrzymującego się z pozycji profesora botaniki. W 1848 roku został członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego. Otrzymał honorowe doktoraty z prawa od trzech brytyjskich uczelni."}, {"title": "Asa Gray", "text": "Ożenił się z Jane Lathrop Loring, nie miał dzieci."}, {"title": "Asa Gray", "text": "Gray jest autorem wielu prac poświęconych botanice. Najbardziej popularną z nich jest Manual of the Botany of the Northern United States, from New England to Wisconsin and South to Ohio and Pennsylvania Inclusive, potocznie nazywana ''Gray's Manual''. Gray odkrył, że wiele gatunków japońskich roślin ma swoje wikarianty na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej z wyraźną dysjunkcją zasięgu. Wraz z Torreyem przyczynił się do modyfikacji amerykańskiej taksonomii botanicznej, rezygnując z systemu Linneusza, a przyjmując podejście bliższe systemom de Candolle'a i de Jussieu. W ten sposób ich system był bliższy systemowi naturalnemu i stał się bardziej spójny z używanym wówczas w Europie, co podniosło prestiż amerykańskiej botaniki w świecie naukowym."}, {"title": "Asa Gray", "text": "Gray poznał osobiście Charlesa Darwina i następnie korespondował z nim przez długi czas. Znajomość ta miała istotny wpływ na poglądy i prace badawcze obu uczonych. Kwestia pokrewieństwa flory wschodnioazjatyckiej i wschodnioamerykańskiej w połączeniu z teorią zlodowaceń pozwoliła im na wysnucie tezy o wspólnych przodkach i rozdzieleniu potomnych populacji barierą lodową. W związku z tym Gray był jednym z pierwszych popularyzatorów idei Darwina w amerykańskim środowisku naukowym, jednocześnie krytykując wcześniejszą teorię ewolucji Roberta Chambersa, która w odróżnieniu od Darwinowskiej, była pozbawiona naukowej rzetelności. Z drugiej strony, Gray, przyjmował, że bezpośrednie dowody na dobór naturalny są trudne do uzyskania, a darwinizm jest po prostu uprawnioną hipotezą naukową najlepiej wyjaśniającą zmienność gatunków. "}, {"title": "Asa Gray", "text": "Gray był wychowany w rodzinie prezbiteriańskiej, co zostało wzmocnione przez wpływ Johna Torreya. Przyjęcie darwinizmu nie wiązało się u niego z osłabieniem religijności, lecz stał na stanowisku, że darwinowska teoria ewolucji da się pogodzić z wiarą, gdyż są to odrębne sfery. Stąd można go uznać za prekursora teistycznego ewolucjonizmu – Gray zajął pozycję pomiędzy zwalczającymi się obozami tych, którzy darwinizm uważali za przyczynek do ateizmu a religijnymi obrońcami kreacjonizmu jako postawy naukowej. Do historii nauki przeszedł zwłaszcza jego konflikt z jednym z największych ówczesnych autorytetów naukowych – Louisem Agassizem, z którym współpracował na Uniwersytecie Harvarda. Jako dewizę przyjmował hasło: „Dobór naturalny jest niesprzeczny z teologią naturalną”. Niemniej Gray, krytykując Darwina za całkowite zdanie się na siły natury podczas tworzenia analogii między doborem naturalnym a sztucznym, obawiał się, że prowadzić to może do personifikacji natury i przypadku, przez co przyjmował, że kierunek ewolucji jest wyznaczany przez Boga, który też pełnił rolę Stwórcy i Pierwszego Poruszyciela. "}, {"title": "Asa Gray", "text": "Na cześć Garya American Society of Plant Taxonomists przyznaje nagrodę jego imienia Asa Gray Award uczonym najbardziej zasłużonym dla rozwoju botaniki."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego mieszkańcy Dzisnej chcieli zburzyć jeden z najstarszych kościołów ryglowych na Pomorzu Zachodnim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kościół św. Stanisława BM w Dzisnej", "text": "Kościół św. Stanisława BM – kościół filialny w Dzisnej. "}, {"title": "Kościół św. Stanisława BM w Dzisnej", "text": "Jest jednym z najstarszych kościołów ryglowych na terenie Pomorza Zachodniego. We wnętrzu unikatowe, siedemnastowieczne polichromie będące przykładem sztuki ludowej tych terenów. W literaturze obiekt określany jest jako „niezwykle cenny zabytek” lub nawet jako „najcenniejszy drewniany obiekt na Pomorzu Zachodnim”."}, {"title": "Kościół św. Stanisława BM w Dzisnej", "text": "Kościół powstał pod koniec XVI wieku (najprawdopodobniej w 1591 – taka data znajdowała się na witrażach herbowych w oknach świątyni). Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1595. Około 1673 kościół wzbogacił się o ryglową wieżę (została ona rozebrana w 1906). Zachowane do dnia dzisiejszego wyposażenie pochodzi z XVII wieku. "}, {"title": "Kościół św. Stanisława BM w Dzisnej", "text": "Fundatorem kościoła był ród Köllerów, którzy władali wsią do 1920. Po zmianie właściciela pojawił się wśród mieszkańców wsi pomysł zburzenia dotychczasowego kościoła i postawieniu na jego miejscu nowej, murowanej świątyni, co podnieść miało prestiż miejscowości. W dzieło obrony kościoła zaangażował się ówczesny konserwator zabytków prowincji Pomorze – dr Frantz Balke. Dzięki jego staraniom odstąpiono od planów rozbiórki, a w 1928 kościół został poddany pracom konserwatorskim. "}, {"title": "Kościół św. Stanisława BM w Dzisnej", "text": "W czasie II wojny światowej świątynia nie ucierpiała. W okresie powojennym była wykorzystywana jako owczarnia. 18 czerwca 1954 roku kościół został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 21. W 1976 budynek powrócił do pełnienia funkcji sakralnych. Wstępny remont kościoła przeprowadzono w latach 1978–1981. Remont kapitalny miał miejsce w latach 1993–1995. Zakres prac obejmował m.in dobudowanie drewnianej wieży oraz zrekonstruowanie ołtarza głównego i oszklenia witrażowego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak wagony Eurofima wpłynęły na rozwój europejskiego kolejnictwa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eurofima", "text": "Eurofima – seria wagonów osobowych klasy I i II, które stały się protoplastą standardu Z. Wagony powstały w dwóch seriach liczących w sumie 500 egzemplarzy i są eksploatowane przez 6 przewoźników kolejowych z zachodniej Europy. Nazwa handlowa Eurofima pochodzi od nazwy funduszu, z którego przekazano środki na zakup pierwszych wagonów dla kolei austriackich (Europaische Gesellschaft zur Finanzierung von Eisenbahnmaterial). W latach 1980–1982 SGP-Simmering zbudował dla kolei austriackich serię niemalże identycznych wagonów, lecz ze zmienionym wózkiem oraz bez klimatyzacji. Wagony te dostały tylko oznaczenie numeryczne z zakresu 51 81 21-70 500 do 604."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które sanktuarium ma, jako jedyne na Śląsku, relikwie św. Walentego – patrona zakochanych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rudach – zabytkowy kościół przyklasztorny z XIV wieku dawnego opactwa cystersów w Rudach, obecnie wchodzi w skład Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego i Ośrodka Edukacyjno-Formacyjnego diecezji gliwickiej w Rudach oraz pełni funkcję kościoła parafialnego parafii pod tym samym wezwaniem, od 1995 diecezjalne sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej zwanej Pokorną, w 2009 podniesiony do godności bazyliki mniejszej."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Historia bazyliki Wniebowzięcia NMP w Rudach nierozerwalnie wiąże się z historią opactwa cysterskiego, które zostało ulokowane na tych terenach w połowie XIII wieku. Pierwszy tymczasowy kościół, prawdopodobnie drewniany, cystersi wybudowali zaraz po przybyciu do Rud pierwszych zakonników z Jędrzejowa. Budowę następnego, istniejącego do czasów współczesnych, rozpoczęto po sprowadzeniu do Rud całego konwentu około roku 1300. Kościół wybudowany w stylu gotyckim z elementami romańskimi był konsekrowany około roku 1303."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Kościół o średniowiecznej architekturze poddawano przebudowie w XVII i XVIII w. W 1685 do pierwotnej fasady dobudowano kruchtę z portalem, a w jego zwieńczeniu umieszczono figurę Marii z Dzieciątkiem. W latach 1723–1726 wybudowano też kaplicę Najświętszej Marii Panny z kryptą grzebalną cystersów. Pod koniec tej rozbudowy doszło do groźnego pożaru. Podczas odbudowy zniszczeń, które w jego wyniku powstały, w 1725 nad kruchtą wzniesiono nową fasadę, całkowicie przesłaniającą elewację zbudowaną cztery wieki wcześniej. W tym czasie dobudowano też nową zakrystię oraz podwyższono o około 1 metr mury kościoła, a całość nakryto nowym dachem."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Do kolejnego zniszczenia kościoła doszło w 1945. Było ono wynikiem podpalenia opactwa przez Armię Czerwoną. Gruntowną odbudowę kościoła rozpoczęto w 1947, a prace renowacyjne prowadzono etapami aż do roku 2000. Na początku przeprowadzono prace rekonstrukcyjne, w ramach których usunięto tynki, odsłaniając w całym wnętrzu oryginalny ceglany wątek wendyjski, odbudowano sklepienia, zrekonstruowano powiększone w okresie baroku arkady międzynawowe oraz okna. W 1950 roku odprawiono w kościele, w kaplicy Matki Boskiej, pierwszą po wojnie mszę świętą. "}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "W latach 1989–92 przeprowadzono renowację zabytkowej kaplicy Matki Boskiej Pokornej, a w latach 1994–1996 generalną renowację elewacji wieży i ścian kościoła. W 1998 rozpoczął się nowy rozdział historii kościoła związany z przekazaniem opactwa rudzkiego diecezji gliwickiej. Od tego czasu zarówno kościół, jak i opactwo zaczęły odzyskiwać dawny blask. Dekretem z 28 maja 1995 biskup gliwicki Jan Wieczorek ustanowił kościół diecezjalnym Sanktuarium Matki Boskiej Rudzkiej. 4 czerwca 2000 obraz został uroczyście ukoronowany przez arcybiskupa Józefa Kowalczyka, wówczas nuncjusza apostolskiego w Polsce, koronami papieskimi poświęconymi 17 czerwca 1999 w Gliwicach przez Jana Pawła II. 14 czerwca 2009 roku, w roku jubileuszu 750-lecia opactwa, Benedykt XVI podniósł kościół do rangi bazyliki mniejszej."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Kościół klasztorny, będący w czasach jego budowy jedną z największych świątyń na Śląsku, wybudowano z cegły uzupełnionej w częściach konstrukcyjnych piaskowcem. Kościół jest budowlą orientowaną na planie krzyża łacińskiego. Trójnawowy w układzie bazylikowym – z nawą główną wyższą od naw bocznych, bezpośrednio oświetloną poprzez ostrołukowe okna w jej górnej części. Podobne okna mają nawy boczne. Nawy nakryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. "}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Prezbiterium oraz przylegające do niego kaplice boczne wzniesiono na planie kwadratu, nawiązując do układu macierzystego opactwa w Jędrzejowie. W prezbiterium znajduje się otwór okienny znacznie większych rozmiarów niż pozostałe okna, wypełniony maswerkiem. Sklepienie wykonane jest z przęseł o tej samej długości zarówno w na­wie głównej, jak i w nawach bocznych. Taki układ jest charakterystyczny dla architektury romańskiej. Pozostałe elementy architektury kościoła cechuje styl gotycki."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Pierwotnie kościół był bezwieżowy. Głównym elementem fasady był portal, obecnie dostępny przez kruchtę. W zwieńczeniu portalu, współcześnie nad kruchtą z portalem, znajduje się absyda z figurą Marii z Dzieciątkiem. Nowa barokowa fasada, będąca wynikiem późniejszej przebudowy kościoła, zawiera parawanową dwukondygnacyjną ścianę oraz częściowo ukrytą za nią wieżę. Kondygnacje fasady o nierównej szerokości nawiązują kształtem do rzymskiego kościoła Il Gesú, będącego pierwowzorem wielu świątyń w Europie, natomiast wieża jest elementem charakterystycznym świątyń środkowoeuropejskich. Na fasadzie umieszczone są cztery figury, dwie nad pierwszą kondygnacją – Archanioła Michała po lewej i św. Floriana po prawej stronie, i dwie nad drugą – św. Benedykta i św. Bernarda."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "W XVIII wieku dobudowano po południowej stronie kościoła barokową kaplicę Najświętszej Maryi Panny. Kaplicę zbudowano na planie prostokąta i zamknięto południową ścianą o ściętych narożach, w której znajduje się półkoli­sta absyda ołtarzowa. W narożach kaplicy znajdują się cztery nisze muszlowe, obramowane kolumnami, w których umieszczono posągi archaniołów Michała, Gabriela, Rafała i Anioła Stróża wykonane przez Jana Schuberta z Lipnika nad Beczawą. W kaplicy znajdują się również wykonane przez Schuberta rzeźby postaci książąt raciborskich Kazimierza i Władysława. Kaplica oddzielona jest od kościoła metalową kratą, wykonaną przez mistrza ślusarskiego z Raciborza na wzór kraty w opactwa w Hen­rykowie."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Kaplice boczne, przylegające do prezbiterium, noszą wezwania św. Jana Nepomucena i św. Krzyża. Kaplica Jana Nepomucena zwieńczona jest kopułą i ozdobiona freskami. Zachowała się w niej również dekoracja stiukowa z XVIII wieku. Kaplicę św. Krzyża zdobi polichromia z 1775. W kaplicy znajdują się również płyty epitafijne księcia Władysława i opata Andrzeja Pospala. Pierwsza z nich jest drewniana, natomiast druga kamienna z płaskorzeźbą."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Wyposażenie bazyliki zostało w znacznym stopniu zniszczone podczas pożaru w 1945. W dość dobrym stanie zachowały się tylko dekoracje kaplic przy prezbiterium oraz na przedłużeniu południowego ramienia transeptu. Z dawnego wyposażenia pozostały cztery ołtarze boczne, umieszczone przy wschodniej ścianie transeptu, i antyambona w nawie głównej. Ambona spłonęła w 1945, a współczesna nie jest jej odwzorowaniem. W północnym ramieniu transeptu znajduje się kamienny portal z 1680 z monogramem IHS w zwieńczeniu."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Ołtarze boczne wykonane są w dwóch typach. Pierwszy ma formę wolutowej ramy umieszczonej na wysokim cokole, złączonym z sarkofagową mensą. W dolnej części znajdują się wolutowe konsole, a na nich stiukowe wazy. Między konsolami umieszczony jest przeszklony pojemnik na relikwie. W zwieńczeniu ołtarzy umieszczono drewniane, owalne reliefy. W ołtarzach tych znajdują się obrazy św. Floriana i św. Wawrzyńca, a reliefy przedstawiają odpowiednio św. Józefa z małym Jezusem i św. Jana Chrzciciela. Drugi typ ołtarzy bocznych to konstrukcje postawione na wysokich cokołach z filarami po bokach, usytuowanymi ukośnie do płaszczyzny nastawy. Na konsolach w dolnej części ołtarzy ustawione są stiukowe figury świętych. Są to rzeźby Mojżesza, Aarona, Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty autorstwa Jana Melchiora Österreicha z 1725, odrestaurowane w 2000. Österreich jest również autorem rzeźb na fasadzie bazyliki. Dolna część zwieńczenia ołtarzy ma formę wolut, na których siedzą putta. W ołtarzach umieszczono obrazy przedstawiające św. Bernarda oraz śmierć św. Benedykta, a w ich zwieńczeniach wyobrażenie królowej Saby przed królem Dawidem oraz przedstawienie Ofiary Izaaka."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Antyambona ma kształt odpowiadający umieszczonej po drugiej stronie nawy ambony. Kosz ambony jest u dołu rozszerzony, a baldachim wykonano na rzucie prostokąta z polichromowanego stiuku, który imituje draperię. Na czołowej ściance kosza umieszczona jest scena spotkania Jezusa z uczniami w Emaus, a w zaplecku ambony znajduje się scena, w której św. Bernard z Clairvaux hostią nawraca Wilhelma Akwitańskiego, wroga papiestwa. Antyambony najczęściej pełniły funkcję nadbudowy chrzcielnicy lub też ołtarza bocznego."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "W bazylice znajdują się jedyne na Śląsku relikwie Św. Walentego oraz relikwie drzewa Krzyża Świętego. W kruchcie, pod którą jest krypta książąt raciborskich z rodu Hohenlohe-Schillingsfürst, znajduje się XIX-wieczny żeliwny sarkofag księcia Wiktora i jego żony.  "}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Historia rudzkiego sanktuarium związana jest z obrazem Matki Boskiej zwanej Pokorną. Cystersi obraz Maryi przywieźli z Jędrzejowa. Obraz podarowali cystersom książęta raciborscy, Kazimierz i jego syn Władysław. Kult maryjny rozwijał się od początku obecności obrazu w Rudach. Świadczą o tym między innymi powstające tu modlitwy. Najpopularniejszą formą kultu obrazu Matki Boskiej Rudzkiej, znaną z zapisów historycznych, były jednak pielgrzymki. Przybywały one nie tylko z najbliższej okolicy, ale również z całego Śląska, Małopolski i Czech. Świadectwem tych czasów są zachowane spisy wotów oraz namalowane w tym czasie kopie rudzkiego wizerunku. Rudy stały się najstarszym na Śląsku miejscem kultu maryjnego."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Kult rudzkiego sanktuarium wzmocnił się w XVII i XVIII wieku. Z czasów wojny trzydziestoletniej pochodzi pierwszy zapis o cudzie za wstawiennictwem Maryi. W 1642, kiedy do klasztoru zbliżały się wojska protestanckie, zakonnicy wzięli obraz i udali się przed kościół z procesją. Nad klasztorem pojawiła się mgła, która zmyliła orientację Szwedów i odwiodła ich od klasztoru. Szczyt rozwoju ruchu pielgrzymkowego miał miejsce w pierwszej połowie XVIII wieku. Z tego okresu pochodzi największa liczba wotów. Wtedy również wzniesiono dla obrazu kaplicę maryjną. Kres ruchowi pątniczemu dało przejęcie władzy na Śląsku przez Prusy. Po sekularyzacji w 1810 kult obrazu osłabł, ale nie zanikł. O jego intensywności świadczy zakaz jaki dla ruchu pielgrzymkowego wydali właściciele Rud, książęta von Ratibor. Przyczynił on się do ograniczenia kultu do charakteru lokalnego."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "W 1945 spłonął kościół klasztorny, jednak ocalała kaplica z cudownym obrazem. Był to dla mieszkańców znak szczególnej opieki Maryi nad tym miejscem. Po wojnie kościół odbudowano, władze komunistyczne zabraniały jednak ruchu pielgrzymkowego. Dopiero w 1974 biskup opolski Franciszek Jop zaliczył kościół do sanktuariów obchodzonego wtedy Roku Świętego. W 1992 zakończono remont kaplicy maryjnej, a w 1995 kościół został podniesiony do rangi sanktuarium diecezjalnego. Spowodowało to wzrost ruchu pielgrzymkowego. Do jeszcze większego jego ożywienia przyczyniła się mająca miejsce w 1999 koronacja obrazu Matki Boskiej Pokornej koronami papieskimi poświęconymi przez Jana Pawła II. Od tego czasu sanktuarium ponownie przyciąga pielgrzymów z coraz dalszych zakątków Polski i Europy."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Szczególnym przedmiotem kultu w sanktuarium jest słynący łaskami obraz Matki Bożej, pochodzący z połowy XV wieku. Obraz o wymiarach 114 cm × 73,5 cm, namalowany temperą na lipowej desce, jest prawdopodobnie kopią obrazu z początku XIII wieku. "}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Przypuszcza się, że pierwotne malowidło było namalowane w stylu bizantyjskim, zostało przywiezione na Śląsk prawdopodobnie przez księżną Wiolę. Była ona córką jednego z carów bułgarskich, a książę Kazimierz poznał ją podczas powrotu ze swej wyprawy do Ziemi Świętej i pojął za żonę. Obraz ten zaginął prawdopodobnie podczas najazdów husyckich na klasztor na początku XV wieku albo w czasie mającej miejsce sto lat później reformacji."}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Obraz istniejący obecnie przedstawia postaci Matki Boskiej z Dzieciątkiem na lewym ramieniu w ujęciu do bioder. Dzieciątko twarz zwra­ca ku Matce, w lewej dłoni trzyma Księgę Ewangelii, prawą zaś unosi w geście błogosła­wieństwa. Malowidło ma cechy ikony bizantyjskiej. Niewykluczone, że nawiązuje do obrazu Matki Boskiej Śnieżnej Salus Populi Romani z rzymskiej bazyliki Najświętszej Marii Panny Większej. "}, {"title": "Bazylika Matki Bożej Pokornej w Rudach", "text": "Obraz był czterokrotnie odnawiany i przemalowywany. Po raz ostatni konserwacji obrazu w 1935 dokonał wrocławski malarz Hugo Hesse na zlecenie księcia Wiktora III. Wcześniej obraz był przysłonięty srebrnymi sukniami, a postacie Maryi i Jezusa ukoronowane. Po konserwacji suknie i korony umieszczono na kopii obrazu. W latach 1990–1991 dokonano konserwacji obrazu w pracowni Małgorzaty Schuster-Gawłowskiej z ASP w Krakowie. Przywrócono podczas niej najstarszy, gotycki wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym powinni kierować się posłowie do Tybetańskiego Parlamentu na Uchodźstwie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie – jednoizbowy parlament emigracyjny podległy Centralnemu Rządowi Tybetańskiemu w Indiach."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Jest sukcesorem powstałego w latach 70. XIX wieku Zgromadzenia Narodowego. Został utworzony 2 września 1960 przez XIV Dalajlamę Tenzina Gjaco jako Komisja Tybetańskich Przedstawicieli Ludowych (w latach 1979 – 2006 Tybetańskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych, obecna nazwa od 2006). Jego powstanie poprzedziły trwające blisko rok rozmowy i negocjacje z indyjskim rządem. Posłowie I kadencji zostali wybrani w zorganizowanych kilka miesięcy wcześniej wyborach."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Kadencja początkowo trwała 3 lata, w 1985 wydłużono ją jednak do 5 lat."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Uprawnienia i obowiązki Parlamentu określa obecnie Karta Tybetańczyków na Uchodźstwie z 14 czerwca 1991. Obejmują one: wybór członków Kaszagu, a także możliwość odwołania któregokolwiek z nich lub też całego gabinetu przyjmowanie ustaw, uchwał i innych aktów prawnych oraz podejmowanie decyzji politycznych badanie decyzji podejmowanych przez Kaszag pod kątem ich zgodności z ustawami i innymi aktami prawnymi przyjętymi przez Zgromadzenie kontrolowanie finansów administracji emigracyjnej utrzymywanie kontaktów z rządami i parlamentami, a także z organizacjami pozarządowymi w celu zdobywania poparcia dla sprawy Tybetu zapewnienie sprawnego funkcjonowania Zgromadzeń Lokalnych we wszystkich osiedlach diaspory tybetańskiej przeprowadzanie debat na temat problemów Tybetańczyków, zarówno o zasięgu międzynarodowym, ogólnonarodowym, jak i lokalnym przyjmowanie skarg publicznych i petycji społeczności uchodźczej utrzymywanie kontaktu z Tybetańczykami, także tymi mieszkającymi na terenie Chińskiej Republiki Ludowej odgrywanie roli opozycji politycznej"}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": " Skład, sposób wyboru i procedura objęcia mandatu "}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Obecny, XV Tybetański Parlament na Uchodźstwie liczy 42 członków: po 2 przedstawicieli szkół Ningma, Sakja, Kagju i Gelug oraz 2 deputowanych reprezentujących tradycję Bön po 10 przedstawicieli tybetańskich prowincji Amdo i Kham 8 przedstawicieli prowincji Ü-Tsang 2 przedstawicieli Tybetańczyków mieszkających w Ameryce Północnej 2 przedstawicieli diaspory tybetańskiej mieszkającej w Europie"}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Liczba członków tybetańskiego parlamentu emigracyjnego w okresie jego funkcjonowania wielokrotnie ulegała zmianom. Chronologię tych zmian ukazuje poniższa tabela."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Deputowani wyłaniani są w wyborach powszechnych. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy członkowie społeczności uchodźczej, którzy ukończyli 18 lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje od 25. roku życia."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Nowo wybrani posłowie składają przysięgę według następującej roty:"}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Na czele Parlamentu stoi Przewodniczący, wybierany wraz z zastępcą przez deputowanych na pierwszym posiedzeniu w głosowaniu tajnym. Posłowie pracują w ramach 9 komitetów, z których jeden (Stały Komitet) ma rangę organu konstytucyjnego, reprezentującego legislatywę poza sesjami. Pozostałe komitety to: Komitet Doradztwa Gospodarczego Komitet ds. Edukacji Komitet ds. Opieki Zdrowotnej Komitet ds. Praw Człowieka i Ochrony Środowiska Komitet ds. Rachunków Publicznych Komitet ds. Religijnych i Kulturalnych Komitet ds. Opieki Socjalnej i Osiedli Specjalna Komisja Prawna"}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Organizacją prac TPnU zajmuje się Sekretariat z Sekretarzem Parlamentarnym na czele. Do obowiązków tej instytucji należy opracowywanie procedur parlamentarnych i przygotowywanie relacji z przebiegu obrad. Szczegółowe sprawozdanie z każdej sesji jest publikowane w wydawanym przez Sekretariat Biuletynie Wiadomości (około 250 stron), kolportowanym  następnie wśród diaspory."}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "TPnU pracuje w systemie sesyjnym. Co roku zwołuje się dwie sesje zwyczajne – zimową (w marcu) i letnią (w sierpniu). Dalajlama ma także prawo zwołać sesję nadzwyczajną. Sesje trwają od 10 do 15 dni. Porządek obrad najczęściej składa się z następujących punktów: Godzina Pytań Wystąpienia członków Kaszagu (kalonów) i poszczególnych posłów Uchwalanie aktów prawnych Głosowania nad przyznaniem dotacji i kontrola finansów publicznych Prace nad rozmaitymi budżetami Debaty nad wnioskami i wystąpieniami"}, {"title": "Tybetański Parlament na Uchodźstwie", "text": "Cełang Tamdin Njima Sangpo (1969 – 1972) Dzuczen Thupten Namgjal (1972 – 1976) Alag Dzigme Lhundup (1976 – 1979) Gjari Lodo Gjalcen (1979 – 1982) Njima Sangpo (1982 – 1987) Lobsang Czoden (1987 – 1988) Nubpa Czodak Gjaco (1988 – 1990) Lobsang Tenzin (1991 – 2001) Thupten Lungrig (czerwiec – wrzesień 2001) T. T. Karma Czopel (wrzesień 2001 – marzec 2002) Pema Jungney (2002 – 2006) T. T. Karma Czopel (31 maja 2006 – 30 listopada 2008) Penpa Cering (16 grudnia 2008 – obecnie)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto wprowadził do polskiej medycyny pojęcie immunochemii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Filip Eisenberg", "text": "Filip Pinkus Eisenberg (ur. 19 sierpnia 1876 w Krakowie, zm. 18 lipca 1942 w Bełżcu) – polski lekarz bakteriolog."}, {"title": "Filip Eisenberg", "text": "Syn kupca Adolfa (Abrahama) Eisenberga i Estery ze Spirów. Po nauce w krakowskim III Gimnazjum studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, uzyskując tytuł doktora wszech nauk lekarskich w 1899 roku. Uzupełniał studia w Wiedniu u Richarda Paltaufa, a od 1901 do 1902 roku był asystentem w Katedrze Higieny UJ u Odona Bujwida. W późniejszych latach pracował naukowo w paryskim Instytucie Pasteura pod kierunkiem Ilii Miecznikowa i w Katedrze Higieny Uniwersytetu we Wrocławiu u Richarda Pfeiffera. Od 1919 do 1920 roku kierował Wojskowym Szpitalem Zakaźnym w Warszawie. W latach 1933–1939 był dyrektorem Państwowej Stacji Bakteriologicznej w Krakowie, a następnie do roku 1941 kierował Zakładem Mikrobiologii Instytutu Medycznego we Lwowie. Członek towarzystwa walki z alkoholizmem „Eleuterya”, należał do komitetu redakcyjnego wydawanego przezeń czasopisma „Wyzwolenie”. Członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności (1933)."}, {"title": "Filip Eisenberg", "text": "Podczas okupacji niemieckiej aresztowany i osadzony w getcie krakowskim (lub lwowskim), stamtąd przewieziony do obozu zagłady w Bełżcu, gdzie został zamordowany."}, {"title": "Filip Eisenberg", "text": "W Krakowie znajduje się ulica Filipa Eisenberga."}, {"title": "Filip Eisenberg", "text": "Zainteresowania naukowe Eisenberga dotyczyły serodiagnostyki i chemioterapii. Był autorem ponad stu prac naukowych. Wprowadził do polskiej medycyny pojęcie immunochemii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak długo żyje krab palmowy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Krab palmowy", "text": "Krab palmowy (Birgus latro) − gatunek stawonoga z rodziny Coenobitidae w nadrodzinie pustelników. Znany jest ze swojej umiejętności rozłupywania kokosów za pomocą mocnych szczypiec, aby dostać się do jadalnego wnętrza. Jest największym lądowym stawonogiem na świecie. Znanych jest wiele nazw tego kraba: rabuś kokosowy, złodziej palmowy, krab kokosowy, krab rozbójnik, które nawiązują do zwyczaju zaobserwowanego u niektórych osobników, \"kradnących\" z domów i namiotów błyszczące przedmioty, takie jak patelnie lub przedmioty ze srebra. Nazwy lokalne zwierzęcia to ayuyu (na wyspie Guam), unga lub kaveu."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Istnieją różne dane na temat wielkości krabów, najczęściej podawane rozmiary to: długość ciała dochodząca do 40 cm, masa ciała dochodząca do 4,1 kg i rozpiętość odnóży do 91 cm. Samce zwykle większe niż samice. Niektóre źródła mówią nawet o osobnikach ważących 14 kg i mierzących 1,8 metra długości tułowia. Prawdopodobnie są to największe rozmiary, jakie może osiągnąć lądowy stawonóg. Większe wymiary możliwe są tylko w środowisku wodnym (np. japoński krab pacyficzny). Kraby palmowe mogą żyć według różnych źródeł 30-60 lat. Ich ciało, jak wszystkich dziesięcionogów, jest podzielone na przednią część (głowotułów) z 10 nogami i odwłok. Przednia para odnóży to potężne szczypce mogące unieść przedmioty ważące 29 kg, służące do rozłupywania orzechów kokosowych. Następne dwie pary, tak jak u innych pustelników, to duże, silne odnóża służące do chodzenia i pozwalające skorupiakom tym wspinać się na drzewa do wysokości 6 metrów. Czwarta para odnóży jest mniejsza, z przypominającymi pęsetę kleszczami na końcu, pozwalająca młodym na chwytanie wewnętrznej strony skorupy lub łuski kokosa w celu ochrony; dorosłe osobniki używają tej pary do chodzenia i wspinania się. Ostatnia para jest bardzo mała i służy jedynie do czyszczenia narządów oddechowych. Nogi te są zwykle schowane pod karapaksem, w jamie, w której znajdują się narządy oddechowe. Są pewne różnice w ubarwieniu pomiędzy zwierzętami żyjącymi na różnych wyspach, od jasnofioletowego przez purpurowe, po brązowe."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Mimo że Birgus latro jest apomorficznym typem pustelników, tylko młode osobniki wykorzystują wtórnie muszle ślimaków do ochrony miękkich odwłoków, a starsze, prawie dojrzałe kraby wykorzystują czasami do tego celu skorupy orzechów kokosowych. W przeciwieństwie do innych pustelników, dorosłe kraby palmowe nie posiadają muszli, zamiast tego uodporniają odwłok przez odkładanie chityny i kredy. Nie będąc ograniczonym przez fizyczne granice życia w skorupie, gatunek może osiągną znacznie większe rozmiary niż inne inne gatunki z rodziny Coenobitidae. Jak większość typowych krabów w celu ich ochrony, zwijają swoje ogony pod ciało. Utwardzony odwłok chroni kraba i redukuje straty wody na lądzie, ale musi być co jakiś czas zrzucany. Linienie trwa około 30 dni – aż egzoszkielet całkowicie stwardnieje – podczas których krab jest bezbronny i ukrywa się przed niebezpieczeństwami w norze."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Z wyjątkiem postaci larwalnej kraby palmowe nie potrafią pływać i nurkować pod wodą i nawet niewielkie osobniki toną. Do oddychania służy im specjalny organ. Ten narząd może być określony jako ewolucyjne stadium pomiędzy skrzelami i płucami i jest jedną z najbardziej znamiennych adaptacji tych krabów do środowiska, w którym żyją. Znajduje się on w tylnej części głowotułowia. Składa się z tkanek podobnych do tych, z których zbudowane są skrzela, ale absorbują tlen raczej z powietrza niż z wody. B. lastro używają swojej ostatniej pary odnóży do utrzymywania narządu oddechowego w czystości i nawilżania ich morską wodą. Narząd potrzebuje wody do prawidłowego funkcjonowania i kraby dostarczają ją przez uderzanie mokrymi nogami o gąbczaste tkanki naokoło. Kraby palmowe mogą także pić słoną wodę, używając tej samej techniki do przenoszenia jej do otworu gębowego."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Poza tym narządem oddechowym krab palmowy ma także dodatkowe, prymitywne skrzela. Chociaż skrzela te są porównywalne w liczbie do wodnych gatunków z rodzin Paguridae i Diogenidae, są mniejsze i mają stosunkowo mniejszą powierzchnię. Podczas gdy organ ten był przypuszczalnie używany do oddychania pod wodą w historii ewolucyjnej gatunku, nie jest obecnie wystarczająco sprawny do dostarczania odpowiedniej ilości tlenu, co odzwierciedla zmniejszenie zależności od skrzeli w wymianie gazowej oraz rozwój innych powierzchni oddechowych, czego efektem jest ewolucyjne zaniknięcie pierwotnej funkcji tego narządu."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Innym charakterystycznym narządem krabów palmowych jest ich nos. Jak większość krabów żyjących w wodzie posiadają one specjalne organy na czułkach, wyczuwające zarówno intensywność, jak i kierunek zapachu. Jednakże, jako że zwierzęta te żyją na lądzie, narządy te ewoluowały, przekształcając się w coś na wzór narządów powonienia u owadów. Kraby palmowe mają doskonały węch, potrafią wyczuć interesujące je zapachy z dużej odległości. Zwracają uwagę zwłaszcza na zapach gnijącego mięsa, bananów i kokosów, którymi się żywią."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Kraby palmowe parzą się często i szybko na suchym lądzie w okresie od maja do września, a zwłaszcza w okresie od początku czerwca do końca sierpnia. Samce i samice walczą ze sobą, samiec przewraca samicę na grzbiet w celu kopulacji, która trwa około 15 minut. Samce składają spermatofory na odwłoku samicy; odwłok otwiera się się i następuje zapłodnienie – przypuszczalnie – na zewnętrznej części odwłoka, kiedy jaja przechodzą przez masę spermatoforową. Uwolnienie jaj następuje na lądzie w szczelinach lub norach w pobliżu brzegu. Krótko po tym samice składają jaja i przytwierdzają je do spodniej strony ich odwłoka, trzymając zapłodnione jaja pod swoim ciałem przez kilka miesięcy. W trakcie wyklucia, które przypada zwykle na październik lub listopad, samice uwalniają jaja do oceanu podczas przypływu. Larwa, zwana żywikiem jest charakterystyczna dla skorupiaków dziesięcionogich."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Larwy unoszą się w strefie pelagialnej oceanu wraz z innym planktonem przez około miesiąc, podczas którego wiele z nich zostaje zjedzonych przez drapieżniki. Po osiągnięciu post-larwalnego stadium rozwoju (ang.: glaucothoe) osiadają na dnie i na brzegach, zasiedlając muszle ślimaków odpowiednich rozmiarów i migrują w stronę linii brzegowej wraz z innymi lądowymi pustelnikami. W tym czasie wychodzą już niekiedy na suchy ląd. Jak wszystkie kraby pustelniki, wymieniają muszle, w których żyją, gdy dorastają. Po tym miesiącu opuszczają całkowicie ocean i tracą umiejętność oddychania w wodzie. Młode kraby, które nie potrafią znaleźć sobie muszli odpowiedniej wielkości, używają także często pękniętych skorup orzechów kokosowych. Gdy wyrosną ze skorup, wytwarzają twardszy odwłok. Po około pięciu latach od wyklucia kraby palmowe osiągają dojrzałość płciową."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Dieta kraba palmowego oparta jest w głównej mierze na owocach o mięsistym miąższu (szczególnie Ochrosia ackeringae, Arenga listeri, czy pandany z gatunków Pandanus elatus, P. christmatensis, orzechach (palma kokosowa (Cocos nucifera), tung molukański (Aleurites moluccanus)), czy nasionach (flaszowiec siatkowaty (Annona reticulata)). Jednakże jako zwierzęta wszystkożerne, jedzą także pewne organiczne produkty, włączając w to liście, gnijące owoce, jaja żółwi, padlinę i muszle innych zwierząt – prawdopodobnie, by dostarczyć organizmowi wapnia. Obserwowano też kraby palmowe żerujące na innych sympatrycznych krabach, jak np.: Gecarcoidea natalis i Discoplax hirtipes, jak również na padlinie osobników własnego gatunku. Podczas jednego z eksperymentów zaobserwowano osobniki łapiące i zjadające szczura polinezyjskiego (Rattus exulans). Nowsze odkrycia sugerują, że krab ten może być odpowiedzialny za zniknięcie szczątek Amelii Earhart; przypuszczalnie skonsumowały ją po jej śmierci i zgromadziły jej kości w swoich norach. Kraby palmowe często kradną sobie nawzajem pożywienie, po czym kryją się w swoich norach, by w spokoju dokończyć posiłek."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Kraby palmowe wspinają się na drzewa by jeść kokosy i owoce, skryć się przed upałem lub uciec przed drapieżnikami. Zwierzęta często zrzucają kokosy z drzew by te się rozbiły i zjadają je na ziemi (stąd jeden z ich przydomków: rabuś kokosowy). Jednak według niemieckiego biologa Holgera Rumpfa kraby nie są dość inteligentne by planować takie działania i zrzucają raczej kokosy przypadkowo, gdy próbują otworzyć je na drzewie. Zwierzęta potrafią szczypcami podnieść kokos z ziemi i pozbawić go łuski, a także wspiąć się na wysokość dziesięciu metrów i zrzucić orzechy na ziemię, by dostać się do ich zawartości. To zachowanie jest unikalne w królestwie zwierząt."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Kraby palmowe żyją samotnie w podziemnych norach lub w szczelinach skalnych, zależnie od rzeźby terenu, na którym mieszkają. Kopią swoje jamy w piasku lub w luźnej glebie. W ciągu dnia pozostają w ukryciu, chroniąc się przed drapieżnikami i przed nadmierną utratą wody wskutek upału. Nory tych skorupiaków wysłane są mocnymi włóknami łuski kokosowej. Gdy odpoczywają w norach, kraby zasłaniają wejście jednym ze swoich szczypców, by stworzyć wilgotny mikroklimat odpowiedni dla ich narządów oddechowych. W strefach, gdzie występują duże populacje krabów, niektóre osobniki mogą także opuszczać nory w ciągu dnia, prawdopodobnie by zwiększyć szanse żerowania. Czasem także wychodzą w ciągu dnia podczas deszczu, gdy wilgotność ułatwia im oddychanie. Kraby palmowe żyją niemal wyłącznie na lądzie, można je spotkać w odległości nawet 6 km od oceanu."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Kraby palmowe żyją na terenie od Oceanu Indyjskiego do centralnego Pacyfiku. Największa i najlepiej zachowana populacja występuje na Wyspie Bożego Narodzenia na Oceanie Indyjskim. Duże populacje żyją także na Seszelach (zwłaszcza na wyspach Aldabra, Glorieuses, Astove, Assomption i Cosmoledo), ale krab palmowy wyginął tam na centralnych wyspach. Większe skupiska tych skorupiaków występują też Nikobarach i Andamanach w Zatoce Bengalskiej, czy na archipelagu Czagos należącego do Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego. Są one na tych wyspach objęte ochroną przed polowaniami poprzez kary sięgające 1500 funtów brytyjskich za jednego złapanego kraba. Na Mauritiusie i wyspie Rodrigues kraby te wyginęłyL. G. Eldredge (1996). Birgus latro. In: IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2.3. Dostęp: 12.01.2011.."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Na Pacyfiku, zasięg występowania B. latro został poznany stopniowo. Charles Darwin wierzył, że zwierzęta te występują jedynie na \"pojedynczej wyspie koralowej na północ od Wysp Towarzystwa\". Krab palmowy jest obecnie dużo bardziej rozprzestrzeniony, choć uważa się, że nie jest liczny na żadnej z wysp Pacyfiku, które zasiedla. Duże populacje występują na Wyspach Cooka, zwłaszcza na wyspach Pukapuka, Wyspach Suwarowa, Mangaia, Takutea, Mauke, Atiu i Palmerston. Wschodnia granicę zasięgu występowania stanowią Line Islands wschodzące w skład Kiribati, na których szczególnie liczne populacje żyją na wyspie Teraina, obfitych w lasy palmy kokosowej oraz na wyspie Caroline."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Kraby palmowe uważane są za jedne z najbardziej lądowych dziesiecionogów – większość aspektów ich życia nawiązuje do lądowego trybu. Kraby te toną w wodzie morskiej w ciągu niespełna jednego dnia. Jako, że dorosłe osobniki nie potrafią pływać, kraby palmowe mogą kolonizować nowe wyspy jedynie w okresie larwalnym, kiedy umieją unosić się na wodzie. Niektórzy badacze uważają jednak, że trwające około miesiąca stadium larwalne to za mało by pokonać duże odległości dzielące poszczególne wyspy i wnioskują z tego, że dorosłe osobniki dostają się na nie na dryfujących pniach lub śmieciach."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "W rozmieszczeniu krabów występują pewne \"dziury\" takie jak Borneo, Indonezja czy Nowa Gwinea. Mimo że wyspy te są łatwo dostępne dla krabów palmowych i występują tam odpowiednie warunki do rozwoju, nie żyją na nich żadni przedstawiciele tego gatunku. Prawdopodobnie populacje z tych wysp nie przetrwały spotkania z człowiekiem i wyginęły. Jednakże kraby te występują w Morskim Parku Narodowym Wakatobi (Celebes Południowo-Wschodni) w Indonezji."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Populacje kraba palmowego w kilku strefach mogą ulec zmniejszaniu lub zostać wytępione, ze względu na utratę siedlisk naturalnych i polowania człowieka. Jest to gatunek chroniony globalnie według IUCN Invertebrate Red Data Book (pol.: \"Czerwona Księga Bezkręgowców IUCN\"). Jednak, według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych naukowcy nie posiadają jeszcze dostatecznych informacji, by zakwalifikować kraba palmowego jako gatunek zagrożony i dlatego obecnie jest on klasyfikowany w kategorii DD (Data Deficient; pol.: \"Dane niekompletne\"), z zastrzeżeniem, że ocena ta wymaga uzupełnienia. W niektórych regionach podjęto strategie ochrony, które przyniosły dobre rezultaty, jak np.: ustanowienie na Guam i Vanuatu dolnej granicy wymiarów ochronnych, czy ustanowienie na Guam i w Mikronezji zakazu łapania zapłodnionych samic."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Młode kraby palmowe są zagrożone przez sprowadzonych przez człowieka mięsożerców, takich jak szczury, świnie albo mrówki jak np. Anoplolepis gracilipes. Dorosłe kraby mają kilka naturalnych wrogów, a wiele z nich jest zjadanych jedynie przez człowieka. Osobniki dorosłe mają słaby wzrok i wyczuwają zagrożenie przez wibracje podłoża."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Ogólnie wydaje się, że duże populacje człowieka mają negatywny wpływ na populację kraba, a na niektórych terenach zanotowano zmniejszenie się populacji tego skorupiaka przez nadmierne polowania. Na niektórych obszarach, jak np. na Brytyjskim Terytorium Oceanu Indyjskiego wprowadzono ochronę zwierzęcia, polegającą na zminimalizowaniu kontaktów z ludźmi i ochronie podczas sezonu lęgowego."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Krab palmowy, szczególnie kiedy jeszcze nie jest w pełni dojrzały, jest także sprzedawany jako zwierzę domowe, na przykład w Tokio. Klatka musi być wystarczająco wytrzymała, by krab nie przeciął jej swymi szczypcami. Jeśli krab uszczypnie człowieka, spowoduje nie tylko ból, jest także mało prawdopodobne by puścił. Thomas Hale Streets opisuje następującą sztuczkę stosowaną przez Mikronezyjczyków z wysp Line Islands do zmuszenia kraba do zwolnienia uścisku:"}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Krab palmowy jest chwytany dla mięsa przez mieszkańców Azji Południowo-Wschodniej i wysp Pacyfiku. Jego mięso jest traktowane jako afrodyzjak, delikatne w smaku, przypominające w smaku mięso homara i innych krabów."}, {"title": "Krab palmowy", "text": "Najbardziej cenionymi częściami ciała są jaja z wnętrza samicy i tłuszcz znajdujący się w odwłoku. Kraby palmowe przygotowuje się tak samo jak inne duże skorupiaki, gotując je w tradycyjny sposób lub na parze. Różne wyspy mają różne tradycyjne przepisy, na przykład kraby gotowane w mleku kokosowym. Choć kraby same w sobie nie są trujące, mogą wchłonąć truciznę wraz z pożywieniem i zanotowano przypadki zatrucia krabim mięsem. Jednak kraby te nie są znaczącym gospodarczo gatunkiem i zwykle nie są przedmiotem handlu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyje wojska 11 lat przed bitwą pod Grunwaldem pokonały armię wielkiego księcia Witolda?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Temür Kutług", "text": "Temür Kutług (?, zm. 1400) – chan Złotej Ordy w latach 1397 do 1400."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który amerykański zoolog postawił hipotezę będącą uzupełnieniem zasady tolerancji ekologicznej Shelforda?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Warder Clyde Allee (ur. 5 czerwca 1885 k. Bloomingdale, Indiana, SA, zm. 18 marca 1955 w Gainesville, Floryda) – amerykański zoolog i ekolog, który udowodnił wpływ struktury skupiskowej populacji zwierząt na ich płodność, śmiertelność i przeżywanie formułując zasadę nazywaną zasadą Alleego; autor Principles of Animal Ecology (1949)."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Urodził się w stanie Indiana. Został wychowany jako kwakier w duchu pacyfizmu. Licencjat (stopień B.S.) uzyskał w Earlham College w Richmond (Indiana) w roku 1908, a magisterium (M.S.) w University of Chicago w roku 1910. Pracę doktorską wykonywał w tym samym uniwersytecie, pod opieką Ernesta Victora Shelforda, uzyskując doktorat w roku 1912."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "W latach 1912–1921 pracował w University of Illinois (lata 1912–1913, instruktor botaniki), Williams College (1913–1914, instruktor zoologii), University of Oklahoma (lata, 1914–1915, adiunkt zoologii), Marine Biology Laboratory w Woods Hole, Massachusetts (lata 1914–1921, instruktor letni), Lake Forest College (lata 1915–192, profesor biologii). W roku 1921 otrzymał stanowisko adiunkta w University of Chicago. W latach 1925–1927 był dziekanem kolegium tego uniwersytetu, a w latach 1928–1950 – profesorem zoologii. W kolejnych latach (1950–1955) kierował wydziałem zoologii w University of Florida (Gainesville)."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "W roku 1938 przeszedł operację nowotworu kręgosłupa, po której był sparaliżowany od pasa w dół. Zmarł w Gainesville w marcu 1955 r."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Prowadził badania naukowe w dziedzinie ekologii na początku XX w., w okresie, gdy Raymond Pearl i L. Reed (1920), A.J. Lotka (1925) i Vito Volterra, Eugene Odum i inni tworzyli podstawy tej nauki – np. nowoczesne definicje pojęć ekosystemu, równowagi ekologicznej lub modele wzrostu populacji w biocenozach. Jego bezpośredni opiekun naukowy w University of Chicago, Ernest Shelford, był twórcą zasady tolerancji ekologicznej. W.C. Allee zajmował się przede wszystkim badaniami wpływu przestrzennej struktury populacja na płodność, śmiertelność, rozrodczość i przeżywalność."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "W ramach pracy doktorskiej badał stan ekologicznej równowagi w środowisku wodnym – wpływ rozpuszczonego tlenu, dwutlenku węgla i innych czynników na zachowanie małych bezkręgowców (Asellus communis) w stawach i strumieniach o różnej prędkości przepływu. Wykazał, że przystosowania osobników przenoszonych ze strumieni do stawów, i odwrotnie, do nowych warunków wykluczają dziedziczne pochodzenie zróżnicowań zachowania – zmiany zachowań są bezpośrednią odpowiedzią na zmiany w środowisku. "}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Po zakończeniu I wojny światowej zajął się badaniami populacji różniących się strukturami przestrzennymi (rozmieszczenia skupiskowe). Twierdził, że nieświadoma współpraca (protokooperacja), obserwowana w luźnych skupiskach bezkręgowców i innych zwierząt prostych, była punktem wyjścia do rozwoju złożonych zachowań kooperacyjnych, w tym zachowań społecznych charakterystycznych dla ludzi. W późniejszych latach (lata 30. XX w.) nawiązał współpracę z Alfredem Emersonem, badającym termity i inne owady społeczne i pod jego wpływem częściowo zmienił stanowisko w sprawie roli przystosowań ewolucyjnych. Wyrażał przekonanie, że wzrost zdolności gatunków do kooperacji i altruizmu był czynnikiem bardzo istotnym z punktu widzenia sukcesu populacji jako całości. "}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Poglądy Alleego, wyrażone w książce Principles of Animal Ecology (1949), zostały szybko przyćmione po wydaniu książki Eugene Oduma Fundamentals of Ecology (1950). Mimo uderzających różnic między stanowiskami obu ekologów, Odum zgodził się z Allee w sprawie znaczenia doboru grupowego i ewolucyjnego nagradzania zdolności do współpracy, nawet wśród bardzo prostych organizmów. W większym stopniu stanowisko Alleego podważył George C. Williams w książce Adaptation and Natural Selection (1966). Została ona dobrze przyjęta przez innych ekologów, jednak nadal odkrycie efektu ograniczenia rozwoju populacji zarówno przez przegęszczenie jak zagęszczenie zbyt małe uważa się za pionierskie (zasada Alleego)."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Napisał prawie 200 artykułów naukowych i jest autorem kilkunastu książek (autorstwo i współautorstwo). Do najbardziej znanych należą książki: 1931 – Animal Aggregations: A Study in General Sociology, Chicago: University of Chicago Press 1938 – The Social Life of Animals, New York: Norton, 1938 1949 – Principles of Animal Ecology (pierwszy autor; współautorzy: Alfred E. Emerson, Orlando Park, Thomas Park i inni), Philadelphia: Saunders 1951 – Cooperation among Animals, with Human Implications. New York: Schuman"}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Był przez niemal 30 lat (lata 1928–1954) redaktorem czasopisma Physiological Zoology. Należał do Ecological Society of America i American Society of Zoologists. Pełnił funkcję przewodniczącego obu stowarzyszeń – pierwszego w roku 1929 i drugiego w rok 1936."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "Pozostając zagorzałym pacyfistą aktywnie wspierał uchylających się od walki w I wojnie światowej, co spotkało się z krytyką (nawet prześladowaniem). W latach 40. XX w. Allee twierdził, że jego badania behawioralne wskazują na biologiczne podstawy wojen i konieczność współpracy. Nazwano to „etyką naturalistyczną”, a Allee został zaliczony do „społecznych uzdrowicieli”, głoszących opinie niezgodne ze stanowiskiem takich ekologów ekosystemu, jak Eugene Odum, przywiązujących większą uwagę do inżynierii środowiska, niż aspektów społecznych."}, {"title": "Warder Clyde Allee", "text": "W 1940 r. otrzymał tytuł honorary LL.D. Earlham College w Richmond. W roku 1951 został wybrany do National Academy of Sciences."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie zginął Che Guevara?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "La Higuera", "text": "La Higuera (hiszp. Drzewo Figowe) – mała wioska w Boliwii położona w departamencie Santa Cruz. Ma niewiele ponad 100 mieszkańców."}, {"title": "La Higuera", "text": "Miejscowość oddalona jest około 150 km od miasta Santa Cruz. Leży na wysokości 2160 m n.p.m. "}, {"title": "La Higuera", "text": "Według danych spisu z 2001 roku wioska liczyła 119 mieszkańców, głównie Indian Guarani."}, {"title": "La Higuera", "text": "8 października 1967 roku armia boliwijska i CIA schwytały tutaj Ernesto \"Che\" Guevarę. Żołnierze zamknęli w potrzasku rewolucjonistów w dolinie Quebrada del Churo. Ernesto \"Che\" Guevara został uwięziony w miejscowej szkole, gdzie został zastrzelony przez porucznika Mario Terana. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które upiorowate wyglądają jak porosty?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Długonosek", "text": "Długonosek (Rhynchonycteris naso) – mały nietoperz; neotropikalny gatunek ssaka z rodziny upiorowatych, jedyny przedstawiciel rodzaju Rhynchonycteris. Od 2008 roku jest wpisany do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych."}, {"title": "Długonosek", "text": "Długość ciała: 3,5–4,5 cm Rozpiętość skrzydeł: 12–16 cm Długość ogona: 1–2 cm"}, {"title": "Długonosek", "text": "Występuje w lasach namorzynowych, na nizinach (rzadko powyżej 300 m n.p.m.), w pobliżu wód, w tropikalnych lasach i zaroślach od południowo-wschodniego Meksyku (wschodnia Oaxaca, północne Veracruz, podstawa półwyspu Jucatan) do południowej i południowo-wschodniej Brazylii, na wschód od Andów, oraz do Peru i północnej Boliwii."}, {"title": "Długonosek", "text": "Długonosek ma pęczki szarych włosów na przednich kończynach i silnie wydłużony nos, co jest charakterystyczną cechą wyróżniającą go z rodziny upiorowatych. Nietoperze te nie potrafią szybko latać, więc nie są wystarczająco przystosowane do lotów wśród koron drzew, gdyż byłyby łatwą zdobyczą dla drapieżników. Rozwinęły jednak umiejętność łowienia owadów nad powierzchnią zbiorników wodnych, takich jak rzeki, jeziora czy stawy. Niekiedy w ciągu dnia śpią w grupkach w szczelinach skalnych, ale zdarza się, że siedzą pojedynczo na skałach lub betonowych murach, na których, dzięki barwie ciała, wyglądają jak porosty. W czasie snu zachowują duże odstępy, prawdopodobnie po to, aby umocnić w ten sposób efekt maskującego ubarwienia."}, {"title": "Długonosek", "text": "Ich naturalnymi wrogami są ptaki należące do rodzajów Buteo (myszołowy), Falco i Egretta (czaple), a także pająki z gatunku Argiope savignyi oraz węże z gatunku boa prążkowany (Corallus annulatus)."}, {"title": "Długonosek", "text": "W okresie od lipca do sierpnia samica wydaje na świat 1 młode. Matka szuka ciemnej, bezpiecznej kryjówki w dziupli lub głęboko w stercie kamieni, w której pozostawia młode, dopóki nie ukończy ono 2 miesiąca życia i nie zacznie się troszczyć samo o siebie. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyim portrecistą był hiszpański malarz Casto Plasencia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Casto Plasencia", "text": "Casto Plasencia y Maestro (ur. 17 lipca 1846 w Cañizar w Hiszpanii, zm. 18 maja 1890 w Madrycie – hiszpański malarz tworzący obrazy o tematyce rodzajowej, hisotrycznej i religijnej oraz portrety i pejzaże."}, {"title": "Casto Plasencia", "text": "Studiował na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych Św. Ferdynanda w Madrycie. Otrzymał stypendium na studia w Rzymie, gdzie doskonalił malarstwo historyczne. W Rzymie namalował swój najbardziej znany obraz Origen de la República romana, za który otrzymał I medal na Krajowej Wystawie Sztuk Pięknych w 1878, oraz trzeci medal na wystawie światowej w Paryżu w tym samym roku i Krzyż Wielki Legii Honorowej. Po powrocie do Hiszpanii zamieszkał w Madrycie."}, {"title": "Casto Plasencia", "text": "Był portrecistą pary królewskiej Alfonsa XII Burbona i Marii de las Mercedes Orleańskiej. Wyróżniał się w malarstwie religjinym (m.in. Muerte de san Francisco) oraz dekoracyjnym. Wykonał liczne freski dla kopuły bazyliki królewskiej San Francisco el Grande w Madrycie."}, {"title": "Casto Plasencia", "text": "W 1880 był jednym z założycieli Círculo de Bellas Artes de Madrid oraz jego dyrektorem. Latem 1884 odwiedził malarza Tomása Garcíę Sampedro w Muros del Nalón i zachwycił się krajobrazem Asturii. Od tamtej pory często powracał do Muros del Nalón i malował pejzaże w plenerze."}, {"title": "Casto Plasencia", "text": "Jego uczniami byli m.in. Tomás García Sampedro, Asterio Mañanós Martínez, Fernando Cabrera Cantó, Enrique Salazar y Zubía, Heliodoro Guillén Pedimonte, José Garnelo y Alda i Maximino Peña Muñoz."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką wiadomość przesłano wiosną 1945 rodzinie podporucznika Ryszarda Skały, późniejszego pierwszego redaktora naczelnego \"Wieczoru Wrocławia\"?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ryszard Skała", "text": "Ryszard Skała (ur. 4 maja 1925 w Nadwórnej, Kresy Wschodnie, zm. 12 maja 1986 w Mysłakowicach koło Jeleniej Góry) – dziennikarz, założyciel i pierwszy redaktor naczelny wrocławskiej gazety popołudniowej \"Wieczór Wrocławia\"."}, {"title": "Ryszard Skała", "text": "W czasie II wojny światowej uczył się na tajnych kompletach we Lwowie uzyskując tam świadectwo dojrzałości. Aresztowany przez gestapo za działalność w AK, zwolniony w 1943. Wraz z całym oddziałem zgłosił się do Ludowego Wojska Polskiego, w jego szeregach ukończył Szkołę Oficerską I Armii WP, a następnie w stopniu podporucznika skierowany do Korpusu Pancernego. Jako dowódca czołgu został ciężko ranny w 1945 pod Budziszynem; uznany wpierw za zmarłego (wysłano nawet już do rodziny zawiadomienie o jego śmierci), udało mu się jednak przeżyć."}, {"title": "Ryszard Skała", "text": "Po demobilizacji osiadł na Dolnym Śląsku, gdzie pracował w Inspektoracie Osadnictwa Wojskowego, potem w Związku Inwalidów Wojennych, a następnie w Szkole Żeglugi Śródlądowej."}, {"title": "Ryszard Skała", "text": "Jako dziennikarz od 1948 współpracował, a następnie pracował etatowo w dzienniku \"Słowo Polskie\", gdzie przez wiele lat był sekretarzem redakcji. W kwietniu 1967 utworzył nowy dziennik popołudniowy \"Wieczór Wrocławia\", którego był pierwszym redaktorem naczelnym (do 1981)."}, {"title": "Ryszard Skała", "text": "Był sekretarzem w pierwszym składzie zarządu Towarzystwa Miłośników Wrocławia, przewodniczącym wrocławskiego oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, radnym Rady Narodowej miasta Wrocławia, potem Rady Narodowej Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia, w której przewodniczył Komisji Kultury, Oświaty i Wychowania. Był też członkiem Prezydium Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej."}, {"title": "Ryszard Skała", "text": "Odznaczony Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, pochowany 15 maja 1986 na cmentarzu parafialnym na Pilczycach we Wrocławiu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakimi słowy przemawiał kartofel do poety?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kartofla", "text": "Kartofla. Poemko we czterech pieśniach – niedokończony poemat heroikomiczny, autorstwa Adama  Mickiewicza, niewydany za życia artysty, opublikowany w zachowanych częściach po II wojnie światowej w 1949 roku."}, {"title": "Kartofla", "text": "Część pierwsza utworu, zaplanowanego na cztery pieśni, została odczytana na posiedzeniu Towarzystwa Filomatów przez Franciszka Malewskiego 4 lutego 1819 roku. Musiała więc ona powstać przed tym terminem. Wiadomo, że w roku 1821 Mickiewicz kontynuował pisanie utworu, nigdy go jednak nie dokończył. Poza kompletną pieśnią pierwszą zachował się niewielki ustęp jednej z kolejnych pieśni, zapewne trzeciej."}, {"title": "Kartofla", "text": "Rękopis Mickiewicz przekazał swojemu bratu Aleksandrowi z zastrzeżeniem, aby nigdy nie był on publikowany. Autograf pieśni pierwszej pozostawał w posiadaniu rodziny Aleksandra aż do XX wieku, urywek pieśni trzeciej w 1872 został darowany Muzeum Sztuki Uniwersytetu Jagielońskiego. "}, {"title": "Kartofla", "text": "W 1848 roku fragment pieśni pierwszej ukazał się anonimowo w „Echu”, cotygodniowym dodatku do „Gazety Warszawskiej”. Został przedrukowany przez Zenona Przesmyckiego (Miriama) w roku 1911 w 15 numerze „Literatury i Sztuki”, dodatku do „Nowej Gazety”. "}, {"title": "Kartofla", "text": "O istnieniu rękopisu pisał w 1892 roku, w petersburskim piśmie „Kraj” wnuk poety, Ludwik Gorecki, szersze informacje o utworze zamieścił w artykule O nieznanych utworach Adama Mickiewicza w VII numerze „Pamiętnika Literackiego” za rok 1908 Józef Kallenbach. "}, {"title": "Kartofla", "text": "Autograf pieśni pierwszej został zakupiony przez redakcję, przygotowującą wydanie Dzieł wszystkich (tzw. „wydanie sejmowe” ukazywało się od 1933 roku) – tekst miał zostać umieszczony w tomie, którego druk przerwano z powodu wybuchu drugiej wojny światowej. Rękopis przekazany przez wydawcę Bibliotece Narodowej w Warszawie uległ zniszczeniu w 1944 roku. Zachowała się jedynie fotokopia jego pierwszej strony, która w 1931 roku została opublikowana w katalogu wystawy „Dni Mickiewiczowskie w Nowogródku”. Udało się natomiast opublikować przed wojną ustęp pieśni trzeciej. Dokonał tego w 1934 roku Adam Bochnak w „Przeglądzie Współczesnym” pod tytułem Nieznany fragment poematu Adama Mickiewicza."}, {"title": "Kartofla", "text": "Po wojnie w 1949 roku opublikowano wszystkie zachowane fragmenty Kartofli w „wydaniu narodowym” Dzieł Adama Mickiewicza, przedruk tekstu znalazł się też w „wydaniu jubileuszowym” Dzieł w roku 1955."}, {"title": "Kartofla", "text": "Pieśń pierwszą rozpoczyna inwokacja skierowana do roślinności pokrywającej Ziemię (O wy, świata ziemskiego cenniejsze okrasy! / Wy: łąki i usiewy, i kwiatki, i lasy). Poeta wychwala jej piękno i opisuje uroki życia na łonie natury, gdy nagle jego pieśń przerywa wydobywający się z pieca kartofel i hałaśliwie domaga się poświęcenia należnej mu uwagi. Wypomina poecie niewdzięczność (jeść mnie nie zapomniałeś, zapomniałeś chwalić). Poeta powraca do swojej pieśni, tym razem uwzględniając w niej niebagatelną rolę ziemniaka. "}, {"title": "Kartofla", "text": "Narrator opisuje wyprawę Kolumba do nieodkrytych krain za oceanem, do których po wygnaniu z Europy przez religię chrześcijańską przenieśli się bogowie pogańscy. Nie chcieli teraz dopuścić Kolumba do odkrycia Ameryki, gdyż obawiali się, że znów zostaną wypędzeni. Neptun uwięził statki odkrywców, przytwierdził je łańcuchem do dna oceanu, nie pozwalając dalej płynąć, i zebrał bogów na naradę. Jednak nie w jego rękach były losy bohaterów. O wszystkim decydowano w niebie, gdzie Jehowa także zebrał swoich świętych. Na szali ważono korzyści i straty z dopuszczenia Europejczyków do Ameryki. Wśród zysków znalazł się chrzest wielu nieznających Boga oraz wzbogacenie Europy (złoto, srebro, zboża), wolności, których ojczyzną stanie się Ameryka za lat kilkaset; na przeciwnej szali – nowe wojny, śmierć autochtonów, niewolnictwo. Gdy rachunek korzyści i strat zrównał się, święty Dominik wyciągnął ziemniaka, zachwalając jego walory odżywcze, smak, i łatwość uprawy, wyliczał korzyści płynące z przekazania go ludom Starego Świata. Nikt wśród niebian nie miał już wątpliwości i łańcuchy narzucone na karawele przez Neptuna zostały zerwane. Wiatr wypełnił żagle, a bunty wśród załogi ucichły, gdy z wody wyłowiono bulwę ziemniaka, znak, że ląd jest już blisko. Odkrywcy szczęśliwie dotarli do Nowego Świata."}, {"title": "Kartofla", "text": "Zachowany urywek pieśni trzeciej opiewa spokój i uroki nowogródzkiej ziemi, wychwala szlachectwo i mądrość rodów ją zamieszkujących, nie zapomina także wspomnieć o uprawach ziemlanki (ziemniaka) na rodzimych gruntach."}, {"title": "Kartofla", "text": "Kartofla (takim regionalizmem określał Mickiewicz ziemniaka) ma swoje źródła w naśladowaniu przez młodego poetę Woltera i parodiuje tradycję antycznego poematu bohaterskiego oraz współczesnych klasycystycznych poematów opisowo-dydaktycznych. Już poczynając od Argumentu (czyli wierszowanego streszczenia pieśni na jej początku), poprzez wzniosłą inwokację, aż do licznych porównań homeryckich, poemat Mickiewicza naśmiewa się z tradycyjnej stylistyki. Opisy rady świętych, pisane w duchu wolterowskim, nie są wolne od antykościelnych złośliwości. Zupełnie jednak serio podchodzi Mickiewicz do opisów przyrody nowogródczyzny (widać tu prefigurację m.in. inwokacji do Pana Tadeusza). Nie mniej poważnie traktuje stworzoną przez siebie syntezę historiozoficzną, w której eksponuje kluczową rolę ludów i ich dążeń wolnościowych (Król-Lud berłem równym uległych zawładnie / do stóp swoich tyrany staroświeckie pognie / I z wolnej skry w Europie nowe wznieci ognie)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był proboszczem Kłecka na przełomie XVI i XVII wieku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Marcin z Kłecka, zwany Padewskim (znany jako Marcin Kłecki/Klecki lub Martinus Clecensis/Kleccensis) – polski pisarz religijny, który żył na przełomie XVI i XVII wieku, kontrreformata, autor traktatów medycznych (o morowym powietrzu), lekarz, poliglota, doktor medycyny i matematyki kształcący się na Uniwersytecie w Padwie, pleban kłecki w latach 1590–1606, okazjonalnie piszący poezję, drukiem ogłosił kilka dzieł w Krakowie i Poznaniu."}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Pochodził ze stanu mieszczańskiego. Prawdopodobnie początkowo kształcił się w Gnieźnie u mistrza retoryki, prof. Jakuba Górskiego (ok. 1525–1585), następnie wyjechał studiować do Padwy medycynę. W latach 1590–1606, był proboszczem w Kłecku, co już w XIX wieku potwierdziły kwerendy ks. Józefa Dydyńskiego. Przed 1596 rokiem, Marcin z Kłecka sprowadził z Poznania do rodzinnego miasta malarza i rzeźbiarza, Mateusza Kossiora (zm. 1597), który stworzył dla Kłecka ołtarz główny, jedno z najwybitniejszych dzieł w swojej karierze. Marcin z Kłecka, zapewne pozostający pod wielkim wpływem malarstwa włoskiego, wykazywał wielką znajomość ówczesnej sztuki plastycznej. Wątek holenderskiego rysownika i miedziorytnika Corneliusa Corta (ok. 1533–1578), osiadłego i tworzącego we Włoszech, jako wzór „sławy dobrej”, wykorzystał kłecczanin w stemmacie Na herb Nałęcz. Zdaniem Dawida Junga, Marcin z Kłecka mógł zainspirować Mateusza Kossiora ówczesnymi przedrukami grafik Corta. Informację o korzystaniu ze wzorców zachodnioeuropejskich w malarstwie Kossiora potwierdza również prof. Tadeusz Chrzanowski (1926–2006), twierdząc że artysta dla kłeckiego kościoła odwzorowywał grafikę niderlandzką."}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Marcin z Kłecka ukończył w 1596 roku budowę kościoła pw. św. Jerzego i św. Jadwigi w Kłecku. Uroczystej konsekracji, 16 kwietnia, dokonał biskup teodozjański, Jan Gniazdowski h. Wczele (zm. 1608). Kazimierz Wójcicki (1807–1879), na podstawie badań Ludwika Gąsiorowskiego zaliczył dra Marcina z Kłecka do jednych z najważniejszych medyków późnego renesansu, obok m.in. takich sław jak Wojciech Oczko, Marcin z Urzędowa, Szymon Syreński czy Piotr Umiastowski.  Jeszcze w Padwie Marcin z Kłecka rozpoczął prace nad Preserwatiwą przeciwko morowemu powietrzu, którą wydał w 1605 roku w Poznaniu. W Kłecku był czynnym lekarzem w szpitalu św. Ducha. "}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Poeta Andrzej Lechowicz w 1607 roku poświęcił Marcinowi z Kłecka anagram oraz wiersz Adeundem… opublikowany w Procy na ministry… Marcin z Kłecka był również cenionym astrologiem, do niego zwracał się o pomoc m.in. Jan Szczęsny Herburt (1567–1616). "}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Pisarz zaprzyjaźniony był z Czarnkowskimi herbu Nałęcz. Andrzejowi Czarnkowskiemu, wojewodzie kaliskiemu, Marcin z Kłecka poświęcił jedno ze swoich dzieł. Od 1606 roku, duchowny był już proboszczem w Miejskiej Górce, gdzie także wzniósł murowaną świątynię oraz w 1610 roku drewniany kościół pw. św. Ducha na wzór kłecki. Właścicielem Miejskiej Górki był wspomniany Andrzej Czarnkowski do 1611 roku, Czarnkowscy dzierżyli również starostwo kłeckie od XV wieku do 1656 r., gdy ostatnim starostą był Władysław Czarnkowski."}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "Większość prac Marcina z Kłecka pozostających w rękopisach zaginęła podczas potopu szwedzkiego. Pisarz znał kilka języków, oprócz łaciny – grekę i hebrajski."}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": "(Poznań, 1605) Obrona przeciwko morowemu powietrzu doświadczona, na którą jako bogaty tak y ubogi, snadno się zdobędzie, bo nie każdy na lekarstwa ma pieniądze. Na cześć a na chwałę Panu Bogu to Tróycy jedynemu, Naświętszey Pannie Mariey, a na pomoc pospolitemu człowiekowi napisana. Przez X. Marcina plebana z Klecka roku pańskiego 1605; (Kraków, 1607) Proca na ministry y na wszystkie beretyki, z piącią Dawidowych kamieni w tobole. Z ktorey, tak stary iako y młody człowiek, Kalwina, Lutra, Trydeitę, Pikarda, Aryana etc. prędko poźyie. Przez Xiędza Marcina przed tym Plebana Kłeckiego, teraz Proboszcza w Mieyskiey Gorce, nowo urobiona. Do tego przydany iest niezgodny, y inszych Heretyckich dzielow Appendix: który z podziwieniem y chętliwie, każdy czytać będzie, w Krak. u Wdowy Jak. Sibeneychera, R. P. 1607; (Poznań 1610) Zwierciadło saskie albo maydeburskie w ktorym każdy ogląda, Ministry Pruskie, Litewskie, Mazowieckie, Ruskie, Sląskie y też Polskie etc. Tu też każdy Minister uirzy co za makuły, albo plamy na twarzy swey maią, których doyzrzeć nie mogą. Więc uroda ich zkąd poszła, kształt godność, y ciała ozdoba i Genealogia ich dyabelska, y Demonstracio, w tym zwierciadle powie. Gwoli Ministrowi iednemu złemu, a niebacznemu, przez trzy dni urobione. Przez Xiędza Marcina z Klecka w Mnieyskiey Gorce Proboszcza. W Poznaniu u Jana Wolraba, 1610; (Poznań 1624, wydanie II) Preservativa przeciwko morowemu powietrzu doświadczona. na którą jako bogaty tak y ubogi, snadno się zdobędzie, bo nie każdy na lekarstwa ma pieniądze. Na cześć a na chwałę Panu Bogu to Tróycy jedynemu, Naświętszey Pannie Mariey, a na pomoc pospolitemu człowiekowi napisana przez X. Marcina z Klecka, Doktora M. y M. Teraz do druku podana. W Poznaniv, Roku 1624. Prognosticon na rok 1609 z obrotów niebieskich pilnie spisany. (praca w rękopisie) (Kłecko-Gniezno) Wiersze zebrane [w:] D. Jung Wierszopisowie Kłecka w latach 1590–1623. Przyczynki do historii kultury staropolskiej, (Biblioteka Staropolska, t. I)"}, {"title": "Marcin z Kłecka", "text": " Bibliografia   Dawid Jung Wierszopisowie Kłecka w latach 1590–1623. Przyczynki do historii kultury staropolskiej, (Biblioteka Staropolska, t. I), ISBN 978-83-62947-11-9, s. 49–78."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym roku założono największą pedagogiczną uczelnię na Syberii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy (ros. Новосибирский государственный педагогический университет) – jedna z uczelni znajdujących się w Nowosybirsku. Założona w 1935 roku jako Instytut Pedagogiczny, który w 1993 roku otrzymał status uniwersytetu. Największa pedagogiczna uczelnia Syberii i rosyjskiego Dalekiego Wschodu."}, {"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "Uczelnia została oficjalnie uruchomiona jako Miejski Instytut Pedagogiczny 29 listopada 1935 roku . Początkowo składała się z czterech wydziałów: historycznego, matematycznego, przyrodniczego oraz wydziału literatury, a na zajęcia uczęszczało 109 studentów. Instytut nie posiadał stałej siedziby i w początkowych latach jego istnienia nagminne były problemy lokalowe, zajęcia odbywały się w salach lekcyjnych różnego typu publicznych szkół znajdujących się na terenie Nowosybirska. W 1938 roku przeprowadził się on do kolejnej szkoły, a w rok później otwarty został Wydział Zaoczny, w którym naukę w pierwszym roku jego istnienia podjęło 478 studentów. Dla porównania studentów stacjonarnych w 1940 roku było 258, 58 z nich otrzymywało stypendium od uczelni, a 135 miało zapewnione miejsca w akademiku. W tym samym roku zatrudnionych było 43 pracowników naukowych, a 47 osób opuściło mury uczelni jako absolwenci. W czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej na front wyruszyło więcej niż 90 pracowników i studentów instytutu. W czasie wojny Instytut Pedagogiczny został przeniesiony do Kołpaszewa, leżącego w obwodzie tomskim. Warunki były ciężkie, miasto nie miało połączenia kolejowego, a transport odbywał się po rzece Ob. Po dwóch latach, w 1943 roku, uczelnia powraca do Nowosybirska. W 1945 roku otwarty zostaje Wydział Języków Obcych, gdzie naukę pobierać można było na dwóch specjalnościach, niemieckiej i angielskiej. Na uczelni funkcjonuje także Wydział Marksizmu i Leninizmu."}, {"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "Dopiero w 1968 roku rozpoczęła się budowa nowoczesnego kompleksu budynków dla Nowosybirskiego Instytutu Pedagogicznego, gdzie mógłby wreszcie znaleźć on siedzibę w komfortowych warunkach. W tym samym roku zaczęła ukazywać się uniwersytecka gazeta. Nowa siedziba została ukończona w 1975 roku, swe miejsca oprócz wszystkich wydziałów znalazły tam także akademiki, stołówki, hale sportowe, stadion, lodowisko do gry w hokeja oraz obiekt do uprawiania narciarstwa. W tym samym roku uruchomione zostają Wydziały Sztuki, a w kolejnych latach struktura uczelni powiększała się. W 1985 roku zostaje ona odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. W 1986 roku otwarto Wydział Edukacji Przedszkolnej, w 1989 roku Wydział Kultury Fizycznej, a w 1990 roku zamiejscową jednostkę zlokalizowaną na terenie rejonu kujbyszewskiego."}, {"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "W 1993 roku po spełnieniu wszystkich formalnych warunków Instytut Pedagogiczny zostaje przekształcony w Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy. W 1996 roku otwarty zostaje Wydział Psychologii, w 1998 roku Wydział Reklamy, po roku 2000 kilka wydziałów zostaje połączonych, zaczynają powstawać instytuty, zmieniane zostają też profile i nazwy niektórych jednostek. Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy jest największą uczelnią na obszarze Syberii i Rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Rocznie na studia stacjonarne przyjmuje on około 1000 studentów i prawie 500 na studia zaoczne. Kadra składa się z prawie 1000 pracowników naukowo-technicznych, z których 65,3% posiada stopnie i tytuły naukowe. Łączna liczba studentów przekracza liczbę 21 000 osób. Uniwersytet oferuje także studia podyplomowe oraz doktoranckie, jest ośrodkiem egzaminacyjnym z języka rosyjskiego dla obcokrajowców, a także otrzymał on certyfikat ISO 9001-2001. Uniwersytet dysponuje budynkami, których łączna powierzchnia wynosi 102 907 metrów kwadratowych. Pracownicy oraz studenci mają możliwość korzystania z biblioteki uniwersyteckiej, będącą jedną z największych tego typu placówek w obwodzie nowosybirskim . Z zasobów biblioteki korzystać można w 4 czytelniach, posiadającymi 359 miejsc. Przy uniwersytecie działa także muzeum, wystawiające zbiory związane m.in. z historią i archeologią regionu, a także z historią edukacji na tych ziemiach ."}, {"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy ma skomplikowaną strukturę. Dzieli się dziewięć instytutów, pięć wydziałów (fakultetów) i trzy ogólnouniwersyteckie katedry . Oprócz tego przy uczelni działa jeszcze osiem różnych centrów uniwersyteckich.  Instytut Nauk o Dzieciach Instytut Nauk Przyrodniczych i Socjoekonomicznych Instytut Sztuk Instytut Historii, Nauk Humanistycznych i Edukacji Społecznej Instytut Polityki Młodzieżowej i Pracy Socjalnej Instytut Otwartej i Zdalnej Edukacji Instytut Reklamy Instytut Filologii, Środków Masowego Przekazu i Psychologii Instytut Fizyko-Matematyczny i Edukacji Informatyczno-Ekonomicznej Wydział Języków Obcych Wydział Kultury i Dalszej Edukacji Wydział Podwyższania Kwalifikacji i Doskonalenia Zawodowego Pracowników Edukacyjnych Wydział Psychologii Wydział Technologii i Przedsiębiorczości  Wydział Kultury Fizycznej Katedra Języków Obcych Katedra Wychowania Fizycznego Katedra Filozofii"}, {"title": "Nowosybirski Pedagogiczny Uniwersytet Państwowy", "text": "Nowosybirski Uniwersytet Państwowy Nowosybirski Techniczny Uniwersytet Państwowy"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie miejsca zdobyły polskie zespoły na 6. Uniwersyteckich Mistrzostwach Świata w brydżu sportowym?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata (6th World University Bridge Championship) – mistrzostwa świata zespołów uniwersyteckich w brydżu sportowym, które odbyły się okresie 10–15 lipca 2012 roku w Reims (Francja). Była to 6 edycja tych mistrzostw."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Zwycięzcami zawodów zostały drużyna „Polska 1” w składzie: Maciej Bielawski, Bartłomiej Igła, Paweł Jassem, Jakub Wojcieszek, Piotr Tuczyński oraz Piotr Zatorski."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Uniwersyteckie Mistrzostwa Świata Teamów w brydżu sportowym (World University Team Championship) rozgrywane są pod patronatem FISU (Fédération Internationale du Sport Universitaire) od roku 2000 co dwa lata, w latach parzystych."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Poniższa tabela pokazuje medalistów poprzedniej edycji tych zawodów w Kaohsiung (Tajwan):"}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Zawody odbywały się zgodnie z regulaminami WBF i FISU: wszyscy zawodnicy każdej z drużyn musieli byc delegowani przez Federację i być członkami tej Federacji; każda Federacja mogła delegować 2 drużyny a gospodarze mogli mieć 3 drużyny; wszyscy zawodnicy musieli być urodzeni między 1 stycznia 1984 a 31 grudnia 1994; wszyscy zawodnicy musieli w roku 2012 być studentami, choć zawodnicy jednej drużyny niekoniecznie musieli być z tej samej uczelni; zawody były rozgrywane w ten sposób, że wszystkie drużyny rozgrywały między sobą 16-rozdaniowe mecze przeliczane na VP w skali 0–25. Za mecze bez pary drużyny otrzymywały 17 VP."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "W zawodach uczestniczyło 17 drużyn z 3 kontynentów."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Na zawody przybyło 18 drużyn. Drużyna Austrii z powodów formalnych (jeden z 4 zawodników przyjechał z paszportem  włoskim) nie mogła uczestniczyć w zawodach. Na spotkaniu kapitanów drużyn podjęto decyzję, że drużyna Austrii rozegra wszystkie mecze z drużynami nie mającymi pary w danej sesji, ale ich wyniki nie będą uwzględniane."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "; Zespoły z Polski W zawodach uczestniczyły zespoły z Polski:  Polska 1 w składzie: Maciej Bielawski, Bartłomiej Igła, Paweł Jassem, Piotr Tuczyński, Jakub Wojcieszek oraz Piotr Zatorski; Polska 2 w składzie: Piotr Butryn, Piotr Nawrocki, Natalia Sakowska oraz Jan Sikora."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Medalowe miejsca zawodów przedstawiono w poniższej tabeli:"}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Dwie polskie drużyny zajęły 1 oraz 3 miejsce. Po raz pierwszy w historii w tych zawodach medale zdobyły 2 drużyny polskie. Polska wygrała Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata po raz trzeci (poprzednio w latach 2004 i 2010). Dla Piotra Zatorskiego był to trzeci występ na tych zawodach, w których uzyskał 2 złote medale."}, {"title": "6. Uniwersyteckie Brydżowe Mistrzostwa Świata", "text": "Uniwersyteckie Mistrzostwa Świata Teamów w brydżu sportowym"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który nauczyciel organizował „Junactwo” w Królestwie Kongresowym a w II Rzeczypospolitej Kursy dla Dorosłych i Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Władysław Radwan", "text": "Władysław Radwan (ur. 27 czerwca 1884 w Machorach w pow. opoczyńskim, zm. 1 lipca 1963 w Zalesiu Dolnym) – polski nauczyciel i działacz oświatowy, organizator polskiego skautingu („Junactwo”) w Królestwie Kongresowym, organizator kształcenia nauczycieli, Kursów dla Dorosłych i Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w II Rzeczypospolitej, członek Departamentu Oświaty w rządzie RP na uchodźstwie, pracownik Gabinetu Ministra Oświaty, Czesława Wycecha w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Władysław Radwan był synem administratora majątku rolnego Machory, również Władysława, i Wandy z Klawitterów. Miał młodszego brata Józefa (ur. 1887). Uczył się w gimnazjum filologicznym w Radomiu, które skończył z odznaczeniem w 1903 roku, lecz nie został przyjęty na studia w Uniwersytecie Warszawskim z powodu „nieprawomyślności” – był czynnym członkiem tajnej organizacji „Przedburza” i uczestnikiem szkolnych demonstracji patriotycznych. Studiował na Uniwersytecie w Dorpacie, a następnie w Uniwersytecie Jagiellońskim. Ukończył Wydział Filozoficzny w 1908 roku. W Krakowie działał w studenckiej organizacji „Spójnia” i utrzymywał kontakty z organizacją „Zaranie” (później włączonej do PSL „Wyzwolenie”}."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "W 1908 roku wrócił do Warszawy. Pracował jako nauczyciel przyrody, fizyki i chemii, m.in. w prywatnych warszawskich szkołach Kazimiery Kochanowskiej i Zofii Sierpińskiej, w Szkole Technicznej Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Żbikowie i w szkole rolniczej w Bratnem  (1912–1914). Przed wybuchem I wojny światowej i w czasie jej trwania: od 1912 roku działał w „Junactwie” jako członek Rady Przybocznej (1912–1914), członek Głównej Komendy Drużyn Junackich (1914), naczelnik okręgu warszawskiego i reprezentant organizacji na porozumiewawczym zjeździe organizacji skautowych (1915–1916), od 1914 roku należał do Zarządu Komisji Opieki nad młodzieżą szkolną i pracował w Wydziale Oświecenia Komitetu Obywatelskiego m.st. Warszawy w Sekcji Kursów dla Dorosłych i Bibliotek Powszechnych (zob. Stanisław Michalski); od 1915 roku był sekretarzem Sekcji, działał w Polskim Związku Nauczycielskim i Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego, od 1916 roku był jednym z głównych współpracowników „Przeglądu Szkolnego”, w 1916 roku  był sygnatariuszem Deklaracji Stu, wyrażającej warunki osiągniętego po długotrwałych pertraktacjach kompromisu wielu partii i stronnictw politycznych, mającego na celu przyjęcie wspólnej, ogólnonarodowej postawy w sprawie niepodległości Polski."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "W 1917 roku został członkiem Rady Sekcji Oświecenia Publicznego w Departamencie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Tymczasowej Rady Stanu – był jednym z głównych autorów wydanych przepisów o szkołach elementarnych."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Od 1918 roku pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego jako wizytator seminariów nauczycielskich (bezskutecznie zabiegał o stanowisko kierownika Seminarium Nauczycielskiego im. S. Konarskiego), a od roku 1919 – jako naczelnik wydziału kształcenia nauczycieli szkół powszechnych w Departamencie Szkolnictwa Powszechnego. Opracował własną koncepcję organizacji szkolnictwa, opartą na 7-klasowej szkole powszechnej, którą przedstawił na „Sejmie nauczycielskim” w kwietniu 1919 oraz wydał broszurę Postulaty w sprawie ustroju szkolnictwa w Rzeczypospolitej Polskiej (1925)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "W tym samym czasie był też m.in: od 1919 roku – członkiem komisji szkolnej, zorganizowanej przez Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych oraz Związek Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich, pracownikiem Biura Kursów dla Dorosłych; w latach 1919–1922 – przewodniczącym Biura, a w latach 1923–1928 – członkiem zarządu (zob. też: Maria Gomólińska, Stanisław Michalski), członkiem zarządu i prezesem Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych (TUL, później połączonego z TUR; zob. też Towarzystwo Wiedzy Powszechnej)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Jako przeciwnik reformy szkolnictwa opracowanej przez ministra Janusza Jędrzejewicza został w czerwcu 1931 roku odsunięty od pracy w MWRiOP i przeszedł na wcześniejszą emeryturę. W następnych latach działał w: Państwowym Instytucie Nauczycielskim – jako dyrektor (1931/1932) i wykładowca (1931–1934); wraz z kilkoma innymi wykładowcami złożył dymisję w 1934 roku, w proteście przeciw zwolnieniu dyrektorki PIN, Marii Grzegorzewskiej, Związku Nauczycielstwa Polskiego, redakcji biuletynów „Kultura wsi” i „Wiejskie uniwersytety ludowe w Polsce”, Towarzystwie Regionalnych Ośrodków Społeczno-Wychowawczych dla Młodzieży „Przewodnik Wiejski” (później – Towarzystwo Wiejskich Uniwersytetów Ludowych), Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (Wydział Pedagogiczny; współpraca z Heleną Radlińską), Opublikował m.in. opracowania: W sprawie Kół Starszego Harcerstwa (1921, współautorzy: Jan Mauersberger i Henryk Glass), Zagadnienia wiejskich uniwersytetów ludowych w Polsce (1938), Zagadnienia wychowawczego oddziaływania w wiejskim uniwersytecie ludowym (1939)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "W czasie okupacji niemieckiej był kierownikiem Departamentu Oświaty w Delegaturze Rządu na Kraj (zob. też Rząd RP na uchodźstwie). Przewodniczył Głównej Komisji Planowania (członkowie: m.in. Bogdan  Suchodolski, Stanisław Ossowski, Józef Zawadzki), która przygotowywała m.in. wytyczne, dotyczące polityki kulturalno-oświatowej po wojnie (publikacja w tajnym wydawnictwie Departamentu „Oświata i Kultura”). Działał również w komisji kultury przy tajnym Centralnym Komitecie Ruchu Ludowego (opracował Wytyczne programu polityki kulturalnej, opublikowane w organie Stronnictwa Ludowego „Przebudowa” w roku 1942)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Konspiracyjne spotkania członków Departamentu i inne odbywały się w prywatnym domu Radwana w Zalesiu Dolnym (willa „Siedziba” przy ul. Anny Jagiellonki 12). W tym domu zorganizowano w roku 1939 szpital polowy, a w kolejnych latach tajną prywatną szkołę, prowadzoną przez Helenę Radwanową i Ewę Krauze (siostrzenicę Radwana). Spotykali się tu działacze konspiracyjni, m.in. Stanisław Lorentz, Józef Zawadzki, Wanda Dąbrowska, Jerzy Zawieyski, Stanisław Pieńkowski, Wacław Borowy. Tu planowano i organizowano sieć Tajnych Uniwersytetów Ludowych."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": " Okres po II wojnie światowej "}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Od 1 stycznia 1946 do 30 maja 1947 był radcą w Gabinecie Ministra Oświaty, Czesława Wycecha, zajmując się głównie sprawami szkolnictwa zawodowego – napisał książkę pt. Problemy kształcenia zawodowego (1947). Działał w: zarządzie Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych, Komisji Selekcyjno-Kwalifikacyjnej Towarzystwa Burs i Stypendiów, Komisji Oświatowej Ruchu Ludowego, Był członkiem PSL. Po opuszczeniu Ministerstwa uczył w Szkole Podstawowej w Zalesiu Dolnym oraz zajmował się działalnością publicystyczną (część prac pozostawił w rękopisie)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "Zmarł 1 lipca 1963 roku. Został pochowany na cmentarzu w Jazgarzewie (pow. piaseczyński)."}, {"title": "Władysław Radwan", "text": "W 1925 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta, a w roku 1958 otrzymał tytuł „Zasłużonego Nauczyciela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czy istniały greckie tragedie o tematyce biblijnej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eksagoge", "text": "Eksagoge (gr. ) – zbliżony do tragedii grecki dialog o tematyce biblijnej napisany przez aleksandryjskiego Żyda Ezechiela, zwanego Ezechielem Poetą lub Ezechielem Tragikiem, powstały w drugiej połowie II w. p.n.e. "}, {"title": "Eksagoge", "text": "Stan zachowania, wydania, stan badań"}, {"title": "Eksagoge", "text": "Obszerne fragmenty Eksagoge, obejmujące 269 trymetrów jambicznych, zachowały się w dziewiątej księdze Praeparatio Evangelica Euzebiusza z Cezarei. "}, {"title": "Eksagoge", "text": "Wydanie zachowanych fragmentów (z komentarzem) dał J. Wieneke (Ezechielis Judaei poetae Alexandrini fabulae quae inscribuntur  fragmenta, 1931), a także Pierluigi Lanfranchi (''L'Exagoge d'Ezéchiel le Tragique. Introduction, texte, traduction et commentaire, Studia in Veteris Testamenti Pseudepigrapha 21, 2006). Tekst zawierają także wydania Praeparatio Evangelica, np. K. Mrasa."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Prócz opracowań zawartych w wydaniach interpretacje utworu przedstawiają m.in. A. Kappelmacher (Zur Tragödie der hellenistischen Zeit, Wiener Studien 44 (1924/1925), s. 69.), I. Trenscényi-Waldapfel (Une tragédie grecque à sujet biblique), \"Acta Orientalia\" II/2-3 (1952/53), s. 143), A. Lesky (\"Hermes\" 81 (1953)), M. Hadas (Hellenistic Culture, 1959, s. 99), B. Snell (Ezechiels Moses-Drama, \"Antike und Abendland\", 13 (1967), s. 150)."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Polska monografia Aleksandry Klęczar Ezechiel tragik i jego dramat Exagoge \"Wyprowadzenie z Egiptu\" ukazała się w 2006."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Na podstawie zachowanych fragmentów nie można mieć pełnej wiedzy o przynależności gatunkowej i formie utworu. Na podstawie wiedzy o tragediach hellenistycznych wysuwano przypuszczenia, że był to utwór pięcioaktowy, stanowiący część tetralogii. Utwór cechuje brak klasycznej kompozycji - świadczą o tym dwie zmiany sceny i przedstawienie w treści dwóch odległych czasowo okresów. Ze względu na małą wiedzę o tragedii hellenistycznej w ogóle nie można jednak mieć pewności, czy były to zabiegi unikatowe, czy też sygnalizują one większą swobodę formalną tragedii hellenistycznej w porównaniu z klasyczną. Mając na uwadze fakt, że Sztuka poetycka Horacego opierała się na źródłach hellenistycznych można przypuszczać na jej podstawie, że Eksagoge napisana była w sposób umożliwiający niewprowadzanie czwartego aktora. Na podstawie zachowanych fragmentów, nie można stwierdzić, czy w sztuce występował chór - na podstawie Sztuki poetyckiej i znanych tragedii rzymskich można jednak wysunąć taką tezę - np. G.M. Sifakis w Studies in the History of Hellenistic Drama (1967) uznaje za prawdopodobne, że chór w utworze Ezechiela tworzyły siostry Sefory. "}, {"title": "Eksagoge", "text": "Nie ma żadnych wskazówek co do tego, czy sztuka była przeznaczona do wystawienia - O. Zwierlein (Die Rezitationdramen Senecas, 1966) w rozdziale poświęconym Eksagoge próbuje udowodnić, że sztuka była przeznaczona do czytania, A. Lesky podziela tę opinię. B. Snell w poświęconym Eksagoge artykule sądzi jednak, że przedstawienie się odbyło."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Metrum i język utworu (w tym brak stanowiącej typowych dla stanowiącej jego źródło Septuaginty hebraizmów) są dość poprawne, co świadczy o wysokiej kulturze literackiej autora i pozwala go wiązać ze środowiskiem uczonych aleksandryjskich. "}, {"title": "Eksagoge", "text": "Utwór, bazujący na Księdze Wyjścia, mówi o Mojżeszu i wyprowadzeniu Żydów z niewoli egipskiej. Jako jedyny przenosi do dramatu greckiego tematykę biblijną."}, {"title": "Eksagoge", "text": "W pierwszym z zachowanych fragmentów Mojżesz opisuje swoje życie aż do ucieczki po zabiciu Egipcjanina do kraju Midian, który jest jednym z głównych miejsc akcji. Drugi przedstawia pobyt Mojżesza w domu Raguela, którego córkę - Seforę - poślubił Mojżesz, oraz objawienie się Boga w postaci krzaka ognistego i ustanowienie święta Paschy. Zachowane fragmenty końcowe przedstawiają przejście Żydów przez Morze Czerwone i ich przybycie do oazy Elim (Wj. 15,27)."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Podobnie jak w przypadku średniowiecznych i renesansowych dramatów o tematyce biblijnej, utwór służy popularyzacji Pisma i zastąpieniu widowisk świeckich religijnymi - tego rodzaju łączenie celów religijnych z greckimi formami było typowe dla dużej, światłej i zamożnej grupy Żydów zamieszkujących Aleksandrię. Jego celem mogło być także propagowanie judaizmu wśród pogan. Prócz poprawnego języka i metrum o kulturze literackiej Ezechiela i jego związkach z filologami aleksandryjskimi świadczą liczne zapożyczenia z Eurypidesa."}, {"title": "Eksagoge", "text": "Albin Lesky, Tragedia grecka, Kraków 2006 Tadeusz Sinko, Zarys historii literatury greckiej, t. 2, Warszawa 1959"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "zarazki jakich chorób może przenosić pchła psia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pchła psia", "text": "Pchła psia (Ctenocephalides canis) – owad z rodziny Pulicidae. Pasożyt zewnętrzny psa (Canis familiaris). Oprócz psa głównymi żywicielami są: lis (Vulpes vulpes), wilk (Canis lupus). Dodatkowo pchła ta może pasożytować na człowieku, kocie, tchórzu, szczurze wędrownym (Rattus norvegicus) oraz na innych ssakach. Jest pasożytem kosmopolitycznym."}, {"title": "Pchła psia", "text": "Samiec C. canis osiaga wielkość 1,5 – 2,2 mm długości, samica jest większa i mierzy 2,8 – 3 mm długości. Na głowie i przedtułowiu występują regularnie rozmieszczone szczecinki w postaci tak zwanych grzebieni lub grzebyków (ctenidium). Dorosłe osobniki są barwy jasno czerwono-brunatnej."}, {"title": "Pchła psia", "text": "Jest podobny do pchły ludzkiej. Zapłodnione samice po napiciu się krwi składają jaja. Jednorazowo 3 – 5 jaj, w ciągu życia około 400 sztuk najczęściej w legowisko zwierzęcia. U zwierząt chorych, mocno opadniętych, gdy występuje łuszczenie się naskórka jaja mogą być składane bezpośrednio na skórze, gdzie również mogą się rozwijać larwy. Jaja mają kształt elipsoidalny, są barwy białawej o długości 0,5 mm. Po kilku dniach wykluwają się larwy, które są beznogie, posiadają aparat gębowy typu gryzącego i poruszają się ruchem robakowatym. Odżywiają się ekskrementami i resztkami organicznymi. Po dwukrotnym linieniu następuje przepoczwarczenie w imago w luźnym oprzędzie zmieszanym z ziarnami kurzu. Dorosła pchła jest w stanie przeżyć do 18 miesięcy bez pobierania pokarmu."}, {"title": "Pchła psia", "text": "Pchła psia może przenosić zarazki dżumy, duru endemicznego. Jest również żywicielem pośrednim tasiemca psiego (Dipylidium caninum) oraz Hymenolepis diminuta. Dodatkowo jest wektorem larw nicieni Dirofilaria immitis."}, {"title": "Pchła psia", "text": "Inwazja pcheł (aphanipterosis), zwana też czasami ktenocefalidozą psów, powoduje u opadniętych zwierząt niepokój oraz świąd, który jest spowodowany drażniącą wydzieliną wsączaną do ranki wraz ze śliną. Zwierzęta ocierają się o różne przedmioty oraz drapią. Na skórze mogą się pojawiać zmiany wtórne."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego heurystyka zakotwiczenia i dostosowania prowadzi do błędów poznawczych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania (ang. anchoring and adjustment heuristic) zwana również zakotwiczeniem i dostosowaniem – uproszczona metoda wnioskowania polegająca na oparciu się (zakotwiczeniu) na jakiejś informacji, a następnie zmodyfikowaniu jej (dostosowaniu się do niej) w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie lub wydania sądu. Metoda ta jest jedną z heurystyk wydawania sądów opisanych przez Amosa Tversky'ego i Daniela Kahnemana, prowadzących do błędów poznawczych."}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Istnienie heurystyki zakotwiczania i dostosowania zostało eksperymentalnie potwierdzone i zinterpretowane w badaniach:"}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": " Badacze poprosili osoby badane o oszacowanie jaki procent krajów afrykańskich należy do ONZ. Jako punkt wyjściowy potraktowano liczbę wskazaną przez koło ruletki, a badani mieli oszacować, czy procent krajów jest większy, czy mniejszy od tego, który wskazała ruletka oraz podać ile on − według nich − wynosi. W grupie A koło ruletki wskazało 10%, a mediana z oszacowania osób badanych wyniosła 25%. W grupie B koło ruletki wskazało 65%, a mediana z oszacowania osób badanych wyniosła tym razem 45%.  "}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Uczniowie szkoły średniej mieli za zadanie oszacować w ciągu 5 sekund wynik mnożenia kolejnych rosnących lub malejących liczb. Grupie A pokazano rosnącą sekwencję: 1 × 2 × 3 × 4 × 5 × 6 × 7 × 8. Mediana dla grupy wyniosła 512. Grupie B pokazano malejącą sekwencję: 8 × 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1. Mediana dla tej grupy wyniosła 2250. Prawdziwa wartość mnożenia to 40320.  "}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Wyniki obu eksperymentów pokazały, że osoby badane zakotwiczyły się na podanej informacji i do niej właśnie dostosowały swoją odpowiedź. Badacze zwracają szczególny fakt na to, że dostosowanie (czyli zmodyfikowanie pierwotnej informacji) było niewystarczające i to właśnie jest przyczyną tego, że używanie tej heurystyki prowadzi do błędów poznawczych."}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Norman Anderson skrytykował powierzchowność heurystyk zaproponowanych przez Kahnemana i Tversky'ego i zaproponował własne wytłumaczenie tego fenomenu bazując na swojej Teorii Integracji Informacji (ang. Information Integration Theory). Twierdzi on, że bardzo duże znaczenie w procesie zakotwiczenia ma zarówno efekt pierwszeństwa jak i efekt świeżości, a to, który z tych efektów wpłynie mocniej na sądy konkretnej osoby jest uzależnione od wagi, jaką dana osoba przykłada do poszczególnych informacji. Punkt zakotwiczenia zależy od pierwszej informacji i w zależności od tego, czy nadamy jej dużą wagę (ważność) oraz wartość (przekonanie o prawdziwości), to albo ulegniemy efektowi zakotwiczenia, albo nie. Jeżeli wartość pierwszej wiadomości będzie mała (na przykład wiemy, że nie pochodzi ona z wiarygodnego źródła) i dodatkowo nadamy jej niską wagę (będziemy uważali ją za mało istotną) to nie włączy się heurystyka zakotwiczenia i dostosowania. Wiele wyników badań pokazuje jednak, że nawet kiedy wiadomo, iż informacja pierwsza jest nieprawdziwa, to i tak uaktywnia się proces zakotwiczania."}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": " Wpływ heurystyki zakotwiczenia i dostosowania na błędy poznawcze "}, {"title": "Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania", "text": "Występowanie niektórych błędów poznawczych tłumaczone jest przez aktywizację w umyśle heurystyki zakotwiczenia i dostosowania. Te błędy to: Efekt pierwszeństwa polegający na tym, że pierwsza informacja stanowi punkt odniesienia (zakotwiczenia) dla kolejnych informacji, jakie do nas docierają. Efekt halo zwany również efektem aureoli, czyli tendencja do automatycznego, pozytywnego lub negatywnego przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego pierwszego wrażenia. Efekt skupienia polegający na przywiązywaniu zbyt dużej wagi do jednego szczegółu, co zaburza racjonalną ocenę użyteczności rozważanego rozwiązania. Ignorowanie prawdopodobieństwa polegające na podejmowaniu decyzji bez brania w ogóle pod uwagę prawdopodobieństwa potencjalnych zdarzeń. Zaniedbywanie miarodajności polegające na podejmowaniu decyzji w oparciu o dane nieistotne i pomijaniu danych, które są istotne – w szczególności, gdy dane statystyczne na temat miarodajności tych danych są dostępne."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego obserwuje się tak niewiele pozostałości po wybuchach gwiazd nowych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pozostałość po nowej", "text": "Pozostałość po nowej – obiekt astronomiczny, mgławica składająca się z materiału wyrzuconego w wyniku eksplozji gwiazdy nowej lub wielu bąbli gazu wyrzuconego w szeregu wybuchów nowej powrotnej. Jego prędkość ekspansji wynosi około 1000 km/s, a czas życia tych obiektów jest rzędu kilkuset lat."}, {"title": "Pozostałość po nowej", "text": "Pozostałości po nowych są o wiele mniej masywne niż pozostałości po supernowych lub mgławice planetarne. Ze względu na krótki czas istnienia, w danym momencie widzialnych jest stosunkowo niewiele obiektów tego typuW 1990 roku znanych było ok. 26 pozostałości po nowych, przy ok. 290  gwiazdach nowych w Drodze Mlecznej sklasyfikowanych na http://www.cbat.eps.harvard.edu/nova_list.html CBAT List of Novae in the Milky Way., a spośród tych widzialnych większość zdążyła się rozproszyć w czasie, gdy światło od nich dotarło do obserwatora na Ziemi."}, {"title": "Pozostałość po nowej", "text": "Na podstawie badań opublikowanych w 1990 roku stwierdzono, że większość pozostałości po nowych ma wydłużony kształt, z wewnętrzną strukturą, którą można opisać jako składającą się z \"plam polarnych\" i \"pierścieni równikowych\". Mechanizm, który w ten sposób kształtuje pozostałości po nowych, nie jest jeszcze znany."}, {"title": "Pozostałość po nowej", "text": "pozostałość po supernowej mgławica planetarna"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób potwierdzono hipotezę de Broglie'a?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Doświadczenie Davissona i Germera – eksperyment fizyczny przeprowadzony przez amerykańskich fizyków Clintona Davissona i Lestera Germera w 1927 roku, który potwierdził hipotezę de Broglie'a. Według hipotezy, którą postawił Louis de Broglie w 1924 roku, każda cząstka materii, jak np. elektron, ma właściwości falowe. Doświadczenie nie tylko odegrało główną rolę przy weryfikacji tej hipotezy i zademonstrowało dualizm korpuskularno-falowy lecz było także ważne dla rozwoju tworzącej się mechaniki kwantowej i akceptacji równania Schrödingera."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Pod koniec XIX wieku uważano, zgodnie z równaniami Maxwella, że światło składa się z fal elektromagnetycznych, a materia z cząstek. Jednak pogląd ten został zakwestionowany w 1905 roku przez Alberta Einsteina w publikacji dotyczącej efektu fotoelektrycznego, w której opisał światło jako dyskretne cząstki energii (obecnie zwane fotonami), za którą otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1921 roku. W 1927 roku Louis de Broglie przedstawił swoje tezy dotyczące teorii dualizmu korpuskularno-falowego, w których zaproponował pomysł, że każda materia przejawia dualizm podobny do fotonów. Według de Broglie'a dla wszelkiej materii i promieniowania zależność energii E cząstki i częstotliwości fali z nią stowarzyszonej opisuje równanie Plancka:"}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "a związek pędu cząstki z długością fali opisuje równanie de Broglie'a"}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "gdzie h to stała Plancka."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Ważny wkład w doświadczenie Davissona i Germera wniosły prowadzone w Getyndze w 1920 roku prace Waltera M. Elsassera, który zaznaczył, że falowa natura materii może być badana doświadczalnie przez rozpraszanie elektronów na ciałach krystalicznych, podobnie do doświadczeń potwierdzających falową naturę promieniowania rentgenowskiego rozpraszanego na ciałach krystalicznych."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Sugestia Elsassera została przekazana przez jego starszego kolegę (późniejszego laureata Nagrody Nobla) Maxa Borna do fizyków w Anglii. Kiedy przeprowadzono doświadczenie Davissona i Germera, jego wyniki zostały już wyjaśnione przez propozycje Elsassera. Jednak początkową intencją w doświadczeniu Davissona i Germera nie było potwierdzenie hipotezy de Broglie'a, lecz raczej badanie powierzchni niklu."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "W 1927 roku w Bell Labs, Clinton Davisson i Lester Germer skierowali strumień wolno poruszających się elektronów na tarczę z krystalicznego niklu. Gdy dokonywali pomiaru intensywności odbitych elektronów w zależności od kąta, okazało się, że ma ona taki sam wzór dyfrakcyjny jak przewidziany przez Bragga dla promieniowania rentgenowskiego. Taki sam eksperyment wykonał niezależnie George Thomson, za co razem z Davissonem zostali uhonorowani Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki w 1937 roku. Doświadczenie Davissona i Germera potwierdziło hipotezę de Broglie'a, że materia przejawia naturę falową. Ten eksperyment wraz ze zjawiskiem Comptona odkrytym przez Arthura Comptona (który otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1927 roku) spowodowały, że hipoteza dualizmu korpuskularno-falowego stała się podstawą teorii kwantowej."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Rzeczywistym celem Davissona i Germera było badanie powierzchni płytki niklu za pomocą strumienia elektronów skierowanego na płytkę i obserwacja, ile elektronów się od niej odbija pod różnymi kątami. Oczekiwali oni, że nawet najbardziej gładka powierzchnia kryształu będzie dla elektronów zbyt szorstka i strumień po odbiciu będzie rozproszonyHugh D. Young, Roger A. Freedman: University Physics, Ed. 11. Pearson Education, Addison Wesley, San Fransisco 2004, ISBN 0-321-20469-7, s. 1493–1494.."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "W eksperymencie użyto działa elektronowego kierującego prostopadle strumień elektronów na płytkę kryształu niklu. Doświadczenie zawierało działo elektronowe składające się z żarnika emitującego termicznie wzbudzone elektrony, które były następnie przyspieszane dzięki różnicy potencjałów uzyskując pewną energię kinetyczną w kierunku kryształu niklu. Aby uniknąć zderzeń elektronów z innymi cząsteczkami po drodze do powierzchni niklu, doświadczenie przeprowadzono w komorze próżniowej. Detektor rozproszonych elektronów mógł być ustawiany pod różnymi kątami względem badanej powierzchni kryształu oraz dodatkowo był tak zaprojektowany, aby reagować tylko na elektrony rozproszone w odbiciu sprężystym."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Podczas eksperymentu wydarzył się wypadek, w którym do komory dostało się powietrze powodując utlenienie się powierzchni niklu. Aby usunąć tlenek, Davisson i Germer ogrzali próbkę w wysokiej temperaturze, nie wiedząc, że to zmieniło poprzednią drobną polikrystaliczną strukturę niklu w duże obszary monokrystaliczne, których rozmiar był większy niż szerokość strumienia elektronów."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Kiedy ponownie rozpoczęli eksperyment, elektrony, które trafiły na powierzchnię, zostały rozproszone na atomach umieszczonych w strukturze krystalicznej niklu. W 1912 roku Max von Laue udowodnił, że struktura krystaliczna może służyć jako rodzaj trójwymiarowej siatki dyfrakcyjnej. Kąty, dla których odbicie jest najsilniejsze, określa warunek Bragga dla konstruktywnej interferencji, prawo Bragga:"}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "dla n = 1, θ = 50° i odległości międzypłaszczyznowej w krysztale niklu (d = 0.091 nm) uzyskanej z wcześniejszych doświadczeń nad rentgenografią strukturalną z kryształami niklu."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Przy zmianie napięcia przyspieszającego elektrony zmieniały się kąty, w których obserwowane były największe natężenia elektronów rozproszonych na atomach powierzchni krystalicznej. Największe natężenie było obserwowane pod kątem θ = 50° przy napięciu 54 V, w którym elektrony uzyskiwały energię 54 eV."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Zgodnie z równaniami de Broglie'a i prawem Bragga, strumień elektronów o energii 54 eV można interpretować jako falę o długości 0,165 nm. Wynik uzyskany w doświadczeniu wyniósł 0,167 nm, co jest bardzo bliskie przewidywaniom."}, {"title": "Doświadczenie Davissona i Germera", "text": "Przypadkowe odkrycie dyfrakcji elektronów przez Davissona i Germera było pierwszym bezpośrednim dowodem potwierdzającym hipotezę de Broglie'a, że cząstki mogą mieć również właściwości falowe."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym zajmują się szkoły mistrzostwa sportowego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Szkoła mistrzostwa sportowego (często skrótowo SMS) – rodzaj szkół sportowych w Polsce, które prowadzą szkolenie sportowe w jednej lub kilku dyscyplinach sportu, w co najmniej jednym oddziale, w kolejnych co najmniej trzech klasach danego typu szkoły."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Szkołami mistrzostwa sportowego mogą być szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne i szkoły ponadpodstawowe dla młodzieży."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Zasady działania szkół mistrzostwa sportowego (oraz klas i szkół sportowych) regulowało już wcześniej zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 1997. Możliwość tworzenia szkół mistrzostwa sportowego wprowadzona została rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 lipca 2002, określającym przy tym warunki tworzenia i funkcjonowania tego rodzaju szkół. Warunkiem utworzenia takiej szkoły jest posiadanie obiektów lub urządzeń sportowych niezbędnych dla realizacji szkolenia sportowego, lub możliwość korzystania z obiektów należących do innych jednostek organizacyjnych, potwierdzone umową zawartą pomiędzy organem prowadzącym szkołę a daną jednostką."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "W szkołach mistrzostwa sportowego realizuje się następujące etapy szkolenia sportowego: Ukierunkowany – realizowany w klasach IV-VI szkoły podstawowej i wszystkich klasach gimnazjum; Jego głównym celem ujawnienie predyspozycji i uzdolnień uczniów i określenie dyscypliny lub dziedziny sportu, w której nastąpi dalsze szkolenie. Specjalistyczny – realizowany w szkołach ponadgimnazjalnych i szkołach ponadpodstawowych."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Wyjątkiem są dyscypliny takie jak pływanie, gimnastyka artystyczna, gimnastyka sportowa, akrobatyka sportowa, łyżwiarstwo figurowe, narciarstwo alpejskie i tenis stołowy, w których ukierunkowany etap szkolenia sportowego może być realizowany począwszy od I klasy szkoły podstawowej, a specjalistyczny, począwszy od I klasy gimnazjum."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Uczniowie szkół mistrzostwa sportowego odbywają tygodniowo 16 godzin zajęć sportowych."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Szkoły mogą w szerokim zakresie współpracować z polskimi związkami sportowymi, klubami sportowymi, innymi stowarzyszeniami kultury fizycznej lub szkołami wyższymi prowadzącymi studia na kierunku wychowanie fizyczne. Współpraca może dotyczyć wzajemnego udostępniania obiektów lub urządzeń sportowych, korzystania z opieki medycznej i odnowy biologicznej, prowadzenia pomiarów, a także umożliwienie uczniom uczestnictwa w zawodach krajowych i międzynarodowych."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Wiele szkół mistrzostwa sportowego, kształcących w dyscyplinach drużynowych, takich jak piłka nożna czy piłka siatkowa, wystawia w rozgrywkach ligowych drużyny złożone z wyróżniających się uczniów."}, {"title": "Szkoła mistrzostwa sportowego", "text": "Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad działania klas i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego () Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie warunków tworzenia, organizacji oraz działania klas i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego ()"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym roku założono Australijski Związek Rugby?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "Australijski Związek Rugby (ang. Australian Rugby Union) ARU – ogólnokrajowy związek sportowy, działający na terenie Australii, posiadający osobowość prawną, będący jedynym prawnym reprezentantem australijskiego rugby 15-osobowego i 7-osobowego, zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet we wszystkich kategoriach wiekowych w kraju i za granicą. Członek IRB i FORU."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "Odpowiedzialny jest za promocję tego sportu, prowadzenie australijskich drużyn narodowych, a także za szkolenie zawodników, przy braku centralnych rozgrywek ligowych i pucharowych organizowanie rozgrywek należy natomiast do regionalnych i terytorialnych związków rugby."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "ARU jest organizacją uznawaną przez Australijski Komitet Olimpijski, pełne uznanie za narodową federację tego sportu zostanie przyznane po zakończeniu Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2012."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "Pierwsze mecze rugby na kontynencie australijskim zostały rozegrane w latach dwudziestych XIX wieku, lecz za formalny początek tego sportu uznawane jest jednak powstanie pierwszego klubu – Sydney University Football Club – w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych tego wieku (podawane są lata 1863, 1864 i 1865). Dziesięć lat później liczba klubów zwiększyła się na tyle, iż w 1874 r. zorganizowano pierwsze rozgrywki w Sydney, a z biorących w nich udział klubów do dziś istnieją Sydney University, Balmain (obecnie nazywany Drummoyne), Newington College i The King's School. Utworzono jednocześnie Southern Rugby Union zarządzany do roku 1881 bezpośrednio z Twickenham – siedziby Związku Rugby. Rugby zaczęło się wówczas rozprzestrzeniać poza Sydney, na północ docierając w 1876 roku, a pierwsze spotkanie między ówczesnymi brytyjskimi koloniami Nowa Południowa Walia i Queensland odbyło się 12 sierpnia 1882 r. na Sydney Cricket Ground. Stało się to impulsem do stworzenia w Queensland Northern Rugby Union 2 listopada 1883 r. Obie te organizacje w 1892 roku zmieniły nazwy tworząc odpowiednio New South Wales Rugby Union i Queensland Rugby Union, w 1888 roku natomiast w kolonii Wiktoria powstał Melbourne Rugby Union. Ich wspólna reprezentacja w 1899 roku podejmowała drużynę z Wysp Brytyjskich pokonując ją 24 czerwca w obecności 30 tysięcy widzów w inauguracyjnym meczu serii 13-3, przegrywając jednak kolejne trzy spotkania w lipcu i sierpniu. Retrospektywnie tę serię meczów uznano za pierwsze oficjalne mecze reprezentacji Australii."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "W 1903 roku po raz pierwszy Australijczycy zagrali oficjalnie z Nową Zelandią, natomiast w 1908 roku udali się na tournée na północną półkulę. Zwyciężyli w 32 z 38 meczów w Europie i Ameryce Północnej, a także wystąpili w turnieju Rugby na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908, podczas których zdobyli złoty medal. Do australijskiej armii walczącej w I wojnie światowej zaciągnęło się wielu graczy i działaczy rugby, toteż na skutek strat ludzkich, a także przechodzenia zawodników do rugby league, rugby union wpadło w zapaść. Jedyną drużyną reprezentującą Australię w latach dwudziestych XX wieku była stanowa reprezentacja Nowej Południowej Walii – Waratahs, a ich mecze z tego okresu również zostały uznane za mecze Wallabies. Rugby union w Wiktorii i Queensland odrodziło się natomiast dopiero pod koniec tej dekady."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "W 1948 roku IRB wystosowała do Australijczyków oficjalne zaproszenie do członkostwa, do tego czasu bowiem NSWRU spełniał nieformalnie rolę przedstawiciela australijskiego rugby union. Spowodowało to prace nad stworzeniem ogólnokrajowego związku rugby. Inauguracyjne spotkanie Australian Rugby Football Union odbyło się 25 listopada 1949 roku, a obecnych było na nim jedenastu delegatów z sześciu stanów: Nowej Południowej Walii, Queensland, Południowej Australii, Zachodniej Australii, Tasmanii oraz Wiktorii. W 1985 roku związek przyjął osobowość prawną, a w roku 1997 nazwę Australian Rugby Union. Jest też członkiem federacji związków rugby Oceanii – FORU."}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "Członkowie stowarzyszeni: Australian Barbarian Rugby Club Australian Juniors Rugby Union Australian Schools Rugby Union Australian Services Rugby Union Australian Society of Rugby Referees Australian Universities Rugby Union Australian Womens Rugby Classic Wallabies"}, {"title": "Australijski Związek Rugby", "text": "Reprezentacja Australii w rugby union mężczyzn Międzynarodowa Rada Rugby"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakiej przestrzeni występują grupy Coxetera?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Grupa Coxetera", "text": "Grupą Coxetera - grupa z wyróżnionym układem generatorów , którego elementy spełniają następujący układ relacji:"}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "gdzie , czyli  dla dowolnego ,"}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "dla , przy czym ; dla  nie istnieje relacja między  a ."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Nazwa pojęcia pochodzi od nazwiska Harolda Coxetera. Grupy tego rodzaju są rozważane w teorii grup dyskretnych jako uogólnienie grup odbić generowanych przez odbicia względem hiperpowierzchni w przestrzeni euklidesowej. Każda grupa odbić jest grupą Coxetera, jeśli jej generatorami są odbicia względem hiperpowierzchni ograniczających wielościan fundamentalny."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Macierz , gdzie  nazywa się macierzą Coxetera danej grupy Coxetera. Macierz ta i sama grupa może być zadana za pomocą grafu Coxetera - grafu o wierzchołkach , w którym wierzchołki  i  są połączone -krotną krawędzią, jeśli  (w szczególności nie są w ogóle połączone, jeśli ) i są połączone grubą krawędzią, jeśli . Czasem zamiast łączyć wierzchołki grafu krawędziami wielokrotnymi, łączy się je jedną krawędzią ze znakiem  nad nią."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Jeśli , to mnożenie  przez  jest przemienne.  jest rzędem elementu ."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Każda grupa generowana przez dwa elementy rzędu 2 jest grupą Coxetera o macierzy postaci \\left[\\begismallmatrix} 2 & m \\\\ m & 2 \\end{smallmatrix}\\right]. Jej graf Coxetera: Grupa symetryczna  jest grupą Coxetera względem generatorów  dla i = 1, 2, ... n - 1 ( jest transpozycją elementów  i ). Jej graf Coxetera: Macierzą Coxetera grupy  jest: \\begin{bmatrix} 2 & 3 & 2\\\\ 3 & 2 & 3\\\\ 2 & 3 & 2 \\enbmatrix}"}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Grupa  jest grupą Coxetera względem generatorów:"}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "r_1 =  \\bigg\\{\\pm \\begibmatrix} - 1 & 0\\\\ 0 & 1 \\end{bmatrix}\\bigg\\}, "}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "r_2 =  \\bigg\\pm \\begin{bmatrix} - 1 & 0\\\\ 1 & 1 \\enbmatrix}\\bigg\\}, "}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "r_3 =  \\bigg\\{\\pm \\begibmatrix} 0 & - 1\\\\ 1 & 0 \\end{bmatrix}\\bigg\\}."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "H. S. M. Coxeter w roku 1934 znalazł wszystkie grupy odbić w n-wymiarowej przestrzeni euklidesowej  i wykazał, że są one grupami Coxetera. W następnej pracy wykazał, że każda skończona grupa Coxetera jest izomorficzna z pewną grupą odbić w , której elementy mają wspólny punkt stały. W ten sposób otrzymał klasyfikację grup skończonych Coxetera."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Wśród nieskończonych grup Coxetera można wyróżnić grupy paraboliczne, izomorficzne z pewną grupą odbić w przestrzeni euklidesowej  i grupy hiperboliczne, izomorficzne z pewną grupą odbić przestrzeni hiperbolicznej , elementy których nie mają wspólnej hiperpłaszczyzny niezmienniczej o wymiarze mniejszym od n (w przypadku hiperbolicznym za hiperpłaszczyznę należy uważać również punkt w nieskończoności)."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Wszystkie paraboliczne grupy Coxetera zostały znalezione przez H. S. M. Coxetera, który udowodnił, że są to afiniczne grupy Weyla z teorii półprostych grup Liego."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Jeśli przestrzeń jest n-wymiarową sferą, przestrzenią euklidesową lub przestrzenią hiperboliczną, to grupa odbić jest generowana przez odbicia ri względem hiperpowierzchni Hi, ograniczających wielościan fundamentalny P tej grupy. Względem tego układu generatorów grupa odbić jest grupą Coxetera o relacjach zdefiniowanych następująco: jeśli ściany  i  przylegają do siebie i kąt między nimi jest równy , to  , gdzie , jeśli ściany  i  nie przylegają do siebie, to . Wielościany fundamentalne grup Coxetera nazywają się wielościanami Coxetera. Wielościanami Coxetera można wypełnić przestrzeń. Mają więc związek z parkietażami i krystalografią."}, {"title": "Grupa Coxetera", "text": "Wielościany Coxetera w n-wymiarowej przestrzeni euklidesowej: 2n-komórka foremna  (n + 1)-komórka (n-sympleks)  Wielościany Coxetera w n-wymiarowej sferze: n-wymiarowy sympleks foremny o boku  Wielościany Coxetera w n-wymiarowej przestrzeni hiperbolicznej: k-wielokąt foremny o kącie  w przestrzeni 2-wymiarowej dwunastościan foremny (dodekaedr) prostokątny w przestrzeni 3-wymiarowej 120-ścian foremny prostokątny w przestrzeni 4-wymiarowej"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "o czym traktował poradnik Anny Ciundziewickiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Anna Ciundziewicka z d. Prószyńska (ur. 18 lipca 1803 w Koraliszczewiczach, zm. 18 kwietnia 1850 w Kiszczynej Słobodzie) – autorka popularnego podręcznika gospodarstwa domowego Gospodyni litewska, zawierającego także 108 przepisów kulinarnych i apteczkowych."}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Urodziła się w Koraliszczewiczach, w powiacie ihumeńskim, w guberni mińskiej. Była córką Michała Prószyńskiego herbu Ogończyk, podkomorzego mińskiego, i Tekli z Wolańskich; jej siostra Michalina wyszła za mąż za Hipolita Siemiradzkiego i byłą matką malarza Henryka Siemiradzkiego."}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Kształciła się w Wilnie na pensji prowadzonej przez Ksawerego Deybla i jego żonę. 19 listopada 1826 roku w Zasławiu  (kupionym przez jej ojca od spadkobierców podkanclerzego Antoniego Przezdzieckiego) wyszła za mąż za Józefa Ciundziewickiego (ur. ok. 1790), byłego (1820–1823) marszałka szlachty powiatu borysowskiego. Sześcioro ich dzieci (dwóch synów i cztery córki) dożyło wieku dojrzałego."}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Po ślubie zamieszkała z mężem w należącej do jego rodziny wsi Kiszczyna Słoboda leżącej w powiecie borysowskim, niegdysiejszej posiadłości Kiszków. Prowadziła życie żony ziemianina, zajmując się prowadzeniem domu, wychowaniem dzieci i sprawami poddanych chłopów. Przyjaciółmi domu byli m.in. poeta Antoni Edward Odyniec oraz Eustachy i Konstanty Tyszkiewiczowie, badacze dziejów Litwy i Rusi."}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Na podstawie zgromadzonych przez lata przepisów i własnego doświadczenia wydała w 1848 roku w wileńskiej drukarni, należącej do spadkobierców Józefa Zawadzkiego, cieszący się dużym powodzeniem podręcznik prowadzenia gospodarstwa wiejskiego Gospodyni litewska – wznawiany w latach 1851, 1856, 1858, 1862 i 1873 (kolejne wydania były uzupełniane przez Wincentę Zawadzką, synową założyciela drukarni)."}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Zmarła 18 kwietnia 1850 roku w Kiszczynej Słobodzie i została tam pochowana w rodzinnej (niezachowanej) kaplicy grobowej. "}, {"title": "Anna Ciundziewicka", "text": "Po śmierci Ciundziewickiej staraniem rodziny ukazał się podręcznik Rocznik gospodarski (1854, wyd. 2 z 1861), z wykazem prac rolniczych i domowych w układzie miesięcznym. W rękopisie pozostał zbiór przepisów lekarskich dla kobiet."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką dyscyplinę sportu uprawia szwedzki multimedalista letnich igrzysk paraolimpijskich?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Jonas Jacobsson (ur. 22 czerwca 1965 w Norrköping) – szwedzki sportowiec niepełnosprawny uprawiający strzelectwo sportowe; multimedalista letnich igrzysk paraolimpijskich."}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Jonas Jacobsson urodził się 22 czerwca 1965 w Norrköping. Wkrótce po urodzeniu stwierdzono u niego porażenie, które skazywało go na życie w wózku inwalidzkim. Rodzice Jonasa postanowili traktować go tak samo jak traktowali jego starszych braci. Od początku musiał uczyć się samodzielności, żeby w miarę możliwości umiał sam dawać sobie radę. Chodził do zwykłej szkoły i otrzymywał wszelką potrzebną pomoc, ale nie miał specjalnych przywilejów i nie okazywano mu litości ze względu na inwalidztwo."}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Dorastał w miejscowości Krokek na północ od Norrköping, gdzie mieszkał ze swoimi rodzicami i dwoma starszymi braćmi. Początkowo mieszkali w dwupiętrowym domu bez windy. Jonas miał wówczas dwa wózki inwalidzkie – jeden na górze i jeden na dole. Schody pokonywał sam, ześlizgując się lub wspinając na kolejne poziomy. Po szkole często grał z rówieśnikami w hokeja na trawie. Żeby mógł grać, jego ojciec przerobił nieużywany już trójkołowy rowerek starszego brata Jonasa na wózek, w którym Jonas mógł się poruszać w pozycji leżącej."}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Już jako dziecko Jonas okazywał duże zainteresowanie różnymi dyscyplinami sportu. Najbardziej lubił tenis stołowy i koszykówkę, ale również pływał i interesował się strzelectwem. Jako czternastolatek wystartował w swoich pierwszych międzynarodowych zawodach w strzelectwie. W wieku piętnastu lat po raz pierwszy wystąpił na paraolimpiadzie. Było to w Arnhem, gdzie zdobył jeden złoty i jeden brązowy medal."}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Wystąpił łącznie na dziewięciu igrzyskach dla niepełnosprawnych zdobywając 30 medali, w tym 17 złotych. W swoim dorobku ma również 15 złotych medali zdobytych w Mistrzostwach Świata dla niepełnosprawnych i 17 złotych medali Mistrzostw Europy dla niepełnoprawnych. "}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "W Mistrzostwach Szwecji dla niepełnosprawnych zdobył ponad 30 złotych medali, a w 2004 został mistrzem Szwecji w strzelaniu z karabinu pneumatycznego."}, {"title": "Jonas Jacobsson", "text": "Poza strzelectwem uprawia również koszykówkę na wózkach. W tej dyscyplinie reprezentował Szwecję na Paraolimpiadzie w Seulu, gdzie wraz z drużyną zajął 6. miejsce."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakiej kategorii droga przebiega najdłuższym mostem w Finlandii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Most Replot", "text": "Most Replot (fin. Raippaluodon silta) – most w Finlandii łączący wyspę Replot z lądem w Korsholm w okolicy Vaasa. Jego długość wynosi 1 045 m, co sprawia, iż jest najdłuższym mostem w Finlandii. Przez most przebiega droga lokalna nr 724."}, {"title": "Most Replot", "text": "Most jest oparty na 13 betonowych wspornikach i podtrzymuje go 9 pylonów o wysokości 82,5 m i 26 m ponad poziom jeziora. Najdłuższe przęsło liczy 127 m. Szerokość mostu to 12 m, z czego droga zajmuje 8,25 metra. Koszt budowy mostu wynosił ok. 25 mln euro. Do budowy zużyto 18 200 m3 betonu i 3 170 ton stali."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co było inspiracją do operowego opracowania mitu o Dafne w XX wieku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Dafne (niem. Daphne) – jednoaktowa opera z muzyką Richarda Straussa i librettem Josepha Gregora, skomponowana w 1937 roku i wystawiona po raz pierwszy 15 października 1938 roku w drezdeńskiej Semperoper."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Penejos (Peneios) – bas Gea (Gaea) – alt Dafne (Daphne) – sopran Leukippos – tenor Apollo – tenor Pierwszy Pasterz (Erster Schäfer) – tenor Drugi Pasterz (Zweiter Schäfer) – baryton Trzeci Pasterz (Dritter Schäfer) – bas Czwarty Pasterz (Vierter Schäfer) – bas Pierwsza Służebna (Erste Magd) – sopran Druga Służebna (Zweite Magd) – sopran"}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "U podnóża Olimpu trwają przygotowania do święta Dionizosa; Dafne nie chce w nim uczestniczyć, prosi więc słońce, by nie zachodziło. Pasterz Leukippos zaleca się do Dafne, lecz ona odpycha go ku zaniepokojeniu jej matki Gei, którą martwi niechęć córki do dojrzałości i miłości. Dafne nie chce przyniesionych przez służebne odświętnych szat, co wykorzystuje Leukippos przebierając się w nie w nadziei, że dzięki temu będzie mógł niepostrzeżenie zbliżyć się do ukochanej."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Ojciec Dafne Penejos zaprasza do udziału w zabawie Apolla, który pojawia się pod postacią pasterza zbrojnego w łuk. Apollo obiecuje Dafne niekończący się dzień i zyskuje jej przychylność, lecz po chwili dziewczyna ucieka z jego objęć. Trwa dionizyjskie święto, Dafne przyłącza się do grupy kobiet a Apollo do korowodu mężczyzn. Przebrany Leukippos tańczy z Dafne, lecz Apollo zdradza zebranym jego podstęp i okazuje swoją moc sprowadzając burzę, która przerywa zabawę."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Leukippos przeklina Apolla, na co ten zabija go ku rozpaczy Dafne, która przysięga wieczną wierność młodzieńcowi. Apollo pojmuje bezmiar swojej zbrodni i prosi Zeusa, by spełnił wolę dziewczyny, dając jej wieczną czystość. Dafne przemienia się w drzewo laurowe, którego liśćmi będą wieńczeni bohaterowie ludzkości zasługujący na największą chwałę."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Inspiracją do stworzenia operowej wersji mitu Dafne był dla Josepha Gregora obraz Théodore'a Chassériau Apollo i Dafne. Libretto powstało w roku 1935, lecz Strauss zaczął komponować muzykę dopiero w 1937, po ukończeniu Dnia pokoju i po wprowadzeniu przez Stefana Zweiga poprawek do tekstu Gregora. Prapremiera opery, dedykowanej Karlowi Böhmowi, odbyła się pod jego dyrekcją 15 października 1938 r. w drezdeńskiej Semperoper z udziałem Margarethe Teschemacher (Dafne), Martina Kremera (Leukippos), Torstena Ralfa (Apollo), Svena Nilssona (Penejos) i Heleny Jung (Gea). "}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "W kolejnych inscenizacjach Dafne wystąpili m.in. Maria Cebotari, Torsten Ralf i Peter Anders (Berlin, dyr. Clemens Krauss), Gina Cigna (1942, Mediolan, La Scala), Rose Bampton, Set Svanholm i Anton Dermota (1948, Buenos Aires, Teatro Colón, dyr. Erich Kleiber), Hilde Güden, Fritz Wunderlich i James King (1964, Wiedeń, Theater an der Wien, dyr. Karl Böhm). Dafne bywała niekiedy wystawiana wraz z poprzedzającą ją w twórczości Straussa inną jednoaktową operą – Dzień pokoju."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Temat Dafne jest w operze tematem historycznie najstarszym. Taki tytuł miała też pierwsza opera w historii muzyki – Dafne Jacopa Periego. Wśród kompozytorów, którzy po niego sięgali należy też obok Periego i Straussa wymienić choćby takie nazwiska jak Marco da Gagliano czy Heinrich Schütz."}, {"title": "Dafne (opera Straussa)", "text": "Rose Bampton, Set Svanholm, Anton Dermota, dyr. Erich Kleiber, 1948 (nagranie na żywo spektaklu w Teatro Colón) Hilde Güden, Fritz Wunderlich, James King, dyr. Karl Böhm, Deutsche Grammophon, 1964 (nagranie na żywo spektaklu w Theater an der Wien) Lucia Popp, Peter Schreier, Reiner Goldberg, dyr. Bernard Haitink, EMI, 1983"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki był cel misji japońskiego bezzałogowego kosmicznego statku zaopatrzeniowego HTV-3?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "HTV-3", "text": "HTV-3 (H-II Transfer Vehicle No. 3, Kounotori 3) – japoński bezzałogowy kosmiczny statek zaopatrzeniowy, trzeci z serii HTV. Celem pojazdu było dostarczenie zapasów, sprzętu do eksperymentów i części zamiennych na Międzynarodową Stację Kosmiczną oraz zabranie z pokładu stacji odpadów. "}, {"title": "HTV-3", "text": "Głównymi zmianami konstrukcji w odniesieniu do poprzednich wersji były: zmiana silników produkowanych przez firmę Aerojet (USA) na jednostki HBT-5 (ciąg 500 N) i HBT-1 (120 N) produkowane przez japońską firmę IHI Corporation, zmiana jednostki komunikacyjnej, dodanie palety zewnętrznej EP-MP (Exposed Pallet – Multi Purpose)."}, {"title": "HTV-3", "text": "W sekcji hermetycznej HTV-3 przewiózł 3,5 tony ładunku, z czego 61 % stanowiło oprzyrządowanie stacji, 20 % – materiały naukowe, 15 % – prowiant i 4 % – ubrania i sprzęt do higieny osobistej dla załogi."}, {"title": "HTV-3", "text": "W skład sprzętu i eksperymentów dostarczonych przez HTV-3 wchodziły: Aquatic Habitat (AQH) – eksperyment mający na celu hodowanie małych rybek na pokładzie stacji przez maksimum 90 dni; obiekty doświadczalne to ryżanki japońskie, dostarczone na pokładzie statku Sojuz TMA-06M, JEM Small Satellite Orbital Deployer (J-SSOD) – specjalny zasobnik dla satelitów CubeSat, mający na celu wypróbowanie nowej metody wypuszczania nanosatelitów bez konieczności wykonywania spaceru kosmicznego; 4 października 2012 z zasobnika wypuszczono 5 satelitów: japońskie satelity Raiko, Niwaka, We Wish oraz amerykański TechEdSat i wietnamski F-1, ISS SERVIR Environmental Research and Visualisation System (ISERV) – kamera mająca nagrywać materiał o wysokiej rozdzielczości, Water Pump Assembly (WPA) Catalytic Reactor – część systemu odzyskiwania wody, mająca zastąpić jednostkę uszkodzoną w marcu 2012, i-Ball i Reentry Breakup Recorder (REBR) – rejestratory mające na celu zbieranie danych podczas wchodzenia HTV-3 w atmosferę; i-Ball może opaść swobodnie z użyciem spadochronu, a zarejestrowane dane przesłać przez satelity Iridium; pomimo tego że i-Ball może przetrwać wejście w atmosferę, urządzenie docelowo po przesłaniu danych ma zatonąć w oceanie."}, {"title": "HTV-3", "text": "Sekcja niehermetyczna HTV-3 przeniosła ładunek o łącznej masie 1,1 tony. W tym przedziale zostały umieszczone następujące urządzenia: Multi-Mission Consolidated Equipment (MCE), Space Comunications and Navigation (SCaN) Testbed. Wszystkie te urządzenia zamontowano na palecie zewnętrznej modułu Kibō."}, {"title": "HTV-3", "text": "HTV-3 został wystrzelony w kosmos 21 lipca 2012 o 02:06:18 GMT z Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima na pokładzie rakiety H-IIB F3. Podczas startu nie odnotowano żadnych problemów z rakietą. Po 15 minutach od startu HTV-3 został odłączony od członu górnego rakiety. Po udanej separacji ładunku silnik drugiego członu został ponownie włączony w celu wprowadzenia na trajektorię wejścia w atmosferę (był to pierwszy taki test). Człon ten spadł do Oceanu Spokojnego."}, {"title": "HTV-3", "text": "Podczas startu HTV-3 pogoda nad stanowiskiem startowym była deszczowa, temperatura wynosiła 27,1 °C, a wiatr wiał z prędkością 2,3 m/s z kierunku północnozachodniego."}, {"title": "HTV-3", "text": "Po wejściu na orbitę okołoziemską HTV-3 rozpoczął serię manewrów korekcji orbity w celu zbliżenia się do ISS. Spotkanie obydwu pojazdów miało miejsce 27 lipca. O 12:23 GMT 27 lipca 2012 HTV-3 został przechwycony przez manipulator Canadarm2 a o 14:34 przyłączony do dolnego portu CBM modułu Node 2 Harmony."}, {"title": "HTV-3", "text": "Pierwotnie HTV-3 miał opuścić ISS 6 września, jednak ze względu na przebieg czynności na ISS zmieniono termin. Ostatecznie na termin opuszczenia stacji wybrano 11 września 2012. Przed odłączeniem załoga stacji aktywowała urządzenia REBR i i-Ball. Odłączenie od modułu Harmony nastąpiło o 11:50 GMT. O 15:50 manipulator Canadarm2 zwolnił HTV-3, dzięki czemu pojazd mógł oddalić się od stacji."}, {"title": "HTV-3", "text": "Po serii zapłonów deorbitacyjnych, 14 września 2012 o godzinie 05:27 HTV-3 wszedł w atmosferę Ziemi i uległ natychmiastowej destrukcji. Urządzenie i-Ball, które jako jedyne przetrwało wejście w atmosferę, z powodzeniem przesłało zarejestrowane dane przez satelitę Iridium."}, {"title": "HTV-3", "text": "H-II Transfer Vehicle HTV-1 HTV-2 Lista bezzałogowych lotów kosmicznych do ISS"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które stanowisko archeologiczne dało nazwę okresowi Ubajd?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tall al-Ubajd", "text": "Tall al-Ubajd – stanowisko archeologiczne w Iraku, które dało nazwę okresowi Ubajd - ostatniemu okresowi prehistorii w Mezopotamii."}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": "Stanowisko Tall al-Ubajd zlokalizowane jest ok. 6 km na zachód od starożytnego miasta Ur, na prawym brzegu Eufratu. Znajduje się tu jeden mały tell, długi na ok. 350 metrów i wysoki na 6-7 metrówJean Louis Huot, hasło Ubaid, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford..., s. 251.."}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": "Wykopaliska na stanowisku rozpoczął w 1919 roku Harry R. Hall z ramienia British Museum. W latach 1923-24 prace Halla kontynuował C. Leonard Woolley, odpowiedzialny za wykopaliska na sąsiednim stanowisku w Ur. W 1937 roku prace na stanowisku prowadzili  Pinhas Delougaz i Seton Lloyd. Od tego czasu stanowisko nie było badane. "}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": " Odkrycia    W wykopie o wymiarach 30 x 2,1 m otworzonym w centrum tella odkryto dużą ilość znalezisk z późnego okresu Ubajd (Ubajd 4 i/lub 5): charakterystyczną malowaną monochromatycznie ceramikę, tłuczki z wypalanej gliny, fragmenty sierpów z krzemiennymi ostrzami, niewielkie wygładzone siekiery oraz figurki z terakoty. "}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": "Na południe od wykopu odkryto duże cmentarzysko, a w nim 94 pochówki. Na podstawie znalezisk grobowych ustalono, iż było ono użytkowane w fazach Ubajd 3 i 4 (ok. 5000-4300 p.n.e.). "}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": "Na północ od cmentarzyska i wykopu archeolodzy odkryli pojedynczą budowlę, która okazała się być dużą, stojącą osobno świątynią. Według odkrytej inskrypcji świątynię tą wznieść miał \"Aanepada, król Ur, syn Mesanepady, króla Ur, dla (bogini) Ninhursag\". Aanepada panował ok. 2500 r. p.n.e., a jego ojciec wymieniony jest w Sumeryjskiej liście królów wśród władców z I dynastii z Ur. Świątynia wzniesiona została na czworokątnym, ceglanym tarasie o wymiarach 33 x 26 m, na którego szczyt wiodły schody. Niestety po samym sanktuarium nie pozostał żaden ślad. Teren wokół świątyni otoczony był grubym, owalnym murem, przez co całe założenie wykazuje wiele analogii do odkrytej w Chafadżi tzw. Owalnej Świątyni. U podstawy tarasu, po obu stronach schodów, Hall i Woolley odkryli wiele elementów dekoracyjnych, które najprawdopodobniej odpadły od fasady budynku. Wszystkie te obiekty znajdują się obecnie w British Museum. Na zbiór składa się osiem figurek byków wykonanych z miedzi i drewna, niewielkie gliniane główki ptaków i leopardów, duży miedziany panel (2,38 x 1,07 m) przedstawiający mitycznego ptaka Anzu chwytającego dwa jelenie, liczne gliniane „gwoździe”, których główki miały kształt kwiatów oraz fragmenty miedzianych kolumn zdobionych kamienną mozaiką."}, {"title": "Tall al-Ubajd", "text": "6 czerwca 2008 roku jednodniowy rekonesans na stanowisku przeprowadzili brytyjscy i iraccy archeolodzy działający z ramienia British Museum. W swym raporcie zwracają oni uwagę na duże uszkodzenia, jakich dokonała tu w 2003 roku armia iracka przekształcając tell w obiekt wojskowy ze stacją radarową na szczycie. Ślady prowadzonych tu wówczas prac ziemnych są wciąż dobrze widoczne na całym stanowisku. Śladów nielegalnych wykopalisk nie stwierdzono."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który amerykański malarz i teoretyk sztuki był zwolennikiem połączenia osiągnięć sztuki zachodniej i wschodniej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Arthur Wesley Dow (ur. 6 kwietnia 1857 w Ipswich, Massachusetts, USA, zm. 13 grudnia 1922 w Nowym Jorku) – amerykański malarz, grafik, fotograf, teoretyk sztuki i pedagog artystyczny. Był czołową postacią w ruchu artystycznym Arts and Crafts Movement, który doszedł do głosu w Ameryce w końcu XIX i na początku XX wieku, a jego idee są powszechnie uznawane za stylistyczny fundament tego ruchu. Dow głosił zasadę czystego designu i postulował raczej ręczne niż maszynowe wytwarzanie przedmiotów. Odegrał ważną rolę w ukształtowaniu współczesnej sztuki amerykańskiej. Jego twórczość stanowiła pomost między sztuką Wschodu a Zachodu; stosując zasady orientalnego designu do przedstawień zwykłych miejsc, Dow tworzył dzieła, które wyprzedzały swój czas, antycypując syntezę Wschodu i Zachodu, której mieli poszukiwać XX-wieczni artyści modernistyczni."}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Dow urodził się w Nowej Anglii, w starej, zasiedziałej rodzinie  jako najstarszy syn Mary Patch i Davida Dow. Już jako młody człowiek przejawiał zainteresowanie kolonialną przeszłością rodzinnego miasta. Wspólnie z wielebnym Augustinem Caldwellem stworzył w latach 1875–1880 serię Antiquarian Papers, na którą złożyły się jego rysunki przedstawiające lokalną architekturę kolonialną. To Caldwell doradził mu następnie podjęcie formalnej edukacji w dziedzinie sztuki. "}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "W 1880 w Worcester w rodzinnym stanie Dow pobierał pierwsze lekcje sztuki pod okiem Anny K. Freeland. W następnym roku kontynuował naukę w Bostonie u Jamesa M. Stone'a, byłego studenta Franka Duvenecka i Gustave'a Bougereau. W październiku 1884 idąc w ślady wielu rodzimych malarzy swojej epoki wyjechał do Paryża. W stolicy Francji rozpoczął studia w Académie Julian, gdzie wykładowcami byli Gustave Boulanger i Jules Joseph Lefebvre. Wśród jego kolegów znaleźli się John Henry Twachtman, Willard Metcalf i Edmund Tarbell. Podczas pobytu za granicą Dow spędzał sezony letnie w Pont Aven w Bretanii, gdzie malował pejzaże. Były one wystawiane w paryskim Salonie ."}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "W 1887 Dow powrócił do Ameryki. W roku następnym miała miejsce pierwsza indywidualna wystawa jego prac w J. Eastman Chase Gallery w Bostonie. Po spędzeniu kolejnego lata w Pont-Aven Dow w 1889 osiadł w Ipswich. Założył pracownię w Bostonie, do której miał nadzieję przyciągnąć studentów. Rozpoczął owocną działalność jako pedagog artystyczny. W Bostonie zainteresował się egipskimi i azteckimi artefaktami, z którymi zetknął się w miejscowej Bibliotece Publicznej i w Museum of Fine Arts. Zaczął studiować sztukę japońską, w tym prace japońskiego artysty Hokusai. Nawiązał kontakt z kustoszem działu sztuki japońskiej w Museum of Fine Arts, Ernestem Fenollosą, który, podzielając jego pogląd, iż sztuka powinna mieć charakter zarówno malarski jak i dekoracyjny, zapoznał go z pracami innych mistrzów malarstwa atramentowego i techniki drzeworytu. Wkrótce po spotkaniu z Fenollosą Dow wypracował metodę tworzenia drzeworytów, w której zawarł własne doświadczenia z japońskimi technikami. Tematy do swoich drzeworytów znajdował głównie na wybrzeżu w okolicach Bostonu, które według niego odpowiadały japońskiemu pojmowaniu natury. Wypracowane założenia Dow wykorzystywał później w swoich wykładach poświęconych kompozycji i designowi."}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "W roku 1893 Dow został mianowany asystentem Fenollosy w dziale kolekcji japońskiej w Museum of Fine Arts w Bostonie. Dwa lata później dał wykład, w którym zawarł własne refleksje na temat sztuki japońskiej. Wykład ten stał się podstawą jego popularnego podręcznika, opublikowanego w 1899, zatytułowanego „Composition: A Series of Exercises in Art Structure for the Use of Students and Teachers” („Kompozycja: seria ćwiczeń struktury sztuki do użytku studentów i nauczycieli”), będącej przykładem metody nauczania, w której koncentrował się on na kompozycyjnych elementach linii, „notan” (japoński termin dla określenia równowagi światła i cienia w kompozycji) i kolorze. Książka była kilkakrotnie wznawiana, a szkoły artystyczne w całych Stanach Zjednoczonych przyjęły metodę Dowa. Wśród artystów, którzy wykorzystali założenia Dowa, byli malarze: Max Weber, Georgia O'Keeffe, fotografowie Alvin Langdon Coburn i Gertrude Käsebier, grafik Pedro Joseph de Lemos, artystka-ceramik Adelaïde Alsop Robineau, Newcomb Pottery i Byrdcliffe Colony. Ponieważ podręcznik „Composition” był powszechnie używany w szkołach publicznych, posłużył do szerokiego spopularyzowania idei Dowa, który później napisał kolejne książki na temat designu, w tym „Theory and Practice of Teaching Art” i „Constructive Art Teaching”. "}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Dow zmarł w Nowym Jorku. Jego prace znajdują się m.in. w: Amon Carter Museum of American Art, Metropolitan Museum of Art, Museum of Fine Arts w Bostonie, Wadsworth Atheneum, Herbert F. Johnson Museum of Art przy Cornell University, San Diego Museum of Art, Fine Arts Museums of San Francisco i Smithsonian American Art Museum oraz w wielu innych kolekcjach, zarówno publicznych jak i prywatnych."}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Dow był aktywnym pedagogiem. Oprócz wykładów w swej pracowni w Bostonie rozpoczął zajęcia w Ipswich Summer School of Art, które kontynuował do 1907. W latach 1885–1904 wykładał w Pratt Institute w Brooklynie, a w 1897–1903 także w Art Students League. W 1904 został mianowany dyrektorem Fine Arts Teacher's College przy Columbia University, które to stanowisko piastował aż do śmierci w 1922. W swoich wykładach akcentował wypracowane wcześniej założenia mające służyć osiągnięciu syntezy osiągnięć sztuki wschodniej i zachodniej. "}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Częstymi tematami amerykańskich pejzaży Dowa były bagna jego rodzinnych okolic oraz teren Bayberry Hill. Większość swego czasu w pierwszej dekadzie XX w. artysta poświęcił drzeworytom. Kiedy w 1907 powrócił do malarstwa olejnego, zaczął eksperymentować z jaśniejszą paletą i bardziej wyrazistymi pociągnięciami pędzla. Podczas swej działalności artystycznej Dow wypracował własny styl, w którym zawarł syntezę sztuki japońskiej z syntetyzmem i impresjonizmem. Jego prace charakteryzuje uproszczenie barwnych form, odczytywanych jako płaskie kształty na dwuwymiarowej płaszczyźnie. "}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Plik:Boats at Rest by Arthur Wesley Dow c1895.jpg|Łodzie w spoczynku, ok. 1895, Art Institute of Chicago Plik:'Lavender and Green' by Arthur Wesley Dow, Dayton Art Institute.JPG|Lawenda i zieleń, 1912, Dayton Art Institute Plik:Arthur Wesley Dow- View of Lake Louise, Alberta, Canada, 1919.jpg|Widok Lake Louise w prowincji Alberta, 1919  Plik:Crater Lake Arthur Wesley Dow 1919.jpeg|Jezioro Kraterowe, 1919, kolekcja prywatna"}, {"title": "Arthur Wesley Dow", "text": "Plik:Brooklyn Museum - The Long Road--Argilla Road, Ipswich - Arthur Wesley Dow - overall.jpg|Długa droga: Argilla Road w Ipswich, 1898, Brooklyn Museum Plik:Arthur Wesley Dow - Marsh creek.jpg|Bagna nad strumieniem, ok. 1905, kolekcja prywatna Plik:Arthur Wesley Dow- August Moon, 1905.jpg|Sierpniowy księżyc, ok. 1905, kolekcja prywatna (Edgar O. Smith Collection, Nowy Jork) Plik:Arthur Wesley Dow - Rain in May.jpg|Majowy deszcz, 1907, kolekcja prywatna"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który Krab stworzył polską szkołę chirurgii klatki piersiowej i serca?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Leon Manteuffel-Szoege", "text": "Leon Edward Manteuffel-Szoege (ur. 5 maja 1904 w Rzeżycy, zm. 26 marca 1973 w Warszawie) – polski chirurg, twórca polskiej szkoły chirurgii klatki piersiowej i serca."}, {"title": "Leon Manteuffel-Szoege", "text": "Ukończył studia lekarskie na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Zygmunta Radlińskiego. Podczas II wojny światowej był lekarzem działającym w konspiracji, używał pseudonimu „Krab”. Przez całą okupację pracował w klinice, był jednym z trzech lekarzy, którzy przetrwali masakrę Woli. Swoje przeżycia i przyjaźń z drugim z ocalonych lekarzy, Stefanem Wesołowskim, opisał w książce „Historia jednej przyjaźni”, bardzo wysoko ocenionej przez środowisko lekarskie."}, {"title": "Leon Manteuffel-Szoege", "text": "Od 1945 pełnił funkcję ordynatora oddziału chirurgii w warszawskim Szpitalu Wolskim, który pięć lat później stał się kliniką chirurgii przy Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc. W 1954 obronił pracę doktorską, jednak już wcześniej zasłynął z wprowadzania pionierskich zabiegów chirurgicznych, których nie stosowano wcześniej w polskiej medycynie. W 1948 Leon Manteuffel-Szoege przeprowadził zabieg resekcji przełyku, osierdzia i podwiązania na stałe przewodu tętniczego (zwanego przewodem Botalla). Pięć lat później, w 1953, razem z Janem Mollem dokonał zwężenia ujścia żylnego lewego, a w 1954 Leon Manteuffel-Szoege i Jan Kossakowski przeprowadzili zabieg zwężenia ujścia aorty. Przeprowadzając operacje na otwartym sercu związane z korektą wrodzonych i nabytych wad serca, od 1959 stosował krążenie pozaustrojowe. Kierowana przez niego klinika była miejscem, gdzie po raz pierwszy w Polsce zastosowano urządzenie zwane płucosercem. "}, {"title": "Leon Manteuffel-Szoege", "text": "Leon Manteuffel-Szoege był członkiem Francuskiej Akademii Chirurgicznej i wielu zagranicznych towarzystw naukowych. W roku 1964 otrzymał Doktorat honoris Causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był autorem ok. 130 prac naukowych dotyczących antropologii, onkologii i chirurgii. Część prac o charakterze filozoficznym przedstawiała poglądy Leona Manteuffla-Szoege na temat etyki lekarskiej, pracy klinicysty i działalności społecznej."}, {"title": "Leon Manteuffel-Szoege", "text": "Był bratem Tadeusza Manteuffla i Edwarda Manteuffla-Szoege."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką funkcję pełnił dawniej budynek, w którym w 1947 utworzono Muzeum Lenina w Poroninie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Muzeum Lenina w Poroninie", "text": "Muzeum Lenina w Poroninie – placówka muzealna istniejąca w latach 1947-1990 w Poroninie, upamiętniająca Włodzimierza Lenina."}, {"title": "Muzeum Lenina w Poroninie", "text": "Lenin w latach 1913-1914 mieszkał w Białym Dunajcu, często przebywając w karczmie Pawła Guta-Mostowego. Po wojnie władze komunistyczne zamieniły karczmę na obiekt muzealny, a przed budynkiem ustawiły pomnik wodza rewolucji październikowej."}, {"title": "Muzeum Lenina w Poroninie", "text": "W kwietniu 1970 r. działacze podziemnej organizacji Ruch z inicjatywy Stefana Niesiołowskiego rozpoczęli przygotowania do podpalenia muzeum za pomocą ładunków z opóźnionym zapłonem oraz wysadzenia w powietrze pomnika Lenina w ramach Akcji \"Poronin\". Ostatecznie postanowiono jedynie spalić muzeum 21 czerwca 1970 r. Operacja się nie powiodła na skutek donosu tajnego współpracownika SB Sławomira Daszuty."}, {"title": "Muzeum Lenina w Poroninie", "text": "W 1990 r. muzeum zlikwidowano, oddając budynek na potrzeby gminnego ośrodka kultury, a pomnik Lenina zdemontowano i wywieziono. Obecnie znajduje się on obok budynku pałacu w Kozłówce (Muzeum Zamoyskich – Galeria Sztuki Socrealizmu). Rzeźba ma otwór w prawym ramieniu, prawdopodobnie powstały przy demontażu pomnika."}, {"title": "Muzeum Lenina w Poroninie", "text": "Wystawa obejmowała okres pobytu Lenina w Krakowie i na Podhalu w latach 1912-1914. W Poroninie odbywały się w latach 1913-1914 spotkania Lenina z rewolucjonistami przyjeżdżającymi z Rosji, działaczami SDPRR. Lenin zamierzał zorganizować tu w 1914 roku szkołę partyjną na wzór szkoły w Lonjumeau pod Paryżem. Miała ona kształcić aktywistów Partii. Jednakże projektowi temu przeszkodził wybuch I wojny światowej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim sporcie reprezentuje USA najlepszy strzelec piłkarskiej reprezentacji Guamu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zachary Pangelinan", "text": "Zachary Pangelinan (ur. 16 czerwca 1988, Hagåtña) – piłkarz, gracz reprezentacji Guamu w piłce nożnej. "}, {"title": "Zachary Pangelinan", "text": "Gra na pozycji pomocnika w reprezentacji Guamu w piłce nożnej i klubie Guam Shipyard (występującym w I lidze Guamskiej). W sezonie 2006 został wicekrólem strzelców swojej ligi z 29 zdobytymi golami. Jego największym sukcesem w reprezentacji jest zdobycie 7 goli podczas dwumeczu eliminacyjnego Pucharu Azji Wschodniej 2008 z Marianami Północnymi. Guam wygrał 3-2 (2 gole Pangelinana) i 9-0 (5 goli)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak konformizm informacyjny wpływa na zachowania i myślenie człowieka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Konformizm informacyjny (informacyjny wpływ społeczny) – jedna z dwóch (obok konformizmu normatywnego) form konformizmu. W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań. "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "W warunkach konformizmu informacyjnego proces myślenia jednostki przebiega ogólnie w ten sposób, że zastanawiając się nad tym jak należy w danej sytuacji postąpić człowiek kieruje swoją uwagę najpierw na obiektywne, fizyczne informacje, a gdy takie są niedostępne lub niedostateczne (niedostatek informacji obiektywnych), obserwuje zachowania innych, które traktuje jako wskazówki. Dochodzi do sytuacji ujednolicenia zachowań w grupie (naśladowania)."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Gdy nie wiem, jaką odpowiedź należy wpisać na teście egzaminacyjnym, będę naśladować moich sąsiadów, zakładając, że lepiej znają odpowiedź na dane pytanie, niż ja. Gdy stoję na przystanku, czekając na autobus i zauważę nagle poruszenie kilku osób, sam zacznę się rozglądać, czy autobus nadjeżdża. Widząc, że większość ludzi nagle w kościele klęka sam uklęknę, mimo że jestem zamyślony i nie zdaję sobie sprawy z tego, jaki moment mszy właśnie nadszedł. W pewnym badaniu wykryto, że po upublicznieniu w mediach informacji o samobójstwie znanej osoby gwałtownie (o 1000%) rośnie liczba samobójstw popełnianych przez ludzi podobnych do danego samobójcy.  Po głośnej walce bokserskiej, relacjonowanej przez media, w której jeden bokser wyraźnie wygrywa z innym (na przykład czarnoskóry z białym), znacząco rośnie ilość bójek ulicznych, w których ofiara jest podobna do przegranego boksera (w tym wypadku do białoskórego) a także liczba zabójstw. Gdy wchodzę do urzędu pierwszy raz i nie wiem jak ustawić się w kolejce, będę obserwować innych ludzi i powielać ich zachowania. Demonstrowanie pewnych zachowań wpływa to, że inni będą je naśladować. Grupy przyjaciół często podejmują podobne zachowania w bliskim czasie (na przykład naśladując sposób opisywania edycji, wyrażając swoje niezadowolenie lub zadowolenie w stosunku do pewnych faktów czy osób). Siedząc przy stole razem z osobami, których wcześniej nie widziałem (na przykład rodziną mojej nowej dziewczyny) i zwyczajów której nie znam, będę skłonny ukradkiem obserwować jaki jest przyjęty wzór zachowania podczas posiłku i powtarzać odpowiednie zachowania."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "W pewnych sytuacjach zachowanie takie może przybierać formę braku reagowania (zobacz też: rozproszenie odpowiedzialności, deindywiduacja), tak jak wtedy, gdy wielu ludzi przechodzi obok leżącego na ulicy człowieka i nikt mu nie pomaga. Ludzie w takiej sytuacji myślą: \"Czy ten człowiek potrzebuje pomocy?\". Na to pytanie nie mogą sobie jednak odpowiedzieć, bo tego nie wiedzą. Jest to więc sytuacja niedostatku informacji obiektywnych, w związku z tym ludzie będą skłonni obserwować zachowania innych i traktować je jako wskazówkę dla siebie, a więc naśladować. \"Gdyby ten człowiek potrzebował pomocy, ktoś już dawno by się nim zajął\" - myślą sobie. W związku z tym przechodzą obok leżącego obojętnie, naśladując zachowania innych (którzy oczywiście naśladują ich). "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "W pewnym badaniu proszono ludzi, aby rozwiązywali test. Po wręczeniu arkusza testowego eksperymentatorka wychodziła do sąsiedniego pomieszczenia, gdzie włączała magnetofon i odtwarzała głosy imitujące jej upadek z krzesła (\"Ojej! nie mogę się ruszyć. Moja noga...\") Jeśli w sali obok test rozwiązywała tylko jedna osoba badana, prawie zawsze wstawała i podchodziła do kantorka (70% badanych), aby sprawdzić, co się stało. Im więcej osób rozwiązywało wspólnie test, tym mniej prawdopodobne było, że ktoś wstanie i pójdzie sprawdzić co stało się w kantorku (jeśli badani pracowali w parach - 20 procent). Jest to sytuacja niepewności, w której nie ma dostatecznych informacji mówiących, co się dzieje. W związku z tym gdy osoba badana jest w pomieszczeniu sama jedynym sposobem dowiedzenia się co się naprawdę dzieje jest pójście do pomieszczenia obok i sprawdzenie. Jeśli w sali jest więcej osób sytuacja niepewności jest rozwiązywana inaczej - badani mogą nawzajem obserwować siebie, a ponieważ w sytuacji niepewności ludzie traktują zachowania innych jako wskazówki o rzeczywistości, to ich bierność innych sprawia, że nikt nie upewnia się co się naprawdę stało. Wszyscy rozglądają się ukradkiem i widzą, że inni nie reagują, więc sami również nie reagują. "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "W innym eksperymencie podczas rozwiązywania testów badacze wpuszczali dym do pomieszczenia poprzez kratki wentylacyjne. Rezultaty były identyczne - im więcej osób było w pokoju, tym mniej prawdopodobne aby ktoś upewnił się co się dzieje. Gdy w pokoju był tylko jeden badany niemal zawsze wstawał i wychodził na korytarz, alarmując o pojawiającym się dymie."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Kolejny eksperyment' pokazał, że jeśli nagłemu atakowi padaczki przygląda się jedna osoba, to w 85 procent przypadków reaguje pomocą. Jeśli w sytuacji było jeszcze dwóch widzów odsetek reagujących spadł do 62 procent. Gdy prócz badanego było jeszcze czterech świadków tylko 31 procent badanych reagowało (zadaniem podstawionych \"świadków\" było po prostu obserwowanie sytuacji)."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Eksperyment ten (i jemu podobne) interesujący jest jeszcze z tego względu, że pokazuje coś nieoczywistego intuicyjnie: im więcej osób tym mniej prawdopodobne, że ktoś będzie reagować, choć wydawałoby się, że powinno być inaczej: im więcej osób tym bardziej prawdopodobne, że jednak ktoś podejmie jakieś działania."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": " Czynniki nasilające skłonność konformizmu informacyjnego "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Niejasność sytuacji – to silny czynnik wpływający na skłonność do wzajemnego naśladowania. Jedno z badań ujawniło, że w naukach społecznych (w których jest trudniej o obiektywne kryterium poprawności badań naukowych i tworzonych teorii) w artykułach naukowych jest o wiele więcej podziękowań recenzentom niż w artykułach odnośnie nauk ścisłych. Jakkolwiek wynik tej zależności można różnie interpretować, to możliwe iż zależy to od większej skłonności do odwoływania się do pewnego rodzaju \"społecznego dowodu słuszności\" w warunkach braku obiektywnych informacji."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "  Niepewność – im bardziej przestraszone, zaniepokojone, zaskoczone są osoby, tym bardziej prawdopodobne, że będą ulegać wpływowi społecznemu (będą posłuszne lub będą zachowywać się jak konformiści). Atak na World Trade Center sprawił, że w USA gwałtownie wzrosła popularność i skłonność do akceptowania działań prezydenta. Wojna, zagrożenie, są sytuacjami, które skłaniają ludzi do zachowań konformistycznych. Jest to wykorzystywane jako metoda manipulacji: dyktatorzy często tworzą iluzoryczne (lub realne) poczucie zagrożenia (wskazują na zagrożenie ze strony np.: terrorystów, Azjatów, Żydów, komunistów, obcego kapitału...), bowiem ubocznym skutkiem takiej manipulacji jest zwiększenie posłuszeństwa i uległości grup społecznych. Zarówno sytuacyjnie wzbudzona niepewność i zagrożenie oraz poczucie zagrożenia i niepewności jako cecha osobowości wpływa na skłonność do podporządkowywania się wpływowi informacyjnemu innych ludzi. "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Sytuacja jest kryzysowa – tragiczne skutki wpływu konformizmu informacyjnego zaobserwować można było między innymi w Jonestown (Gujana). W pewnych sytuacjach może to także przybierać postać psychozy tłumu."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Inni ludzie spostrzegani są jako eksperci – dyktatorzy często używają munduru, który jest przez ludzi kojarzony z autorytetem. Jeśli jednostka jest przekonana, że grupa ludzi, w której przebywa, jest ekspertami w danej dziedzinie, jej skłonność do podporządkowania się i zaakceptowania przekonań tej grupy jest bardzo silna. "}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Artystyczny wyraz mechanizmów konformizmu dał William Golding w powieści Władca much."}, {"title": "Konformizm informacyjny", "text": "Konformizm Eksperyment Sherifa Konformizm normatywny Eksperyment Ascha Eksperyment Milgrama Myślenie grupowe Rozproszenie odpowiedzialności Deindywiduacja"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym osławił się poeta Marcin Molski?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Marcin Molski", "text": "Marcin Molski (ur. w 1751 w Starej Brzeźnicy, zm. w 1822) – polski wojskowy, poeta satyryczny, autor licznych panegiryków, wolnomularz."}, {"title": "Marcin Molski", "text": "Absolwent Szkoły Rycerskiej, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, major Legionów Polskich we Włoszech. W 1806 wziął udział w wojnie przeciwko Prusom. Jeden z najbardziej poczytnych swego czasu poetów Księstwa Warszawskiego.  Był członkiem korespondentem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Był członkiem loży wolnomularskiej Bracia Zjednoczeni w 1820 roku. "}, {"title": "Marcin Molski", "text": "Jego z trudem ukrywany konformizm i zabieganie o łaski każdej władzy zyskały mu w Królestwie Kongresowym bardzo nieprzychylną opinię publiczności. Po Warszawie krążył wówczas wiersz:"}, {"title": "Marcin Molski", "text": "Jakikolwiek jest los Polski,  Zawsze wiersze pisze Molski.  "}, {"title": "Marcin Molski", "text": "Idzie Molski, w ręku oda  Dla Jezusa, dla Heroda,   A za pasem wierszy trzysta  Dla przyszłego Antychrysta.  "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto pod koniec II wojny światowej był rektorem akademickiego kościoła św. Anny w Warszawie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Zygmunt Kozubski (ur. 30 grudnia 1886 w Sieprawiu, zm. 15 kwietnia 1952 we Wrocławiu) – polski ksiądz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dziekan Wydziału Teologii Katolickiej tej uczelni w latach 1926–1927 i 1930–1931."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "W latach 1897–1905 uczył się w krakowskim Gimnazjum św. Anny, następnie studiował w seminarium duchownym, teologię na Uniwersytecie Lwowskim i na Uniwersytecie w Innsbrucku, gdzie w 1911 roku uzyskał doktorat z teologii. W 1909 roku przyjął święcenia kapłańskie."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Po powrocie do kraju pracował jako katecheta w gimnazjum w Gródku Jagiellońskim (1911–1922) i w gimnazjum V we Lwowie (1922)."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Kozubski w 1922 roku prowadził wykłady z socjologii na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, gdzie się habilitował w tymże roku. W 1923 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął pracę jako zastępca profesora teologii moralnej szczegółowej i pastoralnej na Wydziale Teologii Katolickiej Uniwersytetu Warszawskiego. W 1924 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1936 roku – zwyczajnym."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "W czasie okupacji brał udział w tajnym nauczaniu, jako wykładowca teologii moralnej. Pod koniec wojny był rektorem akademickiego kościoła św. Anny. Powstanie warszawskie przeżył w Warszawie, skąd przeszedł przez obóz w Pruszkowie. Po krótkim pobycie w Częstochowie wrócił do Warszawy, gdzie podjął pracę profesora na katedrze teologii moralnej ogólnej i etyki. "}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Zmarł nagle w 1952 roku."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Wolność woli wobec zagadnień snu naturalnego, hipnozy i sugestii, 1924 Fryderyk Nietsche i jego etyka, 1924 Sporty i tańce ze stanowiska etyki, 1927 Problem potomstwa, 1930 Geneza pojęć moralnych, 1930 Podstawy etyki płciowej, 1939 (dalsze wydania w 1947 i 1955) Problem seksualny w ujęciu katolików, 1948 Z dziejów genezy problemu seksualnego, 1949."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Złoty Krzyż Zasługi (1951) Srebrny Krzyż Zasługi (1938) Brązowy Krzyż Zasługi (1938) Medal Pro Ecclesia et Pontifice (1930, Watykan) Godność papieskiego prałata domowego (1934)"}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Urodził się w ubogiej rodzinie chłopskiej, był synem Wojciecha i Marianny z Pilchowskich."}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "W latach 20. i 30. XX wieku mieszkał w Domu Profesorów przy ul. Nowy Zjazd 5 w Warszawie. Należał do Stowarzyszenia Mieszkaniowego Spółdzielczego Profesorów Uniwersytetu Warszawskiego. "}, {"title": "Zygmunt Kozubski", "text": "Po nagłej śmierci we Wrocławiu został pochowany na tamtejszym cmentarzu św. Wawrzyńca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który kantyk przypisywany jest św. Franciszkowi z Asyżu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Pieśń słoneczna, także Pochwała stworzeń − kantyk religijny z XIII wieku, najstarszy zabytek poezji w języku włoskim, modlitwa przypisywana św. Franciszkowi z Asyżu."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Autorstwo św. Franciszka z Asyżu potwierdzają pisma bł. Tomasza z Celano i św. Bonawentury z Bagnoregio. Podstawowe świadectwo autentyczności znajduje się w Kodeksie asysykim z XIII wieku, w którym nad Pieśnią słoneczną kopista umieścił incipit: „Zaczynają się pochwały stworzeń, które błogosławiony Franciszek ułożył na chwałę i cześć Boga, kiedy był chory u św. Damiana”. W jednym z kodeksów z XIV wieku znajduje się informacja, iż kantyk powstał w pałacu biskupa asysykiego podczas choroby. Istnieją teorie dotyczące późniejszych dodatków do pierwotnego dziełka, które nie miało zawierać strofy o „pokoju” i „śmierci”."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Pochwała stworzeń została ułożona na dwa lata przed śmiercią Franciszka, między zimą a wiosną 1225."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Autor pieśni znalazł inspiracje w Biblii, szczególnie w tzw. Pieśni trzech młodzieńców w piecu ognistym. W odróżnieniu od tekstu biblijnego Franciszek brata się ze stworzeniami i żywiołami, nazywając ich „braćmi” i „siostrami”. Braterstwo to dalekie jest jednak od antropomorfizmów. Jedność stworzeń wynika w kantyku Franciszka z odniesienia do wspólnego źródła pochodzenia, jakim jest Stworzyciel. Żywioły tracą w tym świetle swój niszczycielski charakter. Nie jest to świat odrealniony, ale taki, jaki był u zarania dziejów, jaki byłby bez piętna grzechu. Franciszka nie jest w stanie przerazić nawet śmierć. Nawet ona nie może uczynić żadnej krzywdy. Pieśń ta jest śpiewem człowieka uduchowionego, mistyka, w którym ucichły wszelkie konflikty, który zjednoczony jest z całym stworzeniem w oddawaniu czci i chwały Bogu."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Kantyk jest hymnem pochwalnym, w którym wyrażona zostaje pochwała Stwórcy poprzez dostrzeżenie piękna jego stworzeń. Autor przedstawił w nim pozytywny obraz natury, która jest odbiciem piękna i harmonii Boga. W następującej kolejności wymienione zostają elementy natury, żywioły i inne stworzenia: Słońce, Księżyc z gwiazdami, wiatr, powietrze, aura, woda, ogień, Ziemia, przebaczający, śmierć."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "W tekście Pieśni słonecznej znalazł się szereg cytatów biblijnych, zarówno ze Starego jak i z Nowego Testamantu. W wersecie 1. znajduje się wyliczenie przynależnych Bogu aktów czy sposobów oddania czci zaczerpnięte z Apokalipsy świętego Jana - cytat z rozdz. 4 wesety 9 i 11. W wersecie 3. Kantyku zacytowana została starotestamentalna Księga Tobiasza − rozdz. 8 werset 5. W kolejnych wersetach Franciszkowego teksty znajdują się na przemian cytaty z Księgi Daniela i Księgi Psalmów. I tak mamy odpowiednio: werset 5. Kantyku − Ps 148,3; werset 6 − Dn 3,64−65 i Ps 103,13−14; werset 7 − Ps 148,4−5; werset 8 − Dn 3,66 i Ps 77,14; werset 9 − Dn 3,74 i Ps 103,13-14. W wersetach 10. i 11. znajdujemy odwołania do Ewangelii Mateusza  − Mt 6,12 oraz Mt 5,10. W 13. wersecie Kantyku ponownie pojawiają się zapożyczenia z Apokalipsy − Ap 2,11 oraz 20,6. Ostatnie odniesienie biblijne znajduje się w końcowym wersecie 14. i jest to cytat z Księgi Daniela − Dn 3,85."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "Oryginalny tekst w dialekcie umbryjskim: 1Altissimu, onnipotente bon Signore, Tue so le laude, la gloria e l'honore et onne benedictione."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "2Ad Te solo, Altissimo, se konfano, et nullu homo ène dignu te mentouare."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "3Laudato sie, mi Signore cum tucte le Tue creature, spetialmente messor lo frate Sole, lo qual è iorno, et allumini noi per lui. 4Et ellu è bellu e radiante cum grande splendore: de Te, Altissimo, porta significatione."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "5Laudato si, mi Signore, per sora Luna e le stelle: in celu l'ài formate clarite et pretiose et belle."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "6Laudato si, mi Signore, per frate Uento et per aere et nubilo et sereno et onne tempo, per lo quale, a le Tue creature dài sustentamento."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "7Laudato si, mi Signore, per sor'Acqua, la quale è multo utile et humile et pretiosa et casta."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "8Laudato si, mi Signore, per frate Focu, per lo quale ennallumini la nocte: ed ello è bello et iucundo et robustoso et forte."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "9Laudato si, mi Signore, per sora nostra matre Terra, la quale ne sustenta et gouerna, et produce diuersi fructi con coloriti fior et herba."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "10Laudato si, mi Signore, per quelli ke perdonano per lo Tuo amore et sostengono infirmitate et tribulatione."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "11Beati quelli ke 'l sosterranno in pace, ka da Te, Altissimo, sirano incoronati."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "12Laudato si mi Signore, per sora nostra Morte corporale, da la quale nullu homo uiuente pò skappare: guai a quelli ke morrano ne le peccata mortali; 13beati quelli ke trouarà ne le Tue sanctissime uoluntati, ka la morte secunda no 'l farrà male."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "14Laudate et benedicete mi Signore et rengratiate e seruiteli cum grande humilitate."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "1Najwyższy, wszechmocny i dobry Panie, Twoje są uwielbienie, chwała, cześć i wszelkie błogosławieństwo."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "2Tylko Tobie, o Najwyższy, one przynależą, I żaden śmiertelnik nie jest godzien wymieniać Twojego imienia."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "3Pochwalony bądź, mój Panie, ze wszystkimi Twymi stworzeniami, nade wszystko z panem bratem Słońcem, bo jest on lampą dnia i nim rozświetlasz naszą drogę. 4Jakże on piękny, promieniejący i pełen blasku. O Tobie, o Najwyższy, daje nam wyobrażenie."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "5Pochwalony bądź, mój Panie, przez siostrę Księżyc i gwiazdy: stworzyłeś je na niebie, jasne, cenne i piękne."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "6Pochwalony bądź, mój Panie, przez brata Wiatr i przez powietrze, słotę, spiekotę i każdą pogodę, którymi wspierasz wszystkie Twe stworzenia."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "7Pochwalony bądź, mój Panie, przez siostrę Wodę, która jest bardzo użyteczna, i pokorna, i czysta."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "8Pochwalony bądź, mój Panie, przez brata Ogień, który rozświetla mroki nocy: piękny on, radosny, nieprzejednany i silny."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "9Pochwalony bądź, mój Panie, przez matkę naszą Ziemię, która nas żywi i utrzymuje, wydając wszelki owoc, barwne kwiaty i zioła."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "10Pochwalony bądź, mój Panie, przez tych, którzy z miłości do Ciebie przebaczają, znosząc chorobę i niepowodzenia."}, {"title": "Pieśń słoneczna", "text": "11Błogosławieni, którzy zniosą je w pokoju, bo przez Ciebie, o Najwyższy, zostaną nagrodzeni."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która zawodniczka wygrała pierwszą edycję turniej FIS Ladies Winter Tournee?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "1. FIS Ladies Grand Tournee (niem. 1. FIS-LADIES-GRAND-TOURNEE) – edycja FIS Ladies Winter Tournee, przeprowadzona w sezonie 1998/1999 na skoczniach w Niemczech i Austrii. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Początek turnieju nastąpił 7 lutego 1999, podczas zawodów na skoczni w Braunlage. Następnie, 10 lutego 1999 rozegrano konkurs w Baiersbronn, a 13 lutego w Schönwaldzie. Po raz czwarty skoczkinie rywalizowały  17 lutego w Breitenbergu. Turniej zakończył się 19 lutego konkursem na obiekcie w Ramsau. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Pierwszy konkurs wygrała Michaela Schmidt, w trzech kolejnych zawodach zwyciężyła Sandra Kaiser, a ostatnie zmagania wygrała Karla Keck. Pierwszą zwyciężczynią turnieju została Sandra Kaiser, która zdobyła najwięcej punktów w klasyfikacji łącznej FIS Ladies Grand Tournee. Na drugim stopniu podium w generalnej klasyfikacji turnieju stanęła Karla Keck, a na trzecim – Daniela Iraschko."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W cyklu wystartowało łącznie 29 zawodniczek z dziewięciu narodowych reprezentacji, wszystkie zawodniczki zdobyły punkty do klasyfikacji generalnej FIS Ladies Grand Tournee."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Skoki kobiet przed 1999 rokiem nie były tak prestiżową konkurencją jak skoki mężczyzn. Zawodniczki skakały tylko jako przedskoczkinie na różnych zawodach, między innymi: w Turnieju Czterech Skoczni oraz Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1994 w Lillehammer. W 1998 rozegrano pierwsze oficjalne zawody w skokach narciarskich kobiet, a były to nieoficjalne mistrzostwa świata juniorek. Przed pierwszym FIS Ladies Grand Tournee rozgrywane były tylko pojedyncze zawody w skokach narciarskich kobiet. Pierwsza edycja turnieju była zatem pierwszym cyklem poważnych zawodów kobiecych."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Zasady obowiązujące w FIS Ladies Grand Tournee są takie same, jak podczas zawodów Pucharu Świata, czy Pucharu Kontynentalnego."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Wszystkie zawodniczki, które wystartowały w konkursie głównym, otrzymały punkty do klasyfikacji generalnej FIS Ladies Grand Tournee. Do klasyfikacji tej zaliczane były noty punktowe zdobyte przez zawodniczki podczas konkursów."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Skoki oceniane były w taki sam sposób, jak podczas zawodów Pucharu Świata, czy Pucharu Kontynentalnego. Za osiągnięcie odległości równej punktowi konstrukcyjnemu zawodniczka otrzymywała 60 punktów. Za każdy dodatkowy metr uzyskiwała dodatkowo 2 punkty,i analogicznie za każdy metr poniżej punktu K minus 2 punkty. Ponadto, styl skoku i lądowania podlegał ocenie przez pięciu sędziów wybranych przez FIS, którzy mogli przyznać maksymalnie po 20 punktów. Dwie skrajne noty (najwyższa i najniższa) nie wliczane były do noty końcowej."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Konkursy FIS Ladies Grand Tournee w 1999 przeprowadzone zostały na pięciu skoczniach narciarskich – Wurmbergschanze w Braunlage, Große Ruhestein w Baiersbronn, Adlerschanze w Schönwald, Baptist-Kitzlinger-Schanze w Breitenbergu oraz Mattenschanze w Ramsau. Wszystkie obiekty były skoczniami normalnymi."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Głównymi dyrektorami konkursów w ramach FIS Ladies Grand Tournee byli kolejno: Hannes Westphal, Hans-Georg Schmidt, Helmut Weinberger oraz Paul Ganzenhuber. Sędzią technicznym podczas pierwszego konkursu w Braunlage był Räto Wohlwend, a jego asystentem – Jerzy Bielawa. W zawodach na skoczni Adlerschanze sędzią technicznym był Hans Pressl, a asystował mu Wilfried Birkenstamm. W następnym konkursie funkcję sędziego technicznego sprawował ponownie Hans Pressl, a jego pomocnikiem był Alois Uhrmann. W ostatnim konkursie – w Ramsau, przedstawicielem z ramienia FIS był Walter Hofer, natomiast sędzią technicznym Ueli Forrer, a jego asystentem – Sandro Dalle-Ave"}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W poniższej tabeli znajduje się zestawienie wszystkich sędziów, którzy oceniali styl skoków podczas konkursów FIS Ladies Grand Tournee 1999 wraz z zajmowanymi przez nich miejscami na wieży sędziowskiej."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Pierwszy z konkursów, przeprowadzony w ramach FIS Ladies Grand Tournee, odbył się na obiekcie normalnym w Braunlage. W pierwszej serii konkursowej żadnej zawodniczce nie udało się uzyskać odległości powyżej punktu konstrukcyjnego. Najbliżej osiągnięcia tego wyniku była Michaela Schmidt, która oddała najdłuższy skok pierwszej serii (71,0 m). Drugą odległość serii uzyskała Karla Keck (69,0 m) i plasowała się na drugim miejscu. Trzecie miejsce po pierwszej serii zajmowała natomiast Daniela Iraschko po skoku na 65,5 metra. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "7 lutego w Braunlage były następujące warunki: temperatura wynosiła ok. –4,0 °C i występowały lekkie opady śniegu. Pomimo tego druga seria nie została przeprowadzona i dlatego kolejność po pierwszej serii została uznana za ostateczną –zwyciężczynią zawodów została Michaela Schmidt, drugie miejsce zajęła Karla Keck, a trzecia była Daniela Iraschko."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Podczas treningu przed zawodami Michaela Schmidt, zwyciężczyni z Braunlage, odniosła kontuzję i musiała zrezygnować ze startu w następnych konkursach serii."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Drugimi zawodami rozegranymi w ramach FIS Ladies Grand Tournee był konkurs w Baiersbronn. W pierwszej serii żadnej zawodniczce nie udało się przekroczyć punktu konstrukcyjnego skoczni Große Ruhestein, umiejscowionego na 85. metrze. Najdłuższe odległości uzyskały: Austriaczka Sandra Kaiser i Szwedka Heleną Olsson – obie skoczyły po 83,5 metra. Kaiser otrzymała noty sędziowskie po 16 punktów, a Olsson po 18 punktów i w efekcie to reprezentantka Szwecji była liderką po pierwszej serii. Na trzecim miejscu plasowała się Austriaczka Eva Ganster. Wszystkie zawodniczki które plasowały się w pierwszej trójce, uzyskały notę wyższą niż 100 punktów."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W drugiej serii najbliżej osiągnięcia punktu konstrukcyjnego była Sandra Kaiser, która uzyskała 84,5 metra i powiększyła przewagę nad drugą Heleną Olsson. Karla Keck dzięki drugiej odległości w serii finałowej (81,0 m), awansowała na trzecie miejsce i tym samym wyprzedziła Evę Ganster."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "13 lutego w Schönwaldzie panowały następujące warunki atmosferyczne do oddawania skoków: duże opady śniegu oraz wiatr od 3 do 5 metrów na sekundę, przy temperaturze –10,0 °C, pozwoliły na przeprowadzenie dwuseryjnego konkursu skoków."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W pierwszej serii najdłuższy skok oddała Austriaczka Sandra Kaiser, która uzyskała 80 metrów, jednak dzięki lepszym notom za styl wyprzedziła ją jej rodaczka Daniela Iraschko, która skoczyła pół metra bliżej. Trzecia po pierwszej serii była Eva Ganster, która traciła 1,5 punktu do pierwszej zawodniczki. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W drugiej serii najdalej lądowała Amerykanka Karla Keck (82,0 m), dzięki czemu awansowała na drugą pozycję w klasyfikacji konkursu. O 1,5 metra bliżej skoczyła Sandra Kaiser, która wygrała konkurs, natomiast prowadząca po pierwszej serii – Daniela Iraschko po krótszym skoku spadła na trzecią pozycję."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W ostatnim niemieckim konkursie rozegranym w Breitenbergu, panowały następujące warunki do oddawania skoków – 0 °C, zachmurzenie i opady śniegu."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W pierwszej serii konkursowej Sandra Kaiser i Helena Olsson przekroczyły punkt konstrukcyjny, uzyskując odpowiednio 78 i 77,5 metra. Trzecią odległość uzyskały ex aequo Eva Ganster i Izumi Yamada (70,5 m). Liderką po pierwszej rundzie była Kaiser, na drugim miejscu plasowała się Olsson, a na trzecim – Ganster."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W serii finałowej większości zawodniczek udało się osiągnąć lepsze rezultaty niż w pierwszej serii. Wśród nich była między innymi Eva Ganster, która uzyskała względem pierwszej serii cztery metry lepszy rezultat, dzięki czemu awansowała na drugie miejsce w klasyfikacji końcowej zawodów. Słabszą próbę zaliczyła Helena Olsson i w wyniku tego spadła na trzecie miejsce, pomimo że w pierwszej rundzie miała ponad 12 punktów przewagi nad Austriaczką. Zawody wygrała prowadząca po pierwszej serii Sandra Kaiser."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Ostatni konkurs w Ramsau, został rozegrany na dwa dni przed mistrzostwami świata w narciarstwie klasycznym. W związku z powyższym, delegatem z ramienia FIS był Walter Hofer, który obserwował przebieg zawodów. Podczas rywalizacji panowały następujące warunki do skakania – temperatura powietrza wynosiła +0,3 °C, a temperatura śniegu –0,8 °C, występowały też opady śniegu."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "W pierwszej serii konkursowej jedna zawodniczka – Karla Keck uzyskała dodatnią notę punktową za osiągnięty dystans, pozostałe zawodniczki uzyskały punkty ujemne. Keck osiągnęła 68,5 metra, co było najlepszym wynikiem serii, drugi skoki pod względem odległości uzyskała Sandra Kaiser (64,0 m), a trzeci – Kristin Schmidt (59,0 m), która jednak, z powodu not sędziowskich po 16 punktów, przegrała z Evą Ganster, która skoczyła pół metra bliżej. Kolejność po pierwszej serii wyglądała zatem następująco: Keck, Kaiser, Ganster."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Druga seria nie została rozegrana, w związku z czym wyniki po pierwszej serii, zostały uznane za wyniki ostateczne."}, {"title": "FIS Ladies Grand Tournee 1999", "text": "Poniżej znajduje się końcowa klasyfikacja FIS Ladies Grand Tournee 1999 po przeprowadzeniu pięciu konkursów. Łącznie, w tej edycji FIS Ladies Grand Tournee sklasyfikowanych zostało 29 zawodniczek z 9 państw."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "wizerunek której japońskiej poetki z czasów epoki Meiji znajduje się na współczesnym japońskim banknocie 5000 jenów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "– pseudonim literacki japońskiej pisarki i poetki z czasów epoki Meiji, właśc. , znanej również jako ."}, {"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "Urodziła się w 1872 w Uchisaiwai (obecnie część tokijskiej dzielnicy Chiyoda), jako druga córka i piąte dziecko w rodzinie samurajskiej klasy społecznej. Jej rodzina miała sklep, w którym mała Natsuko uwielbiała przesiadywać, przeglądając ilustrowane książki. Ojciec, osoba ambitna, od początku zauważył jej wyjątkowe zainteresowanie literaturą i całkowicie je aprobował. Ze strony matki, która uważała, że kobieta musi przede wszystkim potrafić szyć,  i prowadzić gospodarstwo, nie znalazła jednak zrozumienia dla swojej pasji i w wieku jedenastu lat, pomimo dobrych wyników w nauce w szkole podstawowej i zachęt ojca do jej kontynuowania, zdecydowała się przerwać edukację. O wyborze napisała później w swoim pamiętniku: \"Ta decyzja śmiertelnie mnie zasmuca, ale rzuciłam szkołę\"."}, {"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "W wieku 14 lat powróciła do nauki dzięki ojcu, który zapisał ją do szkoły Hagino-ya, która uczyła kaligrafii, literatury klasycznej, a przede wszystkim japońskiej poezji tzw. . Akademia Hagino-ya, była szkołą elitarną, w której uczyło się ponad tysiąc dzieci z japońskiej szlachty, a nawet rodziny cesarskiej. Pilność i talent Natsuko zostały zauważone i została wybrana asystentką jednego z wykładowców."}, {"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "Gdy miała piętnaście lat, w wyniku choroby zmarł jej najstarszy brat i Natsuko zmuszona była ponownie przerwać naukę. Dwa lata później odszedł podupadający na zdrowiu ojciec, sklep przestał przynosić dochody, a ponieważ pomiędzy matką a synami stosunki nie układały się najlepiej, we trzy (z matką i młodszą siostrą) pozostały same, zarabiając na życie szyciem, z trudem wiążąc koniec z końcem i pomału wyprzedając pozostały majątek."}, {"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "W swoich planach miała jednak ambitniejsze zajęcie – chciała zostać pisarką. Zachęcona sukcesem literackim odniesionym przez koleżankę ze szkoły, rozpoczęła swe pierwsze prace literackie pod okiem, poznanego dzięki znajomym, dziennikarza Tohsui Nakahara. Wkrótce udało jej się opublikować kilka krótkich form w gazetach i czasopismach. Po nieudanej próbie otworzenia sklepu ze słodyczami, poświęciła się całkowicie pisarstwu, przyjmując pseudonim Ichiyō. Ten okres jej życia zaowocował ważnym dla japońskiej literatury tytułem , powieści, która doczekała się późniejszych ekranizacji w 1924 oraz w 1955 roku. Po pierwszym sukcesie, szybko zaczęła tworzyć kolejne książki, w większości opowiadające o życiu codziennym kobiet w Japonii tamtych czasów. W ten sposób powstały takie dzieła jak , czy . Z czasem jej styl stał się mniej romantyczny i bardziej realistyczny. Być może było to związane z pogarszającą się jej sytuacją finansową."}, {"title": "Ichiyō Higuchi", "text": "Ichiyō zmarła na gruźlicę w wieku 24 lat, pozostawiając po sobie dorobek składający się m.in. z kilku tysięcy wierszy, kilku esejów, dwudziestu jeden powieści i wieloczęściowych pamiętników."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym opierała się gospodarka dawnego angielskiego hrabstwa Westmorland?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Westmorland", "text": "Westmorland (dawniej Westmoreland) – hrabstwo historyczne i kraina w północno-zachodniej Anglii. Westmorland pełniło funkcję hrabstwa administracyjnego w latach 1889-1974, kiedy to zostało włączone, wraz z sąsiądującym hrabstwem Cumberland oraz fragmentami hrabstw Lancashire i Yorkshire, do nowo utworzonego hrabstwa Kumbria. Powierzchnia hrabstwa w 1971 roku wynosiła 2043 km², a liczba ludności – 72 041. Historyczną stolicą hrabstwa było Appleby (obecnie Appleby-in-Westmorland), a w latach 1889-1974 miasto Kendal."}, {"title": "Westmorland", "text": "Na północy Westmorland graniczyło z hrabstwem Cumberland, na północnym wschodzie z hrabstwem Durham, na wschodzie z Yorkshire, natomiast na południu i zachodzie z Lancashire. Do hrabstwa należał niewielki fragment wybrzeża zatoki Morecambe, zlokalizowany pomiędzy należącą do Lancashire krainą Furness a właściwą częścią hrabstwa, oddzielonych tąż zatoką."}, {"title": "Westmorland", "text": "Zachodnia część hrabstwa Westmorland obejmowała fragment górzystej Krainy Jezior (ang. Lake District), podczas gdy na wschodzie hrabstwo rozciągało się przez rozległą dolinę rzeki Eden po pasmo Gór Pennińskich. W południowej części hrabstwa niskie wzgórza poprzecinane dolinami stopniowo przechodziły w nadmorską nizinę."}, {"title": "Westmorland", "text": "Hrabstwo Westmorland, którego początki sięgają XII wieku, charakteryzowało się niewielkim zaludnieniem. Zamieszkująca je ludność zajmowała się głównie wypasem owiec. Rozgrywające się w średniowieczu walki graniczne pomiędzy Anglikami a Szkotami co pewien czas dewastowały ziemie należące do hrabstwa, które nie odegrało większej roli w dalszej historii Anglii. Z czasem miasto Kendal stało się ważnym ośrodkiem włókiennictwa oraz handlu wełną. Na początku XIX wieku angielscy poeci jezior (William Wordsworth, Samuel Taylor Coleridge oraz Robert Southey) spopularyzowali Krainę Jezior. Budowa pierwszych linii kolejowych sprzyjała rozwojowi turystyki, skoncentrowanej głównie wokół miast Kendal i Windermere, która do dnia dzisiejszego pozostaje dla regionu istotną gałęzią gospodarki. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie odbyły się pierwsze w historii amatorskie walki bokserskie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lillie Bridge Grounds", "text": "Lillie Bridge Grounds – nieistniejący obiekt sportowy w Londynie, na którym odbywały się głównie zawody lekkoatletyczne, kolarskie oraz mecze krykietowe. W 1873 roku na Lillie Bridge rozegrano mecz finałowy Pucharu Anglii w piłce nożnej pomiędzy Wanderers a Oxford University."}, {"title": "Lillie Bridge Grounds", "text": "Lillie Bridge otwarto w latach sześćdziesiątych XIX wieku. Znajdował się w odległości ok. 300 metrów od miejsca, w którym położony jest dziś stadion Stamford Bridge."}, {"title": "Lillie Bridge Grounds", "text": "W 1867 roku na Lillie Bridge odbyły się pierwsze w historii amatorskie walki bokserskie. W latach 1869–1872 swoje mecze rozgrywał tam zespół krykietowy Middlesex CCC."}, {"title": "Lillie Bridge Grounds", "text": "Z obiektu korzystały także lekkoatletyczne kluby Amateur Athletic Club, London Athletic Club oraz Civil Service Athletic Club. W 1876 roku Marshall Brooks pobił na nim rekord świata w skoku wzwyż, skacząc 1 m 90,5 cm (6¼ stopy); wtedy to po raz pierwszy przekroczono wysokość 6 stóp (1 m 83 cm)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakim odznaczeniem należy być wyróżnionym, aby po swoim nazwisku można umieszczać litery „AAM”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Australian Antarctic Medal", "text": "Australian Antarctic Medal (Australijski Medal Antarktyczny; AAM) – australijskie odznaczenie cywilne, ustanowione 2 czerwca 1987 i przyznawane za znaczące dokonania naukowe w dziedzinie badań antarktycznych. W Australii zastąpiło ono brytyjski (obowiązujący także w pozostałych krajach Wspólnoty) Polar Medal.  Osoby odznaczone tym medalem mają prawo umieszczać po swoim nazwisku litery \"AAM\". Medale są nadawane corocznie 21 czerwca – w dzień przesilenia zimowego na południowej półkuli."}, {"title": "Australian Antarctic Medal", "text": "Medal mogą otrzymać osoby nie posiadające obywatelstwa australijskiego, ale zasłużone dla australijskich badań w Antarktyce. Odznaczenie może być nadane pośmiertnie."}, {"title": "Australian Antarctic Medal", "text": "Oznaka medalu ma kształt oktagonu wykonanego z nowego srebra, z sześciokątnym ornamentem przedstawiającym płatek śniegu (kryształek lodu) przymocowanym do zawieszki. Na awersie medalu widnieje południowa półkula ziemska z Australią i Antarktydą. Wokół niej napis: FOR OUTSTANDING SERVICE IN THE ANTARCTIC (ZA WYBITNĄ SŁUŻBĘ W ANTARKTYCE). Na rewersie widnieje pochylona postać polarnika w zamieci śnieżnej, trzymającego czekan. W tle widać zabudowania Chat Mawsona (''Mawson's Huts) – pierwszej australijskiej bazy polarnej z początków XX w."}, {"title": "Australian Antarctic Medal", "text": "Medal jest zawieszony, poprzez prostokątną zawieszkę, na wstążce (szer. 32 mm) o barwie śnieżnobiałej, która łagodnie (poprzez cieniowanie) przechodzi w dwa wąskie granatowe paski na krawędziach."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego duński fotograf Kristian Hude nie kolekcjonował znaczków pocztowych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kristian Hude", "text": "Kristian Hude (właśc. Kristian Ludvig von der Hude, ur. 16 sierpnia 1864 w Roskilde, zm. 28 grudnia 1929 w Roskilde) – duński fotografik dokumentujący dziedzictwo narodowe Danii i życie duńskiej biedoty miejskiej na przełomie XIX i XX wieku. "}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Kristian Hude był drugim synem (i czwartym dzieckiem) adwokata Sofusa Valdemara von der Hude (1830-1899) i jego żony Johanne z domu Tulinius. Urodził się w 1864, w dwa lata po przeprowadzce rodziny do Roskilde, gdzie jego ojciec otrzymał stanowisko rejenta. Wychowywał się wraz ze swym rodzeństwem: starszą siostrą Anną (historyczką, pierwszą Dunką, która zdobyła doktorat), starszym bratem Karlem (który został znanym lingwistą i wykładowcą uniwersyteckim), starszą siostrą Johanne i młodszym bratem Svenem, który został aptekarzem w Nowym Jorku). Kristian ukończył lokalne gimnazjum, tzw. szkołę katedralną (Katedralskole), gdzie okazał się zdolnym uczniem, plasując się na drugim miejscu w klasie. Po zdaniu matury w 1881 rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie Kopenhaskim. Zamieszkał w renomowanej bursie studenckiej Regensen. Od nauki bardziej pociągało go życie studenckie i działalność polityczna w lewicowych organizacjach studenckich. Po relegowaniu w 1888 z bursy za inspirowanie i aktywny udział w znieważeniu pochodu studenckiego podczas obchodów srebrnego jubileuszu panowania Chrystiana IX, Hude stał się tzw. wiecznym studentem. Nigdy nie ukończył studiów, zadowalając się tytułem \"kandydata nauk filozoficznych\"."}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Porzuciwszy studia, Hude zaczął poszukiwać pracy. Z nieukończonymi studiami humanistycznymi najbardziej oczywistym wyborem okazała się posada nauczyciela domowego. W latach 1894-1896 nauczał w Brøderup na Bornholmie, przenosząc się następnie bliżej domu rodzinnego, do Lorup k. Sorø, gdzie pracował ok. 1896-1897. W tym okresie zainteresował się fotografią, która z początku była dla niego niczym więcej niż zwykłym hobby. Hude kupił aparat fotograficzny i każdą niedzielę spędzał przemierzając okoliczne wsie i miasteczka, fotografując zabytkowe kościoły. Wkrótce miało się okazać, że jego hobby stanie się także jego powołaniem. Podczas wakacji Hude fotografował swoje rodzinne miasto, Roskilde, zaczynając od lokalnej katedry. W 1894 zastrzegł sobie prawa autorskie do czterech fotografii katedry i miasta Roskilde. Pomimo popularności, jaką się cieszył jako nauczyciel, Hude postanowił porzucić tę profesję dla swojej nowej pasji, z której postanowił uczynić także źródło swego utrzymania."}, {"title": "Kristian Hude", "text": " Nauka rzemiosła i działalność zawodowa "}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Po rozstaniu się z zawodem nauczycielskim Hude nawiązał kontakt z nadwornym fotografem, Peterem Elfeltem, u którego pobierał nauki profesjonalnego fotografowania. W 1899 powrócił do Roskilde, gdzie osiadł już na stałe. Początkowo zamieszkał przy ul. Skomagergade 19, później przeniósł się do nieistniejącego już domu przy ul. Algade 26, gdzie mieszkał do 1912. Tam też miał swoją pracownię, chociaż nie było to atelier fotograficzne, a jedynie proste pomieszczenie, w którym znajdował się jego warsztat fotograficzny. Hude, w odróżnieniu od współczesnych mu fotografów, interesował się artystycznym fotografowaniem duńskiego dziedzictwa narodowego, a później także dokumentowaniem życia biedoty miejskiej w Danii. Do swych fotografii niemal zawsze, jako sztafażu, używał mieszkańców czy przypadkowo spotkanych przechodniów. Nigdy nie zajmował się fotografią portretową, która stanowiła zazwyczaj źródło utrzymania większości ówczesnych fotografów w Danii. Z powodu nikłego zainteresowania fotografią artystyczną, dokumentującą architekturę duńskich miast i wsi, pierwsze lata działalności Hudego były dla niego dosyć trudne. Fotograf, objuczony ciężkim sprzętem fotograficznym i szklanymi kliszami, na których utrwalał obrazy odchodzącej Danii, pieszo przemierzał kraj wzdłuż i wszerz, dokumentując wygląd licznych świątyń, zamków, pałaców i innych obiektów. Z powodu skromnych dochodów prowadził spartański tryb życia, oszczędzając na wydatkach na noclegi i pożywienie. Jak sam się wyraził:"}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Tylko w lecie 1910 Hude odwiedził i sfotografował ok. 300 kościołów, 90 dworów i 20 miast. Pokłosiem jego wakacyjnych wędrówek po kraju była kolekcja ponad 6000 szklanych klisz, dokumentujących architekturę Danii na pocz. XX w. Przełom w zawodowej działalności Hudego nastąpił po poznaniu Jacoba Kornerupa, historyka sztuki, który umożliwił fotografowi nawiązanie kontaktów z Muzeum Narodowym i Muzeum Artystyczno-Przemysłowym w Kopenhadze. Obydwie instytucje prędko zainteresowały się fotografiami Kristiana Hude, który został de facto ich oficjalnym fotografem. Muzeum Narodowe wystawiło mu także specjalny dokument, który otwierał przed fotografem bramy wszystkich zamków i pałaców, znajdujących się w prywatnych rękach. Prace artysty znalazły także uznanie kręgów zawodowych. Periodyk „Architekten” tak oceniał kunszt fotograficzny Hudego w 1910:"}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Pracami artysty zainteresowały się także zagraniczne muzea, domy wydawnicze, architekci, artyści, a także osoby prywatne. Wiele ze swych fotografii Hude sprzedał duńskim i niemieckim wydawnictwom. W samych Niemczech pewien odbiorca zakupił ponad 3000 zdjęć fotografa z Roskilde, a zdjęcia, których autorem był Hude, ilustrują znakomitą większość wydanej w 1914 w Monachium pracy dr. Edwina Redsloba o dawnej duńskiej architekturze pt. Architektur und Kunstgewerbe in Alt Dänemark. W Danii wielki leksykon geograficzny kraju pt. Danmark, autorstwa Trapa, został zilustrowany fotografiami artysty, jedynego, który wówczas mógł dostarczyć materiał ikonograficzny, dokumentujący miasta i zabytki na terenie całej Danii. W samym Roskilde w 1904 rada miejska zleciła fotografowi wykonanie fotograficznych reprodukcji starych obrazów, rycin i fotografii, dokumentujących życie miasta w latach wcześniejszych, by w ten sposób zachować je dla potomności. W marcu 1905 urządzono wystawę fotografii w miejscowym ratuszu. W 1919, w zamian za przekazanie placówce negatywów swoich prac, Hude otrzymał roczną państwową pensję w wysokości 800 koron, co umożliwiło mu skupienie się na swojej pracy bez konieczności zabiegania o środki na prowadzenie dalszej działalności. Wcześniej, w 1912, artysta przeprowadził się do niewielkiego domu przy ul. Klostervang 21, wzniesionego częściowo według własnego projektu. Przy skromnych dochodach fotografa budowa domu była możliwa dzięki darowi oszczędności, który Hude wyniósł z domu rodzinnego. Jego nowy dom stał się małym muzeum, gdzie Hude gromadził wszelakie przedmioty, często dosyć przypadkowe, które sam uznał za godne kolekcjonowania. Pośród nich była kolekcja skarbonek (obecnie w Muzeum Roskilde), które kupował w różnych krajach, oraz wiele innych osobliwości antykwarycznych. Jedyną dziedziną kolekcjonerstwa, którą fotograf gardził, była filatelistyka. Znany ze swego dosadnego języka, Hude tak kiedyś wypowiedział się o swym stosunku do filatelistyki: "}, {"title": "Kristian Hude", "text": "W ostatnich latach życia zajęty był myślą utworzenia w Roskilde muzeum, któremu zapisał w testamencie część swojej kolekcji. Klisze fotograficzne, które nie zostały wcześniej przekazane do Muzeum Narodowego w Kopenhadze, trafiły do właściciela księgarni w Roskilde, Andreasa Flensborga, który odkupił je od Hudego na krótko przed śmiercią fotografa. Spadkobiercy Flensborga przekazali je Archiwum Historycznemu w Roskilde."}, {"title": "Kristian Hude", "text": " Życie osobiste i ostatnie lata "}, {"title": "Kristian Hude", "text": "Kristian Hude nigdy się nie ożenił i mieszkał samotnie. Utrzymywał przyjacielskie kontakty z wieloma osobistościami z kręgów artystycznych Roskilde, m.in. z prozaikiem Gustavem Wiedem, z którym łączyło go zamiłowanie do fotografii. W jednej z książek, podarowanych Hudemu przez Wieda, pisarz pozostawił następującą dedykację:"}, {"title": "Kristian Hude", "text": "W drugi dzień Bożego Narodzenia 1929 Hude poczuł się niedobrze i z polecenia swego lekarza został przewieziony do szpitala NMP w Roskilde, gdzie w dwa dni później zmarł na zawał serca, nie odzyskawszy przytomności. Fotograf już wcześniej cierpiał na nieuleczalną chorobę nerwową, która doprowadziła do paraliżu nóg i uniemożliwiała mu w ostatnich latach życia samodzielne poruszanie się. Kristian Hude został pochowany na cmentarzu Gråbrødre kirkegård w Roskilde, obok swego ojca. Nagrobek został rozebrany w 1947wg zapisu w rejestrze cmentarnym uzyskanym w zarządzie cmentarza."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego klimat w północnej Afryce jest bardziej ekstremalny niż w południowej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Klimat Afryki", "text": "Klimat Afryki – Afryka znajduje się w strefach klimatów gorących, bardzo gorących oraz lokalnie umiarkowanych. Na kontynencie występuje znaczne zróżnicowanie warunków klimatycznych. Położenie po obu stronach równika powoduje, iż teoretycznie północ oraz południe mają identyczny klimat. Jednakże rozciągłość południkowa na północy sprawia, że wewnątrz Sahary tworzy się klimat kontynentalny. Dzięki zwartej linii brzegowej duże znaczenie mają prądy morskie. "}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "W Afryce według podziału Koppena znajdują się następujące strefy klimatyczne: wszystkie gorące, wszystkie bardzo gorące oraz niektóre podstrefy klimatu umiarkowanego, nawet lokalnie klimat umiarkowany, oceaniczny chłodny. Natomiast według podziału Okołowicza i Martyn Afryka leży w strefach: I – okołorównikowa, II – zwrotnikowa (na północy prowincja: 5a – śródziemnomorska i 5c – saharyjsko-arabska; na południu prowincja: 4a – afrykańsko-madagaskarska). W regionalizacji Alisowa i Sorkiny w Afryce można wyróżnić strefy: równikową, podrównikową, zwrotnikową i podzwrotnikową."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Afryka posiada symetryczne względem równika strefy klimatyczne. Ze względu jednak na znaczną rozciągłość północnej części występuje tam klimat typowo kontynentalny, który nie występuje na południu. Zwarta linia brzegowa powoduje, że dużą rolę ogrywają prądy morskie. Kolejnym powodem zróżnicowania klimatu są przeszkody orograficzne, szczególnie odczuwalne w Wielkich Rowach Afrykańskich."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Afryka znajduje się zarówno na półkuli północnej, jak i południowej, co powoduje, że w lipcu w północnej części jest lato, zaś w południowej zima, natomiast w styczniu sytuacja jest odwrotna."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "W lipcu najwyższe temperatury notowane są na Saharze, gdzie w syneklizie Taudan wieloletnia średnia lipca wynosi ponad +36 °C. A skrajne temperatury najcieplejszego momentu dnia wynoszą nawet do +57 °C. Podobnie wysoka temperatura średnia jest notowana w Egipcie nad Morzem Czerwonym, jednakże tam dzienna amplituda temperatury jest niższa. Najniższe temperatury w lipcu są notowane w RPA, gdzie średnia miesięczna temperatura spada poniżej +10 °C."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "W styczniu temperatury w Afryce są bardziej wyrównane. Najwyższe są notowane na wschodnim wybrzeżu, w Ghanie oraz w południowej części Madagaskaru (ponad +28 °C). Na większości terenów jest pomiędzy +20 °C a +28 °C Na Saharze temperatura spada do poniżej +12 °C, a lokalnie we wschodniej części Maroka do mniej niż +4 °C."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Najwyższa maksymalna średnia miesięczna temperatura występuje na Saharze, szczególnie w zachodniej części interioru, natomiast najniższa minimalna średnia miesięczna temperatura występuje w górach w pobliżu Pretorii, w RPA."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "W Afryce występują znaczne kontrasty wilgotnościowe. Występują rejony zarówno bardzo wilgotne, jak i skrajnie suche. Podobne różnice są w występowaniu zachmurzenia. W styczniu nad Saharą zachmurzenie nie przekracza 10–30%, co przekłada się na wilgotność powietrza w ciągu dnia poniżej 20%. W lipcu obszar o niskiej wilgotności jest wprawdzie mniejszy, jednakże powietrze nocą jest również suche. Jest to niekorzystne dla organizmów tam przebywających. W strefie równikowej z kolei zachmurzenie wynosi ponad 80% przez cały rok, a lokalnie nawet ponad 90%. Powoduje to codzienne ulewne deszcze i wilgotność wynoszącą ponad 90%."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Rozkład opadów jest zbliżony do rozkładu wilgotności i zachmurzenia. Największa średnia suma roczna opadów występuje nad Zatoką Gwinejską – ponad 4000 mm, natomiast najmniej na Pustyni Libijskiej – poniżej 10 mm. Lokalnie największe opady w miejscu zamieszkanym są notowane w Konakry (4341 mm rocznie), natomiast ogółem na zachodnich stokach Kamerunu (10 500mm), podczas gdy najniższe w Al-Kufra w Libii (9 mm rocznie)."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Najwięcej opadów jest notowanych w październiku, kiedy na sawannie na półkuli północnej jest pora deszczowa, natomiast najmniej w lipcu."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Położenie Afryki w niskich szerokościach geograficznych powoduje, iż na kontynencie występuje zjawisko górowania słońca, co przekłada się na znacznie wyższe usłonecznienie możliwe (teoretyczne) niż ma to miejsce na wyższych szerokościach (np. w Europie)."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Ciśnienie w Afryce jest przeważnie wyższe niż w Europie. W styczniu nad południową i środkową Afryką znajduje się słaby, ale rozległy ośrodek niskiego ciśnienia (Niż Południowoafrykański) mający ciśnienie poniżej 1008 hPa. Ośrodek ten jest otoczony przez trzy oceaniczne ośrodki wysokiego ciśnienia. W lipcu niż ten przechodzi nad południową Azję, gdzie zajmuje mniejszą powierzchnię, jednak ma niższe wartości ciśnienia nawet poniżej 1000 hPa."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Afryka znajduje się w strefach pasatów podzwrotnikowych oraz strefie wiatrów monsunowych oraz równikowych wiatrów zachodnich. Pasaty w Afryce wieją ze strefy zwrotnikowej do osi równikowej, która to nie jest stała i zależy od pory roku. W styczniu (w położeniu najbardziej południowym) jej przebieg wygląda następująco: na zachodzie, w pobliżu południowego wybrzeża Zatoki Gwinejskiej, w okolicy 20°E oś skręca na południe w pobliżu 25°E oś znajduje się już w okolicy równoleżnika 15°S, po czym biegnie na wschód do Madagaskaru. W lipcu natomiast przebiega w pobliżu równoleżnika 20°N schodząc na południe w pobliżu wybrzeży."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Na klimat w Afryce wpływ mają również prądy morskie. Afryka leży pomiędzy trzema wielkimi wirami oceanicznymi: Wielkim Wirem Atlantyku Północnego, Wielkim Wirem Atlantyku Południowego i Wielkim Wirem Oceanu Indyjskiego. Układ ten powoduje, iż wzdłuż wybrzeży Afryki płyną prądy: Prąd Kanaryjski (zimny), Prąd Gwinejski (ciepły), Prąd Benguelski (zimny), Prąd Agulhas (ciepły), Prąd Mozambicki (ciepły) i Prąd Somalijski (zmienny okresowo). Prądy te schładzają północną i południową część wybrzeża Atlantyku, natomiast nagrzewają centralną. Zaś na Oceanie Indyjskim powodują nagrzewanie wybrzeża. W przypadku Somalii zmienny Prąd Somalijski powoduje zmniejszenie amplitudy, gdyż latem jest prądem zimnym, a zimą ciepłym."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Bariery orograficzne mają niewielkie znaczenie w Afryce, gdyż dominującym typem ukształtowania powierzchni są rozległe wyżyny o wyraźnych krawędziach opadających ku wybrzeżom. Ku wewnętrznym kotlinom wyżyny opadają pod małym kątem. Niziny mają charakter niecek. Góry znajdują się na północy (Atlas) i południu (Góry Smocze), znaczne nierówności występują również na Wyżynie Abisyńskiej. Jedyne większe bariery orograficzne znajdują się na wschodzie w rejonie Wielkich Rowów Afrykańskich."}, {"title": "Klimat Afryki", "text": "Granica wieloletniego śniegu na Kilimandżaro występuje powyżej 4800 m n.p.m. Jest to najwyższa granica wiecznego śniegu na świecie. Niższa jest ona na Ruwenzori – 4100 m. Trzecim szczytem, na którym występują lodowce jest Kenia, gdzie granica wiecznego śniegu wynosi 3950 m."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyim głosem mówi w polskiej wersji językowej główny bohater gry Afterfall: InSanity?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Afterfall: InSanity", "text": "Afterfall: InSanity (poprzednio: Bourgeoisie: Pearl of the Wastelands, Rascal lub po prostu Afterfall) – gra komputerowa z gatunku survival horror stworzona przez polskie studio Intoxicate Studios i wydana 25 listopada 2011 roku na platformę Microsoft Windows. W lutym 2013 roku ma się ukazać zawartość do pobrania o nazwie Dirty Arena, dodająca tryb przetrwania, w którym gracz będzie musiał odpierać kolejne fale przeciwników, a także port gry na Xboksa 360. W produkcji jest kontynuację o nazwie Afterfall: Pearl of the Wasteland."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "Akcja gry toczy się w roku 2035 w postapokaliptycznym świecie zniszczonym przez trzecią wojnę światową. Bohaterem gry jest Albert Tokaj, członek zespołu medycznego odpowiadającego za zdrowie psychicznie mieszkańców polskiego schronu „Chwała”. Postać gracza musi zmierzyć się z tajemniczym wirusem dziesiątkującym ludność schronu. Gra przedstawiona jest z perspektywy trzeciej osoby. Rozgrywka polega głównie na eksploracji poziomów, walce z przeciwnikami i rozwiązywaniem zagadek, pojawiają się też sekwencje QTE. Walka odbywa się za pomocą broni białej lub palnej."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "Początkowo tytuł miał być grą fabularną w stylu serii Fallout i S.T.A.L.K.E.R., lecz później zmieniono styl rozgrywki na survival horror. Gra pierwotnie powstawała jako fanowski projekt fanów ww. serii, jednak w 2008 roku dzięki firmie Nicolas Games Entertainment przekształciła się w profesjonalny produkt. Miała wtedy działać na silniku Unigine, lecz w kwietniu 2009 roku zmieniono go na Unreal Engine 3. W polskiej wersji językowej głównemu bohaterowi głosu użyczył Michał Żebrowski."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "Gra zebrała niezbyt przychylne opinie recenzentów, uzyskując średnią ocen 50/100 w agregatorze Metacritic i 45,37% w GameRankings. Krytykowano głównie liniową i nudną rozgrywkę, aktorów głosowych, występujące błędy oraz system walki, a pozytywnie oceniano oprawę graficzną, atmosferę gry i zagadki. W czerwcu 2012 roku podano, że ilość sprzedanych egzemplarzy szacuje się na 40–60 tysięcy."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "27 lipca 2012 roku w postaci darmowej łaty ukazała się Edycja Rozszerzona gry, która poprawia błędy, ulepsza istniejące funkcje i dodaje nowe. W tej wersji tytuł został jako jeden z pierwszych zatwierdzony do dystrybucji w usłudze Steam za pomocą systemu Greenlight."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "W październiku 2012 roku firma Epic Games pozwała wydawcę gry, Nicolas Entertainment Group, w związku z nieotrzymaniem zapłaty za wykorzystywanie silnika Unreal Engine. Firma żądała wycofania gry ze sprzedaży, jednak nie uzyskała odpowiedzi. Mimo to spór udało się rozwiązać."}, {"title": "Afterfall: InSanity", "text": "19 października 2012 roku ogłoszono sequel gry o nazwie Afterfall: Pearl of the Wasteland. Tytuł będzie shooterem wykorzystującym system osłon i wydanym w postaci trzech epizodów, każdy trwający ok. 1,5–2 godziny. W każdym epizodzie gracz będzie wcielał się w innego bohatera, jednak będą one opowiadały tę samą historię. Ukazać mają się na komputerach osobistych i wykorzystywać silnik Unreal Engine."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie można spotkać płazy z gatunku Silurana epitropicalis?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Silurana epitropicalis – gatunek afrykańskiego płaza bezogonowego z rodziny grzbietorodowatych."}, {"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Zwierzę spotykano na następujących terenach: Angola – północny wschód państwa Demokratyczna Republika Konga – Park Narodowy Garamba na północnym wschodzie kraju i Kinszasa na jego zachodzie Gabon Gwinea Równikowa Kamerun – na południe od rzeki Sanaga; Longyi, Akok, Efulen, Bipindi, Nkoemvone, Ebolowa Kongo – Point Noire W związku z powyższym sądzi się, że gatunek może występować na dużym obszarze od Kamerunu na północnym zachodzie do Angoli na południu i przygranicznych rejonów Demokratycznej Republiki Konga na północnym wschodzie. Oprócz wyżej wymienionych państw gatunek spotyka się też w Republice Środkowoafrykańskiej, gdzie został introdukowany, natomiast jego obecność w Sudanie jest niepewna. Jako część północnej granicy zasięgu występowania płaza uznano rzekę Sanaga, na północ od której bytuje pokrewny gatunek Silurana tropicalis."}, {"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Zwierzę wymaga obecności wody. Jego siedlisko to nizinne lasy deszczowe. Zamieszkuje ono niewielkie zbiorniki wodne o średnicy 1-2 metrów i głębokości 1 metra, koniecznie położone pod koronami drzew. Gatunek toleruje pewne zmiany w środowisku, ale nie radzi sobie na otwartych przestrzeniach."}, {"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Silurana epitropicalis została opisana w 1982 roku przez Fischberga i współpracowników pod nazwą Xenopus epitropicalis. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Cannatellę i Trueb w 1988 roku zasugerowała jednak, że gatunki epitropicalis i tropicalis są bliżej spokrewnione z rodzajami Hymenochirus i Pipa niż z pozostałymi przedstawicielami Xenopus, dlatego przenieśli te gatunki do odrębnego rodzaju Silurana."}, {"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Występuje larwa zwana kijanką, odżywiająca się poprzez filtrację."}, {"title": "Silurana epitropicalis", "text": "Jest to gatunek tetraploidalny (2n=40)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na którym szybowcu Jan Wróblewski zdobył tytuł Mistrza Świata w klasie otwartej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "SZD-32 Foka 5 – polski, jednomiejscowy, szybowiec wyczynowy klasy standard,  konstrukcji drewnianej. Zaprojektowany w Szybowcowych Zakładach Doświadczalnych w Bielsku-Białej."}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "Pierwsze prace nad szybowcem wyczynowym klasy standard w kształcie późniejszej Foki, rozpoczęto już w latach 50. XX w. Pracami konstruktorskimi kierowali inżynierowie: Piotr Mynarski i Władysław Okarmus, których projekt zwyciężył podczas wewnętrznego konkursu przeprowadzonego w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym. Oblot prototypu o numerze (SP-2069) został wykonany 2 maja 1960 r. przez Adama Zientka. Szybowiec Foka okazał się bardzo udaną konstrukcją, na której pobito wiele rekordów świata (m.in. dokonała tego Pelagia Majewska. Foka przez wielu określana był mianem najładniejszego dotychczas powstałego szybowca."}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "Mimo bitych rekordów, bardzo dobrych osiągów oraz przyciągającego wzrok wyglądu, szybowiec Foka posiadał wady zgłaszane przez pilotów. W związku z tym został zmodernizowany i oznaczony jako SZD-32 z przydzieloną mu oficjalną nazwą Foka 5. W nowym szybowcu powstała przestronniejsza kabina (z myślą o osobach pokaźniejszej tuszy) i usterzenie w układzie litery T, chroniące powierzchnie sterowe przed uszkodzeniem w czasie nieplanowanego lądowania w wysokiej trawie. Prototyp Foki-5 został oblatany w listopadzie 1966 roku przez Stanisława Skrzydlewskiego na bielskim lotnisku Aleksandrowice. W sumie zostały wyprodukowane 133 egzemplarze Fok. Szybowiec do dzisiaj jest bardzo popularny i poszukiwany jako obiekt kolekcjonerski."}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "Kadłub półskorupowy konstrukcji drewnianej wykonany częściowo z laminatu poliesterowego. Fotel pilota z oparciem dostosowany do spadochronu plecowego, a za nim bagażnik na radiostację, instalację tlenową i bagaż. Skrzydło dwudzielne trapezowe z hamulcami aerodynamicznymi dwupłytowymi. Usterzenie w układzie T. podwozie z nieamortyzowanym kołem o wymiarach 300 ×; 125 posiadającym hamulec szczękowy. Tylna metalowa płoza amortyzowana krążkiem gumowym. Wyposażenie standardowe: wysokościomierz, prędkościomierz, busola, zakrętomierz, wariometr, aparatura tlenowa."}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "W 1965 roku na Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Wielkiej Brytanii Jan Wróblewski zdobył tytuł Mistrza Świata w klasie otwartej. Na tych samych zawodach Franciszek Kępka zdobył wicemistrzostwo w klasie standard. Po tym wydarzeniu Francuski miesięcznik lotniczy „Avia — Sport\" napisał o Foce:"}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "W 1966 roku na Międzynarodowych Zawodach Szybowcowych w Orle w Rosji zwyciężył Franciszek Kępka."}, {"title": "SZD-32 Foka 5", "text": "W 1960 roku Pelagia Majewska ustanowiła międzynarodowy rekord na trójkącie 300 km z prędkością 62,3 km/h, poprawiając go w 1963 na 72 km/h. W tym samym dniu rekord ten przeszedł na Adelę Dankowską, która uzyskała 82,5 km/h."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie zamieszkuje największy ptak z rodziny sieweczkowatych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Czajka płatkolica", "text": "Czajka płatkolica (Vanellus miles) – gatunek średniej wielkości ptaka, należący do rodziny sieweczkowatych (Charadriidae), zamieszkujący północne i wschodnie regiony Australii."}, {"title": "Czajka płatkolica", "text": "Wyróżniono dwa podgatunki V. miles: czajka płatkolica (Vanellus miles miles) – wybrzeża Nowej Gwinei, Wyspy Aru, północna Australia. \t  czajka czarnokarkowa (Vanellus miles novaehollandiae) – południowa Australia, Nowa Zelandia."}, {"title": "Czajka płatkolica", "text": "Gatunek ten jest największym ptakiem należącym do rodziny sieweczkowatych. Ma średnio 35 cm długości i waży około 370 g. Istnieją dwa podgatunki Vanellus miles. Podgatunek Vanellus miles miles zamieszkujący północ Australii ma białą szyję i duże, żółte przydatki głowowe znacznie większe u samców. Podgatunek Vanellus miles novaeholladiae występujący na południu oraz wschodzie kontynentu ma białą szyję z czarnymi paskami po bokach i mniejsze przydatki głowowe."}, {"title": "Czajka płatkolica", "text": "Czajka płatkolica jest najczęściej spotykana na obrzeżach terenów podmokłych i wilgotnych, na otwartych przestrzeniach. Może adaptować się do innych środowisk, przez co jest czasami dostrzegana na jałowych i suchych terenach. Może także występować na plażach i wybrzeżach. Podgatunek Vanellus miles novaehollandiae w latach 30 XX wieku naturalnie zasiedlił Nową Zelandię i rozprzestrzenił się na należących do niej wyspach. "}, {"title": "Czajka płatkolica", "text": "Ptaki należące do tego gatunku są nieśmiałe i nieszkodliwe latem i jesienią. W trakcie okresu lęgowego mogą gniazdować na każdym skrawku odkrytej przestrzeni, nawet w miejscach takich jak miejskie parki, ogrody, parkingi czy płaskie dachy budynków. Mogą stwarzać zagrożenie dla lądujących samolotów, gdyż budują gniazda także na lotniskach. Najczęściej okres lęgowy wypada w czerwcu, czasami nieco wcześniej. Gniazdująca para broni swojego terytorium i odstrasza intruzów głośnymi odgłosami i machaniem skrzydłami, może także zaatakować niepożądanego osobnika."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie właściwości miała roślina znana jako silphium, którą Rzymianie przechowywali w skarbcu wraz ze złotem i srebrem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sylfion", "text": "Sylfion (gr.  - sílphion, łac. silphium - w literaturze często używa się nazwy łacińskiej) – roślina, której sok stanowił jeden z głównych towarów eksportowych starożytnej greckiej kolonii Kyrene, znany i stosowany w całym basenie Morza Śródziemnego. Przypisywano jej liczne właściwości – była uznawana za panaceum, środek antyseptyczny, przeczyszczający, antykoncepcyjny i wczesnoporonny, a zarazem za przyprawę. Objęta była monopolem państwowym, a handel nią podlegał ścisłej kontroli. Zachowała się czara przedstawiająca czwartego króla Kyreny, Arkezilaosa II, który w cieniu baldachimu nadzoruje pakowanie i dzielenie towaru - zapewne przeznaczonego do eksportu silphium. W sztuce pt. Tragarze Hermippos wymienił zbiór towarów, które drogą morską docierały do Aten w V wieku. Na pierwszym miejscu umieścił właśnie silphium. Znaczenie rośliny obrazują także monety Kyreny, na których jest ona przedstawiona. W późniejszych czasach roślina ta miała niezwykłą wartość dla Rzymian. Przechowywali oni silphium w publicznym skarbcu, wraz ze złotem i srebrem. Silphium stosowano do schyłku starożytności, kiedy roślina ta prawdopodobnie wyginęła. Nie udało się jednoznacznie zidentyfikować jej z żadnym znanym gatunkiem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto w 2010 roku zdobył Grand Prix im. Marii Fołtyn podczas VII Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki w Teatrze Wielkim w Warszawie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Eliza Kruszczyńska (ur. 19 sierpnia 1975 w Łodzi) – polska śpiewaczka operowa (sopran), triumfatorka VII Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "W dzieciństwie wyjechała z rodzicami do Włoch. Tam, w Conservatorio A. Casella w L'Aquila ukończyła klasę skrzypiec. Naukę kontynuowała w Akademii Muzycznej Luisy D'Annunzio w Pescara w klasie śpiewu solowego prof. Marii Luisy Carboni. Głos doskonaliła także pod opieką Nicholasa Giusti oraz sławnej śpiewaczki rumuńskiej Marii Slatinaru Nistor."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "W czasie studiów zadebiutowała w Teatro Auditorium Flaiano w Pescara w IV Symfonii Mahlera i roli Lauretty w operze Pucciniego Gianni Schicchi . Na scenie śpiewała w operach: Manon Masseneta, La Traviata Verdiego, Czarodziejski Flet Mozarta, Carmen Bizeta. "}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Uczestniczyła w kursach mistrzowskich prowadzonych przez Reginę Resnik, Mirellę Freni, Leontine Vaduva i George Vaz De Carvallo, Lucianę Serra, Renatę Scotto i Teresę Żylis-Gara."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Artystka występowała w Hiszpanii, Włoszech, Francji, Rumunii i Kanadzie. W kraju występowała z orkiestrami filharmonii w Poznaniu, Łodzi, Bydgoszczy, Krakowie, Gdańsku i Warszawie (II Symfonia Mendelssohna z Maestro Jesus Lopes Cobos)."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Od sezonu 2009/10 współpracuje z Operą Bałtycką."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "7 lipca 2012 roku była gwiazdą gali finałowej XVIII Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego im. Krystyny Jamroz w Busku-Zdroju. "}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Artystka ma w repertuarze opery i dzieła oratoryjno-kantatowe. Operowy repertuar obejmuje m.in. partię tytułową w Madama Butterfly, Mimi w Cyganerii, Liu w Turandot Pucciniego, Hrabinę w Weselu Figara oraz Donnę Elwirę w Don Giovannim Mozarta oraz Micaelę w Carmen Bizeta. "}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "Eliza Kruszczyńska w 2004 roku była finalistką w konkursie Toti del Monte w Treviso, a także finalistką w konkursach woklanych w Spoleto i Tuluzie."}, {"title": "Eliza Kruszczyńska", "text": "W 2010 r. artystka bezapelacyjnie zwyciężyła w VII Międzynarodowym Konkursie Wokalnym im. Stanisława Moniuszki i jako druga w historii tego Konkursu, a zarazem pierwsza Polka, została przez jury uznana godną przyznania Grand Prix im. Marii Fołtyn. Otrzymała także nagrody pozaregulaminowe – nagrodę publiczności za wykonanie arii Cio- Cio- San z III aktu opery Madama Butterfly i Nagrodę im. Józefiny Reszke dla najlepszego sopranu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ilu laureatów nagrody Nemmersa w dziedzinie ekonomii, zostało również wyróżnionych nagrodą Nobla?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Nagroda Nemmersa to wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe lub kulturalne przez Uniwersytet Northwestern,  ustanowione dzięki pośmiertnej darowiźnie byłego profesora Northwestern, Erwina Essera Nemmersa oraz jego brata Frederica. Nagrody z ekonomii i matematyki przyznawane są od 1994 roku co dwa lata. W 2004 roku została ustanowiona trzecia nagroda w dziedzinie muzyki. Wraz ze wzrostem zasobów funduszu nagrody będą oferowane w kolejnych dziedzinach. Laureaci zazwyczaj spędzają 10 tygodni gościnnie oferując wykłady na Uniwersytecie Northwestern w dziedzinie, z której zostali wyróżnieni."}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Bracia Nemmers, ustanawiając w testamencie nagrodę darowizną w wysokości 14 milionów, założyli, że będzie ona przyznawana nie tylko z ekonomii i matematyki, ale również w innych dziedzinach, takich jak geologia, inżynieria, muzyka czy medycyna. Mieli również nadzieję, że nagroda z czasem stanie się równie prestiżowa jak nagroda Nobla. Mimo że nagroda ma charakter stypendium a jej wysokość w 2011 roku wynosi 175 tysięcy dolarów amerykańskich - znacząco mniej niż wysokość Nagrody Nobla - uważa się powszechnie, że jest to najwyższa nagroda pieniężna przyznawana w Stanach Zjednoczonych w tych dziedzinach nauki. Fundusz nagrody wciąż rośnie dzięki zyskom inwestycyjnym, a wraz z jego wzrostem wysokość nagrody ma wzrosnąć i zostaną ustanowione nagrody w dodatkowych dyscyplinach."}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Do nagrody Nemmersa nie mogą być nominowani pracownicy akademiccy Northwestern University oraz laureaci Nagrody Nobla."}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": " Nagroda Erwina Pleina Nemmersa w dziedzinie ekonomii "}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Erwin Plein Nemmers Prize in Economics (nagroda Erwina Pleina Nemmersa w dziedzinie ekonomii) została nazwana imieniem ojca fundatora. Do tej pory jej laureatami zostali: w 1994 roku - Peter Arthur Diamond, w 1996 roku - Thomas Sargent, w 1998 roku - Robert Aumann, w 2000 roku - Daniel McFadden, w 2002 roku - Edward C. Prescott, w 2004 roku - Ariel Rubinstein, w 2006 roku - Lars Peter Hansen, w 2008 roku - Paul R. Milgrom, w 2010 roku - Elhanan Helpman. Mimo że laureaci Nagrody Nobla nie mogą być nominowani do Nagrody Nemmersa, czterech z laureatów nagrody Nemmersa z ekonomii zostało później laureatami Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii. Byli to Peter Arthur Diamond (w 2010 roku), Robert Aumann (w 2005 roku), Daniel McFadden (w 2000 roku) oraz Edward C. Prescott (w 2004 roku)."}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": " Nagroda Frederica Essera Nemmersa w dziedzinie matematyki "}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Frederic Esser Nemmers Prize in Mathematics (nagroda Frederica Essera Nemmersa w dziedzinie matematyki) została nazwana imieniem brata głównego fundatora. Do tej pory jej laureatami zostali: w 1994 roku - Yuri I. Manin, w 1996 roku - Joseph B. Keller, w 1998 roku - John Horton Conway, w 2000 roku - Edward Witten, w 2002 roku - Yakov G. Sinai, w 2004 roku - Mikhail Gromov, w 2006 roku - Robert Langlands, w 2008 roku - Simon Donaldson, w 2010 roku - Terence Tao."}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": " Nagroda Michaela Ludwiga Nemmersa w dziedzinie muzyki "}, {"title": "Nagroda Nemmersa", "text": "Michael Ludwig Nemmers Prize in Music Composition (nagroda Michaela Ludwiga Nemmersa w dziedzinie muzyki) przyznawana jest od 2004 roku, jako wyróżnienie dla kompozytorów. Do tej pory jej laureatami zostali: w 2004 roku - John Adams, w 2006 roku - Oliver Knussen, w 2008 roku - Kaija Saariaho, w 2010 roku - John Luther Adams. Wysokość tej nagrody wynosi 100 tysięcy dolarów amerykańskich. Wybrane utwory laureata są wykonywane na specjalnym koncercie przez orkiestrę symfoniczną w Chicago."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "którędy toczy się Parzychwost?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Parzychwost", "text": "Parzychwost (słow. Parichvost) – potok w słowackich Tatrach Zachodnich spływający doliną Parzychwost. Jest jednym z dwóch źródłowych potoków Jałowieckiego Potoku (drugim jest Potok z Polany). Takie jest ujęcie w polskich źródłach. Na słowackiej mapie jednak potok ten uważany jest za jedyny źródłowy ciek Jałowieckiego Potoku i nosi nazwę Jalovecký potok."}, {"title": "Parzychwost", "text": "Parzychwost bierze początek w trzech źródłowych ciekach na odcinku od Banówki po Banikowską Przełęcz. Spływa w południowo-zachodnim kierunku dnem doliny Parzychwost i u południowych podnóży Małego Łyśca, na wysokości około 1000 m łączy się z Potokiem z Polany. Następuje to w miejscu o współrzędnych . W pobliżu, około 10 m powyżej stromego jaru Parzychwostu, położone jest rozdroże do Parzychwostu. Szlak turystyczny wiodący od wylotu Doliny Jałowieckiej na Palenicę w trzech miejscach trzema mostkami przekracza tutaj potoki."}, {"title": "Parzychwost", "text": "Największym dopływem Parzychwostu (orograficznie prawym) jest Głęboki Potok spływający Doliną Głęboką. Oprócz niego do Parzychwostu uchodzi jeszcze kilka innych potoków, szczególnie z orograficznie lewych zboczy doliny Parzychwostu. Są to niewielkie i nienazwane potoki o dużym spadku, często z licznymi kaskadami i progami."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który obrońca Warszawy badał pioruny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Stanisław Szpor", "text": "Stanisław Szpor (ur. 5 kwietnia 1908 we Lwowie, zm. 10 kwietnia 1981) – polski konstruktor, wynalazca, inżynier elektryk, profesor, specjalista z dziedziny wysokich napięć."}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "Edukację rozpoczął w gimnazjum we Lwowie, które ukończył w Warszawie. W 1931 ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, a w 1933 uzyskał tytuł doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy „Nowe metody badania fal uskokowych i wytworzonych przez nie pól elektrycznych”. Od 1933 roku pracował w Katedrze Miernictwa i Wysokich Napięć Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Kazimierza Drewnowskiego, a następnie w latach 1933–39 w Fabryce Aparatów Elektrycznych Kazimierza Szpotańskiego. Przed wojną był zatrudniony na stanowisku kierownika Działu Transformatorów Mierniczych i Aparatów Rentgenowskich, dodatkowo pracował też w Zakładzie Wysokich Napięć PW."}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "W 1939 roku brał udział w działaniach wojennych, walcząc w obronie Warszawy, za co odznaczony został 25 września Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji przez Węgry dostał się do Francji i jako starszy saper został przydzielony do 2 Dywizji Strzelców Pieszych. W ramach 45 Korpusu Armii Francuskiej walczył na pograniczu francusko-szwajcarsko-niemieckim. Od 20 czerwca 1940 dywizja ta była internowana w Szwajcarii. W obozie Winterthur 31 października 1940 powołano, we współpracy z Die Eidgenössische Technishe Hochschule Zürich, Uniwersytet, w którym dr Szpor prowadził wykłady oraz badania w dziedzinie wyładowań piorunowych. Po zwolnieniu z internowania w październiku 1945 rozpoczął pracę w Lyonie w Atteliers de Construction Electriques de Delle, głównie w zwarciowni, brał też udział w pierwszej powojennej sesji CIGRECIGRE - Conseil International des Grands Reseaux Electriques, międzynarodowe stowarzyszenie specjalistów w dziedzinie wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej przy wysokich napięciach.. W 1947 wrócił do Polski. "}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "Po powrocie do Polski początkowo zatrudniony był jako zastępca profesora w Katedrze Konstrukcji Urządzeń Elektrycznych Politechniki Warszawskiej, a później jako profesor nadzwyczajny Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej, gdzie organizował Katedrę Wysokich Napięć i Aparatury Rozdzielczej. W 1956 mianowany profesorem zwyczajnym do 1968 był kierownikiem Katedry Wysokich Napięć i Aparatury Rozdzielczej. Za swoje wystąpienia polityczne został pozbawiony funkcji kierownika i odsunięty od wykładów, pozwolono mu kontynuować badania m.in. nad piorunami w Tatrach. W 1978 odszedł na emeryturę."}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "Zmarł 10 kwietnia 1981. Został pochowany w Krakowie na Cmentarzu Rakowickim."}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "Profesor Szpor w okresie przed wybuchem wojny był konstruktorem specjalizującym się w aparaturze elektrycznej. Jego główne prace naukowe koncentrowały się na badaniu piorunów, ochrony odgromowej, przekładników, aparatury rentgenowskiej i miernictwa wysokonapięciowego. Sformułował on wiele teorii i opracował wiele metod badawczych. Był autorem 19 książek i ponad 200 publikacji. "}, {"title": "Stanisław Szpor", "text": "26 kwietnia 1983 rektor Politechniki Gdańskiej odsłonił tablicę pamiątkową przy wejściu do audytorium Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej, nazwanej na cześć profesora aulą imienia Profesora Stanisława Szpora."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy czeskie sierotki rozgromiły krzyżowców pod Stříbrem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "IV krucjata antyhusycka", "text": "IV krucjata antyhusycka – zbrojna wyprawa zorganizowana i prowadzona na terenie Czech latem roku 1427 z upoważnienia papieża Marcina V przez elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna przeciw wyznawcom nauki Jana Husa."}, {"title": "IV krucjata antyhusycka", "text": " Geneza IV krucjaty antyhusyckiej  Po klęsce III krucjaty antyhusyckiej na blisko pięć lat zamarła w Europie idea organizowania zbrojnych krucjat przeciwko husytom. 18 marca 1427 roku papież Marcin V wydał bullę nawołująca do kolejnej krucjaty przeciwko husytom. W odpowiedzi na papieski apel, w kwietniu tegoż roku zebrał się we Frankfurcie nad Menem sejm Rzeszy. Uchwalono na nim, że spośród trójki chętnych do przewodnictwa krucjaty: biskupa Winchesteru Henryka Beauforta, arcybiskupa Trewiru Ottona von Ziegenhain i elektora brandenburskiego Fryderyka Hohenzollerna, ten ostatni stanie na czele wyprawy. Zebrana armia składała się z oddziałów saskich, szwajcarskich, brabanckich, szwabskich, bawarskich oraz francuskich. Udana rejza, jaką przeprowadzili taboryci wraz z sierotkami w maju 1427 roku na Łużyce i Śląsk, spowodowała, że wśród zgromadzonej armii antyhusyckiej zabrakło oddziałów z tych prowincji."}, {"title": "IV krucjata antyhusycka", "text": "Podzielone na trzy części wojska krzyżowców wkroczyły w lipcu 1427 roku na teren Czech: pod dowództwem arcybiskupa Trewiru Ottona od strony Tachova,  pod dowództwem Fryderyka Hohenzollerna od strony Cheba, trzecia część armii krzyżowej  weszła od strony Gór Kruszcowych. 23 lipca armie te stanęły pod Stříbrem, rozpoczynając regularne oblężenie miasta. Na odsiecz miastu ruszyła pod dowództwem Prokopa Wielkiego armia husycka złożona z sił taborytów, sierotek oraz oddziałów praskich. W rejon Stříbra siły Prokopa Wielkiego dotarły na początku sierpnia wywołując w szeregach krzyżowców niemałe zamieszanie. W wyniku nieskoordynowanych ruchów, mających na celu przegrupowanie wojsk krzyżowych, doszło w obozie antyhusyckim do paniki. Podczas wycofywania się spod Stříbra doszło do podziału armii Fryderyka Hohenzollerna. Cześć krzyżowców schroniła się w Tachovie, część od razu starała się wydostać poza czeskie granice. Tachov padł po krótkim oblężeniu 11 sierpnia, natomiast tachovski zamek został zdobyty przez husytów 14 sierpnia.  "}, {"title": "IV krucjata antyhusycka", "text": "IV krucjata antyhusycka okazała się \tzupełną porażką militarną i polityczną. Wobec szybkiej kontrakcji Prokopa Wielkiego, armia antyhusycka przestała istnieć. Na tle dobrze zorganizowanych i sprawnie dowodzonych husytów, wyszła na jaw indolencja dowódców sił krzyżowych oraz brak woli walki i odwagi europejskiego rycerza wobec groźnego przeciwnika. Porażka wojsk  Fryderyka Hohenzollerna spowodowała zawieszenie krucjat wymierzonych przeciwko husytom na blisko 4 lata. Od klęski IV krucjaty rozpoczęły się prowadzone przez husytów zakrojone na szeroką skalę rejzy, tzw. Spanile Jizdy, pustoszące gospodarczo i militarnie kraje ościenne."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego mieszkańcy Monachium skarżyli się na Brunatny Dom?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Brunatny Dom", "text": "Brunatny Dom (niem. Braunes Haus) – nazwa centrali partyjnej NSDAP, mieszczącej się przy ulicy Briennerstraße 45 w Monachium; kierownictwo partii miało tam swoją siedzibę w latach 1930–1945. Nazwę swoją budynek zawdzięczał kolorom mundurów funkcjonariuszy NSDAP."}, {"title": "Brunatny Dom", "text": "Budynek, który zasłynął później jako Brunatny Dom, został zaprojektowany przez Jean-Baptiste Metiviera i wybudowany w 1828 roku. Wielokrotnie zmieniał właścicieli. Pierwszym był baron Carl von Lotzbeck. W 1838 roku nabył go markiz Fabio Pallavicini chargé d'affaires Królestwa Sardynii w bawarskim sądzie. Od 1861 roku należał do Królestwa Włoch i prawdopodobnie był rezydencją  włoskiej ambasady. W 1866 roku pałac był własnością fotografa sądowego Josepha Alberta, a następnie – od roku 1876 – należał do angielskiego kupca Richarda Barlowa. Zyskał wtedy miano Palais Barlow. Pałac odziedziczył syn kupca – Willy Barlow. Nieruchomość trafiła ostatecznie w ręce Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotników 26 maja 1930 roku. Została sprzedana partii przez wdowę – Elżbietę Barlow za 805 864 marek w złocie."}, {"title": "Brunatny Dom", "text": "  Założeniem niemieckiej partii nazistowskiej było posiadanie siedziby w Monachium. Wraz ze wzrostem znaczenia NSDAP i rozrostem jej struktur dotychczasowa centrala partii, mieszcząca się przy ulicy Schellingstraße, okazała się zbyt mała. Kierownictwo partii zdecydowało się na zakup nowej siedziby w postaci Palais Barlow. Zakup rezydencji nie był jednak sprawą przypadku czy okazji. Ponieważ Adolf Hitler uważał siebie za mecenasa kultury, odrzucony został przez niego wcześniejszy pomysł wybudowania nowej siedziby NSDAP w formie wieżowca. Zdaniem Hitlera sama siedziba powinna być „kulturowym dokumentem” partii nazistowskiej. Hitler był z tego zakupu bardzo zadowolony i osobiście poświęcił się nadzorowaniu adaptacji wnętrza budynku na nowe cele. Przebudowa budynku rozpoczęła się jesienią 1930 roku, a kierował nią architekt wnętrz Paul Ludwig Troost. Okoliczni mieszkańcy skarżyli się jednak na obniżenie wartości ich nieruchomości. Przyczyną był gwałtowny wzrost ruchu samochodowego na Briennerstraße, generowany przez członków i delegatów partii. Na temat zakupu prasa również wypowiadała się niepochlebnie – zakup wyśmiewany był jako jak urojenia wielkości i nawiązywała do projektów budowlanych Ludwika I. "}, {"title": "Brunatny Dom", "text": "W roku 1933 Troost był również odpowiedzialny za projekt dzielnicy partii."}, {"title": "Brunatny Dom", "text": "W czasie II wojny światowej budynek został poważnie uszkodzony. W 1947 roku jego szczątki zostały wyburzone. Od 2005 roku planowane jest w jego miejscu Centrum Dokumentacji i Edukacji o Historii Narodowego Socjalizmu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakiego koloru był płaszcz Pięknej Madonny z Wrocławia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Piękna Madonna z Wrocławia – gotycka rzeźba przedstawiająca Marię i Dzieciątko Jezus. Jeden z najcenniejszych pełnoplastycznych wizerunków nazywanych Pięknymi Madonnami, typowymi dla stylu pięknego – kierunku w sztuce gotyckiej obecnego w krajach Europy Środkowej na przełomie XIV i XV wieku. Przed 1945 rokiem rzeźba znajdowała się we wrocławskim Museum für Kunstgewerbe und Altertümer, obecnie prezentowana jest w Galerii Sztuki Średniowiecznej w Muzeum Narodowym w Warszawie."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Piękna Madonna z Wrocławia jest pełnoplastyczną (tj. opracowaną rzeźbiarsko z każdej strony) figurą o wysokości 113 cm. Wykonana jest z wapienia i częściowo pokryta polichromią. Maria została ukazana w młodym wieku, jej twarz jest pełna urody, ma delikatne rysy, wysokie czoło, lekko przysłonięte powiekami oczy, drobne usta. Włosy ułożone są w loki. Głowę ma nakrytą welonem, na nim ma ponadto nałożoną koronę. Poza Marii przypomina studyjny kontrapost, wsparta jest na prawej nodze, zaś lewa noga jest zgięta i nieco wysunięta do przodu. W wyniku tego głowa i korpus ciała są przeciwstawnie wygięte. Dynamikę kompozycji wzbogaca forma płaszcza, który z tyłu mocno przylega do ciała, zaś z przodu bardzo swobodnie układa się w dekoracyjne fałdy. Z lewej strony charakteryzują się one dość silnymi paralelnymi wygięciami, zaś po prawej stronie, podobnie jak w welonie, przybierają kaskadowe formy."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Dzieciątko jest nagie, siedzi na jej lewym ramieniu, swój wzrok kieruje w stronę jabłka, które nieśmiało dotyka prawą ręką. Z zachowanych fragmentów polichromii można odczytać pierwotny koloryt dzieła: delikatne biało-brzoskwiniowe odcienie karnacji Marii i Dzieciątka, ciemnobłękitne podbicie płaszcza, złocenia krawędzi szat i korony Marii, a także włosów Jezusa. Najtrudniej jest odczytać kolor płaszcza, który mógł być biały lub czerwony. Ośmioboczny cokół zachował śladowe ilości zielonej farby."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Wrocławska Piękna Madonna charakteryzuje się dynamiczną, płynną kompozycją, lekką idealizacją urody i dekoracyjnością obfitych draperii szat. Jednakże artysta nie zaniechał realizmu, co widoczne jest zarówno w studyjnym kontrapoście pozy Marii, miękkim modelunku ciała Dzieciątka, proporcjach, znajomością anatomii, przestrzenności poszczególnych elementów bryły, jak i dbałości o wszystkie szczegóły. Realistyczne podkreślenie kobiecej urody Marii ma w teologii odniesienie do piękna duchowego Matki Bożej, która ze względu na owoc jabłoni staje się Nowa Ewą, pokornie akceptując przyjście na świat Zbawiciela. Tym samym przebaczone zostaje nieposłuszeństwo Pramatki, która wbrew woli Bożej skosztowała owoc z Drzewa Poznania. Chrystus, przyjmując symboliczny owoc, staje się Nowym Adamem, który poprzez swoje ziemskie życie, zakończone ofiarą złożoną na Drzewie Krzyża, zbawia całą ludzkość od grzechów, w tym grzechu pierworodnego poniesionego również przez Praojca. Obnażone ciało Dzieciątka prezentowanego przez Marię ma na celu nie tylko podkreślenie człowieczeństwa Chrystusa, lecz także kojarzone jest z Eucharystią. Domyślna czerwień płaszcza Matki Bożej mogła kojarzyć się z krwią Syna przelaną podczas męczeńskiej śmierci. Natomiast biel sukni Marii jest kojarzona z ciałem Chrystusa, a ponadto z Barankiem Bożym i wspomnianym w Apokalipsie św. Jana zbawionego ludu (Ap 7, 9-15). Tym samym oba domniemania łączy wspólna interpretacja – czerwień i biel szat Marii zawierają symbolikę zbawienia ludu, co w przypadku wrocławskiej figury jest w pełni adekwatne."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Nieznany jest autor i zleceniodawca oraz proweniencja i pierwotne miejsce docelowe wrocławskiej Pięknej Madonny. Przed 1945 rokiem figura znajdowała się we Museum für Kunstgewerbe und Altertümer we Wrocławiu. W starszej literaturze istnieją przypuszczenia, iż figura znajdowała się w kościele Św. Elżbiety, jednej z dwóch far w Starym Mieście we Wrocławiu. Znajdujący się na przełomie XIV i XV wieku w Koronie Czeskiej Śląsk z Wrocławiem stanowił ważny ośrodek artystyczny, w którym powstawało wiele pełnoplastycznych rzeźb kultowych. Oprócz Pięknej Madonny powstało szereg innych podobnych przedstawień maryjnych i innych rzeźb m.in. Maria z Dzieciątkiem we wrocławskim Muzeum Narodowym, Piety dla kościołów NMP na Piasku (obecnie w Muzeum Narodowym we Wrocławiu) i Św. Elżbiety oraz Grupa Ukrzyżowania w kaplicy Dumlosych przy tymże kościele (w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie)."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Problematyka stylu pięknego, którego swego rodzaju synonimem są Piękne Madonny, jest przedmiotem licznych dyskusji badaczy. Szczególnie często poruszane są kwestie genezy, zasięgu terytorialnego, charakterystyki, a także czasu trwania tego nurtu. Około 1400 prócz Śląska kamienne i drewniane figury Marii z Dzieciątkiem powstawały dla zleceniodawców głównie na terenie innych krajów Europy Środkowej: Czech, Austrii, Bawarii, Szwabii, Nadrenii, a ponadto państwa zakonu krzyżackiego. Poza wrocławską figurą do najsławniejszych prac tego typu zalicza się z figurę Marii z Dzieciątkiem z Czeskiego Krumlova (obecnie w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu) oraz Piękną Madonnę Toruńską z kościoła Świętych Janów w Toruniu (zaginiona w 1944). Dzieła te zazwyczaj datuje się na około 1390–1400. Oprócz stolicy Śląska jako miejsce wykonania wrocławskiej Pięknej Madonny oraz najważniejszych tego typu figur badacze wskazują na Pragę. Stolica Korony Czeskiej za panowania ostatnich Luksemburgów, głównie króla Wacława IV (1378–1419), i jego ojca Karola IV, należała do głównych centrów artystycznych Europy."}, {"title": "Piękna Madonna z Wrocławia", "text": "Święta Anna Samotrzeć (obraz ze Strzegomia) Piękna Madonna Toruńska Piękna Madonna Gdańska Madonna z Krużlowej"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką nazwę noszą jarmarki, które były organizowane w XII wieku w Troyes, Provins, Bar-sur-Aube i Lagny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jarmarki szampańskie", "text": "Jarmarki szampańskie – jarmarki organizowane w Szampanii, średniowieczne centrum handlu europejskiego, łączące północne i południowe ośrodki handlowe."}, {"title": "Jarmarki szampańskie", "text": "Jarmarki szampańskie rozwinęły się w 2 poł. XII w. Były organizowane pod egidą księcia. Odbywały się dwa razy do roku w czterech miejscowościach: Troyes, Provins, Bar-sur-Aube i Lagny. Każdy trwał po 49 dni. Ich znaczenie przede wszystkim wynikało z położenia geograficznego – powstały na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Flandrii do Włoch, niedaleko Paryża i z łatwym dostępem do doliny Mozy i Mozeli. Do ich znaczenia przyczyniła się również opieka, jaką otaczali je hrabiowie Szampanii. Handlowano na nich korzeniami, angielską wełną, suknem, barwnikami do sukna, hiszpańskimi wyrobami ze skóry, niemieckimi futrami, winem i dziesiątkami innych towarów. Pierwszego dnia przyjmowano towar, w ostatnim regulowano rachunki. Przyczyniły się – za sprawą przedsiębiorców włoskich – do rozwoju instytucji kredytowych z uwagi na stosowanie weksli kredytowych. Jarmarki znacznie podupadły z końcem XIII w. wraz z rozwojem komunikacji morskiej między Europą Północną a krajami śródziemnomorskimi. Po wojnie stuletniej, gdy spadło znaczenie Szampanii, centrum handlu europejskiego przeniesiono do Brugii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czyją cześć nazwano amerykańską fregatę „Knox”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Dudley Wright Knox (ur. 21 stycznia 1877 w Fort Walla Walla, zm. 11 czerwca 1960 w Bethesda) – amerykański wojskowy, historyk i publicysta, komodor US Navy, uczestnik między innymi wojny amerykańsko-hiszpańskiej i I wojny światowej oraz rejsu Wielkiej Białej Floty."}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Dudley Wright Knox był synem pułkownika Thomasa Taylora Knoxa oraz Cornelii Manigault Grayson. W 1892 roku wstąpił do Akademii Marynarki Wojennej. Ukończył ją w 1896 roku i został przydzielony jako midszypmen do załogi pancernika „Massachusetts”. Po odbyciu dwuletniej służby na morzu został promowany do stopnia oficerskiego (Ensign) i skierowany na parowiec „Maple”, operujący na wodach kubańskich podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej. Następnie służył między innymi na kanonierce „Yorktown” podczas walk na Filipinach oraz dowodził kanonierką „Albay” i jednostką pomocniczą „Iris”, tą ostatnią także podczas interwencji w Chinach przeciwko powstaniu bokserów."}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "W toku dalszej służby dowodził torpedowcami „Shubrick” i „Wilkes” oraz jednym z pierwszych niszczycieli US Navy, „Decatur”, następnie 1. Flotyllą Torpedowców. Podczas rejsu Wielkiej Białej Floty był oficerem uzbrojenia na pancerniku „Nebraska”. W latach 1912–1913 był instruktorem w Naval War College, 1913–1914 adiutantem sztabu dowódcy Atlantyckiej Flotylli Torpedowców, komandora Williama Simsa, 1914–1916 oficerem Biura Wywiadu Marynarki, 1916–1917 komendantem bazy morskiej Guantanamo Bay."}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Po włączeniu się Stanów Zjednoczonych do działań I wojny światowej, w listopadzie 1917 roku został wysłany do Londynu, gdzie wszedł w skład sztabu admirała Simsa, dowodzącego siłami US Navy na wodach europejskich. Za swą wojenną służbę został odznaczony Navy Cross, brytyjskim Orderem św. Michała i św. Jerzego i włoskim Orderem św. Maurycego i Łazarza. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych w marcu 1919 roku ponownie został wykładowcą Navar War College, następnie dowodził krążownikami „Brooklyn” i „Charleston”. W 1921 roku służył w biurze Szefa Operacji Morskich. 20 października tegoż roku przeszedł do rezerwy w stopniu komandora (Captain), pozostając szefem Office of Naval Records and Library, komórki Departamentu Marynarki odpowiedzialnej za zachowanie morskiego dziedzictwa Stanów Zjednoczonych."}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Już przed I wojną światową był publicystą wydawnictw US Naval Institute, w latach 1920–1923 redaktorem „Army and Navy Journal”, 1924–1929 korespondentem morskim „Baltimore Sun”, w 1929 roku także „New York Herald Tribune”. W połowie lat 20. odegrał istotną rolę w powstaniu Naval Historical Foundation, od początku jej istnienia pełnił funkcję w zarządzie, zostając przewodniczącym w 1959 roku. Swoją pierwszą książkę, The Eclipse of American Sea Power, opublikował w 1922 roku. Kolejnymi były: The Naval Genius of George Washington (1932), A History of the United States Navy (1936) oraz Naval Sketches of the War in California (1939). Ponadto zredagował i opublikował zbiory dokumentów dotyczących niewypowiedzianej wojny z Francją oraz wojen berberyjskich. "}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Odszedł w stan spoczynku 26 czerwca 1946 roku, otrzymując awans do stopnia komodora (Commodore). Oprócz odznaczeń za służbę w czasie I wojny światowej, został uhonorowany między innymi Legią Zasługi. Zmarł 11 czerwca 1960 roku w szpitalu marynarki w Bethesda i został pochowany na Narodowym Cmentarzu w Arlington."}, {"title": "Dudley Wright Knox", "text": "Na jego cześć otrzymała swą nazwę fregata „Knox”."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w której edycji FIS Ladies Winter Tournee, jako pierwsza wygrała zawodniczka spoza Austrii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "5. FIS Ladies Grand Prix (niem. 5. FIS-LADIES-GRAND-PRIX) – edycja FIS Ladies Winter Tournee, przeprowadzona w sezonie 2002/2003 na skoczniach w Niemczech i Austrii. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Początek turnieju nastąpił 19 lutego 2003, podczas zawodów indywidualnych na skoczni w Breitenbergu. Trzy dni później rozegrano konkurs indywidualny na skoczni w Saalfelden. Następnego dnia na tym samym obiekcie odbył się konkurs drużynowy. Kolejne zmagania zostały rozegrane w Baiersbronn, a turniej zakończył się 1 marca konkursem na obiekcie w Schönwaldzie. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Pierwszy konkurs indywidualny wygrała Daniela Iraschko, a następny Anette Sagen. Trzeci konkurs – drużynowy wygrała reprezentacja Stanów Zjednoczonych w składzie: Karla Keck, Alissa Johnson, Jessica Jerome, Lindsey Van. Trzecie i czwarte zmagania indywidualne wygrała Daniela Iraschko. Piątą zwyciężczynią turnieju została Anette Sagen, która zdobyła najwięcej punktów w klasyfikacji łącznej FIS Ladies Grand Prix. Na drugim stopniu podium w generalnej klasyfikacji turnieju stanęła Eva Ganster, a na trzecim – Lindsey Van."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "W cyklu wystartowało łącznie 40 zawodniczek z dziewięciu narodowych reprezentacji, wszystkie zawodniczki zdobyły punkty do klasyfikacji generalnej FIS Ladies Grand Prix."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "W 1998 rozegrano pierwsze oficjalne zawody w skokach narciarskich kobiet, a były to nieoficjalne mistrzostwa świata juniorek. Przed pierwszym FIS Ladies Grand Tournee rozgrywane były tylko pojedyncze zawody w skokach narciarskich kobiet. Pierwsza edycja turnieju FIS Ladies Grand Tournee przeprowadzona sezonie w 1998/1999, była zatem pierwszym cyklem poważnych zawodów kobiecych."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Spośród zawodniczek startujących w FIS Ladies Grand Prix w 2003 roku, dwadzieścia dziewięć brało udział w poprzedniej – czwartej edycji turnieju. Wśród zawodniczek sklasyfikowanych w pierwszej dwudziestce poprzedniej edycji, na stracie zabrakło tylko ósmej Ayumi Watase, osiemnastej Eriki Westlund (Szwecja) i dziewiętnastej Laury Gruß (Niemcy). Zwyciężczynią FIS Ladies Grand Prix 2002 była Daniela Iraschko przed Anette Sagen i Heleną Olsson."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Wśród faworytek do zwycięstwa w turnieju najczęściej wymieniano były nazwiska: Daniela Iraschko jako trzykrotnej zwyciężczyni poprzednich edycji turnieju (2000, 2001, 2002) i zwyciężczyni dwóch pierwszych edycji FIS Sommer Ladies Tournee (2001, 2002), Eva Ganster jako dwukrotnie stającej na podium klasyfikacją łącznej FLWT (2000 i 2001) oraz dwukrotnie drugiej zawodniczki FIS Sommer Ladies Tournee w 2001 i 2002 roku, Anette Sagen jako drugiej zawodniczki klasyfikacji generalnej poprzedniej edycji turnieju i Jessica Jerome jako trzeciej zawodniczki FIS Sommer Ladies Tournee 2002."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Zasady obowiązujące w FIS Ladies Grand Tournee są takie same, jak podczas zawodów Pucharu Świata, czy Pucharu Kontynentalnego."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Wszystkie zawodniczki, które wystartowały w konkursie głównym, otrzymały punkty do klasyfikacji generalnej FIS Ladies Grand Tournee. Do klasyfikacji tej zaliczane były noty punktowe zdobyte przez zawodniczki podczas konkursów."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Skoki oceniane były w taki sam sposób, jak podczas zawodów Pucharu Świata, czy Pucharu Kontynentalnego. Za osiągnięcie odległości równej punktowi konstrukcyjnemu zawodniczka otrzymywała 60 punktów. Za każdy dodatkowy metr uzyskiwała dodatkowo 2 punkty, i analogicznie za każdy metr poniżej punktu K minus 2 punkty. Ponadto, styl skoku i lądowania podlegał ocenie przez pięciu sędziów wybranych przez FIS, którzy mogli przyznać maksymalnie po 20 punktów. Dwie skrajne noty (najwyższa i najniższa) nie wliczane były do noty końcowej."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Konkursy FIS Ladies Grand Prix w 2003 przeprowadzone zostały na czterech skoczniach narciarskich – Baptist-Kitzlinger-Schanze w Breitenbergu, Bibergschanze w Saalfelden, Große Ruhestein w Baiersbronn oraz Adlerschanze w Schönwaldzie. Wszystkie obiekty były skoczniami normalnymi."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Głównymi dyrektorami konkursów w ramach FIS Ladies Grand Tournee byli kolejno: Alois Uhrmann, Adi Eder, ponownie Adi Eder, Fritz Bischoff i Uli Gasche. Sędzią technicznym podczas pierwszego konkursu w Breitenbergu był Gerhard Wenninger, a jego asystentem – Werner Lipicar. W zawodach na skoczni Bibergschanze sędzią technicznym był Heinz Kiehl, a asystował mu Max Sandbichler. W następnym konkursie ponownie funkcję sędziego technicznego sprawował ponownie Heinz Kiehl, a jego pomocnikiem był Max Sandbichler. W czwartym konkursie – w Baiersbronn, sędzią technicznym Gerhard Wenninger, a jego asystentem – Manfred Rink. W ostatnim konkursie na skoczni Adlerschanze sędzią technicznym był ponownie Gerhard Wenninger, a asystował mu Manfred Rink."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "W poniższej tabeli znajduje się zestawienie wszystkich sędziów, którzy oceniali styl skoków podczas konkursów FIS Ladies Grand Prix 2003 wraz z zajmowanymi przez nich miejscami na wieży sędziowskiej."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Pierwszy z konkursów indywidualnych, przeprowadzony w ramach FIS Ladies Grand Prix, odbył się na obiekcie normalnym w Breitenbergu. W pierwszej serii konkursowej czterem zawodniczkom udało się osiągnąć odległość powyżej, bądź równą punktu konstrukcyjnego, umieszczonego na 75 metrze. Pierwszą która tego dokonała, była skacząca z numerem 28 Daniela Iraschko, która skoczyła na 77,5 metra. Pół metra dalej lądowała Anette Sagen, co okazało się najdalszą odległością pierwszej serii. Notę łączną powyżej 100 punktów uzyskało jeszcze tylko sześć zawodniczek: Rieko Kanai (100,2 punktu), Helena Olsson (103,4 punktu), Lindsey Van (106,3 punktów), Alissa Johnson (107,8 punktu), Eva Ganster (114,0 punktów), Jessica Jerome (119,4 punktu). Po pierwszej serii liderką była Sagen, z siedmioma dziesiątymi punktu przewagi nad Jerome,i dwoma i jedną dziesiątą punktu nad trzecią Danielą Iraschko."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Jako pierwsza w serii finałowej, skok 70 metrowy oddała Monika Pogladič, która skoczyła 70,5 metra. Dzięki temu skokowi awansowała o jedna pozycję w klasyfikacji. Kolejne zawodniczki uzyskiwały podobne rezultaty do Słowenki, dopiero trzecia po pierwszej serii Daniela Iraschko uzyskała jako pierwsza odległość powyżej 80 metrów. Dzięki temu najdłuższemu skokowi całego konkursu, udało jej się awansować na pierwszą pozycję w klasyfikacji łącznej. Druga po pierwszej serii Amerykanka Jerome, spadła o jedną pozycję, gdyż skoczyła o półtora metra bliżej niż trzecia Sagen, i przewaga z pierwszej serii nie starczyła aby utrzymać druga pozycję. Zwyciężczynią konkursu została zatem Iraschko, a na kolejnych stopniach podium stanęły Sagen i Jerome."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Podczas zawodów temperatura wynosiła –10,0 °C."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Drugimi zawodami rozegranymi w ramach FIS Ladies Grand Prix był konkurs indywidualny w Saalfelden. W pierwszej serii dwóm zawodniczkom udało się, uzyskać odległość powyżej punktu konstrukcyjnego, umieszczonego na 85 metrze. Pierwszą która tego dokonała, była skacząca z 32 numerem Eva Ganster – uzyskała odległość 86,0 metrów. Tuż po niej na belce startowej usiadła Anette Sagen, skoczyła 10 metrów dalej (2 metry bliżej niż rekord skoczni należący do Kazuki Nishishity), jednak dzięki słabszym notom za styl uzyskała tylko cztery punkty przewagi nad Austriaczką. Trzecia po pierwszej serii plasowała się Helena Olsson (83,0 m) ex aequo z Lindsey Van (83,0 m), obie zawodniczki uzyskały notę 107,5 punktu. Po pierwszej serii na prowadzeniu była Sagen, przed Ganster i Olsson ex aequo z Van."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "W serii finałowej, czterem zawodniczkom udało się uzyskać odległość powyżej 80 metrów. Pierwszą która tego dokonała była Helena Olsson (82,0 m). Odległościowo lepszy rezultat uzyskała, plasująca się ex aequo ze Szwedką na trzecim miejscu Lindsey Van (84,0 m). Rezultat ten został poprawiony przez drugą zawodniczkę pierwszej serii, Evę Ganster (86,0 m). Prowadząca po pierwszej serii Norweżka Sagen, uzyskała o osiem metrów lepszy rezultat niż wcześniej wspomniana Austriaczka, jednak dostała noty po 12 punktów, co spowodowało że z czteropunktowej przewagi pozostały tylko trzy punkty. Na trzecim miejscu uplasowała się Amerykanka Lindsey Van."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Z zawodów została zdyskwalifikowana Daniela Iraschko, zwyciężczyni pierwszego konkursu indywidualnego oraz Jessica Jerome, trzecia zawodniczka konkursu z 19 lutego."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Podczas zawodów było słonecznie, a temperatura wynosiła –2,0 °C."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Trzecią konkurencją piątej edycji FIS Ladies Grand Prix były zawody drużynowe na skoczni normalnej w Saalfelden, które odbyły się 23 lutego. W konkursie wystartowało siedem drużyn – sześć reprezentacji narodowych i jedna drużyna mieszana. Po pierwszej kolejce skoków, na prowadzeniu była reprezentacja Stanów Zjednoczonych. Najdalej skoczyła Yoshiko Kasai, która uzyskała 76,0 metrów, jednak jej skok Japonki zakończył się upadkiem. Tuż za Amerykankami znajdowała pierwsza ekipa Niemiec i ex aequo Japonki i Austriaczki. Najdalej w drugiej kolejce – 80 metrów – skoczyła reprezentantka Stanów Zjednoczonych, Alissa Johnson. Na prowadzeniu pozostała ekipa amerykańska. W trzeciej turze najdłuższy skok oddała Jessica Jerome (Stany Zjednoczone), która uzyskała o dziewięć metrów lepszy rezultat niż wcześniej wspomniana Johnson. W ostatniej grupie pierwszej serii najdalej skoczyła Daniela Iraschko (91,0 m), dzięki czemu Austriaczki utrzymały pozycję wicelidera. Skok o 7,0 metrów krótszy oddała Lindsey Van, co pozwoliło utrzymać drużynie Stanów Zjednoczonych prowadzenie w konkursie drużynowym. Na trzecim miejscu, uplasowały się Japonki ex aequo z Niemkami."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Najdłuższym skokiem piątej kolejki okazały się 74,0 metry Yoshiko Kasai, co pozwoliło reprezentacji Japonii pozostać na trzecim miejscu z przewagą 11,5 punktu nad Niemkami. Tylko trzy metry bliżej od Kasai lądowała Karla Keck, dzięki czemu Stany Zjednoczone pozostały liderem konkursu. W szóstej kolejce najdalej skoczyła Alissa Johnson, która uzyskała 84,0 metry. Izumi Yamada (77,0 m) uzyskała o metr krótszy rezultat niż Magdalena Kubli, ale dostała lepsze noty za styl, dzięki temu Japonia odrobiła cześć strat do Austriaczek. W przedostatniej – siódmej kolejce najdalej skoczyła Austriaczka Eva Ganster oraz Jessica Jerome. Po siódmej kolejce za prowadzącymi Amerykankami, na drugim miejscu plasowały się Austriaczki, które z przewagą osiemdziesięciu dziewięciu punktów, wyprzedzały drużynę Japonii. W ostatniej, ósmej kolejce, najdalej skoczyła reprezentantka Austrii, Daniela Iraschko (88,5 m), która w nieoficjalnej klasyfikacji indywidualnej zajęła pierwsze miejsce, z przewagą sześciu punktów nad Jessicą Jerome. Dzięki temu reprezentacja Austrii utrzymała drugie miejsce w końcowej klasyfikacji zawodów. Na pierwszym miejscu uplasowała się reprezentacja Stanów Zjednoczonych, a na trzecim ulokowała się reprezentacja Japonii."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Podczas konkursu było słonecznie, a temperatura wynosiła 0 °C. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Trzy dni po konkursie drużynowym w Saalfelden, przeprowadzony został trzeci indywidualny konkurs FLGP, na skoczni Große Ruhestein (K-85) w Baiersbronn. W pierwszej serii trzem zawodniczkom udało się uzyskać odległość powyżej punktu konstrukcyjnego, umieszczonego na 85 metrze. Najdalej skoczyła Anette Sagen (93,0 m), przy notach punktowych po 10,5 punktu. Drugą odległość serii uzyskała Daniela Iraschko (90,0 m), jednak dzięki bardzo dobrym notom za styl, plasowała się przed wcześniej wspomnianą Norweżką. Na prowadzeniu po pierwszej serii była Iraschko, o sześć i pół punktu przed Van i o dziewięć punktów przed Ganster."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "W serii finałowej wystartowało trzydzieści pięć zawodniczek, spośród których czternaście osiągnęło odległość 75 metrów, natomiast dwie osiągnęły odległość powyżej punktu konstrukcyjnego umieszczonego na 85 metrze. Pierwszą, która tego dokonała, była czwarta po pierwszej serii Anette Sagen, która skoczyła na 88,5 metra. Sklasyfikowane przed nią Ganster i Van, uzyskały odpowiednio 81,0 i 84,0 metry, jednak i to nie wystarczyło aby pokonać Norweżkę. Rezultat liderki konkursu został poprawiony przez pierwszą zawodniczkę pierwszej serii, Danielę Iraschko (89,0 m). Zwyciężczynią konkursu została zatem Iraschko, z przewagą piętnastu i pół punktu przewagi nad Sagen, i szesnastu i pół nad Ganster."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Podczas konkursu temperatura powietrza wynosiła 0 °C."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Ostatni z konkursów indywidualnych, przeprowadzony w ramach FIS Ladies Grand Prix, odbył się na obiekcie normalnym w Schönwaldzie. W pierwszej serii konkursowej dwóm zawodniczkom udało się osiągnąć odległość powyżej, bądź równą punktu konstrukcyjnego, umieszczonego na 85 metrze. Pierwszą, która tego dokonała, była Daniela Iraschko, która skoczyła 89,0 metrów. Metr bliżej lądowała Anette Sagen, jednak uzyskała o 4,5 punktu gorsze noty za styl. Dzięki czemu Austriaczka, uzyskała sześć i pół punktu przewagi nad Norweżką. Notę łączną powyżej 100 punktów uzyskały jeszcze tylko cztery zawodniczki: Lindsey Van (105,0 punktów), Eva Ganster (106,0 punktów), Helena Olsson (106,5 punktu) i Jessica Jerome (107,0 punktu). Po pierwszej serii liderką była Daniela Iraschko, na drugim miejscu uplasowała się Anette Sagen, a na trzecim Jessica Jerome."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Jako pierwsza w serii finałowej, skok 80 metrowy oddała Eva Ganster, która skoczyła 80,5 metra. Skacząca po Austriaczce Helena Olsson, uzyskała pół metra lepszy rezultat. Jako następna na belce startowej usiadła Jessica Jerome (85,0 m), i to właśnie ona objęła prowadzenie w konkursie z 8,5 punktu przewagi nad Szwedką. Sklasyfikowana na drugim miejscu po pierwszej serii Norweżka Sagen, wyrównała rezultat Iraschko z pierwszej serii (89,0 m), natomiast skacząca tuż po niej 3-krotna zwyciężczyni turnieju oddała skok o 2 metry krótszy. Podobnie jak w pierwszej serii, lepsze noty dostała Austriaczka, i wygrała cały konkurs z sześcioma punktami przewagi Sagen, i dwudziestoma trzema i pół nad Jerome. "}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Podczas zawodów było bezwietrznie i słonecznie, a temperatura wynosiła 8,0 °C."}, {"title": "FIS Ladies Grand Prix 2003", "text": "Poniżej znajduje się końcowa klasyfikacja FIS Ladies Grand Prix 2003 po przeprowadzeniu czterech konkursów. Łącznie, w tej edycji FIS Ladies Grand Prix sklasyfikowanych zostało 40 zawodniczek z 9 państw."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co było inspiracją dla poety i prozaika Vojtěcha Nejedlego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Vojtěch Nejedlý (wym. ; ur. 17 kwietnia 1773 w Žebráku, zm. 7 grudnia 1844 w Žebráku) – czeski ksiądz katolicki, poeta i prozaik."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Urodził się w 1773 roku w Žebráku jako syn bogatego rzeźnika Jana Křtitela Nejedlego i Anny z Frydlów. Za radą miejscowego katechety Václava Lehody, Nejedlego posłano na studia. Mobilizowany i zachęcany przez profesora matematyki Stanislava Vydrę, ukończył praskie gimnazjum Pijarów, po czym trafił do seminarium duchownego. Ukończywszy teologię i uzyskawszy w 1797 roku święcenia kapłańskie, pracował w parafiach w Drahoňowym Újezdzie (2 lata), Pradze (4 lata w kościele św. Gawła), Pečicach (5 lat), na Velízie (6 lat), w Mirošovie (kolejne 13 lat). Podczas pobytu Nejedlego w Mirošovie wyremontowano kościół, plebanię oraz postawiono nową szkołę, w której duchowny nauczał. Ostatecznie w roku 1826 został dziekanem w rodzinnym Žebráku. Tak jak na Velízie, tak i tam, parafia stała się miejscem spotkań lokalnej społeczności i osób zaangażowanych w odrodzenie narodowe – literatów i członków Puchmajerowej grupy literackiej, do której z czasem przystąpił i Nejedlý."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Był starszym bratem pisarza i adwokata, Jana Nejedlego."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Vojtěch Nejedlý zmarł w Žebráku i tam też został pochowany. Na domu braci Nejedlich znajduje się tablica pamiątkowa, inne pamiątki po braciach znajdują się w muzeum w Žebráku."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Kontakt z literaturą rozpoczął od niemieckojęzycznych wierszy romantycznych. Później jednak, pod wpływem twórczości Daniela Adama z Veleslavína oraz Jana Ámosa Komenskiego, przeszedł na język czeski."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "W przeciwieństwie do powszechnego wówczas w Czechach nurtu klasycyzującego, np. poezji wzorowanej na Anakreoncie z Teos, Nejedlego inspirowała historia rodzima. Po pisanym prozą opowiadaniu „Vojna svatá na východě” (Wojna święta na wschodzie, ) i dialogu „Rozmlouvání mezi Žižkou a Pelclem” (Rozmowa między Žižką i Pelclem, ) zaczął pisać utwory wierszowane, w tym obszerne epopeje: „Přemysl Otakar v Prusích” (Przemysł Ottokar w Prusach), „Karel čtvrtý” (Karol IV, ), „Vratislav” (Wratysław, ) i wreszcie „Svatý Václav” (Święty Wacław, )."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Klopstockowska Mesjada była widoczną inspiracją do napisania poematu „Poslední soud” („Sąd ostateczny”, ). Drobne utwory publikowane w almanachach i czasopismach w latach 1833–1835 nie spotkały się z szerszym uznaniem, jednak niektóre z wierszy zyskały pewną popularność. Przykładem może być „Lenka” czy „Ukolébavka” („Kołysanka”), która wraz z muzyką autorstwa Jakuba Jana Ryby trafiła do szerszej publiczności. Oprócz twórczości własnej przekładał też dzieła klasyków z języka włoskiego oraz wydawał własnym nakładem utwory innych poetów."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "Zasłynął także jako kaznodzieja, a trzy tomy „Nedělní, sváteční a postní kázání” („Kazania niedzielne, świąteczne i postne”) stały się ważnym punktem w rozwoju czeskiej homiletyki."}, {"title": "Vojtěch Nejedlý", "text": "„Poslední soud” („Sąd ostateczny”, 1804) – obszerny poemat liryczny „Nedělní, sváteční a postní kázání” („Kazania niedzielne, świąteczne i postne”, 1806–1807) – zbiór kazań „Ladislav a dítky jeho” („Władysław i jego dziatki”, 1807)   „Vojna svatá na východě” (Wojna święta na wschodzie, 1808) – opowiadanie „Rozmlouvání mezi Žižkou a Pelclem” („Rozmowa między Žižką i Pelclem”, 1818) – dialog prozatorski „Básně” („Wiersze”, 1833) – książkowe wydanie dwóch zbiorów wierszy „Přemysl Otakar v Prusích” („Przemysł Ottokar w Prusach”, 1833) – epos historyczny w dwudziestu pieśniach „Karel čtvrtý” („Karol IV”, 1835) – poemat historyczny w ośmiu pieśniach „Vratislav” („Wratysław”, 1836) – epos historyczny w siedemnastu pieśniach o Czechach na wojnie z Krzyżakami „Svatý Václav” („Święty Wacław”, 1837) – epos historyczny w ośmiu pieśniach „Bohyně” („Boginie”, 1910–pośmiertnie) – poemat w ośmiu pieśniach „Kvido, poslední král jeruzalémský” („Kwido, ostatni król jerozolimski”) – powiastka rycerska"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był autorem najstarszego opisu Syberii w języku polskim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Adam Kamieński", "text": "Adam Kamieński-Dłużyk lub Dłużek (ur. ok. 1635, zm. ok. 1676) – podróżnik i pamiętnikarz XVII-wieczny, autor najstarszego opisu Syberii w języku polskim."}, {"title": "Adam Kamieński", "text": "Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Ślepowron o litewskich korzeniach na terenie Białorusi. Służył w wojsku litewskim pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Pawła Jana Sapiehy. Brał udział w wielu bitwach i potyczkach w czasie wojen polsko-rosyjskich w latach 1654-1667. W 1660 został wzięty do niewoli przez wojska rosyjskie nad rz. Banią, skąd wysłano go wraz z innymi jeńcami do Mohylowa, a później do Moskwy. Tam, wg zapisu znajdującego się w dokumentach \"Sibirskogo prikaza\", Kamieński został skierowany do przymusowej służby wojskowej w Jakucku."}, {"title": "Adam Kamieński", "text": "Wraz z innymi więźniami wędrował do Jakucka przez Tobolsk, Jenisejsk i Ust'-Kut. Do jakuckiej twierdzy dotarł 16 sierpnia 1662. Prawdopodobnie odbył 2-letnią służbę na Indygirce, Ałazeji i Kołymie. Dotarł między innymi w dorzecze rzeki Leny oraz nad Amur. W latach 1664–1668 pełnił funkcję nadzorcy jakuckiego więzienia. Miejsce zesłania opuścił latem 1668 na mocy postanowień rozejmu andruszowskiego. Uwolniony w październiku 1671 powrócił do Rzeczypospolitej wraz z poselstwem kierowanym przez Jana Gnińskiego."}, {"title": "Adam Kamieński", "text": "Po powrocie do kraju na prośbę Gnińskiego sporządził w 1672 relację ze swojego pobytu na zesłaniu, w której opisał Syberię pod względem etnograficznym oraz przyrodniczym. Swój pamiętnik zatytułował Dyaryusz więzienia moskiewskiego, miast i miejsc. Jest to pierwsza w historii polska relacja z pobytu na Syberii. Wspomnienia Kamieńskiego zostały odkryte dopiero w 1870 przez ks. Aleksandra Maryańskiego, który opublikował je w 1874 w zbiorowej publikacji zatytułowanej Warta, poświęconej ks. Franciszkowi Bażyńskiemu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto koronował Pepina Krótkiego na króla Franków?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Chrodegang z Metzu, również: Chrodegand, Godegrand , Gundigran , Ratgang, Rodigang, Sirigang (ur. ok. 712–715 w Hesbaye k. Liège w Austrazji, zm. 6 marca 766 w Metzu) – biskup Metzu (742–766), arcybiskup Austrazji (od 754), legat papieski i głowa Kościoła w Królestwie Frankońskim, kontynuator reformy zapoczątkowanej przez św. Bonifacego-Winfrida, autor reguły zakonnej dla kanoników laterańskich, pierwszy opat klasztoru Altenmünster w Lorsch (764–765), święty Kościoła katolickiego i ewangelickiego. "}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Jego historię życia napisał Paweł Diakon w  Gesta episcoporum Metensium (Dzieje biskupów Metzu)."}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Chrodegang pochodził ze szlacheckiej, frankijskiej rodziny. Jego matka Landrada spokrewniona była z rodem Robertianów. Był kuzynem Kankora, założyciela klasztoru w Lorsch (764), którego został pierwszym opatem. Jego następcą został rodzony brat Gundeland, który najpierw był duchownym."}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Młode lata i wykształcenie zdobywał w benedyktyńskim opactwie w Sint-Truiden, następnie dostał się na dwór Karola Młota. Był sekretarzem władcy, kanclerzem a następnie notariuszem Karlomana, który obsadził Chrodeganga w 742 na stanowisku biskupa Metzu (po śmierci Sigisbalda). Chrodegang był również blisko związany z majordomem Pepinem Krótkim, którego później koronował na króla w Saint-Denis (751). "}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "W 748 roku Chrodegang ufundował Opactwo Gorze w pobliżu Metzu z regułą św. Benedykta i wybudował dwa kościoły. W latach 751–755 zredagował dla kanoników swojego Kościoła regułę zakonną, opartą głównie na regule benedyktyńskiej i kanonach laterańskich (łac. Regula Canonicorum, zwana także Regułą Chrodeganga), która miała obowiązywać później w całym państwie Franków. Składała się z prologu i 34 rozdziałów. Wywarła duży wpływ na rozwój życia kanoniczego wśród duchowieństwa diecezjalnego. Jej kontynuacją była rozpowszechniona akwizgrańska reguła kanoników, ogłoszona w 816 roku."}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Jako biskup Metzu Chrodegang wprowadził w swojej diecezji chorał gregoriański i ryt rzymski (łacinę). Utrzymywał dobre stosunki z Rzymem. W 753 w imieniu Pepina udał się do Stefana II, aby zapewnić go o przychylności władców frankońskich. "}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "W 754, po śmierci św. Bonifacego, Chrodegang otrzymał od papieża paliusz i godność arcybiskupią."}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "W 764 został opatem klasztoru Altenmünster w Lorsch, do którego oddelegował mnichów z opactwa Gorze. Sprowadził do nowego klasztoru relikwie, wysyłając prośbę do papieża Pawła I w tej sprawie. 11 lipca 765 klasztor otrzymał z rąk arcybiskupa Wilchara von Mentena szczątki męczennika św. Nazariusza. Tym samym zagwarantował utrzymanie klasztoru w rodzinie i ochronę przed biskupami Wormacji oraz Moguncji. "}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Zmarł w wieku ok. 54–57 lat. Pochowany został w opactwie w Gorze."}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Wspomnienie liturgiczne św. Chrodeganga w Kościele katolickim, ewangelickim i męskim Zakonie Kanoników Regularnych (wspomnienie obowiązkowe) obchodzone jest w dzienną pamiątkę śmierci (6 marca). "}, {"title": "Chrodegang z Metzu", "text": "Kościół katolicki w Polsce oraz żeńskie Kanoniczki Regularne wspominają świętego 3 października."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kogo najprawdopodobniej przedstawił Rembrandt na obrazie pt. Żydowska narzeczona?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Żydowska narzeczona", "text": "Żydowska narzeczona – obraz holenderskiego malarza Rembrandta. Dzieło często występuje pod tytułem Portret dwóch osób ze Starego Testamentu."}, {"title": "Żydowska narzeczona", "text": "Swoją nazwę zyskał na początku XIX wieku, za sprawą amsterdamskiego kolekcjonera sztuki Van der Hoopa, który zinterpretował obraz jako scenę rodzajową ukazującą ojca nakładającego naszyjnik córce. Te przypuszczenia wynikały z faktu, że Rembrandt utrzymywał bliskie kontakty z gminą żydowską w Amsterdamie i chętnie rysował ich przedstawicieli. W późniejszych latach znawcy twórczości Rembrandta w różny sposób interpretowali postacie przedstawione przez mistrza. Dopatrywano się w nich Tytusa (1641–1668) – ukochanego syna Rembrandta – oraz jego żony Magdaleny van Loo (1641–1669). Inna interpretacja mówiła, iż jest to scena ze sztuki teatralnej."}, {"title": "Żydowska narzeczona", "text": "Obecnie przyjmuje się, że dzieło może przedstawiać którąś z biblijnych par: Tobiasza i Sarę lub Judę i Tamarę. Jednakże na podstawie szkicu przygotowawczego, znajdującego się obecnie w prywatnej kolekcji w Nowym Jorku, najbardziej prawdopodobne jest, iż zakochana para to biblijny Izaak i Rebeka. Według Biblii Izaak, mieszkając wśród Filistynów, przedstawiał swoją żonę jako siostrę, a ich kontakt intymny był możliwy tylko wówczas, gdy nikt tego nie widział. Pierwotnie parę podglądał król Abimeleka, został on jednak zamalowany przez malarza. Przedstawiona para stanowi więc syntezę lub też uosobienie zmysłowej i duchowej miłości, skrywanej, lecz widocznej w każdym geście. Efekt potęgują złociste barwy i kolorystyka szat oraz klejnotów. Farba była nakładana szpachlą i nożem, mieszała się na płótnie, dając efekt iskrzenia, a ich wielobarwność potęguje wyrażone uczucie miłości."}, {"title": "Żydowska narzeczona", "text": "Czuły gest kochanka jest często przyrównywany do ojcowskiego gestu znanego z innego obrazu pt. Powrót syna marnotrawnego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki kwiat znajduje się w herbie Moniek?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Herb Moniek", "text": "Herb Moniek przedstawia w złotym polu herbowym stojącą na zielonej murawie pannę w czerwonej sukni, z rozpuszczonymi włosami i z koroną na głowie, pochylającą się nad kwitnącym krzewem ziemniaczanym o białych, cętkowanych fioletowo kwiatach na zielonej łodydze, z dwoma zielonymi liśćmi. "}, {"title": "Herb Moniek", "text": "Herb ustanowiono w połowie lat 90. XX wieku. Jego symbolika nawiązuje do patronimicznego źródłosłowu nazwy miasta, mającej pochodzić od rodu szlacheckiego Mońków herbu Rawicz. Herb Rawicz przedstawia \"w polu złotym pannę w takiejż koronie i sukni czerwonej na niedźwiedziu czarnym kroczącym\". Panna oraz zielona murawa w herbie Moniek pochodzą zatem z herbu Rawicz. O ile uszczerbiony herb Rawicz był spotykany w polskiej heraldyce miejskiej, to Mońki jako pierwsze pozbawiły go niedźwiedzia, w pozostałych przypadkach symbolem heraldycznym jest kroczący niedźwiedź, z panną w wersji pełnej i bez panny w uszczerbionej. "}, {"title": "Herb Moniek", "text": "W zamyśle pomysłodawców herbu, postać kobieca w koronie ma symbolizować Barbarę Radziwiłłównę, o której wiadomo iż bywała w okolicznych lasach na polowaniach. "}, {"title": "Herb Moniek", "text": "Kwiat ziemniaka ma nawiązywać do nowszych tradycji i zajęć okolicznych mieszkańców. Motyw taki nie występował dotychczas w heraldyce miejskiej, wizerunek krzewu ziemniaczanego opracowano w oparciu o stare tablice barwne. Mimo że ziemniaków w czasach Barbary Radziwiłłówny w Polsce nie znano, twórcy herbu tłumaczą motyw jako symboliczne połączenie najstarszych i nowszych tradycji, twierdząc iż \"można przyjąć, iż to duch Radziwiłłówny pochyla się nad ziemniaczanym kwiatem\"."}, {"title": "Herb Moniek", "text": "Poprzedni herb Moniek był dwudzielny w pas. W polu górnym przedstawiał w polu czerwonym białego orła ze złotą koroną, w polu dolnym, błękitnym, złotego żubra stojącego na zielonej murawie."}, {"title": "Herb Moniek", "text": "Flaga  nawiązuje do kolorystyki herbu ponieważ zawiera między innymi barwy; czerwieni (kolor dominujący) i złota."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co symbolizują trzy kamienie na tarczy herbu Niska?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Herb Niska", "text": "Herb Niska przedstawia umieszczoną na zielonej murawie zieloną jodłę na tle srebrnych i czerwonych pionowych pasów. Na murawie umieszczone są trzy kamienie, a tarcza herbowa przecięta jest błękitną wstęgą. "}, {"title": "Herb Niska", "text": "Źródła podają sprzeczne dane odnośnie autorów herbu i jego historii. Najstarszą wymienianą w źródłach datą jest rok 1929, kiedy to herb Niska zaprojektowali konserwator zabytków J. Piotrowski oraz dyrektor Archiwum Państwowego Ziemskiego we Lwowie, prof. dr Oswald Balzer. Wersja ta przedstawiała jaz wodny oraz trzy kamienie na zielonej murawie, umieszczonej na owalnej tarczy w pionowe biało-czerwone pasy. Projekt ten został jednakże odrzucony na szczeblu wojewódzkim. Kolejne źródło autorstwa Stanisława Chruściela mówi o roku 1932. Powodem zaprojektowania herbu Niska był obyczaj wymieniania się pamiątkowymi proporczykami podczas zawodów sportowych, w których uczestniczyli sportowcy z Niska. Jako autorów projektu podano Stanisława Maroszka i Władysława Samka. Od obecnej wersji herb ten różnił się kolorem murawy - w wersji z 1932 była ona żółta.  Marian Gumowski w książce \"Herby miast polskich\" z 1960 podaje rok 1935 jako datę urzędowego zatwierdzenia herbu Niska. Obecnie obowiązujący wzór herbu ustalono uchwałą Rady Miasta Nisko z 1993. Jest on jednakże krytykowany przez heraldyków, jako niezgodny z zasadami sztuki heraldycznej. Zasadniczymi błędami herbu jest użycie różnych odcieni zieleni, traktowanych jako odrębne kolory oraz nieprzestrzeganie zasady alternacji zakazującej kładzenia w herbach barwy na barwę i metalu na metal."}, {"title": "Herb Niska", "text": "Jodła w herbie nawiązuje do występowania tego gatunku w okolicy, błękitna wstęga symbolizuje rzekę San, natomiast kamienie, eksploatowaną tu niegdyś rudę żelaza."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką wiadomość przyniósł Apollo do kuźni Wulkana?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Kuźnia Wulkana (hiszp. La fragua de Vulcano) –  obraz olejny hiszpańskiego artysty barokowego Diego Velazqueza."}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Według jednych źródeł obraz został wykonany w Rzymie, podczas pierwszej podróży malarza do Włoch, według innych – powstał w rezydencji ambasadora Filipa IV, don Manuela de Foncesca. Stanowił uzupełnienie do innego dzieła, wykonanego w tym czasie, pt. Szata Józefa. W zbiorach królewskich znalazł się dzięki księciu Olivaresowi, który go zakupił i podarował królowi z przeznaczeniem do Pałacu Buen Retiro. W obu obrazach są dostrzegalne wpływy malarstwa emiliańskiego i koloryzmu weneckiego."}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Motyw, przedstawiony na obrazie, pochodzi z greckiego eposu Odyseja Homera lub z Metamorfoz Owidiusza. Opowieść mówi o zdradzie bogini Wenus – żony Wulkana (Hefajstosa) – z bogiem wojny, Marsem. Romans został odkryty przez wszechwiedzącego boga Apolla:"}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Velázquez wybrał moment, gdy do kuźni Wulkana przybywa bóg Apollo z wieścią o zdradzie Wenus. Jego postać, okryta czerwonym suknem, kontrastuje z nagimi torsami pomocników boga ognia i nim samym. Gdyby nie jasna poświata wokół głowy Apolla kompozycja wskazywałaby na scenę rodzajową, a nie mitologiczną. Realizm postaci został zainspirowany dziełami Guida Reniego. Wieniec laurowy na głowie Apolla ma nawiązywać do jego innej roli – boga poezji. Przedstawienie wawrzynu – symbolu poezji – na tle kuźni i zapracowanych mężczyzn ma wskazywać na wyższość pracy ręcznej, a co za tym idzie wyższość malarstwa i rzeźby. "}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Postacie przedstawione zostały w różnych pozach, modelowane światłem bijącym od aureoli znad głowy Apolla. Wulkan, stojący przodem do widza, wydaje się być rozgniewany, a jego pomocnicy są wyraźnie zaskoczeni. Jednym z wyrazów gniewu boga ognia jest naprężenie mięśni muskularnego ramienia, trzymającego młot. Jeden z pomocników, który jest odwrócony plecami do widza, został ujęty w klasyczny sposób, przypominający greckie posągi umięśnionych herosów. "}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Artysta bardzo starannie i z dbałością o detale przedstawił martwą naturę: młoty i inne narzędzia znajdujące się na ziemi oraz szykowaną dla boga Marsa zbroję, która skupia na sobie światło. Na półce znajduje się jasny dzban, kolejny element – obok niebieskich sandałów Apolla i nieba nad nim – ożywiający ciemną tonację obrazu.  "}, {"title": "Kuźnia Wulkana", "text": "Studium głowy Apolla znajduje się w prywatnej kolekcji w Nowym Jorku. W 1830 roku szkic, znajdujący się w Genui w kolekcji Isola, został sprzedany angielskiemu kupcowi. Argumentów co do autentyczności tego szkicu dostarczyło badanie radiograficzne Kuźni Wulkana. Widać na nim, że pod obecną wersją głowy boga znajduje się inna, bardziej przypominająca szkic. Jednak dyrektorka badań technicznych z Muzeum Prado, Carmen Garrido, wzbudziła wątpliwości w tej kwestii, wskazując liczne różnice pomiędzy szkicem a ostateczną pracą. Na podstawie przeprowadzonych badań wykazała, że na szkicu włosy postaci są dłuższe i zebrane ku tyłowi – ukrywają ucho i odsłaniają większą część twarzy. Policzki wydają się bardziej zaokrąglone, co nadaje twarzy cechy dziecka. Cieniowanie jest delikatniejsze, a wieniec laurowy gubi się we włosach. Autorstwo Velazqueza jest mimo wszystko powszechnie akceptowane przez współczesnych badaczy.  "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim parku odbyło się największe zgromadzenie w historii Poznania?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Park Jana Pawła II w Poznaniu", "text": "Park Jana Pawła II w Poznaniu (także: Łęgi Dębińskie) - park zlokalizowany w Poznaniu na Wildzie, pomiędzy ulicami Dolna Wilda, a Drogą Dębińską. Stanowi jeden z popularnych terenów wypoczynkowych i rekreacyjnych mieszkańców gęsto zabudowanej Wildy."}, {"title": "Park Jana Pawła II w Poznaniu", "text": "Park powstał w 1970. Obecna nazwa upamiętnia postać papieża Jana Pawła II, a dokładniej jego wizytę w Poznaniu w dniu 20 czerwca 1983. Wtedy to na terenie dzisiejszego parku papież odprawił mszę dla około miliona przybyłych uczestników, co było największym zgromadzeniem osób w historii miasta. Dokonano wtedy beatyfikacji siostry Urszuli Ledóchowskiej, związanej z Wielkopolską i Poznaniem. Była to również pierwsza tego rodzaju ceremonia na ziemiach polskich. "}, {"title": "Park Jana Pawła II w Poznaniu", "text": "Na terenie parku znajdują się: Krzyż Papieski (w miejscu ówczesnego ołtarza polowego), gromadzący w czerwcu specjalne, okolicznościowe zgromadzenia religijne, dawna elektrownia wildecka (1895), obecnie galeria; pomnik Pyry, urządzenia zabawowe dla dzieci."}, {"title": "Park Jana Pawła II w Poznaniu", "text": "Park jest dogodnym miejscem wiosennych i letnich imprez rodzinnych, w tym grillowania, co jest związane z dużą ilością miejsc parkingowych. W 2008 został gruntownie zmodernizowany."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakim wydarzeniom w 1920 roku poświęcony był kalendarzyk ekspresjonistyczny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kalendarzyk ekspresjonistyczny", "text": "Kalendarzyk ekspresjonistyczny (bułg. Експресионистично календарче, właśc. Kalendarzyk ekspresjonistyczny za rok 1921, bułg. Експресионистично календарче за 1921) – tomik zawierający prozę poetycką, opublikowany przez Geo Milewa w 1921 roku."}, {"title": "Kalendarzyk ekspresjonistyczny", "text": "Tomik zawiera cykl dwunastu krótkich tekstów poetyckich pisanych prozą, z których każdy nosi w tytule nazwę kolejnego miesiąca. Cały cykl poświęcony został wydarzeniom związanym z rewolucyjnymi wydarzeniami w Niemczech w 1920 roku (wybuch i przebieg powstania w Zagłębiu Ruhry) i jeśli chodzi o wymowę, posiada zdecydowanie zaangażowany, polityczny charakter. Cykl charakteryzuje się zerwaniem z obrazowaniem symbolistycznym, którego elementy dostrzegalne są jeszcze w poprzednim tomie Milewa (Okrutny pierścień z 1920 roku) i stanowi zwrot ku rzeczywistości, ku konkretyzacji przekazu w duchu awangardowym."}, {"title": "Kalendarzyk ekspresjonistyczny", "text": "Tom został wpisany do kanonu literatury bułgarskiej 1878-1988."}, {"title": "Kalendarzyk ekspresjonistyczny", "text": "Fragmenty Kalendarzyka ekspresjonistycznego przełożył na język polski Wojciech Gałązka i opublikował w tomie Poematy i proza liryczna Geo Milewa, Kraków 1977, s. 39-52."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie rośliny można spotkać w Rezerwacie przyrody Regetovské rašelinisko?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko (słow. Narodná prirodná rezervacia Regetovské rašelinisko; pol. Torfowisko Regetowskie) – rezerwat przyrody w katastrze wsi Regetovka, w powiecie Bardejów, w kraju preszowskim, na Słowacji. Powierzchnia: 2,55 ha."}, {"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Rezerwat leży u południowo-zachodnich podnóży góry Paledovka (778 m n.p.m.) w słowackiej części Beskidu Niskiego, na północny wschód od wsi Regetovka. Teren rezerwatu rozciąga się na wysokości ok. 520 m n.p.m."}, {"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Rezerwat powołano rozporządzeniem Ministra Kultury Słowackiej Republiki Socjalistycznej nr 9148/1979-OP z dnia 30 listopada 1979 r."}, {"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Oryginalny bagienno-torfowiskowy zespół roślinny rozwinął się w obszarze depresji terenowej na nieprzepuszczalnym podłożu, utworzonym przez utwory fliszu karpackiego. Depresja ta jest zasilana w wodę drobnymi ciekami wodnymi, zwłaszcza od strony zachodniej. W centralnej części rezerwatu znajduje się soczewkowate torfowisko, którego miąższość sięga 9 m. Wokół niego rozciąga się cała skala siedlisk o różnych stopniach wilgotności, które zajmują różnorodne turzycowiska. Rośnie tu m.in. rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia L.) i bobrek trójlistkowy (Menyanthes trifoliata L.). Występuje tu także czermień błotna (Calla palustris L.), która ma tu swe jedyne znane stanowisko na wschodniej Słowacji. Najsuchsze fragmenty obecnego rezerwatu były niegdyś koszone, obecnie zarastają wierzbami: wierzbą szarą (łoza; Salix cinerea) i wierzbą pięciopręcikową (wierzba laurowa; Salix pentandra) oraz olszą czarną (Alnus glutinosa Gaertn.)."}, {"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Celem powołania rezerwatu jest ochrona w celach naukowo-dydaktycznych cennego zbiorowiska bagienno-torfowiskowego z występującymi w nim rzadkimi i zagrożonymi gatunkami roślin, w tym z jedynym stanowiskiem czermieni błotnej (Calla palustris L.) na wschodniej Słowacji."}, {"title": "Rezerwat przyrody Regetovské rašelinisko", "text": "Z unikalną roślinnością rezerwatu można się zapoznać dzięki wyznakowanej w jego otoczeniu ścieżce dydaktycznej z 13 tablicami informacyjnymi (czas przejścia: 1 godz. – 1 godz. 30 min)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd w Radzie Pomocy Żydom pojawił się Konrad Żegota?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Konrad Żegota", "text": "Konrad Żegota – wymyślona przez Zofię Kossak-Szczucką fikcyjna postać , która miała ukrywać przed osobami postronnymi rzeczywisty zakres działalności Rady Pomocy Żydom, ratującej Żydów przed Holocaustem."}, {"title": "Konrad Żegota", "text": "Najpierw Zofia Kossak użyła imienia Żegota, wywodzącego się od słowiańskiego słowa „żec” (czyli „palić”). Później dodała do niego imię Konrad. Jako datę urodzenia postaci ustalono 4 grudnia 1942 roku – dzień powołania do życia Rady Pomocy Żydom. Tego fikcyjnego nazwiska użyto jako skrótu nazwy organizacji Społeczny Tymczasowy Komitet im. Konrada Żegoty. Dnia 4 grudnia 1942 roku przekształcono Tymczasowy Komitet w tzw. Radę Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj. Dla celów konspiracyjnych Rada przybrała kryptonim „Żegota”. Celem zastosowania nazwiska fikcyjnej postaci do nazwania nim organizacji pomagającej Żydom było unikanie przywoływania słowa „Żyd”, które w warunkach okupacyjnych mogło stwarzać zagrożenie dekonspiracji członków Żegoty oraz wzbudzać podejrzenie niemieckich okupantów bądź służących im donosicieli."}, {"title": "Konrad Żegota", "text": "Prawdopodobnie oba imiona, zarówno Konrad jak i Żegota, Zofia Kossak zaczerpnęła z III części Dziadów polskiego poety, Adama Mickiewicza. W Wielkiej Improwizacji Konrad jest poetą, który cierpi za cały naród: „Nazywam się Milijon – bo za milijony / Kocham i cierpię katusze”. W dramacie tym występuje również Żegota. Imię to nosi tam, jako jeden z konspiratorów, Ignacy Domeyko, członek Towarzystwa Filomatów, a także wileński przyjaciel Mickiewicza."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym był Schienenzeppelin?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Schienenzeppelin", "text": "Schienenzeppelin – niemiecki prototyp kolejowego wagonu silnikowego o napędzie śmigłowym, opracowany w 1930 roku przez inżynierów z zakładów DRG Hannover i Flugbahn Gesellschaft pod kierownictwem Franza Kruckenberga."}, {"title": "Schienenzeppelin", "text": "Pojazd wyposażono w silnik lotniczy BMW VI 12 o mocy 611 KM, napędzający czteropłatowe śmigło umieszczone z tyłu wagonu. W maju 1931 roku Schienenzeppelin osiągnął podczas testów prędkość 200 km/h, a miesiąc później na trasie Berlin-Hamburg 230 km/h. W 1932 roku przeprowadzono szereg poprawek w konstrukcji wózków jezdnych oraz śmigła. W sumie w latach 1930–34 zbudowano trzy sztuki Schienenzeppelina. W ostatnim egzemplarzu wprowadzono kolejne modyfikacje: jako napęd zastosowano umieszczony z przodu pojazdu silnik Maybach GO 5; a śmigło przeniesiono na przód pojazdu."}, {"title": "Schienenzeppelin", "text": "Schienenzeppelin został sprzedany do Deutsche Reichsbahn za 10 000 reichsmarek, ale w 1939 roku rozebrano go na potrzeby przemysłu wojennego."}, {"title": "Schienenzeppelin", "text": "Oprócz trzech egzemplarzy doświadczalnych nie zbudowano więcej pojazdów tego typu ze względu na problemy w jego eksploatacji, m.in. śmigło uniemożliwiające łączenie pojazdów."}, {"title": "Schienenzeppelin", "text": "Plik:Schienenzeppelin Steilrampe.jpg|Schienenzeppelin Plik:Bundesarchiv Bild 102-11904, Schienenzeppelin, Förderer.jpg|Zespół konstruktorów Schienenzeppelina"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywa się zwyczaj pokrywający się z ostatkami występujący do dziś głównie w gminie Wola Krzysztoporska?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Przebierańce", "text": "Przebierańce – zwyczaj ludowy rozpowszechniony na ziemi piotrkowskiej, a przede wszystkim na terenie gminy Wola Krzysztoporska. Zwyczaj pokrywający się z ostatkami, polegający na przebieraniu się okolicznych mieszkańców i wzajemnym odwiedzaniu oraz tańczeniu i śpiewaniu w zaprzyjaźnionych i zupełnie obcych domostwach. "}, {"title": "Przebierańce", "text": "Zespół przebierańców w zamian za odśpiewanie i odtańczenie kilku ludowych przyśpiewek otrzymuje w każdym domu drobną kwotę pieniężną – zwykle nieprzekraczającą kilku złotych – oraz jajka będące  symbolem zbliżającej się Wielkanocy, z których wieczorem gospodyni przyrządza jajecznicę. Dawniej jajecznica stanowiła razem z zabawą w remizie aż do północy główną atrakcję dla wszystkich mieszkańców wsi."}, {"title": "Przebierańce", "text": "Grupy przebierańców liczą zwykle od kilku do kilkunastu lub nawet dwudziestu osób. Wszyscy są przebrani w różnorakie stroje. W każdej z grup przebierańców są w miarę możliwości:"}, {"title": "Przebierańce", "text": "diabeł – osoba ubrana cała na czarno, z ogonem i widłami oraz pastą do butów służącą do smarowania osób niechętnych przyjęciu przebierańców śmierć – osoba przebrana na biało, najczęściej w prześcieradło Cygan z Cyganką – jako para para młoda – ubrani w typowy strój weselny czyli garnitur i suknię ślubną"}, {"title": "Przebierańce", "text": "Ponadto w niektórych grupach przebierańców mogą się pojawiać: Żyd lekarz kominiarz miś jeźdźcy na koniach chłopi z batami"}, {"title": "Przebierańce", "text": "Każdy zespół śpiewa charakterystyczne dla końca karnawału przyśpiewki ludowe. W większych zespołach pojawiają się także akordeoniści i skrzypkowie. Grają oni zazwyczaj skocznego oberka. "}, {"title": "Przebierańce", "text": "Oto jedne z częstszych przyśpiewek towarzyszących pochodowi:"}, {"title": "Przebierańce", "text": "Przyszliśmy tu na ostatki, Ni ma ojca ani matki. Ojciec chory matka chora, Dejta ludzie na doktora"}, {"title": "Przebierańce", "text": "A tym to Kuba to taki dłuba, połapoł baby zaprzung do pługa. Hopsia Jagula, cosnek, cebula połapoł baby zaprzung do pługa. A i od pługa zaprzung do bruny i baby ciungły we wszystkie struny. Hopsa Jagula, cosnek, cebula i baby ciungły we wszystkie struny... A i od bruny zaprzung od radła, ta jedna baba mu się układła. Hopsa Jagula, cosnek, cebula ta jedna baba mu się układła."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego Cień śmierci Williama Holmana Hunta został chłodno przyjęty przez krytykę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cień śmierci", "text": "Cień śmierci (ang. The Shadow of Death) – obraz religijny angielskiego malarza Williama Holmana Hunta, jednego z założycieli Bractwa Prerafaelitów. Obecnie znajduje się w zbiorach Manchester Art Gallery. "}, {"title": "Cień śmierci", "text": "Dzieło powstało podczas drugiego pobytu artysty w Ziemi Świętej w latach 1870–1873. Malarz przedstawił Jezusa w ciesielskiej pracowni Jozefa. Jezus jest młody, opalony i muskularny, po skończonej pracy unosi ręce do góry i stara się wyprostować zmęczone ciało. Promienie zachodzącego słońca rzucają Jego cień na ścianę pracowni i znajdującą się na niej deskę z narzędziami. Kształt cienia oraz ostre, długie narzędzia w miejscach nadgarstków jednoznacznie kojarzą się z nieuchronną śmiercią i ukrzyżowaniem."}, {"title": "Cień śmierci", "text": "Realistyczny obraz nasycony jest symboliką nawiązującą do całego życia Chrystusa. Klęcząca i ukazana z tyłu kobieta, zapewne Maria, otwiera skrzynię, której zawartość nawiązuje do darów Trzech Króli. Twarz Maryi jest niewidoczna, ale ułożenie jej ciała może świadczyć o przerażeniu, jakie wywołał cień jej Syna. U stóp Jezusa leży czerwona opaska zakładana w czasie pracy na głowę, by zatrzymywała pot. Jej czerwona barwa nawiązuje do męczeńskiej śmierci i być może szkarłatnego płaszcza, w jaki zostanie odziany przez oprawców. Podobne znaczenie posiadają trzciny stojące w rogu pomieszczenia. Cień rękojeści piły przedstawionej na pierwszym planie przypomina kształt włóczni, którą rzymski legionista Longin przebije ciało Chrystusa przed zdjęciem z krzyża. Wiszący na ścianie pion posiada czerwony ciężarek w kształcie serca, znajdujący się po lewej stronie cienia, tam gdzie w rzeczywistości znajduje się serce człowieka."}, {"title": "Cień śmierci", "text": "W ścianie pracowni znajdują się dwa półkoliste okna, z których jedno tworzy podwójny nimb wokół głowy Jezusa. Nad nimi znajduje się otwór, którego kształt przypomina Gwiazdę Betlejemską. Leżący na parapecie rozwinięty zwój i dojrzałe owoce to symbole spełniających się proroctw. W prawym oknie można dostrzec drzewo oliwne, do którego wielokrotnie porównywano Jezusa w Nowym Testamencie. Również widoczne w głębi pagórki nawiązują do wzgórz Galilei i zapewne przypominają o misyjnym powołaniu Chrystusa."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego na obrazie Szata Józefa Velazqueza pojawia się pies?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Szata Józefa", "text": "Szata Józefa, hiszp. La túnica de José – obraz olejny hiszpańskiego artysty barokowego Diego Velazqueza."}, {"title": "Szata Józefa", "text": "Obraz został wykonany w Rzymie w klasztorze San Lorenzo. Prawdopodobnie stanowił uzupełnienie do innego dzieła wykonanego w tym czasie pt. Kuźnia Wulkana."}, {"title": "Szata Józefa", "text": "Temat obrazu został zaczerpnięty ze Starego Testamentu, z Księgi Rodzaju. Historia opowiada o młodych latach patriarchy Józefa. Był ukochanym synem Jakuba, dzięki czemu otrzymał od niego wspaniałą szatę. Miał też sen, w którym sprawował władzę nad rodzeństwem. Jego bracia zazdrościli mu jego względów u ojca. Któregoś dnia całe starsze rodzeństwo pasło trzodę poza granicami miasta. Jakub wysłał do nich Józefa z wiadomością. Na jego widok uradzili, iż zabiją go, lecz po wstawiennictwie Rubena, postanowili wrzucić go do studni. Gdy tylko Józef dotarł do nich, rzucili się na niego, obdarli z płaszcza i porzucili w studni. Następnie powrócili do domu ojca, którego przekonali, że Józef zginął: "}, {"title": "Szata Józefa", "text": "Velázquez wybrał moment, gdy Jakubowi przedstawiono szaty Józefa i gdy rozpoznał w nich swój podarunek dla ukochanego syna. Jakub siedzi po prawej stronie i wykonuje typowy gest rozpaczy. Jego laska spada na dywan, a wzrok wpatrzony jest w przyniesione ubranie. Po lewej stronie trzej bracia prezentują zakrwawiony strój. Choć według Starego Testamentu to nie bracia przynoszą szaty, artysta przedstawia tu rodzeństwo, by ukazać ich różne postawy. Ukazani od tyłu, z profilu lub zwróceni przodem, poprzez gesty i wyraz twarzy zdradzają swoje zawstydzenie i niepewność, czy kłamstwo nie wyjdzie na jaw. Jedynie pies (w późniejszej ikonografii symbol wierności) ukazany u dołu wydaje się rozpoznawać podstęp braci i wyczuwając krew kozła, a nie człowieka, szczeka na posłańców. Sugerowano, iż jego pojawienie się w tej kompozycji polecił Velazquezowi Rubens, co miało dodać dziełu więcej elegancji. Psy pojawiają się również w późniejszych pracach Velazqueza, m.in. na obrazie Panny dworskie z 1659 roku. Dwie postacie ukazane w cieniu pomiędzy Jakubem a braćmi zostały domalowane w późniejszym okresie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak długo endospory laseczki siennej są w stanie przetrwać w kosmosie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Laseczka sienna", "text": "Laseczka sienna (Bacillus subtilis) – Gram-dodatnia bakteria należąca do rodziny Bacillaceae. Odkryta przez Christiana Ehrenberga w 1835 roku i nazwana Vibrio subtilis. Pod nazwą B. subtilis występuje od 1872 roku (Ferdinand Cohn). "}, {"title": "Laseczka sienna", "text": "Laseczka sienna występuje pospolicie, zwłaszcza w glebie. Jest saprofitem, rozkładającym organiczne związki pochodzenia roślinnego (głównie węglowodany i pektyny). "}, {"title": "Laseczka sienna", "text": "Gram-dodatnia ruchliwa laseczka, o średnicy 0,7–0,8 µm i 2–3 µm długości. Najlepiej rośnie w warunkach tlenowych. Ma małe wymagania. Endospory są kuliste, powstają w centrum macierzystej komórki. Struktura, proces powstawania i właściwości endospor tego gatunku zostały poznane lepiej niż jakiejkolwiek innej bakterii. Są one wyjątkowo odporne na niekorzystne warunki zewnętrzne, np.:  endospory są odporne na wysoką temperaturę – we wrzącej wodzie sukcesywnie giną, ale 10% wytrzymuje w niej godzinę, a 1% dwie godziny mogą przetrwać działanie ciśnienia rzędu 2 mld Pa przez 45 minut w próżni kosmicznej zachowują żywotność przez dobę"}, {"title": "Laseczka sienna", "text": "Laseczka sienna jest odpowiedzialna za jedną z wad pieczywa – jego śluzowacenie. Bakterie te, rozwijając się w pieczywie powodują, że  staje się ono szare, maziste, ciągnące i ma nieprzyjemny zapach. Dodatkowo bakteria wytwarza antybiotyki peptydowe, m.in. polimyksynę B i subtylinę. Wykorzystuje się przemysłowo także aminokwasy, polisacharyd inulinę i enzymy produkowane przez tę bakterię, m.in. amylazę i proteazę. Dla genetyki bakterii Gram-dodatnich jest modelem równie istotnym co pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) dla bakterii Gram-ujemnych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do kogo Kazimierz Sosnowski porównał gorczańskiego bacę Tomasza Chlipałę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Tomasz Chlipała zwany Bulandą (ur. najprawdopodobniej ok. 1830 r., zm. w 1912 lub 1913 w Lubomierzu) – słynny baca gorczański. Autentyczna postać z drugiej połowy XIX wieku. Popularna w kulturze odnoszącej się do Gorców, oraz w folklorze zagórzańskim."}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Jego przydomek pochodził od nazwy osiedla Bulandy w Szczawie, gdzie się urodził. W 1853 lub 1856 r. ożenił się z Marianną  lub Anną Wojtyczkówną z  Lubomierza i zamieszkał w jej rodzinnej wsi aż do śmierci. Kazimierz Sosnowski nazwał go „Sabałą górzeckim”. "}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Bulanda przez ponad 50 lat zajmował się pasterstwem na Polanie Jaworzyna Kamienicka, znajdującej się na północno-wschodnich stokach Jaworzyny Kamienickiej (1288 m n.p.m.). Wypasał nawet do 800 owiec. Tak jak każdy legendarny Baca posiadał umiejętność sprowadzania czarów i był czarodziejem. Swoją sławę zyskiwał również jako znachor, znachorstwa nauczył się w Lewoczy po drugiej stronie Karpat na Słowacji. Potrafił również leczyć ludzi i zwierzęta. Jak na warunki podhalańskie był bardzo bogatym gazdą."}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "W czasach, gdy dla biednych ludzi lekarze i szpitale byli niedostępni, Bulanda nastawiał złamane kości, odczyniał uroki i leczył różne choroby u ludzi i zwierząt. Ugruntował swoją sławę, gdy na plebanii w Niedźwiedziu uleczył bydło proboszcza. Uzyskał wówczas jego poparcie, wyrażone słowami: Możesz człowiecze wykonywać swoje praktyki, bo nie czynisz nic złego, tylko dobre. Jako autorytet w lokalnej społeczności, Bulanda pomagał również w rozstrzyganiu sporów i innych spraw. Zyskał wśród ludzi na tyle duże poparcie, że wszyscy zwracali się do niego o pomoc. W swojej kolibie przyjmował nie tylko ludzi miejscowych, ale także mieszkańców miast i innych odległych miejsc np. z Krakowa czy Warszawy. Jest mowa nawet o oberlejtnancie austriackim, który szukał rady na chorobę nóg, oraz o bogatym Żydzie z Berlina, który musiał się wyleczyć z solitera."}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Był on życzliwym i religijnym człowiekiem. Umiał również pogodzić pracę czarownika z religijnością. Nie tolerował kłamstw, bójek a w szczególności przeklinania. Był surowy dla swoich juhasów. Swej sztuki leczenia nie przekazał nikomu. O swym zięciu i jedynym spadkobiercy wyraził opinię, że nie nadaje się do tego, bo jest mściwy i mógłby tajemnej wiedzy nadużyć na szkodę innych."}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Z otrzymywanych za leczenie datków Bulanda ufundował dwie kapliczki; jedną w Lubomierzu (w 1913 roku), a drugą na wypasanej przez siebie polanie – zwana ona jest Kapliczką Bulandy (w 1904 roku). Dożył późnego wieku i do końca swojego życia szczycił się dużym bogactwem. Według niektórych źródeł zmarł on w wieku 82 lat, o czym świadczą również miejskie legendy. Inne przekazy ludowe mówią, że zmarł w wieku 100 lat."}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "„Gdy w 1912 r. czuł zbliżający się kres swych dni, sprosił do domu sąsiadów, wyprawił traktament i sam obsługiwał ich. Pod koniec uczty wyszedł przed dom i tak przemówił: “Dziękuję ci, słoneczko, żeś mi świeciło i wom, gwiazdy, tez, dziękuję tobie, wietrzyku, ześ powiewał według mej potrzeby i tobie, rzyko, żeś do mnie sumem gadała...”. I żegnał w takich słowach cały świat. Wróciwszy do izby, rzekł do zebranych: “Moi kochani, jo już odchodze bo na mnie cas. Ostajcie z Bogiem’. Po tych słowach odszedł do świetlicy i w nocy umarł.”"}, {"title": "Tomasz Chlipała", "text": "Inne źródła jednak mówią, ze zmarł 1 maja 1913 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki film przyniósł popularność wsi Zagórki?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Zagórki (kaszb. Zôgórczi, niem. Sagerke) – wieś w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, gminie Kobylnica. W latach 1975-1998 należała do województwa słupskiego."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "W 1997 roku stała się miejscem akcji filmu dokumentalnego Arizona (reż. Ewa Borzęcka), pokazującego Zagórki jako wieś, w której – po upadku PGR – ludzie nie potrafili znaleźć się w nowej rzeczywistości.  "}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Nazwa wsi jest nazwą topograficzną – pochodzi od wyrażenia przyimkowego „za górką”. W latach 1937–1945 wieś nazywała się Brackenberg, a wcześniej – Sagerke."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Zagórki leżą w gminie Kobylnica (woj. pomorskie, pow. słupski), w odległości około 17 km w kierunku południowo-zachodnim od Słupska i kilometra od linii kolejowej nr 405 Piła - Ustka. Najbliższe miejscowości to: Zbyszewo (ok. 1 km), wieś licząca w 2009 roku 10 mieszkańców, Wrząca (ok. 3 km) Korzybie (ok. 5 km), miejscowość w której znajduje się przystanek kolejowy."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Zagórki leżą na płaskim terenie Równiny Sławieńskiej. Znajdują się na nim grunty orne. W pobliżu znajdują się eksploatowane złoża kruszywa naturalnego (piaski, żwiry)."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Pierwsza znana wzmianka o Zagórkach została zamieszczona w liście lennym z 1529 roku, w którym stwierdzono, że wieś od 1470 roku należy do rodziny Boehn. W 1529 roku część wsi została sprzedana von Belowi, a w 1746 roku – odkupiona przez Boehnów."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "W 1717 roku we wsi mieszkało trzech gospodarzy, w 1784 roku było w niej 17 chałup. W 1914 roku folwark miał 677 ha ziemi, w tym 278 ha gruntów ornych i sadów. Do wybuchu II wojny światowej majątek został powiększy do 1009 ha."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "W 1945 roku niemieccy mieszkańcy Zagórek zostali przesiedleni za Odrę, a do wsi przybyli osadnicy z kresów. Majątek Boehnów został upaństwowiony i  utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne, które istniało do 1990 roku. W 1952 roku utworzono sołectwo Zagórki (jego granic nie zmieniono)."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "W 1997 roku we wsi Zagórki zrealizowano film dokumentalny w reżyserii Ewy Borzęckiej, Arizona."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "W miejscowości Zagórki nie ma szkoły, świetlicy wiejskiej ani stowarzyszenia sportowego (jednoklasowa szkoła działała przed II wojną światową). Najbliższa szkoła podstawowa znajduje się w Kwakowie."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: pałac von Boehnów z XIX wieku, park dworski z XIX wieku, dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, zabudowania Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Obiekty te budzą małe zainteresowanie turystów, prawdopodobnie ze względu na ich bardzo zły stan techniczny i trudności z zakwaterowaniem. Jedyne w gminie Kobylnica bazy noclegowe znajdują się w Sycewicach i Kobylnicy. Turyści, jeżdżący do Zagórek, przybywają tu tylko po to, by zobaczyć miejsce akcji filmu Arizona."}, {"title": "Zagórki (województwo pomorskie)", "text": "Głaz narzutowy o wymiarach 8,8 m × 9,5 m × 1,85 m."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był jednym z pionierów polskiej opieki diabetologicznej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Artur Czyżyk", "text": "Artur Czyżyk (ur. 6 lutego 1927 w Bodzentynie, zm. 15 lipca 2012) – polski lekarz, diabetolog, nauczyciel akademicki, wieloletni kierownik Kliniki Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Akademii Medycznej w Warszawie, jeden z pionierów polskiej opieki diabetologicznej."}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "Artur Czyżyk urodził się w Bodzentynie, w rodzinie nauczycielskiej. Podczas okupacji hitlerowskiej mieszkał w Gorlicach, gdzie uczył się na tajnych kompletach. Egzamin dojrzałości złożył po zakończeniu wojny, w 1945 roku w Liceum im. Marcina Kromera w Gorlicach, po czym rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dyplom lekarza uzyskał 1 lutego 1951 roku, w tym samym roku uzyskał stopień doktora nauk medycznych i rozpoczął pracę w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie, pod kierunkiem profesora Jakuba Węgierki."}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "Habilitację uzyskał w 1960 roku na podstawie rozprawy Zachowanie się azotu aminowego i wolnych aminokwasów osocza w cukrzycy. W 1965 roku został ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych Lecznicy Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej i pozostawał na tym stanowisku do 1997 roku. W latach 1965–1966 pełnił funkcję ordynatora III Oddziału Chorób Wewnętrznych Szpitala Praskiego, następnie do maja 1968 roku II Oddziału Chorób Wewnętrznych Centralnego Szpitala Klinicznego MSW. W czerwcu 1968 roku został kierownikiem III Kliniki Chorób Wewnętrznych (od 1975 roku Kliniki Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii) Akademii Medycznej w Warszawie. Od 1970 do 1975 roku pełnił funkcję prodziekana I Wydziału Lekarskiego, od 1972 do 1975 roku prorektora Akademii Medycznej. W 1971 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, w 1980 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Od 1981 roku był również dyrektorem Instytutu Chorób Wewnętrznych I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej."}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "W obszar jego zainteresowań naukowych wchodziła głównie diabetologia, a także inne zaburzenia metaboliczne i choroby wątroby. Stworzył podstawy opieki diabetologicznej nad kobietami chorymi na cukrzycę będącymi w ciąży lub planującymi ciążę, diabetykami z zaburzeniami widzenia oraz dziećmi chorymi na cukrzycę. Jego dorobek naukowy obejmuje około 350 pozycji publikowanych, z których więcej niż połowa ukazała się w międzynarodowych czasopismach specjalistycznych, monografię Patofizjologia i klinika cukrzycy (1987) oraz 35 rozdziałów w podręcznikach i monografiach. "}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "Był promotorem 31 doktoratów i opiekunem ośmiu habilitacji; członkiem komitetu ekspertów do spraw cukrzycy Światowej Organizacji Zdrowia oraz Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (w 1995 roku uzyskał tytuł członka honorowego). Pełnił funkcję redaktora naczelnego pism Acta Medica Polona i Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej."}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "Odznaczony między innymi Krzyżami Kawalerskim (1970) i Oficerskim (2000) Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1995); posiadał tytuły Zasłużonego Nauczyciela i Zasłużonego Lekarza PRL."}, {"title": "Artur Czyżyk", "text": "30 września 1997 przeszedł na emeryturę; zmarł 15 lipca 2012 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dla kogo amerykańscy lotnicy ukradli Medal Honoru?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Henry E. Erwin", "text": "Henry E. Erwin (ur. 8 maja 1921 w Adamsville, zm. 16 stycznia 2002 w Birmingham) – amerykański żołnierz Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych, odznaczony Medalem Honoru."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "Henry Erwin urodził się 8 maja 1921 roku w Adamsville w Alabamie. 27 lipca 1942 roku wstąpił do armii w Birmingham i rozpoczął 3 lutego następnego roku szkolenie lotnicze w Ocala. Szybko został przeniesiony z kursu dla pilotów na kurs dla mechaników i radiooperatorów, który ukończył w roku 1944. Po szkoleniu Erwin trafił do 52 Grupy Bombowej w Dalhart w Teksasie, a następnie został wysłany do służby na Pacyfiku w 1945 roku."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "12 kwietnia 1945 roku znalazł się w załodze startującego z bazy na wyspie Guam bombowca B-29, lecącego w grupie 75 bombowców. Celem nalotu były zakłady chemiczne w Kōriyamie. Erwin znajdował się w prowadzącym zgrupowanie samolocie, który nazwano „City of Los Angeles”; była to jego jedenasta misja bojowa z tą załogą. W czasie tego nalotu jego dodatkowym zadaniem było oznaczenie pozostałym maszynom celu poprzez zrzucenie dziesięciokilogramowej bomby dymnej, którą należało odbezpieczyć i wyrzucić przez uprzednio otwartą śluzę w podłodze."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "Po znalezieniu się nad celem Erwin odbezpieczył bombę, ta jednak wybuchła natychmiast, zamiast po upływie 6 sekund. Ładunek białego fosforu uległ natychmiastowemu zapłonowi, a rozbryzgując się poparzył Erwinowi twarz i oślepił go. Dodatkowo bomba odtoczyła się w stronę luku bombowego, co groziło eksplozją całego samolotu. Bombowiec zaczął też pikować z powodu gęstego, wypełniającego kabinę dymu. Erwin zdołał jednak dotrzeć do bomby i wyrzucić ją przez okno, po czym bombowiec wyrównał lot, a załoga zdołała ugasić płonącego Erwina. Samolot zawrócił w kierunku bazy na Iwo Jimie."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "Załoga samolotu, po przewiezieniu Erwina na Iwo Jimę i umieszczeniu go na oddziale intensywnej terapii, postanowiła sporządzić raport i wniosek o nadanie mu Medalu Honoru – najwyższego wojskowego odznaczenia, które przyznawano za akty wyjątkowej odwagi i bohaterstwa na polu walki. Raport natychmiast zawieziono do Dowództwa Sił Powietrznych na Guam, gdzie o piątej rano obudzono dowódcę lotnictwa bombowego w rejonie Pacyfiku, generała Curtisa LeMaya, który autoryzował raport i przesłał go bezzwłocznie do Waszyngtonu. Postanowiono Erwinowi nadać order najszybciej, jak to było możliwe, tak by odebrał odznaczenie jeszcze za życia, gdyż rozległość obrażeń nie pozostawiała wątpliwości odnośnie szybkiej śmierci radiooperatora. Wniosek trafiwszy na biurko prezydenta Harry'ego Trumana został natychmiast zaakceptowany i odesłany na Guam. W drodze wyjątku zdecydowano, że orderu prezydent nie wręczy osobiście."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "W międzyczasie Erwin został przewieziony do lepiej wyposażonego szpitala na Guam. Po otrzymaniu informacji o nadaniu Medalu Honoru lotnicy z bazy wyruszyli do Kwatery Głównej Dowództwa Sił Pacyfiku na Hawajach, gdzie znajdował się najbliższy egzemplarz tego odznaczenia. Ponieważ nie było nikogo, kto mógłby im go wydać, włamali się do gabloty i zabrali go. 19 kwietnia generał LeMay wręczył odznaczenie Erwinowi."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "Pomimo ciężkiego stanu, Erwin przeżył. W ciągu kolejnych 30 miesięcy przeszedł 41 operacji, podczas których przywrócono mu wzrok, zrekonstruowano spaloną twarz i przywrócono władzę w jednej ręce. Opuścił wojsko w 1947 roku i rozpoczął pracę w Biurze do Spraw Weteranów, zajmował się także pomocą ofiarom poparzeń."}, {"title": "Henry E. Erwin", "text": "Zmarł 16 stycznia 2002 roku w Birmingham, pochowany na tamtejszym Elmwood Cemetery."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto według tradycji był centurionem Legionu Tebańskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Legia Tebańska", "text": "Legia Tebańska lub Legion Tebański – legendarny pierwszy chrześcijański legion rzymskiej armii, utworzony pierwotnie w Tebaidzie w Górnym Egipcie w III wieku, stamtąd przeniesiony do Europy w celu walki z barbarzyńcami. Rekrutację do legionu miał przeprowadzać sam cesarz MaksymianHistorycznie istniał rzymski legion Legio I Maksymiana utworzony w roku 296 lub 297 prawdopodobnie przez Dioklecjana.. "}, {"title": "Legia Tebańska", "text": " Święty Maurycy i Legia Tebańska "}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Według tradycji centurionem tego oddziału armii był św. Maurycy, będący w posiadaniu Świętej i Niosącej Krzyż Lancy Cesarskiej (łac. Sancta et Crucifera Imperialis Lancae)."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Pierwsza pisana informacja o legionie pochodzi z V wieku (ok. 425-450) od biskupa św. Eucheriusza z Lyonu. "}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Legion stacjonował w Agaunum (dzisiejsze Saint-Maurice d'Agaune na terytorium Szwajcarii) w czasach wspólnego panowania Dioklecjana i Maksymiana, którzy prześladowali wyznawców chrześcijaństwa. Przed jedną z bitew z barbarzyńskim królestwem na terenach Franków do obozu przybył Maksymian, władca Rzymu, aby zobaczyć jak jego armia walczy i zwycięża. Zwyczajem było oddanie hołdu cezarowi jako bogu i złożenie ofiary bogom starorzymskim. Tylko legion Maurycego odmówił. Cezar nakazał wymordowanie żołnierzy przez ścięcie ok. 286-291 roku lub na przełomie III i IV wieku. Była to tzw. decymacja (dziesiątkowanie). Śmierć męczeńską ponieśli wtedy: primicerius Maurycy,  campiductor (z łac. ' hetman polny, chorąży') Eksuperiusz - oficer sztandarowy, senator militum (odpowiednik stratega) Kandyd, Innocenty i Witalis, Wiktor z którym identyfikowani są: Wiktor z Xanten i Wiktor z Solothurn, żołnierze w liczbie okołu 6 tysięcy (6600). "}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Zbiec udało się nielicznym żołnierzom, ale i tych w końcu ujęto i stracono."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "W benedyktyńskim opactwie Gembloux (Belgia) w X wieku powstał poemat opisujący męczeństwo Legionu Tebańskiego, którego autorem był jeden z mnichów. W tym okresie ówczesny opat św. Wibert (+962) przeniósł relikwie św. Eksuperiusza do klasztoru."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Męczennicy z Agaunum (św. Maurycy i 6600 towarzyszy) uznani przez Kościół katolicki za świętych wspominani są 22 września."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Kościoły koptyjskie, z uwagi na własny kalendarz podzielony na 13 miesięcy, wspominają świętych męczenników odpowiednio do  kalendarza gregoriańskiego."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "Świat chrześcijański w 1991 roku obchodził tysiąc siedemsetną rocznicę męczeństwa tych świętych. W uroczystościach udział wziął biskup Serapion delegowany przez patriarchę Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego Szenudę III. Z tej okazji relikwie św. Maurycego oraz świętych Kasjusza i Florencjusza  powróciły do Kościoła koptyjskiego."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "W koptyjskich synaksarionach do września 1992 roku1992 - rok napisania artykułu źródłowego na coptic.net brak było wpisu o męczennikach. Oznaki kultu znajdują się jedynie w konsekrowanych nazwach ołtarzy lub obrazów. Ołtarz św. Maurycego znajduje się w kościele NMP i św. Atanazego w Mississauga a ikona przedstawiająca męczeństwo św. Maurycego i św. Marii w Cambridge w Kanadzie."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": " Pozostali święci związani z Legią Tebańską "}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "W historii prześladowań Legionu śmierć męczeńską za wiarę ponieśli również m.in.:"}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "; w Szwajcarii Feliks i Regula oraz ich sługa Eksuperancjusz - ścięci ok. 302 w Turicu (łac. Turicum), dzisiejszym Zurychu (wspomnienie 11 września), Ursus i Wiktor oraz 66 towarzyszy - straceni pod koniec III wieku w Soloturn (wspomnienie 30 września), Werena - dobrodziejka i uzdrowicielka, wymieniana razem z legionistami, zmarła śmiercią naturalną ok. 320 lub 350 w Zurzach (wspomnienie 1 września);"}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "; w Niemczech Tyrsus, Palmacjusz i Bonifacy, oraz ich towarzysze - straceni ok. 291 w Trewirze (wspomnienie 4 lub 5 października) Kasjusz i Florencjusz oraz 7 towarzyszy kohortów – straceni w III wieku w Mechtern, w dzisiejszym Bonn (wspomnienie 10 października), Gereon oraz 50 lub 318 towarzyszy – dowódca oddziału wraz z żołnierzami stracony ok. 304 lub w 2. połowie IV wieku w Kolonii (wspomnienie 10 października), Wiktor i Mallosus oraz 330 towarzyszy – straceni w IV wieku w Xanten (wspomnienie 10 października);"}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "; we Włoszech Aleksander - stracony 26 sierpnia 303 w Bergamo, Oktawiusz, Salwator i Adwentor - straceni w Turynie ok. 297 (wspomnienie 20 listopada), Antonin - stracony ok. 303 w Piacenzie (wspomnienie 30 września), Sebastian i Alweriusz - straceni niedaleko Fossano w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 24 stycznia), Magnus - stracony w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 19 sierpnia) Teofryd (Chiaffredo) - stracony ok. 286 w Crissolo (diecezja Saluzzo, Prowincja Cuneo; wspomnienie 7 września), Konstancjusz i towarzysze - straceni w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 18 września), Maureliusz (Maurycy), Jerzy i Tyberiusz - straceni w Pinerolo (wspomnienie 24 kwietnia), Maximius, Cassius, Secundus, Severinus, Licinius - straceni w Mediolanie, primicerius Sekundus - ścięty w 286 lub 306 w Vittimulo, czczony w Ventimiglia i Vercelli (wspomnienie 26 lub 28 sierpnia)."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "; we Francji Wiktor - stracony w Marsylii ok. 287-288 lub 290 (wspomnienie 21 lipca), Defendente z Teb - ścięty w Agaunum lub Marsylii ok. 286 (wspomnienie 2 stycznia)."}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "  kult świętych męczennicy wczesnochrześcijańscy modlitwa za wstawiennictwem świętego święci i błogosławieni Kościoła katolickiego"}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "http://www.deon.pl/imieniny/imie,2022,maurycy.html Maurycy, męczennik, i jego towarzysze z Legii Tebańskiej na DEON.pl (SJ i Wydawnictwo WAM)"}, {"title": "Legia Tebańska", "text": "http://www.coptic.net/synexarion/MauriceOfTheba.txt Saint Maurice and the Theban Legion - Coptic Orthodox Church, the Christian Apostolic Church of Egypt "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim był Eufrazjusz z Cuevas?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "__notoc__ Eufrazjusz z Cuevas cuevas lub cueva (l.poj.) oznacza jaskinię lub grotę, ale również określenie wielu miejsc geograficznych., również Eufrazjusz z Illiturgum – jeden z siedmiu mężów (łac. Viri Apostolici), misjonarzy i biskupów hiszpańskich z I wiekuSiedmiu świętych mężów apostolskich Hiszpanii: Torkwat, Ktezyfon, Sekundus, Cecyliusz, Hezychiusz, Eufrazjusz i Indalecjusz (za DEON.pl i http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=158721 Internauticą)., uczniów św. Jakuba Większego Apostoła, wysłanych z Rzymu przez świętych Piotra i Pawła aby ewangelizowali ziemie dzisiejszej Hiszpanii, męczennik chrześcijański i święty Kościoła katolickiego."}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "Miejsce jego apostolstwa, za Martyrologium Rzymskim, zlokalizowano w prowincji rzymskiej Illiturgum,także Illiturgi(s), tj. na dzisiejszych terenach Andaluzji: Arjony, Baezy albo Andújar del Vejo w prowincji Jaén. "}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 5 stycznia lub w grupie siedmiu mężów 15 maja. Niemiecki leksykon (Ökumenisches Heiligenlexikon) podaje dzień pamięci 1 maja, kiedy to wspominany jest św. Torkwat i pozostali biskupi."}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "Ślady kultu w Hiszpanii sięgają VI wieku o czym świadczą kalendarze z epoki mozarabskiej. Uważa się go za 1. biskupa diecezji Jaén; jest jej patronem od XVII wieku. "}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "Jego relikwie czczone są w kościele Santa María do Mao w Incio (Prowincja Lugo)."}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "W katedrze Wniebowzięcia NMP w Jaén (hiszp.  Catedral de la Asunción de la Virgen ) znajduje się kaplica z ołtarzem św. Eufrazjusza."}, {"title": "Eufrazjusz z Cuevas", "text": "Według legendy miał być męczennikiem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile tysięcy odmian winorośli opisali naukowcy zajmujący się ampelografią", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ampelografia", "text": "Ampelografia (gr. ámpelos = winna latorośl) – nauka o winoroślach (Vitis spp.) zajmująca się opisywaniem i klasyfikowaniem tych roślin. Dawniej główną metodą była obserwacja i porównywanie kształtu i barwy owoców i liści winorośli. Współcześnie nauka ta zrewolucjonizowana została za sprawą badań molekularnych DNA."}, {"title": "Ampelografia", "text": "Winorośl właściwa Vitis vinifera to wyjątkowo zmienny gatunek, u którego bardzo często dochodzi do mutacji. Równocześnie to gatunek o ogromnym znaczeniu gospodarczym, o bardzo długiej tradycji uprawy. W tej sytuacji duże znaczenie miała i ma właściwa identyfikacja roślin. W XIX wieku dodatkowym powodem rozwoju tej nauki było odkrycie istotnych różnic w odporności między rozmaitymi odmianami na choroby i szkodniki. Powstawać zaczęły atlasy służące do identyfikacji roślin (np. księga Victora Rendu Ampélographie française z 1857 roku). "}, {"title": "Ampelografia", "text": "Przez dziesięciolecia ampelografia pozostawała bardziej dziedziną sztuki niż nauki. Klasyfikując winorośle opierano się na wybranych cechach morfologicznych. Uznawane i stosowane kryteria służące do opisu i identyfikacji winorośli stworzył Pierre Galet z Narodowej Wyższej Szkoły Rolniczej (fr. Ecole Nationale Supérieure Agronomique) w Montpellier. System Galeta oparty był na analizie takich cech jak kształt liścia, charakterystyka pędów, płeć kwiatów, kształt owocostanów, rozmiary, barwę, a nawet smak owoców (jagód). Galet opublikował swoje dzieło (\"Ampélographie Pratique\") w 1952 roku opisując 9600 odmian winorośli. Liczba ta powtarza się w aktualnym wydaniu jego dzieła z 2000 r., a w międzynarodowym katalogu odmian winorośli z 2003 roku figuruje 16 tysięcy ich nazw (w tym synonimy). "}, {"title": "Ampelografia", "text": "W końcu XX wieku wiedzę o winoroślach znacznie wzbogaciło zastosowanie badań nad DNA tych roślin. Szczególne zasługi ma w tym amerykanka Carole Meredith z University of California, Davis. Dowiodła ona m.in. że kultywary Zinfandel, Primitivo, i Crljenak Kaštelanski są identyczne. Podobnie jest z Charbono i Corbeau. Udowodniła, że odmianami rodzicielskimi dla Sangiovese są Ciliegiolo i Calabrese Montenuovo. Tego typu informacje są istotne dla poznania dawnych szlaków przemieszczania poszczególnych odmian. Badania molekularne pozwoliły także odkryć genetyczne podłoże pewnych cech roślin, np. stwierdzono, że geny VvMYBA1 i VvMYBA2 decydują o barwie owoców."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był twórcą znanej na świecie szkoły naukowej w Zakładzie Anatomii Patologicznej PAM?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Kazimierz Stojałowski (ur. 1 października 1903 w Toruniu, zm. 12 grudnia 1995 w Szczecinie) – polski lekarz-patolog, profesor Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.     "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Był synem Ludwika Stojałowskiego (1868–1912), mistrza rzeźnickiego i właściciela zakładu w Toruniu-Mokrem, i Weroniki de domo Gembarskiej (1879–1931). Gimnazjum skończył w rodzinnym mieście; w tym czasie uczył też języka polskiego dzieci z rodzin robotniczych. W latach 1918–1920 należał do „Towarzystwa Tomasza Zana” – młodzieżowej organizacji patriotycznej – oraz uczestniczył w organizacji drużyny harcerskiej im. Zawiszy Czarnego, jednej z najstarszych drużyn w Polsce (zob. np. 16 Warszawska Drużyna Harcerzy). W wojnie polsko-bolszewickiej uczestniczył jako ochotnik, przydzielony do 18 Pułku Ułanów Pomorskich (nie brał udziału w walkach)."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Egzamin maturalny zdał w roku 1922, po czym studiował medycynę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego (1922–1928). Jako student był członkiem korporacji akademickiej „Baltia” (zob. też hymn korporacji). W korporacji pełnił funkcje sekretarza (sem. let. 1925/1926) i wiceprezesa (sem. zim. 1926/1927), a po studiach – członka komitetu redakcyjnego „Rocznika Korporacyjnego” (1939); był też sekretarzem (1931/1932) i wiceprezesem (1936–1939) Koła Filistrów. W korporacji „Masovia” wygłaszał wykłady na temat polskości Prus Wschodnich (1939). „Masovia” przyznała mu tytuł filistra honorowego tej korporacji."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Po studiach, zakończonych otrzymaniem dyplomu doktora wszech nauk lekarskich, pracował w: 1928–1929 – sanatorium chorób płuc w Kowanówku pod Obornikami Wielkopolskimi jako ftyzjatra, 1930–1939 – Zakładzie Anatomii Patologicznej Uniwersytetu Poznańskiego, kierowanym przez Ludwika Skubiszewskiego (od 1932 r. jako adiunkt); równocześnie – od roku 1933 do 1938 – w poznańskim Szpitalu Elżbietanek (jako wolontariusz). W roku 1935 uzyskał specjalizację II stopnia w dziedzinie patomorfologii, a w 1937 – w dziedzinie chorób wewnętrznych; publikował wyniki badań w „Nowinach Lekarskich” i był członkiem zespołu redakcyjnego tego czasopisma. W roku 1938 specjalizował się w zakresie anatomopatologii w Institut du Cancer w Villejuif i paryskim Instytucie Pasteura; odwiedził też ośrodki anatomii patologicznej w Bordeaux, Stuttgardzie, Tybindze, Tuluzie, Berlinie, Dreźnie, Lipsku, Frankfurcie na Menem. "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej; był m.in. naczelnym lekarzem odcinka Warszawa-Zachód (Wola) w czasie obrony stolicy. Po kapitulacji wrócił do Poznania, skąd został wysiedlony. Zamieszkał i pracował w Gorlicach. Był kierownikiem Powiatowego Ośrodka Zdrowia, lekarzem Ubezpieczalni Społecznej oraz kierownikiem powiatowego oddziału Polskiego Komitetu Opiekuńczego (który założył). "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Po zakończeniu wojny był początkowo lekarzem Ubezpieczalni Społecznej w Toruniu, wkrótce jednak przeniósł się do Poznania. Wrócił do pracy w Zakładzie Anatomii Patologicznej UP; dodatkowo (do września tego roku) kierował Oddziałem Stomatologii Wydziału Lekarskiego. Już w kwietniu 1945 r. rozpoczął zajęcia dydaktyczne, a w lipcu uzyskał habilitację. Otrzymał stopień docenta na podstawie rozprawy nt. Morfologiczne badania porównawcze nad rolą układu mezenchymalnego, a w szczególności sercowo-naczyniowego, w zapaleniu hiperergicznym i gośćcowym (1947; praca nagrodzona przez PAU). W latach 1947–1948 pracował w Zakładzie Medycyny Sądowej UP."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "We wrześniu 1948 r. otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego w nowo powstałej Akademii Lekarskiej w Szczecinie (później Pomorska Akademia Medyczna); otrzymał stanowisko kierownika Katedry Anatomii Patologicznej, a dodatkowo Zakładu Medycyny Sądowej PAM (1948–1951). Zorganizował Zakład Anatomii Patologicznej, jednostkę naukowo-dydaktyczną pełniącą również funkcje usługowe. W Zakładzie prowadził kompleksowe badania w zakresie patomorfologii i patogenezy w stawach i układzie sercowo-naczyniowym przy chorobie reumatycznej i reumatoidalnej. W roku 1957 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Stworzył w zakładzie znaną w świecie szkołę naukową; wielu spośród jego pracowników uzyskało później tytuły profesora."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Był promotorem 14 prac doktorskich i opiekunem naukowym 4 habilitacji.   Pełnił funkcję prorektora PAM do spraw klinicznych (1964–1966) i do spraw naukowych (1966–1972). "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Po przejściu na emeryturę w roku 1974 pracował w Zakładzie Anatomii Patologicznej (po reorganizacji – Zakładzie Patomorfologii Klinicznej) jako profesor kontraktowy. "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Opublikował ponad 150 prac naukowych, m.in.: O uchyłkach nabytych pęcherza moczowego, Polski Przegląd Chirurgiczny 1931, ''Recherches cliniques et experimentales sur l'action des rayons X sur les amygdales palatines, Rev. Otorhinolaryng 1939 (z A. Radzymińskim), Morfologiczne badania porównawcze nad rolą układu mezenchymalnego, a w szczególności sercowo-naczyniowego w zapaleniu hyperergicznym i gośćcowym, Prace Komisji Lekarskiej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1947, Anatomia  patologiczna w zarysie, wyd. I 1962, wyd. II 1971, Reactions of Dermal Connective Tissue in Rheumatoid Arthritis, I Congr. Europ. Soc. Pathol., Warszawa 1966."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": " Członkostwo w stowarzyszeniach i radach naukowych "}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "W latach 1933–1937 oraz w roku 1947 był sekretarzem Wydziału IV Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a w latach 1945–1948 – sekretarzem Poznańskiego Towarzystwa Lekarskiego. W roku 1947 został członkiem Komisji Antropologicznej Polskiej Akademii Umiejętności."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "W Szczecinie w roku 1948 założył – wspólnie z Jakubem Węgierką – Towarzystwo Lekarsko-Naukowe (później – Oddział Szczeciński Polskiego Towarzystwa Lekarskiego). Był współzałożycielem Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, Szczecińsko-Koszalińskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego i założycielem Szczecińsko-Koszalińskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów; przez wiele lat kierował tymi stowarzyszeniami. Uczestniczył w organizacji Polskiego Towarzystwa Histochemików i Cytochemików (1956); w latach 1965–1968 był przewodniczącym Komisji Rewizyjnej Zarządu Głównego. Należał do Rady Naukowej Instytutu Reumatologicznego w Warszawie (1966–1972 – członek, od 1966 – przewodniczący), Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia i Opieki Społecznej (1968–1970) i Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Należał do zespołu redakcyjnego czasopisma Nowiny Lekarskie (1938–1939 i 1947–1950), do redakcji czasopisma Patologia Polska (od jego powstania w 1950 r.) oraz zespołów redakcyjnych Przeglądu Lekarskiego (1952–1954) i Roczników Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie (1956–1957). Od 1959  wchodził w skład redakcji czasopisma Reumatologia Polska (później –Reumatologia), a od 1963  – redakcji Folia Histochemica et Cytochemica ."}, {"title": "Kazimierz Stojałowski", "text": "Kazimierz Stojałowski został odznaczony: Medalem Amicus Scientiae et Veritatis'', Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy I klasy oraz otrzymał liczne inne nagrody i wyróżnienia, m.in.:  1948 – Nagroda PAU, Kraków, 1955 – Dyplom Uznania na Zjeździe Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego, Kraków, 1957 – Nagroda miasta Szczecina, 1964 i 1966 – Nagrody resortowe I stopnia, 1964 – I Nagroda Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, 1972 – Nagroda zespołowa ZG Polskiego Towarzystwa Anatomopatologów, 1977 – Nagroda Wojewody Szczecińskiego oraz Medale „Za zasługi w rozwoju nauki na Pomorzu Szczecińskim” i „Wielkiej Zasłudze – Ziemia Szczecińska”. Został wpisany do „Księgi zasłużonych województwa szczecińskiego”. Otrzymał stopień Doctor honoris causa PAM i tytuły członka honorowego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego (1976) i Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego (1982). "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który lud w Chinach był znany z wyplatania bambusowych kapeluszy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Maonan", "text": "Maonan (chiń. 毛南族, pinyin Máonánzú) – oficjalnie uznana mniejszość narodowa w Chińskiej Republice Ludowej. Zamieszkuje północne rubieże Guangxi (zwłaszcza prefekturę miejską Hechi i Huanjiang); mocno zsinizowana; autoetnonim: Anan."}, {"title": "Maonan", "text": "Żyją w niewielkich społecznościach między Zhuangami, Yao, Miao i Hanami. Ponad 80% z nich nosi jedno nazwisko (Tan) i deklaruje, że wywodzi się z Hunanu. Niewielka liczba twierdzi, że pochodzi z innych prowincji (Fujian i Shandong). Ich oddzielna tożsamość etniczna narodziła się prawdopodobnie w czasach dynastii Ming."}, {"title": "Maonan", "text": "Lud osiadły, ich główne uprawy to kukurydza, sorgo, soja i słodkie ziemniaki. Są też znani z hodowli bydła mięsnego, wykorzystując w tym celu pastwiska wysokogórskie. Rzemiosło stoi wśród nich na wysokim poziomie, zwłaszcza kowalstwo, rzeźbiarstwo w drewnie i wyplatanie z bambusa kapeluszy, mat i materacy. Do 1949 znaczna część ziem była w rękach dużych posiadaczy, a rzemiosło dostarczało połowę środków utrzymania."}, {"title": "Maonan", "text": "Kulturowo dość znacznie zsinizowani; główne święta są podobne do chińskich (np. Nowy Rok czy Święto Qingming), czczą też wiele bóstw buddyjskiego i taoistycznego panteonu. Najważniejszym lokalnym świętem jest Fenglong, podczas którego oddaje się cześć lokalnym bogom i przodkom. Kult przodków różni się od chińskiego włączeniem także przodków po kądzieli; pokrewieństwo uznawane jest do pięciu pokoleń wstecz i w obrębie tak spokrewnionej grupy obowiązuje ścisła egzogamia."}, {"title": "Maonan", "text": "Tradycyjnie, rody zaręczały często kilkuletnie dzieci, a właściwe małżeństwo miało miejsce, gdy młoda para miała 12-13 lat. Nowa małżonka mieszkała z rodzicami aż do urodzenia pierwszego dziecka, po czym młodzi zakładali nowy dom (z wyjątkiem najmłodszego wśród braci, który pozostawał w domu rodziców, by opiekować się nimi w starości). Rozwód był dopuszczalny za obopólną zgodą, a synowie i córki (zamężne lub nie) otrzymywały równy udział w spadku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kogo przedstawia Ikona Przyjaźni?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Chrystus i św. Menas (ikona)", "text": "Chrystus i św. Menas, także Ikona Przyjaźni − koptyjska ikona z VI-VII w. pochodząca z klasztoru w Bawit (Bauein) w Środkowym Egipcie, znajdująca się w kolekcji Luwru."}, {"title": "Chrystus i św. Menas (ikona)", "text": "Kopia ikony znajduje się w Kościele Pojednania w Taizé."}, {"title": "Chrystus i św. Menas (ikona)", "text": "Autorem ikony jest nieznany artysta chrześcijański działający w VI lub VII w. Obraz został odnaleziony podczas wykopalisk prowadzonych przez francuskiego archeologa Jeana Clédata w 1900. W dzienniku archeologa brak jednak opisu dokładnego miejsca odnalezienia ikony. Ikona uznawana jest za najstarszy znany artefakt sztuki koptyjskiej."}, {"title": "Chrystus i św. Menas (ikona)", "text": "Starożytny artysta przedstawił dwie postacie: Chrystusa, łatwo rozpoznawalnego po nimbie z krzyżem i księdze Ewangelii w dłoni, oraz św. Menasa, opata trzymającego zwój, najprawdopodobniej z tekstem reguły swego monasteru. Św. Menas był żołnierzem, który został mnichem i poniósł śmierć męczeńską w 295. Chrystus trzyma dłoń na ramieniu opata w geście przyjaźni, stąd inna nazwa wizerunku – Ikona Przyjaźni. Według innej interpretacji gest ten oznacza protekcję. Prawą ręką Menas wskazuje na Chrystusa, który jest jego oparciem lub błogosławi kontemplujących ikonę. Treść ikony może być odwołaniem do słów Chrystusa z Ewangelii wg św. Jana: \"Już was nie nazywam sługami, bo sługa nie wie, co czyni jego pan, ale nazwałem was przyjaciółmi\"."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "za jaką leksykalną przewinę został stracony Wang Xihou?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym jest sfera Riemanna?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sfera Riemanna", "text": "Sfera Riemanna – w matematyce, sfera otrzymana z płaszczyzny zespolonej przez dodanie punktu w nieskończoności. Sfera jest geometryczną prezentacją rozszerzonego zbioru liczb zespolonych , który zawiera wszystkie liczby zespolone oraz symbol ∞ do reprezentowania nieskończoności. Nazwa pochodzi od matematyka z XIX wieku Bernharda Riemanna."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Rozszerzony zbiór liczb zespolonych jest przydatny w analizie zespolonej, ponieważ pozwala w pewnych przypadkach na dzielenie przez zero, co powoduje, że wyrażenia takie jak  stają się porządne. Na przykład każda funkcja wymierna na płaszczyźnie zespolonej może być określona jako funkcja ciągła na sferze Riemanna, jeśli biegunom tej funkcji przypiszemy wartość ∞. Bardziej ogólnie, każdą funkcję meromorficzną można traktować jako funkcję ciągłą, której przeciwdziedziną jest sfera Riemanna."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "W geometrii sfera Riemanna jest prototypowym przykładem powierzchni Riemanna i jedną z najprostszych rozmaitości zespolonych."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Rozszerzony zbiór liczb zespolonych zawiera wszystkie liczby zespolone oraz ∞. Zbiór ten można zapisać jako  i często jest oznaczany przez ozdobienie litery  jakimś symbolem np.:"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Rozszerzony zbiór liczb zespolonych jest utożsamiany geometrycznie ze sferą Riemanna."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Dodawanie liczb zespolonych można rozszerzyć przez zdefiniowanie"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "dla dowolnej liczby zespolonej z."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Mnożenie można rozszerzyć przez zdefiniowanie"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "dla wszystkich liczb zespolonych oprócz zera. Należy jednak zauważyć, że operacje  i  pozostają nieokreślone."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "W przeciwieństwie do liczb zespolonych, rozszerzony zbiór liczb zespolonych nie jest ciałem ponieważ ∞ nie ma liczby odwrotnej. Niemniej jednak zwyczajowo definiuje się w zbiorze  dzielenie jako"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "dla wszystkich liczb zespolonych z oprócz zera."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Na sferze Riemanna każda funkcja wymierna  może być rozszerzona do funkcji ciągłej. W szczególności, jeśli  jest liczbą zespoloną taką, że mianownik  natomiast licznik  to można zdefiniować, że . Ponadto  można zdefiniować jako granicę ."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "można zdefiniować  ponieważ mianownik wynosi zero dla  i  ponieważ . Dzięki tym definicjom, funkcja f staje się funkcją ciągłą odwzorowującą sferę Riemanna na sferę Riemanna."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Gdy rozpatrujemy sferę Riemanna jako rozmaitość zespoloną okazuje się, że funkcje wymierne są funkcjami holomorficznymi odwzorowującymi ją na siebie."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Sferę Riemanna można uznać za jednowymiarową rozmaitość zespoloną, którą można opisać za pomocą dwóch map o przekształceniach w płaszczyznę zespoloną . Niech ζ i ξ są zespolonymi współrzędnymi na . Można utożsamiać niezerowe wartości ζ z niezerowymi wartościami ξ korzystając z przekształceń przejścia"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "\\begialign} \\zeta & = 1 / \\xi, \\\\[8pt] \\xi & = 1 / \\zeta. \\end{align}"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Ponieważ przekształcenia przejścia są holomorficzne, definiują one rozmaitość zespoloną nazywaną sferą Riemanna."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Intuicyjnie, przekształcenia przejścia wskazują jak skleić razem dwie płaszczyzny aby utworzyć sferę Riemanna. Płaszczyzny są sklejone w sposób „wewnątrz-na-zewnątrz”, czyli nakładają się na siebie niemalże całkowicie, jedynie środki płaszczyzn (tj. punkty zerowe) są indywidualnym wkładem dopełniającym braki jednej względem drugiej. Innymi słowy, (prawie) każdy punkt na sferze Riemanna ma przypisane dwie wartości, ζ i ξ, które łączy relacja . Punkt, w którym , powinien mieć wartość „1/0”; w tym znaczeniu środek płaszczyzny będącej mapą ξ pełni rolę „∞” na mapie ζ i odwrotnie."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Od strony topologicznej uzyskana przestrzeń jest uzwarceniem jednopunktowym płaszczyzny. Jednakże sfera Riemanna to nie tylko sfera topologiczna. Ta sfera ma dobrze zdefiniowaną strukturę zespoloną, tj. dla każdego punktu na sferze istnieje otoczenie które może być utożsamione za pomocą bijekcji holomorficznej z ."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Z drugiej strony, twierdzenie o ujednoliceniu (centralny wynik klasyfikacji powierzchni Riemanna) stanowi, że jednospójnymi jednowymiarowymi rozmaitościami zespolonymi są tylko płaszczyzna zespolona, płaszczyzna hiperboliczna i sfera Riemanna. Z tego zbioru jedynie sfera Riemanna jest rozmaitością zamknietą (zwartą i bez brzegu). Stąd dwuwymiarowa sfera uzyskuje jednoznaczną strukturę zespoloną przekształcając się w jednowymiarową rozmaitość zespoloną."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Sferę Riemanna można przedstawić jako sferę jednostkową  w trójwymiarowej przestrzeni rzeczywistej . Aby to osiągnąć należy zastosować rzut stereograficzny sfery jednostkowej bez punktu (0,0,1) na płaszczyznę z = 0, którą utożsamia się z płaszczyzną zespoloną za pomocą ζ = x + iy. Współrzędne kartezjańskie (x,y,z) i sferyczne (φ,θ) na sferze (gdzie φ to odległość zenitalna, a θ to długość azymutalna) opisuje równanie"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Podobnie, rzut stereograficzny od (0,0,-1) na płaszczyznę z = 0, utożsamiany z inną kopią płaszczyzny jako ξ = x - iy, opisuje równanie"}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Aby pokryć całą sferę jednostkową potrzebne są dwa odwzorowania: pierwsze przekształca całą sferę z wyjątkiem punktu (0,0,1) a drugie podobnie z wyjątkiem punktu (0,0,-1). Stąd wynika potrzeba zastosowania dwóch płaszczyzn zespolonych, po jednej dla każdego rzutu, które intuicyjnie można skleić „tyłem do siebie” dla z = 0. Należy zauważyć, że obie płaszczyzny zespolone są odmiennie identyfikowane z płaszczyzną z = 0. Odwrócona orientacja jest niezbędna aby utrzymać jednoznaczną orientację na sferze, w szczególności sprzężenie zespolone powoduje, że przekształcenia przejścia są holomorficzne."}, {"title": "Sfera Riemanna", "text": "Przekształcenia przejścia między współrzędnymi ζ i ξ, można uzyskać przez złożenie jednego przekształcenia z odwrotnym do drugiego. Okazuje się, że wynoszą one ζ = 1/ξ i ξ = 1/ζ, co jest opisane wyżej. Tym samym sfera jednostkowa jest dyfeomorficzna ze sferą Riemanna."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie słowiańskie zabytki znaleziono na niemieckiej wyspie Fischerinsel?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Fischerinsel (Tollensesee)", "text": "Fischerinsel (dosł. Wyspa Rybacka) – wyspa jeziorna w Niemczech, w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie, w powiecie Mecklenburgische Seenplatte, w pobliżu Neubrandenburga. Położona jest w południowej części jeziora Tollensesee, naprzeciwko miasta Penzlin."}, {"title": "Fischerinsel (Tollensesee)", "text": "Wyspa ma 150 m długości oraz 40 m szerokości i porośnięta jest drzewami. W połowie wyspy, na wschodnim jej krańcu stoi zrujnowana chata rybacka z 1729, która była użytkowana jeszcze w latach 70. XX wieku. Nocowali w niej rybacy, którzy wykonywali swój zawód na jeziorach Tollensesee oraz na pobliskim Lieps."}, {"title": "Fischerinsel (Tollensesee)", "text": "Przez długi czas na wyspie trwały badania, ponieważ twierdzono, iż znajdowało się na niej główne legendarne centrum kultu słowiańskich Wieletów – Radogoszcz. W roku 1969 podczas wykopalisk archeologicznych przeprowadzonych pod kierunkiem  niemieckiego archeologa Adolfa Hollnagela, odkryto w warstwie datowanej na XI–XIII wiek dwie figury kultowe z drewna dębowego. Pierwsza, o wysokości 1,78 m, przedstawia umieszczone na kolumnie dwa zrośnięte ze sobą męskie popiersia z dużymi oczami, nosami i wąsami. Znalezisko to zdaniem badaczy może potwierdzać istnienie u Słowian kultu bliźniaczych bóstw (por. Lel i Polel). Druga figura, mierząca 1,57 m, przedstawia postać żeńską z wyraźnie zaznaczonym biustem. Są to jedyne znane monumentalne słowiańskie rzeźby kultowe wykonane w drewnie. Poza tym odkryto wiele elementów z drewna, pochodzących z zamku Wustrow (castrum Wustrow), który istniał tutaj do XIII w. W roku 1886 na wyspę można było dostać się za pomocą mostu."}, {"title": "Fischerinsel (Tollensesee)", "text": "Podczas kolejnych wykopalisk odkrywano cenne znaleziska takie jak: klucze, noże, siekiery, groty włóczni, kabłączki skroniowe, monety srebrne i inne. Przypuszcza się, że na niej znajdowała się ufortyfikowana osada. W roku 1977 inny niemiecki archeolog Hartmut Boeck odkrył w północno-wschodniej części wyspy miejsce w kształcie prostokąta o wymiarach 40m×14m, które z roku na rok coraz bardziej zarastało. Wyciągnął on jednak wniosek, że musiał tutaj niegdyś stać jakiś budynek. Wcześniejsze wiercenia w tym samym miejscu, które w roku 1905 przeprowadził Gustav Oesten, dowodziły o istnieniu w tym miejscu kawałków węgla drzewnego oraz skorup ceramicznych. Budynek czy też zamek znajdujący się niegdyś w północno-wschodniej części wyspy, wskazują na osadę kultu Słowian."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie mieszkała miłość Adama Mickiewicza?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bolcieniki", "text": "Bolcieniki (biał. Больцінікі, Balciniki) – wieś na Białorusi położona w obwodzie grodzieńskim, w rejonie woronowskim. Wieś wchodzi w skład sielsowietu bieniakońskiego."}, {"title": "Bolcieniki", "text": "W końcowych latach XVII wieku majątek Bolcieniki należał do skarbnika Wielkiego Księstwa Litewskiego Jana Szrettera. Od 1723 roku przeszedł w ręce stolnika inflanckiego Wawrzyńca Puttkamera, który ożenił się z Dorotą Szretterową. Do II wojny światowej Bolcieniki należały do Puttkamerów. "}, {"title": "Bolcieniki", "text": "We dworze mieszkała miłość Adama Mickiewicza, Maryla Wereszczakówna, żona Wawrzyńca Puttkamera, a sam Mickiewicz kilkakrotnie odwiedzał małżeństwo w Bolcienikach. Puttkamerowa żyła w Bolcienikach do śmierci męża w 1850 roku, po czym przeprowadziła się do położonego w sąsiedztwie majątku Brażelce. Ostatnią właścicielką Bolcienik była Janina Żółtowska, autorka ich opisu we wspomnieniach Inne czasy, inni ludzie, wydanych w Londynie w 1959 roku. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak długo irlandzki podróżnik polarny Tom Crean przemierzał lodowiec szelfowy Rossa, by wezwać pomoc dla swojego wycieńczonego towarzysza?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tom Crean", "text": "Tom Crean (ur. 20 lipca 1877 w Gurtachrane - zm. 27 lipca 1938 w Cork) – irlandzki podróżnik, marynarz i badacz polarny, członek trzech wypraw na Antarktydę."}, {"title": "Tom Crean", "text": "Jako piętnastolatek opuścił dom i udał się do Cobh w hrabstwie Cork, aby zaciągnąć się do Royal Navy. Przez kolejne osiem lat podróżował po świecie jako żołnierz tejże floty. Był między innymi w Nowej Zelandii, gdzie w roku 1901 spotkał się z Robertem Falconem Scottem, oficerem Royal Navy i dowódcą wyprawy polarnej. Tom Crean przyłączył się jako wolontariusz do załogi ekspedycji „Discovery” i pod dowództwem kapitana Scotta, w latach 1902–1904, wziął udział w pierwszej od sześćdziesięciu lat (po wyprawie Jamesa Clarka Rossa) wyprawie na Antarktydę. "}, {"title": "Tom Crean", "text": "Następnie kontynuował swoją służbę w marynarce wojennej aż do roku 1910, kiedy to wziął udział w drugiej wyprawie na Antarktydę w ekspedycji „Terra Nova”, ponownie pod dowództwem kapitana Scotta. Po tej wyprawie Tom Crean został odznaczony przez króla Jerzego V medalem za heroizm i awansował na stopień starszego bosmana za to, że w 18 godzin w pojedynkę przeszedł 56 km po Lodowcu Szelfowym Rossa i wezwał pomoc dla Edwarda Evansa, jednego ze swoich towarzyszy, będącego w stanie wycieńczenia. "}, {"title": "Tom Crean", "text": "W latach 1914–1917 Tom Crean wziął udział w trzeciej ekspedycji „Trans-Antarctic” pod dowództwem Ernesta Shackletona."}, {"title": "Tom Crean", "text": "W lipcu 1938 dostał ataku wyrostka robaczkowego. Ze względu na opóźnienia w przeprowadzeniu operacji, już po jej wykonaniu dostał infekcji i zmarł tydzień później. Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu w Ballinacourty."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób malarz Stanisław Tondos popularyzował swoje prace?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Stanisław Tondos", "text": "Stanisław Tondos (ur. 10 marca 1854 w Krakowie, zm. 22 grudnia 1917 tamże) – polski malarz pejzażysta."}, {"title": "Stanisław Tondos", "text": "Studiował w latach 1869–1975 w Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Jana Matejki i Władysława Łuszczkiewicza, naukę kontynuował w Wiedniu i Monachium. Artysta malował przede wszystkim akwarele przedstawiające pejzaże miejskie (weduty), posługiwał się również techniką olejną i pastelami. Najczęściej przedstawiał Kraków, malował też Warszawę, Poznań i Lwów, wyjeżdżał pracować do Wenecji, Wiednia, Norymbergi i Magdeburga. Jego prace mają współcześnie wartość dokumentalną, ilustrują bowiem wygląd nieistniejących budynków i całych zespołów architektonicznych."}, {"title": "Stanisław Tondos", "text": "Stanisław Tondos był zwolennikiem propagowania sztuki za pomocą kart pocztowych, jego prace były popularyzowane w tej formie przez wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich. W 1886 roku przy współpracy z Juliuszem Kossakiem wydał tekę graficzną pt. Klejnoty m. Krakowa zawierającą reprodukcje 24 akwarel. Później z Wojciechem Kossakiem publikował kolejne cykle akwarel: Kościół Mariacki w Krakowie (1892), Wawel przeszłości skarbnica, siedziba Piastów i Jagiellonów (1910) i Kraków Legiony (1915–1917). W Krakowie wystawiał w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, w Warszawie zaś w Towarzystwie Zachęty i w Salonie Krywulta. Otrzymał złote medale na wystawach pocztówek w Warszawie i w Paryżu w 1900, był też kierownikiem artystycznym czasopisma Świat."}, {"title": "Stanisław Tondos", "text": "Jego kariera przebiegała nie bez kłopotów. Na studiach profesor Jan Stanisławski uważał go za analfabetę artystycznego. Później, gdy Tondos zdał sobie sprawę, że nie potrafi zadowalająco przedstawiać ludzkich postaci, zmuszony był do współpracy z Kossakami, którzy dla niego malowali sztafaż. Źródłem problemów był również wyjątkowo niski wzrost i nerwowy charakter artysty, którego utarczki z krakowskimi \"andrusami\" były tematem wielu anegdot i opowieści."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak w żeglarstwie nazywa się wodoszczelne okno umożliwiające oświetlenie pomieszczeń znajdujących się pod pokładem jachtu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Iluminator (żeglarstwo)", "text": "Iluminator – wodoszczelne okno umieszczone w burcie, pokładówce lub nadbudówce jachtu, statku bądź innej jednostki pływającej. Może być okrągłe, owalne lub prostokątne o zaokrąglonych narożnikach. "}, {"title": "Iluminator (żeglarstwo)", "text": "Głównym zadaniem iluminatora jest oświetlenie pomieszczeń znajdujących się pod pokładem oraz niekiedy ich wentylacja. Obudowa okien musi charakteryzować się wodoszczelnością, by uniemożliwić dostanie się wody do wnętrza jednostki. Zazwyczaj iluminatory umieszcza się nad takimi pomieszczeniami jak toaleta, kambuz, mesa czy kabina nawigacyjna. Wykonywane są ze szkła hartowanego (jednostki śródlądowe) oraz częściej ze szkła organicznego. "}, {"title": "Iluminator (żeglarstwo)", "text": "Do zabezpieczenia szyb przed rozbiciem np. przez fale sztormowe stosuje się tzw. blindklapy wykonane z hydronalium lub sklejki."}, {"title": "Iluminator (żeglarstwo)", "text": "Szczególnym rodzajem iluminatora jest świetlik, tzw. skajlajt. Jest to okno umieszczone w pokładzie lub dachu pokładówki bądź nadbudówki. Zazwyczaj jest uchylne, co umożliwia wentylację znajdujących się pod nim pomieszczeń. Do zabezpieczenia szyby skajlajtu przed rozbiciem stosuje się niekiedy kratownicę z aluminiowych prętów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polega paradoks petersburski?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Paradoks petersburski", "text": "Paradoks petersburski, inaczej gra petersburska, to pojęcie używane w teorii decyzji i rachunku prawdopodobieństwa opisujące grę losową, która mimo posiadania nieskończonej wartości oczekiwanej posiada jednocześnie ograniczoną wartość pieniężną dla większości ludzi. Problem został po raz pierwszy sformułowany przez Daniela Bernoulliego w 1738 roku, który jednocześnie zaproponował jego wyjaśnienie przy pomocy funkcji użyteczności. Mimo nazwy, nie jest to paradoks w ścisłym sensie tego słowa, ale raczej ilustracja tego, że ludzie zazwyczaj w warunkach niepewności nie podejmują decyzji kierując się kryterium maksymalizacji pieniężnej wartości oczekiwanej. Problem ten położył podwaliny pod współczesną teorię oczekiwanej użyteczności."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Przykładem paradoksu petersburskiego jest następująca gra losowa, uczestnictwo w której kosztuje ustaloną kwotę pieniędzy. Gra polega na rzucie symetryczną monetą, i trwa aż do pojawienia się pierwszego orła. Wygrana gracza wynosi 1 złoty i zostaje podwojona, za każdym razem gdy wypadnie reszka. Przykładowo, wygrana wynosi 1 złoty, jeżeli za pierwszym razem wypadnie orzeł; 2 złote, jeżeli w pierwszym rzucie wypadnie reszka, a w drugim orzeł; 4 złote, jeżeli w pierwszych dwóch rzutach wypadnie reszka a w trzecim orzeł; itd. "}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Prawdopodobieństwo pk, że pierwszy orzeł wypadnie w rzucie numer k wynosi: "}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "A więc, gracz wygrywa 1 złoty z prawdopodobieństwem 0,5, 2 złote z prawdopodobieństwem 0,25, 4 złote z prawdopodobieństwem 0,125, itd. Wartość oczekiwana gry wynosi zatem:"}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Jeżeli uczestnik gry kieruje się wyłącznie maksymalizacją wartości oczekiwanej, wówczas powinien zdecydować się w niej uczestniczyć, niezależnie od tego, ile musi zapłacić za uczestnictwo. Mimo to, większość ludzi nie jest skłonnych uczestniczyć w takiej grze, jeżeli uczestnictwo w niej kosztuje więcej niż około 25 złotych."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": " Wyjaśnienie przy pomocy funkcji użyteczności "}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Jest to oryginalne wyjaśnienie zaproponowane przez Bernoulliego, który zauważył, że \"zysk tysiąca dukatów jest dużo więcej warty dla biedaka niż dla bogacza, mimo że kwota wygranej jest jednakowa\". W związku z tym, Bernoulli sugerował, aby użyteczność wygranych oceniać przy pomocy funkcji logarytmicznej: u(x) = ln(x). Zgodnie z tym sformułowaniem, użyteczność gry jest skończona i wyraża się wzorem:"}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Zgodnie z tym wyliczeniem gra jest warta dokładnie dwa złote."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "W 1728 roku podobne rozwiązanie paradoksu petersburskiego podał również szwajcarski matematyk Gabriel Cramer, używając jako funkcji użyteczności pierwiastka kwadratowego."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Wyjaśnienie to nie jest do końca ścisłe. Jeżeli funkcja użyteczności jest nieograniczona, tak jak ma to miejsce w przypadku logarytmu zaproponowanego przez Bernoulliego, wówczas zawsze można dobrać wypłaty i prawdopodobieństwa tak, że wartość oczekiwana użyteczności z gry będzie nieskończona, przez co paradoks pozostanie nierozwiązany. W tym celu wystarczy wartości 1 złoty, 2 złote, 4 złote, ... w przykładzie powyżej zastąpić wartościami  takimi, że  dla każdego i. Tak zdefiniowana loteria ma nieskończoną wartość oczekiwaną funkcji użyteczności, a co za tym idzie nieskończony ekwiwalent pewności. Po raz pierwszy zauważył to w 1934 roku Karl Menger. W świetle tego wyniku powszechnie zaczęto wprowadzać dodatkowe założenie, że funkcja użyteczności powinna być ograniczona."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": " Wyjaśnienie przy pomocy skończonych loterii "}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Inne wyjaśnienie paradoksu petersburskiego wynika z faktu, że nieskończona wartość oczekiwana gry jest konsekwencją bardzo wysokich wygranych zdarzających się niezmiernie rzadko. Jeżeli założyć, że strona mająca wypłacić wygraną nie jest wypłacalna powyżej pewnej kwoty, wówczas wartość oczekiwana wygranej jest skończona. Bardziej precyzyjnie, jeżeli wartość wygranej jest ograniczona do L prób, wówczas wartość oczekiwana gry wynosi."}, {"title": "Paradoks petersburski", "text": "Przykładowo, jeżeli strona mająca wypłacić wygraną posiada tylko 64 złote, wówczas , ponieważ , a zatem wartość gry wynosi w tym przypadku 3,50 złotego. Co więcej, wartość oczekiwana rośnie bardzo wolno wraz z zasobnością strony mającej wypłacić wygraną. Na przykład, jeżeli dysponuje ona zasobami w wysokości biliona złotych (więcej niż PKB Polski w 2005 roku), wówczas , ponieważ  i wartość oczekiwana gry obliczona na podstawie wzoru powyżej wynosi 20 złotych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki wielościan można przekształcić w kulę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wielościan zwykły", "text": "Wielościan zwykły – wielościan, który przez ciągłą deformację można przekształcić w kulę. Brzeg wielościanu zwykłego jest jednospójny. Wielościany takie nazywa się też często wielościanami Eulera ze względu na to, że spełniony jest dla nich wzór Eulera. Dla wielościanów zwykłych można skonstruować tak zwany diagram Schlegela."}, {"title": "Wielościan zwykły", "text": "Wielościanami zwykłymi są wielościany foremne, wielościany półforemne (archimedesowe), wielościany Catalana (wielościany dualne do archimedesowych), a także wielościany gwiaździste. Każdy wielościan wypukły jest wielościanem zwykłym. Jest jednak wiele wielościanów zwykłych, które wielościanami wypukłymi nie są (na przykład wielościany gwiaździste). Przykładem nieregularnego wielościanu zwykłego jest K-dron – figura wymyślona przez Janusza Kapustę. Jest ona jedenastościanem. Z dwóch K-dronów można złożyć sześcian."}, {"title": "Wielościan zwykły", "text": "Plik:Ortho solid 600-cell.png|Regularny wielościan zwykły: Dwunastościan piątkowy (sześćdziesięciościan trójkątny) - wielościan Catalana Plik:DU19 great triakisoctahedron.png|Regularny wielościan zwykły: Wielki potrójny ośmiościan - wielościan gwiaździsty Plik:Hexahedron8.GIF|Nieregularny wielościan zwykły Plik:K-dron.png|K-dron - nieregularny wielościan zwykły"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak wyglądają rośliny z rodzaju należącego do najstarszej linii rozwojowej storczykowatych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Apostasia", "text": "Apostasia – rodzaj roślin jednoliściennych z rodziny storczykowatych (Orchidaceae), jeden z dwóch reprezentujących najstarszą filogenetycznie grupę w obrębie rodziny. Rodzaj obejmuje 7 gatunków naziemnych roślin występujących na obszarze od północno-wschodnich Indii, Nepalu i Bhutanu, po południe Japonii na północy oraz Nową Gwineę i północną Australię na południu i wschodzie."}, {"title": "Apostasia", "text": " Morfologia Pokrój -  Rośliny zielne, wyprostowane i nagie. Łodyga -  Kłącze okryte łuskami. Łodyga prosta, dość szczupła, pojedyncza lub rozgałęziona, ulistniona. Korzenie -  Wyrastają z kłącza i częściowo mają charakter podporowy, czasem też są bulwiasto zgrubiałe.Liście -  Skupione u nasady łodygi lub równomiernie rozmieszczone. Ich blaszka liściowa jest składana i zazwyczaj podwinięta wzdłuż brzegów na szczycie przechodząc w rurowo zwinięty wąs. Blaszka liściowa u nasady zwęża się obejmując łodygę. Kwiaty -  Zebrane w kwiatostan zwykle szczytowy, zwykle rozgałęziony, łukowato wygięty lub przewisający. Przysadki są zwykle drobne. Kwiaty wyprostowane (nie są przekręcone o 180° jak kwiaty większości storczykowatych), są niemal promieniste. Słupek z zalążnią trójkomorową, niezbyt różniącą się od szypułki kwiatowej. Szyjka słupka jest cylindryczna i zakończona główkowatym znamieniem. Listki okwiatu niemal niezróżnicowane, nieco mięsiste, barwy od białej do żółtej. Prętosłup prosty lub wygięty, z 2 płodnymi pręcikami, czasem z centralnym prątniczkiem. Główki pręcika obejmują słupek i składają się z dwóch pylników o równej, a czasem wyraźnie różnej długości. Nitki pręcików są zwykle krótkie i przylegające do słupka. Pyłek pozostaje luźny – nie jest skupiony w pyłkowiny. Owoce -  Torebka wąskocylindryczna, płytko trójżebrowa. Dojrzałe nasiona są czarne, okryte twardą łupiną nasienną."}, {"title": "Apostasia", "text": " Systematyka Pozycja systematyczna wg Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009) -  Jeden z dwóch rodzajów (siostrzanym jest Neuwiedia Blume) w podrodzinie Apostasioideae Horaninov, stanowiącej klad bazalny rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Storczykowate są z kolei kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. Wykaz gatunków -  Apostasia elliptica J.J.Sm. Apostasia latifolia Rolfe Apostasia nuda R.Br. Apostasia odorata Blume  Apostasia parvula Schltr.  Apostasia ramifera S.C.Chen & K.Y.Lang Apostasia wallichii R.Br."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które polskie muzeum posiada największy poza granicami Niemiec zbiór prac fotografa Hermanna Krone?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Hermann Krone", "text": "Hermann Krone (ur. 1827 we Wrocławiu, zm. 1916 w Dreźnie) – niemiecki fotograf. "}, {"title": "Hermann Krone", "text": "Był synem litografa, dzięki czemu już od dzieciństwa zapoznawał się z technikami graficznymi. W 1843 roku, w cztery lata po ogłoszeniu wynalazku fotografii, samodzielnie opanował dwie najwcześniejsze techniki: dagerotypię i kalotypię. Ukończył studia astronomiczne we Wrocławiu, ale zdecydował się wykonywać zawód fotografa. W 1849 roku przeniósł się Drezna, by na tamtejszej Akademii Nauk uzupełniać swoją wiedzę. W 1853 otworzył studio fotograficzne. Przyczynił się do utworzenia na drezdeńskiej politechnice Katedry Fotografii Naukowej."}, {"title": "Hermann Krone", "text": "Jako fotograf działał na wielu polach. Wykonywał zdjęcia komercyjne (np. portrety), podróżnicze, artystyczne i naukowe (sfotografował zaćmienie Księżyca). Stosował wszystkie pojawiające się nowe techniki, a oprócz tego sam wyprowadzał innowacje; eksperymentował z fotografią rentgenowską i lotniczą. Działał na rzecz przyznania praw autorskich fotografom. Nauczał fotografii i technik fotograficznych w szkołach i na prywatnych lekcjach. Na potrzeby studentów stworzył ok. 150 tablic dydaktycznych (niem. Lehrtafeln) o wymiarach ok. 100 × 80 cm, zawierających od jednej do kilkudziesięciu jego własnych prac. Ilustrowały one różne techniki (takie jak dagerotypia, kalotypia, technika kolodionowa) i zastosowania fotografii (np. w medycynie, astronomii, historii sztuki – szczególnie dużo miejsca zajmują reprodukcje dzieł sztuki). Obecnie tablice te znajdują się w zbiorach Technische Universität w Dreźnie. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy utworzono Międzypaństwowy Komitet Lotniczy‎, zajmujący się obecnie badaniem przyczyn katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy, ros. Межгосударственный авиационный комитет (МАК) – organizacja powołana 30 grudnia 1991 w celu badania przyczyn cywilnych wypadków lotniczych na terenie państw będących wcześniej republikami Związku Radzieckiego, a następnie skupionych wokół Wspólnoty Niepodległych Państw, zarejestrowana w Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) jako niezależna międzynarodowa organizacja regionalna."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy zajmuje się także certyfikowaniem sprzętu lotniczego (w tym typów samolotów) oraz lotniczych zakładów produkcyjnych i remontowych położonych na obszarze jego działalności."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "W pracach komitetu uczestniczą: Azerbejdżan, Armenia, Białoruś, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan i Ukraina. Siedziba Komitetu mieści się przy ul. Wielka Ordynka 22 w Moskwie. Komitetowi przewodniczy gen. lotn. Tatiana Anodina, a jej zastępcami są Oleg Jermołow, Aleksiej Morozow, Jelena Nowikowa, Aleksandr Fiłatow i Igor Cigarenko. Członkowie Komitetu posiadają immunitet dyplomatyczny, a jego siedziba w Moskwie jest eksterytorialna."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Komitet jest nadzorowany przez Radę Lotnictwa i Nadzorowania Przestrzeni Powietrznej, powołaną przez Wspólnotę Niepodległych Państw. W skład Rady Lotnictwa wchodzi po dwóch przedstawicieli każdego z państw wchodzących w skład Komitetu – osoba kierująca w danym kraju urzędem zarządzającym sprawami lotnictwa oraz dowódca sił powietrznych. Decyzje Rady Lotnictwa zapadają jednogłośnie."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Po katastrofie polskiego Tu-154 w Smoleńsku w pracach komisji powołanej przez Międzypaństwowy Komitet Lotniczy i rosyjskie Ministerstwo Obrony w celu zbadania i ustalenia przyczyn katastrofy, brał udział jako akredytowany przedstawiciel Polski (w oparciu o Załącznik 13 do Konwencji chicagowskiej z 1944 roku o międzynarodowym lotnictwie cywilnym) przewodniczący polskiej Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych (PKBWL) Edmund Klich."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Decyzje i orzeczenia Komitetu wywoływały niekiedy kontrowersje. "}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": " Uchwała rosyjskiej Dumy Państwowej (2003 rok) "}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "W 2003 roku rosyjska Duma Państwowa podjęła uchwałę, w której wyraziła oburzenie z powodu cofnięcia przez MAK certyfikatu rosyjskiemu samolotowi Ił-86; w uchwale stwierdzono m.in., że połączenie przez Międzypaństwowy Komitet Lotniczy funkcji certyfikacji statków powietrznych i badania przyczyn katastrof lotniczych doprowadziło do tego, że główną przyczyną większości wypadków stał się, według komitetu, \"czynnik ludzki\", a nie pogorszenie stanu technicznego samolotów, co prowadzi do przerzucania winy za wypadki na członków załóg statków powietrznych. W uchwale tej Duma postulowała likwidację komitetu i zastąpienie go przez organy państwowe. "}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": " Kontrowersje po katastrofie armeńskiego Airbusa A-320 (2006 rok) "}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Do kolejnych kontrowersji doszło w 2006 roku, po zakończeniu badania przez MAK przyczyn katastrofy Airbusa A-320 armeńskich linii lotniczych Armavia; armeński przewoźnik nie zgodził się wówczas z wnioskami komitetu, a MAK oskarżano o zatajenie dowodów dotyczących błędów obsługi lotniska i fatalnego stanu technicznego portu lotniczego."}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": " Kontrowersje po katastrofie polskiego Tu-154M w Smoleńsku (2010 rok) "}, {"title": "Międzypaństwowy Komitet Lotniczy", "text": "Do kontrowersji doszło także w 2011 roku, po zakończeniu badania przez MAK katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku, gdy MAK opublikował raport końcowy z badania katastrofy wraz z uwagami strony polskiej, w których zwróciła się ona o ponowne sformułowanie przyczyn i okoliczności katastrofy Tu-154; zdaniem polskich ekspertów część z przedstawionych przyczyn katastrofy nie miała potwierdzenia w faktach. MAK opublikował uwagi strony polskiej jako integralną część raportu końcowego i zamknął dochodzenie. Zdaniem przedstawicieli polskich władz w trakcie badania katastrofy MAK naruszał postanowienia Załącznika 13 do Konwencji chicagowskiej; wielokrotne interwencje w tej sprawie pozostały bez odpowiedzi. W 2011 roku polska Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego (KBWLLP) opublikowała raport końcowy z badania katastrofy w Smoleńsku, którego ustalenia częściowo nie pokrywały się z ustaleniami MAK."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym wsławiła się XIX-wieczna fregata Pałłada?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pałłada (1833)", "text": "Pałłada (ros.: Паллада) − rosyjska fregata żaglowa z XIX wieku, znana z odbycia w latach 1852−1855 rejsu z misją dyplomatyczną i naukową z Morza Bałtyckiego do Japonii i na Daleki Wschód."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Budowę nowej fregaty dla Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego rozpoczęto oficjalnie  roku w stoczni Admiralicji w Petersburgu. Jej konstruktorem był pułkownik korpusu inżynierów floty W. F. Stoke. Okręt otrzymał nazwę \"Pałłada\", od starogreckiej bogini Pallas Ateny. Wodowanie fregaty odbyło się  roku. Była ona projektowana z myślą o służbie jako reprezentacyjny okręt dla członków rodziny carskiej i uczestników misji dyplomatycznych i przy jej budowie zastosowano wszelkie dostępne nowinki. O postępy w konstrukcji troszczył się sam Mikołaj I."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Pierwszym dowódcą \"Pałłady\" został mianowany jeden z najzdolniejszych oficerów floty imperialnej, uczestnik bitwy pod Navarino, kapitan-lejtnant Pawieł Nachimow, późniejszy admirał. Po zwodowaniu okręt przeszedł do bazy w Kronsztadzie, gdzie przeprowadzono prace wykończeniowe i ostatecznie wszedł do służby w pierwszych dniach sierpnia 1833 roku."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "\"Pałłada\" była trójmasztową fregatą o konstrukcji drewnianej, z niektórymi elementami szkieletu wykonanymi ze stali. Długość kadłuba, mierzona na wysokości głównego pokładu bateryjnego, wynosiła 52,73 m, szerokość maksymalna mierzona we wnętrzu (bez uwzględnienia grubości desek poszycia) 13,31 m, zanurzenie przy pełnym obciążeniu 5,07 m na dziobie i 7,01 m na rufie. Podwodna część kadłuba do wysokości linii wodnej była pobita blachą miedzianą, dla zapobieżenia niszczeniu drewna przez organizmy morskie. Nowością na rosyjskich okrętach było zastosowanie iluminatorów dla oświetlenia pomieszczeń załogowych na dolnym pokładzie."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Nominalnie \"Pałłada\" była klasyfikowana jako fregata 44-działowa (okręt 5. rangi), faktyczne uzbrojenie po wejściu do służby składało się z 30 armat 24-funtowych na pokładzie bateryjnym i 22 karonad tego samego wagomiaru na górnym pokładzie. W późniejszym okresie liczba armat była nieznacznie modyfikowana."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": " roku zespół okrętów Floty Bałtyckiej, dowodzony przez admirała Faddieja Bellinghausena, patrolując rejon pomiędzy Ozylią a półwyspem Hanko, znalazł się na kursie wiodącym na skalistą mieliznę. Płynący na końcu formacji kapitan Nachimow na \"Pałładzie\" zorientował się w błędzie nawigacyjnym prowadzącego i, po przekazaniu sygnału ostrzegawczego na najbliższe jednostki, zawrócił. Pomimo to, przy złej widoczności, rozbiciu na skałach uległy dwa okręty liniowe (w tym okręt flagowy admirała Bellinghausena) i jedna mniejsza jednostka. Pozostałe żaglowce, ostrzeżone przez \"Pałładę\", zdołały zmienić kurs i uniknąć niebezpieczeństwa."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "W 1846 roku \"Pałłada\" została skierowana do stoczni na generalny remont. Wymieniono deski poszycia i wymagające tego elementy konstrukcyjne, odnowiono takielunek i ożaglowanie. Okręt powrócił do dalekiego pływania: dwa lata później wizytował porty brytyjskie, w 1849 roku był na Maderze."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Pod koniec lat 40. XIX wieku zorganizowano w Rosji misję dyplomatyczną pod przewodnictwem wojskowego i dyplomaty, wiceadmirała Jewfimija Putiatina. Miała ona uzgodnić i podpisać pierwszy rosyjski traktat handlowy z Japonią. Na potrzeby misji wyposażono i wyekwipowano fregatę \"Pallada\", której dowódcą został kapitan-lejtnant Iwan Unkowskij. Załoga okrętu składała się z 428 oficerów i marynarzy, w dużej mierze dobranych specjalnie na ten rejs spośród najlepszych we flocie. Sekretarzem J. W. Putiatina był pisarz Iwan Gonczarow, który opisał całą podróż w swoich pamiętnikach."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "\"Pałłada\" opuściła Kronsztad  roku. W trakcie przechodzenia przez Sund, w gęstej mgle, fregata weszła na mieliznę. Ściągnięta siłami załogi, dotarła do wybrzeża Anglii. Tam zdecydowano o jej zadokowaniu w Portsmouth i naprawie powstałych uszkodzeń. Remont trwał około miesiąca, zaś później, aż do stycznia następnego roku, niesprzyjające wiatry zatrzymały okręt w Kanale La Manche. To zdecydowało o zmianie planowanej trasy rejsu. Zamiast płynąć wokół przylądka Horn, przez Cieśninę Drake'a, gdzie istniało niebezpieczeństwo napotkania pól lodowych, wybrano drogę wokół Afryki i przez Ocean Indyjski."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "W drodze przez Ocean Atlantycki ku Przylądkowi Dobrej Nadziei \"Pałładzie\" towarzyszył zakupiony w Wielkiej Brytanii specjalnie na potrzeby ekspedycji szkuner \"Wostok\" o pomocniczym napędzie parowym, dowodzony przez kapitan-lejtnanta Woina Rimskiego-Korsakowa. Po 78 dniach sztormowej żeglugi okręty przybyły do Simonstad w Kolonii Przylądkowej. Kolejny miesiąc postoju w False Bay załogi wykorzystały na przygotowanie się do dalszego rejsu przez Ocean Indyjski oraz wyprawy na brzeg i w głąb lądu, podczas których zebrano okazy miejscowej flory i fauny. W dalszą drogę misja wyruszyła  roku. 5800 mil morskich dzielące Przylądek Dobrej Nadziei od Cieśniny Sundajskiej \"Pałłada\" pokonała w ciągu 32 dni, udowadniając swoje doskonałe właściwości żeglugowe. Tym niemniej ciężkie sztormy panujące na oceanie spowodowały szereg uszkodzeń okrętu, co spowodowało, że Putiatin wysłał do Petersburga depeszę, prosząc o przysłanie do jego dyspozycji nowo zbudowanej fregaty \"Diana\". Po drodze misja zawinęła na Jawę i do Singapuru.  roku \"Pałłada\" dotarła do Hongkongu, gdzie ponownie spotkała się z \"Wostokiem\"."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Obydwa okręty wypłynęły w stronę Filipin i dalej Japonii. 9 lipca, w rejonie wysp Bonin, fregata dostała się w rejon tajfunu. Kilkudniowe sztormowanie zakończyło się złamaniem grotmasztu i koniecznością zawinięcia na archipelag. Tam oczekiwały na \"Pałładę\" rosyjskie okręty: \"Wostok\", korweta \"Oliwuca\" i transportowiec \"Kniaź Mienszikow\". Podczas gdy załogi prowadziły niezbędne naprawy, Jewfimij Putiatin wraz z niektórymi oficerami dokonał na \"Oliwucy\" kilku rejsów badawczych na pobliskie wyspy. \"Pałłada\" opuściła archipelag  roku, zaś po kolejnych sześciu dniach żeglugi zawinęła do Nagasaki."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Rozpoczęte negocjacje przyszłego traktatu z Japonią były trudne i przeciągane przez stronę japońską. Nie mogąc wpłynąć na ich przyspieszenie, admirał Putiatin wysłał swoją fregatę w kilka rejsów wzdłuż wybrzeża głównych wysp Japonii, wykorzystując je na dokładniejsze poznanie linii brzegowej archipelagu i naniesienie niezbędnych korekt na mapach. W styczniu 1854 roku rosyjska misja przerwała rozmowy (zakończone dopiero rok później podpisaniem traktatu z Shimody) i opuściła Nagasaki. Przez Manilę i wzdłuż brzegów Korei \"Pałłada\" popłynęła w kierunku Cieśniny Tatarskiej, gdzie spotkała się z \"Wostokiem\", z którego otrzymano wiadomość o wybuchu wojny krymskiej. Stamtąd fregata udała się do Imperatorskiej Gawani, gdzie rzuciła kotwicę 22 maja. Oficerowie przenieśli się na przybyłą z Europy \"Dianę\". Ponieważ na Dalekim Wschodzie pojawiła się eskadra brytyjska, podjęto próbę wprowadzenia \"Pałłady\" w głąb ujścia Amuru, ale jej zbyt duże zanurzenie nie pozwoliło na to. Ostatecznie okręt pozostał na zimowisko w zatoce przy Imperatorskiej Gawani, pod opieką zaledwie czternastu marynarzy dowodzonych przez podporucznika Kuzniecowa."}, {"title": "Pałłada (1833)", "text": "Wiosną 1855 roku do zatoki zawinęła kolejna rosyjska fregata, \"Awrora\" i korweta \"Oliwuca\". Dowódca zespołu, kontradmirał Wasilij Zawojko, wobec zastanego fatalnego stanu konstrukcji \"Pałłady\", zdecydował o jej pozostawieniu na miejscu, a w listopadzie wysłał lądem oficera z rozkazem zatopienia jednostki. Dotarł on do miejsca postoju fregaty w styczniu 1856 roku i wraz z członkami szkieletowej załogi zatopił \"Pałładę\" na głębokości około 20 m w zatoce Imperatorskiej Gawani. W późniejszych latach na brzegu w pobliżu tego miejsca postawiono pomnik."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim celu konstrukcję Combino Plus zespawano całkowicie ze stali?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Combino Plus", "text": "Combino Plus (Combino Supra, Combino MkII) – rodzaj tramwaju niskopodłogowego, wprowadzonego na rynek w 2006 przez firmę Siemens AG jako następca modelu Combino. Druga generacja tego modelu nosi nazwę Siemens Avenio. Są one produkowane w zakładzie w Wiedniu-Simmeringu."}, {"title": "Combino Plus", "text": "Nadwozie Combino Plus jest zespawane i zostało wykonane całkowicie ze stali. Wzmocniona konstrukcja ma za zadanie wyeliminować pojawiające się pęknięcia na mocowaniach (Alugripach) pudła w poprzedniej wersji pojazdu. Tramwaj jest zbudowany w technice modułowej, to znaczy, że jego długość można skonfigurować w zależności od potrzeb danego przedsiębiorstwa. Najkrótsza wersja składa się z 2 członów (18 m), najdłuższa możliwa do wykonania zaś z 8 (72 m). Nie zastosowano w nim jednakże członów bez podparcia na wózku. Nieskrętny układ jezdny znajduje się pod każdym modułem. W celu zachowania odpowiednich możliwości skrętu pojazdu, wydłużono przeguby harmonijkowe. Zasilanie pojazdu odbywa się poprzez odbiór prądu za pomocą pantografu z napowietrznej sieci trakcyjnej. Combino Plus wyposażone są w asynchroniczne silniki o mocy 100 kW. Zasilane są prądem przemiennym o napięciu równym 380 V. Pojazd wyposażono w hamulce sprężynowe szczękowe, tarczowe, oraz elektromagnetyczne szynowe."}, {"title": "Combino Plus", "text": "Mianem Combino Supra NF12B, określono tramwaj zaprojektowany dla węgierskiego przedsiębiorstwa komunikacyjnego BKV w Budapeszcie (Budapesti Közlekedési Zrt.). Zamówienie na 40 tramwajów niskopodłogowych zostało złożone w 2003 jednak z powodu problemów niemieckiego koncernu z poprzednim modelem Combino zdecydowano się zaproponować zmianę w warunkach przetargu. Combino Supra to pojazd składający się z sześciu członów, a łączna długość wynosi aż 54 metry. Jest to obecnie najdłuższy tramwaj na świecie. Dostawa wagonów dla węgierskiej stolicy zakończyła się 4 maja 2007. Większość z nich kursuje na liniach 4 i 6, których trasy zostały wcześniej specjalnie zmodernizowane. Tramwaje dla Budapesztu o szerokości pudła 2,4 m dysponują łączną liczbą 352 miejsc dla pasażerów w tym 64 to miejsca siedzące. Wszystkie wyposażone są w klimatyzacje dla kabiny motorniczego. Rozważa się montaż agregatów chłodniczych dla całej przestrzeni pasażerskiej."}, {"title": "Combino Plus", "text": "W 2002 przedsiębiorstwo z portugalskiej Lizbony – Metro Transportes Sul de Tejo (MST) zamówiło 24 sztuki 5 członowych tramwajów. Combino. Ze względu na wycofanie z produkcji poprzednika, podobnie jak w Budapeszcie zdecydowano się na zakup Combino Plus wykonanego całkowicie ze stali zamiast z aluminium. Dostawę zakończono w 2007 r. Pojazdy dla Lizbony mają długość 36 m, szerokość nadwozia 2,65 m i są w stanie przewieźć 232 pasażerów. Obecnie jeden z tramwajów został wypożyczony w celach testowych do australijskiego Melbourne. Wagon o numerze C008 jeździ na linii nr 16."}, {"title": "Combino Plus", "text": "W celu rozpowszechnienia nowego modelu, Siemens przygotował ofertę na zakup Combino Plus dla kanadyjskiego miasta Toronto. Proponowane na rynek pólnocnoamerykański, w tym dla Toronto, Combino S70 to pojazdy złożone z trzech członów, o łącznej długości 28 m, szerokości pudła 2,5 m. Są w stanie pomieścić 183 pasażerów."}, {"title": "Combino Plus", "text": "Druga generacja tramwaju Combino Plus zadebiutowała w 2009 roku na wystawie UITP 2009 w Wiedniu. Pierwszymi odbiorcami tych tramwajów stały się Tel Aviv Light Rail w Tel Avivie  oraz Haga. W tym drugim przypadku chodzi o 40 tramwajów o długości 35 metrów i szerokości 2,55 metra."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego w zamku w Haapsalu straszy Biała Dama?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Zamek w Haapsalu, Zamek biskupi w Haapsalu (est. Haapsalu piiskopilinnus) – średniowieczny zespół budynków o charakterze sakralnym, mieszkalnym i obronnym w Haapsalu w Estonii. "}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Kompleks katedralno-zamkowy pochodzi z XIII wieku. Był pierwotnie rezydencją biskupów Ozylii. "}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "W 1228 roku arcybiskup Rygi – Albert von Buxhovden – połączył trzy prowincje: Läänemaa, Saaremaa i Hiiumaa w nową diecezję. Jej biskupem mianowano opata cysterskiego klasztoru Dyjament – Gottfrieda. Biskupstwo zostało ustanowione jako jedno z państw Świętego Cesarstwa Rzymskiego 1 października 1228 roku. Jego granice określił w 1234 roku legat papieski Wilhelm z Modeny. Pierwsza siedziba biskupstwa Ösel-Wiek mieściła się w Lihuli, gdzie przy pomocy zakonu kawalerów mieczowych wzniesiono fortecę z kamienia. By uniknąć konfliktów z wpływowym zakonem, biskup przeniósł siedzibę diecezji do Parnawy, którą dziesięć lat później spalili Litwini. Jako nową siedzibę diecezji wybrano Haapsalu, gdzie rozpoczęto budowę twierdzy i katedry. Budowa zamku trwała trzy stulecia."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Budowanie, poszerzanie oraz przebudowy twierdzy trwały kilka wieków, gdyż budowla była stale modernizowana, by dostosować ją do nowych rodzajów uzbrojenia. Ostatecznego kształtu twierdza nabrała za panowania biskupa Johannesa IV Kievela. Jej powierzchnia zajmowała ponad 30 000 m², grubość murów obronnych wynosiła od 1,2 do 1,8 m, a ich wysokość ponad 10 m. Po zachodniej stronie zamku mieści się 29-metrowa wieża strażnicza z XIII wieku, później używana jako dzwonnica. Mury obronne podniesiono później do wysokości 15 metrów. Wewnętrzne okopy osłonięte blindażami, zbudowane na armaty oraz jako schronienie przed ostrzałem armatnim, powstały w czasie wojen inflanckich (1558–1582). W czasie tychże wojen twierdza została poważnie zniszczona – zwłaszcza mury małego zamku i zewnętrzne fortyfikacje."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "W XVII wieku, gdy Szwedzi przejęli panowanie nad księstwem Estonii, zamek przestał być używany do celów obronnych. W trakcie wielkiej wojny północnej w 1710 roku Estonia znalazła się pod rosyjskim panowaniem. Z rozkazu Piotra I Wielkiego częściowo wyburzono mury obronne obracając tym samym zamek w ruinę."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Świątynia w Haapsalu była katedrą biskupstwa Ösel-Wiek, przy której mieściła się siedziba kapituły i biskupa. Jest to największy, jednonawowy kościół w krajach bałtyckich, o powierzchni 425 m² i wysokości 15,5 metra do sklepień klasztornych."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Pierwsze wzmianki dotyczące kościoła pochodzą ze statutu Haapsalu, w którym to biskup Hermann I – założyciel miasta – napisał: "}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Kościół, zbudowany w 1260 roku, powstał w okresie przejściowym między architekturą romańską a gotycką. Cechy romańskie widoczne są w roślinnych ornamentach na pilastrach głowic, a śladem gotyku są sklepienia gwiaździste. Również romański portal zwieńczony był gotycką wimpergą, która na łuku ma wnękę z figurą świętego w środku. Wewnętrzne ściany pokryte były malunkami, posadzka składała się z epitafiów duchownych i znaczących szlachciców. Unikatowa okrągła kaplica chrzcielna została wybudowana w 2 poł. XIV wieku."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "W czasie wojen inflanckich Estonia stała się częścią protestanckiego królestwa Szwecji. Katolicka katedra stała się kościołem luterańskim i zaczęto ją nazywać kościołem zamkowym. W 1625 roku szwedzki król Gustaw II Adolf sprzedał miasto Haapsalu wraz z zamkiem i przyległymi ziemiami hrabiemu Jacobowi De la Gardiemu, który planował przebudować rozpadającą się fortecę na nowoczesny zamek. Arent Passer, rzeźbiarz i architekt, został zaproszony do współpracy jako doradca."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "23 marca 1688 dach kościoła kryty miedzianą blachą uległ zniszczeniu w pożarze, ale kościół odrestaurowano względnie szybko. Burza w 1726 roku ponownie zniszczyła dach. Zubożałej kongregacji nie było stać na renowację, więc przeniosła się do kościoła w mieście. W wieku XIX rozpoczęto rekonstrukcję ruin zamku w romantyczny zespół zamkowy."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "W latach 1886–1889 kościół przeszedł renowację i przebudowę. Zniszczony romański portal został zastąpiony pseudogotyckim portalem schodkowym, zachowane fragmenty naściennych malunków zostały przykryte, a grobowce zabrane. 15 października 1889 odprawiono w kościele pierwszą mszę w intencji Świętego Mikołaja."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Okupacja sowiecka doprowadziła do zamknięcia kościoła w 1940 roku. W czasie drugiej wojny światowej nabożeństwa nadal odprawiano, lecz w 1944 roku chuligani włamali się do kościoła i zniszczyli ołtarz z nastawą, organy, krzesła i okna. W 1946 roku kongregacja poprosiła sowiecki rząd o umieszczenie kościoła na liście chronionych zabytków, lecz bezskutecznie. Kościół stał pusty latami; przez pewien czas używano go do przechowywania zboża, planowano nawet przebudowanie go na basen. W Dzień Matki w 1992 roku, poświęcono Ołtarz Matki, by upamiętnić estońskie matki zabite w czasie sowieckiej okupacji. Posąg Maryi Dziewicy z Dzieciątkiem został wykonany przez rzeźbiarza Hille Palm."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "Legenda głosi, że w sierpniowe noce przy pełni księżyca na wewnętrznych ścianach kaplicy pojawia się zjawa kobiety – Białej Damy."}, {"title": "Zamek w Haapsalu", "text": "W czasie rządów biskupów Ösel-Wiek każdy kanonik miał prowadzić czyste i przykładne życie zgodnie z regułą klasztoru. Kontakt z kobietami był zakazany przez biskupa pod groźbą kary śmierci. Legenda głosi, że pewien kanonik zakochał się w estońskiej dziewczynie i przyprowadził ją sekretnie do zamku. Skutecznie trwała w ukryciu przez długi czas przebrana za chórzystę. Dopiero w trakcie kolejnej wizyty biskupa w Haapsalu, \"młody śpiewak\" przykuł jego uwagę tak bardzo, że nakazano zbadanie płci."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co miał wspólnego holenderski gubernator Jawy z Komisją Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Komisja Rządząca Tymczasowa Litewska – organ tymczasowej administracji ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego wyzwolonych przez oddziały Wielkiej Armii w czasie wojny z Rosją w 1812. Powołana 1 lipca 1812 rozkazem dziennym cesarza Francuzów Napoleona I Bonaparte. Do głównych jej zadań należało stworzenie litewskich sił zbrojnych oraz zapewnienie aprowizacji wojskom napoleońskim. "}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Prezesi:  Józef Sierakowski (p. o. do 18 lipca 1812) Stanisław Sołtan (od 18 lipca do 24 sierpnia 1812) Dirk van Hogendorp (od 24 sierpnia do września 1812) Stanisław Sołtan (pd 29 września 1812 do lipca 1813)"}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Sekretarz generalny: Józef Ignacy Kossakowski"}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Członkowie: Louis Pierre Édouard Bignon (rezydent francuski) Franciszek Jelski Aleksander Stanisław Potocki (od 7 lipca 1812) Karol Prozor (do 8 września 1812) Aleksander Antoni Sapieha Jan Śniadecki (od 7 lipca 1812) Józef Sierakowski Ignacy Tyzenhauz (od września 1812)"}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Nadzór nad komisją sprawował były rezydent francuski w Księstwie Warszawskim komisarz Louis Pierre Édouard Bignon. Faktyczą władzę sprawował jednak holenderski generał Dirk van Hogendorp, były gubernator Jawy, mianowany gubernatorem Wilna."}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Napoleon wbrew pokładanym w nim przez Konfederację Generalną Królestwa Polskiego nadziejom nie przywrócił państwowości polskiej na ziemiach polsko-litewskich. Powołał na terenach wyzwolonych jedynie administrację tymczasową, unikając tym samym rozstrzygnięć ostatecznych do czasu pokonania Rosji. Józef Wybicki, wysłany 11 lipca do Wilna z deputacją Rady Generalnej Konfederacji bezskutecznie zabiegał u cesarza o ogłoszenie przywrócenia Królestwa Polskiego, także na ziemiach zabranych. "}, {"title": "Komisja Rządu Tymczasowego Wielkiego Księstwa Litewskiego", "text": "Dopiero 14 lipca 1812 komisja ta formalnie podporządkowała się Radzie Generalnej Konfederacji Królestwa Polskiego. Po wkroczeniu wojsk rosyjskich na ziemie litewskie pod koniec 1812, działała formalnie poza Litwą."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie własności ma trójkąt asymptotyczny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "Trójkąt asymptotyczny - w geometrii hiperbolicznej figura  utworzona przez dwa promienie równoległe i odcinek łączący ich początki."}, {"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "Można go interpretować jako trójkąt, którego trzecim (poza początkami półprostych równoległych  i ) wierzchołkiem jest punkt w nieskończoności odpowiadający pękowiRównoległość jest relacją równoważności. Z drugiej strony wiadomo (równoległość w geometrii hiperbolicznej), że promienie równoległe nieograniczenie się do siebie zbliżają. Dlatego można przyjąć, że promienie takie tworzą pęk promieni przechodzących przez punkt w nieskończoności promieni równoległych do  i . Boki  i  nazywamy bokami równoległymi trójkąta asymptotycznego, a bok  - bokiem skończonym. Boki równoległe trójkąta asymptotycznego są półprostymi, czyli można powiedzieć, że ich długość jest nieskończona. Trzeci bok jest odcinkiem o skończonej długości. Stąd jego nazwa."}, {"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "Z twierdzenia Bolyai wynika, że kąt trójkąta asymptotycznego  w  wierzchołku  jest równy zero. Jeśli jeden z pozostałych kątów jest prosty, to taki trójkąt nazywamy trójkątem asymptotycznym prostokątnym. Drugi z pozostałych trójkątów jest wtedy ostry i nazywany jest kątem równoległości lub kątem Łobaczewskiego."}, {"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "Jeśli w trójkątach asymptotycznych  i  spełnione są równości  i , to Twierdzenie to jest analogiczne do cech przystawania trójkątów z geometrii absolutnej. Jeśli w trójkątach asymptotycznych  i  spełnione są równości  i , to . Trójkąt asymptotyczny określają dwa jego dodatnie kąty. Dwa trójkąty asymptotyczne prostokątneTrójkąt asymptotyczny nazywamy trójkątem asymptotycznym prostokątnym, jeśli jeden z jego kątów jest kątem prostym. mają ten sam kąt ostry wtedy i tylko wtedy, gdy ich boki skończone są równe. Wynika stąd, że istnieje wzajemnie jednoznaczne przyporządkowanie  bokom skończonym trójkąta asymptotycznego kątów równoległości, gdzie x jest długością boku skończonegoJest to natychmiastowy wniosek z własności poprzedniej.. Trójkąt asymptotyczny ma pole skończone."}, {"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "W tak zwanym modelu konforemnym geometrii hiperbolicznej punktami są punkty wnętrza koła, a proste są łukami okręgów prostopadłych do brzegu tego koła. Punkty brzegu koła są punktami w nieskończoności geometrii hiperbolicznej. Na ilustracji wszystkie elementy parkietażu koła są trójkątami asymptotycznymi, bo jeden z ich wierzchołków leży na okręgu ograniczającym koło. Na rysunku widać, dlaczego kąt przy wierzchołku w nieskończoności trójkąta asymptotycznego jest kątem zerowym. Oba łuki są prostopadłe do brzegu koła w tym samym punkcie, czyli są styczne do siebie. Podobne parkietaże były motywami grafik Mauritsa Eschera. Grafiki oparte na motywach geometrii hiperbolicznej rozpoznać można po tym, że elementy maleją wraz ze zbliżaniem się do brzegu koła."}, {"title": "Trójkąt asymptotyczny", "text": "Równoległość w geometrii hiperbolicznej Model Poincarégo Kąt równoległości Trójkąt podwójnie asymptotyczny Trójkąt potrójnie asymptotyczny Defekt trójkąta Czworokąt Saccheriego Kąt równoległości Punkt w nieskończoności w geometrii hiperbolicznej Proste nadrównoległe Prosta pochyła Prosta zagradzająca kąt"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile lat Kelly Rowland pracowała nad albumem Ms. Kelly?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ms. Kelly", "text": "Ms. Kelly – drugi, studyjny, solowy album amerykańskiej wokalistki R&B Kelly Rowland, który został wydany przez wytwórnię Columbia Records  (Sony Music) dnia 22 czerwca 2007 w Europie, 25 czerwca 2007 w Wielkiej Brytanii oraz 3 lipca 2007 w Nowej Zelandii i Stanach Zjednoczonych."}, {"title": "Ms. Kelly", "text": "Rowland nad swoim drugim, solowym albumem pracowała od roku 2004.http://www.vh1.com/artists/news/1524914/20060224/rowland_kelly.jhtml VH1.com : Kelly Rowland : Kelly Rowland Hooks Up With Beyonce's Sister Again For Solo LP - Rhapsody Music Downloads Oryginalnie tytuł miał brzmieć My Story, a pierwsza wersja albumu, która była produkowana przez: Big Tank, Soulshock & Karlin, Patrick ”J. Que\" Smith, Rich Harrison, Rodney Jerkins; napisana przez Robin Thicke i Solange Knowles oraz wydana z udziałem raperek Remy Ma i Shawnna, światło dzienne miał ujrzeć dnia 13 czerwca 2006. Chociaż już dnia 6 maja 2006 odbyła się światowa premiera głównego singla z krążka \"Gotsta Go\" wyprodukowanego przez CKB, to na uroczystości 2006 MTV Asia Awards w Bangkoku, Kelly razem z menadżerami i wytwórnią Columbia Records zdecydowali się przełożyć datę wydania albumu, wycofać singla \"Gotsta Go\" i całkowicie zmienić listę utworów płyty.http://www.vh1.com/artists/news/1541798/20060926/rowland_kelly.jhml VH1 Celebrity | Celebrity News & Gossip, Movies, Fashion & Style"}, {"title": "Ms. Kelly", "text": "Kelly wyznała w wywiadzie dla Vh1, że głównymi inspiracjami do nagrania nowej wersji albumu były wokalistki Beyonce, Brandy i Whitney Houston. Rowland całkowicie zmieniła tytuł nowej wersji albumu na Ms. Kelly, a nowymi producentami byli Mysto & Pizzi, Sean Garrett, Scott Storch i Polow Da Don.http://www.mtv.com/news/articles/1554268/20070308/id_0.jhtml 'I Had To Speak Up': Scott Storch Responds To Timbaland's Jabs - News Story | Music, Celebrity, Artist News | MTV News Ten ostatni zaproponował, aby jako pierwszy singel z krążka został wydany kawałek \"Like This\" nagrany w duecie z Eve."}, {"title": "Ms. Kelly", "text": "Album Ms. Kelly zadebiutował na miejscu 2 amerykańskiej listy sprzedaży Billboard Top R&B/Hip-Hop Albums a na miejscu 6 oficjalnej Billboard 200. Po tygodniu od premiery krążka, sprzedał się on w 83,746 egzemplarzach, stając się pierwszym, solowym albumem Kelly, który zajął pozycję w pierwszej dziesiątce listy sprzedaży w Stanach Zjednoczonych. Poza granicami USA album nie odniósł większego sukcesu, zajmując pozycję 37 na brytyjskiej liście sprzedaży. Jedynie w Japonii album zajął miejsce 10 na tamtejszej liście sprzedaży."}, {"title": "Ms. Kelly", "text": "\"Daylight\" (featuring Travis McCoy of Gym Class Heroes) - (Bobby Womack, Harold Payne) - 3:30  \"Broken\" - (K. Rowland, Tor Erik Hermansen, Mikkel S. Eriksen, Tariano Jackson, J. Bereal, Hugh Atkins) - 3:24  \"Comeback\" (Karmatronics Club Mix) - 6:20 \"Like This\" (Redline Remix) - 2:50 \"Love Again\" - (J. Bereal, R. Battle, C. Cofield, C. Bereal, C. Jones) - 3:50  \"Unity (Stay with Me)\" - (Jordan Thorsteinson, Troy Samson, Mike James) - 3:51  \"No Man No Cry\" - (Mark Feist, Damon Sharpe, Lauryn Evans) - 3:28"}, {"title": "Ms. Kelly", "text": "\"Work\" (Freemasons Radio Edit) - 3:13 \"Daylight (featuring Travis McCoy of Gym Class Heroes) - 3:30 \"Like This\" (featuring Eve) - 3:35 \"Love\" - 3:51 \"This Is Love\" - 4:50 \"Broken\" - 3:24 \"Better Without You\" - 3:58 \"Every Thought Is You\" - 3:56 \"Love Again\" - 3:51 \"Unity (Stay with Me)\" - 3:50 \"No Man No Cry\" - 3:28 \"Daylight\" (Joey Negro Club Mix) - 7:06 \"Comeback\" (Kamatronics Remix) - 6:20 "}, {"title": "Ms. Kelly", "text": " \"Comeback\" (music video) - 2:56  \"Ghetto\" (music video) - 3:01 "}, {"title": "Ms. Kelly", "text": " \"Like This\" (Karmatronics Radio Remix) - 3:22  \"Daylight\" (Dan McKie Nightlight Dub Remix) - 5:43"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile plam słonecznych zaobserwowano w okresie minimum Maundera?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Minimum Maundera", "text": "Minimum Maundera – okres trwający od 1645 do 1717 roku, podczas którego powstało  znacznie mniej raportów dotyczących plam słonecznych w porównaniu z pierwszą połową wieku. Nazwany na cześć angielskiego astronoma Edwarda W. Maundera (1851–1928)."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "Podczas Minimum Maundera plamy na Słońcu obserwowali w Paryżu Jean Picard (do 1682 roku) i Philippe de La Hire (przed 1718 rokiem), a także John Flamsteed w latach 1676 i 1684 w Londynie oraz Jan Heweliusz w Gdańsku, który wyniki swoich obserwacji opisał w Machina Coelestis (1679)."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "To głównie na spostrzeżeniach tych astronomów oparł swoją pracę Spörer publikując listę wszystkich zaobserwowanych od 1672 roku plam słonecznych, które udało mu się zebrać. Plamy widoczne podczas Minimum Maundera obserwowano przeważnie na południowej półkuli Słońca i dopiero na początku XVIII wieku pojawiły się ponownie na północnej."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "Minimum Maundera pokrywa się w czasie ze środkowym i najchłodniejszym okresem tzw. małej epoki lodowej. Ponieważ okresy zwiększonej liczby plam na Słońcu są równoczesne z nieznacznym zwiększeniem wartości stałej słonecznej, klimatolodzy zastanawiają się nad związkami zakresu tych zmian ze zmianami klimatu na Ziemi."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "W okresie trwania minimum Maundera zaobserwowano mniej zórz polarnych niż w pierwszej połowie wieku."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "Zmiany aktywności Słońca wpływają na wielkość strumienia cząstek promieniowania kosmicznego, wytwarzających w atmosferze promieniotwórczy węgiel z azotu atmosferycznego i magazynowany potem przez rośliny. Skala tej zmienności wprowadza błąd w wynikach datowania radiowęglowego. Jeszcze większe zmiany powodują wahania siły ziemskiego pola magnetycznego, w skalach czasowych rzędu kilku tysięcy lat."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "Istnienie minimów aktywności słonecznej, w tym Minimum Maundera, to przypuszczenie wynikające właśnie z interpretacji wyników pomiarów obfitości izotopu 14C w przyrostach rocznych drzew. Wyodrębniono i nazwano wcześniejsze takie okresy: minimum Spörera (1420–1570), Wolfa (przełom XIII i XIV wieku) oraz minimum Daltona (1790–1830)."}, {"title": "Minimum Maundera", "text": "Z wyników badań radiowęglowych wynikałoby, iż w ciągu ostatnich 8000 lat było 18 takich minimów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak badania nad prawem rzymskim przyczyniły się do rozwoju współczesnego prawa cywilnego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pandektystyka", "text": "Pandektystyka – nurt w niemieckiej nauce prawa XIX wieku, skupiający się na analizie recypowanego w Niemczech prawa rzymskiego."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Samo słowo pandektystyka wywodzi się z nazwy jednej z części Kodeksu Justyniana, tj. pandektów (średniowieczne łacińskie pandecta z greckiego pandektes – wszechogarniający). Pandekta były zbiorem fragmentów pism prawników rzymskich."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Do głównych przedstawicieli pandektystyki zaliczali się: Oskar Bülow, Heinrich Dernburg, Christian Friedrich von Glück, Georg Arnold Heise, Georg Friedrich Puchta, Karl Adolph von Vangerow oraz Bernhard Windscheid. Najbardziej znani byli Puchta i Windscheid. Puchta był drugim po Savignym najważniejszym przedstawicielem szkoły historycznej. Zaś trzytomowy podręcznik Windscheida \"Lehrbuch des Pandektenrechts\" na tych terenach niemieckich, gdzie obowiązywało prawo rzymskie, miał jednocześnie walor ustawy, komentarza i zbioru orzecznictwaZob. K. Sójka-Zielińska, Historia prawa, LexisNexis, 2008, s. 286.. Podręczniki z pandektystyki przygotowywali również Carl Ludwig Arndts von Arnesberg; Alois von Brinz (autor koncepcji osoby prawnej jako majątku celowego); Johann Adam von Seuffert; Karl Georg von Wächter; a nawet słynny oponent Savigny`ego i zwolennik kodyfikacji prawa – Anton Friedrich Justus Thibaut. Pierwsze dzieła poświęcone \"Pandektom\" pisali przedstawiciele szkoły historycznej prawa, a ściślej – jej romanistycznego odłamu."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Jak podała Katarzyna Sójka-Zielińska, pandektyści opracowali najszerszy ze spotykanych w ówczesnej cywilistyce katalog abstrakcyjnych pojęć prawnych, które według nich miały niejako samodzielny byt, a w drodze odpowiedniej operacji logicznej miały służyć rozstrzyganiu wszystkich przypadków szczegółowych. Jak stwierdził Witold Wołodkiewicz, klasycy szkoły pandektów oderwali prawo rzymskie od jego historycznych źródeł, tworząc na podstawie źródeł prawa rzymskiego zamknięty system prawny nadający się do stosowania w warunkach współczesnych."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Tym sposobem normy prawne były odrywane od pozaprawnych systemów norm, społeczno-gospodarczych uwarunkowań oraz otoczenia politycznego, czy kulturowego. Nie bez znaczenia było funkcjonowanie ówczesnych intelektualistów w rozbitych politycznie Niemczech. Możliwość podróżowania między poszczególnymi państwami, prowadzenia badań naukowych i nauczania na uniwersytetach, ułatwiało kształtowanie się klimatu intelektualnego oderwanego od państwowości danego niemieckiego kraju. Pandektyści postawili sobie za zadanie dostosowanie prawa rzymskiego do potrzeb współczesności i idei liberalnych. Korzystali też z doktryny prawa natury mimo, iż w zasadzie reprezentowali nurt pozytywizmu prawniczego. Pod pojęciem \"prawa pandektowego\", a ściślej \"rzymskiego prawa pandektowego\" rozumie się więc prawo rzymskie w zaktualizowanej i zmodernizowanej postaci dzięki niemieckiej nauce prawa."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Odwołując się do dorobku prawa rzymskiego rozbudowano wiele pojęć i instytucji prawnych ważnych dla rozwoju kapitalizmu, jak swoboda umów, wolny najem usług (z którego potem powstała umowa o pracę), dział spadku. Miały one również wydźwięk antyfeudalny, indywidualistyczny i racjonalistyczny. Stworzono też nowe terminy specyficzne dla gospodarki kapitalistycznej, dotyczące spółek kapitałowych, obrotu papierami wartościowymi, operacji kredytowych. Dlatego też kierunek ten zwano usus modernus pandectarum, \"aktualnym prawem rzymskim\", \"dzisiejszym prawem rzymskim\"."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "Pandektyści stosowali metodę formalno-dogmatyczną, tworząc konstrukcje prawne o bardzo abstrakcyjnym charakterze, które można było stosować niezależnie od konkretnego przypadku. Kładziono nacisk na wysoką precyzję pojęciową. Dążono też do ograniczania swobody sędziowskiej, ponieważ to normy prawa miały określać sposób postępowania stron. Stąd pojawiła się nazwa tej techniki prawnej niemieckiej cywilistyki, tj. jurysprudencji pojęć (Begriffsjurisprudenz). Z pandektystyki wywodzi się podział prawa cywilnego na część ogólną, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo rodzinne i prawo spadkowe. Owocem pandektystyki był niemiecki kodeks cywilny, Bürgerliches Gesetzbuch z 1900 roku. Paradoksalnie uchwalenie jednolitego dla całych Niemiec kodeksu zamknęło okres pandektystyki, a prawo rzymskie stopniowo stało się domeną historyków prawa rzymskiego."}, {"title": "Pandektystyka", "text": "http://books.google.pl/books?id=lVtEAAAAcAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Karl Ludwig Arndts von Arnesberg, Lehrbuch der Pandekten, 1861. http://books.google.pl/books?id=DpRDAAAAcAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks Eduard Böcking, Pandekten: Grundriß eines Lehrbuches, 1861. http://books.google.pl/books?id=bOIOAAAAYAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks Aloys von Brinz, Lehrbuch der Pandekten, 1857. http://books.google.pl/books?id=0nJDAAAAcAAJ&dq=Christian+Friedrich+von+Gl%C3%BCck&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Christian Friedrich Glück, Hermeneutisch-systematische Erürterung der Lehre, 1822. http://books.google.pl/books?id=ae1QAAAAcAAJ&dq=Georg+Arnold+Heise&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Arn Heise, Grundriss eines Systems des gemeinen Civilrechts, 1819. http://books.google.pl/books?id=nwFbAAAAQAAJ&dq=inauthor:%22Friedrich+Ludwig+von+Keller%22&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Friedrich Ludwig von Keller, Pandekten, 1866. http://books.google.pl/books?id=kKJDAAAAcAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks Christian Friedrich Mühlenbruch, Lehrbuch des Pandekten-Rechts, 1844. http://books.google.pl/books?id=TjoZAAAAYAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks Georg Friedrich Puchta, Pandekten, 1853. http://books.google.pl/books?id=YYZDAAAAcAAJ&dq=Karl+Ludwig+Arndts+von+Arnesberg&hl=pl&source=gbs_book_similarbooks Johann Adam Seuffert, Praktisches Pandektenrecht, 1852. http://books.google.pl/books?id=0DssAAAAYAAJ&dq=editions:n5wKOZBAcZIC&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Anton Friedrich Justus Thibaut, System des Pandekten-rechts, 1846. http://books.google.pl/books?id=89JEAAAAcAAJ&dq=inauthor:%22Karl+Adolph+von+Vangerow%22&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Karl Adolph von Vangerow, Lehrbuch der Pandekten, 1869. http://books.google.pl/books?id=fTJRAAAAcAAJ&dq=Karl+Georg+von+W%C3%A4chter&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Carl Georg von Wächter, Gemeines Recht Deutschlands, 1844. http://books.google.pl/books?id=ogA0AQAAMAAJ&dq=bernhard+windscheid&hl=pl&source=gbs_navlinks_s Bernhard Windscheid, Lehrbuch des Pandektenrechts, 1870."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim był Salih ibn Tarif, który założył własną religię, by bronić Berberów przed najazdami arabskimi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Salih ibn Tarif", "text": "Salih ibn Tarif (arab. صالح بن طريف ') był drugim władcą berberyjskiego królestwa Berghuata i prorokiem nowej wiary, która nie zachowała się do naszych czasów. Wstąpił na tron w 744 roku n.e."}, {"title": "Salih ibn Tarif", "text": "Według arabskiego historyka Ibn Chalduna, Salih przedstawił księgę zawierającą rzekome objawienie od Boga, złożoną z 80 rozdziałów poświęconych postaciom biblijnym, zwierzętom i \"cudom świata\". Berberowie recytowali fragmenty tej księgi podczas modlitw. Księga zwana była Koranem (po berberyjsku Leqran), ale w przeciwieństwie do Koranu Mahometa była pisana po berberyjsku. Salih stworzył również własny system prawny i dlatego zwany był \"Salih al-Muminin\" (Odnowicielem Wiary). Przejawiał również ponoć zdolności parapsychiczne.  "}, {"title": "Salih ibn Tarif", "text": "Określał się jako Mahdi i mówił, że Jezus modliłby się z nim, gdyby żył jeszcze na Ziemi. Nadał sobie liczne imiona, obok arabskiego Salih również syryjskie Malik'', \"adżamskie\" (perskie) Alim, hebrajskie Rubja i berberyjskie Werba."}, {"title": "Salih ibn Tarif", "text": "Gdy ukończył 47 lat, udał się na wschód poza granicę Berghuaty i obiecał, że wróci za rządów siódmego króla. Nakazał swemu synowi Iljasowi ukrywać swą wiarę, popierać kalifa i ujawnić się dopiero gdy potęga muzułmańska osłabnie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w skład którego bydgoskiego kompleksu wchodzi gmach Instytutu Buraka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Zespół Naukowych Instytutów Rolniczych w Bydgoszczy – kompleks zabytkowych budynków administracji publicznej w Bydgoszczy, służący celom naukowym i dydaktycznym, położony w rejonie al. Ossolińskich. Jest to najstarsza placówka naukowa, powiązana ze szkolnictwem wyższym w Bydgoszczy, powstała jeszcze w pruskim okresie historii miasta."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Zespół budynków Instytutów Rolniczych w Bydgoszczy znajduje się we wschodniej części Śródmieścia Bydgoszczy. Zajmuje kwartał o powierzchni 7,5 ha, ograniczony od północy i zachodu placem Weyssenhoffa i wychodzącymi z niego ulicami al. Ossolińskich i ul. Powstańców Wlkp., od południa ulicą Szymanowskiego oraz terenem biblioteki UKW od wschodu. Teren zespołu podzielony został funkcjonalnie i kompozycyjnie na dwie części: zachodnią – zabudowaną budynkami Instytutu i wschodnią zajętą przez pola wegetacyjne, o powierzchni 5 ha."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W części zachodniej zaprojektowano zabudowę obrzeżną, wzdłuż ulic. Budynek główny, stanowiący dominantę zespołu, zamyka od wschodu plac Weyssenhoffa, na zamknięciu osi widokowej al. Mickiewicza. Budynek jednego z instytutów oraz dwa domy mieszkalne znajdują się po wschodniej stronie alei Ossolińskich, zaś kolejne dwa budynki stoją w południowej pierzei ul. Powstańców Wielkopolskich. W sąsiedztwie kompleksu znajduje się Bazylika św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Ulice okalające zespół architektoniczny (al. Ossolińskich, pl. Weyssenhoffa, ul. Powstańców Wlkp.) wytyczone zostały krótko przed budową Instytutu, tworząc wraz z nim zespół urbanistyczny o dużych walorach kompozycyjnych. W głębi parceli umieszczone zostały budynki pomocnicze – inwentarskie, szklarnie i stodoła. Teren Instytutu ogrodzono od strony ulic żeliwnym ogrodzeniem na ceglanej podmurówce z bramami i furtkami. Wewnątrz zaprojektowano brukowe dojazdy do wszystkich budynków i żwirowe ścieżki piesze o swobodnej linii, biegnące wśród zieleni."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W 1992 roku wpisano do rejestru zabytków następujące budynki wchodzące w skład kompleksu: budynek główny – plac Weyssenhoffa 11 dom mieszkalny, al. Ossolińskich 4/6 dom mieszkalny, al. Ossolińskich 8/10 budynek Instytutu Agrochemii i Bakteriologii, al. Ossolińskich 12 budynek Instytutu Buraka, ul. Powstańców Wielkopolskich 2 dom mieszkalny, ul. Powstańców Wielkopolskich 4 budynek administracyjny budynek rzeźni teren z drzewostanem, nr rej.: A/709 z 20 maja 1992 roku"}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Powstanie Instytutów Rolniczych w Bydgoszczy wiąże się z wieloletnimi staraniami władz miasta o ulokowanie w mieście wyższej uczelni typu uniwersyteckiego. Pierwsze konkretne działania w tym kierunku podjęto w 1873 roku (w setną rocznicę przyłączenia Obwodu Nadnoteckiego do Prus), kiedy magistrat wystosował w tej sprawie petycję do rządu w Berlinie, jednak idea ta nie doczekała się aprobaty. Uzasadnieniem odmowy było stwierdzenie, że miasto nie posiada wystarczającej liczby absolwentów szkół średnich. Ponowne starania wznowiono w 1886 roku, używając tym razem argumentu o charakterze politycznym. W uzasadnieniu petycji podano, że kształcenie młodzieży przez odpowiedni dobór kadry nauczającej dodatnio wpłynie na proces germanizacji Bydgoszczy i okolic. Okazało się, że i ten argument nie zmienił stanowiska władz rządowych."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Kolejną petycję do rządu pruskiego władze miasta uchwaliły 26 sierpnia 1902 roku. Tym razem staraniom sprzyjał program rządowy zmierzający do szybszego gospodarczego rozwoju wschodnich ziem cesarstwa niemieckiego. W efekcie tej polityki władze pruskie podjęły decyzję utworzenia wyższych uczelni w Gdańsku i Poznaniu, natomiast w Bydgoszczy, stanowiącej centrum silnie rolniczo rozwiniętego regionu (Kujawy, Krajna, Pałuki, Ziemia chełmińska), widziały potrzebę założenia placówki naukowo-badawczej zajmującej się produkcją rolniczą, tym bardziej, że istniejące tego typu placówki na uniwersytetach w Królewcu, Wrocławiu i Berlinie były zbyt daleko, aby prowadzić działalność badawczą i doradztwo w specyficznych warunkach rozwoju rolnictwa Poznańskiego i PomorzaRasmus Hugo: O badaniach rolniczych w Bydgoszczy. [w:] Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Tom 16. Bydgoszcz jako ośrodek administracyjny na przestrzeni wieków. Zbiór studiów pod red. Zdzisława Biegańskiego i Włodzimierza Jastrzębskiego, Bydgoszcz 1998.. Program naukowy tej placówki skonsultowano z podobnym Instytutem działającym w Berlinie."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W październiku 1902 roku rząd pruski (Ministerstwo Rolnictwa, Dóbr Państwowych i Lasów) podjął ostatecznie decyzję o utworzeniu w Bydgoszczy instytutów badawczych dla celów rolnictwa. Miały one jednocześnie zająć się szkoleniem zawodowym rolników praktyków, nauczycieli i personelu administracyjnego. W tym samym roku powzięto postanowienie o budowie kompleksu gmachów dla instytutów, określając równocześnie ich zadania naukowo-badawcze o charakterze praktycznym. 15 listopada 1902 roku odbyła się konferencja, z udziałem Komisarzy Ministerstwa Robót Publicznych oraz Finansów i Rolnictwa, dotycząca spraw organizacyjnych związanych z założeniem Instytutu. Władze miejskie Bydgoszczy zobowiązały się oddać pod budowę placówki teren na ówczesnym północno-wschodnim obrzeżu miasta i wytyczyć tam nowe ulice – Hohenzollernstrasse i Bülow Platz (dzisiejsze al. Ossolińskich i plac Weyssenhoffa). Miasto podjęło się również doprowadzenia wody i gazu oraz, w niedalekiej przyszłości, przekazania majątku dla celów doświadczalnych."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Na początku 1903 roku, radca budowlany Delius sporządził wstępny projekt zespołu. Przewidywał on powstanie trzech budynków, mieszczących instytuty naukowe: Budynek główny z Instytutami Patologii Roślin i Melioracji (niem. Pflanzenpatchologische und Meliorationenstechnische Institut) Budynek Instytutu Higieny Zwierząt (niem. Tierhygienisches Institut) Budynek Instytutu Rolniczo-Chemicznego i Bakteriologicznego (niem. Agrikultur – Chemisches und Bakteriologisches Institut). Obok nich zaprojektowano obiekty o charakterze pomocniczym: dwa budynki inwentarskie, dwie szklarnie, stodołę oraz trzy domy mieszkalne."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Prace budowlane rozpoczęto w kwietniu 1903 roku, a wiosną 1906 roku oddano już do użytku część gmachów. Równocześnie były opracowywane projekty techniczne dla poszczególnych budynków, które sporządzili radca budowlany Andrae i krajowy inspektor budowlany Hirt. Oficjalne otwarcie Instytutu nastąpiło 11 czerwca 1906 roku, jednak faktyczny początek jego działalności nastąpił 1 lipca 1904 roku, kiedy to powierzono kierownictwo prof. dr. Gerlachowi z Rolniczej Stacji Doświadczalnej w Poznaniu. Pierwotna nazwa Instytutu brzmiała Landwirtschaftliche Versuchs und Forschunganstallten, we wrześniu 1906 roku została zmieniona na Kaiser Wilhelms Instituts für Landwirtschaft zu Bromberg, którą to nazwę Instytut nosił do końca I wojny światowej. Placówka była związana z towarzystwem naukowym Kaiser-Wilhelm Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften. W celu bezpośredniej kontroli, a także ściślejszego powiązania instytutu i władzami prowincji i innymi placówkami rolniczymi powołano do życia kuratorium, w skład którego wchodzili rolnicy, przedstawiciele obydwóch prezesów rejencji poznańskiej i bydgoskiej oraz dyrektor instytutu. Przewodniczącym kuratorium był każdorazowy prezes rejencji bydgoskiej."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Zgodnie z postanowieniami statutowymi instytut otrzymał zadania badawcze, doświadczalne, naukowe i doradcze. Odpowiadała temu struktura organizacyjna instytutu, składającego się z czterech wydziałów: chemia rolna, bakteriologia i hodowla nasion melioracja choroby roślin weterynaria Systematyczne prace badawcze rozpoczęto w roku 1906, a już w roku 1908 przedstawiono wyniki badań w pierwszym tomie wydawnictwa. W latach następnych ukazywało się cztery – sześć zeszytów prac rocznie, które ukazywały się pod tytułem „Mittelungen des Kaiser Wilhelms Instituts für Landwirtschaft zu Bromberg”. Do ważniejszych osiągnięć naukowych bydgoskich instytutów należały m.in. rozpoznanie wirusa ziemniaczanego, roznoszonego przez mszycę żyjącą na drzewach brzoskwiniowych, zwalczanie gruźlicy bydła oraz określenie wpływu nawadniania i nawożenia pól na plony roślin. W 1912 roku oddziałowi chemii rolnej przydzielono gospodarstwo doświadczalne w Mochlu koło Bydgoszczy, gdzie prowadzono szeroko zakrojone badania nad odżywianiem i rozwojem roślin i zwierząt w warunkach naturalnych. Dysponowano także gospodarstwem doświadczalnym w Pęchowie oraz pozyskiwano właścicieli ziemskich do współpracy w przeprowadzeniu doświadczeń na ich polach."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Instytut im. cesarza Wilhelma w Bydgoszczy poza działalnością badawczą prowadził także ożywioną działalność dydaktyczną, w celu propagowania i wprowadzania wyników badań i doświadczeń do praktyki w rolnictwie. Odbywały się wykłady publiczne na różne interesujące i aktualne tematy, o których terminie donosiła prasa codzienna i fachowa oraz praktyki dla osób z wykształceniem przyrodniczym w celu dokształcania w dziedzinie botaniki rolniczej, bakteriologii, agrochemii, techniki melioracyjnej oraz chorób roślin i zwierząt. Do najwybitniejszych naukowców zatrudnionych w instytucie należeli m.in.: dyrektor placówki prof. dr Max Gerlach, zwany „królem kartofli na wschodzie”, prof. dr. Richard Schander, specjalista melioracji i osuszania łąk za pomocą roślin silnie trawiących wodę oraz prof. Freckmann. W instytucie zatrudniony był jako młody pracownik naukowy późniejszy profesor hodowli roślin uniwersytetu w Halle, dr Theodor Roemer."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W roku 1913 został zatwierdzony projekt zagospodarowania terenów leżących po przeciwnej stronie alei Ossolińskich, przeznaczonych na tereny wystawowo-handlowe Instytutu Rolniczego. Powstały wówczas projekty poszczególnych pawilonów, jednak wybuch I wojny światowej przerwał te prace i zamierzenie pozostało niezrealizowane. Pod koniec wojny, wobec rysującej się możliwości włączenia Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego, przeniesiono w 1919 roku pracowników, kartoteki z wynikami badań, preparaty roślinne i urządzenia laboratoryjne prowizorycznie do Frankfurtu nad Odrą, a następnie do Gorzowa Wielkopolskiego. Nie przerwało to jednak działalności Instytutów w Bydgoszczy, gdyż strona polska kontynuowała pruskie tradycje w budynkach placówki."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Po włączeniu w 1920 roku Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego, nastąpił intensywny rozwój instytutu, który działał jako Państwowy Instytut Naukowo-Rolniczy do roku 1927. Od tego czasu placówka bydgoska stała się oddziałem Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Zasadniczo placówka kontynuowała prace badawcze Instytutu im. Cesarza Wilhelma. Została zreorganizowana na wzór uniwersytetu z czterema wydziałami: chemii rolnej, chorób roślin, higieny zwierząt i melioracji. Konkurencja silniejszego ośrodka nauk rolniczych, jakim był już wówczas Poznań, systematyczne ograniczanie jego samodzielności i zakresu prac badawczych, nie sprzyjały jednak rozwojowi Instytutu. Korzystne zmiany, m.in. znaczne wzmocnienie kadr naukowych, nastąpiły dopiero krótko przed II wojną światową, w związku ze zmianami administracyjnymi i włączeniem (w kwietniu 1938) Bydgoszczy w administracyjne granice Wielkiego Pomorza. Do roku 1939 w ramach oddziału funkcjonowały następujące placówki: Wydział Chemii Rolnej, Dział Hodowli Roślin, Wydział Chorób Roślin, Dział Melioracji (do 1932), Dział Mleczarski (do 1932, Dział Ekonomiki i Organizacji Rybactwa (do 1932), Wydział Zoohigieny (do 1935)"}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Placówka dysponowała polami doświadczalnymi, halami wegetacyjnymi, małym parkiem i stacją meteorologiczną. W okresie międzywojennym Instytut legitymował się licznymi osiągnięciami: w badaniach i zwalczaniu raka ziemniaczanego, którymi kierowali prof. Ludwik Garbowski i dr Piotr Leszczenko, wyhodowanie nowych odmian ziemniaka (dr Henryk Dołkowski), z dziedziny zoohigieny (prof. Kazimierz Panek), ichtiologii (prof. Włodzimierz Kulmatycki). W latach 1921–1924 dyrektorem placówki był twórca polskiej mikrobiologii prof. Kazimierz Bassalik, z którego inicjatywy w lutym 1923 roku powstał w Bydgoszczy oddział Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika – pierwszy w II Rzeczypospolitej oddział PTP w mieście nieuniwersyteckim, skupiający 58 miejscowych członków. Natomiast w latach 1922-1939 pracownikiem instytutu był prof. Włodzimierz Kulmatycki, który zorganizował i kierował pierwszą w Polsce placówką naukowo-rybacką. Pionierski charakter miały także jego badania nad zanieczyszczeniem wód ściekami. Przyczyniły się one do wydania zarządzeń państwowych, zabraniających zatruwania ryb w rzekach. W 1930 roku utworzył w Bydgoszczy pierwszą w Polsce naukową placówkę dla badania czystości wód śródlądowych. W roku 1922 owocem starań Instytutu było zorganizowanie w Bydgoszczy I Ogólnopolskiego Zjazdu Rolnego, na który przybyli najwybitniejsi przedstawiciele nauk rolniczych z całego kraju i z zagranicy."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W latach 1920–1922 w budynkach Instytutu funkcjonowała Akademia Rolnicza, która swoją działalność dydaktyczną rozpoczęła w listopadzie 1919 roku w Poznaniu. Akademia miała charakter quasi-akademicki, gdyż jej program obejmował 5 semestrów. Mimo to, dzięki znakomitej kadrze z całej Polski (Lwowa, Krakowa, Dublan, Poznania) i dobrym warunkom lokalowym, jak też miejscowej tradycji nauk rolniczych, dawała nadzieję rychłego awansu do rangi pełnej wyższej uczelni rolniczej. Niestety, konflikty z gospodarzem zespołu obiektów – Instytutem Nauk Rolniczych, jak też mało energiczne działania władz miejskich, niedocenianie potencjalnego znaczenia tej placówki w życiu miasta, spowodowały, że na początku roku szkolnego 1922/1923 Akademię przeniesiono do Cieszyna."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W czasie okupacji niemieckiej dalej prowadzono prace badawcze, mimo że instytut poniósł znaczne straty. Jesienią 1939 roku, w masowych egzekucjach zginęło wielu naukowców, pracowników technicznych i administracyjnych, a wśród nich dyrektor – prof. dr Włodzimierz Kulmatycki."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": " Okres powojenny po 1945 roku "}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W drugiej połowie 1945 roku wznowiono prace instytutu jako oddziału PINGW w Puławach. W latach 1945–1950 w oddziale bydgoskim działały następujące instytuty, wydziały i oddziały: Instytut Hodowli i Uprawy Roślin z czterema działami, Instytut Ziemniaka z czterema działami, Wydział Chorób Roślin z trzema działami, Instytut Agrochemii z trzema działami, Instytut Melioracji z dwoma działami, Instytut Badawczy Uprawy Buraka z czterema działami, Instytut Technologii Rolnej i Żywnościowej z czterema działami, Dział Rybacki z zakładem doświadczalnym i dwiema stacjami badawczymi, Dział Metodyki Badań Zootechnicznych. W roku 1950 zapadła decyzja o likwidacji Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach i zaczęto tworzyć instytuty branżowe o węższej specjalności. Od 1951 roku organizowano w Bydgoszczy następujące oddziały nowo powstałych instytutów: Oddział Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa (od 1951) Oddział Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Zakład Buraka i Innych Roślin Korzeniowych, Ogród Botaniczny, Pracownia Badań Raka Ziemniaczanego (od 1951) Oddział Instytutu Zootechniki (od 1951) Oddział Instytutu Melioracja|Melioracji i Użytków Zielonych (od 1953) Oddział Instytutu Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN (od 1955) Oddział Instytutu Ziemniaka (od 1966) Oddział Centralnej Biblioteki Rolniczej (od 1955) Ponadto w latach 1951–1959 w ramach IUNG działała Pracownia Roślin Strączkowych, a w latach 1951-1960 prowadził działalność Oddział Instytutu Ochrony Roślin. Dodatkowo od 1945 r. prowadził działalność w Bydgoszczy Oddział Instytutu Weterynarii (od 1995 Państwowego Instytutu Weterynaryjnego). W latach 80. XX w. wzdłuż ul. Powstańców Wielkopolskich (w pobliżu ronda Wielkopolskiego) zbudowano nowe budynki służące instytutom, do których stopniowo przenoszono istniejące placówki naukowe."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W 1996 roku stan organizacyjny bydgoskich oddziałów poszczególnych instytutów przedstawiał się następująco: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie k. Warszawy (IHAR) – Oddział w Bydgoszczy. Prace oddziału koncentrowały się wokół zagadnień związanych z genetyką, hodowlą, cytologią, embriologią, fizjologią, biochemią, uprawą i nawożeniem, mechanizacją oraz zwalczaniem chorób i szkodników roślin korzeniowych (buraki cukrowe, pastewne, brukiew, rzepa, marchew pastewna i cykoria). W ramach oddziału funkcjonowały następujące zakłady i pracownie: Zakład Genetyki i Hodowli Roślin Korzeniowych Pracownia Biotechnologii Pracownia Cytogenetyki i Hodowli Zakład Chorób i Szkodników Roślin Korzeniowych Pracownia Hodowli Odpornościowej Pracownia Fitopatologii i Entomologii Zakład Technologii Produkcji Roślin Korzeniowych Pracownia Agroekologii Pracownia Nasiennictwa Pracownia Dokumentacji, Ekonomiki i Wdrożeń Ogród Botaniczny – na terenie LKPiW Państwowy Instytut Weterynaryjny w Puławach – Oddział w Bydgoszczy. Problematyka badawcza oddziału dotyczyła przede wszystkim diagnostyki i zwalczania chorób zwierząt hodowlanych (koni, bydła domowego). W ramach oddziału funkcjonowały następujące zakłady i pracownie: Zakład Chorób Koni Zakład Badania Chorób Niedoborowych Zakład Fizjopatologii Rozrodu i Gruczołu Mlekowego Pracownia Biotechniki Rozrodu Zwierząt Weterynaryjny Zakład Doświadczalny w Grabowie Instytut Ziemniaka w Boninie – Samodzielna Pracownia Chorób i Szkodników Kwarantannowych w Bydgoszczy. Problematyka badawcza tej jednostki dotyczyła odporności rodów i odmian ziemniaka na choroby grzybowe i bakteryjne Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach – Oddział w Bydgoszczy. W oddziale prowadzono badania nad zużyciem wody przez rośliny uprawne i łąkowe przy zastosowaniu lizymetrów oraz badania dotyczące agromelioracji użytków rolnych Centralna Biblioteka Rolnicza w Warszawie – Oddział w Bydgoszczy. Już w 1906 roku księgozbiór Instytutu liczył 1700 tomów, a od roku 1955 stanowił oddział CBR w Warszawie. W 2004 roku Oddział CBR w Bydgoszczy został rozwiązany. Jego księgozbiór, liczący ok. 60 tys. woluminów, rozparcelowano między CBR w Warszawie i UKW w Bydgoszczy. Po 1990 roku część budynków, w tym główny gmach, położony przy pl. Weyssenhoffa 11, zostały przekazane dla potrzeb Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. W kolejnych latach zrealizowano kapitalny remont tych obiektów."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W roku 2010 w poszczególnych budynkach instytutu były umieszczone następujące wydziały UKW: budynek główny pl. Weyssenhoffa 11 – Wydział Matematyki, Fizyki i Techniki (Instytut Matematyki, Katedra Fizyki, Instytut Mechaniki Środowiska i Informatyki Stosowanej, filia Biblioteki Głównej) budynek al. Ossolińskich 12 – Wydział Nauk Przyrodniczych (Zakład Zoologii, Ekologii, Botaniki) budynek ul. Powstańców Wlkp 2 – Wydział Pedagogiki i Psychologii (Instytut Pedagogiki)"}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Budynki zespołu Instytutów Rolniczych w Bydgoszczy wzniesiono w formie nawiązującej do pruskiego stylu narodowego. Jest to w większości architektura eklektyczna, lecz uwzględnia również nowe trendy, które pojawiły się na początku XX wieku, m.in. historyzm malowniczy i secesję."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Wszystkie budynki są całkowicie podpiwniczone, piętrowe i kryte wielospadowymi dachami. Bryły budynków są rozczłonkowane ryzalitami, wykuszami i wieżyczkami. W opracowaniu elewacji użyto skontrastowanych partii czerwonej cegły i jasnego tynku. Pięknym elewacjom odpowiadają starannie zaprojektowane i wyposażone wnętrza."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Z uwagi na ilasty grunt, budynki Instytutu otrzymały fundamenty wykonane z ubijanego betonu zbrojonego szynami. Cokół głównego budynku został pokryty płytkami ze śląskiego granitu, a pozostałych budynków – z betonu. Dachy pokryto dachówką ceramiczną mniszką, natomiast hełmy i opierzenia wykonano z blach cynkowych oraz, częściowo, miedzianych. Nad piwnicami wprowadzono stropy ceglane na łuku odcinkowym, powyżej płaskie Ackermanna, a w poddaszu i domach mieszkalnych – drewniane."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": " Budynek główny – pl. Weyssenhoffa 11 "}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Budynek główny wzniesiony centralnie, przy placu Weyssenhoffa jest największym obiektem zespołu. Pierwotnie pełnił funkcje reprezentacyjno-administracyjne, a jednocześnie mieścił Instytuty Patologii Roślin i Melioracji. Bryła budynku jest rozczłonkowana ryzalitami – środkowym i skrajnymi oraz zwieńczona wysokim dachem z wieżyczkami o baniastych hełmach. Środkowa wieża została zastąpiona tarasem widokowym, który wykonano w związku z planowanym urządzeniem terenów wystawowo-handlowych wokół Instytutu. Elewacja frontowa posiada układ symetryczny, a tylna natomiast – asymetryczny. W środkowym ryzalicie elewacji frontowej usytuowano oryginalne, dębowe drzwi główne z owalnym nadświetlem o kryształowych szybkach. Na ślemieniu umieszczono neobarokowy kartusz z symbolami rolnictwa; są to: ul z pszczołą oraz narzędzia rolnicze – szpadel, motyka i pług. Kartusz ujęto po bokach rogami obfitości z wysypującymi się owocami."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W piwnicach budynku znajdowała się kotłownia, magazyny szkła i chemikaliów, skład węgla oraz mieszkanie służby i palacza. Parter o charakterze reprezentacyjnym mieścił centralny hall ze schodami, gabinet dyrektora, pomieszczenie administracji, bibliotekę, laboratoria zoologiczne, chemiczne i botaniczne z zapleczami oraz salę mikroskopów. Na piętrze znajdowały się sale wykładowe na 126 i na 188 miejsc oraz duża amfiteatralna sala na 190 miejsc, wyposażona w stół doświadczalny i rzutnik. Oprócz tego na piętrze znajdowały się – pokój konferencyjny, biblioteka podręczna, sala rysunków oraz stacja meteorologiczna. Na poddaszu mieściła się pracownia fotograficzna z ciemnią oraz od frontu dwa mieszkania dla asystentów. Reprezentacyjny hall i korytarze nakryte zostały sklepieniami krzyżowymi. We wnętrzu zachowała się kuta balustrada klatki schodowej dekorowana stylizowanymi liśćmi akantu, wielobarwne lastrikowe posadzki o dekoracji geometrycznej oraz drewniany kasetonowy strop w auli. Koszt realizacji budynku wyniósł 212 tys. marek."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": " Budynek Instytutu – ul. Powstańców Wielkopolskich 2 "}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Budynek mieścił pierwotnie Instytut Higieny Zwierząt, zajmujący się zwalczaniem epidemii wśród zwierząt, kształceniem weterynarzy i rolników, a także produkcją szczepionek i surowic. Obiekt wyróżnia się proporcjonalnym kształtem bryły oraz malowniczością elewacji. Półkolisty tylny ryzalit klatki schodowej przypomina swym kształtem basztę. Instytut mieścił w piwnicach mieszkanie służby, kotłownię, chłodnię, pomieszczenie dla małych zwierząt doświadczalnych, wirówki inkubatory, mały piec utylizacyjny oraz pomieszczenie sterylizacji. Na parterze znajdowały się – sala wykładowa, sala operacyjna, laboratorium chemiczne, pomieszczenie wagi, laboratorium asystentów, kuchnia pożywek, pokój aseptyczny. Na piętrze – biblioteka z magazynem, preparatornia, pokój zbiorów, pomieszczenie makro- i mikrofotografii z ciemnią oraz dwa mieszkania asystentów. Na poddaszu umieszczono magazyny."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Wewnątrz zachowały się schody z kutą balustradą o neobarokowej dekoracji. Koszt realizacji budynku wyniósł 112 tys. marek."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": " Budynek Instytutu – al. Ossolińskich 12 "}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Budynek mieścił pierwotnie Instytut Rolniczo-Chemiczny i Bakteriologiczny, zajmujący się  badaniem karmy dla zwierząt oraz nawożeniem roślin. Architektura budynku o masywnej ciężkiej bryle, różni się od pozostałych brakiem rozczłonkowania i oszczędniejszym detalem. W piwnicach znajdowały się – kotłownia, magazyn szkła i chemikaliów, zmywalnia z szafami do suszenia szkła oraz maszynownia z elektrycznymi maszynami wibracyjnymi służącymi do przygotowywania próbek. Znajdowały się tu także urządzenia do destylacji wody z instalacją rozprowadzoną po całym budynku. Na parterze znajdowały się pomieszczenia administracyjne przełożonego Instytutu, biblioteka z laboratorium chemicznym, główne laboratorium połączone z pomieszczeniami badań nad azotem i kwasem fosforowym, laboratoria dla praktykantów oraz laboratorium do badania cukru. Na piętrze umieszczono pokój pracy bakteriologii, salę mikrokopiowania, pokój sterylizacji, laboratorium hodowli roślin, pracownia elektrolityczna, sala zbiorów oraz sala wykładowa na 52 miejsca z zapleczem. Na poddaszu znajdowały się mieszkania asystentów i magazyny. Wewnątrz zachowała się balustrada klatki schodowej dekorowana wicią roślinną oraz znajdująca się przy wejściu na parterze mozaikowa posadzka z datą budowy „1904–1905” i przedstawieniem węża owiniętego wokół płodów rolnych."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W zespole wykonano trzy domy mieszkalne. Dwa pierwsze, usytuowane przy al. Ossolińskich (nr 4/6 i 8/10) mieściły po dwa mieszkania dla wyższych urzędników, natomiast trzeci przy ul. Powstańców Wlkp. 4 przeznaczony był dla głównego ogrodnika i głównego księgowego. Mieszkania były trzypoziomowe; w późniejszym okresie podzielono je na mniejsze. Wszystkie budynki mieszkalne zaprojektowano jako podpiwniczone, piętrowe z użytkowym poddaszem, kryte wysokimi wielospadowymi dachami. Malowniczość bryły uzyskano wprowadzając wykusze, balkony, loggie i ryzality. Asymetryczne elewacje o secesyjnym charakterze zakomponowano jako dwubarwne – z cegły i tynku, z fragmentami muru pruskiego w poddaszach."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "W głębi wewnętrznego dziedzińca znajdują się kolejne budynki, służące zwierzętom hodowlanym. Były to: budynek dla owiec i świń usytuowany w sąsiedztwie Instytutu Higieny Zwierząt oraz budynek dla koni i bydła, wzniesiony w sąsiedztwie Instytutu Higieny Zwierząt. Wyznaczono w nich strefy dla zwierząt chorych i zdrowych. Obydwa budynki pomimo zmiany funkcji, zachowały zasadniczy układ wnętrz, bryłę i elewacje. Architektura tych budynków w swoim charakterze nawiązuje do kompozycji architektury Instytutów, jest jednak oszczędniejsza w kształtowaniu brył i detalu."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Na terenie Instytutu znajdują się także dwie szklarnie. Większa, usytuowana centralnie w głębi dziedzińca, należała do Instytutu Rolniczo-Chemicznego i Bakteriologicznego, a mniejsza w części północno-wschodniej – do Instytutu Patologii Roślin. Wyposażone zostały w szyny kolejki dla wózków, umożliwiających wywożenie donic na zewnątrz; dachy przekryto szkłem zbrojonym drutem. Wewnątrz wykonano instalację grzewczą w postaci rur wzdłuż ścian bocznych oraz dachu, w celu topienia zalegającego śniegu."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Cały zespół oddzielony jest od ulic ogrodzeniem o długości 392 m, z trzema bramami i sześcioma furtkami. Powyżej podmurówki z cegły znajdowała się kuta krata z prętów zakończonych różnymi elementami zdobniczymi (ostrzami, grotami, lilijką, płomieniami, wolutami i dzbanuszkiem). Najciekawsze secesyjne formy ma krata przy domach mieszkalnych od strony al. Ossolińskich. Ogrodzenie zachowane jest w dobrym stanie, z wyjątkiem fragmentu przed budynkiem głównym – przekształconego przy zmianie układu ulicy i chodnika."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Pola doświadczalne znajdują się we wschodniej części zespołu. Wewnątrz poprowadzono brukowe drogi dojazdowe oraz ścieżki piesze. Wprowadzono tam zieleń, związaną integralnie z architekturą. Zasadzono różnorodne gatunki drzew – dęby, buki, kasztanowce, klony, świerki, tuje oraz wiele odmian krzewów."}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "Uczelnie wyższe i placówki naukowe w Bydgoszczy Edukacja w Bydgoszczy Aleja Ossolińskich w Bydgoszczy Śródmieście (Bydgoszcz)"}, {"title": "Instytuty Rolnicze w Bydgoszczy", "text": "http://www.ihar.edu.pl/oddzialy_i_zaklady_naukowe_w_polsce.php?str=39 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – oddział w Bydgoszczy http://www.cbr.edu.pl/index.php?p=historia Historia Centralnej Biblioteki Rolniczej"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyim protestem był Szlak Złamanych Traktatów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Szlak Złamanych Traktatów (ang. Trail of Broken Treaties, zwany też \"Karawaną Szlakiem Złamanych Traktatów\") – protest tubylczych grup i organizacji ze Stanów Zjednoczonych i Kanady zorganizowany jesienią 1972 r. w USA w celu zwrócenia uwagi władz i społeczeństwa na kwestie naruszania traktatowych praw Indian, trudne warunki życia w rezerwatach i dyskryminację ludności tubylczej w Ameryce. Protest polegał na zjechaniu się karawan Indian z różnych części kraju do stolicy w celu wręczenia władzom postulatów zebranych na \"Szlaku Złamanych Traktatów\" (tzw. Dwadzieścia Punktów). Protest przerodził się w tygodniową pokojową okupację siedziby Biura do spraw Indian (BIA), zakończoną zawarciem kompromisowego \"taktycznego\" porozumienia, które nie rozwiązało jednak na dłuższą metę żadnego z podniesionych wtedy przez Indian problemów."}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "[[Grafika:Bia-map-indian-reservations-usa.png|right|thumb|220px|Mapa indiańskich rezerwatów w USA (indeks do mapy na stronie http://www.cr.nps.gov/nagpra/ NAGPRA)]]"}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Przygotowania do akcji, podczas których młodzi tubylczy działacze z różnych grup i organizacji (m.in. Dennis Banks, Russell Means, John Trudell, Oren Lyons, Hank Adams, Susan Shown Harjo, Allison Bridges, Reuben Snake) kontaktowali się ze sobą i jeździli między głównymi indiańskimi ośrodkami w kraju, zajęły kilka miesięcy. Wśród licznych organizacji wspierających kilka karawan samochodów i autobusów z Indianami, które w październiku 1972 r. wyruszyły z zachodu do Waszyngtonu, były Ruch Indian Amerykańskich (AIM), Krajowe Braterstwo Indian (NIB) z Kanady, Fundacja Praw Tubylczych Amerykanów (NARF), Krajowa Rada Indiańskiej Młodzieży (NYIC), Krajowa Rada Indian Amerykańskich (NAIC), Komitet Indian Amerykańskich ds. Nadużywania Alkoholu i Narkotyków (AICADA) oraz wiele lokalnych grup z rezerwatów i tubylczych gett w wielkich miastach (a także niektórzy członkowie prorządowych rad plemiennych)."}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "W Minneapolis uczestnicy Szlaku Złamanych Traktatów przyjęli dokument programowy, tzw. Dwadzieścia Punktów (Twenty Point Position Paper), który na początku listopada, na tydzień przed wyborami prezydenckimi w USA, przedstawili przedstawicielom władz. "}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Od 3 do 9 listopada w stolicy USA przebywało blisko tysiąc tubylczych Amerykanów z ok. 25 stanów. Zdesperowani Indianie zajęli bez oporu waszyngtońską siedzibę Biura do spraw Indian, okupując ją przez 7 dni - do czasu wynegocjowania kompromisowego porozumienia (w tym obietnicy odpowiedzi rządu na Dwadzieścia Punktów i gwarancji bezpieczeństwa dla uczestników akcji). Opuszczając - zdewastowaną częściowo - siedzibę BIA liderzy Karawany zabrali część przechowywanych tam dokumentów, mających - ich zdaniem - dowodzić słuszności zarzutów i postulatów tubylczej społeczności względem władz USA."}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Przedstawiciele rządu obiecali Indianom rozważyć \"Dwadzieścia Punktów\" i odpowiedzieć na nie w ciągu 60 dni. 9 stycznia 1973 r. Biały Dom opublikował swoją odpowiedź, ale tylko w nikłym stopniu odnosiła się ona do tubylczych postulatów, które dotyczyły przywrócenia możliwości zawierania traktatów z indiańskimi ludami, przestrzegania praw zapisanych w historycznych traktatach oraz nadania oficjalnym relacjom z \"indiańskimi narodami\" szczególnego statusu \"stosunków traktatowych\". Władze odrzuciły Dwadzieścia Punktów w oparciu o dyskusyjne założenie, że ustawa o obywatelstwie Indian z 1924 r. zabrania podpisywania traktatów z tubylczymi ludami odkąd ich członków uznano za obywateli USA. Nie rozważano, jakie znaczenie mogą mieć propozycje liderów Szlaku Złamanych Traktatów dla rozwiązania aktualnych wtedy problemów społecznych, nie odniesiono ich też do norm współczesnego prawa międzynarodowego."}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Niesatysfakcjonująca, zdaniem części liderów Karawany, odpowiedź rządu na postulaty uczestników Szlaku Złamanych Traktatów, przejawy dyskryminacji Indian oraz przypadki represjonowania tubylczych działaczy stały się - obok problemów lokalnych - przyczyną spektakularnej i dramatycznej 71-dniowej indiańskiej okupacji Wounded Knee w rezerwacie Pine Ridge w Dakocie Południowej (miejsca masakry Siuksów z 1890 r.), w której kilka miesięcy później wzięli udział tradycyjni Siuksowie i działacze AIM z całego kraju, w tym wielu weteranów jesiennej Karawany."}, {"title": "Szlak Złamanych Traktatów", "text": "Vine Deloria, Jr. – Behind the Trail of Broken Treaties, University of Texas Press, Austin, 1985, ISBN 0-292-70754-1 Susan Shown Harjo – Szlak Złamanych Traktatów - wspomnienie w trzydziestą rocznicę, Tawacin nr 4 (60), zima 2002"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie różnice występują pomiędzy kolejnymi wersjami obrazu Tycjana Danae?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Danae – obraz renesansowego malarza weneckiego Tycjana, powstały w latach 1545–1546. Przechowywany jest w Museo di Capodimonte w Neapolu."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Istnieją także trzy późniejsze wersje dzieła: z lat 1553-1554 (obecnie w muzeum w Prado i Ermitażu) i z 1554 (w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu)."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Obraz powstał w Rzymie, dokładnie w watykańskim Belvedere, na zlecenie bratanka papieża Pawła III, kardynała Alessandra Farnesego lub jego bratanka Oktawiusza. Gdy dzieło znajdowało się jeszcze w pracowni Tycjana, mistrza odwiedzili Giorgio Vasari i Michał Anioł. Widzieli oni płótno i po wyjściu z domu Tycjana według Vasariego Michał Anioł miał stwierdzić, iż: "}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Obraz pierwotnie znajdował się w prywatnej sypialni zleceniodawcy, następnie został przeniesiony do Palazzo Fernese. Pod koniec XVII wieku dzieło znalazło się w Pallazo del Giardino w Parmie, w sali poświęconej bogini Wenus. Przez kolejne wieki płótno gościło w Neapolu i Palermo, a podczas w II wojny światowej zostało wywiezione do Niemiec. Po zakończeniu działań wojennych obraz został odnaleziony w kopalni soli w pobliżu Salzburga w Austrii."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Historia Danae i Zeusa odwiedzającego ją pod postacią złotego deszczu była częstym motywem na obrazach mistrzów renesansowych. Mit ten został opisany m.in. przez Owidiusza w Metamorfozach, które były inspiracją przedstawień również wielu innych starożytnych podań przez artystów, np. historii miłości Apolla do Dafne czy też nimfy Echo do Narcyza. Według relacji, ojciec Danae, Akizjos, po usłyszeniu od wyroczni delfickiej przepowiedni, jakoby do jego śmierci miał przyczynić się czynnie jego wnuk, zamknął córkę w wieży zamku, by w ten sposób uchronić się przed przeznaczeniem. Fortel Akizjosa nie zdał się na nic – Zeus dostał się do wieży pod postacią złotego deszczu i w ten sposób posiadł Danae."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Obraz przedstawia nagą Danae w chwili zbliżania się do niej boga Zeusa w postaci deszczu. Według badań radiograficznych i analizy poprawek, jakich dokonał Tycjan, stwierdzono, iż pierwotnie akt miał przedstawiać kochankę kardynała, kurtyzanę Angelę, lecz ze względu na skandaliczność tematu, malarz dodał złoty deszcz, nawiązując tym samym do mitu. Sposób przedstawienia Danae przypomina wcześniejsze akty autorstwa Giorgiona (Wenera, Wenus z Urbino), a także Ariadnę z Bachanalii Tycjana. Temat i ujęcie były jednak nowością. Już radość z oddania się bóstwu była czymś nowym w malarstwie. Jej spojrzenie wyraża błogą chwilę oczekiwania na zespolenie z bogiem. Dzięki odpowiednim ukierunkowaniu wzroku dziewczyny i ułożeniu ciała Tycjan wyraził w jednoznaczny sposób zachwyt i marzycielskie oddanie się Zeusowi, co stanowiło kulminację zmysłowych doznań Danae. Dodatkowo nowa była kolorystyczna kompozycja, czyli zestawienie białoróżowego ciała z bielą łoża, czerwienią kotary i ciemną chmurą znajdującą się nad głową dziewczyny. Lśniąca karnacja Danae odbija się od fioletowo-brązowego, cienistego tła."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Tycjan powtarzał ten sam temat kilkakrotnie. W Muzeum Prado znajduje się inna wersja o podobnej kompozycji, z tą różnicą, iż miejsce kupidyna zajęła starucha, która z chciwością łowi złoty deszcz. Zastąpienie słodkiego Amora brzydka kobietą miało ukazać różnicę pomiędzy poezją a prawdą życia oraz miało stworzyć malarski efekt kontrastowości, czyli zestawienia brzydoty i starości z młodością i pięknem ciała."}, {"title": "Danae (obraz Tycjana)", "text": "Trzecią wersję obrazu można oglądać w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, a kolejną w Ermitażu. Wersje te różnią się detalami – na obrazie z Prado znajduje się pies, którego brak na obrazie z Petersburga, z kolei w wersji z Petersburga starucha chwyta złoto w szatę, a w wersji z Wiednia trzyma w rękach złotą tacę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie w czasie II wojny światowej poległ przedwojenny podharcmistrz Edmund Wilkosz?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Edmund Wilkosz (1912-1944) – podharcmistrz, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, kawaler Orderu Virtuti Militari."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Edmund Andrzej Wilkosz urodził się 30 listopada 1912 r. w Oświęcimiu. Był synem Stanisława i Elżbiety. Mieszkał w Babicach koło Oświęcimia. Po ukończeniu szkoły powszechnej naukę kontynuował w Prywatnym Gimnazjum Koedukacyjnym im. ks. Stanisława Konarskiego przy ul. Zatorskiej w Oświęcimiu (dzisiejsze Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Konarskiego w Oświęcimiu), które ukończył w 1931 r. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolutorium, po którym zaczął pisać pracę magisterską, uzyskał w 1936 r. Po ukończeniu studiów podjął pracę jako urzędnik administracji państwowej w starostwie powiatowym w Stryju, gdzie pracował do 18 września 1939 roku."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Pasją E. Wilkosza było harcerstwo, w którym intensywnie działał od lat szkolnych. Do Związku Harcerstwa Polskiego wstąpił 1 lutego 1929 r., zostając członkiem zastępu \"Szarych Żubrów\" w 1. Męskiej Drużynie Harcerskiej (1 MDH) im. ks. Józefa Poniatowskiego w Oświęcimiu."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Bardzo szybko zdobywał kolejne stopnie harcerskie, a w dniu uzyskania stopnia podharcmistrza (12 marca 1932 r.) objął dowodzenie 1 MDH."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Był uczestnikiem obozów i kursów kadry. Na obozie w Porzeczu koło Grodna otrzymał imię (pseudonim) \"Czarny Żubr\", a rozkazem komendanta Chorągwi Krakowskiej dr. Władysława Szczygła z 18 grudnia 1933 r. mianowany został komendantem Hufca Męskiego w Oświęcimiu. Jego poprzednik, hm. Rudolf Korzeniowski, przeszedł do Chorągwi Śląskiej."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Funkcję hufcowego E. Wilkosz pełnił do 1938 r. W roku tym z powodu studiów i służby wojskowej (Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty) złożył rezygnację; zastąpił go phm. Feliks Klaja."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "We wrześniu 1939 r. E. Wilkosz ewakuowany został do Rumunii, skąd przedostał się do Węgier, a następnie przez Jugosławię, Grecję i Turcję do Palestyny. Tam w sierpniu 1940 roku został w stopniu podporucznika wcielony do utworzonej 12 kwietnia 1940 drugiej kompanii Brygady Strzelców Karpackich, której dowódcą był płk dypl. Stanisław Kopański. Brygadę zreorganizowano i przemianowano 12 stycznia 1941 na Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich (SBSK)."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Od drugiej połowy sierpnia 1941 r. do 10 grudnia 1941 r. SBSK brała udział w ciężkich walkach o Tobruk. Wyróżnił się w nich Edmund Wilkosz. Za udział w tej bitwie odznaczony został Krzyżem Walecznych."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "17 marca 1942 r. SBSK została wycofana z linii frontu; odeszła do Palestyny, gdzie 3 maja 1942 r. została rozformowana; na bazie jej oddziałów powstała 3 Dywizja Strzelców Karpackich (3 DSK), która weszła w skład Armii Polskiej na Wschodzie. 21 lipca 1943 r. rozkazem Naczelnego Wodza wydzielono z Armii Polskiej na Wschodzie 2 Korpus Polski, którego dowódcą został gen. dyw. Władysław Anders. Na przełomie 1943 i 1944 roku 3 DSK, której żołnierzem był ppor. Edmund Wilkosz, wraz z 2 Korpusem Polskim została przetransportowana do Włoch. Korpus podporządkowano dowództwu alianckiej 21 Grupy Armii, walczącej na Półwyspie Apenińskim."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Od dnia 2 lutego 1944 r. 3 Dywizja Strzelców Karpackich zaczęła luzować brytyjską 78 Dywizję Piechoty i zajęła obronę nad rzeką Sangro. Wzięła ona udział w walkach o przełamanie Linii Gustawa, której kluczowym punktem oporu był klasztor na Monte Cassino."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Walki toczyły się w dniach 11–29 maja. Natarcie rozpoczęło się w nocy z 11 na 12 maja 1944 r. Dywizja miała za zadanie opanować wzgórze 593 i farmę Massa Albaneta. Mimo zaciętego oporu Niemców udało się przejąć kontrolę nad wzgórzem, lecz straty w pierwszym rzucie wynosiły od 30 do 70 procent stanu osobowego. Nocą zarządzono odwrót. W dniach 13–16 maja jednostka prowadziła działania rozpoznawcze i likwidowała liczne pola minowe. Wtedy to właśnie, 14 maja, ppor. Edmund Wilkosz został ciężko ranny – w wyniku odniesionych ran zmarł 18 maja 1944 r. w szpitalu polowym."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "W tym też dniu patrol 12 Pułku Ułanów Podolskich zatknął biało-czerwoną flagę na ruinach klasztoru. Na Monte Cassino odegrany został hejnał Mariacki, co stanowiło obwieszczenie zwycięstwa polskich żołnierzy."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Ppor. Edmund Wilkosz spoczął wśród 1 072 poległych wówczas żołnierzy Rzeczypospolitej różnych narodowości na najwyższym stopniu Polskiego Cmentarza Wojennego na Monte Cassino."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Ppor. Wilkosza wymienia Melchior Wańkowicz w części \"593 – Góra Ofiarna\" i rozdziale \"Karpacka rozpoczyna natarcie\" w swoim reportażu spod Monte Cassino."}, {"title": "Edmund Wilkosz", "text": "Krzyż Walecznych – za Tobruk Order Virtuti Militari V klasa (Krzyż Srebrny) – za Monte Cassino (pośmiertnie)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym roku teren wyspy Greifswalder Oie został zdemilitaryzowany?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Greifswalder Oie", "text": "Greifswalder Oie (pol. hist. Święty Ostrów) - niemiecka wyspa na Morzu Bałtyckim, leżąca 10 km na wschód od Rugii i 12 km na północ od wyspy Uznam. Administracyjnie wchodzi w skład gminy Kröslin w powiecie Vorpommern-Greifswald, w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie. Wyspa ma powierzchnię ok. 54 ha (1500 m x 750 m) i jest zamieszkana jedynie przez obsługę latarni morskiej. W najwyższym punkcie ma 18 m wysokości. Stanowi część rezerwatu przyrody, będąc ostoją ptactwa wodnego. Cały rezerwat ma powierzchnię 250 ha i obejmuje przyległy pas morza o głębokości wody do 2 m. Greifswalder Oie posiada przystań promową, można się na nią dostać promem z Peenemünde. Ruch turystyczny jest ograniczony, maksymalnie wyspa może przyjąć pięćdziesięciu turystów dziennie."}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "W XIII wieku wyspa przejściowo należała do księcia pomorskiego, Bogusława IV. Następnie do 1291 r. była własnością Wolgast (Wołogoszczy), jednak ze względu na kłopoty finansowe tego miasta została sprzedana Greifswaldowi, po czym była wykorzystywana przez Greifswaldczyków jako miejsce letnich wypasów koni. Jej nazwa dosłownie oznacza Wyspa Greifswaldzka. "}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "Dopiero w 1850 r. wyspa została zasiedlona na stałe przez trzy rodziny dzierżawiące tam gospodarstwa. Dzierżawcy obok rybołówstwa zajmowali się również na niewielką skalę uprawą roli. W 1853 wzniesiono na wyspie latarnię morską, strzegącą bezpieczeństwa statków pływających na trasie Sassnitz – Greifswalder Bodden. Latarnia o 39-metrowej wieży jest użytkowana od 1855 r. do dziś."}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "W sezonie letnim 1877 rozpoczął się na wyspie rozwój zorganizowanej turystyki. Byli to głównie jednodniowi turyści przybywający stateczkiem parowym z Wolgast. W późniejszych latach powstało również kąpielisko. Po I wojnie światowej działalność gospodarczą prowadził na wyspie już tylko jeden dzierżawca. Przekształcił on dotychczasowe budynki gospodarcze w pensjonat i restaurację pod nazwą \"Inselhof\" (\"Dwór na Wyspie\")."}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "Greifswalder Oie odwiedzali liczni prominenci, m.in. Tomasz Mann i Asta Nielsen. W 1932 r. wyspa została wykorzystana jako kulisy filmu z niemieckim aktorem Hansem Albersem. Od połowy lat 30. wyspa podlegała zarządowi militarnemu nowej bazy doświadczalno-militarnej w Peenemünde. Na Greifswalder Oie został zakwaterowany garnizon Wehrmachtu, a ostatni dzierżawca, po zmianie statusu wyspy na teren wojskowy w roku 1938 r., wysiedlony."}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "W latach 1937-1945 na terenie wyspy dokonywano prób z bronią rakietową. W grudniu 1937 r. próbowano wystrzelić rakiety A3, jednakże próby zakończyły się fiaskiem. W latach 1938-1942 dokonano prób z rakietami A5. W czasie II wojny światowej z Greifswalder Oie wystrzelono co najmniej 28 rakiet V2. Ruiny bunkra, z którego przeprowadzano obserwacje trajektorii lotu rakiet, istnieją do dnia dzisiejszego. W czasach NRD na wyspie stacjonował garnizon armii tego kraju, NVA. W 1990 r. teren wyspy został zdemilitaryzowany, wkrótce potem zabudowania wojskowe padły ofiarą \"dzikiej turystyki\". "}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "Obecnie kąpiel na wyspie jest zakazana, a infrastruktura gastronomiczna nie istnieje. Na obszarze rezerwatu znajduje się ścieżka dydaktyczna, prowadząca od przystani do latarni morskiej."}, {"title": "Greifswalder Oie", "text": "Na wyspie występują liczne gatunki roślin i zwierząt, w tym też rzadkie i objęte ochroną (m. in. czosnek niedźwiedzi, honkenia piaskowa, wydmuchrzyca piaskowa, mikołajek nadmorski i inne słonorośla). Celem zapobieżenia nadmiernemu zarastaniu i zakrzaczaniu powierzchni wyspy zostały na niej osiedlone owce. Oprócz nich występują tu także sztucznie osiedlone popielice, kuny domowe oraz lisy, które przywędrowały na wyspę poprzez zamarznięte Morze Bałtyckie. Wyspa jest obszarem lęgowym kormoranów, mew i innych ptaków wodno-błotnych. Pod względem naukowo-gospodarczym jest wykorzystywana przez dwie organizacje pszczelarskie, zajmujące się kontrolowaną hodowlą \"pszczelich królowych\". Do 2004 r. żyły na wyspie kucyki szetlandzkie pochodzące z zoo w Rostocku. Ze względu na choroby i rosnące koszty opieki zostały ponownie zabrane na stały ląd."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką dewizę miał ordynariusz diecezji warmińskiej bp Józef Drzazga?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Józef Drzazga", "text": "Józef Drzazga (ur. 4 lipca 1914 w Wolicy Pierwszej, zm. 12 września 1978 w Olsztynie) – polski biskup rzymskokatolicki, biskup diecezjalny warmiński w latach 1972–1978."}, {"title": "Józef Drzazga", "text": "W 1938 ukończył studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Lublinie. W latach 1938–1939 studiował na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. W czasie okupacji był wikariuszem w Hrubieszowie i kapelanem AK. Po zakończeniu wojny kontynuował studia na KUL-u. W 1950 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy Charakter człowieka według św. Tomasza z Akwinu. Od 1951 był kanonikiem lubelskim. W latach 1954–1958 wykładał na KUL-u."}, {"title": "Józef Drzazga", "text": "5 maja 1958 papież Pius XII mianował go biskupem tytularnym Sinidado i na jego prośbę skierował do diecezji warmińskiej. Sakrę biskupią otrzymał 31 sierpnia 1958 w katedrze w Olsztynie z rąk kard. Stefana Wyszyńskiego. Był czynnym uczestnikiem soboru watykańskiego II. 7 sierpnia 1965 kapituła warmińska wybrała go na wikariusza kapitulnego. 25 maja 1965 otrzymał nominację na administratora apostolskiego ad nutum Sanctae Sedis diecezji warmińskiej. W 1972 po unormowaniu przez papieża Pawła VI administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych został mianowany biskupem diecezjalnym warmińskim. Ingres do katedry we Fromborku odbył 15 sierpnia 1972. 5 marca 1973 papież Paweł VI odznaczył go przywilejem noszenia paliusza."}, {"title": "Józef Drzazga", "text": "Zmarł 12 września 1978 w Olsztynie. Pochowany został w katedrze olsztyńskiej."}, {"title": "Józef Drzazga", "text": "Achremczyk S., Marchwiński R., Przeracki J., Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 1994. Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który niemiecki bankier opracował test pomagający w identyfikacji przedstawicieli Enterobacteriaceae?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bernhard Proskauer", "text": "Bernhard Proskauer (ur. 8 stycznia 1851 w Raciborzu, zm. 25 lipca 1915 w Berlinie) – niemiecki chemik, bakteriolog i higienista, profesor tytularny, tajny radca stanu."}, {"title": "Bernhard Proskauer", "text": "Zanim rozpoczął studia chemiczne, był bankierem. Chemię studiował w Berlinie. Od 1874 pracował wspólnie z Robertem Kochem w Kaiserliches Gesundheitsamt (Cesarskim Urzędzie Zdrowia), od 1878 kierował własnym laboratorium chemicznym. W 1890 został profesorem tytularnym. Od 1891 przeniósł się razem z Kochem do Preußisches Institut für Infektionskrankheiten (Pruskiego Instytutu Chorób Zakaźnych) w Berlinie. Od 1907 do marca 1915 był dyrektorem Berliner Städtisches Untersuchungsamt für gewerbliche und hygienische Zwecke (Miejskiego Laboratorium Badań Przemysłowych i Sanitarnych w Berlinie) . W ostatnich dwóch latach życia ciężko chorował. Zmarł 25 lipca 1915 w Berlinie."}, {"title": "Bernhard Proskauer", "text": "Materiały archiwalne związane z osobą Bernharda Proskauera i jego rodziną przechowywane są w nowojorskim Leo Baeck Institute."}, {"title": "Bernhard Proskauer", "text": "Większość prac Proskauera dotyczyła zagadnień oczyszczania ścieków i dezynfekcji wody. Wspólnie z Vogesem opracował test na obecność acetoiny w kulturach bakterii, tzw. test Vogesa-Proskauera, mający do dziś znaczenie w identyfikacji przedstawicieli Enterobacteriaceae. Proskauer i Achille Capaldi jako pierwsi opisali w 1896 redukcję molibdenianiu do błękitu molibdenowego przez E. coli."}, {"title": "Bernhard Proskauer", "text": "Przez wiele lat współpracował z redakcją „Chemisches Zentralblatt”. Razem z Richardem Pfeifferem był redaktorem dwutomowej encyklopedii higieny (Encyklopädie der Hygiene, 1902-1905)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką metodą łamano szyfry Enigmy przed wynalezieniem cyklometru?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Metoda rusztu", "text": "Metoda rusztu – metoda łamania szyfrów Enigmy wynaleziona przez polskich matematyków z Biura Szyfrów i stosowana w kryptologii przed wynalezieniem cyklometru."}, {"title": "Metoda rusztu", "text": "Metoda rusztu powstała w odpowiedzi na nieustanne doskonalenie procedur szyfrowania niemieckiej maszyny szyfrującej Enigmy. Była pierwszą skuteczną metodą deszyfracji jej kodów. Opierała się na założeniu, że na łącznicy kablowej zamienionych jest tylko sześć par liter, natomiast pozostałych czternastu liter nie zamieniono. W metodzie używano specjalnych arkuszy perforowanego papieru, zwanych płachtami Zygalskiego. Procedura polegała na sprawdzeniu wszystkich sześciu możliwych zestawów trzech bębnów i dla każdego z nich na sprawdzeniu 26 możliwych liter na pierścieniu lewego bębna, co dawało w sumie 156 prób. Dopasowania przeprowadzano ręcznie, stąd była to bardzo żmudna procedura. Na szczęście, zwykle wystarczało wykonać tylko połowę prób, aby uzyskać prawidłowe rozwiązanie(co wynika z podstawowych zasad rachunku prawdopodobieństwa)."}, {"title": "Metoda rusztu", "text": "Po 1 października 1936 roku Niemcy po raz kolejny zmienili procedury kodowania zwiększając liczbę połączeń na przełącznicy kablowej Enigmy. W rezultacie metoda rusztu znacznie straciła na efektywności i została wyparta przez wynalezioną, około 1935 lub 1936, metodę \"kart charakterystyk\"."}, {"title": "Metoda rusztu", "text": "Kozaczuk, Władysław (1984), Enigma: How the German Machine Cipher was Broken, and how it was Read by the Allies in World War Two, edited and translated by Christopher Kasparek [a revised and augmented translation of W kręgu enigmy, Warsaw, Książka i Wiedza, 1979, supplemented with appendices by Marian Rejewski], Frederick, MD, University Publications of America, ISBN 0-89093-547-5 Rejewski, Marian (1984c), Summary of Our Methods for Reconstructing ENIGMA and Reconstructing Daily Keys, and of German Efforts to Frustrate Those Methods: Appendix C of Kozaczuk 1984, pp. 241–45 Rejewski, Marian (1984d), How the Polish Mathematicians Broke Enigma: Appendix D of Kozaczuk 1984, pp. 246–71 Rejewski, Marian (1984e), The Mathematical Solution of the Enigma Cipher: Appendix E of Kozaczuk 1984, pp. 272-291"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto zapoczątkował australijską tradycję Carols by Candlelight?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Carols by Candlelight", "text": "Carols by Candlelight (ang. Kolędy przy świeczkach) – tradycyjne australijskie koncerty kolędowe, których początki sięgają XIX wieku. Koncerty te odbywają się zazwyczaj pod gołym niebem, po zachodzie słońca i przy świetle świeczek, przyniesionych przez widzów, którzy śpiewają wspólnie z występującymi artystami. Największy tego typu koncert odbywa się corocznie nieprzerwanie od 1938 w Sidney Myer Music Bowl w Melbourne."}, {"title": "Carols by Candlelight", "text": "Pierwsze spotkania kolędowe tego typu organizowane były przez kornwalijskich górników pracujących w południowoaustralijskim mieście Moonta pod koniec XIX wieku, którzy zbierali się w Wigilię, aby wspólnie śpiewać kolędy, przyświecając sobie przy tym świeczkami przymocowanymi do górniczych kasków. Tradycja ta została spopularyzowana w 1938 przez prezentera radiowego Normana Banksa. Na pierwszy zorganizowany przez niego koncert w parku Alexandra Gardens przyszło ok. 10 000 osób.  W 1959 koncert został przeniesiony do Sidney Myer Music Bowl, gdzie odbywa się do dziś i jest transmitowany na żywo w Australii, na wielu wyspach Pacyfiku, do wschodniej Azji i w Nowej Zelandii. W czasie koncertu odbywa się zbiórka pieniędzy na cele charytatywne."}, {"title": "Carols by Candlelight", "text": "Podobne koncerty odbywają się w całej Australii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób rosyjska nowela Powiatowa lady Makbet związana jest z Makbetem Szekspira?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Powiatowa lady Makbet (oryg. ros. Леди Макбет Мценского уезда) – opowiadanie Nikołaja Leskowa napisane w 1864, opublikowane rok później w czasopiśmie braci Dostojewskich \"Epoka\"."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Koncepcja opowiadania najprawdopodobniej rodziła się etapami, pod wpływem osobistych doświadczeń Leskowa. Kiedy był on jeszcze gimnazjalistą w Orle, w jego mieście młoda kobieta zamordowała swojego teścia, za co została poddana publicznej chłoście. Pracując jako urzędnik w areszcie w Orle, Leskow miał natomiast okazję zaobserwować liczne sceny z życia więźniów, procedury i warunki ich transportowania na katorgę. Obrazy te znalazły się w końcowych partiach utworu, w opisie transportu Katarzyny i Sergiusza na miejsce odbywania kary. Z kolei obraz pięknej więźniarki Sonietki jest najprawdopodobniej portretem autentycznej kobiety napotkanej w areszcie przez pisarzaW. Jakubowski, Wstęp, s.XXXIII.."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Opisując po ukończeniu opowiadania proces jego tworzenia, Leskow twierdził, że, pisząc o zbrodniach popełnianych przez główną bohaterkę, sam zaczynał czuć się nieswojo, zaś pisał niemal w transie, bojąc się najlżejszego szelestu. Podsumowując te doświadczenia, pisarz stwierdził, iż, aby uniknąć tego typu doznań, nie powróci już do podobnej tematyki."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Dwudziestoczteroletnia Katarzyna zostaje wydana za mąż za znacznie starszego od siebie kupca, Zenobiusza Izmajłowa. W małżeństwie czuje się zaniedbywana i nieszczęśliwa, gdyż mąż zajmuje się wyłącznie handlem, nie dbając o nią. Katarzyna nagle zakochuje się w jednym ze służących, przystojnym Sergiuszu, a kiedy mąż wyjeżdża w interesach, nawiązuje z nim romans. Pewnego dnia wychodzącego z sypialni Izmajłowej młodzieńca spotyka mieszkający z nimi ojciec Zenobiusza, stary Borys, który nakazuje wychłostać Sergiusza i zapowiada podobną karę dla Katarzyny. Aby uniknąć odpowiedzialności, kobieta truje go preparatem na szczury, pozorując zatrucie grzybami. Po powrocie Zenobiusza okazuje się jednak, że wie on już o zachowaniu żony i również pragnie ją ukarać; Katarzyna i Sergiusz mordują go we własnym domu i potajemnie chowają w ogrodzie. Wdowa przejmuje po mężu majątek, jednak odnajduje się daleki krewny zabitego, mający prawo do jego połowy. Jest to jeszcze chłopiec, Teodor, który przybywa do Mceńska razem z opiekującą się nim babcią. Pragnąc pozbyć się również jego, Katarzyna i Sergiusz duszą go, gdy babcia wychodzi do cerkwi, aby pomodlić się za jego zdrowie. Morderstwo zostaje jednak zauważone przez przypadkowego robotnika przez szparę w żaluzjach. Zabójcy zostają aresztowani, skazani na chłostę i katorgę (wychodzi przy tym na jaw również morderstwo Zenobiusza). Ciężarna Katarzyna rodzi dziecko Sergiusza, jednak, nie chcąc się nim opiekować, oddaje je babci zabitego Teodora. Sama czuje się szczęśliwa nawet w więzieniu, pod warunkiem, że będzie mogła  spotykać się z kochankiem. W tym celu przekupuje strażników ostatnimi posiadanymi pieniędzmi. Mężczyzna nawiązuje jednak nowy, krótkotrwały romans z więźniarką Fioną, a następnie z siedemnastoletnią katorżnicą Sonietką. Ta oczekuje od niego dowodu miłości w postaci publicznego upokorzenia Katarzyny, Sergiusz nakłania zatem dawną kochankę, by ofiarowała mu nowe pończochy, by potem przekazać je Sonietce. Wyszydzana przez oboje Katarzyna początkowo przyjmuje zniewagi beznamiętnie, jednak w czasie przejazdu więźniów statkiem przez Wołgę rzuca się na znienawidzoną rywalkę i topi ją w rzece, ginąc razem z nią."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Tytuł dzieła, nawiązujący do dramatu Szekspira Makbet, sygnalizuje tematykę utworu – zgubne działanie namiętności ludzkich. Nie oznacza to jednak, że dzieło powtarza wątki ze sztuki angielskiego autora."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Temat zbrodni popełnionej przez żonę na mężu związanej z nawiązaniem przez nią romansu był wielokrotnie poruszany w literaturze rosyjskiej. Zdaniem prof. Wiktora Jakubowskiego szczególną cechą, świadczącą o wartości opowiadania Leskowa, jest brak ujęcia melodramatycznego i zachowanie w całym dziele surowego realizmu. Nowela wyróżnia się również na tle innych dzieł tego autora brakiem tendencji publicystycznych i komentarzy do bieżących wydarzeń politycznych, jak również daleko posuniętą oszczędnością językową i zwartością – rezygnacją z typowych dla pisarza refleksji i rozważań na tematy poboczne. Zwartość kompozycji jest szczególnie widoczna w scenie końcowej, w której zaledwie w kilku zdaniach, bez patosu, opisana jest śmierć Katarzyny i Sonietki."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Również analiza psychologiczna postępowania tytułowej bohaterki jest ograniczona. Narrator ogranicza się do szczegółowego opisu popełnionych przez nią zbrodni i zasygnalizowania lęków, jakie pojawiają się u niej w miarę kolejnych morderstw (sny, w których zamordowany teść pojawia się pod postacią kota). Jako przyczyna amoralnego, bezwzględnego postępowania Katarzyny Izmajłowej sugerowana jest jej namiętna miłość do Sergiusza, która wypełnia całe jej życie jako gwałtowna i szczęśliwa odmiana po nudnym życiu u boku męża. Jedyną wyraziście zarysowaną cechą charakteru Katarzyny jest jej siła woli: bohaterka z dumą przyjmuje kary, jakie zostały jej wymierzone przez sąd, a w więzieniu załamuje się dopiero wtedy, gdy zostaje upokorzona przez kochanka, dla którego popełniła wcześniej zbrodnieW. Jakubowski, Wstęp, s.XXXV.."}, {"title": "Powiatowa lady Makbet", "text": "Na język polski utwór przetłumaczył Jerzy Wyszomirski."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie znaczenie dla rozwoju języka szwedzkiego miało wydanie Biblii Gustawa Wazy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Biblia Gustawa Wazy (szw. Gustav Vasas Bibel, Vasabibeln) pełna nazwa: Biblia, Thet är: All then Helgha Scrifft, på Swensko – protestancki przekład Biblii z języka niemieckiego na język szwedzki dokonany przez Laurentiusa Andreæ i Olausa Petriego w czasach panowania króla Gustawa Wazy. Przekład Nowego Testamentu został wydrukowany w 1526 a całą Biblię opublikowano w 1541. Było to pierwsze tłumaczenie Pisma Świętego na język szwedzki."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "15 sierpnia 1526 w Sztokholmie wydrukowano pierwszy przekład Nowego Testamentu w języku szwedzkim Thet Nyia Testamentit på Swensko, którego autorami było dwóch reformatorów: osobisty sekretarz króla Laurentius Andreæ i królewski doradca Olaus Petri. Całą Biblię wydrukowano latem 1541 w drukarni w Uppsali. Tłumaczenie było wzorowane w głównej mierze na wydaniu Biblii Lutra z 1534. Niektóre księgi Starego Testamentu jak Księga Psalmów czy Księga Przysłów zostały opublikowane już w 1536. W wydaniu z 1541 nawet przekład wersji Nowego Testamentu z 1526 został opracowany od nowa. Również wzorując się na Biblii Lutra, w Biblii Gustawa Wazy umieszczono liczne drzeworyty oraz ilustracje."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Do oceny prawidłowości tłumaczenia powołano komisję na czele której stał ówczesny arcybiskup Uppsali Laurentius Petri – brat Olausa. Skład tej komisji jest nieznany. O tym, że uczestniczyło w niej więcej osób wiadomo jedynie z listu z 1540 w którym Laurentius Petri wspomina o własnym i „innych” udziale w pracy nad przekładem. "}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Król Gustaw I Waza udzielił wparcia finansowego zarówno przy pracach wstępnych nad tłumaczeniem jak i w kosztach druku wykorzystując do tego środki uzyskane z wpływów kościelnych. "}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Biblia Gustawa Wazy z drobnymi zmianami, była obowiązującym tekstem Pisma Świętego w Kościele Szwecji do 1917. W międzyczasie dokonano dwukrotnie rewizji tekstu. Po raz pierwszy zmian w Biblii dokonano w 1618 na zlecenie króla Gustawa II Adolfa wprowadzając drobne poprawki językowe, których głównym celem była lepsza przejrzystość tekstu dla każdego czytelnika. Dodano w niej również nowe ilustracje. Biblię z 1618 wydano pod tytułem: Biblia, Thet är: All then Helgha Scrifft, På Swensko. Effter förre Bibliens Text, oförandrat. Do tego wydania Biblii współcześnie stosuje się nazwę \"Biblia Gustawa II Adolfa\" (szw. Gustav II Adolfs bibel)"}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Kolejnym wydaniem wzorującym się na Biblii Gustawa Wazy była wydana w 1703 Biblia Karola XII. (szw. Karl XII:s bibel) oryg. BIBLIA, Thet är All then Heliga Skrift På Swensko; Efter Konung CARL then Tolftes Befalning. Ta wersja Biblii obowiązywała do 1917, gdy ukończono trwające 144 lata prace nad \"Biblią Kościelną 1917 roku\" (szw. 1917 års kyrkobibel), zwaną również Biblią Gustawa V. Był to pierwszy przekład Biblii na język szwedzki niewzorowany na Biblii Gustawa Wazy."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": " Znaczenie przekładu dla języka szwedzkiego "}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Do czasu wydania Biblii Gustawa Wazy nie istniały jednolite reguły ortografii języka szwedzkiego do tego stopnia, że często jedna osoba zapisywała to samo słowo w różny sposób. Biblia jako najczęściej czytana księga w tych czasach ujednoliciła zasady ortografii i gramatyki stawiając wyraźną granicę pomiędzy językiem staroszwedzkim (fornsvenskan) i nowoszwedzkim (nysvenskan). Przekład Nowego Testamentu z 1526 jest pierwszą publikacją napisaną w języku nowoszwedzkim. "}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Z języka niemieckiego zapożyczono wiele zwrotów oraz litery „ä” i „ö” istniejące w alfabecie szwedzkim również współcześnie. Zastąpiły one używane wcześniej litery „æ” i „ø”. Wprowadzono zupełnie nową literę „å” którą zastąpiono dwuznak aa oraz w wielu słowach literę „o” mającą podwójne znaczenie fonetyczne. Zmodernizowano również pisownię innych dwuznaków, przykładowo wprowadzając ck zamiast wzorowanych poprzednio na literaturze duńskiej kk. Ta zmiana była wyraźną manifestacją odrębności kulturowej od znienawidzonej Danii.  "}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "J haffuen hördt, ath thet är sagt / ögha för ögha / och tand för tand /  Men iagh sägher idher /  athi skolen ey stå thet onda emoot /  vthan är thet så någhor slåår tigh wedh thet höghra kinbenet /  så wendt honom och thet andra til /  Och om någhor wil gå til retta medh tigh /  och tagha tin kiortel j frå tigh /  lät honom och haffua kåpona medh /  Och om någhor nödhgar tigh ena milo /  så gack twå medh honom /  Geff honom som aff tigh bedhes /  och wendt tigh ey j frå honom /  som någhot wil läna aff tigh."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "J haffuen hördt, at thet är sagdt,  Ögha för ögha,  Tand för tand.  Men iagh sägher idher,  at j skolen icke stå thet onda emoot,  Vthan är thet så, at någhor slåår tigh widh thet höghra kindbenet,  så wendt honom ock thet andta til.  Och om någhor wil gå til retta medh tigh,  och tagha tin kiortel jfrå tigh,  lät honom ock haffua kåpona medh.  Och om någhor nödhgar tigh ena milo,  så gack twå medh honom.  Giff honom som aff tigh bedhes,  och wendt tigh icke jfrå honom,  som någhot wil läna aff tigh."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Tekst współczesny (Biblia z 2000):"}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Ni har hört att det är sagt:  Öga för öga  och tand för tand.  Men jag säger er:  värj er inte mot det onda.  Nej, om någon slår dig på högra kinden,  så vänd också den andra mot honom.  Om någon vill processa med dig för att få din skjorta,  så ge honom din mantel också.  Om någon vill tvinga dig att följa med en mil i hans tjänst,  så gå då två mil med honom.  Ge åt den som ber dig,  och vänd inte ryggen åt den som vill låna av dig."}, {"title": "Biblia Gustawa Wazy", "text": "Gösta Bergman, Kortfattad svensk språkhistoria, Wydawnictwo \"Norstedts Akademiska Förlag\", Sztokholm 1984, ISBN 91-518-1747-0 Larsson L.-O., Gustaw Waza – Ojciec państwa szwedzkiego czy tyran?, Wydawnictwo \"PIW\", Warszawa 2009, ISBN 978-83-06-03167-6."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na którym weselu najlepsze wino podano na koniec przyjęcia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Cud w Kanie Galilejskiej − według Ewangelii św. Jana Jezus Chrystus przemienił wodę w wino podczas wesela w Kanie Galilejskiej, galilejskim miasteczku w pobliżu Nazaretu. Przemienienie wody w wino jest pierwszym z 37 opisanych w Ewangeliach cudów Jezusa w okresie jego publicznej działalności. Świadkami cudu mieli być Apostołowie i Maryja, Matka Jezusa. Miasteczko obecnie jest identyfikowane z Kafar Kanną."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Opis tego cudu nie znajduje się w Ewangeliach synoptycznych, umieszczony jest on tylko w opisie działalności Jezusa spisanym przez św. Jana Apostoła (J 2,1-11)."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Ewangelista Jan stwierdza na początku, iż wesele miało miejsce trzeciego dnia. Egzegeci interpretują, że chodzi o trzeci dzień od decyzji udania się do Galilei lub spotkania z Natanaelem, któremu Chrystus zapowiedział, iż: „zobaczy jeszcze większe rzeczy” (J 1,50). Poprzez wzmiankę o trzecim dniu, wszystkie opisane na początku Ewangelii Janowej wydarzenia są umieszczone w ramach jednego pełnego tygodnia, prowadząc dzień po dniu do dnia siódmego (por. J 1,29.35.43 oraz 2,1), w którym miał miejsce cud będący objawieniem się chwały Bożej w Jezusie. Cud ten jest pierwszym z siedmiu znaków, które służą Janowi Ewangeliście do stworzenia struktury swego dzieła. Jan używa greckiego słowa semeion lub też ergon w znaczeniu \"czyn\", w odróżnieniu od tradycji synoptycznej, gdzie spotyka się termin dynamis, znaczący tyle co \"akt mocy\"."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Jezus został zaproszony na gody weselne wraz ze swoją Matką, towarzysząc jej. W trakcie uroczystego przyjęcia weselnego zabrakło wina. Maria zwróciła się do syna, mówiąc mu  o tej palącej potrzebie gospodarzy. Po dialogu z synem, poleciła uczniom: \"Zróbcie wszystko, cokolwiek wam powie\". Egzegeci porównują tu Jezusa do Józefa egipskiego. Podobnie wyraził się faraon podczas głodu w Egipcie: Udajcie się do Józefa i czyńcie, co wam powie (Rdz 41,55). Jezus nakazał wypełnienie stągwi kamiennych wodą. Następnie polecił zaczerpnąć i zanieść do spróbowania staroście weselnemu. Starosta dał świadectwo o jakości trunku. Woda zamieniła się bowiem w wino. Pod koniec perykopy Jan wyjaśnia sens znaku, było nim objawienie chwały Bożej i wzmocnienie wiary uczniów (Por. J 2,11). Z Kany Jezus udał się, według narracji Janowej, do Kafarnaum, w towarzystwie swej matki i uczniów (Por. J 2,12)."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "W interpretacji Augustyna Jankowskiego OSB milczenie tekstu o szczegółach personalnych państwa młodych świadczy, że dla Jana ważne było samo wydarzenie jako obraz-symbol teologiczny. Na pewno Maria była bliską rodziną, skoro wydawała polecenia sługom. Uroczystości weselne u Żydów bywało, że trwały około tygodnia lub nawet dwóch (por. Tb 8,20; 10,8). Popularnie, w języku kolokwialnym nazywano wesele \"piciem\". Wino, które rozwesela serce ludzkie (Ps 104,15) i jest starotestamentowym symbolem miłości oblubienicy (Pnp 7,10; 8,2.12), było więc niezbędnym elementem świętowania. Ale w opowiadaniu Jana wino otrzymało jeszcze inne duchowe znaczenie. Cud w Kanie został umieszczony przez Ewangelistę-Redaktora razem ze znakiem oczyszczenia świątyni (J 2,13-22). Obydwa znaki mają wymowę mesjańską i kultyczną, i zostały napisane według tego samego schematu objawieniowego (epifanijnego). Opowiadanie o interwencji Jezusa w świątyni ukazuje go jako Mesjasza, broniącego czystości miejsca kultu. Opis sytuacji na dziedzińcach świątyni wskazuje, że tego oczyszczenia Jezus nie mógł przeprowadzić inaczej, jak przez Swą cudowną moc. Zdarzenie to zapowiada też nowy kult, który nastanie po tajemniczym zburzeniu świątyni i jej odbudowaniu – dwóch faktach przekraczających wyobraźnię słuchaczy Jezusa. Zaś cud przemiany wody w wino zapowiada Eucharystię jako centrum nowego kultu, przygotowującą ucztę w królestwie niebieskim przy stole Pana (Łk 22,30) – zapowiadaną wcześniej przez  proroctwo mesjańskie i eschatologiczne Izajasza (Iz 25,6). W obydwóch opowiadaniach występują podobne kontrasty między tym, co dawne, niedoskonałe, a nową pełnią mesjańską. W cudzie przemiany dwukrotnie wymieniona woda jest symbolem starego porządku – jako służąca do żydowskich oczyszczeń, które niebawem miały stracić całe swoje znaczenie wobec nadejścia nowego kultu w Duchu i prawdzie (J 4,23n). Wino zaś jest symbolem nowości, którą przynosi Chrystus. Znaczenie obfitości wina ukazuje Księga Przysłów 9,1-6:"}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Wino powstałe z wody to nowa nauka Jezusa ale też i symbol Eucharystii, którą Chrystus ustanowi później w wieczerniku (Mt 26,26-29), będącej zapowiedzią uczty w niebie, o której prorokował Izajasz (Iz 25,6). Zwrócenie się Jezusa do matki \"Niewiasto!\" ma wydźwięk uroczysty i abstrahuje od więzów krwi. Podobnie jak pod krzyżem (J 19, 27), gdzie Maria jest ukazana nie tyle jako matka, co jako figura Kościoła-Oblubienicy. Także w odniesieniu do cudu w Kanie, istotne nie było pragnienie wybawienia z kłopotu gospodarzy, lecz symbolika przyszłych godów Jezusa Chrystusa z Oblubienicą - Kościołem."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": " W ujęciu Jana Pawła II "}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Matce Jezusa w tej perykopie nadane jest imię niewiasty, ma to znaczenie typiczne (por. Rdz 3,15; Ga 4,4; J 19,26; Ap 12,1). Pisze o tym Jan Paweł II w Encyklice \"Redemptoris Mater\" nn. 21-24. Papież zinterpretował cud w Kanie galilejskiej jako pierwsze nauczanie Ewangelii o uczestnictwie Maryi w zbawczej misji jej Syna Jezusa jako duchowej matki i pośredniczki między Chrystusem i Jego uczniami:"}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Według prof. Uty Ranke-Heinemann wydarzenia w Kanie nigdy nie miały miejsca, a opowieść o cudzie ma swój rodowód w starożytnym święcie Dionizosa: "}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Prawnik i badacz biblii Weddig Fricke w swojej książce Ukrzyżowany w majestacie prawa wysuwa hipotezę, iż użycie słowa \"niewiasta\" przez Jezusa odnośnie jego matki świadczy o utrzymywaniu dużego dystansu syna do matki. Wesele w Kan opisane przez Jana jest prawdopodobnie weselem jednego z braci lub sióstr Jezusa a Maria jest, co zrozumiałe, panią domu. Zwrócenie się służby w sprawie braku wina właśnie do niej a nie do rzekomego gospodarza potwierdza to przypuszczanie. Ben-Chorin wyciąga wniosek;  Fricke zauważa, iż Jezus nigdy nie zwrócił się do matki z miłością używając jedynie słów: niewiasta i rodzicielka. Podobną interpretację podaje były profesor teologii katolickiej Hubertus Mynarek w swej książce Jezus i kobiety: miłosne życie Nazarejczyka oraz Karlheinz Deschner w Krzyżu Pańskim z Kościołem pisząc:  Według pisarki zajmującej się kulturą Żydów europejskich posługujących się językiem jidysz oraz humorem żydowskim, Salci Landmann, postawa Jezusa w stosunku do Marii nie jest wzorem do naśladowania: "}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": " Wpływ na duchowość chrześcijańską i liturgię "}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": "Na miejscu wesela w Kanie Galilejskiej znajdują się obecnie katolickie i prawosławne sanktuaria Pierwszego cudu Jezusa. Ewangeliczny opis cudu często odczytywany jest podczas obrzędów zawierania sakramentu małżeństwa w Kościele katolickim. Same Gody w Kanie są jedną z tajemnic światła dodanych do wcześniejszych piętnastu tajemnic różańcowych przez papieża Jana Pawła II w 2002. Perykopa przedstawiana była wielokrotnie w sztuce chrześcijańskiej."}, {"title": "Cud w Kanie Galilejskiej", "text": " Wydania Pisma Świętego z komentarzami "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który historyk literatury i kultury wschodniosłowiańskiej publikował również pod pseudonimem Rusycysta?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ryszard Łużny", "text": "Ryszard Łużny, pseud. Rusycysta (ur. 10 września 1927 we wsi Wołczków, pow. stanisławowski, zm. 8 marca 1998 w Krakowie) – polski filolog, historyk literatury i kultury wschodniosłowiańskiej: staroruskiej, rosyjskiej, ukraińskiej i białoruskiej, komparatysta, tłumacz, wydawca, organizator życia naukowego. Profesor zwyczajny Uniwersytetu Jagiellońskiego i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Członek korespondent Wydziału I Filologicznego Polskiej Akademii Umiejętności. W 1980 roku przewodniczący komitetu założycielskiego NSZZ „Solidarność” Uniwersytetu Jagiellońskiego."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Ryszard Łużny urodził się w rodzinie Bartłomieja i Anny z domu Reitmayer (ojciec był nauczycielem i kierownikiem szkół powszechnych w powiecie stanisławowskim, walczył w Polskich Siłach Zbrojnych na Bliskim i Środkowym Wschodzie, po wojnie do 1962 roku przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii; oboje rodzice zmarli w Wieliczce w 1975 roku). Edukację rozpoczął w szkole powszechnej w Drohomirczanach, następnie kształcił się w Stanisławowie i Łyścu, po II wojnie światowej kontynuował naukę oraz zdobył maturę w Państwowym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Brzesku, dokąd jego rodzina przeniosła się w 1944 roku. W latach 1949–1954 studiował filologię rosyjską na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był uczniem, a następnie współpracownikiem i następcą twórcy powojennej rusycystyki krakowskiej, prof. Wiktora Jakubowskiego. Pracował w Katedrze, a od 1969 – w Instytucie Filologii Rosyjskiej UJ, najpierw na stanowisku zastępcy asystenta (od III roku studiów), później asystenta, adiunkta (doktorat w 1962 roku), docenta (habilitacja w 1966 roku), profesora nadzwyczajnego (1972) i zwyczajnego (1979). Na UJ pełnił funkcje: kierownika Zakładu Literatury Rosyjskiej (1967–1982 oraz 1985–1989), pierwszego dyrektora Instytutu Filologii Rosyjskiej (dwie kadencje w latach 1969–1979), dziekana Wydziału Filologicznego (1981–1984), kierownika Zakładu Literatury Ukraińskiej (1990–1994). Następnie aż do przejścia na emeryturę w roku 1997 kierował w macierzystej uczelni pionem historycznoliterackim Katedry Ukrainistyki. W latach 1956–1962 oraz 1967–1970 pracował w Katedrze Filologii Rosyjskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. W roku akademickim 1966–1967 wykładał historię literatury rosyjskiej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od roku 1981 do emerytury w roku 1997, równolegle z etatem na UJ, pracował na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie stworzył Międzywydziałowy Zakład Badań nad Kulturą Bizantyńsko-Słowiańskią, następnie zaś – w 1989 roku – Instytut Filologii Słowińskiej na Wydziale Humanistycznym (Międzywydziałowy Zakład wszedł do nowo powstałej jednostki naukowo-dydaktycznej), co pozwoliło uruchomić studia slawistyczne: rusycystyczne, ukrainistyczne i białorutenistyczne."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Prof. Łużny był promotorem ok. 370. magistrów filologii rosyjskiej (przede wszystkim), ukraińskiej, białoruskiej i polskiej, 25 doktorów nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Spis publikacji Ryszarda Łużnego liczy ok. 600 pozycji, w tym monografie, podręczniki akademickie, tłumaczenia i edycje tekstów literackich, prace zbiorowe. Jego zainteresowania naukowe obejmowały literaturę i kulturę staroruską, wiek XVII –  pierwszą połowę wieku XVIII, Oświecenie w Rosji, rosyjską literaturę i myśl religijno-filozoficzną XIX w., współczesną literaturę rosyjską, związki literatur wschodniosłowiańskich z religią, wpływ chrześcijaństwa na kulturę narodów wschodniosłowiańskich, komparatystykę polsko-wschodniosłowiańską, translatologię, folklor rosyjski, dzieje słowianoznawstwa rusycystycznego i ukrainistycznego."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Ryszard Łużny uczestniczył w wielu gremiach naukowych, takich jak: Komisja Słowianoznawstwa (której przewodniczył) oraz Komisja Historycznoliteracka Oddziału PAN w Krakowie, Komisja Wschodnioeuropejska na Wydziale II Historyczno-Filozoficznym PAU (organizator i przewodniczący), Komitet Słowianoznawstwa PAN (1967–1996); był członkiem Wolnej Ukraińskiej Akademii Nauk (Nowy Jork), Międzynarodowej Asocjacji Ukrainistów, Międzynarodowej Asocjacji Białorutenistów, Polskiego Towarzystwa Rusycystycznego, Polskiego Towarzystwa Ukrainoznawczego, Polskiego Towarzystwa Białorutenistycznego, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie, Rady Naukowej Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu. Należał do polskiego PEN Clubu oraz Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich. "}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": " Ryszard Łużny i Jan Paweł II "}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Znajomość Ryszarda Łużnego z Karolem Wojtyłą datowała się od czasów współpracy w zespołach synodalnych w połowie lat 70. XX wieku w Krakowie. Uczennica profesora i współpracownica z UJ Danuta Piwowarska pisze, że „Ojciec Święty darzył Profesora zaufaniem”. Po wyborze Papieża Ryszard Łużny wystąpił z inicjatywą wysłania przez władze Uniwersytetu Jagiellońskiego telegramu gratulacyjnego na ręce znamienitego wychowanka i profesora krakowskiej uczelni, jednak bezskutecznie. Na posiedzeniu Senatu UJ 17 lutego 1982 roku zaproponował zgłoszenie wniosku o przyznanie Papieżowi pokojowej Nagrody Nobla, co również nie uzyskało akceptacji. Jako dziekan przedstawił wniosek Rady Wydziału Filologicznego o nadanie Janowi Pawłowi II doktoratu honoris causa (honorowy doktorat wszystkich wydziałów UJ został przyznany Papieżowi 12 maja 1983). "}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Nauczanie Jana Pawła II stało się dla profesora obiektem refleksji naukowej. Jan Orłowski odnotowuje:  Słowiańskim aspektom nauczania Papieża poświęcił prof. Łużny szereg prac, które w 10. rocznicę jego śmierci zostały zebrane w tomie Myśl słowiańska Jana Pawła II. Zbiór artykułów."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "W dniach 19–20 sierpnia 1996 roku był jednym z uczestników sympozjum „Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów. Zjednoczenie Europy a problemy słowiańskie”, zorganizowanego z osobistym udziałem Papieża w Castel Gandolfo."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Po śmierci Ryszarda Łużnego Jan Paweł II skierował telegram kondolencyjny, odczytany na pogrzebie w Wieliczce dnia 12 marca 1998 roku:"}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "O wpływie myśli i działalności prof. Łużnego na środowisko akademickie świadczą m.in. poświęcone mu sesje naukowe, np.:  „Słowianie Wschodni. Duchowość – Kultura – Język”, Kraków: Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ, 18–19 kwietnia 1997 roku; sesja  z okazji 70-lecia urodzin profesorów Ryszarda Łużnego i Wiesława Witkowskiego.  Posiedzenie naukowe dla uczczenia pamięci prof. Ryszarda Łużnego, Kraków: Komisja Wschodnioeuropejska PAU, 8 marca 1999. „Słowianie Wschodni. Sacrum – Literatura – Język. Problematyka słowianoznawcza w badaniach profesora Ryszarda Łużnego”, Lublin: Sekcja Filologii Słowiańskiej KUL, 15–16 kwietnia 1999; sesja w 1. rocznicę śmierci prof. Łużnego.  Uroczyste Posiedzenie Naukowe Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU poświęcone pamięci Profesora Ryszarda Łużnego w piątą rocznicę jego śmierci, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 12 marca 2003. „Polsko-wschodniosłowiańskie stosunki kulturowe”, Kraków: Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ oraz Komisja Wschodnioeuropejska PAU, 7–8 marca 2008; sesja z okazji 10. rocznicy  śmierci Ryszarda Łużnego]. Pamięci prof. Łużnego dedykowane zostały m.in.:  „Slavia Orientalis”, rocznik XLVII (1998), nr 3.  „Roczniki Humanistyczne TN KUL”, tom XLVIII/XLIX (2000/2001), zeszyt 7 „Słowianoznawstwo” [numer zawiera szereg artykułów na temat działalności naukowo-organizacyjnej Ryszarda Łużnego]. Polsko-wschodniosłowiańskie stosunki kulturowe. W dziesiątą rocznicę śmierci profesora Ryszarda Łużnego, pod red. Danuty Piwowarskiej, Ewy Korpały-Kirszak, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010 (seria: Rosja – myśl – słowo – obraz, t. XIII)."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Niektóre prace Ryszarda Łużnego: Rosyjskie czasopiśmiennictwo satyryczne okresu Oświecenia. Wybór źródeł, tłum. i oprac. Ryszard Łużny (BN, 1960). Ryszard Łużny, Z badań nad rosyjskim czasopiśmiennictwem satyrycznym okresu Oświecenia (1962). Ryszard Łużny, Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII wieku (1966). Aleksander Puszkin, Eugeniusz Oniegin. Romans wierszem, wyd. II zmienione, wstęp i przypisy Ryszard Łużny (BN, 1970, wyd. III poprawione i uzupełnione – 1993). Historia literatury rosyjskiej, red. Marian Jakóbiec, tom I–II, wyd. II zmienione (1976) [współautor]. Aleksander Puszkin, Opowieści, wstęp i przypisy Ryszard Łużny (BN, 1973). Ryszard Łużny, Rosyjska literatura ludowa. Podręcznik dla studentów filologii rosyjskiej (1977). Fiodor Tiutczew, Wybór poezji, oprac. Ryszard Łużny (BN, 1978). Literatura staroruska. Wiek XI–XVII. Antologia, oprac. Wiktor Jakubowski i Ryszard Łużny (wyd. IV – 1979). Lew Tołstoj, Opowiadania i nowele, wybór, wstęp i przypisy Ryszard Łużny (BN, 1985). Dzieło chrystianizacji Rusi Kijowskiej i jego konsekwencje w kulturze Europy, red. Ryszard Łużny (1988). Opowieść o niewidzialnym grodzie Kitieżu. Z legend i podań dawnej Rusi, wybór, tłum. z języka staroruskiego i rosyjskiego, wstęp i przypisy Ryszard Łużny (1988). Chrześcijański Wschód a kultura polska, red. Ryszard Łużny (1989). Pieśń o niebieskiej księdze. Antologia rosyjskiej ludowej poezji religijnej, wybór, tłum. i oprac. Ryszard Łużny (1990). Pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa (988–1988) na ziemiach Wschodniej Słowiańszczyzny. Od Rusi Kijowskiej do Rosji, Ukrainy i Białorusi. Kronika ważniejszych wydarzeń dziejowych, oprac. Ryszard Łużny (1994). Uniw brzeska: geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. Ryszard Łużny, Franciszek Ziejka, Andrzej Kępiński (1994). Słowo o Bogu i człowieku. Myśl religijna Słowian Wschodnich doby staroruskiej, wybór, tłum. i oprac. Ryszard Łużny (1995). Biblia w literaturze i folklorze narodów wschodniosłowiańskich, red. Ryszard Łużny, Danuta Piwowarska (1998). Ryszard Łużny, Myśl słowiańska Jana Pawła II. Zbiór artykułów, red. Jan Orłowski, Anna Woźniak (2008)."}, {"title": "Ryszard Łużny", "text": "Był żonaty z Anną Łużną z domu Zaufal, romanistką, z którą miał troje dzieci: Małgorzatę, Wojciecha i Marię. Syn jest profesorem zwyczajnym na Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, dziekanem Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej (do roku 2012)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co łączy obrazy francuskiego malarza Georges'a de La Toura pt. Święty Józef cieśla oraz Sen świętego Józefa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Święty Józef cieśla", "text": "Święty Józef cieśla (Pracownia stolarska, Chrystus w warsztacie cieśli) – obraz francuskiego malarza Georges'a de La Toura."}, {"title": "Święty Józef cieśla", "text": "Temat obrazu został zaczerpnięty z legend o Józefie Cieśli, z greckiego tekstu z V i VI wieku. Dzieciństwo Jezusa opisują apokryficzne źródła m.in. Ewangelia Tomasza. Ewangelie kanoniczne nie wspominają o okresie życia Jezusa pomiędzy jego narodzinami a okresem działalności. Pod koniec XVI wieku postać Józefa nabierała coraz większego znaczenia. W okresie kontrreformacji w postaci Józefa, przedstawianego w podeszłym wieku, widziano uosobienie cnót człowieka skromnego, ciężko pracującego i oddanego Bogu. Zmiana sposobu przedstawiania Józefa wiązała się z dokonywanymi zmianami społecznymi, gdzie podkreślano rolę rodziny w życiu człowieka.   "}, {"title": "Święty Józef cieśla", "text": "Obraz przedstawia Józefa i jego syna pracujących w stolarni. Ogromna postać cieśli wyłania się z ciemności a jego twarz i spracowane ręce oświetlane są przez światło świecy trzymanej przez dziecko. Blask świecy przenika przez dłoń chłopca, stanowiąc kolejny sposób przedstawienia oświetlenia stosowany przez La Toura. Wokół postaci widoczne są porozrzucane narzędzia stolarskie. Nie ma pewności kim jest chłopiec. Większość badaczy identyfikuje go z małym Jezusem ale istnieją opinie, iż może to być anioł, który kolejny raz ukazuje się Józefowi."}, {"title": "Święty Józef cieśla", "text": "La Tour w tym samym okresie namalował Sen świętego Józefa, gdzie zwiastujący Anioł jest w podobny sposób oświetlony. Blask świecy może być symbolem przyszłego narodzenia Jezusa, zgodnie ze słowami:"}, {"title": "Święty Józef cieśla", "text": "Pochylony Józef wierci świdrem otwór w drewnianej belce. Może to nawiązywać do otworów po gwoździach jakie powstały po ukrzyżowaniu Chrystusa. Belki i pozycja świdra ułożone są w pozycji krzyża co poprzez parabole nawiązuje do śmierci Jezusa na Golgocie.               "}, {"title": "Święty Józef cieśla", "text": "Pracownia stolarska, a głównie postać Józefa, jest porównywana do dzieła innego mistrza światła i cienia Caravaggia  Nawrócenie w drodze do Damaszku i postaci giermka św. Pawła.  "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy został kanonizowany Pompiliusz Maria Pirrotti?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pompiliusz Maria Pirrotti", "text": "Pompiliusz Maria od św. Mikołaja Pirrotti, właśc. wł. Domenico Michele Giovan Battista Pirrotti (ur. 29 września 1710 w Montecalvo Irpino, zm. 15 lipca 1766 w Campi Salentina) – włoski pijar (SP), święty Kościoła katolickiego."}, {"title": "Pompiliusz Maria Pirrotti", "text": "Dominik Pirrotti urodził się 29 września 1710 roku, jako syn adwokata Girolamo. W 1727 Dominik Porrotti uciekł z domu, aby wstąpić do zakonu pijarów w Neapolu. W zakonie przyjął imię Pompiliusz Maria od św. Mikołaja. W 1734 otrzymał święcenia kapłańskie, po czym pełnił rolę nauczyciela w szkołach pijarskich. Propagował kult Serca Jezusowego."}, {"title": "Pompiliusz Maria Pirrotti", "text": "Został beatyfikowany przez Leona XIII 26 stycznia 1890, a kanonizowany 19 marca 1934 przez Piusa XI w bazylice św. Piotra na Watykanie."}, {"title": "Pompiliusz Maria Pirrotti", "text": "Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest tradycyjnie w dzienną pamiątkę śmierci."}, {"title": "Pompiliusz Maria Pirrotti", "text": "kult świętych modlitwa za wstawiennictwem świętego Pompiliusz (imię) święci i błogosławieni Kościoła katolickiego"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim celu jaja jeżowca Arbacia punctulata zostały wysłane w przestrzeń kosmiczną?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Arbacia punctulata", "text": "Arbacia punctulata – gatunek jeżowca z rodziny Arbaciidae. Występuje licznie na podwodnych skałach zachodniej części Oceanu Atlantyckiego, od Cape Cod w Nowej Anglii po Karaiby, na głębokościach do około 230 metrów. Ma ciemnopurpurowe ubarwienie ciała i ochraniających je kolców. Osiąga średnicę 3–5 cm."}, {"title": "Arbacia punctulata", "text": "Arbacia punctulata jest wykorzystywana jako organizm modelowy w badaniach naukowych. W ramach programu Gemini 23 marca 1965 roku jaja tego gatunku zostały wysłane w przestrzeń kosmiczną (lotem Gemini 3) celem zbadania wpływu mikrograwitacji na procesy rozrodcze organizmów. Eksperyment nie został przeprowadzony z powodu awarii dźwigni uruchamiającej urządzenie, w którym planowano dokonać zapłodnienia jaj."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto inspirował Edmunda Tarbella do malowania portretów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Edmund Tarbell", "text": "Edmund Tarbell (ur. 26 kwietnia 1862 w Groton, Massachusetts, USA, zm. 1 sierpnia 1938 w New Castle, New Hampshire, USA) – amerykański malarz, przedstawiciel impresjonizmu. Członek-założyciel ugrupowania Ten American Painters, członek American Academy of Arts and Sciences."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "Urodzony w 1862 w Groton Tarbell spędził większość swoich młodzieńczych lat w Dorchester. Pierwsze nauki pobierał w Massachusetts Normal Art School pod okiem George'a Bartletta. W latach 1877–1880 uczył się zawodu w Forbes Lithographic Company w Bostonie. W 1879 rozpoczął naukę w School of the Museum of Fine Arts pod kierunkiem Otto Grundmanna. Po ukończeniu studiów w 1883 wyjechał wraz z kilkoma kolegami do Paryża, gdzie studiował w prestiżowej Académie Julian pod kierunkiem Lefebvre'a i Boulangera. W czasie studiów zgłębiał sztukę dawnych mistrzów oraz podróżował do Londynu, Brukseli, Antwerpii, Kolonii, Monachium i Wenecji."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "W 1888 Tarbell powrócił do Stanów Zjednoczonych. 7 listopada tego samego roku ożenił się z Emeline Arnold Souther, która stała się jego romantyczną inspiracją do portretów i scen rodzajowych. W 1889 został wykładowcą w School of the Museum of Fine Arts. W 1891 wystawił swoje prace z przyjacielem Frankiem Westonem Bensonem w St. Botolph Club w Bostonie. W tym samym roku namalował obraz W sadzie, który ugruntował jego reputację wybitnego artysty, specjalizującego się zwłaszcza w impresjonistycznych, plenerowych scenach z postaciami. W 1898 Tarbell stał się jednym z członków-założycieli Ten American Painters, grupy amerykańskich malarzy, którym przypisuje się wprowadzenie impresjonizmu do Ameryki."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "W 1899 Tarbell rozpoczął malowanie obrazów mających za temat świetliste wnętrza, przypominające stylem prace Edgara Degas'a. W serii scen przedstawiających kobiety podczas pisania, czytania lub gry na instrumencie muzycznym uwidocznił się wpływ Jana Vermeera, którego twórczość Tardell starannie studiował. Przykładowym obrazem z tego okresu jest Dziewczyna w trakcie czytania z 1909.  W 1914 Tarbell założył razem z innymi artystami The Guild of Boston Artists; został pierwszym prezesem tego stowarzyszenia (do 1924) W 1918 został dyrektorem Corcoran School of Art w Washingtonie. W 1926 przeszedł na emeryturę i przeniósł się do swego domu letniskowego w New Castle, w którym mieszkał aż do śmierci."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "W 1927 został członkiem American Academy of Arts and Sciences. "}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "Edmund Tarbell eksperymentował z różnymi formami malarstwa plenerowego. Obdarzony nieprzeciętnym talentem, inspirował się siedemnastowiecznym malarstwem holenderskim, szczególnie sztuką Vermeera. Jako modele służyły mu żona i czworo dzieci. Specjalizował się w delikatnie wykończonych, perłowych wnętrzach. Znaczną część swojej kariery poświęcił na malowanie obrazów przedstawiających młode kobiety wykonujące domowe czynności, takie jak szycie lub czytanie, w elegancko urządzonych pokojach wypełnionych antykami lub przedmiotami orientalnymi. "}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "Był również wziętym portrecistą; otrzymał zamówienia na sporządzenie portretów tak dystyngowanych osobistości jak prezydenci Woodrow Wilson i Herbert Hoover."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "Edmund Tarbell zdobył liczne nagrody i medale, m.in. Gold Medal Pennsylvania Academy of Fine Art w latach 1895 i 1911 za udział w wystawach organizowanych przez tę akademię w latach 1892–1913 i 1920–1938."}, {"title": "Edmund Tarbell", "text": "Obrazy Edmunda Tarbella znajdują się m. in. w: Arkell Museum, Cleveland Museum of Art, Crocker Art Museum, Dallas Museum of Art, Fine Arts Museums of San Francisco, Harvard Art Museums, Indianapolis Museum of Art, Los Angeles County Museum of Art, Metropolitan Museum of Art, Museum of Fine Arts w Bostonie, National Gallery of Art, Smithsonian American Art Museum, Huntington Library i Worcester Art Museum. Jeden z obrazów artysty znajduje się w Białym Domu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto zaprojektował dekoracje na chrzest Franciszka III Bretońskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Franciszek III de Valois (ur. 28 lutego 1518 w Amboise, zm. 10 sierpnia 1536 w Lyonie) - delfin Francji i książę Bretanii, najstarszy syn króla Francji Franciszka I i Klaudii, córki króla Francji Ludwika XII."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Po narodzinach syna król Franciszek powiedział, że jest on pięknym delfinem, który będzie najpiękniejszym dzieckiem jakie można sobie wyobrazić. Królowa Klaudia powiedziała natomiast: Przekażcie królowi, że jest on (tzn. delfin) piękniejszy niż on sam. Chrzest dziecka, które w chwili urodzin otrzymało tytuł delfina Francji, odbył się 25 kwietnia 1519 r. na zamku Amboise. Dekoracje na te uroczystości zaprojektował specjalnie sprowadzony na tę okazję Leonardo da Vinci."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Franciszek wcześnie stracił matkę. Zmarła ona już w 1524 r., kiedy jej najstarszy syn miał 6 lat. Franciszek odziedziczył wówczas po matce tytuł księcia Bretanii. 14 sierpnia 1532 r. w Rennes został oficjalnie koronowany na księcia Bretanii."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Rok po śmierci matki król Franciszek I przegrał bitwę pod Pawią z wojskami cesarza rzymskiego i króla Hiszpanii Karola V Habsburga. Przez rok Franciszek był więziony w Madrycie. W 1526 r. odzyskał wolność po podpisaniu korzystnego dla cesarza traktatu. Aby zabezpieczyć wykonanie jego postanowień, Karol zażądał od Franciszka wydania mu dwóch najstarszych synów króla Francji - Franciszka i jego młodszego brata Henryka."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "15 marca 1526 r. na granicy francusko-hiszpańskiej nastąpiło przekazanie zakładników. Franciszek z bratem przebywali na madryckim dworze przez następne trzy lata. Od tamtej pory Franciszek zwykł ubierać się w czarne stroje, podobnie jak Hiszpanie."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Jako najstarszy syn króla Francji Franciszek był obiektem wielu planów matrymonialnych. Jeszcze jako dziecko został zaręczony z Marią Tudor, córką króla Anglii Henryka VIII. Zaręczyny te zostały jednak zerwane ok. 1520 r."}, {"title": "Franciszek III Bretoński", "text": "Mimo iż Franciszek nie żył długo (18 lat), zdążył mieć już kochankę, zwaną madame d'Estranges."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "z której mazowieckiej wsi pochodzili rodzice Jacka Warnera, współzałożyciela i prezesa wytwórni filmowej Warner Brothers?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jack Warner", "text": "Jack Leonard „J. L.” Warner (ur. 2 sierpnia 1892 w London, zm. 9 września 1978 w Hollywood) – amerykański producent filmowy, współzałożyciel i prezes Warner Brothers. Jego kariera w branży filmowej trwała około czterdziestu pięciu lat, najdłużej ze wszystkich ówczesnych prezesów hollywoodzkich wytwórni filmowych."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Piastując stanowisko wiceprezesa ds. produkcji Warner Bros., wraz z bratem Samem doprowadził do powstania pierwszego filmu dźwiękowego, Śpiewaka jazzbandu. Po śmierci Sama rozpoczął długoletnią walkę o władzę nad wytwórnią ze starszymi braćmi, Harrym i Albertem. W latach 50. XX wieku przejął wyłączną kontrolę nad Warner Bros., po tym jak potajemnie nabył udziały od braci, po uprzednim przekonaniu ich do wspólnej sprzedaży przedsiębiorstwa."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Chociaż jego pracownicy lękali się go i kpili z jego specyficznego poczucia humoru, zdobył szacunek środowiska filmowego za swoje trafne decyzje i bezkompromisowość. Zatrudnił wiele gwiazd wytwórni i promował produkcję filmów dramatycznych o problemach społecznych Ameryki lat 30., które stały się znakiem rozpoznawczym Warner Brothers."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W trakcie kariery był postrzegany za enigmatyczną i pełną sprzeczności osobę. Chociaż był zagorzałym republikaninem, w wielu swoich filmach propagował Nowy Ład, politykę demokratycznego prezydenta Franklina Roosevelta. Krytykował faszyzm i III Rzeszę na długo przed przyłączeniem się Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej. Jednocześnie był przeciwnikiem komunizmu i po wojnie zeznawał przed Komisją Izby Reprezentantów ds. Działalności Nieamerykańskiej, gdzie dobrowolnie podał nazwiska scenarzystów zwolnionych z powodu członkostwa w Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych lub sympatii prokomunistycznych. Pomimo kontrowersyjnego wizerunku publicznego, Warner był istotną siłą w przemyśle filmowym aż do przejścia na emeryturę na początku lat 70. XX wieku."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Jack Warner urodził się jako Jacob Warner 2 sierpnia 1892 roku w mieście London, w kanadyjskiej prowincji Ontario. Jego rodzice byli żydowskimi imigrantami z Mazowsza, którzy mówili głównie w języku jidysz. Był piątym żyjącym synem Benjamina Warnera, szewca z Krasnosielca, znajdującego się wtedy pod zaborem rosyjskim, i jego żony Pearl Leah z domu Eichelbaum. Rodzice Warnera w 1876 roku zawarli związek małżeński i jeszcze przed wyemigrowaniem do Ameryki dochowali się szóstki dzieci, z których jedno zmarło w dzieciństwie. Wśród nich znajdowali się starsi bracia Jacka, Hirsh, który później przyjął imię Harry, a także Abraham (Albert) i Samuel (Sam). Rodzina Warnerów wspominała Krasnosielc jako „wrogi świat”, gdzie „nocne rajdy Kozaków, pogromy i gwałty na kobietach były częścią życia Żydów ze sztetli”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W celu znalezienia lepszego miejsca do życia dla siebie i swojej rodziny, w 1888 roku Benjamin udał się do Hamburga, a stamtąd wypłynął na statku do Ameryki. Dotąd nosił nazwisko „Wonsal” lub „Wonskolaser”. Po przybyciu do Nowego Jorku zmienił nazwisko na „Warner”, które później przybrała reszta jego rodziny. Po niecałym roku Pearl i dwójka dzieci dołączyły do niego w Baltimore. W tym mieście na świat przyszła piątka ich dzieci."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Na początku ostatniej dekady XIX wieku Benjamin Warner zdecydował się przenieść wraz z rodziną do Kanady, gdzie w prowadzeniu handlu obwoźnego polegającego na skupowaniu futer od traperów w zamian za produkty blaszane widział szansę na poprawę warunków życiowych. Tam narodzili się ich synowie: Jack i David. Po trudnych dwóch latach rodzina Warnerów powróciła do Baltimore. W Baltimore na świat przyszła następna dwójka dzieci, Sadie i Milton. W 1896 roku za namową Harry'ego Warnera, który nieco wcześniej w Youngstown w stanie Ohio założył warsztat naprawy obuwia, reszta rodziny przeniosła się do tego prężnie rozwijającego się miasta przemysłowego. Benjamin pracował w zakładzie syna, zanim zdobył pożyczkę na otwarcie sklepu mięsno-spożywczego w centrum miasta."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Jack Warner spędził większość swojego dzieciństwa w Youngstown. Uważał, że doświadczenia z tego miasta wpłynęły na jego wrażliwość. Jak napisał w swojej autobiografii: „John Edgar Hoover powiedział mi, że w tym czasie Youngstown było jednym z najniebezpieczniejszych miast w Ameryce i miejscem spotkań sycylijskich bandytów działających w mafii. W każdą sobotę w naszym sąsiedztwie miało miejsce jedno lub dwa morderstwa, a noże i kastety były podstawowym wyposażeniem grasujących w okolicy młodych, gorących głów. Warner twierdził, że na krótko należał do ulicznego gangu działającego w Westlake's Crossing, cieszącej się złą sławą dzielnicy położonej na zachód od centrum miasta. W tym czasie zebrał pierwsze doświadczenia w show-biznesie, śpiewając w miejscowych teatrach w duecie z innym początkującym, śpiewającym i tańczącym artystą. W trakcie krótkiej kariery w wodewilu oficjalnie zmienił nazwisko na Jack Leonard Warner. Starszy brat Sam nie pochwalał jego młodzieńczych poczynań. „Zejdź ze sceny, ale trzymaj się najbliżej jak możesz kasy biletowej”, Sam Warner poradził Jackowi. „To tam są pieniądze”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W Youngstown bracia Warnerowie podjęli pierwsze, nieśmiałe kroki w przemyśle rozrywkowym. Na początku XX wieku Sam Warner założył spółkę ze sąsiadem i razem przejęli miejscowy teatr, Old Grand Opera House, w którym wystawiali tanie sztuki teatralne i wodewilowe. Interes zbankrutował po pierwszym sezonie. Następnie Sam Warner zdobył posadę kinooperatora w Idora Park, lokalnym parku rozrywki. Przekonał całą rodzinę o obiecujących możliwościach nowego medium i wytargował od pewnego bankrutującego kinooperatora zakup kinetoskopu za sumę 1000 dolarów. Cena ta przewyższyła wszystkie rodzinne oszczędności i aby zebrać wymaganą kwotę, Jack Warner za 150 dolarów zastawił swojego konia."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Przedsiębiorczy bracia prowadzili kino objazdowe w całym Ohio i Pensylwanii, wyświetlając jedyny posiadany przez nich film, zużytą kopię popularnego westernu Napad na ekspres (1903). W 1905 roku wynajęli opuszczony sklep w New Castle, przerabiając go na prowizoryczne kino, któremu nadali nazwę The BijouW języku angielskim „bijou” oznacza „klejnot”.. Umeblowali go krzesłami pożyczonymi od miejscowego przedsiębiorcy pogrzebowego. Nastoletni Jack, który wciąż mieszkał w Youngstown, przyjeżdżał na weekendy do kina braci, aby śpiewać podczas wymiany rolek w projektorze. W 1906 roku bracia nabyli małe kino w New Castle, które nazwali The Cascade Movie Palace. Posiadali go do następnego roku, kiedy postanowili porzucić prowadzenie kin na rzecz dystrybucji filmowej. W tym samym roku bracia założyli w Pittsburghu przedsiębiorstwo dystrybucyjne Duquesne Amusement Company, która dobrze prosperowało aż do czasu, gdy zainteresowała się nim Motion Picture Patents Company (znany także jako Trust Edisona), który broniąc pozycji monopolisty, żądał od dystrybutorów wyśrubowanych opłat licencyjnych. W 1909 roku Harry zgodził się przyjąć Jacka do rodzinnej spółki i następnie wysłał go do Norfolk, aby pomagał Samowi w zarządzaniu drugiej firmy dystrybuującej filmy. Później w tym samym roku Warnerowie sprzedali swoje przedsiębiorstwa General Film Company na kwotę 52 tys. dolarów."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W 1910 roku bracia Warnerowie zmobilizowali swoje środki i zaangażowali się w produkcję filmową. W 1912 roku udzielili poparcia kierowanej przez filmowca Carla Laemmle Independent Motion Picture Company, która rzuciła wyzwanie monopolistycznej pozycji Trustu Edisona. W tym samym roku Jack Warner objął posadę sklejacza filmów w Nowym Jorku oraz asystenta u boku brata Sama przy realizacji obrazu ''Dante's Inferno. Pomimo sukcesu komercyjnego, jaki odniósł ten film, Harry Warner nadał obawiał się gróźb Trustu Edisona. Zerwał układ z Laemmlem i wysłał Jacka do San Francisco, a Sama do Los Angeles. Bracia mieli założyć w tych miastach firmy dystrybucyjne. Braciom szybko udało się osiągnąć wysoką pozycję w prężnie rozwijającym się kalifornijskim rynku filmowym. W 1917 roku wysłano Jacka do Los Angeles, aby założył tam kolejną firmę dystrybucyjną. Pierwsza okazja do wyprodukowania znaczącego filmu nastapiła w 1918 roku, gdy bracia nabyli prawo do ekranizacji bestsellerowej, pacyfistycznej w wymowie powieści My Four Years in Germany, potępiającej dokonane przez Niemców potworności I wojny światowej. Obraz odniósł sukces artystyczny i kasowy. Czterech braci stać już było na założenie wytwórni filmowej w Kalifornii. W nowym przedsiębiorstwie Jack został wiceprezesem do spraw produkcji. Drugim wiceprezesem został jego starszy brat, Sam. Obaj zajmowali się zdobywaniem scenariuszów, zarządzali produkcją filmową i szukali sposobów na ograniczenie kosztów."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Po sukcesie My Four Years in Germany, w 1919 roku wytwórnia stworzyła popularny serial The Tiger's Claw. W tym samym roku poniosła porażkę, produkując nieudany film instruktażowy dla armii, zatytułowany Open Your Eyes, traktujący o niebezpieczeństwach chorób wenerycznych. Jest to jedyny obraz, w którym Jack Warner wystąpił przed kamerą, wcielając się w postać żołnierza. W tym okresie wytwórnia odniosła kilka porażek kasowych i popadła w kłopoty finansowe, ale w 1920 roku braciom udało się zaciągnąć pożyczkę na spłatę wcześniejszych długów. Wkrótce później Warnerowie przenieśli produkcję z Culver City do Hollywoodu, gdzie nabyli kompleks hal na rogu Sunset Boulevard i Bronson Avenue, na miejscu zwanym obecnie jako Sunset Bronson Studios. Nowa lokalizacja i lepsze studio nie poprawiły znacząco wizerunku wytwórni, który kształtowały niskobudżetowe komedie i pikantne filmy o upadającej moralności."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W 1923 roku wytwórnia odkryła wytresowanego owczarka niemieckiego wabiącego się Rin Tin Tin. Pies zadebiutował w Where the North Begins'', filmie opowiadającym o porzuconym i wychowanym przez wilki szczeniaku, który zaprzyjaźnia się z traperem. Początkowe obawy Jacka Warnera odnośnie tego projektu rozwiały się, gdy osobiście poznał Rin Tin Tina, który według jego opinii „wydawał się być bardziej inteligentny niż niektórzy komicy zatrudnieni przez wytwórnię”. Aż do wprowadzenia dźwięku do filmu, Rin Tin Tin stanowił największy skarb wytwórni. Darryl F. Zanuck stworzył kilka scenariuszów dla filmów o Rin Tin Tinie, a podczas jednego roku napisał scenariusze do ponad połowy filmów fabularnych wytwórni. Pomiędzy 1928 a 1933 rokiem Zanuck był prawą ręką Jacka Warnera i jego producentem wykonawczym. Do zakresu zadań Zanucka należała kontrola nad powstającymi każdego dnia filmami. Pomimo sukcesów, jakie odnosiły filmy o Rin Tin Tinie i inne obrazy, Warner Bros. nie było w stanie konkurować z hollywoodzką „Wielką trójką”: Paramountem, MGM i First National."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W 1925 roku bracia Warnerowie rozszerzyli swoją działalność dzięki przejęciu brooklyńskiej wytwórni Vitagraph. Jeszcze w tym samym roku Sam Warner przekonał brata Harry'ego do zawarcia porozumienia z Western Electric dotyczącego wykorzystania przez Warner Bros. opracowanego przez tę firmę technologię Vitaphone, dzięki której możliwe było kręcenie krótkometrażowych filmów dźwiękowych. Sam Warner zmarł na zapalenie płuc dzień przed premierą pierwszego pełnometrażowego filmu dźwiękowego, Śpiewaka jazzbandu, 6 października 1927 roku. Jack Warner został w ten sposób wyłącznym szefem produkcji. Śmierć starszego brata wstrząsnęła nim. Jak napisał jego biograf: „Przez całe życie Sama, Jacka ożywiał jego słoneczny optymizm, pożądanie ekscytacji, pomysłowość i żylka hazardzisty. Sam działał też jako bufor pomiędzy Jackiem a jego surowym, najstarszym bratem, Harrym”. W następnych latach Jack żelazną ręką rządził w wytwórni Warner Bros. w Burbank. Po śmierci brata stawał się coraz trudniejszy w obejściu i wzbudzał niechęć w wielu jego pracownikach."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Gdy rodzina rozpaczała po nagłej śmierci Sama, sukces Śpiewaka jazzbandu spowodował, że Warner Bros. awansowało do grona czołowych wytwórni filmowych. Wytwórnia zainwestowała w niego zaledwie 500 tys. dolarów i zebrała 3 mln dolarów zysku. Pozostała piątka głównych hollywoodzkich wytwórni, która kontrolowała większość amerykańskich kin, początkowo próbowała zablokować rosnącą liczbę filmów dźwiękowych. Stojąc przed taką zorganizowaną opozycją, w samym tylko 1928 roku Warner Bros. zrealizowała 12 filmów dźwiękowych. W następnym roku nowo utworzona Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej uhonorowała wytwórnię specjalnym Oscarem za „zrewolucjonizowanie przemysłu filmowego przez wyprodukowanie pionierskiego filmu dźwiękowego”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Pomimo dobrej koniunktury, Jack Warner krótko trzymał wydatki. Wynagrodzenia reżyserów określał specjalny system kwotowy. Ponadto ograniczył koszty systemu oświetlenia planów zdjęciowych, tak aby wyglądały na tańsze niż były w rzeczywistości."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Wytwórnia wyszła stosunkowo bez szwanku z krachu na giełdzie nowojorskiej i w trzecią dekadę XX wieku wkroczyła produkując różnorodne filmy, w tym „rewiowe musicale” Busby'ego Berkeleya, „wojujące biografie”, „filmy płaszcza i szpady” i „filmy dla kobiet”. Jednakże wytwórnia stała się znana przede wszystkim ze swoich demaskatorskich dramatów społecznych, których realizację popierał Jack Warner. Wśród nich znajdują się takie klasyki filmu gangsterskiego jak Mały Cezar, Wróg publiczny nr 1, czy chwalony przez krytyków Jestem zbiegiem. Niektóre z tych filmów odzwierciedlały zaskakującą, chociaż tymczasową, zmianę w poglądach Jacka Warnera. Pomimo wieloletnich związków z Partią Republikańską, w 1932 roku otwarcie poparł demokratycznego kandydata na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta, organizując widowisko na jego cześć, które odbyło się na stadionie w Los Angeles. W następnych latach zatrudnił więcej scenarzystów popierających New Deal, którzy zarazem prezentowali mocno lewicowe poglądy, niż jego rywale."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W tym okresie Warner aktywnie działał w werbowaniu utalentowanych artystów. Aby zapewnić wytwórni odpowiednia liczbę gwiazd filmowych, próbował przejąć ich kontrakty od konkurencji, niekiedy oferując podwojenie zarobków. Taka strategia przyniosła m.in. trzy gwiazdy Paramount Pictures: Williama Powella, Kay Francis i Ruth Chatterton. W 1929 roku Warner przekonał brytyjskiego aktora George'a Arlissa do zagrania tytułowej roli w filmie Disraeli, który okazał się sukcesem. W następnym roku odkrył przyszłe gwiazdy: Jamesa Cagneya, Joan Blondell i Franka McHugh, którzy razem w Nowym Jorku grali w sztuce Penny Arcade. Chociaż Cagney okazał się największym sukcesem polityki przyciągania gwiazd, sprawiał też największe problemy dla Jacka Warnera. Podczas częstych kłótni, jakie między nimi dochodziło, Cagney, Irlandczyk z pochodzenia, uciekał się do używania wulgaryzmów w języku jidysz, które przyswoił w dzieciństwie spędzonym w nowojorskim Hell's Kitchen. Również z nim Warner toczył najbardziej zażarte rokowania o warunki kontraktowe. Cagneya denerwowało bycie zaszufladkowanym jako Irlandczyka, który bije kobiety w filmach i kręcenie pięciu obrazów zamiast czterech."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W 1933 roku producent wykonawczy u Warnera, Darryl F. Zanuck, zrezygnował w wyniku konfliktu kontraktowego z Harrym Warnerem. Według listu napisanego przez Jacka Warnera do Willa Haysa, ówczesnego prezesa Motion Picture Producers and Distributors of America, Zanuck zażądał wyższego uposażenia i „zasygnalizował potrzebę podniesienia pensji dla aktorów i personelu uczestniczącego w produkcji filmowej”. W tym samym roku Zanuck założył wytwórnię 20th Century Pictures, które po dwóch latach działalności połączyło się z Fox Film Corporation, tworząc 20th Century-Fox. Wieloletni pracownik Warner Bros., Hal B. Wallis, awansował na pozycję producenta wykonawczego, chociaż Warner nie przekazał mu tak daleko idącej władzy, jaką cieszył się Zanuck, wskutek czego powstał zdecentralizowany system władzy, który często powodował chaos organizacyjny w wytwórni. W jego ramach każdy film był przydzielany odpowiedniemu nadzorcy, który zazwyczaj był jednym ze scenarzystów. Mimo że Warner Bros. przez lata 30. XX wieku utrzymało wysoki poziom produkcji, niektóre filmy pokazywały nierówny poziom jakości, który wynikał „nie tylko z wad systemu nadzoru, ale także rozproszenia władzy wśród kadr twórczych”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Tymczasem Jack Warner zmniejszył swoją aktywność w procesie tworzenia filmów. Po zatrudnieniu wielu pracowników twórczych odsunął się od procesu produkcji, ograniczając się do opiniowania surowej wersji obrazu. Niemniej jednak Warner surowo obchodził się ze swoimi pracownikami i był „bezlitosny przy zwalnianiu”. Producent filmowy Gottfried Reinhardt stwierdził, że Warner „czerpał radość” z upokarzania podwładnych. „Harry Cohn był skurczybykiem”, powiedział Reinhardt. „Ale był taki przy robieniu interesów; nie był sadystą. [Louis B.] Mayer bywał potworem, ale nie był skąpcem, jakim był Jack”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Styl zarządzania Jack Warnera irytował wielu pracowników wytwórni. Komik Jack Benny, który kiedyś pracował dla Warner Bros., zauważył: „Jack Warner prędzej powiedziałby kiepski żart, niż zrobił dobry film”. Warner często ścierał się z aktorami i ponoć wyrzucał ich z jadalni dla kierownictwa wytwórni z wyjaśnieniem: „Nie muszę patrzeć na aktorów, gdy jem”. Jednakże zdobył sympatię kilku osobistości ze świata filmu. "}, {"title": "Jack Warner", "text": "Wśród nich była Bette Davis, jedna z wiodących aktorek w Warner Bros, która kiedyś nawet uciekła do Anglii, aby zostać zwolniona z kontraktu z wytwórnią. W późniejszych latach Davis broniła Warnera przed oskarżeniami o nieprzyzwoitość seksualną: „Nie był lubieżnikiem! Jego grzechy były innego rodzaju. Był ojcem, władzą, chwałą. Zajmował się robieniem pieniędzy”. Davis wyjawiła też, że po narodzinach jej dziecka, nastawienie Warnera do niej stało się ciepłe i opiekuńcze. „Staliśmy się niczym ojciec i dziecko. Powiedział mi, że nie muszę wracać do pracy, nim nie będę tego naprawdę chciała. Był troskliwym człowiekiem. Do tej pory nie powiedziano nim zbyt wielu ciepłych słów”. Warner zaskarbił sobie też wdzięczność Errola Flynna. W 1935 roku osobiście wybrał nieznanego wówczas aktora do zagrania tytułowej roli w filmie Kapitan Blood. W 1936 roku, po sukcesie innego kostiumowego filmu epickiego pt. Szarża lekkiej brygady, Warner podarł jego stary kontrakt i podpisał z nim nowy, wieloletni i podwajający jego tygodniówkę."}, {"title": "Jack Warner", "text": " Przed wojną i lata wojny "}, {"title": "Jack Warner", "text": "Wraz ze zbliżaniem się końca lat 30. XX wieku Jack i Harry Warnerowie coraz bardziej zdawali sobie sprawę ze zagrożeń nazizmu. Jak spostrzegł Bernard F. Dick, „bracia Warnerowie jako synowie polskiego Żyda, który opuścił stary kraj z powodu antysemickich pogromów... mieli osobisty interes w obnażaniu nazizmu”. Ponadto w ich wytwórni długą tradycję miały produkcje krytykujące niemiecki militaryzm, o czym dowodzi chociażby My Four Years in Germany z 1918 roku. Jeszcze w 1917 roku roku bracia zdobyli prawa do dystrybucji filmu Wojenne narzeczone, w której postać grana przez debiutującą Allę Nazimovą woli raczej popełnić samobójstwo niż rodzić dzieci dla nieokreślonego kraju, którego armia wygląda podejrzanie germańsko”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Poza tym Jackiem Warnerem wstrząsnęła wiadomość o śmierci Joego Kaufmana, przedstawiciela wytwórni, zamordowanego w 1936 roku w Berlinie przez hitlerowskich bojówkarzy. Warner opisał to wydarzenie następującymi słowami: „Jak wielu Żydów został osaczony w alejce. Oni [nazistowscy chuligani] okładali go pięściami i bili pałkami, potem skopali go na śmierć i zostawili zdychającego”. Od tej pory, gdy pozostałe hollywoodzkie wytwórnie nie dotykały tego tematu, obawiając się krytyki ze strony części amerykańskiej opinii publicznej i utraty niektórych europejskich rynków filmowych, Warner Bros. produkowało obrazy otwarcie krytykujące hitlerowski reżim. W 1939 roku wytwórnia wprowadziła na ekrany film Zeznanie szpiega z Edwardem G. Robinsonem w roli głównej, którego powstanie popierał dyrektor FBI, J. Edgar Hoover. Fabułę dzieła oparto na prawdziwych zdarzeniach z życia tajnego agenta Leona Turrou, który rozpracował niemiecką siatkę wywiadowczą w Stanach Zjednoczonych. Pomimo uregulowań prawnych zakazujących podania prawdziwych tożsamości bohaterów, wytwórnia dążyła do roztoczenia nad filmem „aury autentyczności”. Hall Wallis nalegał na zrezygnowanie z napisów początkowych, aby nadać Zeznaniom szpiega „charakter kroniki filmowej”. Obraz spotkał się z ostrą krytyką. Recenzent Pare Lorentz napisał, że „tym filmem bracia Warnerowie wypowiedzieli Niemcom wojnę”. Ambasador III Rzeszy odpowiedział poprzez złożenie oficjalnego protestu na ręce amerykańskiego sekretarza stanu Cordella Hulla, a Adolf Hitler, który obejrzał film w swojej willi w Berchtesgaden, był oburzony. Wytwórnia otrzymała też ostrzeżenia ze strony członka Izby Reprezentantów, Martina Diesa, że swoimi działaniami szkalują „zaprzyjaźnione państwo”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Początkowo wytwórnia uległa naciskom administracji Roosevelta, biura Haysa i izolacjonistycznych polityków, i odstąpiła od podobnych produkcji. Jack Warner oświadczył, że wytwórnia nie będzie już wydawała żadnych „filmów propagandowych” i natychmiast nakazał zawiesić realizację kilku filmów o antyhitlerowskim wydźwięku. Mimo tego Warner Bros. wyprodukowało kilka antynazistowskich obrazów, m.in. Underground i All Through the Night. W 1940 roku wytwórnia stworzyła serię krótkometrażówek o zniszczeniach dokonanych przez niemieckie naloty na Londyn. Równocześnie w filmach takich jak Captains of the Clouds wytwórnia wychwalała wyczyny pilotów Royal Canadian Air Force. W 1941 roku Warner wyprodukował też sugestywnie prowojenny film Sierżant York. Ówczesne doniesienia o tym, że Jack Warner zabronił używania języka niemieckiego, zostały zaprzeczone przez rzeczników wytwórni, którzy przekonywali, że taki zakaz uniemożliwiłby bardzo wielu pracownikom porozumiewanie się między sobą."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do II wojny światowej Jack Warner, wzorem innych szefów hollywoodzkich wytwórni, został mianowany podpułkownikiem United States Army."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Za poradą prezydenta Roosevelta, Warner zrealizował w 1943 roku filmową adaptację kontrowersyjnej książki Mission to Moscow, którego celem było uspokojenie i przekonanie opinii publicznej zaniepokojonej sojuszem militarnym ze Związkiem Radzieckim. Po premierze filmu Krajowy Komitet Partii Republikańskiej oskarżała wytwórnię o wyprodukowanie „propagandy Nowego Ładu”. Gdy 27 października 1947 roku Warner zeznawał przed Komisją Izby Reprezentantów ds. Działalności Nieamerykańskiej, odpierał zimnowojenne oskarżenia o wywrotowy charakter Mission to Moscow, argumentując, że „jedynym powodem powstania filmu było wspomożenie wysiłku wojennego, a nie działanie na rzecz przyszłych pokoleń”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Generalnie Warner Bros. wyprodukowało więcej filmów wojennych niż jakakolwiek inna wytwórnia, tworząc obrazy osadzone w każdym rodzaju sił zbrojnych. Oprócz tego wytwórnia zrealizowała patriotyczne musicale, jak np. To jest armia czy Yankee Doodle Dandy."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Jack Warner niechętnie zaakceptował szybko rosnącą popularność telewizji pod koniec lat 40. XX wieku. Początkowo próbował rywalizować z tym medium poprzez wprowadzenie takich nowości, jak filmy 3D, które jednak szybko straciły na popularności wśród widzów. W 1954 roku wytwórnia ostatecznie zaangażowała się w produkcję na potrzeby telewizji, zaczynając od realizowania dla ABC cotygodniowego cyklu Warner Bros. Presents. Następnie stworzyła serie telewizyjnych westernów, takich jak Maverick, Bronco i Colt .45. Po kilku latach Warner, przyzwyczajony do aroganckiego traktowania swoich aktorów, spotkał się z wrogością wśród nowych, wykreowanych przez telewizję gwiazd, takich jak James Garner, który złożył przeciwko wytwórni pozew o warunki umowy. Złościła go „zauważalna niewdzięczność” aktorów telewizyjnych, których postawa była bardziej niezależna niż aktorów filmowych. Takie zachowanie tylko pogłębiało jego niechęć do nowego medium. Po zawarciu porozumienia z ABC, Jack Warner uczynił swojego syna, Jacka Juniora, szefem nowo utworzonego telewizyjnego departamentu wytwórni."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W tym okresie Jack Warner po macoszemu interesował się funkcjonowaniem komórki zajmującej się tworzeniem filmów rysunkowych. Uwielbiane przez miłośników kreskówek postacie, takie jak Królik Bugs, Kaczor Daffy czy Prosiak Porky, „zawsze były niedoceniane przez Warner Bros.”. Jak napisał Bob Thomas, „Jack Warner... uważał kreskówki za nic więcej niż nieistotny produkt tworzony dla kiniarzy chcących zapewnić pełny repertuar dla swoich klientów”. W 1953 roku podczas rzadkiego spotkania pomiędzy Warnerami z pracującymi w wytwórni rysownikami, Jack wyznał, że „nawet nie wiedział, gdzie do cholery znajduje się siedziba Warner Bros. Cartoons”, a Harry dorzucił: „Jedyną rzeczą jaką wiem, jest to, że tworzymy Myszkę Miki”, która w rzeczywistości należała do konkurencyjnej The Walt Disney Company. Kilka lat później Jack Warner sprzedał wszystkie stworzone przez wytwórnię do 1948 roku, liczące ponad 400 tytułów, filmy rysunkowe za kwotę 3 tys. dolarów za sztukę. Jak zauważył Bob Thomas: „Od tej pory zarobiły one miliony dolarów, lecz nic dla Warner Bros.”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Burzliwe relacje Jacka Warnera ze swoim starszym bratem, Harrym, pogorszyły się w lutym 1956 roku, gdy ten drugi dowiedział się o decyzji Jacka o sprzedaży wszystkich stworzonych do 1950 roku dźwiękowych filmów Warner Bros. firmie Associated Artists Productions (które wkrótce później połączyło się z United Artists Television) za niewielką kwotę 21 mln dolarówUmowa nie obejmowała czarno-białych filmów z serii Zwariowane Melodie, rysunkowego Lady, Play Your Mandolin! i kolorowych kreskówek wyprodukowanych pomiędzy 1 sierpnia 1948 a końcem 1949 roku. Czarno-białe kreskówki i filmy nieme znajdowały się w rękach Guild Films w ramach licencji udzielonej przez Sunset Productions, która funkcjonowała jako jednostka zależna wytwórni, na wzór Screen Gems należącej do Columbii. Kolorowe filmy animowane z 1948 i 1949 roku pozostały z Warner Bros.. „To nasze dziedzictwo, wszystko nad czym pracowaliśmy przez przez cale nasze życia, a teraz to utraciliśmy”, zakrzyknął Harry Warne, gdy dowiedział się o zawartej umowie. Stosunki między braćmi ochłodziły się jeszcze bardziej w tym samym roku. W lipcu Jack, Harry i Albert ogłosili, że wystawiają Warner Bros. na sprzedaż. Jack w tajemnicy przed braćmi zorganizował konsorcjum, które nabyło pakiet kontrolny rodzinnego przedsiębiorstwa. Gdy Harry i Albert dowiedzieli się o poczynaniach młodszego brata, było już za późno na reakcję. Jack Warner, jako największy udziałowiec, wyznaczył siebie na nowego prezesa zarządu. Wkrótce po sfinalizowaniu transakcji Jack ogłosił, że „firma i jej spółki-córki będą energiczniej kierowane w celu nabywania najciekawszy opowieści, najbardziej utalentowanych twórców i produkcję możliwie najlepszych filmów”. W latach poprzedzających przejęcie władzy przez Jacka, dwaj bracia często spierali się miedzy sobą. Pracownicy wytwórni utrzymywali, że widzieli niegdyś Harry'ego ścigającego brata po studiu z ołowianą rurą w ręku, krzycząc: „Dorwę cię za to, ty skurwysynie” i grożąc mu śmiercią. Harry nigdy nie wybaczył Jackowi tego podstępu i już nigdy się do niego nie odezwał. Kiedy Harry Warner zmarł 27 lipca 1958 roku, Jack nie przybył na jego pogrzeb, zamiast tego udając się na wakacje, które jak co roku spędził na Lazurowym Wybrzeżu. Poproszony o komentarz do śmierci najstarszego brata, odpowiedział: „Miałem go w dupie”. W tym samym czasie z dumą przyjął list z kondolencjami nadesłany przez prezydenta Dwighta Eisenhowera."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W latach 60. XX. wieku Warner dotrzymywał tempu szybko zmieniającemu się przemysłowi filmowemu. Odegrał kluczową rolę w powstaniu filmów, które osiągnęły sukcesy artystyczne i finansowe. W lutym 1962 roku nabył prawa do filmowej adaptacji broadwayowskiego musicalu My Fair Lady, płacąc za nią bezprecedensowo wysoką sumę 6,5 mln dolarów. Poprzedni właściciel praw, szef CBS zgodził się przyjąć ofertę w zamian za połowę zysków uzyskanych przez wytwórnię w ramach dystrybucji oraz „przejęcie prawa własności do negatywu po zakończeniu kontraktu”. Pomimo „skandalicznej” ceny zakupu oraz niekorzystnych warunków umowy, porozumienie okazało się w efekcie być lukratywne dla wytwórni, dając jej 12 mln dolarów zysku. Do zagrania roli Elizy Doolittle Jack Warner osobiście wybrał nieobdarzoną odpowiednim głosem Audrey Hepburn, za co spotkał się z krytyką. Za swoją kreację Hepburn nie otrzymała nawet nominacji do Oscara, podczas gdy Julie Andrews, która w Elizę Doolittle wcielała się na deskach Broadwayu, w tym samym roku otrzymała tę statuetkę za rolę Mary Poppins. Mimo to film zdobył Nagrodę Akademii dla najlepszego filmu."}, {"title": "Jack Warner", "text": "W 1965 roku Warner ponownie zaskoczył wielu komentatorów, gdy zdobył prawa do adaptacji sztuki Edwarda Albeego pt. Kto się boi Virginii Woolf?. Od samego początku realizacja projektu zmagała się z problemami. Scenariusz Ernesta Lehmana, bardzo wierny sztuce, naginał do granic możliwości Kodeks Haysa. Jak wspominał Jack Valenti, od niedawna stojący na czele Motion Picture Association of America, spotkanie z Warnerem i jego prawą ręką Benem Kalmensonem nie rozwiało jego „wątpliwości”. „Byłem zaniepokojony myślą, że nadchodziła nowa, niespokojna era w filmie, w której w nieskończoność będziemy skakać z jednego kryzysu w kolejny kryzys bez żadnego odpowiedniego rozwiązania”, napisał Valenti. Równocześnie Lehman wraz z reżyserem filmu, Mikiem Nicholsem ścierali się z kierownictwem wytwórni, które nalegało, by film był kolorowy, a nie czarno-biały. Spór ten zszedł na dalszy plan, kiedy Jack Warner publicznie podał w wątpliwość zasadność obowiązywania Kodeksu Haysa poprzez wymuszenie na właścicielach kin, aby seanse filmu poprzedzali ostrzeżeniem „Tylko dla dorosłych” i stosownymi ograniczeniami przy sprzedaży biletów. Tym razem MPAA, mając na uwadze trudności, jakie miały miejsce dwa lata wcześniej przy próbie ocenzurowania chwalonego Lombardzisty, ustąpiło oraz ze względu na wysoką jakość Kto się boi Virginii Woolf? i na zasadzie specjalnego wyjątku dopuściło ten film do powszechnej dystrybucji, co zachęciło innych twórców do śmielszego naginania zasad Kodeksu. Film został ciepło przyjęty przez widzów i krytyków filmowych."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Pomimo tych sukcesów, Jack Warner coraz bardziej męczył się podczas produkcji filmów. Z tego powodu w dniu 14 listopada 1966 roku sprzedał pokaźną część swoich udziałów firmie Seven Arts Productions. Część komentatorów sądziła, że do takiego ruchu namówił go Ben Kalmenson, wiceprezes produkcji w Warner Bros., który zamierzał ten sposób objąć przywództwo nad wytwórnią. Jednakże starzejący się Warner miał kilka osobistych powodów, żeby odejść na emeryturę. Jego żona, Ann, nieustannie naciskała go, aby „zwolnił”, a on sam odczuwał potrzebę uporządkowania swoich spraw. Warner sprzedał 1,6 miliona akcji wytwórni wkrótce po ukończeniu realizacji musicalu Camelot. Transakcja przyniosła mu, po odliczeniu podatku od zysków kapitałowych, około 24 mln dolarów. Warner zażartował: „Któż mógłby przypuszczać, że pomocnik rzeźnika z Youngstown w Ohio skończy z 24 milionami zielonych w kieszeni?”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Decyzja Warnera o sprzedaży udziałów miała miejsce w czasie, gdy zaczął tracić władzę, którą niegdyś uważał za oczywistą. Zdążył przetrwać zawieruszenia lat 50., podczas gdy inni szefowie hollywoodzkich wytwórni, w tym Louis B. Mayer, David O. Selznick czy Samuel Goldwyn, zostali wypchnięci przez udziałowców, którzy „szukali kozłów ofiarnych za malejące zyski”. Zmiany strukturalne zachodzące wtedy w przemyśle filmowym doprowadziły do przyjęcia modelu, w ramach którego „wytwórnie były bardziej istotne jako partnerzy dla niezależnych producentów, niż jako wytwórcy własnych filmów”, która to sytuacja dawała mało miejsca dla tradycyjnych magnatów filmowych. Do połowy lat 60. XX wieku większość szefów wytwórni ze „Złotej ery Hollywoodu” zmarła, a Jacka Warnera uważano za jednego z ostatnich przedstawicieli umierającego gatunku. Przykładem jego malejącej kontroli nad Warner Bros. jest bezskuteczna próba zablokowania kontrowersyjnego, ale znaczącego filmu, Bonnie i Clyde, którego „nienawidził”. Podobnym przykładem jest nieudane usiłownie obsadzenia Richarda Burtona i Julie Andrews w głównych rolach w filmie Camelot. Zamiast nich reżyser, Joshua Logan, wybrał Richarda Harrisa i Vanessę Redgrave, co przyczyniło się do artystycznej i finansowej porażki filmu. Kolejnym czynnikiem było to, że Logan, poprzez manipulację ego Warnera, był w stanie przekonać go do nieskracania scenariusza, mimo że kierownictwo wytwórni zgadzało się co do tego, że jest on zbyt długi. W 1969 roku Warner definitywnie opuścił wytwórnię noszącą jego nazwisko."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Na początku lat 70. XX wieku Warner działał jako niezależny producent. Wśród jego ostatnich filmów znalazł się 1776, będący adaptacją broadwayowskiego musicalu. Przed premierą obrazu Warner zorganizował specjalny seans dla prezydenta Richarda Nixona, który polecił wprowadzić kilka zmian, włącznie z usunięciem dwóch piosenek, które wydały mu się być zawoalowaną krytyką toczącej się wojny wietnamskiej . Bez konsultacji z reżyserem, Peterem H. Huntem, Warner zarządził przemontowanie filmu. Film poniósł porażkę komercyjną, gdyż widownia nie zainteresowała się tematyką filmu. Wysiłki Warnera w celu promocji filmu przynosiły efekt odwrotny od zamierzonego. Podczas wizyty w talk-show Merva Griffina leciwy producent zaangażował się w długą tyradę przeciwko „czerwonym komunistom”. Był to jego pierwszy i, jak miało się okazać, ostatni wywiad telewizyjny."}, {"title": "Jack Warner", "text": "14 października 1914 roku Warner ożenił się z nastoletnią Irmą Solomons, pochodzącą z jednej z najstarszych żydowskich rodzin w San Francisco. 27 marca 1916 roku na świat przyszedł Jack M. Warner, ich jedyne dziecko. Jack Warner nazwał go swoim imieniem, zrywając z obowiązującą wśród Żydów aszkenazyjskich tradycją nienadawania dzieciom imion żyjących krewnych. Mimo iż jego syn miał inne drugie imię, przez całe życie nazywał go „Junior”. Małżeństwo zakończyło się w 1935 roku, po tym jak Warner porzucił swoją żonę dla innej kobiety, Ann Page. Wspólnie dochowali się jednej córki, Barbary. Irma Warner wniosła pozew o rozwód z powodu porzucenia, co było wówczas skandalicznym krokiem. Następujący komentarz Harry'ego Warnera odzwierciedlał stosunek rodziny do rozwodu Jacka: „Dzięki Bogu, że nasza matka nie doczekała tej chwili”. Po rozwodzie Warner poślubił Ann. Reszta rodziny, która stanęła po stronie Irmy, odmówiła zaakceptowania jego drugiej żony jako członka rodziny. Oprócz tego pogorszeniu uległy jego relacje z synem."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Pod koniec lat 50. Warner nieomal zginął w wypadku samochodowym, w wyniku którego przez kilka dni znajdował się w śpiączce. 5 sierpnia 1958 roku, po wieczorze spędzonym na grze w bakarata w Palm Beach Casino w Cannes, prowadzony przez niego roadster marki Alfa Romeo gwałtownie skręcił na przeciwny pas ruchu, na którym poruszała się ciężarówka przewożąca węgiel. Siła uderzenia wyrzuciła go z samochodu, który stanął w płomieniach. Wkrótce później jego syn i inni członkowie rodziny zgromadzili się przy leżącym we francuskim szpitalu, nieprzytomnym szefie Warner Bros. W wywiadzie udzielonym mediom Jack Junior zasugerował, że jego ojciec jest umierający. W trakcie wizyty przy łóżku ojca obraził Ann Warner, którą od lat obwiniał za rozstanie jego rodziców. Jednakże Warner odzyskał świadomość, a gdy dowiedział się o zachowaniu Jacka Juniora, wpadł w gniew. Jego i tak już napięte relacje z synem, uległy ostatecznemu zerwaniu. 30 października Jack Jr otrzymał wiadomość od ojca, ale przekazaną przez ręce jego prawnika, wedle której został zwolniony z wytwórni. Gdy próbował zgłosić się do pracy, ochroniarze nie wpuścili go do środka. Obaj mężczyźni nigdy się nie pogodzili, a Jack Junior nie został wspomniany w wydanej w 1964 roku autobiografii ojca."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Warner nie dochowywał wierności swojej drugiej żonie i przez lata 50 i 60. XX wieku utrzymywał szereg kochanek. Najdłużej trwał romans z początkującą aktorką Jackie Park, która była „zdumiewająco” podobna do Ann Warner. Po trzech latach związku, został on zakończony przez Jacka, na skutek interwencji jego żony. Chociaż Ann Warner w 1941 roku miała romans z aktorem Eddiem Albertem, była bardziej wierna niż jej mąż. Pomimo reputacji osoby bezwzględnej, jaką miał jej mąż, utrzymywała, że miał też łagodniejsze oblicze. Jak napisała: „Jest niezwykle wrażliwym człowiekiem, ale wie o tym tylko garstka ludzi, gdyż skrywa to za zasłoną”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Od początku lat 30. XX wieku popierał Franklina Roosevelta, mimo iż przez całe dorosłe życie był zatwardziałym republikaninem. Pod koniec tej samej dekady połączył siły z krytykami reżimu hitlerowskich Niemiec, którzy zazwyczaj prezentowali poglądy lewicowe, nie bacząc uwagi na różnice ideologiczne. Nie przeszkodziło to mu stanąć jako „przyjazny świadek” przed Komisją Izby Reprezentantów ds. Działalności Nieamerykańskiej, potwierdzając tym samym hipotezy o istnieniu „komunistycznej” infiltracji w Hollywoodzie. Warner sądził, że komuniści byli odpowiedzialni za miesięczny strajk w wytwórni, który miał miejsce jesienią 1946 roku. Z własnej inicjatywy podał nazwiska kilkunastu scenarzystów, których zwolnił z powodu podejrzeń o komunistyczne sympatie, co ostatecznie zniszczyło kariery tych ludzi. Wśród nich znaleźli się: Alvah Bessie, Howard Koch, Ring Lardner Jr., John Howard Lawson, Albert Maltz, Robert Rossen, Dalton Trumbo, Clifford Odets i Irwin Shaw. Warner wściekł się, gdy poinformowano go, że Humphrey Bogart, Lauren Bacall, Paul Henreid i John Huston wraz z innymi członkami Committee for the First Amendment polecieli do Waszyngtonu, aby zaprotestować przeciwko zagrożeniu prawa do wolności wypowiedzi. Postępowanie Warnera przez komisją było podobne do zachowań innych żydowskich szefów wytwórni, którzy „obawiali się, że powszechne łączenie komunistów z Żydami mogłoby zniszczyć ich i ich branżę”. "}, {"title": "Jack Warner", "text": "Warner publicznie popierał Richarda Nixona podczas kampanii prezydenckiej w 1960 roku i opłacił całostronicowe reklamy w „The New York Times”, aby „ukazać, dlaczego Nixon powinien być wybrany”. Mimo tego, po porażce Nixona z Johnem Kennedym, uczestniczył na zorganizowanej w Hollywood Palladium w Los Angeles kweście na cześć prezydenta-elekta. Kilka tygodni później Warner odebrał telefon od ojca nowego prezydenta, Josepha Kennedy'ego, i wkrótce później Warner Bros. nabyło prawa do ekranizacji bestsellerowej książki Roberta Donovana, PT 109, opowiadającej o wojennych dziejach Johna Kennedy'ego. „Nie sądzę, że prezydent Kennedy miał za złe moją przyjaźń z Dickiem Nixonem”, Warner powiedział później. „Gdybym mógł, głosowałbym na obu. Możecie myśleć, że gram na dwa fronty, ale lubię ich obu”. U schyłku lat 60. XX wieku zadeklarował się jako zwolennik wojny w Wietnamie."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Pod koniec 1973 roku najbliżsi Warnera zauważyli u niego oznaki postępującej utraty orientacji. Wkrótce po zagubieniu się w budynku mieszczącym jego własne biuro, Warner odszedł na emeryturę. W 1974 roku doznał udaru, w wyniku którego stracił wzrok i zniedołężniał. W trakcie kilku następnych lat stopniowo tracił zdolność mówienia oraz kontrakt z rodziną i przyjaciółmi. Ostatecznie 13 sierpnia 1978 roku Warnera przewieziono go do szpitala Cedars-Sinai, gdzie 9 września tego samego roku zmarł na zapalenie mięśnia sercowego. Miał 86 lat. Ceremonia pogrzebowa odbyła się w synagodze Wilshire Boulevard Temple, do której uczęszczało wielu członków jego rodziny. Pochowano go na cmentarzu Home of Peace w East Los Angeles."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Jack Warner zostawił majątek szacowany na 15 mln dolarów. Większość jego majątku, w tym nieruchomości i pamiątki, odziedziczyła jego żona Ann. Swojemu jedynemu synowi, Jackowi Juniorowi, zapisał 200 tys. dolarów, zapewne w celu odwiedzenia go od chęci podważenia testamentu. Po śmierci Warnera media szeroko opisywały historię „czterech braci, którzy dla nickelodeonów porzucili rodzinny sklep mięsny, a następnie zrewolucjonizowali amerykańskie kino”. Na pierwszej stronie dziennika w Youngstown zamieszono artykuł o dorastaniu Jacka Warnera w tym mieście i opisano m.in. sposób, w jaki pomagał ojcu w pracy, powożąc furmanką, gdy miał zaledwie siedem lat. Zmarłego producenta chwalono za jego wkład w „kształtowanie »Złotej ery Hollywoodu«”."}, {"title": "Jack Warner", "text": "Kilka miesięcy po śmierci Warnera, Przyjaciele Biblioteki Uniwersytetu Południowej Kalifornii zorganizowali specjalny hołd dla jego pamięci. W tym wydarzeniu, któremu nadano nazwę „The Colonel: An Affectionate Remembrance of Jack L. Warner”, uczestniczyło wiele postaci z Hollywoodu, m.in. Olivia de Havilland, Debbie Reynolds i aktor głosowy Mel Blanc. W uznaniu jego wkładu dla przemysłu filmowego przyznano mu gwiazdę na Hollywoodzkiej Alei Sław, położoną przy 6541 Hollywood Boulevard. Uhonorowano go też gwiazdą na Kanadyjskiej Alei Sław, która wyróżnia wybitnych Kanadyjczyków ze wszystkich dziedzin."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile Par butów namalował Vincent van Gogh?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Para butów", "text": "Para butów – pięć obrazów olejnych namalowanych przez Vincenta van Gogha w 1886 i 1887 podczas jego pobytu w Paryżu oraz w 1888 podczas pobytu w Arles.  Para butów (hol. Een paar schoenen, ang: A Pair of Shoes), nr kat.: F 331, JH 1235, namalowany w I połowie 1886 w Paryżu, obecnie w zbiorach Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie; Para butów (hol. Een paar schoenen, ang: A Pair of Shoes), nr kat.: F 255, JH 1124, namalowany w II połowie 1886 w Paryżu, obecnie w zbiorach Muzeum Vincenta van Gogha w Amsterdamie;  Para butów (hol. Een paar schoenen, ang: A Pair of Shoes), nr kat.: F 333, JH 1236, namalowany na początku 1887 w Paryżu, obecnie w zbiorach Baltimore Museum of Art w Baltimore;  Para butów (hol. Een paar schoenen, een schoen ondersteboven, ang: A Pair of Shoes), nr kat.: F 332a, JH 1233, namalowany wiosną 1887 w Paryżu, obecnie w zbiorach prywatnych Sammlung Emil Schumacher; Para butów (hol. Een paar oude schoenen, ang: A Pair of Shoes), nr kat.: F 461, JH 1569, namalowany w sierpniu 1888 w Arles, obecnie w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku."}, {"title": "Para butów", "text": "Serię uzupełnia obraz Trzy pary butów (hol. Drie paar schoenen, een schoen ondersteboven, ang: Three Pairs of Shoes), nr kat.: F 332, JH 1234, namalowany w grudniu 1886 w Paryżu, obecnie w zbiorach Fogg Museum."}, {"title": "Para butów", "text": " Para butów (nr kat. F 255) "}, {"title": "Para butów", "text": "Obraz przedstawiający parę zdartych butów budzi rozmaite spekulacje. Buty te były postrzegane jako symbol trudnych momentów w życiu van Gogha. Pewien młody student odnotował, iż Vincent kupił robocze obuwie na pchlim targu w Paryżu, ponieważ zamierzał wykorzystać je jako temat martwej natury. Jako że były w zbyt dobrym stanie, postanowił nosić je podczas niepogody. Dopiero potem nadawały się do namalowania. Van Gogh namalował kilka martwych natur ze starymi butami. Były one dla niego być może symbolem ciężkiego, ale barwnego życia robotnika. Van Gogh był zawsze zadziwiająco wytrzymałym wędrowcem, a seria z butami pozostaje świadectwem jego zamiłowania do pieszych wędrówek. Obrazy są z pewnością sugestywne, ale niektóre interpretacje ich przesłania są raczej zbyt daleko idące."}, {"title": "Para butów", "text": "Namalowane buty szybko stały się najbardziej znanym obuwiem w historii sztuki współczesnej. Ale zawdzięczają to nie tyle van Goghowi, co ich krytycznej recepcji przez filozofów, jak Martin Heidegger, Meyer Schapiro czy Jacques Derrida. Martin Heidegger oglądał obraz van GoghaChodzi o obraz nr kat. F 255. na wystawie w Amsterdamie w 1930. Wrażenia swe opisał następnie w eseju poświęconym teorii sztuki, Der Ursprung des Kunstwerkes (Pochodzenie dzieła sztuki) z 1935. Wyraził w nim pogląd, iż przedstawione na obrazie buty należą do wieśniaczki, a w ich wyglądzie widać zarówno surowość natury, jak i trud poruszania się i pracy na roli. Buty stają się świadkiem życia chłopskiego: niepewności co do zbiorów, radości z kolejnego przetrzymanego nieurodzaju, drżenia kobiety na myśl o połogu i strachu przed wszechobecna śmiercią. Buty należą w ten sposób jednocześnie i do ziemi i do świata wieśniaczki. "}, {"title": "Para butów", "text": " Para butów (nr kat. F 333) "}, {"title": "Para butów", "text": "Drugi obraz Pary butów ukazuje niemodne obuwie, oddane w cieplejszym, pomarańczowym odcieniu, kontrastujące na błękitnym, nieokreślonym tle. Białe kropki, które przedstawiają ćwieki na widocznej podeszwie, pełnią także czysto estetyczną funkcję, podobnie jak pozornie niekończące się pociągnięcia pędzlem, przy pomocy których artysta namalował sznurowadła. Van Gogh, co jest u niego rzadkością, podpisał obraz i opatrzył go datą. Dał tym samym do zrozumienia, iż obraz został namalowany w 1887, w przeciwieństwie do pierwszego, który prawdopodobnie powstał latem 1886. O ile wcześniejszy obraz odznacza się zamiłowaniem do szczegółu, na późniejszym pierwszoplanowe stało się bardziej indywidualne podejście do tematu, wyrażające się w ornamentalnym użyciu linii i jaskrawych kolorów. Obie martwe natury z butami określają punkt zwrotny roku 1887. Van Gogh zakwestionował swoje wcześniejsze użycie naturalnego koloru i swój czysto opisowy styl. Zarzucił analityczne podejście do swoich motywów, do podjęcia których skłaniała go \"realistyczna\" metodyka. Odkrył ostatecznie autonomiczną wartość malarstwa, które  Paul Cézanne określił jako „harmonię równoległą względem natury”. Zmiana ta była konsekwencją impresjonizmu. Charakterystyczny dla tego kierunku, szkicowy sposób ujmowania tematu, ewoluował w nową metodę, która stała się własnym przeciwieństwem – używając czarujących wzorów linii i kolorów wprowadziła pomiędzy światem a obrazem zasłonę – w dużo większym stopniu, niż uczynił to kiedykolwiek wierny realizm. Pociągnięcia i muśnięcia pędzlem oraz kolorowe punkciki rozjaśniały dwuwymiarową powierzchnię obrazu, który nie przedstawiał już natury, ale sam siebie. W 1887 również van Gogh dostrzegł ten problem. To co impresjonizm osiągnął w sposób oczywisty, wydawało się teraz torować drogę postimpresjonizmowi."}, {"title": "Para butów", "text": " Pozostałe obrazy przedstawiające parę butów "}, {"title": "Para butów", "text": "Plik:Van Gogh - Ein Paar Schuhe3.jpeg|Para butównr kat.: F 331, JH 123533 cm x 41 cmMuzeum Vincenta van Gogha Plik:Van Gogh - Ein Paar Schuhe2.jpeg|Para butów nr kat.: F 332a, JH 123337,5 cm x 45,5 cmKolekcja prywatna Plik:Vincent van Gogh - Shoes.jpg|Para butów nr kat.: nr kat.: F 461, JH 156944,0 cm x 53,0 cmMetropolitan Museum of Art Plik:Van Gogh - Drei Paar Schuhe.jpeg|Trzy pary butów nr kat.: F 332, JH 123449,0 cm x 72,0 cmFogg Museum"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak tygrys stał się bobrem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Babr", "text": "Babr – stara irkucka nazwa tygrysa syberyjskiego, obecnie funkcjonująca w heraldyce Rosji, gdzie jako heraldyczna figura znalazł się w 1790 roku, a jako unikatowy, powstały wskutek literówki, symbol heraldyczny używany jest w herbach Irkucka, guberni irkuckiej, obwodu i rejonu irkuckiego od 1878."}, {"title": "Babr", "text": "Od wieków herbem Irkucka był babr (tygrys syberyjski) z sobolem w zębach. W dokumentach odnotowane jest to 26 listopada 1790 roku w oficjalnie przyznanym przez Katarzynę II herbie. Przedstawiony jest on z następującym opisem :"}, {"title": "Babr", "text": "Do zwyczajnego zatwierdzenia symboli za Aleksandra II w opisie herbu guberni irkuckiej zamiast „tygrys” napisano miejscową nazwę „babr” (ros. бабр). Nie wiadomo, kto, przed podaniem do zatwierdzenia, poprawił ten „błąd” na „bóbr” (ros. бобр)Р. М. Оленин, В. В. Карманов: http://www.priozersk.ru/1/text/0024.shtml История гербовой символики Приозерья. К 270-летию официального утверждения Корелъского и Кексголъмского гербов, созданных Франциско Санти. 1729 г. — 1999 г. . Na różnicę nikt nie zwrócił uwagi ze względu na to, że tego dnia (5 lipca 1878) cesarz w swoim pałacu zatwierdzał 46 herbów Rosyjskiego Imperium (35 guberni i 11 obwodów), czyli więcej niż połowę herbów istniejących w tym czasie guberni (83)."}, {"title": "Babr", "text": "Bóbr w herbie Irkucka nigdy się nie znalazł. Artyści, tworzący herb, babra (tygrysa) „zbobrzyli”, czyli dorysowali mu wielki, podobny do bobrowego, ogon i powiększyli tylne łapy, tworząc w ten sposób mityczne zwierzę, które można nazwać „heraldycznym babrem”."}, {"title": "Babr", "text": "Literowy błąd w opisie herbu został naprawiony dopiero w 1997 roku, czyli po 119 latach. Nie zmieniło to jednak wyglądu herbu, na którym babr bardziej przypomina kunę z czerwonymi oczami niż tygrysa. Jest to unikat w heraldyce."}, {"title": "Babr", "text": "W 2011 wniesiono projekt zmiany opisu kolorów, lecz nie samych kolorów, gdyż według obecnego opisu, gdzie czarny symbolizuje pokorę, skromność i dobroduszność, a czerwony męstwo, siłę i nieustępliwość, wychodzi na to, że skromny babr trzyma w zębach silnego sobola."}, {"title": "Babr", "text": "Plik:Coat_of_Arms_of_Irkutsk_(Irkutsk_oblast)_(1790).png|Tygrys w herbie Irkucka (1790) Plik:Иркутск 1790 из Винклера.jpg|Herb Irkucka z oficjalnym opisem Plik:Иркутская губ МВД Бенке.jpg|Babr na herbie guberni irkuckiej w 1878 Plik:Иркутская губерния изд.Сукачова.JPG|Babr na herbie guberni irkuckiej w 1878 Plik:Coat of Arms of Irkutsk.png|Babr na obecnym herbie Irkucka Plik:Coat of Arms of Irkutsky rayon (Irkutsk oblast).gif|Herb rejonu irkuckiego"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym zbiorze opowiadań ks. Mieczysława Malińskiego znalazło się Opowiadanie wigilijne?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Opowiadania o nadziei − zbiór opowiadań Mieczysława Malińskiego, po raz pierwszy wydany nakładem Wydawnictwa Pallottinum w roku 1983, wznowionego w 1984 przez Wydawnictwo Michalineum z rysunkami Juliana Bohdanowicza."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Kalif za siódmą górą Czwarty król Tytus - syn kowala Krzysztof Jest taki kwiat O szejku i o śmierci Czarny rycerz Nie taki diabeł straszny, jak go malują Ludzkie krzyże Opowiadanie wigilijne Jakub maszeruje do nieba Rozbity dzban Święty Mikołaj Kuternoga Ostatni zakonnik Sen o nadziei"}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Bogaty kalif wydał wystawne przyjęcie. Zgromadziło się wielu gości. Jego pałac dosłownie pękał w szwach. Za ogrodzeniem zaczął zbierać się tłum gapiów. Wszyscy oni byli biedni. Z zachwytem patrzyli na przepych i mnogość podawanych w pałacu kalifa potraw. Nagle ktoś z tłumu dał znak do zaprotestowania i wezwania kalifa do wpuszczenia pospólstwa na ucztę. Ucztującym zaczęło zagrażać prawdziwe niebezpieczeństwo. Protestujący tłum napierał i lada chwila mogło dojść do tragedii. Sytuację uratował wierny sługa kalifa, który zasugerował protestującym u bram pałacu, by poszli szukać prawdziwie bogatego kalifa, który byłby w stanie sprostać ich potrzebom, zaradzić ich ubóstwu. Miał on mieszkać za siedmioma górami. Tłum uwierzył. Ludzie, jeden po drugim, zaczęli podążać w poszukiwaniu domeny owego tajemniczego, nieznanego władcy. Ku zdziwieniu pana, również stary sługa wybrał się w podróż. Bo czy może być coś nieprawdą, skoro tak wielu uwierzyło."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Szlachetny król zobaczył gwiazdę, zwiastującą narodziny Króla Miłości. Postanowił udać się do ziemi żydowskiej i oddać mu pokłon. Przygotował wspaniałą wyprawę, zabierając ogromny rubin dla Jezusa. Po drodze natrafił na rozmaite przeszkody, wobec których zawsze po królewsku stawał na wysokości zadania, okazując się być dobrym człowiekiem, filantropem i niezmordowanym organizatorem. Raz nawet o mały włos nie stracił życia, opiekując się chorymi na cholerę mieszkańcami pewnej krainy. Gdy przybył do Ziemi Judzkiej nie miał już ze sobą rubina, za który wcześniej wykupił swoich towarzyszy podróży. Gwiazda, wskazująca cały czas drogę, świeciła coraz słabiej. Czwarty król spotkał Jezusa, będąc już starcem. Jezus okazał mu współczucie, sam dźwigając krzyż na Golgotę."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Pewien kowal żywo interesował się fechtunkiem, miał wielu przyjaciół wśród gladiatorów, dla których wykuwał zbroje, hełmy i miecze. Walczył nawet na arenie, ale tylko do ślubu z ukochaną dziewczyną. Wtedy bez końca poświęcił się kowalstwu, zarabiając w ten sposób na utrzymanie swojej rodziny. Któregoś dnia urodził mu się syn. Rodzice nadali mu imię Tytus. Chłopiec był dzieckiem chorowitym. Kowala nie było stać na zapłacenie lekarza, dlatego postanowił walczyć na arenie, by zarobić na zapłacenie za opiekę lekarską i lekarstwa. Gdy wygrał jeden z turniejów, nie opuścił już areny. Został gladiatorem."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Tymczasem jego syn zapragnął iść w ślady ojca. Niepoprawne prowadzenie się Tytusa trwało aż do momentu, w którym poważnie zranił jednego z kolegów. Kowal zabrał syna ze sobą i postanowił iść przeprosić rodziców poszkodowanego. Tam Tytus poznał Weronikę chrześcijankę. Chociaż sam nie zdecydował się na przejście na chrześcijaństwo, towarzyszył wybrance aż na arenę, na której miała zginąć za niedopełnienie aktu oddania czci bogini Romie. Dosyć niespodziewany zwrot akcji być może uratował Weronikę i Tytusa z opresji."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Reprobus, niesłychanie silny człowiek, postanowił, że będzie służył najpotężniejszemu na świecie. Pierwszym, któremu oddał się na służbę był król. Został przyjęty do osobistej gwardii królewskiej. Kiedy się okazało, że król boi się szatana, to on stał się panem jego serca i życia. Będąc złym Reprobus napadał na ludzi i trzymał ze złoczyńcami. Któregoś dnia zauważył, że szatan lęka się Chrystusa. Po zasięgnięciu opinii pustelnika Reprobus zamieszkał nad brzegiem rzeki i zaczął pomagać przeprawiającym się na drugi brzeg. Całe lata służył młodym i starym, niektórzy szukali schronienia w jego szałasie. Czuli się przy nim bezpiecznie. Gdy którejś słotnej nocy Reprobus zaczął tracić poczucie sensu swojej posługi, mały chłopiec poprosił go o przeniesienie na drugą stronę rzeki. W samym środku rwącej rzeki malec stał się niespotykanie ciężki. Gdy Reprobus zobaczył, kogo tak naprawdę niesie, okazało się, iż jest nim sam Chrystus. Tak stał się Christoforusem – Niosącym Chrystusa – po polsku Krzysztofem."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Arogancka i gnuśna księżniczka naprzykrzała się wszystkim wokół. Pokazywała fochy. Nie chciała się zdecydować na zamążpójście. Jedyną pasją dla okropnej następczyni książęcego tronu były kwiaty. Uwielbiała ogród. Pewnego dnia zakochał się w niej młody książę. Nie wiedział jednak, jak wpłynąć na jej osobę, by stała się lepsza. Postanowił jednak, że weźmie swój ukochany kwiat i zatrudni się jako pomocnik ogrodnika w zamkowym ogrodzie. Dziewczyna zaraz zauważyła nowego pracownika. Wybrała go nawet za swego rodzaju obiekt do wyżywania się. Książę nie dał za wygraną. Gdy się rozchorował, księżniczka przyszła do jego ogrodniczej budki. Zauważyła kwiat i postanowiła zabrać go ze sobą. Książę wyjaśnił, iż kwiat zakwita tylko w nocy i tylko wtedy, gdy przez cały dzień się było grzecznym i dobrym dla bliźnich. Księżniczka postanowiła to sprawdzić. Terapia poskutkowała, młodzi wkrótce się pobrali."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": " O szejku i o śmierci "}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Szejk był bardzo szanowanym człowiekiem. Dla każdego miał dobre słowo. Wszyscy przychodzili do niego po radę. Niestety, jak to bywa z filantropami, był samotny. Nigdy nie założył rodziny, nie miał przyjaciół. Tak minęło jego życie. Któregoś dnia, gdy wszyscy szukający u niego pomocy już wrócili do swoich domów, do szejka przyszedł anioł śmierci, by mu zakomunikować jego rychły koniec. Nie czekając długo starzec postanowił uciec z własnej posiadłości na szybkim dromaderze. Całą noc jechał i jechał, aż w końcu dotarł wyczerpany do oazy. Niespodziewanie czekał tam na niego anioł śmierci, który zakomunikował, iż był zdziwiony, kiedy Bóg kazał mu odebrać starego szejka w tak wielkiej odległości od jego domu."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Bardzo niegrzeczna i krnąbrna księżniczka mieszkała ze swymi rodzicami w wysoko położonym zamku. Nie chciała zgodzić się na zamążpójście, wymagając by przyjeżdżający prosić o jej rękę, objechali na koniu mury ojcowskiego gniazda. Dobrze wiedziała, że urwiska są niebezpieczne i nikomu się to nie udawało. Przepaść pochłonęła wiele ofiar. Któregoś dnia do zamku zawitał Czarny Rycerz. Nikt nie znał jego pochodzenia. Księżniczka zakochała się. On jednak nie przyjechał szukać żony. Chciał tylko objechać mury, co mu się zresztą udało. Zamiast poprosić o jej rękę, wyjechał w nieznane."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Księżniczka postanowiła go odszukać. Podróżując trafiła do ubogiego dworu, w którym dowiedziała się, iż sama stała się przyczyną śmierci jedynego syna, jego właścicieli. Sumienie zostało skruszone. Zaczęła pomagać im z całych sił, udając przy tym, że jest mężczyzną. Los sprawił, iż do dworu zawitał Czarny Rycerz, jej wybranek. Księżniczka zobaczywszy go, straciła przytomność."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": " Nie taki diabeł straszny, jak go malują "}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Bohaterem opowiadania jest bogacz, który jest arogancki. Z nikim się nie liczy. Chce być coraz potężniejszy i zarabiać coraz więcej, w czym przypomina Ebenezera Scrooge'a z Opowieści wigilijnej Karola Dickensa. Jedyną godziną miłosierdzia, którą praktykuje jest spacer do parku z przygarniętą przez jego ogrodników sierotą. Jest to może bardziej z jego strony działanie reklamowe, ma niby zapewnić mu dobre notowania u starszych mieszczanek. Któregoś dnia Twardowski, bo tak miał na nazwisko, postanawia zaprzedać duszę diabłu. Ten go wyśmiał, bo to już ponoć nie te czasy. Diabeł doradził mu raczej, by żył jak do tej pory, wzbogacając się każdego dnia, a na pewno osiągnie wielki sukces. Gdy już osiągnął nadspodziewany sukces dane mu było zobaczyć swoją przyszłość. Jedyną osobą, która okazała mu życzliwość, była owa sierota, oprowadzana przez niego po miejskim parku. Twardowski zdecydował się na rzucenie wszystkiego i wyruszenie z dzieckiem w świat. Ludzie powiadają, że szatan osadził go na księżycu."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Pewien mężczyzna narzekał na swe życie, na ciężki krzyż, który mu przyszło dźwigać każdego dnia. Wydawało mu się, że inni mają łatwiej w życiu. Przyśniło mu się kiedyś, iż anioł zaprowadził go do miejsca, w którym stały ludzkie krzyże. Pozwolono mu na wybranie odpowiedniego dla siebie. Przymierzał kilka. Jak się okazało ani złoty ozdobny, ani elegancki kamienny nie były dla niego. Dopiero gdy wybrał prosty, ani za ciężki, ani za duży podszedł do anioła i jak się okazało, był to jego własny, na który do tej pory narzekał."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Janek przeżywa Adwent. W przeciwieństwie do innych dzieci wierzy w św. Mikołaja i jego obdarowywanie prezentami. Sam przygotowuje prezenty mikołajkowe dla swoich rodziców, mamie kupił chusteczki do nosa a tacie skarpety. Czekając wieczorem na św. Mikołaja zasnął, kiedy się obudził znalazł pod poduszką podłożony prezent. Również jego siostra i rodzice w środku nocy cieszyli się podarkami. Przedświąteczny czas spędza na przygotowanie ozdób świątecznych i choinkowych. W wigilijny dzień wszyscy się kłócą i trzeba samej kolacji wigilijnej, by w domy znowu nastała zgoda. Wieczorem wszyscy członkowie rodziny kolędowali, a potem była pasterka."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Jakub był pasterzem. Cała okolica miała mu za złe, że nie chodzi w niedzielę do kościoła, zawsze wymawiając się, iż nie ma co na siebie włożyć. Pewnego dnia do miasteczka przyjechał cyrk. Jakub długo pozostał z pracownikami cyrku. W następną niedzielę przyszedł na mszę ubrany w żołnierski mundur. Był najlepiej ubranym uczestnikiem nabożeństwa. Z pompą się maszeruje do nieba, trzeba wiedzieć, jak się dobrze przygotować."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Opowiadanie o cudzie związanym z osobą św. Jana Kantego. Rzecz dzieje się w Krakowie. Święty jest profesorem uniwersyteckim. Rano spieszy się do kościoła św. Anny na poranną mszę święta. We mgle słyszy krzyk i dźwięk rozbijanego glinianego naczynia. Odnajduje ubogą dziewczynę. Z jej rąk wypadł dzbanek z mlekiem, które rozlało się po bruku. Święty chce pomóc, ale danie dziewczynie jakiegoś grosza nie naprawiłoby sytuacji. I tak nie zdążyłaby wrócić się po nowy dzban i mleko. Gdy zakonnik oddala się, okazuję się, iż obok nogi dziewczyny stoi ten sam dzbanek wypełniony po brzegi świeżym mlekiem."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Mikołaj miał bogatych rodziców. Gdy umarli odziedziczył po nich wielki majątek. Żyjąc w oderwaniu od świata, mało kontaktował się ze światem zewnętrznym. Swego rodzaju łącznikiem z tym, co działo się za murami posiadłości był stary sługa. Pewnego dnia Mikołaj zainteresował się opowieścią sługi o biednej dziewczynie, która nie miała posagu i nie mogła wyjść za mąż. W nocy poszedł i podłożył jej zawiniątko z pieniędzmi. Całe miasto potraktowało to jako cud. Mikołaj zaczął przysłuchiwać się opowieściom sługi i w tajemnicy pomagać wszystkim, którzy tego potrzebowali: sierotom i wdowom. Wyprzedawał majątek, tak iż zauważyli to mieszkańcy miasta, podejrzewając, iż oddaje się jakiejś tajemniczej namiętności. On jednak robił swoje, każdej nocy zapuszczając się w ubogie dzielnice miasta. Jednego wieczoru mieszkańcy postanowili pochwycić tajemniczego filantropa. Mikołaj uciekał i wpadł do domu biskupa. Ten nie mógł już ukrywać przed swoimi diecezjanami, kim jest dobry anioł, obdarowujący ich dzieci. Mikołaj był najlepszym kandydatem na następcę biskupa."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Kulawy chłopak zatrudniał się, gdzie popadnie. Poznał niewidomą sprzedawczynię kwiatów, która pięknie śpiewała. Któregoś dnia okradł bogatego mężczyznę, za co został wtrącony na pięć lat do więzienia. Osiągnął jednak swój cel. Ukradzione pieniądze przeznaczył na operację i kurację dziewczyny. Gdy wyszedł z więzienia, postanowił ją odwiedzić, by sprawdzić, czy dobrze użyła otrzymane pieniądze. Stała się sławną śpiewaczką. Gdy chłopak przecisnął się przez tłum, by ją zobaczyć z bliska, dziewczyna udała, że go nie zna, chciała nawet dać mu jałmużnę."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Franciszkanin ten rzeczywiście był ostatnim żyjącym zakonnikiem swojego klasztoru. W konwencie wszystko było wysoce skomputeryzowane. Posiłki, przemieszczanie się, ochrona, opieka medyczna, jednym słowem wszystko regulował specjalny system komputerowy. Zakonnik już dawno sprawdził, że rzeczywiście w konwencie pozostał tylko on sam. Ostatnimi czasy zaczął znacznie podupadać na zdrowi. Komputerowy lekarz zalecił odpoczynek i niewychodzenie z celi. Któregoś dnia w monitorze komputera starzec zauważył intruza. Młody człowiek dostał się do wnętrza budynku. Zakonnik bacznie obserwował, jak przybysz zaczął w bibliotece klasztornej wczytywać się w Kwiatki św. Franciszka z Asyżu. Potem ubrał się w habit i zasnął w dawno nieodwiedzanej części klasztoru. Następnego dnia przyprowadził swoich przyjaciół. Potem następnych. Ostatniemu zakonnikowi nie pozostało nic innego jak zweryfikowanie prawdziwości ich powołania i przyjęcie ich dożywotniej profesji. Guzik, informujący, iż jest ostatnim zakonnikiem i że czas czynić przygotowania do śmierci, przestał dawać o sobie znać."}, {"title": "Opowiadania o nadziei", "text": "Dosyć mroczny obraz składający się z następujących po sobie sekwencji sennych, w których bohater opowiadania zaznajamia się z sytuacją czyśćca. Mroczne korytarze, nieprzychylni ludzie, ciemne miasto, szary tłum, jakiś amok, tajemnicze jezioro, katedra. Obrazy niedokończone, stwarzające poczucie niedopełnienia, braku nadziei. Tęsknota za jeszcze jedną szansą."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak wykorzystywano trolejbusy w Gdyni podczas szturmu wojsk radzieckich w 1945 roku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Trolejbusy w Gdyni – jeden z trzech funkcjonujących systemów komunikacji trolejbusowej w Polsce (obok Lublina i Tychów). Gdyńska sieć swoim zasięgiem obejmuje także Sopot. Jedyną firmą świadczącą usługi transportu trolejbusowego na terenie Gdyni i Sopotu jest Przedsiębiorstwo Komunikacji Trolejbusowej w Gdyni, działające na zlecenie Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Gdyńskie trolejbusy stanowią około 30% udziału w całej komunikacji miejskiej świadczonej przez ZKM w Gdyni. Rocznie pokonują ponad 4 miliony km i przewożą około 350 milionów pasażerówO. Wyszomirski, http://zkmgdynia.pl/zintegrowany%20plan%202004-2013.pdf Zintegrowany plan rozwoju (...), Warszawa 2004.."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Przedsiębiorstwo Komunikacji Trolejbusowej jest jedynym podmiotem świadczącym trolejbusowe usługi przewozowe w Gdyni. Ma charakter spółki z o.o. z wyłącznym kapitałem zakładowym gminy Gdynia. 1 stycznia 1998 zostało wydzielone z Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej. Zatrudnia ok. 340 pracowników. W PKT działają cztery związki zawodowe. Organem reprezentacyjnym PKT jest zarząd, którego prezesem jest Piotr Małolepszy, a zastępcą Tomasz Labuda. Siedziba mieści się przy ul. Zakręt do Oksywia 1 w Gdyni."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Przedsiębiorstwo dzieli się na 4 wydziały: ; Wydział Ruchu Zadaniem Wydziału ruchu jest wykonywanie i kierowanie kursów zleconych przez Zarząd Komunikacji Miejskiej. Wydział ten zatrudnia ponad 230 pracowników (kierowców, dyspozytorów), z czego ok. 90 stanowią kobiety. Swoje zadania realizuje poprzez: kierowanie pojazdów do poszczególnych zadań przewozowych, organizowanie pracy kierowców – każdy trolejbus jest obsługiwany przez dwóch lub trzech kierowców, pracujących w trybie zmianowym, kontrola jakości świadczonych usług, dokonywanie drobnych napraw taboru."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "; Wydział obsługi taboru Wydział obsługi taboru realizuje trzy podstawowe zadania: obsługa codzienna pojazdów – stanowi ją codzienna podstawowa kontrola stanu technicznego każdego z trolejbusów – przede wszystkim układów kierowniczego i hamulcowego oraz instalacji elektrycznej, obsługa techniczna pojazdów – czyli okresowa kontrola stanu technicznego pojazdów w znacznie szerszym zakresie, remonty taboru. Ponadto wydział ten zajmuje się usuwaniem wszelkich awarii wynikających z codziennej eksploatacji trolejbusów, naprawami pojazdów pogotowia sieci i ewidencjonowaniem taboru. Zatrudnia ok. 50 osób, głównie mechaników, elektromonterów i blacharzy."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "; Wydział sieci i podstacji Wywodzący się z Wydziału Komunikacji Trolejbusowej dawnego WPK i PKM, Wydział sieci i podstacji zajmuje się obsługą sieci trakcyjnej. Składają się na to poszczególne elementy: dyżur pogotowia sieciowego – prowadzony przez 24 godziny na dobę przez 4 brygady, w razie potrzeby zajmuje się usuwaniem bieżących awarii sieci, konserwacja sieci – w tym także modernizacja elementów sieciowych, prowadzona głównie w porze nocnej, obsługa stacji prostownikowych – konserwacja, naprawy, a także monitorowanie poboru mocy gdyńskich podstacji, obsługa kabli zasilających trakcję, prowadzenie warsztatu napraw elementów sieci. Zatrudnia średnio 25 osób: pracowników pogotowia sieci, podstacji i warsztatu."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "PKT nie ogranicza się do pełnienia wyłącznie usług, ale dba także o rozwój techniczny. Gdyńscy mechanicy skonstruowali pierwszy niskopodłogowy trolejbus, natomiast jeden z pracowników zaprojektował trójkierunkową zwrotnicę trolejbusową."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Myśl utworzenia komunikacji trolejbusowej narodziła się w głowach władz miasta Gdyni już przed II wojną światową. Mimo bardzo poważnych planów, zamiast „trolleybusów” (jak je ówcześnie nazywano), w 1929 roku zdecydowano uruchomić komunikację autobusową. Choć autobusy były znacznie droższe w eksploatacji, nieopłacalna była budowa sieci w szybko rozwijającym się mieście."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Zmuszeni brakami paliwa, komunikację trolejbusową wprowadzili okupujący Gdynię Niemcy. 18 września 1943 roku na ulice miasta wyjechał pierwszy trolejbus, wykonując kurs spod Urzędu Miasta do dworca kolejowego Gdynia Chylonia. Linie trolejbusowe obsługiwało początkowo dziesięć trolejbusów typu Henschel, z wyposażeniem elektrycznym AEG. Nadwozia wszystkich pojazdów wykonała Gdańska Fabryka Wagonów. Wymieniona seria posiadała numerację 201-210 i była przystosowana do ciągnięcia przyczep osobowych, które również wyprodukowano w Gdańskiej Fabryce Wagonów. Wprowadzano stopniowo również tabor przejęty z krajów okupowanych. Były to trolejbusy JATB 2 z Kijowa, Alfa Romeo, FIAT Breda i Tallero z Mediolanu i Rzymu. Podczas szturmu wojsk radzieckich na Gdynię w 1945 r. trolejbusy były wykorzystywane jako elementy barykad."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Po wojnie zespół ludzi, którzy podjęli trudne zadanie odbudowy komunikacji trolejbusowej, składał się tylko w małej części z fachowców, którzy uprzednio pracowali w branży trolejbusowej. Znaczna część spotykała się po raz pierwszy z trolejbusem, mając jako kwalifikacje jedynie dobre chęci i zapał do pracy. Zorganizowano akcję ściągania wraków trolejbusów z miasta i okolicy do zajezdni przy ul. Derdowskiego. Wystosowano apele do instytucji i ludności o zwrot zaginionych w trakcie walk o miasto i bezpośrednio po oswobodzeniu części i zespołów trolejbusowych, wyposażenia elektrycznego i przewodów jezdnych. Zabezpieczono również przed dalszą dewastacją ocalałe stacje prostownikowe Redłowo, Dworzec i Grabówek, zasilające uprzednio sieć trolejbusową. Po sprowadzeniu wraków trolejbusów do zajezdni, rozpoczęto ich odbudowę."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "19 marca 1946 r. otwarto linię trolejbusową na odcinku od zajezdni przy ul. Derdowskiego do Zarządu Miejskiego, gdzie na obecnym parkingu zbudowano pętlę. Na tej linii kursowały trzy pierwsze odbudowane wozy typu Henschel. Następnym etapem rozbudowy sieci było przedłużenie jej do Orłowa jako linii nr 11, przy czym kolejno uruchamiano dalsze wozy typu Henschel oraz trolejbusy Alfa Romeo i Fiat Breda, pokonując szereg trudności technicznych. Oprócz taboru pozostałego po okupancie, ściągnięto z MZK Olsztyn trzy wozy typu Henschel 01 oraz jeden wóz typu Büssing, które po remoncie przekazano do eksploatacji."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "2 października 1946 r. uruchomiono linię trolejbusową w relacji plac Kaszubski – Chylonia. Równocześnie uruchomiono stację prostownikową Grabówek o mocy 720 kW. Pod koniec 1947 r. Wydział Trolejbusowy posiadał 24 pojazdy i 3 przyczepy. Umożliwiało to przedłużenie linii orłowskiej do Sopotu. W 1949 r. w wyniku porozumienia z MPK Wrocław, przysłano do Gdyni 8 trolejbusów typu Tallero, pozostawionych przez Niemców i nie uruchomionych. Dwa wozy z tej samej serii znajdowały się w Gdyni, również przywiezione przez okupanta i uruchomione przez załogę gdyńską w 1948 r. Przejęte z Wrocławia trolejbusy zostały po zakończeniu remontu skierowane w 1950 r. do eksploatacji. Otrzymały one numery taborowe 230-237 i obsługiwały linie do Sopotu i Chyloni. 22 sierpnia 1949 r. uruchomiono nową linię trolejbusową do Małego Kacka, która otrzymała nr 23. Do obsługi tej linii użyto po raz pierwszy nowo otrzymane trolejbusy produkcji francuskiej typu Vetra w ilości 13 szt. Otrzymały one numery 300-312. 29 października 1949 r. uruchomiono nową linię trolejbusową do Oksywia (pętla przy Dowództwie Marynarki Wojennej), która otrzymała nr 24. 5 listopada 1950 r. przedłużono sieć trolejbusową z Chyloni do Cisowej, uruchamiając komunikację w relacji plac Kaszubski – Cisowa, jako linię nr 25. Dotychczasową linię przez ul. Śląską zakończono pętlę trolejbusową na Grabówku, jako linię nr 22."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Pod koniec 1953 r. czynnych było 5 linii trolejbusowych."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Tabor trolejbusowy przedsiębiorstwa, po gwałtownej odbudowie w latach 1946-1950, w okresie lat następnych ulegał stopniowej kasacji. Miały na to wpływ dostawy nowych trolejbusów Vetra, a w dalszych latach – trolejbusów czeskich typu Škoda 8Tr, które zaczęły zasilać tabor WPK od 1957 r. W pierwszej kolejności postawiono do likwidacji pojedyncze wozy różnych typów, do których brak było całkowicie części zamiennych, oraz które w ciągu eksploatacji wykazywały poważne błędy konstrukcyjne. Jako ostatnie uległy złomowaniu trolejbusy Henschel-AEG, które przez długi czas były podstawowym i niezawodnym typem pojazdu gdyńskiej komunikacji miejskiej."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "23 maja 1964 r. wybudowano na linii 24 nowy odcinek – odgałęzienie prowadzące od ul. Bosmańskiej na Obłużu na Stare Oksywie i stamtąd do dotychczasowej pętli przy Dowództwie Marynarki Wojennej. Linia ta otrzymała nr 28. Trolejbusy na tej linii miały dwie odmiany. Pierwsza oznaczona zwykłym numerem 28 jeździła obecną ul. Śmidowicza, ul. Arciszewskich do Starego Oksywia i zjeżdżała ul. Bosmańską. Druga odmiana oznaczona numerem 28 przekreślonym zieloną kreską (tzw. 28 z kreską) jeździła w przeciwną stronę – ul. Bosmańską do Starego Oksywia, zjeżdżała ul. Arciszewskich i dalej obecną ul. Śmidowicza. Zasilanie trakcji było jednotorowe i w związku z tym na Starym Oksywiu znajdowała się mijanka. Pętla linii 24 została przeniesiona w okolice Akademii Marynarki Wojennej przy stacji kolejowej Gdynia Port Oksywie."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Pod koniec lat 60. rozpoczęła się ogólnokrajowa tendencja do likwidacji systemów trolejbusowych na rzecz autobusów. Przyczyną tej polityki była przede wszystkim niska cena ropy naftowej w porównaniu do ceny energii elektrycznej. Zlikwidowano wtedy m.in. połączenia do Oksywia i stoczni. W 1970 r. nadeszła ostatnia partia czeskich trolejbusów Škoda 9Tr w liczbie 12 sztuk."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Pod koniec 1970 r. MGK posiadało 99 trolejbusów. W tym roku przewieziono trolejbusami 35 990 000 osób."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Od 1971 r. nastąpił brak dostaw nowych trolejbusów, spowodowany m.in. nieprzedłużeniem umów z Czechosłowacją, a przede wszystkim obowiązującą tendencją resortu i IGK do likwidacji tego środka transportu. W związku z malejącym na skutek kasacji stanem trolejbusów i brakiem dostaw, przedstawiciele WPKGG zaproponowali na forum Instytutu Gospodarki Komunalnej opracowanie i wykonanie prototypu trolejbusu krajowego, w oparciu o licencyjny autobus Jelcz-Berliet PR110U i wyposażenie elektryczne produkcji ELTA w Łodzi. Jako jednostek napędowych, zaproponowano użycie silników typu Škoda. Niestety, resort nie wykazał zainteresowania, ograniczając się do stwierdzenia, ze istnieje możliwość importu trolejbusów radzieckich."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "1 maja 1974 r. Wydział Autobusowo-Trolejbusowy otrzymał nazwę Oddział Autobusowo-Trolejbusowy W Gdyni."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W 1974 r. w Gdyni istniały jedynie 4 linie trolejbusowe. Dla porównania w roku 1970 funkcjonowało 10 linii."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W latach 1974-1976 nawiązano współpracę między NOT-em, WPKGG oraz Jelczańskimi Zakładami Samochodowymi, czego wynikiem było wykonanie dwóch prototypów trolejbusów, opartych na części podwoziowo-nadwoziowej autobusu Jelcz PR110U. W myśl zawartej umowy, montaż wyposażenia elektrycznego wykonany został przez ekipę WPKGG. Wykorzystano tu silniki trolejbusowe typu Skoda oraz elementy typowego wyposażenia tramwajów 105N. Wprowadzono szereg oryginalnych rozwiązań, korzystając z bogatej praktyki w eksploatacji trolejbusów. W październiku 1975 r. WPK otrzymało pierwsze dwa trolejbusy radzieckie typu ZiU-9, które natychmiast zostały włączone do eksploatacji. 30 października 1976 r. miała miejsce dostawa kolejnych radziecki trolejbusów ZIU-9 w liczbie 20 sztuk. W wyniku inicjatywy własnej i przy współpracy z Politechniką Gdańską, opracowano i wykonano prototyp trolejbusu ze sterowaniem impulsowym – nowość na owe czasy. Użyto tu wycofanego z ruchu autobusu czeskiego Skoda SM 11, wbudowując urządzenia i zespoły elektryczne."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W 1977 r. usprawniono na terenie miasta sieć trolejbusową, przebudowując newralgiczne skrzyżowanie ulic Świętojańskiej i 10 lutego, zmniejszając w ten sposób znacznie awaryjność ruchu. Wykonano również odcinek nowej trasy ulicą Jana z Kolna do pl. Konstytucji, z powrotem ul. Migały. Rozpoczęto także w latach następnych przygotowania do przedłużenia do Stoczni Komuny Paryskiej linii 23, zlikwidowanej na odcinku od pl. Konstytucji do Stoczni. Podjęto również pozytywne decyzje utrzymania i modernizacji sieci trolejbusowej wzdłuż ul. Wielkopolskiej, z przedłużeniem trasy do Wielkiego Kacka (Polifarb). W latach 1975-1979 trolejbusy powróciły znów w pełni na gdyńskie ulice. W 1980 r. rozpoczęto budowę i montaż własnego trolejbusu w oparciu o nadwozie autobusu Berliet. Wyprodukowano pierwsze trzy trolejbusy, które otrzymały numery 10104 do 10106."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Pod koniec 1980 r. Miejski Zakład Komunikacji w Gdyni posiadał 66 trolejbusów."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W 1981 r. kontynuowano dalszą produkcję ww. trolejbusów oddając do eksploatacji dalszych 13 pojazdów o numerach 10107-10119. W kwietniu 1982 r. zakończono produkcję serii 20 trolejbusów uruchamiając ostatnie 4 pojazdy o numerach inwentarzowych 10120-10123."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Pod koniec 1988 r. Miejski Zakład Komunikacji w Gdyni posiadał 94 trolejbusy."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W latach 90., po przejściu na gospodarkę wolnorynkową, ówczesne MZK w Gdyni zaczęło mieć problemy finansowe, czego skutkiem było szybkie zestarzenie się taboru. W 1992 roku rozpoczęto restrukturyzację firmy. Powołano Zarząd Komunikacji Miejskiej, a w 1994 roku w wyniku likwidacji MZK powstało Przedsiębiorstwo Komunikacji Autobusowej i Trolejbusowej. W wyniku wprowadzonej reorganizacji znacznie poprawiła się oferta przewozowa gdyńskich trolejbusów. Uruchomienie w 1995 roku pętli trolejbusowej w Gdyni Cisowej wraz z trakcją na ul. Owsianej, utworzenie nowej linii 27 oraz zmiana tras linii 25 i 30 zmieniły nieco nastawienie ludności do tego środka transportu. W tym samym roku trasy linii 22 i 27 przedłużono z Chyloni do Cisowej. 6 maja 1996 roku oddano do eksploatacji sieć trolejbusową do Pustek Cisowskich uruchamiając tym samym linię 28, która kursuje do dziś. Jednocześnie wydłużono trasy linii 22 i 30 z placu Kaszubskiego do placu Konstytucji, a kursy linii 24 przedłużono do Stoczni jako linię 23, zawieszając tym samym oznaczenie 24. Kolejne podziały zakładów komunalnych zaowocowały powstaniem w 1998 roku Przedsiębiorstwa Komunikacji Trolejbusowej. W momencie powstania firmy trolejbusy nie cieszyły się najlepszą opinią wśród mieszkańców głównie ze względu na spowalnianie ruchu w mieście. Przestarzałe urządzenia techniczne były przyczyną licznych przerw w ruchu i awarii. Spółka rozpoczęła jednak proces wymiany taboru oraz unowocześniania i rozbudowę sieci, co przyczyniło się do likwidacji większości wcześniejszych problemów (przykładem innowacji, które przyczyniły się do poprawy płynności ruchu trolejbusów jest wprowadzenie nowoczesnych pojazdów i zwrotnic sterowanych drogą radiową). W dniu 6 grudnia 1999 roku uruchomiono linię 20 łączącą w szczycie plac Kaszubski z Cisową SKM oraz linię 27 w relacji Karwiny „Euromarket” – Cisowa SKM. W 2001 roku uruchomiono pętlę przy Węźle Franciszki Cegielskiej."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej pojawiła się możliwość pozyskania znacznych środków na rozbudowę i modernizację sieci trolejbusowej oraz na zakup nowoczesnego taboru. Fundusze te, głównie ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, zostały przeznaczone m.in. na budowę nowej zajezdni w Leszczynkach (otwarcie 28 kwietnia 2007 r.), doprowadzenie trakcji na Dąbrowę (linia 24 do pętli Miętowa – została otwarta 19 grudnia 2005 roku) i Kacze Buki przez Dąbrówkę (do pętli Kacze Buki dojeżdżają na wydłużonej trasie linie 23 i 27 oraz nowa linia 31 łącząca z Sopotem – została otwarta 7 sierpnia 2006 roku) oraz zakup 11 niskopodłogowych trolejbusów Solaris Trollino 12AC. Planowane jest także wydłużenie odcinka z Węzła Franciszki Cegielskiej do Fikakowa (linia 29) a w dalszej przyszłości także do Witomina. W związku z remontem ulicy Świętojańskiej i zmianą układu komunikacyjnego Śródmieścia, 14 stycznia 2006 zlikwidowano pierwszą pętlę komunikacji miejskiej w Gdyni, a do niedawna jedną z pętli trolejbusowych na placu Kaszubskim. 28 kwietnia 2007 zastąpiła ją pętla uliczna biegnąca ul. Wójta Radtkego, ul. 3 Maja i ul. Jana z Kolna. Nowa pętla trolejbusowa powstaje też od jesieni 2011 r. na końcu ul. Zakręt do Oksywia, w miejscu dawnej autobusowej, a jej otwarcie planowane jest na wiosnę następnego rokuK. Pisera, Inwestycje na Grabówku. Nowe wiaty, trakcja trolejbusowa i parking. Naszemiasto.pl http://gdynia.naszemiasto.pl/artykul/galeria/1068125,gdynia-inwestycje-na-grabowku-nowe-wiaty-trakcja,id,t.html3fc983f4af8b024a,1,3,3.."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Śródmieście -  Pierwsze linie trolejbusowe obsługiwała zajezdnia zlokalizowana przy ul. Derdowskiego w centrum Gdyni. 2 lata po zakończeniu działań wojennych przestała funkcjonować.Redłowo -  Tabor trolejbusowy w Gdyni obsługiwała zbudowana pod koniec lat 30. zajezdnia w Redłowie, przy alei Zwycięstwa. W latach 1939-1945 okupant przystosował ją do napraw samolotów, a po wojnie zajmowały ją Państwowe Zakłady Samochodowe nr 6. We wrześniu 1947 r. zakłady te przekazały dla MZKGG zajezdnię przy al. Zwycięstwa w Gdyni Redłowie, gdzie przeniósł się cały tabor oraz warsztaty trolejbusowe. W okresie 1956-1966 rozpoczęto i kontynuowano budowę nowej zajezdni trolejbusowej na terenie przyległym do istniejącej zajezdni autobusowo-trolejbusowej. Przewidziana była na 150 pojazdów.Leszczynki -  Dla potrzeb PKT zbudowano i 28 kwietnia 2007 roku oddano do eksploatacji nowoczesną bazę trolejbusową przy ul. Zakręt do Oksywia i Opata Hackiego. Posiada ona zadaszony plac postojowy przeznaczony dla 90 trolejbusów. W halach warsztatowych udało się wygospodarować miejsce na 2 tory służące do obsługi codziennej pojazdów, na końcu których znajdują się dwa nowoczesne stanowiska myjni (posiada m.in. zamknięty obieg wody, funkcje mycia podwozia i dachu). Ponadto bliżej części administracyjnej zlokalizowane są kolejne dwa tory (na 6 pojazdów) służące do większych napraw, remontów czy przebudowy trolejbusów. Większość stanowisk przystosowanych jest do obsługi pojazdów z osprzętem elektrycznym umieszczonym na dachu. W tylnej części obiektu znajduje się również lakiernia wyposażona w system specjalnych filtrów uniemożliwiających wydostawanie się szkodliwych związków do atmosfery. Zajezdnia ta zastąpiła starą bazę w Redłowie, w miejscu której powstał Pomorski Park Naukowo-Technologiczny."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Trzon taboru trolejbusowego w Gdyni stanowią średniopodłogowe pojazdy marki Jelcz 120MT oraz niskopodłogowe MB O405NE oparte na nadwoziu Mercedesa. W ramach polityki modernizacji taboru, PKT dokonuje regularnych zakupów pojazdów marki Solaris: początkowo konstruowanych w Gdyni Trollino 12T, obecnie 12AC z czeskim silnikiem. Oprócz tego, we własnych warsztatach dokonuje przeróbki zakupionych używanych autobusów Mercedes O405N, instalując w nich napęd elektryczny ze skasowanych Jelczy PR110E. Zimą 2012 roku w Gdyni wyjechał pierwszy Mercedes O530 przebudowany na trolejbus. Aktualnie PKT posiada dwa trolejbusy, przerobione z autobusów Mercedes Citaro."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W Gdyni można też czasem zobaczyć zabytkowy trolejbus Saurer 4T IILM z 1957 roku. Budzi on pewne kontrowersje, ponieważ w całej historii komunikacji miejskiej w Gdyni nigdy nie jeździły pojazdy tej marki. Mimo tego, że jego wartość zabytkowa w tym mieście jest ograniczona „gdyński trolejbus retro” stanowi niemałą atrakcję."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Gdyńskie trolejbusy mają czterocyfrowe numery taborowe zaczynające się od cyfry 3. Druga cyfra oznacza rodzaj pojazdu, gdzie 0 oznacza pojazd niskopodłogowy, a 3 średniopodłogowy."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Dawniej pojazdy komunikacji miejskiej w Gdyni posiadały trzycyfrową numerację taborową, którą zmieniono na przełomie lat 60. i 70. na pięciocyfrową. W systemie trzycyfrowym trolejbusy posiadały zakres numeracji od 300 do 399, a w systemie pięciocyfrowym – 10xxx, 14xxx, 17xxx, 10xxx, 12xxx oraz WPK/Škoda SM11 o numerze 52446."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": " Podstacje Północna -  Plany budowy prostownikowni północnej sięgają lat 70. ubiegłego wieku. Miała zastąpić prowizoryczną podstację „Cisowa”. Jednak przedłużająca się budowa pozwoliła na uruchomienie jej dopiero w latach 1992-1993. Podstacja posiada dwa zespoły prostownikowe o mocy 1200 kW. Obecnie zasila ona sieć na terenie Chyloni, Cisowy oraz Pustek Cisowskich.Grabówek -  Podstacja na Grabówku została uruchomiona w 1943 r. Posiadała moc 720 kW. Była połączona z podstacją „Dworzec” kablem prądu stałego, który umożliwiał wzajemne rezerwowanie mocy w przypadku awarii którejkolwiek z nich. Zniszczoną przez wojnę podstację „Grabówek” ponownie uruchomiono pod koniec 1948 roku. Zainstalowano w niej dodatkowy prostownik o prądzie 1000 A. Przebudowa w drugiej połowie lat 50. zwiększyła moc podstacji do 1637 kW. W 1964 roku podstacja uległa kolejnej modernizacji. Było to spowodowane rozbudową sieci na Oksywiu. Po kolejnej już przebudowie posiadała moc 2400 W. W ówczesnych czasach podstacja „Grabówek” była najistotniejszą podstacją w Gdyni ze względu na bardzo duży obszar zasilania, w skład którego wchodziła ulica Czerwonych Kosynierów, Chylońska, oraz cała sieć na Oksywiu i Obłużu. W latach 1983-1985 w związku z budową trakcji do Cisowej Sibeliusa podstacja „Grabówek” zasilała sieć na ulicach Chylońskiej i Czerwonych Kosynierów do ulicy Kartuskiej włącznie. Obecnie podstacja Grabówek zasila sieć trakcyjną na ulicy Morskiej od wysokości Dworca PKP do skrzyżowania z ulicą Chylońską. W sytuacjach awaryjnych można zasilić obszar zasilania podstacji „Grabówek” z podstacji „Północna”.Dworzec -  Uruchomiono ją 18 września 1943 roku. Posiadała moc 720 kW. Przebudowa w 1959 r. zwiększyła moc podstacji do 1637 kW. Obecnie podstacja Dworzec zasila sieć trolejbusową znajdującą się pomiędzy Wzgórzem Św. Maksymiliana, a początkiem ulicy Morskiej i tak jak dawniej jest kluczowym elementem zasilania gdyńskich trolejbusów.Redłowo -  Podstacja powstała w latach 1943-1944 wraz z budową linii do Orłowa. Posiadała moc 720 kW. Zniszczoną przez wojnę podstację „Redłowo” uruchomiono pod koniec 1947 roku. Przebudowa w 1969 r. zwiększyła moc podstacji do 2400 kW. Obecnie „Redłowo” jest jedną z najważniejszych podstacji w Gdyni – zasila sieć znajdującą się pomiędzy Wzgórzem Św. Maksymiliana, a Małym Kackiem.Karwiny -  Uruchomiono ją w 1989 roku wraz z rozbudową trakcji trolejbusowej w kierunku Karwin. Wyposażona jest w 2 zespoły prostownikowe oraz dwustronny układ zasilania.Sopot -  Uruchomiono ją na przełomie 1948/1949. Posiadała moc 648 kW. Przez pierwsze lata stacja Sopot zasilała odcinek sieci pomiędzy środkowym Sopotem, a Orłowem. W 1960 roku obszar zasilania podstacji „Sopot” zwiększył się o południowy odcinek sopockiej linii. Przebudowa w 1960 r. zwiększyła moc podstacji do 1664 kW. Po kolejnej już przebudowie w latach 70. posiadała moc 1200 kW. Obecnie podstacja „Sopot” jest najmniejsza podstacją w Gdyni."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Ze względu na rozciągnięty układ zabudowy miasta i uwarunkowania terenowe, przebieg tras trolejbusowych zaprojektowano wzdłuż głównych ulic. Kotwienie sieci jezdnej na słupach trakcyjnych jest spowodowane przebieganiem tras komunikacji trolejbusowej ciągu szerokich ulic dwujezdniowych. W Gdyni można zauważyć kotwienie sieci na linkach poprzecznych, a także na wysięgnikach ramiennych. Od 1998 roku w ramach podjętej polityki modernizowana jest sieć trakcyjna poprzez remonty kapitalne i średnie stosując najnowocześniejsze zawieszenia produkcji czeskiej firmy Elektroline. Do dnia dzisiejszego większość, bo prawie 80% zjazdówek, krzyżówek i zwrotnic, jest wymieniona na nowe. Zaletą w stosunku do osprzętu poprzedniej generacji jest m.in. możliwość sterowania drogą radiową oraz zwiększona prędkość przejazdu trolejbusu. Dodatkowo zamontowano 32 komplety izolatorów sekcyjnych oraz 2 odłączniki sekcyjne."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Do 2012 r. PKT Gdynia ma zamiar rozbudować sieć komunikacji trolejbusowej na następujących trasachNa podst. http://www.trolejbusy.strefa.pl Kroniki Komunikacji Trolejbusowej.:"}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Na ulicach Gdyni testowano trolejbus Solaris Trollino 12AC oraz Solaris Trollino 18AC z wspomagającym silnikiem Diesla pozwalającym na jazdę bez podłączenia do sieci trakcyjnej. Testy wypadły pomyślnie, jednak Urząd Miasta zdecydował nie kupować w najbliższym czasie trolejbusów z takim właśnie napędem. Do 2012 r. wprowadzanych będzie minimum 6 niskopodłogowych pojazdów rocznie."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "W Gdyni jeździ prototyp, a zarazem pierwszy na świecie egzemplarz pojazdu Solaris Trollino 12, oznaczony numerem ewidencyjnym 3001. W Gdyni jeździ odrestaurowany, szwajcarski trolejbus Saurer 4T IILM. Jego wartość zabytkowa w tym mieście jest ograniczona, ponieważ w historii gdyńskiej komunikacji trolejbusowej nigdy nie jeździły pojazdy tej marki. Jest on jednak ciekawostką techniczną. Trolejbus ma aluminiowe nadwozie, co tłumaczy długowieczność typu. W czasie powstawania konstrukcja była opisywana w czasopismach fachowych. Trolejbusy te zostały zakupione wraz z przyczepami z miasta Sankt Gallen (zachowany zielony kolor) dla Warszawy w schyłkowym okresie eksploatacji linii 51 do Piaseczna (drugi okres trolejbusowy w Warszawie). Po likwidacji linii trzy z nich z nich trafiły do Gdyni. Jeden został wyremontowany przez nieistniejące już przedsiębiorstwo 'Trobus' (przeszedł później na własność PKT). Pozostałe dwa zostały odkupione przez prywatną osobę (wraz przyczepami) i niszczeją obecnie na placu między ulicami Chylońską a Północną. Gdynia jest jedynym miastem, w którym jeżdżą trolejbusy MB O405N2 z niskopodłogowym nadwoziem autobusów Mercedes. W Gdyni jeżdżą tylko trolejbusy standardowe (12-metrowe). Ostatni przegubowy trolejbus Ikarus 280E został wycofany z użytku pod koniec 2002 roku. PKT Gdynia posiada obecnie największą sieć trolejbusową w Polsce. Linia trolejbusowa 27 jest najdłuższą w Polsce (długość w obie strony wynosi ok. 40 km). Linie nr 21 i 31 jeżdżące do Sopotu są obecnie jedynymi podmiejskimi liniami trolejbusowymi w Polsce. Sopocka linia 31 jest dofinansowywana nie tylko z budżetów miast Gdyni i Sopotu, ale także ze źródła prywatnego – Aquaparku w Sopocie. W planach dotyczących przedłużenia trakcji był między innymi śmiały projekt budowy trakcji do Dworca PKP w Rumi. Jesienią 2007 roku Rada Miejska Rumi nie wyraziła zgody na budowę trakcji trolejbusowej. Pierwszy kurs trolejbusowy wykonywany jest na linii 25 i rozpoczyna się o godzinie 4:25. Ostatni również należy do linii 25 i kończy się o 23:21, lecz ostatni trolejbus (na linii 710) zjeżdża do zajezdni o godzinie 0:03."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Obecnie po Gdyni kursuje 12 linii trolejbusowych, w tym 2 do Sopotu. Ponadto istnieją: 1 linia zjazdowa z różnych części miasta do zajezdni oraz 1 dojazdowa do pętli początkowej, zabierająca po drodze pasażerów. Numeracja gdyńskich linii trolejbusowych jest dwucyfrowa, począwszy od liczby 20. Linie zjazdowe, tak samo jak zjazdowe linie autobusowe mają numerację trzycyfrową zaczynającą się od cyfry 7."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Ponadto od 20 stycznia 2010 PKT Gdynia posiada zabytkowy trolejbus marki Škoda 9Tr. Został on niedawno wyremontowany. Trolejbus został odkupiony od Lubelskiego Towarzystwa Ekologicznej Komunikacji, które z kolei sprowadziło pojazd z czeskiej Ostrawy."}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Autobusy w Gdyni Tramwaj wodny ZKM w Gdyni Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni"}, {"title": "Trolejbusy w Gdyni", "text": "Olgierd Wyszomirski, http://zkmgdynia.pl/zintegrowany%20plan%202004-2013.pdf Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego w Gdyni w latach 2004-2013, „Biuletyn Komunikacji Miejskiej” nr 76, Warszawa 2004. Encyklopedia Gdyni, red. Małgorzata Sokołowska, Gdynia 2006, ISBN 83-921571-8-4."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie wyroby wykonuje się techniką sprang?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sprang", "text": "Sprang – antyczna technika tkacka wywodząca się prawdopodobnie ze starożytnego Egiptu. Jest starsza od technik dziewiarskich. Polega ona na formowaniu z jednej nici rozciągliwych oczek. W niektórych krajach europejskich przetrwała do czasów współczesnych w tkactwie ludowym, np. w Czechach i na Słowacji."}, {"title": "Sprang", "text": "Typowe wyroby wykonywane tą techniką czapki pasy siatkowe szaliki i drobne dodatki do odzieży."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego powinieneś się obawiać darczyńców?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Timeo Danaos et dona ferentes", "text": "Timeo Danaos et dona ferentes (pol. Obawiam się Greków, nawet gdy niosą dary) – łacińska fraza, pochodząca z eposu narodowego Rzymian pt. Eneida rzymskiego poety Wergiliusza, werset wypowiedzi Laokoona (II, 49). Autor nawiązał w niej do wydarzenia jakie miało miejsce w Troi podczas wojny trojańskiej pomiędzy greckim plemieniem Achajów a Trojanami."}, {"title": "Timeo Danaos et dona ferentes", "text": "Podczas oblężenia Troi Grecy użyli fortelu, darując Trojanom wielkiego konia wykonanego z drewna, wewnątrz którego ukryli swoich wojowników. Dar ten poprzedziło zapewnienie dane obrońcom miasta o odstąpieniu greckich wojsk od oblężenia. Trojanie, za namową Sinona, wbrew przestrogom Kasandry i Laokoona, wciągnęli konia do miasta, świętując zwycięstwo. Kiedy mieszkańcy zasnęli Achajowie wyszli z ukrycia i otworzyli bramy oblegającym wojskom, które szturmem zdobyły miasto. Tą łacińską sentencją Laokoon ostrzegał mieszkańców Troi przed wiarołomnością Greków. "}, {"title": "Timeo Danaos et dona ferentes", "text": "Fraza obecnie przytaczana jest jako przysłowie, które zwrócić ma uwagę na ukryte intencje osób ofiarowujących pozornie bezinteresowne dary. Została wypowiedziana m.in. przez Seana Connery'ego w filmie Twierdza."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym amerykańska olimpijka Suzy Favor-Hamilton wywołała skandal?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "Suzanne M. \"Suzy\" Favor-Hamilton (ur. 8 sierpnia 1968 w Stevens Point) – amerykańska lekkoatletka, uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w 1992, 1996 i 2000 roku."}, {"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "Studiowała na University of Wisconsin-Madison. Specjalizowała się w biegach średniodystansowych. Jej profesjonalna kariera sportowa trwała od końca lat 80. (w 1989 roku srebrny medal uniwersjady) do 2004 roku. W 1997 zajęła dziewiąte miejsce w biegu na 1500 metrów podczas halowych mistrzostw świata, rok później zdobyła brązowy medal Igrzysk Dobrej Woli w biegu na milę i zajęła czwarte miejsce na 1500 metrów w pucharze świata. W 2002 była piąta w biegu na krótkim dystansie na mistrzostwach świata w przełajach oraz zajęła drugie miejsce w biegu na 1500 metrów podczas Finału Grand Prix IAAF. Siedmiokrotna złota medalistka mistrzostw USA. W swojej karierze dziewięciokrotnie zwyciężała w mistrzostwach NCAA."}, {"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "Trzykrotnie startowała w letnich igrzyskach olimpijskich. W Atlancie (1996) odpadła w pierwszej rundzie biegu na 800 m. W Sydney (2000) dotarła do finału biegu na 1500 m. W biegu finałowym początkowo prowadziła, ale spadła na dalsze miejsce po czym upadła, zajmując ostatecznie dwunaste (ostatnie) miejsce. W późniejszych lata przyznała, że upadła celowo, gdy straciła szansę na zdobycie złotego medalu, który chciała zadedykować zmarłemu bratu."}, {"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "Big Ten Conference nazwała także jej imieniem nagrodę dla lekkoatletki roku."}, {"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "Po zakończeniu kariery pracowała jako agent nieruchomości i doradca motywacyjny oraz łączyła te zajęcia z opieką nad swoimi dziećmi. Występowała także w kampaniach reklamowych (m.in. Nike, Reebok) i pozowała do sesji zamieszczanych m.in. w „Vogue”, „Cosmopolitan”, „Rolling Stone”, „Harper's Bazaar”, „Men's Journal”, „Sports Illustrated” i „Sports Illustrated for Kids”, a także współpracowała z wieloma instytucjami promując ich przedsięwzięcia."}, {"title": "Suzy Favor-Hamilton", "text": "W grudniu 2012 roku portal TheSmokingGuns.com ogłosił pozyskaną od czytelnika informację, że Favor-Hamilton pracowała wówczas także jako luksusowa prostytutka. Ona sama przyznała, że pracowała w tym zawodzie od grudnia poprzedniego roku pod pseudonimem Kelly Lundy. Ujawniona praca byłej biegaczki została w amerykańskich mediach uznana za skandal. Po publikacji tych informacji współpracę z nią zerwał koncern Disney. Favor-Hamilton przeprosiła wszystkich urażonych, jednocześnie jednak swoją decyzję o podjęciu pracy prostytutki uzasadniała depresją. Po urodzeniu dziecka (2005) cierpiała na depresję poporodową."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywa się japoński order, ustanowiony 4 stycznia 1888 roku przez cesarza Mutsuhito?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "– japoński order, ustanowiony 4 stycznia 1888 roku przez cesarza Mutsuhito (Meiji). Przyznawany jest przez cesarza Japonii, głównie za długoletnią służbę, zarówno cywilną, jak i wojskową. Liczy obecnie 6 klas (do 2003 roku – 8), przy czym klasa I jest klasą najwyższą. "}, {"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "W precedencji japońskich orderów zajmuje piąte miejsce – występuje po Najwyższym Orderze Chryzantemy, Orderze Kwiatów Paulowni, Orderze Wschodzącego Słońca i Orderze Drogocennej Korony, a przed Orderem Kultury. "}, {"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "Początkowo order przyznawano wyłącznie mężczyznom, kobietom może być nadawany od 1919 roku. Może być nadawany pośmiertnie. "}, {"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "I Klasa – Wielka Wstęga II Klasa – Złota i Srebrna Gwiazda III Klasa – Złote Promienie ze Wstęgą IV Klasa – Złote Promienie z Rozetą V Klasa – Złote i Srebrne Promienie VI Klasa – Srebrne Promienie VII Klasa – Medal Złoty (klasa zniesiona w 2003 roku) VIII Klasa – Medal Srebrny (klasa zniesiona w 2003 roku)"}, {"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "Plik:Orders of the Sacred Treasure class5.JPG |Złote i Srebrne Promienie(typ I) Plik:Orders of the Sacred Treasure class6-010.JPG |Srebrne Promienie(typ I) Plik:Grand Cordon of the Order of the Sacred Treasure.jpg |Wielka Wstęga(typ II) Plik:The Order of the Sacred Treasure, Gold and Silver Star.jpg |Złota i Srebrna Gwiazda(typ II) Plik:The Order of the Sacred Treasure, Gold Rays with Neck Ribbon.jpg |Złote Promienie ze Wstęgą(typ II) Plik:The Order of the Sacred Treasure, Gold Rays with Rosette.jpg |Złote Promienie z Rozetą(typ II) Plik:The Order of the Sacred Treasure, Gold and Silver Rays.jpg |Złote i Srebrne Promienie(typ II) Plik:The Order of the Sacred Treasure, Silver Rays.jpg |Srebrne Promienie(typ II)"}, {"title": "Order Świętego Skarbu", "text": "Baretki sporządzano z jasnobłękitnej wstążki z dwoma ciemnożółtymi paskami przy krawędziach (typ I). W późniejszej odmianie insygniów orderu (typ II – obowiązujący obecnie) kolor niebieski wstążki jest ciemniejszy.Na wstążkę nakładana jest rozetka o wzorze charakterystycznym dla danej klasy (jest to typowe dla falerystyki japońskiej). Rozetki Klas I ÷ IV są identyczne, ale pierwsze trzy nakłada się na podkładkę: złotą w Klasie I, złoto-srebrną w Klasie II, srebrną w Klasie III. Rozetki Klas IV ÷ VIII nakładane są bezpośrednio na wstążkę baretki. Dopuszczalne jest noszenie baretki \"ogólnej\", tj. bez rozetki określającej klasę Orderu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który rosyjski generał zginął w 1915 roku pod Glinianami?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Władimir Tokarew", "text": "Władimir Mikołajewicz Tokarew, ros. (Влади́мир Николаевич То́карев) (ur. 6 lipca 1867, zm. 27 czerwca 1915) – generał Armii Imperium Rosyjskiego."}, {"title": "Władimir Tokarew", "text": "Urodził się 6 lipca 1867 w guberni wileńskiej, w rodzinie szlacheckiej. Służbę wojskową rozpoczął w 1885. Po ukończeniu Korpusu Kadetów, wstąpił do 1 Pawłowskiej Szkoły Wojskowej, którą ukończył w 1887. W tym samym roku rozpoczął służbę w stopniu podporucznika w 106 Ufimskim Pułku Piechoty. W 1901 ukończył Akademię Sztabu Generalnego. W okresie 07.04.1905 – 24.05.1913 służył w Warszawskim Okręgu Wojskowym. W 4 Dywizji Piechoty pełnił funkcję szefa sztabu (Начальник штаба). 6 czerwca 1913 roku Tokarew objął dowództwo jednego z najlepszych pułków armii Imperium Rosyjskiego – 9 Syberyjskiego Pułku Grenadierów Jego Wysokości Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza Starszego ( 9-й гренадерский Сибирский генерал-фельдмаршала Великого Князя Николая Николаевича полк)."}, {"title": "Władimir Tokarew", "text": "Po wybuchu I wojny światowej pułk został wysłany na ziemie zachodnie Imperium. 15 sierpnia 1914 roku jednostka dotarła do Chełma. Jednostka pod dowództwem Tokarewa brała udział w walkach toczonych na jesieni 1914 roku w okolicach Zamościa, Jarosławia, Przeworska i Puław. W maju i czerwcu 1915 Tokarew uczestniczył w bitwie pod Opatowem. 18 czerwca 1915 roku pułkownik Tokarew został mianowany na stopień generała majora wraz z przydziałem na szefa sztabu VII Syberyjskiego Korpusu Armijnego. W czasie walk w dniu 26 czerwca generał Tokarew poprowadził atak batalionu dowodzonego przez siebie pułku na linie obrony austriackiej w okolicach Glinian koło Ożarowa. W czasie walki został ranny w biodro; z powodu uszkodzenia arterii biodrowej zmarł 27 czerwca w godzinach porannych."}, {"title": "Władimir Tokarew", "text": "28 czerwca generał Ołeksandr Rohoza zwrócił się, w telegramie do sztabu Naczelnego Dowództwa, z wnioskiem o nadanie Władimirowi Mikołajewiczowi Tokarewowi orderu św. Jerzego 3. klasy. Odznaczenie to nadano Tokarewowi 31 grudnia 1915. 29 sierpnia 1915 został odznaczony pośmiertnie orderem św. Stanisława 1 kl. z Mieczami."}, {"title": "Władimir Tokarew", "text": "podporucznik – 1887 porucznik – 1890 kapitan – 1899 podpułkownik – 1903 pułkownik – 1907 generał major (генерал-майор) – 1915"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym mieście odnotowano występowanie jedynego w Polsce gatunku z rodzaju polikarpon?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Polikarpon", "text": "Polikarpon (Polycarpon) – rodzaj roślin z rodziny goździkowatych obejmujący, w zależności od ujęcia systematycznego, od 9 do 15 gatunków. Przedstawiciele spotykani są na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce odnotowano jeden gatunek zawleczony do Wrocławia – polikarpon czterolistny."}, {"title": "Polikarpon", "text": " Morfologia Pokrój -  Rośliny jednoroczne z cienkim korzeniem palowym. Łodyga -  Rozpostarta lub wzniesiona, zwykle silnie rozgałęziona. Liście -  Naprzeciwległe lub w okółkach po 4, ogonkowe. W każdym węźle dwa przylistki, srebrzyste, lancetowate do trójkątnie jajowatych, zwykle całobrzegie, na szczycie zaostrzone, także ościste. Blaszka liściowa z jedną wiązką przewodzącą, łopatkowata, owalna lub eliptyczna, na szczycie stępiona, rzadko krótko zaostrzona. Kwiaty -  Kwiatostan szczytowy lub wyrastający w kącie liści, w postaci gęstej lub luźnej wierzchotki. W kwiatach hypancjum drobne, kubeczkowate. Działki kielicha drobne, do 2,5 mm długości, lancetowate do jajowatych, zielone, na brzegu biało obłonione, na szczycie zaostrzone. Płatki korony w liczbie 5, białe. Pręciki 3 do 5, między ich nitkami znajdują się miodniki. Słupek pojedynczy, z nitkowatą szyjką, niewyraźnie rozdzielającą się na trzy łatki i zakończony 3 znamionami. Owoce -  Torebki owalne lub kuliste, otwierające się trzema klapami. Zawierają od 8 do 15 białawych nasion. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która tancerka baletowa odrzuciła propozycję zagrania tytułowej roli w filmie Czarny łabędź?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Diana Wiszniowa (ur. 13 lipca 1976 w Leningradzie) – rosyjska baletnica, primabalerina w Teatrze Marińskim w Rosji i American Ballet Theatre w Stanach Zjednoczonych."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Naukę tańca rozpoczęła w wieku sześciu lat w studiu choreograficznym w Pałacu Pionierów."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Następnie została przyjęta do Akademii Baletu im. Agrypiny Waganowej. Jej pierwszym nauczycielem była L. W. Bielskaja, a podczas ostatnich lat nauki L. W. Kowaljowa. Szkołę ukończyła z najlepszym wynikiem w historii uczelni. Po zdobyciu dyplomu w roku 1995, dołączyła do zespołu w Teatrze Marińskim. Rok później została tam primabaleriną. Od 2003 związana również z nowojorskim American Ballet Theatre."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Otrzymała wiele nagród, tytułów i odznaczeń, m.in.: 1994 – Grand Prix i Złoty Medal na międzynarodowym konkursie baletowym w Lozannie 2002 – Dancer of the Year („Najlepsza Tancerka Europy”) ( – nagroda przyznana przez magazyn „Dance Europe”."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "W 2007 otrzymała z rąk prezydenta Federacji Rosyjskiej tytuł Narodowej Artystki Rosji. Rok później Wiszniowa dołączyła do Honorowego Zarządu organizacji Russian Children's Welfare Society (RCWS)."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Występowała na deskach następujących teatrów: La Scali, Grand Opera, Royal Opera House, Metropolitan Opera, American Ballet Theatre, Paris Opera Ballet, Covent Garden i Teatru Bolszoj."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Repertuar Wiszniowej obejmuje m.in. role klasyczne w takich inscenizacjach jak: Don Kichot (jako Kitri), Romeo i Julia (Julia), La Bayadère (Nikiya), Śpiąca królewna (Aurora), Jezioro łabędzie (Odetta-Odylia) i Giselle (Giselle). Występowała także w dziełach współczesnych choreografów."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Niektóre wydarzenia z życia i kariery baletowej Diany Wiszniowej zostały przedstawione w filmie Czarny łabędź, jako sceny z życia głównej bohaterki – baleriny Niny Sayers. Wymieniana jest np. scena, w której Nina wychodzi na scenę ociekając krwią i tańczy mimo poważnego zranienia się za kulisami ostrym przedmiotem. Analogiczna sytuacja miała miejsce w Metropolitan Opera, w czasie spektaklu Romeo i Julia, w którym główną rolę odgrywała Wiszniowa."}, {"title": "Diana Wiszniowa", "text": "Diana Wiszniowa dostała propozycję zagrania roli Niny Sayers w filmie, jednak zrezygnowała ze względu na inne zobowiązania."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile osób zmieści się w największej szanghajskiej świątyni katolickiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Katedra św. Ignacego w Szanghaju", "text": "Katedra św. Ignacego (聖依納爵主教座堂), zwana również Katedrą Xujiahui (徐家汇天主教堂) – katedra katolicka znajdująca się przy ulicy Puxi w dzielnicy Xujiahui w Szanghaju, pw. św. Ignacego z Loyoli. Jest największą katolicką świątynią w mieście, mogącą pomieścić 2500 osób."}, {"title": "Katedra św. Ignacego w Szanghaju", "text": "Została wzniesiona w latach 1906-1910, na miejscu wcześniejszej świątyni zbudowanej przez jezuickich misjonarzy w 1608 roku na terenie podarowanym im przez nawróconego urzędnika Xu Guangqi (1562-1633). "}, {"title": "Katedra św. Ignacego w Szanghaju", "text": "Katedra doznała poważnych zniszczeń podczas rewolucji kulturalnej. Zburzono wówczas m.in. iglice wież i zerwano dach, a we wnętrzu kościoła urządzono magazyn. Zniszczono również istniejące dawniej przy świątyni bibliotekę, sierociniec, szkołę, drukarnię oraz wieżę ciśnień, z których odbudowano jedynie część szkoły i biblioteki."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czyją cześć londyńska Regent Street otrzymała swoją nazwę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Regent Street", "text": "Regent Street – jedna z głównych ulic handlowych w londyńskiej dzielnicy West End, popularna zarówno wśród turystów, jak i mieszkańców miasta. Została nazwana na cześć Księcia Regenta (późniejszego króla Jerzego IV Hanowerskiego) i kojarzona jest z architektem Johnem Nashem, którego układ ulic przetrwał do obecnych czasów, mimo że wszystkie oryginalne budynki (za wyjątkiem kościoła All Souls Church) zostały zastąpione."}, {"title": "Regent Street", "text": "Ulica została ukończona w 1825 roku i była jednym z wczesnych przykładów planowania przestrzennego w Anglii, przełamując XVII i XVIII wieczny wzorzec. Ulica rozpoczyna się od południa przy rezydencji Księcia Regenta (Carlton House) w St James's, przecina Piccadilly Circus oraz Oxford Circus i kończy się przy kościele All Souls Church. Stamtąd Langham Place i Portland Place prowadzą do Regent's Park."}, {"title": "Regent Street", "text": "Wszystkie budynki znajdujące się przy Regent Street są chronione jako obiekty zabytkowe, razem tworzą one Regent Street Conservation Area."}, {"title": "Regent Street", "text": "Regent Street to jedna z pierwszych ulic wybudowana według planowego projektu. Jego początki sięgają roku 1666, kiedy po Wielkim Pożarze Londynu angielski architekt Sir Christopher Wren narysował plan odbudowy miasta, który uwzględnił obszar dzisiejszej Regent's Street. Inicjatywa została porzucona i dopiero w 1811 roku John Nash sporządził obszerne plany, wyróżniających się architektonicznie ulic i przestrzeni publicznych: Carlton House Terrace przy The Mall, Piccadilly Circus, Regent Street i Regent's Park."}, {"title": "Regent Street", "text": "Projekty zostały sporządzone z upoważnienia Pierwszego Komisarza ds. Lasów, który od 1793 roku był otwarty na projekty Regent's Park i doszedł do wniosku, iż park musi mieć odpowiednią drogę łączącą go z modną okolicą Charing Cross. Plany Nasha zostały przedstawione parlamentowi do zatwierdzenia."}, {"title": "Regent Street", "text": "Z założenia Regent Street była ulicą handlową, a tempo jej rozbudowy było bezprecedensowe w Londynie. Zbudowana została po linii istniejących ulic, jednak mimo to konieczna była rozbiórka budynków, które wcześniej rząd musiał wykupić od właścicieli. Skarb państwa poparł takie rozwiązanie, ponieważ w wyniku długich wojen napoleońskich, w kraju potrzebne były miejsca pracy. Nie mniej jednak, wydatki rządowe nie były zbyt wysokie, jako że budowę sponsorowali głównie prywatni inwestorzy, na równi z samym Johnem Nashem."}, {"title": "Regent Street", "text": "Projekt Regent Street został przyjęty ustawą parlamentu w 1813 roku, budowa trwała w latach 1814–1825. Poszczególne budynki zaprojektowali m.in. Charles Robert Cockerell, John Soane i John Nash. Początkowo ulica nosiła nazwę New Street i stanowiła linię podziału pomiędzy niecieszącym się szacunkiem Soho, a modną okolicą Mayfair."}, {"title": "Regent Street", "text": "Z końcem XIX wieku moda w robieniu zakupów uległa zmianie, oryginalne budynki były małe i stanowiły ograniczenie w handlu. W okresie panowania Edwarda VII główną komercyjną aspiracją stały się domu handlowe. W tamtym okresie powstały Dickins & Jones, Garrard & Co., Swan & Edgar, Hamleys i Liberty & Co. (dwa ostatnie istnieją do dziś)."}, {"title": "Regent Street", "text": "Budynki przy Regent Street nie były najwyższej jakości, wiele z nich zostało znacznie rozbudowanych, przez co konstrukcyjnie nie były stabilne.  Po wygaśnięciu 99-letniego leasingu, w latach 1895–1927 Regent Street została zmodernizowana pod kontrolą ówczesnego Pierwszego Komisarza ds. Lasów (obecnie Crown Estate). Dzisiejszy wygląd Regent Street stanowi wynik przebudowy, nie przetrwał żaden z oryginalnych budynków na południe od Oxford Circus. "}, {"title": "Regent Street", "text": "Regent Street jest przykładem podejścia do projektowania urbanistycznego na wzór francuskiej szkoły Beaux-Arts: okazałe, odrębne budynki stanowiące harmonię. Surowe reguły zostały wprowadzone w procesie odbudowy ulicy. Wszystkie budynki miały stanowić ciągłą elewację, z gzymsem na wysokości 20 metrów ponad poziomem chodnika (nie licząc lukarn, wieżyczek i dachów mansardowych). "}, {"title": "Regent Street", "text": "Rozbudowa rozpoczęła się na południe od Oxford Circus, pierwszym modernizowanym budynkiem był Regent House. Stylistycznie ton przebudowy został narzucony przez kwadrant (budynki tworzące łuk) Reginalda Blomfielda. Kwadrant był przedmiotem poważnej debaty."}, {"title": "Regent Street", "text": "Jedność Picadilly Circus została zakłócona przez konstrukcję Shaftesbury Avenue, a pierwsze propozycje rozwiązania nie były zadowalające. Z tego powodu Norman Shaw, wybitny architekt, został poproszony o rozwiązanie projektowe. Przygotował on plany Picadilly Circus i Kwadrantu, które zostały zatwierdzone, mimo nieustających sporów w tej sprawie. Projekt Shawa został ukończony w 1908 roku i Reginald Blomfield dokonał przebudowy z uwzględnieniem planów Shawa. Roboty budowlane trwały w latach 1923–1928."}, {"title": "Regent Street", "text": "Przebudowa Regent Street została opóźniona przez I wojnę światową i uroczystości zwieńczające zakończenie prac odbyły się dopiero w 1927 roku. W obchodach wzięli udział: królowa Maria Teck i król Jerzy V."}, {"title": "Regent Street", "text": "Cała Regent Street, za wyjątkiem dwóch budynków na północnym krańcu (w pobliżu Langham Place), jest własnością Crown Estate. Na przełomie tysiąclecia rozpoczęła szeroko zakrojony program modernizacji Regent Street i niektórych jej bocznych uliczek."}, {"title": "Regent Street", "text": "Na początku XX. wieku małe biura z poprzedniego wieku, zastąpiono nowoczesnymi biurowcami o otwartych planach konstrukcyjnych. Małe sklepy zastąpiono też większymi. Modernizacji tych dokonywano wewnątrz zabudowań, bez zmiany fasady."}, {"title": "Regent Street", "text": "Najważniejszym elementem przebudowy była rekonstrukcja kwadrantu na południowym krańcu ulicy, w pobliży Picadilly Circus. Oprócz sklepów, biur i pięciogwiazdkowych hoteli, powstały również budynki mieszkalne."}, {"title": "Regent Street", "text": "W 2006 roku Crown Estate przeniosła swoją siedzibę do Carlton House Terrace."}, {"title": "Regent Street", "text": "; All Souls Church All Souls Church znajduje się przy Langham Place, w górnej części Regent Street, tuż obok Broadcasting House. Budowa kościoła została ukończona w 1823 roku, posiada on charakterystyczny okrągły portyk i kamienną iglicę. Jest jedynym zachowanym budynkiem przy Regent Street, zaprojektowanym przez Johna Nasha."}, {"title": "Regent Street", "text": "; Sklep Apple Apple Store został otwarty przy Regent Street 20 listopada 2004 roku i był pierwszym w Europie, pozostałe znajdowały się w Stanach Zjednoczonych i w Japonii. Do momentu otwarcia sklepu Apple przy Covent Garden, był też największym na świecie."}, {"title": "Regent Street", "text": "; Austin Reed/Superdry Sztandarowy pięciokondygnacyjny sklep Austin Reed mieścił się przy Regent Street 103–113 przez ponad 85 lat. W środku znajdowało się atrium i przeszklone windy. Na parterze znajdował się sklep oferujący modę żeńską, jak również Art Deco Barber Shop oferujący kosmetyki do włosów, twarzy i ciała. W maju 2011 roku brytyjska firma odzieżowa Superdry zajęła budynek, a dzierżawa wyniosła 12 milionów funtów. Tym samym Austin Reed zajął budynek Aquascutum, znajdujący się po drugiej stronie ulicy."}, {"title": "Regent Street", "text": "Pod koniec 2011 roku Austin Reed wprowadził się do budynku przy Regent Street 100, natomiast oficjalne otwarcie Superdry przy Regent Street 103–113 odbyło się 17 grudnia 2011."}, {"title": "Regent Street", "text": "; Broadcasting House W górnej części Regent Street znajduje się siedziba BBC i kilku stacji radiowych, w Broadcasting House. Budynek pochodzący z lat 30. XX wieku, został zbudowany w stylu art déco. "}, {"title": "Regent Street", "text": "; Hamleys  Sklep z zabawkami Hamleys znajduje się 100 metrów na południe od Oxford Circus. Pierwotnie znajdował się w dzielnicy Holborn i nosił nazwę Noah's Ark. W obecnym miejscu usytuowany jest od 1906 roku. Jest to największy na świecie sklep z zabawkami."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym parku miejskim można spotkać daniele, pasące się wokół krzyża papieskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Phoenix Park", "text": "Phoenix Park (irl. Páirc an Fhionnuisce) – park miejski w Dublinie w Irlandii. "}, {"title": "Phoenix Park", "text": "Park powstał w 1662 roku i jest położony 2–4 km na zachód od centrum miasta i na północ od rzeki Liffey. Park jest otoczony murem o długości 11 km i obejmuje powierzchnię 707 hektarów, co czyni go jednym z największych ogrodzonych parków miejskich w Europie. W parku znajdują się zielone obszary użytkowe i aleje, a od XVII wieku mają tu swój dom stada dzikich danieli. "}, {"title": "Phoenix Park", "text": "Na terenie parku znajdują się między innymi: Áras an Uachtaráin – rezydencja prezydenta Irlandii Zoo w Dublinie Krzyż papieski – postawiony na wizytę Jana Pawła II podczas jego 3 podróży apostolskiej w 1979 roku Monument Wellingtona – obelisk upamiętniający Arthura Wellesley'a Chief Secretary's Lodge – ambasada Stanów Zjednoczonych Zamek Ashtown wraz z centrum informacyjnym parku Grobowiec na wzgórzu Knockmary datowany na 5500 p.n.e. Magazine Fort – miejsce, w którym Sir Edward Fisher wybudował w 1611 roku Phoenix Lodge; zburzony w 1734 roku przez Lionela Sackville, w pozostałym miejscu tworząc prochownię; w 1801 roku zostało dobudowane skrzydło dla wojsk Victorian People's Flower Gardens – ogrody obejmujące powierzchnię 9 ha"}, {"title": "Phoenix Park", "text": "Park został wykorzystany w powieściach Jamesa Joyce'a: Finneganów tren i Ulisses. "}, {"title": "Phoenix Park", "text": "Na terenie parku odbywają się co roku wyścigi motorowe ( Phoenix Park Racecourse), znajduje się tutaj również klub krykietowy (Phoenix Cricket Club) a od 2003 roku odbywa się tutaj corocznie \"wielki bieg Irlandii\" (Great Ireland Run)."}, {"title": "Phoenix Park", "text": "Park jest również miejscem, gdzie odbywają się koncerty muzyczne. Miały tu miejsce koncerty między innymi takich wykonawców jak: Bono, Robbie Williams, Pixies i wielu innych. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie szczątki znaleziono w Barberton Greenstone Belt?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt na wschodzie RPA obejmuje pewne skamieniałości szeroko akceptowane jako dowody na istnienie życia w archaiku. Prokariotyczne skamieliny wielkości pojedynczych komórek znalezione w skałach Barberton datuje się na 3,5 miliarda lat. Barberton Greenstone Belt jest uważana za świetny obiekt badań nad archaiczną Ziemią z powodu odsłoniętych skał osadowych i metaosadowych."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Badania najwcześniejszych form życia na Ziemi dostarczyć mogą wartościowych informacji pomocnych w zrozumieniu, jak życie mogło wyewoluować na innych planetach. Długo postulowano możliwość istnienia życia na Marsie z powodu podobieństwa warunków środowiskowych i tektonicznych do Ziemi w czasach archaiku. Poznanie środowiska, w którym ewoluowało wczesne ziemskie życie, i zachowujących je skał pomaga naukowcom lepiej zrozumieć, gdzie szukać życia na Marsie. "}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Skamieniałe pozostałości życia sprzed 3,5 miliarda lat znaleziono również w kratonie Pilbara, leżącym na zachodzie Australii. Razem ze skamielinami z Barberton wskazuje to, że komórkowe życie musiało już wtedy istnieć na Ziemi. Inna praca ukazuje życie jeszcze dawniejsze, sprzed 3,8 miliarda lat, z terenów leżących obecnie na zachodzie Grenlandii, co jest wciąż polemiczne. Istotną kwestię stanowi to, że życie komórkowe istniało już 3,5 miliarda lat temu, a więc musiało wyewoluować przed tym czasem. Ziemia liczy sobie 4,5 miliarda lat, istnieje więc okno czasowe trwające około miliarda lat, w którym organizmy o budowie komórkowej wyewoluowały na pozbawionej życia planecie (np. w „prebiotycznej zupie”, zob. pochodzenie życia)."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Zachowane w Barberton szczątki żywych organizmów zmieniały się przez 3,5 miliarda lat, dlatego obecnie ich rozpoznanie nie było łatwe. O ile może zachować się pozostałość ściany komórkowej, pierwotny skład zmienia się z upływem czasu, przechodząc mineralizację. Istnieje 6 kryteriów wyznaczających wiarygodność mikroskamieniałości jako danej mikrostruktury – prawdziwe mikroskamieniałości powinny: występować względnie obficie, składać się z węgla lub, jeśli uległy mineralizacji, stanowić efekt biologicznego wytrącania się (jak niektóre bakterie tworzące piryt na skutek procesów metabolicznych),  wykazywać biologiczną morfologię,  występować w wiarygodnym geologicznie kontekście (np. nie będą ich zawierać skały magmowe, gdyż życie nie występuje w płynnej magmie),  leżeć w wiarygodnym kontekście ewolucyjnym (np. nieprawdopodobne byłoby znalezienie pozostałości złożonych organizmów 3,5 miliarda lat temu, gdyż organizmy te musiały wyewoluować z prostszych form), różnić się od pokładów węgla o niebiologicznym pochodzeniu."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Komórki przetrwały w zapisie kopalnym, gdyż ich ściany komórkowe tworzyły białka, które uległy przemianie w organiczny materiał kerogen, gdy komórki rozpadały się po śmierci. Substancja ta nie rozpuszcza się w kwasach nieorganicznych, zasadach ani rozpuszczalnikach organicznych. Z biegiem czasu nastąpiła mineralizacja kerogenu do grafitu lub przypominającego grafit węgla lub też zdegradował on do węglowodorów gazowych lub płynnych."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Wyróżnia się  3 główne typy morfologii komórek. Nie ma przybliżonych zakresów rozmiarów. Mikroskamieniałość sferoidalna może mierzyć tylko 8 μm, mikroskamieniałość o kształcie nitkowatym może mieć długość aż 50 μm."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Użyteczną metodą badań materii organicznej i nieorganicznej zawierającej węgiel są badania izotopowe. Wyznacza się tutaj wartość δ13C. W analizie izotopowej węgla nieorganicznego za typową przyjmuje się wartość ponad -10‰, która przypada zazwyczaj pomiędzy -5 oraz 5‰. W próbkach zawierających węgiel organiczny mieści się w zakresie od -20‰ dla bakterii fotoautotroficznych do -60‰ dla zbiorowisk mikroorganizmów zużywających metan. Duży zakres wartości odpowiadających węglowi organicznemu wiąże się z metabolizmem komórkowym. W komórkach organizmów fototroficznych, przeprowadzających fotosyntezę, osiągana jest inna wartość niż w organizmach bazujących na energii chemicznej (zob. strategia metaboliczna)."}, {"title": "Znalezisko z Barberton Greenstone Belt", "text": "Najstarsze skamieliny z Greenstone należą do Onverwacht Group, do formacji Kromberg i Hooggenoeg. Obie formacje składają się głównie ze skał magmowych. Obecne tam skały osadowe uległy przemianie w metamorficzne. Pomimo tego można tam znaleźć mikroskamieniałości w rogowcu, typie ewaporatu tworzącym się wśród osadów. Dowody zawarte w skałach, w tym wspomnianych rogowcach i stromatolitach, wskazują, że wczesne życie przyjmowało formy mat mikrobów i stromatolitów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym getcie rozgrywa się akcja komiksu Maus. Opowieść ocalałego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "Getto w Sosnowcu (niem. Ghetto Sosnowitz; jidysz סאָסנאָוויץער געטאָ ,געטאָ אין סאָסנאָוויץ; Geto in Sosnowic, Sosnowicer geto) – zorganizowane w Sosnowcu przez niemieckich nazistów getto żydowskie, stworzone w 1940 i zlikwidowane w 1944 r."}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "W 1939 r. Żydzi, w liczbie 30 000 osób, stanowili ok. 20% mieszkańców miasta. Po wybuchu II wojny światowej i zajęciu Sosnowca przez Niemców rozpoczęły się prześladowania ludności żydowskiej; naziści spalili Wielką Synagogę w Sosnowcu już 9 września. Zaczęły się też pierwsze przesiedlenia w mieście, zamierzające do koncentracji Żydów w jednym obszarze. Władze niemieckie zdecydowały się także przesiedlić większość Żydów z prowincji Górny Śląsk do Bytomia i Sosnowca. W następnych miesiącach przymusowo przesiedlano ludność pochodzenia żydowskiego, głównie z pobliskich terenów (zwiększając liczbę Żydów w Sosnowcu z 30 000 do 45 000). Pod koniec 1942 r. Sosnowiec i Będzin były jedynymi miastami w Zagłębiu Dąbrowskim zamieszkałymi przez Żydów. "}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "W Sosnowcu powstał Judenrat, na którego czele stanął kontrowersyjny Mojżesz Merin, przed wojną mający opinią lawiranta i hazardzisty. W okresie 1940-1943 (do swojej śmierci) Merin stał się znaczącym żydowskim politykiem nie tylko w Sosnowcu, ale – jako przewodniczący Centrali Żydowskich Rad Starszych na Wschodnim Górnym Śląsku – w całym rejonie Górnego Śląska, współpracujący z Niemcami. Wyznawał zasadę, że tylko pełna współpraca może dać szansę na przetrwanie; od jego decyzji zależało życie i śmierć mieszkańców żydowskich na Górnym Śląsku."}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "Pod koniec 1942 r. Żydzi sosnowieccy zostali przesiedleni do jednej dzielnicy – na Środulę, w marcu 1943 r. tworzenie getta środulskiego zostało zakończone. Getto to sąsiadowało z gettem będzińskim."}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "W 1942 r. zaczęła się likwidacja getta przez serię transportów jego mieszkańców do obozów koncentracyjnych, przyspieszyła ona w 1943 r. "}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "Na terenie getta działał lokalny oddział Żydowskiej Organizacji Bojowej. Gdy 1 sierpnia rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacyjna gett w Będzinie i na Środuli w Sosnowcu, ruch oporu odpowiedział akcją samoobrony ludności znaną jako powstanie w getcie będzińsko-sosnowieckim."}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "W dzisiejszym Sosnowcu pamięć o getcie jest upamiętniona na okolicznościowej płycie na placu przy ulicy Ujejskiego, pomniku na placu Braci Kożuchów z napisem \"Pamięci Żydów polskich pomordowanych przez hitlerowców w latach II wojny światowej na terenie getta w Sosnowcu-Środuli\", a pamięć o powstaniu, nazwą ulicy (Bohaterów Getta) i wymienionego placu (Bolesław Kożuch i Józef Kożuch byli jednymi z przywódców tego powstania)."}, {"title": "Getto w Sosnowcu", "text": "Getto sosnowieckie jest głównym miejscem akcji komiksu Maus. Opowieść ocalałego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie są objawy zapalenia wielomięśniowego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Zapalenie wielomięśniowe (łac. polymyositis, skrót PM) – przewlekłe zapalenie mięśni o charakterze idiopatycznym i nabytym. Jego szczególną odmianą jest zapalenie skórno-mięśniowe. PM należy do szczególnej grupy chorób reumatycznych, zwanych układowymi schorzeniami tkanki łącznej. Zatem oprócz mięśni szkieletowych choroba będzie dotyczyć nieraz serca, płuc, przewodu pokarmowego, stawów czy naczyń krwionośnych."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Etiologia nie została poznana. Naczelną rolę odgrywają procesy autoimmunologiczne."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Wiek: może wystąpić w każdym wieku. Są dwa szerokie szczyty zachorowań: postać dziecięca między 10 a 15 r.ż oraz postać dorosłych między 35 a 65 r.ż. Płeć: Kobiety chorują dwa razy częściej od mężczyzn."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Osłabienie, zmęczenie, stany podgorączkowe, rzadziej gorączka, spadek masy ciała."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Symetryczne osłabienie z towarzyszącym na ogół bólem lub tkliwością mięśni obręczy barkowej i/lub biodrowej, mięśni karku, grzbietu – wynikające z tego utrudnione wstawanie z pozycji siedzącej, chodzenie po schodach, unoszenie przedmiotów, czesanie włosów. Dysfagia i dysfonia – wynikają z osłabienia mięśni gardła, krtani i przełyku. Dysfagia może przyczynić się do zachłyśnięcia pokarmem. Czasem duszność, niewydolność oddechowa – osłabienie mięśni oddechowych. Rzadziej: oczopląs, zaburzenia widzenia – zajęcie procesem chorobowym mięśni okoruchowych."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Występują w postaci zwanej dermatomyositis (w skrócie DM)."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Śródmiąższowa choroba płuc (35%) z suchym kaszlem, stopniowo narastającą dusznością. Może dojść do rozwoju przewlekłej niewydolności oddechowej."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Przyspieszona akcja serca albo bradykardia. Rzadko cechy niewydolności serca."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzona motoryka przewodu pokarmowego, rzadko owrzodzenia lub krwawienia."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Nienadżerkowe zapalenie stawów – obrzęk i ból lub sam ból obwodowych stawów zwłaszcza rąk (30%)."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Mogą dotyczyć skóry, tkanki podskórnej, mięśni, powięzi czy ścięgien. Czasem w postaci ciężkiej kalcynozy."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "a) Z krwi – wzrost poziomu markerów uszkodzenia mięśni szkieletowych – kinaza fosfokreatynowa, aminotransferaza asparaginianowa (czasem też aminotransferaza alaninowa), aldolaza. Należy zaznaczyć, że w pewnych okresach, czasem bardzo długich, aktywność enzymów mięśniowych może być prawidłowa. Wzrost stężenia białka mięśniowego – mioglobiny, przyspieszony opad krwi, podwyższona wartość CRP czy gammaglobulin. W 40–80% przypadków PM obecne są przeciwciała ANA. Oceniając ich swoistość, najczęściej w przypadku PM spotyka się dwie grupy autoprzeciwciał: skojarzone z PM/DM: przeciwciała przeciwko syntetazom aminoacylo-tRNA, np. anty-Jo-1; anty-SRP, anty-Mi-2 towarzyszące PM/DM: anty-Ro, anty-La, anty-Ku, anty-U1-RNP, anty-U2-RNP, anty-Sm, anty-PM/Scl."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "b) Badania histopatologiczne''''' Pobrane drogą biopsji chirurgicznej: wycinek mięśniowy – stwierdzenie pod mikroskopem nacieku zapalnego w mięśniu poprzecznie-prążkowanym, wycinek płucny – nacieki zapalne w śródmiąższu płuca o różnej postaci."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "elektromiografia – pierwotne uszkodzenie mięśni spirometria/bodypletyzmografia, DLCO – przy podejrzeniu zajęcia płuc EKG – poszukiwanie zmian rytmu serca (tachykardia zatokowa, rzadziej bradykardia); zwykle nieswoiste zmiany odcinka ST i załamka T; rzadko – blok przedsionkowo-komorowy I° lub II°"}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Rezonans magnetyczny mięśni – niespecyficznie wzmożony sygnał w obrazach T1 i T2-zależnych. Badanie może ułatwić wybór mięśnia do biopsji. RTG oraz tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości klatki piersiowej – poszukiwanie zmian w płucach. RTG kości i stawów – zwapnienia w tkance podskórnej i mięśniach, stawy bez nadżerek, osteoporoza."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Według Bohana i Petera (1975): rozpoznanie PM jest pewne, gdy spełnione są 4 kryteria; prawdopodobne, gdy 3; możliwe, gdy występują 2 kryteria: symetryczne, narastające osłabienie mięśni pasa barkowego i/lub biodrowego, obraz histologiczny typowy dla zapalenia mięśni, zwiększona aktywność kinazy kreatynowej lub aldolazy w surowicy, cechy pierwotnego uszkodzenia mięśni w elektromiografii."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "idiopatyczna miopatia zapalna polimialgia reumatyczna zapalenie mięśni w przebiegu innych chorób tkanki łącznej (zespół nakładania) zapalenie mięśni towarzyszące chorobie nowotworowej wtrętowe zapalenie mięśni zespół Shulmana ogniskowe zapalenie mięśni zapalenie mięśni oczodołu inne przyczyny wtórnego zapalenia lub osłabienia mięśni: choroby tarczycy lub przytarczyc, zespół Cushinga, glikogenozy, niedobór karnityny, zaburzenia metabolizmu witaminy A, dystrofie mięśniowe, nużliwość mięśni, stwardnienie zanikowe boczne, zespół Lamberta-Eatona, neuropatia proksymalna,sarkoidoza, uraz, hipertermia, wstrząs elektryczny, rozmaite infekcje, dyselektrolitemia, leki (np. antyarytmiczne, immunomodulujące, hipolipemizujące, przeciwpadaczkowe, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, przeciwgruźlicze, przeciwmalaryczne, glikokortykosteroidy), środki i toksyny (karnityna, kokaina, heroina, tlenek węgla, alkohol – w tym zespół odstawienny od alkoholu)"}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Choroba może mieć początek ostry (liczony w dniach), podostry (w tygodniach) lub przewlekły (w miesiącach lub latach). U pacjentów bez leczenia zachodzi zanik mięśni i powstają przykurcze. Pięcioletnie przeżycie dotyczy ok. 50% chorych. Zapalenie wielomięśniowe zwiększa dwukrotnie prawdopodobieństwo istnienia nowotworu złośliwego. Przy właściwym leczeniu 10 lat przeżywa >80% chorych. Gorsze rokowanie mają osoby z zajęciem narządów istotnych życiowo (płuca, serce)."}, {"title": "Zapalenie wielomięśniowe", "text": "Glikokortykosteroidy: np. prednizon 1 mg/kg/doba. Przy ostrym początku choroby lub  cięższym przebiegu zastosowanie ma pulsoterapia metyloprednizolonem 0,5 do 1 g przez 3 dni. Czasem sterydoterapia jest wymagana do końca życia. Wówczas szczególnie istotna jest profilaktyka ewentualnych powikłań takiego leczenia. Leki II rzutu (przy braku poprawy podczas steroidoterapii lub w ciężko przebiegających przypadkach chorobowych): dodatkowo do glikokortykosteroidów – metotreksat 1 raz w tygodniu (z podawaniem kwasu foliowego), azatiopryna, cyklosporyna A, cyklofosfamid, mykofenolan mofetylu, immunoglobulina ludzka."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kogo nazywano olśniewającą nazistowską księżniczką?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Gudrun Burwitz, z domu Himmler (ur. 6 sierpnia 1929 w Monachium) – jedyna córka Himmlera i jego żony Margarete Boden."}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Dzieciństwo i młodość Gudrun Burwitz przypadły na czasy III Rzeszy i II wojny światowej.  Towarzyszyła mu w podróżach służbowych, w tym także wizytacjach obozów koncentracyjnych. Po jednej z nich napisała w swoim dzienniku: \"Dziś byliśmy w KL Dachau. Widzieliśmy zielnik, grusze i obrazy, które namalowali więźniowie. Śliczne!\"http://www.focus.de/panorama/boulevard/brennpunkt-ns-prozesse_aid_460487.html NS-PROZESSE - Focus (2009) W chwili śmierci ojca miała niespełna 16 lat."}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Po zakończeniu II wojny światowej przez 4 lata przebywała wraz z matką w areszcie pod nadzorem Brytyjczyków. Mieszkała z nią także w zakładzie fundacji Bethel. Wyszła za mąż za dziennikarza o neonazistowskich poglądach dr Wulfa-Dietera Burwitza. Para doczekała się dwójki dzieci."}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Gudrun Burwitz poświęciła się pielęgnowaniu pamięci o ojcu. Obecnie mieszka w domu starców koło Monachium. Jest zaangażowana w pomoc i wspieranie byłych nazistowskich funkcjonariuszy III Rzeszy w ramach organizacji Cicha Pomoc (Stille Hilfe). Działa w niej aktywnie od 1951 roku. Wspierała m.in. Antona Mallota, Klausa Barbiego, Ericha Priebke, oskarżonych w procesie załogi Majdanka oraz Ernę Wallisch."}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Przyczyniła się także do założenia w 1952 roku młodzieżowej organizacji Wiking-Jugend, zakazanej przez rząd niemiecki w 1994 roku. Przyjaźniła się z holenderską, prawicową działaczką Florentine Rost van Tonningen – żoną Rosta van Tonningen. Brała udział w spotkaniach weteranów SS, organizowanych przez karyncką FPÖ. Sponsoruje również stale działalność młodych ruchów neonazistowskich. "}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "Oliver Schröm w swojej książce opisującej działalność Cichej Pomocy nazwał Burwitz \"olśniewającą nazistowską księżniczką posiadającą status bóstwa dla tych, którzy wierzą w stare, dobre czasy\". O Gudrun Burwitz mówi się, iż \"do tej pory zachowała miłość do zbrodniczego systemu i w miarę swoich możliwości stara się nadal mu służyć, choć nie na polu walki, tylko pomagając tym, którzy za brunatną przeszłość mają być dziś osądzeni\"."}, {"title": "Gudrun Burwitz", "text": "\"Cicha Pomoc i brunatni towarzysze\", oprac. Oliver Schröm i Andrea Röpke, wyd. 2002."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak w Holandii obchodzony jest Dzień Królowej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dzień Królowej", "text": "Dzień Królowej, nid. Koninginnedag – holenderskie święto państwowe, obchodzone corocznie 30 kwietnia (jeśli dzień ten wypada w niedzielę, to święto organizowane jest 29 kwietnia)."}, {"title": "Dzień Królowej", "text": "Początki Dnia Królowej sięgają 31 sierpnia 1885 roku, kiedy to z inicjatywy Unii Liberalnej, która chciała w ten sposób zwiększyć poczucie wspólnoty narodowej Holendrów, publicznie świętowano piąte urodziny księżniczki Wilhelminy. Od tego czasu obchodzenie urodzin Wilhelminy, które nazwano Prinsessedag (Dzień Księżniczki), stało się coroczną tradycją. Po 1890 roku, gdy zmarł ojciec Wilhelminy, Wilhelm III, została ona królową i od tego czasu obchody noszą obecną nazwę. Szczególną popularność dzień ten zyskał w 1902 roku, kiedy to wieść o wyzdrowieniu cierpiącej na tyfus królowej wywołała powszechną radość Holendrów. Obchody zyskały na popularności również dzięki temu, iż przypadały na ostatni dzień letnich wakacji. Królowa Wilhelmina, w odróżnieniu od jej następczyń, nie miała zwyczaju brania udziału w obchodach. W tym samym czasie tradycją było również wręczanie kwiatów królowej-matce Emmie w dniu jej urodzin, 2 sierpnia. Jej wnuczka Juliana, która w 1937 roku, po ślubie z księciem Bernhardem, wprowadziła się do pałacu Soestdijk, przejęła tę tradycję, a od czasu gdy 6 września 1948 roku sama została koronowana na władczynię Holandii, obchody Dnia Królowej oficjalnie organizowane są 30 kwietnia, w dniu jej urodzin. Z czasem obchody przybrały na znaczeniu i zyskały rangę narodowego wydarzenia, a przed pałacem zaczęto organizować parady kwiatowe. Od lat 50. uroczystości transmitowała telewizja. 30 kwietnia 1980 roku Juliana abdykowała i na tron wstąpiła jej córka, Beatrycze. Urodziny Beatrycze przypadają 31 stycznia, jednak nowa królowa ogłosiła, że Dzień Królowej nadal obchodzony będzie 30 kwietnia. Beatrycze wprowadziła też inny zwyczaj obchodzenia tego dnia – od 1981 co roku królowa podczas święta gości w jednym lub kilku z holenderskich miast. Przez lata święto to wrosło w tradycję i stało się integralną częścią holenderskiej kultury."}, {"title": "Dzień Królowej", "text": "W 2009 roku obchody święta miały tragiczny przebieg. W tłum ludzi obserwujących przejazd królowej ulicami Apeldoorn wjechał wtedy samochód, który następnie uderzył w monument De Naald. Łącznie z kierowcą w wyniku incydentu zginęło osiem osób, a siedem innych zostało rannych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile razy w czasie swojej służby zmieniał nazwę krążownik USS New York (ACR-2)?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "USS New York (ACR-2) - amerykański krążownik pancerny z okresu I wojny światowej. Podczas służby okrętowi dwukrotnie zmieniano nazwę: po raz pierwszy na USS \"Saratoga\" (ACR-2), a następnie na USS \"Rochester\" (CA-2)."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "Budowa USS \"New York\" została zatwierdzona przez kongres w 1888. Stępkę pod okręt położono 19 września 1890 w filadelfijskiej stoczni William Cramp and Sons. Wodowanie okrętu nastąpiło 2 grudnia 1891 a wejście do służby miało miejsce 1 sierpnia 1893. Po wejściu do służby okręt został przydzielony do południowej a następnie północnej Floty Atlantyku. W 1895 w ramach Floty Europejskiej wziął udział w ceremonii otwarcia Kanału Kilońskiego. W 1898 wziął aktywny udział w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "W 1901 \"New York\" został przydzielony do Floty Azjatyckiej gdzie został okrętem flagowym. Podczas dwóch lat służby odwiedził porty m.in. w Chinach, Japonii, Korei i Rosji. W 1903 został przydzielony do Floty Pacyfiku gdzie został okrętem flagowym. W 1905 na czas modernizacji przeprowadzanej w bostońskiej stoczni został czasowo wycofany ze służby. Ponownie wszedł do służby 9 maja 1909 i został przydzielony do dywizjonu krążowników pancernych, a następnie trafił do Floty Azjatyckiej."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "16 lutego 1911 okrętowi zmieniono nazwę na USS \"Saratoga\" aby zwolnić imię dla nowo powstającego pancernika USS \"New York\" (BB-34). W lutym 1916 USS \"Saratoga\" powrócił do Stanów Zjednoczonych i wszedł w skład rezerwy Floty Pacyfiku."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "23 kwietnia okręt ponownie wszedł do służby i został przydzielony do sił które patrolowały wody Pacyfiku."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "1 grudnia 1917 okrętowi zmieniono nazwę na USS \"Rochester\", a imię USS \"Saratoga\" przydzielono budowanemu krążownikowi liniowemu, który został ukończony jako lotniskowiec USS \"Saratoga\" (CV-3)."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "USS \"Rochester\" do końca wojny brał udział w eskortowaniu konwojów. Po zakończeniu wojny transportował żołnierzy amerykańskich z Europy do Stanów Zjednoczonych. Po służbie w rejonie Karaibów w 1932 ponownie został przydzielony do Floty Pacyfiku gdzie w 1933 został wycofany ze służby. W grudniu 1941 został zatopiony u wybrzeży Luzonu aby nie trafić w ręce Japończyków."}, {"title": "USS New York (ACR-2)", "text": "Obecnie spoczywający na niewielkiej głębokości wrak USS \"New York\" jest atrakcją turystyczną i popularnym miejscem do nurkowania."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który izraelski rzeźbiarz jest autorem „Drogi Pokoju” pomiędzy Izraelem a Egiptem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dani Karavan", "text": "Dani Karavan (hebr. דני קרוון, ur. 1930 w Tel Awiwie) – izraelski rzeźbiarz znany ze specyficznych pomników, które często są tak wkomponowane w otoczenie, że sprawiają wrażenie integralnej części krajobrazu."}, {"title": "Dani Karavan", "text": "Jego ojciec Abraham był głównym architektem krajobrazu w Tel Awiwie w latach 1940–1960http://www.danikaravan.com/main_new.htm Dani Karavan. Biography, www.danikaravan.com [dostęp 2012-09-11]. Dani w wieku lat 14 rozpoczął naukę malarstwa. W 1943 roku studiował u Marcela Janco, w latach 1943–1949 kontynuował naukę w Bezalel School of Art w Jerozolimie. W latach 1948–1955 żył w kibucu, po czym wrócił do sztuki. Od 1956 do 1957 studiował techniki fresku w Accademia delle Belle Arti we Florencji i rysunku w Académie de la Grande Chaumière w Paryżu."}, {"title": "Dani Karavan", "text": "Karavan wykonał wiele stałych instalacjach w postaci reliefów ściennych w izraelskich sądach i instytucjach badawczych. Przykładami jego prac są Jerusalem City of Peace w Knesecie i płaskorzeźby ścienne wykonane między 1962 a 1967 rokiem w Trybunale Sprawiedliwości w Tel Awiwie. Dla Instytutu Nauki Weizmanna zrobił relief From the Tree of Knowledge to the Tree of Life (1964) oraz Pomnik Holokaustu w 1972 roku. Podczas Biennale w Wenecji w 1976 roku reprezentował Izrael rzeźbą Jerusalem City of Peace. Po wystawie otrzymał wiele międzynarodowych propozycji – w tym z Francji, Niemiec, Japonii, Korei Południowej, Hiszpanii i Szwajcarii. Jedną z takich prac jest pomnik zbudowany w latach 1990–1994, zatytułowany Passages dla uczczenia pamięci Waltera Benjamina. Znajduje się on w Katalonii w Portbou na granicy hiszpańsko-francuskiej. Działalność na rzecz Białego Miasta, modernistycznego zespołu miejskiego w Tel Awiwie, w połączeniu z wystawą na temat architektury miejskiej w Tel Aviv Museum of Art w połowie lat 80. XX wieku, skłoniła ówczesnego burmistrza Tel Avivu Shlomo Lahata do podjęcia działań mających na celu wpis na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2003 roku pomysł uzyskał akceptację UNESCO."}, {"title": "Dani Karavan", "text": "W 1977 roku otrzymał Nagrodę Izraela za rzeźby. W 1998 roku dostał Praemium Imperiale Uhonorowany tytułem Artysty UNESCO na rzecz Pokoju"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie badania stosowane są w diagnostyce choroby wibroakustycznej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "Choroba wibroakustyczna (ang. vibroacoustic disease, VAD) – ogólnoustrojowa choroba, która rozwija się u osób nadmiernie eksponowanych na infradźwięki (0–20 Hz) i hałas niskoczęstotliwościowy (20–500 Hz). Rozpoznawana była u pracowników lotnictwa związanych bezpośrednio z obsługą samolotów, pracowników restauracji i dyskdżokejów, a także u osób eksponowanych na hałas niskoczęstotliwościowy w miejscu zamieszkania. Nazwa tej jednostki chorobowej została wprowadzona w 1999 r. przez naukowców portugalskich, którzy od lat 80. XX wieku prowadzili badania dotyczące skutków działania infradźwięków i hałasu niskoczęstotliwościowego na pracowników personelu technicznego zakładów lotniczych."}, {"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "Jest to nowa jednostka chorobowa stwierdzona pod koniec XX wieku, związana z nieprawidłowym rozrostem substancji międzykomórkowej (kolagenu i elastyny) przy nieobecności stanów zapalnych. Zmiany chorobowe obserwuje się u pacjentów oraz u zwierząt doświadczalnych. Zgrubienia osierdzia przy nieobecności procesów zapalnych i braku zaburzeń diastolicznych są charakterystycznymi oznakami choroby wibroakustycznej."}, {"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "Wyróżniane są 3 etapy choroby, w zależności od liczby lat ekspozycji na hałas: łagodny – od roku do 4 lat ekspozycji; objawy: nieznaczne wahania nastroju, niestrawność i zgaga, infekcje gardła i jamy ustnej, zapalenie oskrzeli;  umiarkowany – od 4 do 10 lat; objawy: bóle w klatce piersiowej, bóle pleców, wahania nastroju, zmęczenie, infekcje skóry (grzybicze, wirusowe i pasożytnicze), zapalenie śluzówki żołądka, zapalenie spojówek, krwawienie z dróg moczowych, alergie; ostry – powyżej 10 lat ekspozycji; objawy: zaburzenia psychiatryczne, krwotoki, żylaki kończyn górnych i hemoroidy, wrzody dwunastnicy, spastyczne zapalenie okrężnicy, bóle głowy, intensywne bóle mięśni, pogorszenie ostrości widzenia, zaburzenia neurologiczne."}, {"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "W diagnostyce choroby wibroakustycznej stosowane są: echokardiografia, rezonans magnetyczny mózgu i badania histologiczne."}, {"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "Pracom portugalskiego zespołu zarzucono niedociągnięcia, podobnych wyników nie uzyskano dotychczas w żadnym innym ośrodku badawczym, co sprawia, że wyników ich badań nie można całkowicie zaakceptować, ale również brak jest argumentów za ich odrzuceniem."}, {"title": "Choroba wibroakustyczna", "text": "Określenie zależności dawka-skutek wymaga kontynuowania badań. Niezbędne jest też przeprowadzenie badań epidemiologicznych na dużą skalę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym się żywią lasonogi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lasonogi", "text": "Lasonogi, szczeponogi (Mysidacea) – rząd wodnych skorupiaków z gromady pancerzowców, podobnych do krewetek, lecz mniejszych, długości ciała 0,5-3 cm. Obejmuje około 1000 gatunków, u których niemal cały tułów, z wyjątkiem 1–2 ostatnich segmentów, jest okryty dużym karapaksem, oczy są położone na ruchomych słupkach, a uropodia tworzą z telsonem wachlarz ogonowy. Żywią się detrytusem filtrowanym z wody lub chwytanymi fragmentami roślin. Nieliczne są drapieżne. W zapisie kopalnym są znane z karbonu i permu."}, {"title": "Lasonogi", "text": "Są to głównie gatunki morskie. Zasiedlają wszystkie morza. Nieliczne występują w wodach słonawych, słodkich i podziemnych. W polskich wodach Bałtyku występuje 7 gatunków, w tym 5 stale, a 2 napływają z wlewami wody z Morza Północnego. 3 gatunki zaliczono do fauny Polski (nie uwzględniono gatunków morskich). Jeden – lasonóg jeziorny (Mysis relicta) – występuje w polodowcowych jeziorach Drawsko, Żerdno i Mamry, a dwa (Hemimysis anomala i Neomysis integer) w wodach estuaryjnych."}, {"title": "Lasonogi", "text": "Lasonogi mają wydłużone i przezroczyste ciało o długości w przedziale od kilku do 30 mm. Głowa jest zrośnięta z tułowiem w głowotułów, w znacznej części okryty schitynizowanym, krótkim karapaksem. Karapaks przyrasta jedynie do głowy i 2–3 przednich segmentów tułowiowych. Silnie rozwinięty, cylindryczny odwłok jest zwykle dłuższy od reszty ciała. Pierwsze odnóża tułowiowe (1–2 pary) tworzą szczękonóża. Kilka dalszych par to narządy ruchu z biczykowatymi, wieloczłonowymi egzopoditami pływnymi. Napędzają też pokarm w stronę otworu gębowego. Wydłużone i spłaszczone odnóża ogonowe (uropodia) tworzą wraz z listkowatym telsonem szeroki wachlarz ogonowy. "}, {"title": "Lasonogi", "text": "Do lasonogów zaliczane są dwa taksony, obejmujące współcześnie żyjące gatunki: Mysida, Lophogastrida, oraz wymarłe Pygocephalomorpha. Współczesne badania wykazują jednak, że ich pokrewieństwo jest dość dalekie i Mysidacea nie jest już powszechnie akceptowane jako takson. W niektórych opracowaniach pod nazwą lasonogi opisywany jest Mysida."}, {"title": "Lasonogi", "text": "Gatunki występujące w Polsce (w tym w polskich wodach Bałtyku): lasonóg wielki (Mysis mixta) – największy gatunek Polski lasonóg jeziorny (Mysis relicta) – relikt polodowcowy, występuje nie tylko w morzu, ale również w jeziorach północnej Europy i Ameryki – w Polsce w jeziorach Drawsko, Żerdno i Mamry lasonóg zachodni (Gastrosaccus spinifer) lasonóg pospolity (Neomysis integer) lasonóg brzegowy (Praunus flexuosus) lasonóg drobny (Praunus inermis) lasonóg słupkooki (Macropis slabberi) – pojawia się po dużych wlewach wody z Morza Północnego Hemimysis anomala"}, {"title": "Lasonogi", "text": "Wśród lasonogów występujących w Polsce lub w polskich wodach Bałtyku są zarówno gatunki głębinowe (3 pierwsze), jak i płytkowodne (3 następne). W głębszych wodach żyją gatunki wymagające niższej temperatury lub wyższego zasolenia."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak nazywa się największy przewoźnik kolejowy z Gdańska?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "LOTOS Kolej", "text": "LOTOS Kolej Sp. z o.o. – polski przewoźnik kolejowy należący do Grupy LOTOS."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Spółka powstała w 2002 w związku z restrukturyzacją Rafinerii Gdańskiej S.A. Została ona utworzona na bazie Zakładu Transportu Kolejowego Rafinerii Gdańskiej, który zajmował się obsługą bocznic kolejowych rafinerii w Gdańsku."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Podstawowym zadaniem spółki jest kompleksowa obsługa transportowa przedsiębiorstw wchodzących w skład Grupy Kapitałowej LOTOS. Ponadto przedsiębiorstwo zajmuje się utrzymaniem i obsługą 80 kilometrów bocznic kolejowych zakładów petrochemicznych w Czechowicach, Gdańsku i Jaśle oraz konserwacją i naprawą taboru."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "W 2009 przedsiębiorstwo zajmowało czwarte miejsce na polskim rynku kolejowych przewozów towarowych. W 2011 osiągnęło trzecie miejsce po PKP Cargo i CTL Logistics."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "LOTOS Kolej jest częścią grupy kapitałowej LOTOS. Główną działalnością grupy jest wydobycie ropy naftowej, przetwórstwo i handel substancjami ropopochodnymi. Działalność spółki LOTOS Kolej jest działalnością poboczną w stosunku do całej grupy, jednakże transport kolejowy jest istotnym elementem handlu towarami masowymi, jakimi są paliwa oraz inne produkty rafinacji ropy naftowej."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Przewoźnik kolejowy LOTOS Kolej oprócz obsługi grupy LOTOS wykonuje również inne usługi związane z transportem kolejowym: przewóz przesyłek rozproszonych, całowagonowych i całopociągowych, czyszczenie cystern kolejowych, naprawa i wynajem cystern kolejowych, wynajem lokomotyw oraz udostępnianie bocznic w Gdańsku, Czechowicach i Jaśle."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Spółka ma 25% udziału w polskim rynku kolejowych przewozów intermodalnych, które wykonuje dla operatora intermodalnego PCC Intermodal. Pierwsze intermodalne przewozy zostały wykonane przez Lotos Kolej na początku 2009 w relacji Frankfurt (Oder) – Krzewie."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "W 1997 powstał Euronaft Trzebinia, pierwszy po 1989 przewoźnik prywatny związany z przemysłem, który oprócz obsługi bocznic  świadczył usługi transportowe również innym podmiotom, mimo iż był częścią Grupy Kapitałowej Rafinerii Trzebinia (analogiczna sytuacja do LOTOS Kolej)."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "W 2001 dokonano restrukturyzacji PKP i podzielenia monolitowego państwowego przedsiębiorstwa na spółki kolejowe zrzeszone w Grupie PKP. Ustawa ta spowodowała również wydzielenie spółki PKP Polskie Linie Kolejowe, która zarządza infrastrukturą. Spółka ta miała przynosić zyski, stąd uwolniono całkowicie rynek przewozów kolejowych."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": " Kolej Rafinerii Gdańskiej i Grupy LOTOS "}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Przewoźnik kolejowy otrzymał licencję na przewóz towarów 20 marca 2002, operując jeszcze w strukturach Rafinerii Gdańskiej. Przewozy ograniczały się wówczas wyłączenie do potrzeb rafinerii i skupiały się na Trójmieście. W wyniku przekształceń Rafinerii Gdańskiej 1 stycznia 2003 powstał Zakład Transportu Kolejowego Rafinerii Gdańskiej jako osobna spółka zajmująca się tylko przewozami oraz utrzymaniem taboru kolejowego. 8 października 2003 ZTK RG otrzymał licencję na przewozy towarów po całej sieci PKP PLK."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "1 lutego 2004 grupa LOTOS nabyła rafinerie w Czechowicach, Jaśle oraz Gliwicach. Ich obsługą transportową zajęła się LOTOS Kolej. 20 kwietnia 2007 LOTOS Kolej wykonała pierwszy transport zagraniczny. Mimo tego w transporcie pomiędzy Polską a Niemcami lokomotywy LOTOS-u obsługiwały tylko odcinek do Szczecina Gumieniec, skąd wagony były dalej prowadzone lokomotywami spółek ITL lub HGK. 1 lutego 2010 spółka wydzierżawiła od GATX Rail Poland cały gdański oddział GATX Rail, w którym między innymi znajduje się stanowisko do czyszczenia cystern kolejowych. W 2011 otwarto czwartą dyspozytornię w Czechowicach-Dziedzicach. Wcześniej tego typu punkty znajdowały się w Gdańsku, Wrocławiu i Zduńskiej Woli."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Przedsiębiorstwo od czasu powstania dysponowało siedmioma lokomotywami SM42. Do przewozów liniowych spółka na początku 2005 kupiła cztery lokomotywy serii M62 i dwie lokomotywy serii 060DA. W czerwcu 2005 LOTOS wymienił  z PCC Rail Szczakowa wszystkie lokomotywy serii M62 w zamian za 5 lokomotyw serii 060DA, które zostały podstawowym typem lokomotyw do przewozów dalekobieżnych."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Później pozyskano także lokomotywy elektryczne starszych typów. Podstawowym typem lokomotyw elektrycznych stały się od 2007 lokomotywy serii 181 wydzierżawione od czeskiego przewoźnika České dráhy (później ČD Cargo – po powstaniu tej spółki)."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Od 2009 przewoźnik dzierżawił zmodernizowane lokomotywy M62M od przewoźnika Rail Polska, w 2010 było 6 sztuk lokomotyw tej serii (nr 007, 008, 009, 010, 011 i 013)."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "W listopadzie 2009 gdański przewoźnik wypożyczył pierwszą lokomotywę TRAXX, następnie w taborze spółki pojawiło się dodatkowo 8 lokomotyw serii E189, jednak żadna z nich nie była własnością tej firmy. Nowe lokomotywy pozwoliły na stopniowe wycofanie wyeksploatowanych lokomotyw 060DA, które w styczniu 2010 zostały prawie w całości wycofane. Jedyną zachowaną lokomotywą tej serii była 060DA-2335."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "15 kwietnia 2009 przewoźnik z grupy LOTOS zamówił lokomotywę TRAXX F140 DE, będącą wówczas nowością, która pojawiła się na targach InnoTrans 2010 w Berlinie. Pierwsza lokomotywa jako testowa pojawiła się w Gdańsku 10 kwietnia 2010 (jeszcze przed premierą). Oficjalnie lokomotywy tego typu wdrożono do eksploatacji liniowej 1 lipca 2011."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "W 2011 LOTOS Kolej eksploatował lokomotywę E6ACT Dragon , służącą do przewozu ciężkich składów towarowych. Dwie lokomotywy elektryczne TRAXX były od 1 października 2011 do 21 marca 2012 dzierżawione Kolejom Śląskim."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Wykaz lokomotyw za oficjalną stroną spółki SM42 Seria 182 ČD Seria 181 ČD BR285 E186 E189 EuroSprinter Voith Gravita 101BB"}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Ze względu na specyfikę transportu LOTOS Kolej posiada tylko jeden typ wagonów."}, {"title": "LOTOS Kolej", "text": "Wykaz wagonów za oficjalną stroną spółki 417F (wagon cysterna)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "za co trafili do Piekła bohaterowie obrazu Ary'ego Scheffera?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi", "text": "Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi – trzy obrazy olejne francuskiego malarza Ary'ego Scheffera. Pierwsza wersja została namalowana w 1835 i znajduje się w Wallace Collection w Londynie, druga pochodzi z 1854 (Kunsthalle w Hamburgu), a trzecia z 1855 obecnie w zbiorach Luwru. Istnieją też repliki autorskie obrazu w formie miniatur."}, {"title": "Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi", "text": "Artysta przedstawił scenę znaną z Pieśni V Boskiej Komedii Dantego Alighieri opisującej 2. krąg Piekła. Bohaterami pieśni są kochankowie, Francesca da Rimini i Paolo Malatesta, którzy żyli w Rawennie w czasach Dantego. Para została zamordowana przez zdradzonego męża Franceski i jednocześnie brata Paola, Giovanniego Malatesta. Kochankowie po śmierci trafili do 2. kręgu Piekła przeznaczonego dla tych, którzy zgrzeszyli zmysłowością. Dusze potępionych targane są huraganowym wiatrem, który ma przypominać im ich niestałe uczucia."}, {"title": "Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi", "text": "Na pierwszym planie Ary Scheffer umieścił widma Franceski z Rimini i Paola Malatesty unoszące się na wietrze. Nagie ciała kochanków ukazane zostały zgodnie z założeniami klasycyzmu, są wyidealizowane i przypominają antyczne posągi. Jednak ich układ i gesty noszą cechy romantycznej uczuciowości. Tło obrazu jest ciemne i ponure, z mroku wyłaniają się jedynie zamyślone postaci Dantego i jego przewodnika, Wergiliusza. Obraz niesie sentymentalne, romantyczne przesłanie wyrażone za pomocą klasycznych środków."}, {"title": "Cienie Franceski z Rimini i Paola Malatesty ukazują się Dantemu i Wergiliuszowi", "text": "Ary Scheffer znał Boską Komedię i czytał ją w oryginale, najprawdopodobniej zetknął się również z sentymentalnym ujęciem tematu u innych artystów epoki np. u Ingresa. Jego obrazy cieszyły się wielką popularnością, szczególnie w latach 30. XIX wieku; ceniono je głównie za wyeksponowany sentymentalizm. Z tego samego powodu prace malarza uległy stopniowo zapomnieniu pod koniec wieku i współcześnie są praktycznie nieznane. Obecnie krytycy sztuki dopatrują się w obrazach Scheffera zapowiedzi symbolizmu w malarstwie salonowym i przeznaczonym dla mniej wyrobionego odbiorcy."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "u młodych jakiego ślimaka lądowego zaobserwowano kanibalizm?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Krążałek plamisty", "text": "Krążałek plamisty (Discus rotundatus) – gatunek lądowego ślimaka trzonkoocznego z rodziny krążałkowatych."}, {"title": "Krążałek plamisty", "text": "Zasięg jego występowania obejmuje wyspy środkowego Oceanu Atlantyckiego, Europę Zachodnią i Włochy,  po południową część Skandynawii i wschodnią część regionu bałtyckiego. W Polsce występuje w leśnej ściółce oraz wśród resztek roślinnych w siedliskach antropogenicznych. Miejscami jest liczny. Pionowy zasięg dochodzi do 2100 m w Szwajcarii."}, {"title": "Krążałek plamisty", "text": "Muszla osiąga wymiary 2–4 x 5,5–7 mm. Jej ubarwienie jest zależne od regionu występowania."}, {"title": "Krążałek plamisty", "text": "Cykl życiowy krążałka plamistego oraz dynamikę jego populacji w Polsce opisała Elżbieta Kuźnik-Kowalska. Ślimak ten żyje około 3 lat (2,5–3,5 roku). Dojrzałość płciową w warunkach naturalnych osiąga w drugim lub trzecim roku życia, w laboratoryjnych po 100–150 dniach. Jaja składa w próchniejącym drewnie. W jednym złożeniu może być od 1 do 15 sztuk o średnicy 0,7–1,5 mm. W całym cyklu życiowym składa do 178. jaj. U młodych obserwowano kanibalizm."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która powieść autora Love Story Ericha Segala opowiada o roczniku 1958 na Harvard University?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Absolwenci", "text": "Absolwenci (oryginalny tytuł: The Class) – szósta powieść Ericha Segala, opublikowana w 1985. Tytuł nawiązuje do absolwentów Harvard University z rocznika 1958 (tego samego co Segal), a szczególnie odnosi się do pięciu fikcyjnych absolwentów: Andrew Eliota, Jasona Gilberta, Theodora Lambrosa, Daniela Rossiego i Georga Kellera."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Powieść prezentuje zróżnicowane losy pięciu studentów Harvard University z rocznika 1958 – w trakcie studiów (część „Studenckie lata”), ale przede wszystkim zapis ich drogi życiowej po ukończeniu uczelni (część „Dorosłe życie”), do zjazdu absolwentów dwadzieścia pięć lat później w 1983 (część „Zjazd”)."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Akcja powieści w trakcie pobytu bohaterów na Harvard University rozgrywa się przede wszystkim w Eliot House – jednym z domów mieszkalnych dla studentów, otwartym w 1931 i nazwanym na cześć Charlsa Williama Eliota – ich miejscu zamieszkania."}, {"title": "Absolwenci", "text": " Andrew Eliot   Pochodzi ze znanej bostońskiej rodziny Eliotów. Ze względu na to, zawsze czuje wysokie oczekiwania względem swojej osoby. Jest wyluzowany i przyjazny – dobry przyjaciel dla wszystkich swoich kolegów. Chce przeżyć życie bez przywilejów i spełnić swój obowiązek wojskowy, służy w marynarce wojennej jako zwykły marynarz. Po odbyciu służby wojskowej żeni się Faith – córką jednego z kolegów ojca i rozpoczyna karierę w bankowości inwestycyjnej. Niestety, jego żona doprowadza do rozwodu. Ma dwójkę dzieci z tego małżeństwa. "}, {"title": "Absolwenci", "text": "Syn Jasona Gilberta Seniora (pierwotne nazwisko ojca to Jacob Gruenwald), ma zadatki na doskonałego syna, z którego każdy rodzic byłby dumny. Mimo to, jest jedna rzecz, która go niepokoi: jest w stałym konflikcie ze swoją tożsamością Żyda, pomimo asymilacji rodziców i członkostwa w kościele unitariańskim. Kilkakrotnie doświadcza uprzedzeń, m.in. gdy odmówiono mu przyjęcia do Yale University i gdy odmówiono zaproszenia do klubów Harvardu. W Izraelu zostaje zamordowana przez arabskich terrorystów jego holenderska narzeczona Fanny, lekarz pediatra. To wydarzenie powoduje, że po pogrzebie pozostaje w Izraelu i zamieszkuje w kibucu Verde Ha-Galil, gdzie zginęła jego ukochana. Dołącza do izraelskich komandosów, bierze udział m.in. w wojnie sześciodniowej i wojnie Jom Kippur. Pomimo traumy żeni się z przyjaciółką Fanny, Evą Goudsmit, z którą ma dwóch synów. Ginie 4 lipca 1976 w Ugandzie, w trakcie Operacji Entabbe, odbicia ponad 100 izraelskich zakładników."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Urodził się w rodzinie greckich emigrantów i został przyjęty na Harvard bez stypendium, po ukończeniu Cambridge Latin School. Musi pracować jako kelner w rodzinnej restauracji, aby się utrzymywać. Jego ambicja i pomoc żony Sary sprawiają, że zostaje wykładowcą na Harvardzie. Nie otrzymuje tam jednak profesury i przenosi się do Canterbury College. Ma syna Theodora Juniora. W trakcie pobytu na Oxford University zdradza żonę, co jest przyczyną ich rozwodu. Dzięki rezygnacji byłej żony z profesury na Harvardzie, otrzymuje swoje wymarzone stanowisko, później zostaje też dziekanem tej uczelni."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Utalentowany pianista, uczeń Gustawa Landaua. Jest kompozytorem musicalu na Broadwayu i dyrygentem dwóch orkiestr. Poślubia Marię Pastore, z którą ma dwie córki. Zdobywca dwóch nagród Grammy w kategorii najlepszy solista muzyki klasycznej i  najlepszy album solisty jazzowego. Aby utrzymać niezwykle gorączkowy tryb życia, staje się wyobcowany, zdradza żonę, jest uzależniony od stymulantów i fenotiazyny. Specyfiki powodują upadek jego kariery koncertowej."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Pierwotne nazwisko Gyuri Kolozsdi, Węgier, syn wysoko postawionego aparatczyka Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej, uchodźca po powstaniu węgierskim 1956. Po przyjeździe do Stanów Zjednoczonych szybko przyswaja język angielski, jego determinacja i lojalność do nowego kraju zapewnia mu posadę w administracji Białego Domu, jako protegowany Henry'ego Kissingera. Nie potrafi stworzyć znaczącej relacji z żoną, nie ma dzieci, w efekcie rozwodzą się. Po przemówieniu na swoim zjeździe absolwentów, popełnia samobójstwo."}, {"title": "Absolwenci", "text": "Bohaterami drugoplanowymi powieści jest wiele realnych osób ze świata nauki i polityki: Zbigniew Brzeziński – pierwszy opiekun Georga Kellera, Henry Kissinger – drugi opiekun Georga Kellera, promotor jego pracy magisterskiej, zwierzchnik w pracy, Richard Nixon, Gerald Ford, prof. John Finley – opiekun Eliot House, prof. Derek Bok – rektor Harvard University w latach 1971–1991 i 2006–2007."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd w naturze bierze się czerwony śnieg?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Zawłotnia śnieżna (Chlamydomonas nivalis) – gatunek glonu z rodziny zawłotniowatych. Jednokomórkowa zielenica o postaci wiciowca. Kriobiont naśnieżny dający zakwity, znane jako czerwony śnieg, a w literaturze podróżniczej, zwłaszcza dotyczącej Stanów Zjednoczonych – śnieg arbuzowy."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Ze względu na trudności w oznaczaniu, czasem nazwę Chlamydomonas nivalis stosuje się jako zbiorczą dla wszystkich zawłotni tworzących czerwone zakwity śniegu."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Komórki najczęściej w postaci przetrwalnej, bezwiciowej. W przybliżeniu kuliste. Całkowicie czerwone, co maskuje chloroplast. Gruba ściana komórkowa, co daje wrażenie cysty. Pirenoid centralny. O rozmiarach od 6 μm do ponad 30 μm. Ze względu na wytwarzanie śluzu czasem oblepione materiałem obcym i sklejone z innymi komórkami, tworząc agregacje. Oprócz chlorofilu a i b wytwarza barwniki takie jak: luteina, β-karoten i astaksantyna. Ta ostatnia i jej estry to tzw. karotenoidy drugiego rzędu, występujące poza plastydami (hematochrom) wytwarzane m.in. w warunkach stresu, np. niedoboru azotu, ale przede wszystkim podczas formowania form przetrwalnych. W małych lub śladowych ilościach wytwarzany jest α-tokoferol czy echinenon. Również ksantofile inne niż luteina (tj. wiolaksantyna, anteraksantyna, zeaksantyna) są wytwarzane w mniejszych ilościach (mniej więcej ⅓ ilosci luteiny) i to nie u wszystkich osobników. U osobników o w pełni wykształconym czerwonym zabarwieniu astaksantyny jest ok. dwudziestokrotnie więcej niż chlorofilu a."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Gatunek kosmopolityczny występujący na topniejącym śniegu. Jako element krioplanktonu żyje głównie w błonie tworzonej przez wodę na powierzchni śniegu, a w mniejszych zagęszczeniach w wodzie znajdującej się wewnątrz warstwy śniegu, między jego kryształami. Izolowane połacie śniegu kolonizuje przenoszony jako element aeroplanktonu. Występuje w różnych miejscach, które osiągają granicę wiecznego śniegu, co w przypadku stref podbiegunowych oznacza poziom morza. W Afryce notowana w górach Maroka. Na paku lodowym Oceanu Arktycznego zawłotnia śnieżna była notowana w zagęszczeniu średnio 156 000 komórek na mililitr topniejącego śniegu, osiągając niemal stuprocentową dominację wśród naśnieżnych glonów, natomiast w głębi śniegu i w zbiornikach roztopiskowych występuje w mniejszych zagęszczeniach. Z kolei w górach Sierra Nevada średnie zagęszczenie wyniosło ok. 1 306 komórek w mililitrze. Również w Alpach niemal wszystkie komórki tworzące czerwony śnieg należą do tego gatunku."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Wytrzymuje zamarzanie do temperatury -35 °C. Różne szczepy optimum fotosyntezy osiągają w różnych temperaturach od -3 °C do 20 °C, choć zwykle za optymalną temperaturę wzrostu podaje się 2–4 °C. W razie stopienia śniegu może przetrwać kilka miesięcy w postaci wysuszonej, stając się elementem pyłu pokrywającego skały, po czym ponownie być aktywna po nowym opadzie śniegu. Zakwity śniegu są tworzone przez nieruchliwe postacie przetrwalne (aplanospory), które do kiełkowania w postacie uwicione potrzebują wody w stanie płynnym, a więc w przypadku śniegu nie może on być zbyt suchy, czyli świeży. Postacie ruchliwe umiejscawiają się we właściwej lokalizacji względem światła i stref termicznych, ale większość cyklu życiowego zawłotnia spędza w postaci przetrwalnej, bardziej wytrzymałej na trudne warunki (np. cykl zamarzania i tajania). Formy przetrwalne nie pozostają całkowicie nieaktywne, lecz wykazują metabolizm. W czasie badań zakwitu często wszystkie komórki są znajdowane właśnie w tej formie. Przekształcenie w formę przetrwalną wymaga zgromadzenia substancji zapasowych (cukrów i lipidów) oraz pozachloroplastowych karotenoidów. Na początku sezonu wegetacyjnego proporcje barwników są inne niż w jego pełni – z czasem rośnie stosunek astaksantyny do chlorofilu, a maleje proporcja karotenoidów pierwszego rzędu i tokoferolu."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Astaksantyna prawdopodobnie pełni funkcję filtra chroniącego przed promieniowaniem ultrafioletowym, które może być szczególnie intensywne na śniegu."}, {"title": "Zawłotnia śnieżna", "text": "Z otoczką śluzową oprócz zanieczyszczeń mineralnych (w warunkach paku lodowego w dużej mierze skorupek okrzemek) związany może być kriofilny grzyb Chionaster nivalis."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która roślina z rodziny bukietnicowatych ma największe kwiaty na Ziemi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bukietnicowate", "text": "Bukietnicowate (Rafflesiaceae ) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu malpigiowców. Obejmuje trzy rodzaje liczące ok. 20 gatunków, z czego 15 należy do rodzaju bukietnica (Rafflesia). Przedstawiciele rodziny występują w Azji południowo-wschodniej – na Półwyspie Indochińskim, na wyspach Sumatra, Jawa i Borneo oraz na Filipinach. Bukietnica Arnolda (Rafflesia arnoldii) znana jest jako roślina o największych kwiatach na Ziemi, przez co stanowi atrakcję dla ekoturystów."}, {"title": "Bukietnicowate", "text": "Bezzieleniowe rośliny zielne będące wyspecjalizowanymi endopasożytami roślin z rodzaju Tetrastigma (rodzina winoroślowate Vitaceae). O przynależności do roślin naczyniowych świadczą organy generatywne, bowiem żadne inne nie występują. Rośliny żywicielskie przenikają szeregi wielojądrowych komórek przypominające grzybnię. Promieniste, pojedyncze lub skupione w kwiatostany kwiaty wyrastają bezpośrednio z tkanek żywicieli (korzeni lub pędów). Kwiaty są zazwyczaj jednopłciowe, tylko u rodzaju Rhizanthes obupłciowe. Osiągają znaczne rozmiary – od 8 cm średnicy (rodzaj Rhizanthes) do 1 m i masy 7 kg (rodzaj bukietnica Rafflesia). Kwiaty są różnobarwne; od białych poprzez pomarańczowe, czerwone do brązowych, często są biało, żółto lub czarno kropkowane. Okwiat jest złożony z jednego okółka składającego się z 5 (u Rafflesia), 10 (u Sparia) lub 16 (u Rhizanthes) listków, połączonych u dołu. Z podstawy listków okwiatu wyrasta przesłona otaczająca znajdujący się pośrodku prętosłup (brak jej u Rhizanthes). W kwiatach żeńskich na obrzeżach górnej tarczy prętosłupa znajdują się powierzchnie znamienia przyjmujące ziarna pyłku. W kwiatach męskich pyłek produkowany jest w rurkowatych i skręconych woreczkach pyłkowych zagłębionych w górnej części prętosłupa. Pyłek otoczony śluzem wypychany jest otworem na górnej powierzchni prętosłupa, skąd przenoszony jest przez zapylające owady do kwiatów żeńskich. Zalążnia jest położona dolnie i tworzona jest z 4–8 połączonych owocolistków. Owocem jest jagoda zawierająca liczne nasiona pogrążone w śluzowej masie owocowej, powstającej w wyniku rozpuszczenia ścian zalążni."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który pięściarz polskiego pochodzenia w latach 80. XX wieku dwukrotnie zdobył zawodowe mistrzostwo świata?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bobby Czyz", "text": "Robert Edward „Bobby” Czyz (ur. 10 lutego 1962 w Orange) – amerykański bokser polskiego pochodzenia, były mistrz świata federacji IBF w wadze półciężkiej oraz WBA w wadze junior ciężkiej."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "Bobby Czyz należał do amatorskiej reprezentacji USA. W 1980 roku został powołany na mecz międzypaństwowy Polska−USA. Na tydzień przed wylotem do Polski uczestniczył jednak w wypadku samochodowym, w którym odniósł obrażenia wykluczające go z udziału w zawodach. Dzięki temu nie znalazł się na pokładzie samolotu, który rozbił się na Okęciu. W katastrofie zginęli wszyscy pozostali członkowie amerykańskiej kadry."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "W zawodowym boksie zadebiutował 24 kwietnia 1980 roku, nokautując w pierwszej rundzie Hanka Whitmore'a. 18 czerwca 1981 roku pokonał przez techniczny nokaut w siódmej rundzie Reggie'ego Jonesa, zdobywając mistrzostwo stanu New Jersey w wadze średniej. Po dwudziestu zwycięskich pojedynkach przegrał przez jednogłośną decyzję z doświadczonym Mustafą Hamsho."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "6 września 1986 roku zdobył mistrzostwo federacji IBF, zwyciężając z dotychczas niepokonanym na zawodowych ringach złotym medalistą olimpijskim z Moskwy, Slobodanem Kačarem. Broniąc po raz pierwszy tytułu, 26 grudnia 1986 roku pokonał przez TKO w pierwszej rundzie Davida Searsa. 21 lutego 1987 roku równie szybko uporał się z drugim pretendentem Williem Edwardsem − znokautował go w drugiej rundzie. 3 maja 1987, broniąc tytułu po raz trzeci, wygrał przez techniczny nokaut w szóstej rundzie z Jimem MacDolandem."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "Mistrzostwo stracił 29 października 1987 roku, przegrywając przez techniczny nokaut w dziewiątej rundzie z Charlesem Williamsem. "}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "22 maja 1988 roku przegrał przez decyzję większości z byłym mistrzem WBC w wadze półciężkiej, Dennisem Andriesem. Po dwóch kolejnych zwycięskich pojedynkach, 4 marca 1989 roku zmierzył się z mistrzem WBA w wadze półciężkiej, Virgilem Hillem. Przegrał z nim przez jednogłośną decyzję. 25 czerwca 1989 roku Czyz zmierzył się w pojedynku rewanżowym z mistrzem IBF, Charlesem Williamsem. Ponownie przegrał przed czasem, gdy sędzia zatrzymał walkę po dziesiątej rundzie. Następnie stoczył jeszcze dwie zwycięskie walki, w tym znokautował złotego medalistę olimpijskiego z Seulu, Andrew Maynarda."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "Po walce z Mynardem przeszedł do wagi junior ciężkiej. 8 marca 1991 roku zdobył pas WBA, pokonując przez niejednogłośną decyzję Roberta Danielsa. Broniąc tytułu po raz pierwszy, pokonał jednogłośnie na punkty Basha Aliego. 8 maja 1992 roku podczas kolejnej walki w obronie tytułu pokonał również jednogłośnie Donny'ego Lalonde. Po tym pojedynku Czyz zrzekł się mistrzostwa. Po prawie dwuletniej przerwie powrócił na ring w 1994 roku. Stoczył pięć walk, po czym postanowił zmienić kategorię wagową na wyższą."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "10 maja 1996 roku zmierzył się z Evanderem Holyfieldem. Przegrał przez techniczny nokaut w piątej rundzie. Na ring powrócił 12 czerwca 1998 roku, przegrywając przez TKO w drugiej rundzie z Corriem Sandersem. Po tej walce definitywnie zakończył karierę."}, {"title": "Bobby Czyz", "text": "Przez wiele lat był komentatorem bokserskim dla telewizji Showtime, jednakże musiał zrezygnować z tej posady, gdy po raz czwarty został zatrzymany za prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu. Był żonaty z aktorką Kimberly Ross, z którą ma córkę. Jest członkiem Mensy, organizacji skupiającej ludzi o wysokim ilorazie inteligencji. W 2009 roku został wprowadzony do Polish-American Sports Hall of Fame."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie właściwości powinno posiadać szkło laboratoryjne?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Szkło laboratoryjne", "text": "Szkło laboratoryjne  – szlachetny gatunek szkła wysokiej klasy, odznaczający się dużą wytrzymałością mechaniczną i odpornością na nagłe zmiany temperatur oraz dużą odpornością na działanie odczynników chemicznych. Do produkcji szkła laboratoryjnego dodaje się tlenków baru, cynku, glinu, boru, magnezu. Szkło laboratoryjne stosowane jest do produkcji aparatury chemicznej i szklanego sprzętu laboratoryjnego. W zależności od dodanych składników i związanych z tym właściwościami, szkło laboratoryjne dzieli się na: szkło sodowe – łatwo topliwe, miękkie, stosowane do wyrobu szyb i pomocniczego sprzętu laboratoryjnego szkło potasowe – trudniej topliwe, twarde szkło jenajskie – odporne na działanie wody, kwasów, zasad oraz wytrzymałe na zmianę temperatury i wysoką temperaturę szkło pyreksowe – bardzo wytrzymałe na działanie czynników mechanicznych oraz na zmiany temperatury szkło duranowe – odporne na działanie wody, wytrzymałe na wysoką temperaturę, mniej odporne na działanie kwasów i zasad szkło supremax – bardzo wytrzymałe termicznie, o temperaturze mięknienia około 800 °C szkło kwarcowe - otrzymywane jest przez stopienie kryształów kwarcu w temp. ok. 2000 °C. Dzięki niskiemu współczynnikowi rozszerzalności cieplnej jest odporne na szok termiczny (rozżarzone do czerwoności w płomieniu palnika wytrzymuje gwałtowne schłodzenie przez zanurzenie w wodzie. Cechuje się niższą niż inne gatunki szkła odpornością na działanie alkaliów oraz wysoką odpornością na działanie wody oraz silnych kwasów. Nieodporne na działanie gorącego kwasu fosforowego, fluorowodoru, kwasu fluorowodorowego i soli fluoru. Stosowane m. in. do wyrobu tygli."}, {"title": "Szkło laboratoryjne", "text": "Terminem szkło laboratoryjne często określa się wyroby wykonane ze szkła lub porcelany używane w laboratoriach do prac naukowych oraz analiz chemicznych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie owady społeczne uniemożliwiały funkcjonowanie teatru Dom Pedro V przez dwadzieścia lat?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Teatr Dom Pedro V", "text": "Teatr Dom Pedro V (port.: Teatro Dom Pedro V; chin. trad.: 伯多祿五世劇院 lub 崗頂波樓) – teatr przy placu św. Augustyna w Makau. Obiekt znajduje się w zabytkowym centrum Makau, które w 2005 zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO."}, {"title": "Teatr Dom Pedro V", "text": "Teatr został zbudowany w 1860 roku i był pierwszym teatrem w stylu zachodnim w Chinach. Powstał z inicjatywy społeczności portugalskiej w Makau, która chciała uczcić pamięć króla Piotra V. "}, {"title": "Teatr Dom Pedro V", "text": "W 1873 roku odnowiono główną fasadę budynku i nadano jej bardziej neoklasycystyczny wygląd, dodając m.in. półkolumny i fronton. W drugiej połowie XX wieku teatr zamknięto na ponad dwadzieścia lat ze względu na problemy z termitami. Teatr wznowił działalność po przeprowadzeniu prac konserwatorskich w 1993 roku. W 2001 roku dokonano renowacji wnętrza. Obiekt położony jest w zabytkowym centrum Makau, które w 2005 zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które kantony Szwajcarii są najgęściej zaludnione?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria – górzyste państwo, bez dostępu do morza, położone w Europie Zachodniej. Graniczy z pięcioma państwami: Austrią i Liechtensteinem na wschodzie, Francją na zachodzie, Włochami na południu oraz z Niemcami na północy. Jest to jedno z najmniejszych państw Europy. Rozciągłość z północy na południe wynosi 220 km, a ze wschodu na zachód 350 km."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria kojarzona jest zwykle z Alpami, które zajmują południową, południowo-zachodnią i wschodnią część kraju. Na północ od Alp znajduje się Wyżyna Szwajcarska. Na płaskowyżu tym żyje większość ludności Szwajcarii. Na północnym zachodzie wyżyna ograniczona jest przez góry Jura. Większość północnej granicy z Niemcami biegnie wzdłuż Renu, który wpływa do Szwajcarii w pobliżu Schaffhausen. Część granicy z Niemcami oraz część granicy z Austrią przebiega przez jezioro Bodeńskie. Część granicy z Francją przebiega przez jezioro Genewskie."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria podzielona jest na 26 kantonów. Kantony leżące na Wyżynie Szwajcarskiej są bardziej zaludnionehttp://www.about.ch/statistics/index.html Switzerland: Statistical information, uprzemysłowione i z reguły zamieszkane przez [[protestantyzm|protestantów]http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/05/blank/key/religionen.html Swiss Federal Statistics Office . Kantony alpejskie natomiast są słabiej zaludnione, bardziej nastawione na rolnictwo i turystykę; przeważają tu też katolicy."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Kraj jest podzielony również na strefy językowe. W Szwajcarii obowiązują cztery języki urzędowe: niemiecki, którym posługuje się 63,7% populacji, francuski, którym mówi 20,4% populacji, włoski używany przez 6,5% populacji oraz język romansz, którym mówi 0,5% populacjihttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sz.html CIA – The World Factbook – Switzerland. Na wschód od Berna (z wyjątkiem Ticino) przeważa język niemiecki. Na zachód od Berna przeważa język francuski. Język włoski jest najpowszechniejszym językiem w kantonie Ticino. Romansz, który wywodzi się z łaciny ludowej, najczęściej spotykany jest w kantonie Gryzonia."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria z reguły zaliczona jest do Europy Zachodniej, chociaż w niektórych źródłach określana jest raczej jako państwo środkowoeuropejskie. Różnice te wynikają z faktu, że nie ma jednego przyjętego przez wszystkich podziału Europy. Według ONZ oraz National Geographic Szwajcaria leży w Europie Zachodniej. The World Factbook oraz Encyklopedia Britannica umiejscawiają ten kraj w Europie Środkowej. Szwajcaria należy także do regionu zwanego Mitteleuropa (niem. \"Europa Środkowa\"). Znaczenie tego ostatniego terminu ma charakter nie tylko geograficzny, ale także kulturalny i polityczny."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Powierzchnia: całkowita: 41 290 km² ląd: 39 770 km² woda: 1520 km2"}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Największy wpływ na obecne ukształtowanie terenu Szwajcarii miała orogeneza alpejska, podczas której powstały Alpy."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Krystaliczne podłoże uformowało się w paleozoiku, od 540 do 360 mln lat temu. Następnie między 205 a 96 mln lat temu uformował się między Eurazją a Afryką Ocean Tetydy. Ocean ten osiągnął swą maksymalną wielkość w kredzie, 135 mln lat temu. Kolizja między płytą eurazjatycką a afrykańską spowodowała stopniowe zanikanie tego oceanu. Proces kolizji tych płyt trwa do dziś. Wynikiem tego właśnie procesu jest wypiętrzenie się Alp. Wyżyna Szwajcarska zbudowana jest głównie z molasy, skały osadowej powstałej na dnie starego oceanu."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria leży w regionie dość spokojnym pod względem tektonicznym, chociaż w 1356 doszło tu do trzęsienia ziemi, na skutek którego całkowicie została zniszczona Bazylea. Było to największe zjawisko sejsmiczne w historii całej Europy Środkowej. Najbardziej aktywnym rejonem jest Nizina Górnoreńska."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria podzielona jest na trzy główne strefy: Alpy, Wyżynę Szwajcarską i góry Jura. Każda z tych stref ma inny charakter geologiczny. Są jednak małe regiony niebędące częścią trzech wcześniej wspomnianych. Pierwszym jest rejon na północ od Renu, w rejonie Bazylei, za pasmem Jury. Drugi to rejon Mendrisio w Nizinie Padańskiej. Oba te wyjątki są jednak znacznie mniejsze powierzchniowo niż trzy główne."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcarskie Alpy zajmują południową część kraju. Zajmują one około 60%, Wyżyna Szwajcarska 30%, a Jura 10% powierzchni kraju."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Tereny Jury i Alp są bardzo rzadko zaludnione, z wyjątkiem niektórych większych dolin. Większość Szwajcarów zamieszkuje na Wyżynie Szwajcarskiej, gdzie znajdują się największe miasta, jak np. Genewa, Zürich czy Berno."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Wyżyna Szwajcarska (fr. Plateau suisse, niem. Schweizer Mitteland) rozciąga się od Jeziora Genewskiego, na granicy z Francją, aż do Jeziora Bodeńskiego na granicy z Austrią i Niemcami. Średnia wysokość terenu wynosi tu 580 m. Cała wyżyna pokryta jest wzgórzami, małymi jeziorami i rzekami. Znajdują się tu także największe jeziora Szwajcarii: Jezioro Genewskie (581,3 km²) i Jezioro Bodeńskie (541,1 km²), chociaż nie leżą w całości w granicach Szwajcarii. Największym jeziorem całkowicie leżącym w Szwajcarii jest jezioro Neuchâtel (218,3 km²)."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Wyżyna Szwajcarska poprzecinana jest dolinami rzek, takich jak Rodan, Ren, Aare i Thur. Doliny Rodanu i Renu oddzielone są od pozostałych rzek przez Oberland Berneński i Alpy Glarneńskie. Wszystkie te rzeki mają swoje źródła w Alpach i spływają po ich północnych stokach. W pobliżu Schaffhausen na Renie znajdują się wodospady Rheinfall. Mają one 150 m szerokości i 25 m wysokości, co czyni je największymi w Europie."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Wyżyna zajmuje jedną trzecią powierzchni Szwajcarii, mieszka tu też około 60% populacji kraju. Średnia gęstość zaludnienia wynosi około 450 osób na km². W pobliżu Jeziora Genewskiego, Jeziora Zuryskiego i większych miast gęstość zaludnienia przekracza 1000 osób na km²http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/regionen/thematische_karten/maps/bevoelkerung/bevoelkerungsstand/0/bevoelkerungsstand.parsys.0003.PhotogalleryDownloadFile2.tmp/k01.62s.pdf Swiss Federal Statistics Office Map  [data dostępu 21 maja 2010]. Znajduje się tu także większość zakładów przemysłowych."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcarskie Alpy są częścią łańcucha oddzielającego Europę Północną od Morza Śródziemnego. W Szwajcarii znajduje się kilka ważnych przełęczy łączących północ z południem. Średnia wysokość Alp wynosi tutaj 1700 m n.p.m. Zajmują one także około 2/3 powierzchni kraju. W Szwajcarii znajduje się 48 szczytów liczących co najmniej 4000 m n.p.m."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "W Alpach znajdują się źródła większości dużych rzek Europy Zachodniej. Ren i jego dorzecza Aare i Thur zasilają Morze Północne. Rodan i Ticino wpadają do Morza Śródziemnego. Rzeka Inn, która zasila Dunaj, wraz z nim uchodzi do Morza Czarnego. W tutejszych Alpach znajduje się też wiele lodowców (około 1800). Zajmują one powierzchnię 1200 km²."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Alpy są głównym rejonem turystycznym kraju. Najwyższym szczytem Szwajcarii jest Dufourspitze, który osiąga 4634 m i leży w Alpach Pennińskich, w kantonie Valais. Najwyższym szczytem w całości leżącym w Szwajcarii jest Dom, który osiąga 4545 m. Jednak jednym z symboli kraju jest inny alpejski szczyt – Matterhorn, osiągający 4478 m, leżącym w Alpach Pennińskich. Najwyższym szczytem północnej części Alp szwajcarskich jest Finsteraarhorn (4274 m) w Alpach Berneńskich."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Na południu kraju leży kanton Ticino, który jest podzielony geograficznie na dwie części przez przełęcz Monte Ceneri. Północna część jest bardziej górzysta i nosi nazwę Sopraceneri. Składa się ona z dwóch dolin wokół jeziora Maggiore: doliny Ticino i Maggia. Południowa część nazywana Sottoceneri to rejon wokół jeziora Lugano. Jezioro Maggiore jest najniżej położonym punktem Szwajcarii – 177 m n.p.m."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Jura to wapienne pasmo górskie rozciągające się od jeziora Genewskiego do doliny Renu. Zajmuje około 12% powierzchni Szwajcarii. Skały tworzące to pasmo powstały w okresie jury i obfitują w ślady dinozaurów oraz skamieliny. Od tego pasma pochodzi nazwa drugiego okresu ery mezozoicznej. Góry te są uważane za jedno z najważniejszych stanowisk zawierających ślady dinozaurów. W okolicach miejscowości Courtedoux między 2002 a 2004 r. odkryto 1500 śladów dinozaurów. Szacuje się, że jeszcze około 4000 czeka na odkrycie."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Pasmo to wciąż jest wypiętrzane w górę i jednocześnie zwęża się. Jest to wynikiem tych samych procesów, które stworzyły i wciąż tworzą Alpy, czyli orogenezy alpejskiej."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Geologicznie pasmo to składa się z warstw, które są dobrze widoczne w miejscu uskoków wypiętrzeniowych, jak np. Creux du Van. Warstwy te składają się z trzech głównych oddziałów: malmu, doggeru i liasu."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Najwyższy szczyt pasma to Crêt de la Neige, który osiąga wysokość 1720 m i leży we Francji. Najwyższym szczytem Jury położonym w Szwajcarii jest Mont Tendre, który mierzy 1679 m n.p.m."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Terytorium Szwajcarii należy do zlewisk 4 mórz: Północnego, Śródziemnego, Czarnego i Adriatyckiego; większa część powierzchni kraju jest odwadniana przez Ren (dł. w granicach Szwajcarii — 375 km, częściowo wyznacza granicę z Austrią) z dopływami Aare i Thur oraz Rodan (dł. w granicach Szwajcarii — 264 km). We wschodniej części płynie Inn (dopływ Dunaju), w południowej — Ticino (dopływ Padu). Rzeki Szwajcarii mają bardzo duże zasoby hydroenergetyczne."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Liczne są w Szwajcarii jeziora, których łącznie jest około 1 500 z czego 77 ma powierzchnię większą niż 10 ha. Największe są jeziora graniczne. Jeziora Szwajcarii są pochodzenia polodowcowego. "}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "W Szwajcarii znajduje się 6% europejskich zapasów czystej wody. Źródła mają tu między innymi: Ren, Aare, Rodan, Inn i Ticino. W państwie tym znajdują się też znaczne zapasy wód gruntowych oraz wiele naturalnych (np. jezioro Genewskie) i sztucznych (np. Sihlsee) jezior. Jeziora i inne zbiorniki wodne zawierają 50% szwajcarskich zapasów wody, lodowce 28%, wody gruntowe 20% a rzeki 2%."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Poniższa lista zawiera ważniejsze jeziora Szwajcarii o powierzchni powyżej 10 km² (w nawiasach podano nazwy oryginalne):"}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Warunki pogodowe na Wyżynie Szwajcarskiej są z reguły umiarkowane. Temperatury poniżej zera występują tu między grudniem a marcem. Średnia temperatura wynosi tutaj 9 °C na wysokości około 500 m. Średnia wysokość opadów na Wyżynie wynosi 1000 mm. W górach Jura i Alpach na wyższej położonych terenach panują niższe temperatury, a w Alpach także występują lodowce. Na terenach tych występuje także większa ilość opadów, między 1200 a 1600 mm. W wyższych partiach Alp ilość opadów może wynieść nawet 2500 mm. Leżący na południu kanton Ticino posiada subtropikalną roślinność, a temperatura jest średnio o około 2–4 °C wyższa."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Według klasyfikacji klimatów Köppena na Wyżynie Szwajcarskiej panuje klimat morski umiarkowany lub oceaniczny, a Alpy zaklasyfikowane zostały jako klimat alpejski albo tundra. W klimacie morskim umiarkowanym lata są chłodne, a zimy łagodne. W górach Jura klimat jest trochę chłodniejszy. W Alpach temperatura maleje, a ilość opadów śniegu rośnie wraz ze wzrostem wysokości."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "; Różnice klimatyczne (okres między 1961 a 1990)"}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Gleby Szwajcarii są mało żyzne, przeważają kamieniste gleby górskie, a w wyższych partiach Alp - rankery. W Jurze występują kamieniste rędziny, zaś na Wyżynie Szwajcarskiej tereny pokrywają kwaśne gleby brunatne."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Szwajcaria leży w europejskiej strefie lasów mieszanych, gdzie ze względu na ukształtowanie powierzchni występuje piętrowy układ roślinności. Lasy pokrywają 30% powierzchni kraju. Tereny podgórskie do wysokości 1 200- 1 250 m n.p.m. pokrywają lasy mieszane z przewagą gatunków liściastych. W lasach tych rosną buki, dęby, wiązy, a z iglastych - jodły. Ponad wysokość 1 200 m las zmienia się w iglasty, do wysokości 1 900 m n.p.m. rosną lasy świerkowe z udziałem modrzewia i limby oraz sosny. Lasy te przechodzą w zarośla różanecznika i kosodrzewiny, powyżej 2 200 m tereny pokrywają hale alpejskie. Najwyższe partie Alp zajmuje piętro turni, w którym oprócz nielicznych gatunków roślin kwiatowych występują mchy i porosty."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Fauna typowa dla europejskich lasów mieszanych i górskich. W lasach mieszanych żyją sarny, dziki, jelenie i wiele innych gatunków powszechnych dla lasów Europy. W piętrze subalpejskim i alpejskim bytują zwierzęta górskie, do których należą kozice, świstaki i koziorożce. Skład gatunkowy ptaków jest identyczny dla innych obszarów Europy. Jeziora i rzeki obfitują w ryby"}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Większość terenu Szwajcarii stanowią delikatne środowiska alpejskie i lodowcowe. Postępujące uprzemysłowienie kraju zrodziło pewne problemy."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Głównym problemem środowiskowym w Szwajcarii jest zanieczyszczenie powietrza spowodowane emisją spalin, jak również kwaśny deszcz. W 2004 r. średnia ilość emisji CO2 na 1 mieszkańca wyniosła 6 t, a w 2005 r. 6,2 thttp://mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx United Nations Millennium Development Goals Indicators [data dostępu 21 maja 2010]. Daje to Szwajcarii 31.–33. miejsce z 45 krajów umieszczonych na liście Milenijnych Celów Rozwoju krajów rozwiniętych oraz 69. miejsce na świecie. Szwajcaria zamierza w 2010 r. zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o około 10% w stosunku ilości emitowanej w 1990 r."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Według danych z 2005 r. populacja Szwajcarii zużywa 3,76 tony oleju ekwiwalentnego na osobę rocznie, z czego 43,7% to ropa naftowa, a 19% energia jądrowa."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Zanieczyszczenia wody w Szwajcarii wiążą się ze wzmożonym używaniem środków użyźniających, a także skażeniem węglowodorami z transportu przemysłowego. Obecnie sytuacja się poprawia, jednak wciąż dochodzi do eutrofizacji w zbiornikach wodnych na Wyżynie Szwajcarskiej."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Całkowita ilość zasobów wodnych kraju od 2005 r. wynosi 53,3 km³. Z tej ilości zużycie świeżej wody wynosi 2,5 km³ rocznie. W przeliczeniu na jedną osobę wartość ta wynosi 348 m³ rocznie. 24% tej wody trafia do gospodarstw domowych, 74% do przemysłu, a tylko 2% do rolnictwa."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Bioróżnorodność środowiska Szwajcarii maleje. Chociaż kraj jest dość mały, to jednak różnorodność klimatu pozwala na rozwój różnym organizmom. W Szwajcarii żyje 50 000 gatunków zwierząt i roślin. Gatunki alpejskie mają się stosunkowo dobrze, jednak na Wyżynie Szwajcarskiej liczba gatunków maleje. Rozwój miast i terenów rolniczych niszczy siedliska wielu gatunków. Obecnie około 60 szwajcarskich gatunków uważa się za zagrożone. By przeciwdziałać temu negatywnemu zjawisku, 28,6% powierzchni kraju jest objęta ochroną."}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": " Szwajcarskie obiekty światowego dziedzictwa UNESCO "}, {"title": "Geografia Szwajcarii", "text": "Encyklopedia Geograficzna Świata: Europa. Wydawnictwo OPRES Kraków 1998 ISBN 83-85909-36-2"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakich okolicznościach Jean Emile de Bouillon Serisier został współzałożycielem miasta Dubbo w Australii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jean Emile de Bouillon Serisier", "text": "Jean Emile de Bouillon Serisier (ur. 1824 w Bordeaux, zm. 10 lutego 1880 w Paryżu) – francuski kupiec, współzałożyciel australijskiego miasta Dubbo."}, {"title": "Jean Emile de Bouillon Serisier", "text": "Jean Emile de Bouillon Serisier, najmłodszy syn Louisa Alexandre'a de Bouillona Serisiera, urodził się w Bordeaux w bogatej kupieckiej rodzinie. W 1840 16-letni Jean Emile udał się na Kubę na ślub swojej siostry, następnie mieszkał tam trzy lata, pracując w rodzinnej firmie. W 1843 postanowił wrócić do Francji i wsiadł na płynący do Sydney statek. Tuż przed Sydney zachorował na zapalenie wyrostka robaczkowego i został tam wyokrętowany. Po dojściu do zdrowia postanowił pozostać na pewien czas w Australii i został zatrudniony przez Fesq & Despointes, agentów firmy należącej do jego ojca. Wraz ze swoim wspólnikiem, młodym Belgiem Nicholasem Hyeronimusem, postanowili rozszerzyć swoją działalność i wyruszyli w głąb kraju, uważając, że znajdą tam więcej możliwości zrobienia dobrego interesu."}, {"title": "Jean Emile de Bouillon Serisier", "text": "Początkowo założyli sklep w Wellington, będącym wówczas najbardziej na zachód wysuniętym miastem kolonii, ale w 1847 postanowili ruszyć na północ, wzdłuż rzeki Macquarie. Początkowo zatrzymali się na farmie o nazwie Dubbo, należącej do Roberta Dulhunty'ego, gdzie chcieli założyć obsługujący tamtejszych farmerów i osadników sklep, ale zostali zmuszeni do jej opuszczenia przez Dulhunty'ego, który miał podobne plany i nie życzył sobie konkurencji. Opuściwszy farmę Dulhunty'ego, Serisier i Hyeronimus osiedlili się 10 km dalej, na terenie dzisiejszego Dubbo, na brzegach rzeki Macquarie. Serisier założył tam pub, a Hyeronimus – zajazdB. Hornadge, The Hidden History..., s. 16.."}, {"title": "Jean Emile de Bouillon Serisier", "text": "Osiedliwszy się bez pozwolenia i wykupu ziemi, Serisier i Hyeronumus byli skwaterami. Zdając sobie sprawę, że przebywają tam nielegalnie, wspierani przez innych osadników, wystąpili do rządu o oficjalne założenie nowej miejscowości. Pomimo gwałtownych sprzeciwów Delhunty'ego i wbrew negatywnej opinii rządowego geodety, rząd Nowej Południowej Walii 28 sierpnia 1849 uznał nową miejscowość, nadając jej nazwę Dubbo. Znakomicie położone miasto, leżące na skrzyżowaniu ważnych dróg handlowych, szybko się rozrosło"}, {"title": "Jean Emile de Bouillon Serisier", "text": "Od momentu powstania Dubbo Serisier był bardzo aktywnym działaczem samorządowym, od 1855 był poczmistrzem, cztery lata później zaczął pracować w komisji wyborczej, a w latach 1862-1872 był sędzią pokoju (magistrate) aktywnie działającym w całym dystrykcie. 1 marca 1858 poślubił Margaret Humphreys (1840-1914), z którą miał czterech synów. W 1873 Serisier sprzedał sklep i na swojej 4000-hektarowej posiadłości Emulga zasadził 16 ha winorośli. Produkowane przez Serisiera wina szybko zdobyły znaczną renomę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie ograniczenia wiązały się z mieszkaniem w hoganie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Hogan (budynek)", "text": "Hogan (w języku Nawahów hooghan) – rodzaj stałego schronienia, z jednym pomieszczeniem w środku. Budowany przez Indian, głównie z plemienia Nawahów, ale także Apaczów. "}, {"title": "Hogan (budynek)", "text": "Oryginalnie budowany był na planie okręgu i w kształcie ściętego stożka, obecnie zwykle na planie kwadratu, z otworem wejściowym skierowanym na wschód. Ściany wykonywane są z drewnianych kłód i gałęzi, oblepionych gliną."}, {"title": "Hogan (budynek)", "text": "Obecnie jako budynki mieszkalne lub dla celów ceremonialnych używane są głównie stare hogany, zaś nowo wznoszone rzadko budowane są z myślą o mieszkaniu w nich. Każda rodzina praktykująca tradycyjną religię Nawahów musi mieć własny hogan dla kultywowania religii."}, {"title": "Hogan (budynek)", "text": "W religii Nawahów w jednej z pieśni opisana jest budowa pierwszego hoganu. Miał go wznieść Kojot z pomocą bobrów dla Pierwszego Mężczyzny, Pierwszej Kobiety i Rozmawiającego Boga. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim była Saskia, przedstawiona przez Rembrandta jako Flora?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Saskia jako Flora", "text": "Saskia jako Flora (Kobieta w stroju pasterskim) – obraz olejny z 1634 roku autorstwa holenderskiego malarza Rembrandta."}, {"title": "Saskia jako Flora", "text": "W 1634 roku Rembrandt ożenił się z Saskią, krewną swojego wspólnika i marszanda Hendricka van Uylenburgha. Zamiarom ożenku młodych sprzeciwiała się jej matka i dalsza rodzina, która należała do znaczących rodzin niderlandzkich. Posag wynosił pokaźną kwotę czterdziestu tysięcy guldenów. Dla Rembrandta, syna bogatego młynarza, ślub z dziewczyną  z patrycjuszowskiej rodziny oznaczał awans społeczny. Młody malarz uwieczniał przyszłą małżonkę jeszcze przed ślubem. W 1633 roku namalował obraz pt. Saskia w welonie oraz szkic Saskii w kapeluszu z odręcznym podpisem „Portret mojej narzeczonej w wieku 21 lat, trzy dni po naszych zaręczynach (5 czerwca 1633 roku)”. Pod koniec 1634 roku, już po ślubie powstało dzieło Saskia jako Flora. "}, {"title": "Saskia jako Flora", "text": "Rembrandt przedstawił swoją młodą żonę jako Florę – rzymską boginię wiosny. Na głowie dziewczyny namalował pełen szczegółów kwiatowy wianek, a w dłoni umieścił  laskę oplecioną kwiatami. Poza dziewczyny i jej strój sugeruje, iż podczas pozowania była brzemienna. W 1635 roku urodziła syna, który żył zaledwie 2 miesiące. Stan błogosławieństwa jest prawdopodobnie przyczyną radości i czułości jaką Rembrandt uchwycił na twarzy dziewczyny."}, {"title": "Saskia jako Flora", "text": "Obraz został zakupiony do Ermitażu w latach 1770 - 1774. W 1985 roku dzieło zostało uszkodzone przez niezrównoważonego człowieka, który oblał je kwasem. Prace konserwatorskie trwało bardzo długo, lecz nie udało się przywrócić w całości mistrzowski laserunek, którym się wyróżniało.      "}, {"title": "Saskia jako Flora", "text": "W 1635 roku Rembrandt jeszcze raz powrócił do motywu Flory, w którą ponownie wcieliła się jego żona. Prześwietlenie rentgenowskie wykazało, iż pierwotnym zamysłem malarza było namalowanie biblijnej Judyty z głową Holofernesa. Mistrz zrezygnował z tematu i namalował swoją żonę prawdopodobnie tuż przed narodzinami syna.           "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto zdobył tyle samo medali mistrzostw Polski juniorów, co medali mistrzostw Europy juniorów w lekkoatletyce?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Henryk Galant", "text": "Henryk Galant (ur. 17 stycznia 1956 w Świebodzinie) – polski lekkoatleta specjalizujący się w biegach sprinterskich. Reprezentant Polski na letnich igrzyskach olimpijskich 1976 – był rezerwowym w sztafecie 4 x 400 metrów."}, {"title": "Henryk Galant", "text": "W 1975 roku wziął udział w mistrzostwach Europy juniorów. W biegu na 400 metrów wygrał bieg eliminacyjny, półfinałowy i finałowy, dzięki czemu został mistrzem Europy juniorów. Wziął także udział w sztafecie 4 x 400 metrów, gdzie, wspólnie z Wiesławem Puchalskim, Edwardem Antczakiem i Markiem Jakubczykiem, zdobył brązowy medal."}, {"title": "Henryk Galant", "text": "Dwa lata później wystartował w letniej uniwersjadzie, gdzie, wspólnie z Cezarym Łapińskim, Jerzym Pietrzykiem i Ryszardem Podlasem zdobył srebrny medal w sztafecie 4 x 400 metrów."}, {"title": "Henryk Galant", "text": "Dwukrotnie zdobywał medale seniorskich mistrzostw Polski – w 1975 roku zdobył brązowy medal w biegu na 400 metrów, a w 1978 złoty w sztafecie 4 x 400 metrów. W 1972 i 1973 roku zdobywał brązowe medale mistrzostw Polski juniorów młodszych w biegu na 400 metrów. W 1974 roku zdobył srebrny medal mistrzostw Polski juniorów w biegu na 400 metrów, a rok później został mistrzem Polski juniorów w tej konkurencji."}, {"title": "Henryk Galant", "text": "Jego rekordy życiowe to: 10,47 s w biegu na 100 metrów (Tallinn, 16 sierpnia 1977), 21,17 s w biegu na 200 metrów (Fürth, 13 czerwca 1976) oraz 46,23 s w biegu na 400 metrów (Bydgoszcz, 25 czerwca 1976)."}, {"title": "Henryk Galant", "text": "B. Tuszyński, H. Kurzyński, Od Chamonix i Paryża do Vancouver. Leksykon olimpijczyków polskich 1924-2010 wyd. Fundacja Dobrej Książki, b.d i m. w., ISBN 978-83-86320-01-1"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym różni się Żywot św. Stanisława od Legendy św. Stanisława?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "Żywot św. Stanisława (łac. Vita s. Stanislai, Vita maior) – średniowieczny łaciński utwór hagiograficzny, przedstawiający życie św. Stanisława, autorstwa Wincentego z Kielczy, napisany prawdopodobnie między rokiem 1257 a 1261."}, {"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "Żywot św. Stanisława (Vita maior – Żywot większy) jest drugą, bardziej rozbudowaną redakcją Legendy św. Stanisława (Vita minor – Żywot mniejszy), napisanej także przez Wincentego z Kielczy. Według informacji zawartych we wstępie, Żywot powstał z inicjatywy biskupa krakowskiego Jana Prandoty. Data powstania Żywota mieści się w latach 1257-1261. W utworze wzmiankowany jest grób Jacka Odrowąża, zmarłego w 1257, zaś jako aktualny papież wymieniony jest Aleksander IV, zmarły w 1261. Niektóre kopie wzmiankują jednak o Aleksandrze IV jako papieżu nieżyjącym, co sugerowałoby, że najpóźniejszą datą powstania utworu mógł być rok śmierci biskupa Prandoty – 1266."}, {"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "Żywot poprzedzony jest przedmową, wyjaśniającą okoliczności jego powstania oraz zawierającą typowe dla tego rodzaju dzieł zapewnienia o skromności autora. W przedmowie Wincenty z Kielczy kreśli też trójdzielny plan utworu, na który składają się: dzieje życia św. Stanisława (vita processus), przebieg męczeństwa (passionis cursus) i tryumfalne, pośmiertne zwycięstwo (victoriae triumphus). Plan ten nie pokrywa się z formalnym podziałem utworu na części. Dzieje życia wypełniają część I (rozdz. 1-14) oraz duży fragment części II (rozdz. 1-18), przebieg męczeństwa opisany jest w rozdz. 19 części II, zaś pozostałe rozdziały części II i część III wypełnia opis tryumfalnego zwycięstwa. Ostatnia część zawiera opis translacji w 1088, cudów za pośrednictwem św. Stanisława, kanonizacji oraz podniosłą mowę Pochwała Polaków, zamykającą cały utwór."}, {"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "Żywot nie wnosi nowych elementów do biografii świętego. Opis życia i cnót pokrywa się w większości z tekstem Legendy św. Stanisława. Nowe jest za to ujęcie tematu. Życie świętego splata się z historią Polski oraz dynastii piastowskiej, zaś pośmiertny tryumf Stanisława staje się zapowiedzią zjednoczenia kraju."}, {"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "Wątki historyczne rozpoczynają się od przedstawienia rozkwitu Polski za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Losy samego świętego wiążą się przede wszystkim z okresem panowania Bolesława Śmiałego. Prawy biskup przeciwstawiony jest wyraźnie nieprawemu władcy, pozbawionemu cech pozytywnych, które miał jeszcze w Legendzie. W młodości władca przejawiał pewne zaczątki cnót, ale z wiekiem zupełnie je zatracił, zaś czyny króla, wynikające z nadmiernej ambicji i chciwości, sprowadziły nieszczęścia na cały kraj. Bolesław nie przyjmował wielokrotnych napomnień Stanisława. Przejawiał wyjątkowe okrucieństwo, którego kulminacją było zabójstwo biskupa, rozczłonkowanie jego ciała i rozrzucenie na polach. Za tę zbrodnię króla spotkała kara – wygnanie i odebranie sobie życia. Kara dotknęła też cały kraj, który, podobnie jak ciało świętego, został rozczłonkowany i niszczony przez najeźdźców."}, {"title": "Żywot św. Stanisława", "text": "W Żywocie wątki hagiograficzne łączą się aktualną problematyką polityczną. Ciało biskupa staje się symbolem ojczyzny, zaś cudowne zrośnięcie się członków świętego – zapowiedzią zjednoczenia Polski pod jednym berłem. W ujęciu Wincentego najważniejszym ośrodkiem kraju jawi się Kraków. Jest on nie tylko stolicą senioralną, ale zostaje dodatkowo nobilitowany przez postać związanego z nim św. Stanisława. Fakt ten ma sprzyjać staraniom o utworzenie arcybiskupstwa krakowskiego obok istniejącego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Losy biskupa i króla wskazują, że okresy świetności państwa przypadają na panowanie władców silnie związanych z kościołem. Również przyszłe zjednoczenie jest możliwe tylko pod warunkiem harmonijnego współistnienia władzy świeckiej i kościelnej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na jakie odległości lata nogolotka jawajska?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nogolotka jawajska", "text": "Nogolotka jawajska (Rhacophorus reinwardtii), zwana też latającą żabą jawajską − gatunek płaza bezogonowego z rodziny nogolotkowatych (Rhacophoridae) zamieszkującego lasy tropikalne Jawy, Sumatry, południowej Tajlandii i Malezji. Słynie ze swojej zdolności lotu ślizgowego."}, {"title": "Nogolotka jawajska", "text": "Ma zieloną skórę i oczy, płaską, szeroką głowę, wyglądem ogólnie przypomina rzekotkę. Palce wszystkich jej kończyn są spięte obszernymi błonami pływnymi, a wzdłuż zewnętrznego skraju przedramion ciągną się wydatne fałdy skórne."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co zainspirowało narodziny filmu więziennego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Film więzienny", "text": "Film więzienny lub dramat więzienny (ang. prison film) – film, którego akcja rozgrywa się w więzieniu, domu poprawczym, obozie jenieckim itp., przedstawiający sytuację więźniów oraz warunki ich życia i społeczność, jaką tworzą. Odmianą filmu więziennego jest film ucieczki, opowiadający o próbie ucieczki z więzienia."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który rodzaj jaszczurki jest najstarszym znanym przedstawicielem łuskonośnych cechującym się żyworodnością?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Yabeinosaurus", "text": "Yabeinosaurus – rodzaj jaszczurki żyjącej we wczesnej kredzie i być może w jurze na terenach współczesnych Chin."}, {"title": "Yabeinosaurus", "text": "Gatunek typowy rodzaju, Yabeinosaurus tenuis, został opisany w 1942 roku przez Endo i Shikamę jako pierwsza jaszczurka należąca do fauny Jehol. Początkowo uważano Yabeinosaurus za niewielką jaszczurkę spokrewnioną z gekonami, jednak późniejsze odkrycie licznych skamieniałości zwierząt w różnym wieku pozwoliło ustalić, że jest on prawdopodobnie blisko spokrewniony z grupą Scleroglossa, a najbliżej z rodzajem Sakurasaurus. Dorosłe osobniki przekraczały 30 cm długości od czubka pyska do kości miednicznej i miały czaszkę o silnie żłobionej powierzchni."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym różnią się między sobą dwie wersje obrazu Święty Sebastian Tycjana?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Święty Sebastian (obraz Tycjana)", "text": "Święty Sebastian – obraz renesansowego malarza weneckiego Tycjana, powstały w latach 1570–1572. Przechowywany jest w Ermitażu w Petersburgu."}, {"title": "Święty Sebastian (obraz Tycjana)", "text": "Temat śmierci świętego Sebastiana Tycjan podejmował dwukrotnie. Po raz pierwszy historię męczeństwa świętego przeniósł na płótno w latach 1520-1522. Za wyznawanie nauki Chrystusa Sebastian został przywiązany do słupa i przeszyty strzałami. Nie spowodowało to jednak śmierci męczennika. Kobieta, która postanowiła go pochować, zauważyła w nim oznaki życia i doprowadziła go do zdrowia."}, {"title": "Święty Sebastian (obraz Tycjana)", "text": "Inspiracją do powstania pierwszej wersji był obraz Michała Anioła, pt. Niewolnicy (obecnie w Luwrze). Tycjan skoncentrował się głównie na poprawnym i szczegółowym przedstawieniu budowy ciała. W Berlinie w zbiorach muzealnych Staatliche Museen znajduje się rysunek piórkiem, przedstawiający studia do przyszłego obrazu Sebastiana autorstwa Tycjana. Mistrz wyraźnie ćwiczył różne warianty wygiętego ciała świętego. Obecnie pierwsza wersja śmierci Sebastiana znajduje się na ołtarzu Zmartwychwstania w Brescii."}, {"title": "Święty Sebastian (obraz Tycjana)", "text": "W 1570 roku, gdy mistrz liczył sobie już ponad siedemdziesiąt lat, powrócił do tematu Sebastiana. Tym razem Tycjan przedstawił scenę w zupełnie odmienny sposób. Odszedł od technicznej doskonałości na rzecz przedstawienia duchowości i wizji męczeństwa. Ciało męczennika jest przeszyte strzałami i oświetlone. Sebastian, niczym Chrystus na krzyżu, wznosi oczy ku niebu, co wywołuje wrażenia bliskiego końca. Mistrz stosuje szerokie pociągnięcia pędzla, przy czym światło (z lewej strony płomienie ognia, a z prawej wieczorna zorzę) wydobywa impastami. Przejścia kolorystyczne zostały uzyskane poprzez zacieranie farby palcami, co jest charakterystyczne dla późniejszych dzieł Tycjana."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który z historycznych fortów, stanowiących niegdyś bazę wypadową do walk z Indianami, został wykorzystany do utworzenia najstarszego parku narodowego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Fort Yellowstone", "text": "Fort Yellowstone – historyczny fort wojskowy w północnej części Parku Narodowego Yellowstone, w stanie Wyoming, w Stanach Zjednoczonych. Od 31 lipca 2003 roku ze względu na swe historyczne znaczenie fort ma status Narodowego Pomnika Historycznego USA."}, {"title": "Fort Yellowstone", "text": "Fort znajduje się na terenie kompleksu gorących źródeł trawertynowych – Mammoth Hot Springs. Tak jak większa część Parku Yellowstone zabudowania fortu znajdują się na wyżynie Yellowstone wzniesionej nad kalderą na wysokości około 2400 m nad poziom morza. Początkowo, po założeniu pierwszych zabudowań wojskowych, fort leżał w samym centrum aktywności gorących źródeł, jednak przez lata owa aktywność przesuwała się coraz bardziej na południe."}, {"title": "Fort Yellowstone", "text": "Fort stworzono w celu zakwaterowania wojskowych oraz nielicznych cywilów, którzy mieli chronić zasoby parku. Dzięki temu, że szybko zdano sobie sprawę z niezwykłości terenów Yellowstone w znacznym stopniu zaczęto czynnie ograniczać zarówno wycinkę drzew jak i kłusownictwo oraz wandalizm. Ochrona cywilna szybko okazała się niewystarczająca, stąd rząd w 1886 roku podjął decyzję o zaangażowaniu Armii Stanów Zjednoczonych. Niewielkie zasoby finansowe dopiero z czasem pozwoliły na wybudowanie kwater wojskowych zachowanych do dziś. Po bitwie pod Little Bighorn wojsko szukało miejsca do stworzenia bazy wypadowej w celu obserwacji Siuksów. Wtedy dogodnym miejscem okazały się tereny Parku Yellowstone, stąd utworzenie tzw. \"Yellowstone Department\", czyli późniejszego fortu. W czasie swojego urzędowania wojskowi ustanowili specjalny regulamin, wykorzystywany do dziś, który jasno określa granice wykorzystywania zasobów naturalnych i ochronę przyrody. W 1918 roku oficjalnie opiekę nad Parkiem oraz fortem przejęła nowo utworzona organizacja National Park Service. Pracownicy tej służby zapożyczyli od wojska wygląd swoich kapeluszy."}, {"title": "Fort Yellowstone", "text": "Obecnie doskonale zachowane budynki wojskowe pełnią funkcję centrum administracji najstarszego parku narodowego na Świecie. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie uchodzi Jałowiecki Potok?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jałowiecki Potok", "text": "Jałowiecki Potok  (słow. Jalovský potok, dawniej Jalovecký potok, Jalovčianka) – potok spływający Doliną Jałowiecką w słowackich Tatrach Zachodnich. Jest głównym potokiem tej doliny. Powstaje u południowych podnóży Małego Łyśca z połączenia dwóch potoków: Potoku z Polany i potoku Parzychwost, które spływają dwoma głównymi odgałęzieniami tej doliny (odpowiednio Doliną Bobrowiecką i doliną Parzychwost). Potoki te łączą się na wysokości około 1000 m. Takie jest ujęcie w polskich źródłach. Na słowackiej mapie jednak potok Parzychwost nie jest wyróżniony, lecz jest uznany za źródłowy ciek Jałowieckiego Potoku. W tym ujęciu źródła tego potoku znajdują się na stokach Banówki."}, {"title": "Jałowiecki Potok", "text": "W miejscu, w którym łączą się Parzychwost i Potok z Polany, jest rozdroże szlaków turystycznych (rozdroże do Parzychwostu). Od miejsca tego Jałowiecki Potok spływa w południowo-zachodnim kierunku. Prawe zbocza doliny potoku tworzą stoki Małej Kopy, Mnicha i Sokoła oraz lewe stoki Trnaca, Rokitowca i Skały. W obrębie Tatr do cieku uchodzi kilka niewielkich potoków. Największe z nich to Mnichowy Potok i Sokoli Potok. Po opuszczeniu Tatr Jałowiecki Potok wpływa na Kotlinę Liptowską, przepływa przez miejscowości Jałowiec i Trzciana oraz po zachodniej stronie Liptowskiego Mikułasza. Dawniej na wysokości 563 m wpływał do Wagu jako jego prawy dopływ. Obecnie uchodzi do sztucznego zbiornika Liptovská Mara na należącym do Liptowskiego Mikułasza osiedlu Liptovská Ondrašová."}, {"title": "Jałowiecki Potok", "text": "Na Kotlinie Liptowskiej uchodzi do Jałowieckiego Potoku jeszcze kilka potoków. Z lewej strony zasila go potok Lisowiec. Taką nazwę nosi dolna część (w obrębie Kotliny Liptowskiej) wypływającego z Tatr Skalistego Potoku. Na słowackich mapach jednak potok ten nosi na całej swojej długości nazwę Rakytie. Z prawej strony (w kolejności od północy na południe) dopływami Jałowieckiego Potoku są: potok mający źródła poniżej Żlebu Uhlisko oraz potok powstający w miejscowości Bobrowiec."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego na łąkach trzęślicowych występują rzadkie gatunki roślin i zwierząt?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąka trzęślicowa – typ zmiennowilgotnej łąki w znacznej mierze budowanej przez trzęślicę modrą. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "W syntaksonomii odpowiada zbiorowisku roślinnemu w randze związku – Molinion caeruleae, a w typologii systemu Natura 2000 siedlisku przyrodniczemu 6410 – zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion)."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki trzęślicowe zajmują różnorodne siedliska, zwykle jednak mniej lub bardziej wilgotne. W odróżnieniu od podobnych siedlisk łąk i szuwarów bagiennych, poziom wody gruntowej zwykle jest zmienny w ciągu roku i latem może dochodzić do podsuszenia górnych warstw. Czasem łąki trzęślicowe wykształcają się są jako zbiorowiska okrajkowe dla stale zabagnionych torfowisk lub zajmują śródleśne polany. Często sąsiadują z innymi typami łąk, np. selernicowymi, ostrożeniowymi lub kaczeńcowymi. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "W odróżnieniu od łąk łęgowych zwykle nie są blisko związane z wodami płynącymi. Mogą porastać zarówno siedliska kwaśne, oligotroficzne, jak i zasadowe, eutroficzne."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki trzęślicowe mają charakter półnaturalny. Część łąk trzęślicowych powstała w wyniku osuszenia mokradeł. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Są łąkami użytkowanymi ekstensywnie, koszonymi raz w roku, tj. jednokośnymi (czasem nawet koszonymi co 2–3 lata, a nawet rzadziej). Pokosy mają najczęściej miejsce dopiero jesienią, dzięki czemu mogą utrzymać się gatunki kwitnące późno. Zebrane z nich siano ma niską jakość paszową i najczęściej stosowane było jako ściółka. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Sezonowa zmienność warunków również sprawia, że mogą obok siebie występować gatunki bagienne i sucholubne, struktura zbiorowiska jest wielowarstwowa, a bogactwo gatunkowe znaczne. Tradycyjne techniki koszenia zostawiają dość wysoko wystające części nadziemne, powyżej zwartych części kęp trzęślicy, pozwalając przetrwać niskim roślinom nieznoszącym koszenia, a także nierównościom terenu, w tym mrowiskom. Są jednak wystarczające, by eliminować bardziej wrażliwe gatunki porastające ugory i tworzące zakrzaczenia. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Umiarkowana żyzność utrudnia też monopolizację zasobów przez najbardziej ekspansywne gatunki traw stosowanych w intensywnym łąkarstwie, które wypierają konkurencyjnie bardziej światłożądne gatunki."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "W Polsce niegdyś pospolite na terenie całego kraju z wyjątkiem gór i niektórych obszarów na północy. Obecnie w zaniku. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "ChAll.: bukwica zwyczajna (Betonica officinalis), turzyca filcowata (Carex tomentosa), goździk pyszny (Dianthus superbus ssp. superbus), przytulia północna (Galium boreale), goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe), mieczyk dachówkowaty (Gladiolus imbricatus), oman wierzbolistny (Inula salicina), kosaciec syberyjski (Iris sibirica), okrzyn łąkowy (Laserpitium prutenicum), trzęślica modra (Molinia caerulea), nasięźrzał pospolity (Ophioglossum vulgatum), olszewnik kminkolistny (Selinum carvifolia), koniopłoch łąkowy (Silaum silaus), czarcikęs łąkowy (Succisa pratensis), komonicznik skrzydlatostrąkowy (Tetragonolobus maritimus);"}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "DAll.: drżączka średnia (Briza media), złocieniec gwiazdkowaty (Campylium stellatum), turzyca żółta (Carex flava), turzyca prosowata (Carex panicea), skrzydlik paprociowaty (Fissidens adianthoides), goryczuszka gorzkawa (Gentianella amarella), goryczuszka błotna (Gentianella uliginosa), len przeczyszczający (Linum catharticum), dziewięciornik błotny (Parnassia palustris), biedrzeniec mniejszy (Pimpinella saxifraga s.l.), pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta), wierzba rokita (Salix rosmarinifolia);"}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "ChO.: krwawnik kichawiec (Achillea ptarmica), dzięgiel leśny (Angelica sylvestris), turzyca Hartmana (Carex hartmanii), ostrożeń błotny (Cirsium palustre), drabik drzewkowaty  (Climacium dendroides), zimowit jesienny (Colchicum autumnale), śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), skrzyp błotny (Equisetum palustre), przytulia bagienna (Galium uliginosum), komonica błotna (Lotus uliginosus), firletka poszarpana (Lychnis flos-cuculi), starodub łąkowy (Ostericum palustre), szelężnik większy (Rhinanthus angustifolius ssp. angustifolius), krwiściąg lekarski (Sanguisorba officinalis), sierpik barwierski (Serratula tinctoria), mniszek błotny (Taraxacum palustre), pełnik europejski (Trollius europaeus);"}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "ChCl.: mietlica olbrzymia (Agrostis gigantea), wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis), owsica omszona (Avenula pubescens), rzeżucha łąkowa (Cardamine pratensis), chaber łąkowy (Centaurea jacea), rogownica pospolita (Cerastium holosteoides), świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana), kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis), kostrzewa czerwona (Festuca rubra agg.), kłosówka wełnista (Holcus lanatus), groszek żółty (Lathyrus pratensis), brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus), tymotka łąkowa (Phleum pratense ssp. pratense), babka lancetowata (Plantago lanceolata), wiechlina łąkowa (Poa pratensis), wiechlina zwyczajna (Poa trivialis), głowienka pospolita (Prunella vulgaris), jaskier ostry (Ranunculus acris ssp. acris), szelężnik większy (Rhinanthus angustifolius ssp. grandiflorus), szelężnik mniejszy (Rhinanthus minor), szczaw zwyczajny (Rumex acetosa), koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), wyka ptasia (Vicia cracca). "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Charakterystyczna kombinacja gatunków zbiorowiska ma znaczenie dla diagnostyki syntaksonomicznej, jednak nie wszystkie składające się na nią gatunki występują często. Część gatunków charakterystycznych dla rzędu lub klasy jest częściej spotykana w innych typach łąk, a czasem ich większy udział jest wręcz uważany za przejaw degeneracji zbiorowiska. Dotyczy to np. śmiałka darniowego, ale nawet zbyt silne zadarnianie przez trzęślicę modrą jest uznawane za zagrożenie dla typowej fizjonomii zbiorowiska. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Trzęślica modra, od której ten typ łąk przyjął nazwę, nie jest najlepszym wskaźnikiem tego typu, gdyż występuje także w innych zbiorowiskach roślinnych, np. w wilgotnych lasach liściastych i iglastych."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "W skład związku Molinion wchodzą następujące zespoły roślinne występujące w Polsce: łąka olszewnikowo-trzęślicowa Selino carvifoliae-Molinietum (syn. Molinietum caeruleae, Molinietum medioeuropaeum) łąka sitowo-trzęślicowa Junco-Molinietum"}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki olszewnikowo-trzęślicowe zajmują siedliska bardziej żyzne (zwłaszcza zasobniejsze w wapń), mniej podmokłe. Są bogatsze florystycznie. Łąki sitowo-trzęślicowe są bliższe ubogim łąkom bagiennym."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Jak wiele zbiorowisk półnaturalnych, łąki trzęślicowe istnieją dzięki umiarkowanej działalności gospodarczej człowieka. Zarówno jej intensyfikacja, jak i zaniechanie prowadzi do ich przekształcenia i zaniku. Również zmiany stosunków wodnych (osuszenie lub wtórne zabagnienie) mogą prowadzić do przekształcenia w inny typ łąki. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Przekształcenia gospodarcze często mają na celu zwiększenie produktywności i poprawę jakości paszowej łąk przez meliorację, nawożenie, częstsze (a także niższe i dokładniejsze, maszynowe) koszenie, co przekształca łąki trzęślicowe w typowe wielokośne łąki gospodarcze, z drugiej zaś strony częste jest porzucanie łąk trzęślicowych, które niekoszone ulegają sukcesji ekologicznej najpierw zmieniając się w ubogie gatunkowo wilgotne łąki, następnie zaś zarastając ziołoroślami (często z gatunkami inwazyjnymi takimi jak nawłoć kanadyjska), zakrzewieniami i lasami. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Ten typ łąk jest uważany za jedno z najbardziej zagrożonych zanikiem zbiorowisk roślinnych Polski i Europy."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": " Walory ekologiczne, ochrona gatunkowa i rezerwatowa "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki trześlicowe są jednymi z najbogatszych florystycznie europejskich zbiorowisk roślinnych. Na kilkuarowych płatach stwierdzane bywa ok. 60 gatunków roślin naczyniowych, a w najbogatszych miejscach różnorodność ta sięga 35 gatunków na metr kwadratowy. Liczne są też mchy, a z paproci występuje nasięźrzał pospolity. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Wśród gatunków roślin łąk trzęślicowych (zarówno wchodzących w skład syntaksonomicznej charakterystycznej kombinacji, jak i spoza niej) wiele jest rzadkich, objętych ochroną gatunkową, w tym na mocy Dyrektywy Siedliskowej, ujętych na czerwonej liście, np. niektóre storczykowate, goryczkowate, ciborowate. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki te są również miejscem bytowania rzadkich i chronionych gatunków zwierząt, m.in. modraszków, których cykl rozwojowy uzależniony jest od występujących tam gatunków roślin i mrowisk, które są w stanie przetrwać na wysoko koszonych łąkach. Są też miejscem przebywania licznych ptaków. "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Wśród gatunków zwierząt i roślin chronionych dyrektywami leżącymi u podstaw systemu Natura 2000 typowe dla łąk trzęślicowych są:  języczka syberyjska (Ligularia sibirica) mieczyk błotny (Gladiolus paluster) starodub łąkowy (Ostericum palustre) przeplatka aurinia (Euphydryas aurinia) czerwończyk nieparek (Lycaena dispar) modraszek telejus (Maculinea teleius) modraszek nausitous (Maculinea nausithous) derkacz (Crex crex) bocian biały (Ciconia ciconia) żuraw (Grus grus) "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Łąki trzęślicowe bywają objęte ochroną rezerwatową. Przykładowo, rezerwatem w dużej mierze pokrytym takim zbiorowiskiem jest Rezerwat przyrody Kalinowa Łąka zajmujący polanę w Lesie Bemowskim pod Warszawą. W razie zaniechania gospodarki łąkarskiej dla zachowania charakteru łąk trzęślicowych konieczna jest ochrona czynna."}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": " Siedlisko przyrodnicze sieci Natura 2000 "}, {"title": "Łąka trzęślicowa", "text": "Według Dyrektywy Siedliskowej łąki trzęślicowe są wyróżniane jako typ siedliska przyrodniczego – zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion) (6410), z wyróżnieniem dwóch podtypów odpowiadających zespołom roślinnym: łąki olszewnikowo-trzęślicowe (6410–1) i łąki sitowo-trzęślicowe (6410–2)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką rolę odegrały Radzieckie Siły Powietrzne podczas hiszpańskiej wojny domowej, wojny zimowej, II wojny światowej i zimnej wojny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Radzieckie Siły Powietrzne (ros. Военно-воздушные силы, w alfabecie łacińskim Wojenno-Wozdusznyje Siły, z ros. Wojskowe Siły Powietrzne), często nazywane też w skrócie WWS (ros. ВВС) – oficjalnie jedna z dwóch wersji sił powietrznych Związku Radzieckiego. Drugą były Wojska PWO. Radzieckie Siły Powietrzne zostały stworzone z części Sił Powietrznych Rosji Carskiej w roku 1917 i ich najpoważniejszym zadaniem była II wojna światowa, ale były także zaangażowane w wojnę koreańską i zostały rozwiązane wraz upadkiem Związku Radzieckiego co nastąpiło w latach 1991–1992. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Ogólno Rosyjskie Kolegium Dyrekcji Sił Powietrznych Starej Armii (tłumaczenie z rosyjskiego jest niepewne) zostało sformowane 20 grudnia 1917 roku. Było to dowództwo powietrzne bolszewików, początkowo dowodzone przez Konstantyna Akaszewa, który padł ofiarą czystek stalinowskich. Wraz z ogólną wojskową reorganizacją powojenną, ustanowioną 24 maja 1918 roku, kolegium zostało odtworzone jako Robotniczo-Chłopska Czerwona Flota Powietrzna (ros. Gławwozduchfłot). "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Po ustanowieniu państwa radzieckiego wiele wysiłków było skierowanych w celu zmodernizowania i zwiększenia produkcji lotniczej, kierowanej przez charyzmatycznego i energetycznego dowódcę, gen. Jakowa Ałksnisa, który padł ofiarą czystek stalinowskich. Produkcja samolotów gwałtownie się zwiększyła na początku lat 30. i do końca tych lat Radzieckie Siły Powietrzne były wstanie oddać do służby myśliwce I-15 i I-16 oraz bombowce Tupolew SB-2 i SB-bis oraz DB-3. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Jedną z pierwszych ważniejszych prób pokazania mocy Radzieckich Sił Powietrznych była hiszpańska wojna domowa, która rozpoczęła się w 1936 roku i w której najnowsze modele, zarówno niemieckich jak i radzieckich samolotów, mogły się po raz pierwszy ze sobą zmierzyć. Na początku myśliwce Polikarpow I-16 odnosiły duże sukcesy w walce z niemiecką Luftwaffe i uzyskiwały przewagę powietrzną gdziekolwiek je używano. Jednakże Rosjanie odmówili dostarczenia większej liczby tych myśliwców i ich zwycięstwa powietrzne szybko zanikły, z powodu ich niedostatecznej liczby. W późniejszym czasie niemieckie Bf 109 na usługach Sił Powietrznych Nacjonalistów Hiszpańskich gen. Franco przypieczętowały swoją dominację w powietrzu dla strony nacjonalistów i ta dominacja nie została już nigdy oddana. Porażki w Hiszpanii zbiegły się z nadejściem tzw. wielkiej czystki przeprowadzonej przez Stalina, która objęła m.in. Siły Zbrojne ZSRR, w tym i lotnictwo. Czystki bardzo poważnie wpłynęły na efektywność działań sił powietrznych. Świeżo upieczonym oficerom brakowało doświadczenia zarówno w pilotażu jak i dowodzeniu, z kolei starsi dowódcy wiedząc o losie gen. Ałksnisa i wielu innych dowódców nie wykazywali chęci do podejmowania inicjatyw. Nawet najdrobniejsze decyzje konsultowali z Moskwą w celu uzyskania zgody i surowo przestrzegali założeń, w których to piloci mieli kurczowo trzymać się procedur zarówno jeżeli chodzi o atak jak i obronę powietrzną."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Piloci radzieccy zdobywali pewne doświadczenie w walce powietrznej, a to już we wspomnianej hiszpańskiej wojnie domowej czy też w wojnie z Japonią na Dalekim Wschodzie. Krótko przed wybuchem II wojny światowej radziecka grupa ochotników została wysłana do Chin w celu przećwiczenia chińskich pilotów biorących udział w trwającej wciąż wojnie z Japonią. Niestety doświadczenia te okazały się bardzo mało warte w wojnie zimowej przeciwko Finlandii w 1939 roku, podczas której olbrzymia liczba maszyn zarówno bombowców jak i myśliwców została zestrzelona przez względnie niewielkie siły lotnictwa fińskiego. Radzieckie Siły Powietrzne wkrótce zdały sobie sprawę z tego, że procedury obrony powietrznej datujące się jeszcze z czasów hiszpańskiej wojny domowej, m.in. takie jak tworzenie tzw. pierścieni obronnych w momencie bycia zaatakowanym nie sprawdzało się zupełnie w walce z Finami, którzy stosowali tzw. taktykę dive-and-zoom (z ang. zanurkuj i wyceluj) wobec radzieckich maszyn. Taktyka ta przynosiła bardzo dobre efekty w postaci kilkuset zestrzelonych rosyjskich samolotów. Konsekwencje wielkiej czystki przeprowadzonej przez Stalina w latach 1937–1938 we wszystkich jednostkach Armii Czerwonej grały niewątpliwie olbrzymią rolę w spóźnionej reakcji Radzieckich Sił Powietrznych na nową jakość walk powietrznych. Radzieckie lotnictwo jak również przemysł lotniczy wyciągnęły ostateczne wnioski z tej nauki, choć stało się to dopiero po ataku Niemiec na Związek Radziecki w 1941 roku."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "1 stycznia 1941 roku, na sześć miesięcy przez rozpoczęciem operacji \"Barbarossa\", siły powietrzne Armii Czerwonej wynosiły 363 900 osób, co składało się niespełna na 8,65% personelu wojskowego w Związku Radzieckim. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Pierwsze trzy armie lotnicze, które nosiły miano armii powietrznych specjalnego przeznaczenia zostały stworzone w latach 1936–19382. Armia została sformowana 15 marca 1937 roku na Dalekim Wschodzie, nieco później 3. Armia Lotnicza została sformowana w Północnokaukaskim Okręgu Wojskowym.. 5 listopada 1940 roku zostały one zreformowane i nadano im miano Lotnictwa Bombowego Dalekiego Zasięgu Kwatery Głównej Armii Czerwonej (do lutego 1942 roku) z powodu nie uczestniczenia w walce podczas konfliktu z Finlandią. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Siły lotnicze zostały ponownie ciężko nadszarpnięte w związku falą czystek w Armii Czerwonej w roku 1941. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W momencie wybuchu II wojny światowej Siły Zbrojne ZSRR były dalekie od poziomu gotowości, który umożliwiłby im zwycięstwo w wojnie. W roku 1931 Józef Stalin powiedział, że radziecki przemysł był od 50 do 100 lat w tyle za głównymi mocarstwami zachodnimi. Na koniec wojny roczna produkcja radzieckiego lotnictwa wzrosła w sposób gwałtowny do poziomu 40 241 maszyn w 1944 roku. Ze 157 261 maszyn wyprodukowanych w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 125 655 maszyn było myśliwcami lub bombowcami."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Kontrowersje wzbudza kwestia przyczyn klęski radzieckiego lotnictwa w początkowym okresie wojny. Radzieccy piloci posiadali doświadczenie bojowe wyniesione z walk w Hiszpanii, Mandżurii i Finlandii. Nie wchodzi w grę również podawany przez historiografię radziecką efekt zaskoczenia (alarm w jednostkach bojowych ogłoszono około 2:00 w nocy), ani zniszczenia samolotów na lotniskach – podawane straty (1200 samolotów pierwszego dnia wojny) nie wyjaśniają niczego w obliczu faktu, że 22 czerwca 1941 roku w radziecką przestrzeń powietrzną wtargnęło 868 samolotów Luftwaffe, które zaatakowało zgrupowanie liczące według różnych szacunków od 7200 do 9000 samolotów Armii Czerwonej. Samoloty niemieckie nie były po prostu w stanie zaatakować wszystkich istniejących 477 lotnisk. Na stanie Armii Czerwonej 22 czerwca 1941 roku znajdowało się 20 000 samolotów bojowych, a produkcja radzieckiego przemysłu lotniczego przez cały okres wojny była wyższa od produkcji niemieckiej."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Zdaniem Marka Sołonina o klęsce lotnictwa radzieckiego przesądziła jego nieprzemyślana i chaotyczna ewakuacja z lotnisk przygranicznych w głąb kraju. W ten sposób całe jednostki traciły łączność z dowództwem, a możliwości ich zaopatrywania w paliwo, części i amunicję ulegały drastycznemu pogorszeniu. Skutkowało to w wielu wypadkach koniecznością porzucania samolotów na lotniskach, do których zbliżały się czołówki Wehrmachtu. O niezorganizowanym charakterze dokonywanych przebazowań świadczą m. in. takie fakty, jak wycofywanie z frontu w pierwszej kolejności lotnictwa myśliwskiego, a nie bombowego czy kierowanie jednostek na dalekie tyły (do 350 km od linii frontu, przy czym zdarzały się przypadki ewakuowania się – w praktyce: panicznej ucieczki – samolotów aż do Smoleńska, już 22 czerwca 1941 roku)."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Głównymi samolotami bojowymi używanymi w czasie II wojny światowej przez lotnictwo radzieckie był samolot szturmowy Iljuszyn Ił-2 Szturmowik oraz seria jednosilnikowych myśliwców zaprojektowanych przez Aleksandra Jakowlewa rozpoczynająca się od Jaka-1 i kończąca się na jego następcach zbudowanych w wielu wariantach. Obydwa te samoloty stały się najczęściej produkowanymi samolotami swojej klasy (Ił-2 został wybudowany w liczbie 36 183 egzemplarzy, zaś cztery główne wersje Jaka, Jak-1, Jak-3, Jak-7 i Jak-9, zostały wybudowane w trochę większej liczbie egzemplarzy, wynoszącej 36 716 samolotów) i razem stanowiły około połowy całkowitych sił wojskowego lotnictwa radzieckiego przez większą część Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Jak-1 był nowoczesnym typem samolotu z 1940 roku i tym samym posiadał możliwości dalszego rozwoju w przeciwieństwie do przestarzałego już Messerschmitta Bf 109 zaprojektowanego w 1935 roku. Jak-9, na wyposażeniu Radzieckich Sił Powietrznych, zrównał się z maszynami Luftwaffe, w końcu uzyskując przewagę, co trwało aż do 1944 roku, kiedy to wielu pilotów Luftwaffe celowo już unikało starć z ostatnim i najlepszym modelem Jakiem-3. Inne z podstawowych samolotów lotnictwa radzieckiego to myśliwce Ławocznik Ła-5, Petlakow Pe-2, który był dwusilnikowym samolotem szturmowym oraz prosty w formie, ale funkcjonalny i wszechstronny Iljuszyn Ił-4."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "31. Pułk Lotnictwa Bombowego, który miał na stanie Pe-2 i był dowodzony przez płk Fiodora Iwanowicza Dobysza, był jednym z pierwszych tzw. jednostek gwardii w siłach powietrznych – 4. Pułkiem Lotnictwa Bombowego Gwardii. Nazwa tego pułku wywodzi się od jego działań na froncie leningradzkim pomiędzy listopadem a grudniem 1941 roku w czasie radzieckich operacji obronnych jak i kontrataku Armii Czerwonej w okolicach Tichwina. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Jako jedyna ze stron walczących w II wojnie światowej Radzieckie Siły Powietrzne wprowadziły program, który miał szkolić kobiety z przeszkoleniem lotniczym i wcielać je do grup bojowych. Marina Raskowa, jedna z bardzo nielicznych kobiet wojskowych w Radzieckich Siłach Powietrznych, przed wojną użyła swoich wpływów u Stalina w celu sformowania trzech całkowicie kobiecych pułków powietrznych, a były to: 586. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, 587. Pułk Lotnictwa Bombowego i 588. Pułk Nocnych Bombowców (zwany również \"nocnymi wiedźmami\"). W związku z ich wielkimi sukcesami w bitwach powietrznych, te dwie ostatnie jednostki zostały uhonorowane i przemianowane na jednostki gwardii. Oprócz tych trzech pułków służyło też wiele kobiet w pułkach z przewagą liczebną mężczyzn. Kobiety piloci, nawigatorzy, strzelcy pokładowi, mechanicy, specjaliści od uzbrojenia i inny personel naziemny kobiecy składał się razem na ponad 3000 członków Radzieckich Sił Lotniczych. Kobiety piloci wykonały łącznie 24 000 loty bojowe. Z tego czasu pochodzą też dwie jedyne na świecie kobiety, które były asami myśliwskimi, a były to Lidia Litwiak i Katia Budanowa. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Co ciekawe, w odróżnieniu od jednostek naziemnych Armii Czerwonej, które posiadały olbrzymią liczbę formacji stworzonych z poszczególnych republik radzieckich w siłach lotniczych było takich pułków bardzo niewiele. Jednym z tych nielicznych był 1. Łotewski Pułk Lotnictwa Nocnego. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Aleksandr Nowikow, wielki marsz. lotnictwa, dowodził Radzieckimi Siłami Powietrznymi od 1942 roku aż do końca wojny i jest on odpowiedzialny za wprowadzenie wielu nowoczesnych zmian oraz systemów związanych z uzbrojeniem. W czasie ostatniego roku wojny niemieckie siły wojskowe i cywile uciekający w kierunku Berlina stali się celem tzw. samolotów niskiego pułapu, które to bombardowały i ostrzeliwały ich. W tych działaniach brał nawet udział absolutnie przestarzały model Polikarpowa Po-2, była to jeszcze konstrukcja z lat 20. Jednakże była to tylko mała próbka tych doświadczeń, które zbierały frontowe linie Wehrmachtu co się tyczy przewagi Czerwonych Sił Powietrznych. Podczas strategicznej operacji jassko-kiszyniowskiej 5. i 17. Armia Lotnicza i lotnictwo morskie Floty Czarnomorskiej osiągnęły przewagę w samolotach nad Luftwaffe i Królewskimi Rumuńskimi Siłami Powietrznymi w skali 3,3:1, osiągając praktycznie całkowitą przewagę w powietrzu dla wojsk lądowych 2. i 3. Frontu Ukraińskiego.        "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Jak wiele innych państw sprzymierzonych II wojny światowej to tak i Związek Radziecki otrzymał w ramach Lend-Lease Act maszyny produkcji zachodniej, głównie były to P-39 Airacobra, P-63 Kingcobra, Hawker Hurricane, Curtiss P-40 Kittyhawk i A-20 Havoc. Piloci radzieccy na P-39 dokonali największej liczby indywidualnych strąceń, które przewyższały jakichkolwiek innych pilotów, latającymi tymi maszynami. Dwa pułki lotnicze zostały wyposażone w Spitfire'y Mk. Vb na początku 1943 roku, ale natychmiast stały się ofiarą olbrzymich strat w związku z tzw. przyjacielskim ogniem, a to dlatego, że brytyjskie samoloty wyglądały wręcz identycznie jak ich niemiecki przeciwnik Bf 109. Samoloty z Lend-Lease Act składały się na ok. 12% całkowitych sił powietrznych ZSRR. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Najsłynniejszym asem myśliwskim Radzieckich Sił Powietrznych był Iwan Nikitowicz Kożedub, który zaliczył 62 indywidualne zwycięstwa powietrzne od 6 lipca 1943 do 16 kwietnia 1945 roku, był on numerem jeden we wszystkich siłach powietrznych wojsk sprzymierzonych podczas II wojny światowej."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W późnych latach 40. i 50. Siły Powietrzne WPKA stały się ponownie Radzieckimi Siłami Powietrznymi, a ich możliwości wzrosły. Siły te stały się jedną z najbardziej efektywnych jednostek Radzieckich Sił Zbrojnych, a to dzięki różnym typom samolotów, które były używane. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W czasie zimnej wojny Radzieckie Siły Powietrzne zostały uzbrojone w nowocześniejszą broń, wzmocniono je także poprzez zastosowanie nowoczesnych doktryn związanych z walką powietrzną. U szczytu swych możliwości w latach 80. XX w. siły te miały w dyspozycji ok. 10 000 samolotów, a na początku lat 90. Związek Radziecki dysponował siłą powietrzną, która zarówna jeśli chodzi o ilość jak i jakość spełniała standardy sił supermocarstwa. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W 1977 roku Radzieckie Siły Powietrzne oraz Wojska PWO zostały zreorganizowane w państwach bałtyckich i obwodzie leningradzkim. Był to próbny test, który miał poprzedzać reorganizacje na skalę ogólno krajową, która miała zostać przeprowadzona w 1980 roku. Wszystkie jednostki myśliwskie w PWO zostały przeniesione do WWS, tym samym siły obrony powietrznej zachowały jedynie rakietowe jednostki przeciwlotnicze oraz urządzenia radarowe. 6. Samodzielna Armia Obrony Powietrznej została rozwiązana, a 15. Armia Lotnicza stała się Nadbałtyckim Okręgiem Wojskowym Radzieckich Sił Powietrznych. Choć eksperyment na skalę krajową w 1980 roku został przeprowadzony, to jednak w roku 1986 został anulowany. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Według artykułu z tygodnika Time z 1980 roku, który cytuje analityka z korporacji RAND, przypuszcza się, że Rosjanie pochodzenia niesłowiańskiego, czyli Żydzi, Ormianie i inni Azjaci nie mieli szans awansu w hierarchii wojskowej w Radzieckich Siłach Powietrznych, w Strategicznych Wojskach Rakietowych oraz w marynarce radzieckiej, a to z powodu wątpliwości do lojalności tychże mniejszości etnicznych. Analityk RANDU S. Enders Wimbush powiedział: Żołnierze są oczywiście rekrutowani w sposób, który odzwierciedla obawy społeczne. Przeciętny obywatel rosyjski i tym samym radziecki decydent mają poważne wątpliwości co się tyczy lojalności nie słowian, a w szczególności tych, którzy zamieszkują Azję Centralną."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Podczas zimnej wojny Radzieckie Siły Powietrzne zostały podzielone na trzy główne odłamy (w odpowiedzi na dowództwa w siłach powietrznych państw zachodnich): Lotnictwo Dalekiego Zasięgu (ros. ''Dal'naja Awiatsija, w skrócie \"DA\"), które skupiało się na bombowcach dalekiego zasięgu, Lotnictwo Frontowe (ros. Frontowaja Awiatsija, w skrócie \"FA\"), które skupiało się na obronnych bitwach powietrznych, bliskim wsparciu lotniczym wojsk lądowych i bombardowaniach taktycznych oraz Lotnictwo Transportu Wojskowego (ros. Wojenno-Transportnaja Awiatsija, w skrócie \"WTA\"), które kontrolowało wszystkie samoloty transportowe. Wojska PWO (ros. Wojska protiwowozdusznoj oborony), które skupiały się na obronie powietrznej i na myśliwcach przechwytujących były wówczas osobną jednostką organizacji wojennej radzieckich sił wojskowych. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Była też jeszcze jedna niezależna jednostka, która była ramieniem radzieckiej marynarki wojennej, a było to mianowicie Radzieckie Lotnictwo Morskie (ros. Awiatsija Wojenno Morskogo Fłota, w skrócie \"AW-MF\"). "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Oficjalnym dniem Radzieckich Sił Powietrznych był tzw. Dzień Radzieckiej Floty Powietrznej, podczas którego często odbywały się widowiskowe pokazy lotnicze, które miały pokazać siłę radzieckiego lotnictwa i odbywały się one na lotnisku Tuszino w Moskwie.  "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": " Programy myśliwskie w latach 80. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W latach 80. Związek Radziecki przyjął do wiadomości istnienie w Stanach Zjednoczonych tzw. zaawansowanego myśliwca taktycznego i rozpoczął sam prace nad podobnym myśliwcem. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Rozpoczęto dwa programy, jeden z nich miał bezpośrednio zmierzyć się z amerykańskim projektem. Ten przyszły myśliwiec miał mieć nazwę Mnogofounksionalni Frontowoj Istrebitel (\"MFI\", ang. wielofunkcyjny myśliwiec do zadań frontowych) i był on przeznaczony do wykonywania specjalnych misji wielozadaniowych. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W odpowiedzi na amerykański projekt X-32/F-35 Rosjanie rozpoczęli program \"LFI\", który to miał za zadanie stworzyć myśliwca podobnego do X-32/F-35 posiadającego jeden silnik, ale bez możliwości wielofunkcyjnych. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Rosja w późniejszym czasie zmienia jednak projekt \"LFI\" na projekt \"LFS\", tworząc samolot wielozadaniowy ze szczególnym naciskiem na możliwość ataku celów naziemnych. W latach 90. Rosjanie zrezygnowali z projektu \"LFS\" kontynuując projekt \"MFI\", czyniąc to minimalnymi środkami finansowymi, wychodząc z założenia, że ważniejsze jest to niż produkcja lekkiego myśliwca. Całkiem ostatnio planowany był niejaki PAK FA, który miał być zastępcą Su-27 i MiG-29. Suchoj wygrał przetarg w 2002 roku i pierwsze oblatanie tego myśliwca miało miejsce 29 stycznia 2010 roku."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego w grudniu 1991 roku maszyny i personel Radzieckich Sił Powietrznych zostały podzielone na nowo powstające niepodległe państwa. Rosja otrzymała większość z tych sił, w tym ok. 40% maszyn i 65% siły żywej, tym samym stało się to podstawą nowych Rosyjskich Sił Powietrznych."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": " Radzieckie Siły Powietrzne w późnych latach 80. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Radzieckie armie lotnicze w ostatnich latach istnienia Związku Radzieckiego posiadały w swoim składzie: Formacje lotnicze bezpośrednio przydzielone do dowództwa WWS"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "30. Armia Lotnicza Najwyższego Naczelnego Dowództwa (Irkuck) 37. Armia Lotnicza Najwyższego Naczelnego Dowództwa (specjalnie podporządkowana, Moskwa) 46. Armia Lotnicza Najwyższego Naczelnego Dowództwa (Smoleńsk)"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": " Lotnictwo Frontowe w Grupach Wojsk "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "16. Armia Lotnicza (Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech) 4. Armia Lotnicza Najwyższego Naczelnego Dowództwa (specjalnego przeznaczenia) 36. Armia Lotnicza (Południowa Grupa Wojsk, Węgry)  131. Mieszana Dywizja Lotnicza (Centralna Grupa Wojsk, Milovice, Czechosłowacja)"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Lotnictwo Transportu Wojskowego składało się z sześciu pułków i pięciu dywizji z łączną liczbą 18 pułków Lotnictwa Transportu Wojskowego w 1988 roku. Dywizjami były 3. Dywizja Lotnictwa Transportu Wojskowego Gwardii (WTAD) w Witebsku z czterema pułkami, 6. Dywizja Lotnictwa Transportu Wojskowego w Krzywym Rogu z dwoma pułkami, 8. Dywizja w pobliżu Omska z trzema pułkami OSNAZ, 12. Dywizja Lotnictwa Transportu Wojskowego w Migałowie, która kontynuowała tradycję 12. Dywizji Lotnictwa Bombowego podczas II wojny światowej i posiadała trzy pułki i 18. Dywizja Lotnictwa Transportu Wojskowego w Szawlach, kontynuująca historię 6. Dywizji Lotnictwa Bombowego Gwardii z czasów wojny, która posiadała trzy pułki. "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "5. Armia Lotnicza (Odeski Okręg Wojskowy) 15. Armia Lotnicza (Nadbałtycki Okręg Wojskowy) 26. Armia Lotnicza (Białoruski Okręg Wojskowy, 15 czerwca 1992 roku, dekretem nr 5 Ministra Obrony Narodowej Republiki Białorusi dowództwo 26. Armii Lotniczej zostało zamienione na Siły Powietrzne Republiki Białorusi).  14. Armia Lotnicza Radzieckich Sił Powietrznych 24. Armia Lotnicza Najwyższego Naczelnego Dowództwa (specjalnego przeznaczenia, stacjonująca w Południowo-Zachodnim Strategicznym Okręgu. W czasie rozpadu Związku Radzieckiego armia ta stacjonowała na Białorusi i Ukrainie. Na Ukrainie znajdowały się 32. Dywizja Lotnictwa Bombowego w Starokonstantynowie, 56. Dywizja Lotnictwa Bombowego w Gródku i 138. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego w Myrhorodzie. Na Ukrainie w latach 1991–1992 armia miała na składzie ponad 140 Su-24, ponad 35 samolotów walki radioelektronicznej Jak-28, 40 MiG-27 i 40 Su-27 dla eskorty uderzeniowej).  34. Armia Lotnicza (Zakaukaski Okręg Wojskowy) 73. Armia Lotnicza (Taszkent, Turkiestański Okręg Wojskowy) 76. Armia Lotnicza (Leningrad, Leningradzki Okręg Wojskowy) Siły Powietrzne Moskiewskiego Okręgu Wojskowego 23. Armia Lotnicza (Zabajkalski Okręg Wojskowy) 1. Armia Lotnicza Lotnictwa Frontowego (Dalekowschodni Okręg Wojskowy) Siły Powietrzne Wołżańsko-Uralskiego Okręgu Wojskowego"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Niezależny element powietrzny Sił Zbrojnych ZSRR pod dowództwem Wojsk PWO. 2. Armia Obrony Powietrznej (część)  4. Armia Obrony Powietrznej 6. Samodzielna Armia PWO 8. Samodzielna Armia Obrony Powietrznej 10. Samodzielna Armia Obrony Powietrznej 11. Armia Obrony Powietrznej (Dalekowschodni Okręg Wojskowy) 12. Samodzielna Armia Obrony Powietrznej 14. Armia Obrony Powietrznej 19. Armia Obrony Powietrznej"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": " Szkoły treningowe Radzieckich Sił Powietrznych i Wojsk PWO "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "W 1988 roku szkoły dzieliły się na: 5 Centralną Szkołę Kursu Przygotowania i Ulepszenia Personelu Lotniczego, Frunze, obwód czujski, Kirgiska SRR (kwatera główna Radzieckich Sił Powietrznych) 796 Centrum Czerwonego Sztandaru Przygotowania Oficerów Lotnictwa Myśliwskiego i Myśliwsko-Bombowego, Tockoje, obwód orenburski (kwatera główna Radzieckich Sił Powietrznych) Wyższą Armawirską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów PWO (siły powietrzne Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego) Wyższą Bałaszową Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (siły powietrze Wołżańsko-Uralskiego Okręgu Wojskowego) Wyższą Barnaułuską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (siły powietrzne Syberyjskiego Okręgu Wojskowego) Wyższą Borisoglebską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (Borisoglebsk, siły powietrzne Północnokaukaskiego Okręgu Woskowego) Wyższą Czelabińską Lotniczą Akademię Wojskową Nawigatorów Wyższą Kaczańską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (Wołgograd, kwatera główna Radzieckich Sił Powietrznych) Kańską Lotniczą Akademię Wojskową Radiooperatorów Powietrznych Radzieckich Sił Powietrznych (Kańsk, Syberyjski Okręg Wojskowy WWS) Wyższą Krasnodarską Zjednoczoną Akademię Techników Powietrznych (Krasnodar, siły powietrze Północnokaukaskiego Okręgu Woskowego) Wyższą Orenburską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (Orenburg, siły powietrze Wołżańsko-Uralskiego Okręgu Wojskowego) Wyższą Saratowską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (Saratów, siły powietrze Wołżańsko-Uralskiego Okręgu Wojskowego, treningi helikopterów) Wyższą Stawropolską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów i Nawigatorów PWO (Stawropol, siły powietrze Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego)  Wyższą Syzrańską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów Wyższą Tambowską Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów (Tambow, siły powietrzne Moskiewskiego Okręgu Wojskowego) Wyższą Lotniczą Akademię Wojskową Pilotów Ufy (Ufa) Wyższą Jejską Lotniczą Akademię Wojskową (Jejsk) 17. Armię Lotniczą (Kijowski Okręg Wojskowy, głównie służąca jako jednostka treningowa) Wyższa Czernihowska Lotnicza Akademia Wojskowa Pilotów (Czernihów, Kijowski Okręg Wojskowy Radzieckich Sił Powietrznych) Wyższa Charkowska Lotnicza Akademia Wojskowa Pilotów (Charków-Czuhujiw, Kijowski Okręg Wojskowy WWS) Wyższa Woroszyłowgradzka Lotnicza Akademia Wojskowa Nawigatorów (Ługańsk) Ponadto jest także lista baz Radzieckich Sił Powietrznych wymieniająca najważniejsze bazy tychże sił powietrznych."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Arkadi Rozengołtz (1923–1924) Piotr Baranow (1924–1931) Jakow Ałksnis (1931–1937) gen. płk Aleksandr Loktionow (1937–1939) gen. por. Jakow Smuszkiewicz (1939–1940)  główny marsz. lotnictwa Aleksandr Nowikow (1942–1946) główny marsz. lotnictwa Konstantin Wierszynin (1946–1949, 1957–1969) główny marsz. lotnictwa Paweł Żigariew (1949–1957) główny marsz. lotnictwa Pawieł Kutachow (1969–1984) marsz. lotnictwa Aleksandr Jefimow (1984–1990) marsz. lotnictwa Jewgienij Szaposznikow (1990–1991)"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": " Liczebność samolotów Radzieckich Sił Powietrznych w 1990 roku "}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 205 strategicznych bombowców 160 Tu-95 15 Tu-160 30 M-4"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 230 średnich bombowców 30 Tu-22M 80 Tu-16 120 Tu-22"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 1775 myśliwców 90 Su-27 540 MiG-29 700 MiG-23 185 MiG-21 200 MiG-31 40 MiG-25"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 2135 samolotów szturmowych 630 Su-24 535 Su-17 130 Su-7 500 MiG-27 340 Su-25"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 84 powietrzne tankowce 34 Ił-78 30 M-4 20 Tu-16"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 40 samolotów AWACS 40 A-50"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 1015 samolotów rozpoznawczych i walki radioelektronicznej 50 MiG-21  170 MiG-25 190 Su-7 235 Su-24 200 Jak-28 130 Tu-16 30 Tu-22M 10 Ił-20"}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "; 620 samolotów transportowych 45 An-124 55 An-22 210 An-12 310 Ił-76 2935 cywilnych lub innych samolotów transportowych, głównie samoloty Aerofłoty, które były łatwiej konwertowane."}, {"title": "Radzieckie Siły Powietrzne", "text": "Z sekcją czarno-białych fotograficznych płyt, wykresów, map i diagramów razem z indeksem. Po raz pierwszy opublikowany w The Soviet Air Force'' przez Macdonald and Janes (Wielka Brytania) w 1977 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto wraz z Al-Farazdakiem i Al-Achtalem tradycyjnie zaliczany jest do „wielkiej trójki” arabskich poetów okresu umajjadzkiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dżarir Ibn Atijja", "text": "Dżarir Ibn Atijja, arab. جرير بن عطية (pełne imię: Al-Dżarir Ibn Atijja Ibn al-Chatafa Ibn Badr) (ur. ok. 650, zm. ok. 732/733) – arabski poeta okresu umajjadzkiego."}, {"title": "Dżarir Ibn Atijja", "text": "Należał do klanu Banu Kulajb Ibn Jarbu, odłamu plemienia Tamim, rozpowszechnionego we wschodniej części centralnej i północnej Arabii. Jarbu koczowali na terenach Al-Jamamy. Dżarir rozpoczął swoją karierę poetycką od słownych potyczek z poetami rodzimego regionu, które miały być jego żywiołem przez całe życie. W sumie wymienia się czterdziestu poetyckich rywali Dżarira. Ok. roku 683/684 rozpoczął słynną czterdziestoletnią poetycką dysputę z Al-Farazdakiem, który również należał do Tamim, ale wywodził się z klanu Mudżaszi, i miał się stać jego głównym literackim przeciwnikiem. Bezpośrednim powodem rozpoczęcia ich słownej rywalizacji miał być zadawniony spór pomiędzy ich klanami o kradzież wielbłąda. Kiedy Dżarir przeniósł się do Basry i ponownie spotkał tam Al-Farazdaka w wyniku ich poetyckich kłótni zaczęło dochodzić do takich scen, że musiały interweniować władze. W Iraku Dżarir zaczął pisać pochwalne kasydy na cześć Al-Hakama Ibn Ajjuba, urzędnika namiestnika Al-Hadżdżadża Ibn Jusufa, który wkrótce polecił go swojemu panu. Za pośrednictwem Al-Hadżdżadża, który miał pozostać przyjacielem Dżarira do końca swojego życia, ten trafił na dwór kalifa Abd al-Malika (685–705). Mimo dosyć przychylnego przyjęcia kalif nad jego wiersze przedkładał jednak twórczość Al-Achtala, który na umajjadzkim dworze odgrywał dla Dżarira rolę nowego Al-Farazdaka. Stosunki Dżarira z następcą Abd al-Malika, Al-Walidem (705–715), były jeszcze gorsze, ten bowiem bronił swojego faworyta Adiego Ibn al-Rikę przed atakami Dżarira. Ten ostatni miał nawet być poddany biczowaniu i publicznemu obnażeniu za satyryczne uwagi na temat dam dworu. Lepiej powodziło się Dżarirowi za panowania pobożnego Umara (717–720), który nie przejawiając zainteresowania poezją pozostawał neutralny w stosunku do sporów jej twórców. Dżarir starał się zdobyć także poparcie Jazida (720–724) i Hiszama (724–743), pisząc panegiryki na ich cześć. Pod koniec życia powrócił do Al-Jamamy, gdzie posiadał ziemię. Zmarł w wieku ponad osiemdziesięciu lat, niedługo po Al-Farazdaku. Spośród jego licznych potomków trzech synów także zajęło się poezją, jednak nie osiągnęli poziomu ojca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto sprowadził buddyzm do Tybetu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wencheng", "text": "Wencheng (chin. 文成公主, pinyin Wénchéng Gōngzhǔ; tyb. མུན་ཆང་ཀུང་ཅོ, Wylie Mun chang kung tso; ur. 625, zm. 680) – chińska księżniczka, żona króla Tybetu Songcena Gampo, której przypisuje się sprowadzenie buddyzmu do tego kraju i która stała się symbolem relacji chińsko-tybetańskich."}, {"title": "Wencheng", "text": "Od czasów dynastii Han małżeństwa chińskich księżniczek z władcami państw ościennych, zwane heqin (\"małżeństwo dla pokoju\"), były, obok systemu trybutarnego istotnym elementem chińskiej polityki granicznej. Ich uzasadnienie było dwojakie: po pierwsze, na obcym tronie miał zasiąść władca chińskiego pochodzenia, potencjalnie mniej chętny do atakowania ojczyzny matki; po drugie - księżniczce towarzyszyła liczna świta, rzemieślników i uczonych, zaznajamiających \"barbarzyńców\" z chińskimi osiągnięciami i tym samym ich \"cywilizując\". Polityka ta bywa interpretowana jako objaw chwilowej słabości Chin (które nie będąc w stanie militarnie zmusić sąsiadów do uznania formalnego zwierzchnictwa w ramach systemu trybutarnego, musiały ich w ten sposób \"obłaskawiać\") lub jako przeniesienie chińskiej polityki rodzinno-klanowej na poziom międzynarodowy."}, {"title": "Wencheng", "text": "Po swoim wstąpieniu na tron Songcen Gampo dokonał zjednoczenia Tybetu i przeniósł stolicę do Lhasy. W 634 Tangowie sprzymierzeni z plemionami tureckimi pobili zagrażające ich północno-zachodniej flance ludy Tuyuhun. W tym samym roku Tybetańczycy wysłali do Chin misję dyplomatyczną (według chińskich kronik: \"trybutarną\"), domagając się małżeństwa z księżniczką chińską, podobnie jak Turcy i Tuyuhun. Chińczycy odpowiedzieli wysyłając ambasadora, odmawiając wszakże przymierza i małżeństwa. W odwecie w latach 637-8 Tybetańczycy pobili Tuyuhun i plemiona qiangowskie wokół jeziora Kuku-nor (Qinghai), uważając, że chińska odmowa jest wynikiem ich intryg; następnie oblegli pograniczne miasto Songzhou i ponowili żądania, popierając je groźbami. Odparci, wycofali się ze stratami, ale Tangowie, mając do czynienia z nowym, silnym przeciwnikiem w 641 r. zgodzili się na małżeństwo. Pierwotna odmowa chińska mogła mieć związek ze zmianą rządów w państwie Tuyuhun na pro-chińskie; późniejsza zgoda była prawdopodobnie związana z tybetańskim pokazem siły."}, {"title": "Wencheng", "text": "Wcześniej Songcen Gampo zawarł małżeństwo z nepalską księżniczką Bhrikuti Dewi. Za sprawą jej i Wencheng, do Tybetu zaczął przenikać buddyzm. Wencheng przeżyła swego męża o kilkanaście lat, do końca prowadząc korespondencję i utrzymując kontakty z dworem tangowskim, mimo, że pod koniec jej życia Tybet bezpośrednio konkurował z Chinami w Azji Środkowej."}, {"title": "Wencheng", "text": "Dowody na to, że jej działalność (mająca, jak wszystkie heqin, charakter \"misji kulturalnej\") miała wielką wagę religijną są ograniczone. W 648 r. Tybetańczycy interweniowali zbrojnie na rzecz chińskiego wysłannika do Indii (który tam także odwiedził kilka miejsc kultu buddyjskiego), ale nie wiadomo, czy akcja ta miała jakikolwiek związek z religią, lub osobą księżniczki. Prawdopodobnie większy wpływ na rozprzestrzenienie się buddyzmu miała tybetańska ekspansja w Gansu i południowej części Kotliny Tarymskiej, gdzie religia ta była już silnie zakorzeniona. Ostatecznie w buddyzmie i kulturze tybetańskiej wpływy indyjskie przeważyły nad chińskimi, ale postać księżniczki obrosła legendami, a jej życie i działalność są obiektem bardzo różnych są interpretacji, a także narzędziem propagandy politycznej."}, {"title": "Wencheng", "text": "Dla autorów tybetańskich najważniejszy jest religijny aspekt jej działalności. W tybetańskich legendach Songcen Gampo jest reinkarnacją Awalokiteśwary, a jego obie żony - bogini Tary."}, {"title": "Wencheng", "text": "Autorzy zgadzają się, że obie księżniczki przywiodły ze sobą znaczne orszaki, oraz przywiozły posągi Buddy. Wywodząca się z religijnie inspirowanych kronik tybetańskich interpretacja twierdzi, że pozyskanie tych posągów było głównym celem zagranicznych małżeństw króla. Z księżniczkami wiąże się budowę dwóch ważnych świątyń, Dżokhang i Ramoche, w celu pomieszczenia owych figur. Wraz z dwunastoma innymi świątyniami miały one stworzyć \"sieć\", która spętała demonicę, reprezentującą pierwotne siły ziemi tybetańskiej. Wencheng miała wykorzystać swoją znajomość feng shui w planowaniu tych i innych świątyń w Tybecie. Ma być przede wszystkim związana ze świątynią Ramoche, podczas gdy Bhrikuti - z Dżokhang. "}, {"title": "Wencheng", "text": "Autorzy zachodni o orientacji pro-tybetańskiej nie poświęcają postaci Wencheng zbyt wielkiej wagi, traktując ją jako jedno z pięciu politycznych małżeństw Songcena Gampo. Zaznaczają oni natomiast równorzędność stosunków Tuba-Tang i potęgę militarną państwa tybetańskiego (jak Smith, który zaznacza obecność nad chińską granicą 200 tysięcznej armii Songcena)."}, {"title": "Wencheng", "text": "Zupełnie inne jest podejście autorów chińskich i pro-chińskich. Tu Wencheng urasta do symbolu cywilizacyjnej, dobroczynnej misji Chin i sięgających daleko w przeszłość związków krwi w obrębie \"narodu chińskiego\" (zhonghua minzu, którego Tybetańczycy i ludy Azji Centralnej także są częścią). "}, {"title": "Wencheng", "text": "Chińskie kroniki dynastyczne opisywały świat w kategoriach sinocentrycznych, określając np. wszystkie misje mianem trybutarnych. Według Kroniki Dynastii Tang, po odparciu ich pierwszego natarcia, pobici Tybetańczycy mieli odczekać kilka lat, i ponownie zwrócić się do Chin, przepraszając i prosząc o sojusz. Misję tybetańskiego ministra Gar Tongcana, który przybył by eskortować księżniczkę do Tybetu, traktują jako trybutarną, a bogate dary - jako daninę, uznając, że zawierając związek z chińską księżniczką, król Tybetu przyjął chińskie zwierzchnictwo."}, {"title": "Wencheng", "text": "Współczesne interpretacje chińskie pomijają militarny aspekt kampanii, a w szczególności groźby tybetańskie (lub zaprzeczają im wprost). Chwalą Songcena Gampo, \"że choć pochodził z klasy posiadaczy niewolników, miał otwarty umysł; pociągała go doświadczona, zaawansowana kultura chińska; w odróżnieniu od sobie współczesnych, nie chciał opierać się na starych metodach produkcji, lecz użył swych możliwości, by wprowadzić bardziej zaawansowaną kulturę, głównie i przede wszystkim - hanowską\". Także niektórzy zachodni autorzy przyjmują ten punkt widzenia twierdząc, że \"księżniczka Wencheng przywiozła ze sobą przedmioty kultu religijnego i przypisuje się jej wprowadzenie do Tybetu masła, herbaty, sera, jęczmienia, piwa, wiedzy medycznej i astrologicznej. Mówi się, że to pod jej wpływem minister Thonmi Sambhota zastał wysłany do Kaszmiru i przywiózł alfabet zapisu języka chińskiego\". Miała też przekonać króla o wyższości chińskiego jedwabiu nad barbarzyńskimi skórami i do zaniechania, obrzydliwego jej zdaniem, zwyczaju malowania twarzy czerwoną ochrą."}, {"title": "Wencheng", "text": "Księżniczka odegrała też rolę polityczną podczas wielkiego skoku naprzód i sprowokowanego przezeń powstania tybetańskiego w 1959 r. Premier Zhou Enlai zlecił Tian Hanowi napisanie o niej sztuki, promującej jedność narodową na przykładzie \"małżeństw dla pokoju\". W pierwszej wersji księżniczka bierze udział w walce klasowej tybetańskich chłopów pańszczyźnianych i obszarników, i choć nie udaje się jej ustrzec chłopki przed wyłupieniem oczu, oburzona takim okrucieństwem, skłania króla do zarzucenia takich obyczajów i uczenia się od wyższej kultury chińskiej. Premier Zhou uznał tak zdecydowany triumf kultury chińskiej za nazbyt \"antagonizujący\" i Tian Han przepisał sztukę: w ostatecznej wersji, Songcen Gampo zwalcza \"niektórych nacjonalistów tybetańskich\" i zawiera szczęśliwe małżeństwo, wzmacniające jedność między narodami chińskim i tybetańskim."}, {"title": "Wencheng", "text": "Funkcję symbolu jedności chińsko-tybetańskiej pełni Wencheng po dziś dzień, np. sztukę o jej małżeństwie wystawiano z okazji czterdziestolecia Tybetańskiego Regionu Autonomicznego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki system prawny obowiązuje we Francji?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "System prawny Francji", "text": "System prawny Francji – system prawa należący do typu kontynentalnego obowiązujący we Francji. Jest to system prawa stanowionego z wyraźnym zakazem stosowania precedensów."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Jest on, obok prawa niemieckiego, najbardziej wpływowym systemem prawnym Europy kontynentalnej.  Francuski Kodeks Napoleona z 1804 roku stał się modelową regulacją cywilnoprawną w XIX wieku. Rozprzestrzenił się początkowo wraz z podbojami napoleońskimi. Stał się również wzorem dla wielu kodeksów cywilnych krajów południowoamerykańskich, blisko- i dalekowschodnich, oraz północnoafrykańskich."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "System prawny dzieli się na prawo prywatne, do którego należą prawo cywilne i karne, oraz prawo publiczne, czyli prawo konstytucyjne i administracyjne."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Prawo konstytucyjne opiera się na tzw. bloku konstytucyjnym (fr. bloc de constitutionnalité), obejmującym obok konstytucji z 1958 roku także Deklarację Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku, oraz zasady prawne i cele działalności państwa. Nad konstytucyjnością aktów prawnych czuwa powołana w 1958 roku Rada Konstytucyjna (fr. Conseil Constitutionnel)."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Prawo cywilne opiera się na znacznie zmienionym Kodeksie Cywilnym z 1804 roku (fr. Code Civil). Francuski Kodeks Karny (fr. Code Pénal) pochodzi natomiast z roku 1994."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Sądy powszechne zajmują się rozstrzyganiem spraw cywilnych oraz karnych. System sądowniczy składa się z sądów trzech instancji – rejonowych, apelacyjnych oraz Sądu Kasacyjnego (fr. Cour de cassation)."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Sędziowie są urzędnikami państwowymi, jednak posiadają szereg praw, które chronią ich niezależność. Sędziów nie można przenosić ani awansować bez ich zgody. Na straży niezależności sędziów i prokuratury stoi Naczelna Rada Niezawisłości Sądownictwa (fr. Conseil supérieur de la magistrature). Członkami rady są prezydent, minister sprawiedliwości, przewodniczący sądów administracyjnych i kasacyjnych oraz sędziowie i prokuratorzy reprezentujący samorząd zawodowy. Rada decyduje o nominacjach sędziowskich i prokuratorskich, ma prawo do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Ławnicy biorą udział tylko w sprawach dotyczących najcięższych zbrodni. Zgodnie ze standardem współczesnych państw demokratycznych, we Francji oskarżony jest niewinny, dopóki ponad wszelką wątpliwość nie udowodni mu się winy."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Sądy administracyjne zajmują się rozstrzyganiem spraw spornych pomiędzy obywatelami a instytucjami państwa oraz między różnymi urzędami. Każda decyzja urzędnika może zostać zaskarżona. Sądownictwo administracyjne podobnie jak powszechne zapewnia możliwość apelacji. Wyroki rejonowych trybunałów administracyjnych, mogą podlegać apelacji do administracyjnych sądów apelacyjnych, a najwyższą instancją, do której można się odwołać jest Rada Stanu (fr. ''Conseil d'État) a dokładnie jej wydział zajmujący się pozwami."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Rada Stanu jest organem rządowym, pełniącym dwie funkcje: doradczą (doradza rządowi w sprawie projektów ustaw i ordonansów) oraz sądowniczą (jest najwyższą instancją sądownictwa administracyjnego). Formalnie na czele Rady Stanu stoi Premier, lecz faktyczne kierownictwo sprawowane jest przez wiceprezesa, nominowanego dekretem Rady Ministrów. Bliskie powiązanie Rady Stanu z administracją rządową bywa przedmiotem kontrowersji co do jej niezależności przy rozpatrywaniu skarg na działania organów administracji publicznej. Zgodnie z francuską doktryną prawa administracyjnego, sędzia administracyjny sam jest administratorem."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Rada Stanu rozpatruje również skargi dotyczące decyzji rządu. Jeżeli rozporządzenia wykonawcze lub inne decyzje władzy wykonawczej są sprzeczne z ustawami lub ogólnymi zasadami państwa prawa, mogą zostać unieważnione na mocy wyroku tego ciała."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Rada Konstytucyjna (fr. Conseil Constitutionnel) rozpatruje akty prawne i ocenia, czy są one zgodne z konstytucją oraz traktatami międzynarodowymi. Wniosek o wszczęcie postępowania przed Radą Konstytucyjną mogą składać prezydent, przewodniczący Senatu (fr. président du Sénat), przewodniczący Zgromadzenia Narodowego (fr. président de l'Assemblée nationale), premier, 60 senatorów lub 60 posłów. Jednocześnie za niekonstytucyjne trybunał może uznać przepisy sprzeczne z Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela (fr. Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen) oraz Europejską Konwencją Praw Człowieka."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Rada Konstytucyjna składa się z 9 członków, z czego 3 jest mianowanych przez prezydenta, 3 przez przewodniczącego Senatu i 3 przez przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego. Ponadto do zasiadania w radzie mają prawo byli prezydenci Francji. Charakterystyczne jest to, że członkowie rady nie muszą mieć wykształcenia prawniczego, jednak utrwalił się zwyczaj konstytucyjny, aby takie wykształcenie posiadali."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "Sądownictwo rozrachunkowe zajmuje się audytem finansów państwa oraz innych instytucji publicznych. Jego struktura opiera się na lokalnych sądach rozrachunkowych, a instytucją odwoławczą jest tutaj Naczelny Sąd Rozrachunkowy (fr. Cour des Comptes''). Ciało to publikuje coroczny raport, który czasami staje się wstępnym materiałem dla działań prokuratury."}, {"title": "System prawny Francji", "text": "http://www.staff.amu.edu.pl/~wroblew/html/pk_fr.htm Prawo konstytucyjne Francji: konstytucje, bibliografia, linki"}, {"title": "System prawny Francji", "text": "http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CCIVILL0.rcv Kodeks Cywilny http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPROCIV0.rcv Kodeks Postępowania Cywilnego http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPENALLL.rcv Kodeks Karny http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CPROCPEL.rcv Kodeks Postępowania Karnego http://www.legifrance.gouv.fr/WAspad/UnCode?commun=&code=CJUSADML.rcv Kodeks Administracyjny"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto wygrał wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku na podstawie decyzji Izby Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Białorusi, przyjętej 14 września 2010 roku, odbyły się w dniu 19 grudnia 2010 roku. W odbywających się po raz czwarty od odzyskania niepodległości wyborach prezydenckich na Białorusi startowało dziesięciu kandydatów na urząd prezydenta. Według oficjalnych wyników, zwycięzcą podobnie jak w poprzednich wyborach, które odbywały się w latach 1994, 2001 i 2006 został Alaksandr Łukaszenka."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Zgodnie z Art. 81 Rozdz. 3 Konstytucji Republiki Białorusi wybory prezydenckie mogą odbyć się nie później niż dwa miesiące przed upływem trwającej kadencji, przy czym ustalenie terminu wyborów powinno nastąpić pięć miesięcy przed upływem kadencji. Kadencja Alaksandra Łukaszenki kończy się 6 kwietnia 2011 roku, dlatego ostatni termin przeprowadzenia wyborów przypada na 6 lutego 2011 roku, a ustalenie ich daty na 6 listopada 2010 roku. "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Początkowo za najbardziej prawdopodobny termin wyborów podawano początek 2011 roku. Dnia 14 września 2010 roku Izba Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi wyznaczyła datę wyborów prezydenckich na Białorusi na dzień 19 grudnia 2010 roku. Według oficjalnego komunikatu przyspieszenie jest spowodowane okresem świąteczno-noworocznym, który na Białorusi trwa do połowy stycznia. Ponadto nowo obrany prezydent od nowego roku będzie miał zapewnioną możliwość rozpoczęcia kadencji od rozwiązania zadań społeczno-gospodarczych na nadchodzący rok. Obserwatorzy uważają jednak, że prawdziwą przyczyną mogła być próba ograniczenia czasu na przygotowanie się do nich potencjalnych kontrkandydatów obecnie urzędującego prezydenta."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Początkowo chęć zgłoszenia swojego kandydata zadeklarowało 19 komitetów wyborczych. Ostatecznie 18 listopada 2010 roku Centralna Komisja Wyborcza Republiki Białorusi zarejestrowała 10 oficjalnych kandydatów z biernym prawem wyborczym. Pozostali kandydaci wycofali się z wyborów, nie zebrali dostatecznej liczby podpisów pod swoimi kandydaturami, bądź komisja wyborcza odmówiła rejestracji kandydata."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Wraz z oficjalnym ogłoszeniem daty wyborów na Białorusi rozpoczęła się zbiórka podpisów poparcia dla kandydatów a wraz z nią kampania wyborcza. Władze od początku zadeklarowały podjęcie starań, aby zapewnić równe szanse dla wszystkich kandydatów i w pełni demokratycznego przebiegu wyborów. Kandydaci mieli dostęp do 30-minutowego czasu antenowego w radiu i w telewizji, po raz pierwszy od wyborów w 1994 roku odbyła się telewizyjna debata na żywo, w której mogli wziąć udział wszyscy kandydaci. Prezydent Łukaszenka w specjalnym wystąpieniu poinformował o zebraniu 600 tys. podpisów (wobec 100 tys. wymaganych) i decyzji o zaprzestaniu zbiórki podpisów pod jego kandydaturą, zwracając się jednocześnie do obywateli o składanie podpisów na listach kontrkandydatów. Liberalizacja ma być wyraźnym sygnałem na zaspokojenie oczekiwań zachodu na uczciwość procesu."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Postępujące od kilku lat ochłodzenie stosunków rosyjsko-białoruskich uległo w 2010 roku dalszemu pogłębieniu. Przyczyniły się do tego wcześniejsze nieskuteczne próby przejęcia przez Rosję białoruskiego przemysłu paliwowego i ropociągu \"Drużba\" oraz późniejsze rosyjskie plany dywersyfikacji gazu do Europy Zachodniej, jako alternatywy dla tzw. \"wojen gazowych\" i dla potencjalnych możliwości nacisku na niepokorne byłe republiki, których gospodarka w dużej mierze oparta jest na dostawach rosyjskich surowców na specjalnych warunkach. Rozczarowanie Kremla polityką przywódcy Białorusi pogłębiło się wraz z brakiem poparcia dla rosyjskiej polityki wobec Gruzji i nieuznaniem przez Mińsk separatystycznych republik Abchazji i Osetii Południowej. W lipcu rosyjska telewizja NTV rozpoczęła emisję czteroczęściowego filmu dokumentalnego Baćka Chrzestny, w którym przedstawiła Łukaszenkę jako nadużywającego władzy dyktatora, budującego w państwowej administracji kryminalne struktury wykorzystywane do celów walki z opozycją. Film przypomina m.in. o tajemniczych zniknięciach przeciwników Łukaszenki - Zacharence, Hanczarze, Krasouskim, operatorze rosyjskiej telewizji ORT Dmitriju Zawadzkim i tajemniczej śmierci Karpienki, przedstawia także opinię medyczną biegłego psychiatry sugerującą chorobę psychiczną dyktatora. Wraz ze zbliżającymi się wyborami kolejne rosyjskie media przyłączały się do negatywnej kampanii skierowanej przeciwko białoruskiemu prezydentowi. Pierwyj kanał wyemitował wywiad z białoruskimi opozycjonistami, telewizja “Rasija” pokazała materiał dokumentujący powiązania Białorusi z Gruzją, zaopatrzony komentarzami lidera rosyjskich komunistów Gienadija Zuganowa oraz Władimira Żyrinowskiego, w innym filmie dokumentalnym porównał Łukaszenkę do \"cygana z filmów Emira Kusturicy\" a stacja RTR pokazała program o cenzurze na Białorusi."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Zgodnie z harmonogramem wyborczym, od 14 do 18 grudnia 2010 roku na Białorusi odbyło się przedterminowe głosowanie w wyborach prezydenckich. Według założeń, w terminie tym mogli oddać swój głos wszyscy ci, którzy nie byli w stanie zrobić tego w dniu właściwych wyborów – w niedzielę 19 grudnia. Zgodnie z białoruskim prawem w dniach przedterminowego głosowania, na prośbę osoby uprawnionej do głosowania mógł przyjechać członek komisji z kartą wyborczą i \"przenośną urną\". Według białoruskiej Centralnej Komisji Wyborczej, największym zmartwieniem jest groźba słabej frekwencji, dlatego też zarówno długi termin wyborów przedterminowych, jak i oddawanie głosów poza lokalem wyborczym jest całkowicie uzasadnione. Według opozycji i międzynarodowych obserwatorów proceder ten był okazją do masowego fałszowania głosów na korzyść urzędującego prezydenta. Kilka dni wcześniej przewodnicząca CWK, Lidzija Jarmoszyna, nie zgodziła się na całodobową kontrolę wyborów przez opozycję i międzynarodowych przedstawicieli, argumentując swoją decyzję, że obserwatorzy powinni pracować jako obserwatorzy, a nie jako nocni stróże. "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "W głosowaniu przedterminowym wzięło udział 23,1% uprawnionych do głosowania wyborców. W trakcie jego przebiegu obserwatorzy notowali szereg nieprawidłowości i naruszeń obowiązujących standardów demokratycznego głosowania. Tradycyjnie władze organizowały grupowe wyjazdy pracownicze do lokali wyborczych. Do głosowania pod groźbą wyrzucenia z akademika przymuszali byli studenci, a ci, którzy zagłosowali mogli wcześniej wyjechać do domu, co według przedstawicieli opozycji było wybiegiem mającym wykluczyć studentów z zapowiedzianych na niedzielę demonstracji. Komisje wyborcze pracowały codziennie pomiędzy 10:00–14:00 i 16:00–19:00, w czasie dwugodzinnej przerwy w głosowaniach urny wyborcze pozostawały jedynie pod opieką komisji wyborczych w których globalnym składzie opozycja dostała jedynie 0,25% składu."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Głosowanie 19 grudnia trwało od 8:00 do 20:00. Na terenie kraju pracowało w tych godzinach 6346 lokali wyborczych, za granicą natomiast 44. Według danych CKW prawo wyborcze posiadało ponad 7 mln 94 tys. obywateli. W celu oddania głosu obywatel powinien był mieć przy sobie dokument tożsamości (paszport, książeczka wojenna, państwowa legitymacja służbowa, legitymacja studencka ze zdjęciem lub legitymacja emerytalna). Obywatel dostawał blankiet, na którym w porządku alfabetycznym wymieniono nazwiska kandydatów na prezydenta z któtkimi notkami biograficznymi. Po prawej stronie od nazwiska mieścił się pusty kwadrat, na końcu listy kandydatów znajdowała się dodatkowa linijka – \"Przeciwko wszystkim kandydatom\". Obywatel ma obowiązek samodzielnie oddać głos. Jeżeli nie jest wstanie tego zrobić, może wskazać zaufaną osobę, która to zrobi za niego (nie mogą to być członkowie komisji wyborczej, przedstawiciele mediów, kandydaci na prezydenta, obserwatorzy). W razie, gdy obywatel nie jest w stanie z poważnych przyczyn udać się do lokalu wyborczego, może prosić o przybycie członka komisji wyborczej do miejsca przebywania obywatela (nie później, niż dwie godziny przed zamknięciem lokalu wyborczego – do 18:00). Wybory prezydenckie zostaną uznane za odbyte, gdy swoje głosy odda ponad 50% obywateli, uprawnionych do głosowania. Zwycięzcą zostanie ogłoszony ten z kandydatów, który zdobędzie ponad połowę głosów."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "19 grudnia rozpoczęły się wybory prezydenckie."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Tuż przed upływem ustawowego terminu składania protestów w trybie wyborczym, który mijał w środę 22 grudnia, do Centralnej Komisji Wyborczej wpłynął wniosek o uznanie wyborów prezydenckich za nieważne. Dokument złożył jeden z kandydatów na prezydenta - Ryhor Kastusiou, który oświadczył, że składa go również w imieniu innych kontrkandydatów Łukaszenki (których większość w chwili składania protestu była osadzona w areszcie) i poprosił CKW o uwzględnienie tego faktu. W uzasadnieniu wniosku, na 38 stronach znalazły się zarzuty naruszeń ordynacji wyborczej oraz wykorzystywania administracji państwowej i środków publicznych do prowadzenia kampanii wyborczej, co według wnioskującego mogło mieć wpływ na ostateczne wyniki wyborów. Do skargi dołączono 36 stron załączników z uwagami sporządzonymi przez obserwatorów, a które dotyczyły zaobserwowanych nieprawidłowości i naruszania ordynacji. Były one już składane do komisji wyborczych różnego szczebla i prokuratury, ale bez odzewu. 24 grudnia, wraz z opublikowaniem oficjalnych wyników wyborów Centralna Komisja Wyborcza, poinformowała o odrzuceniu złożonych wcześniej skarg i wniosków."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Zgodnie ze wstępnymi wynikami, ogłoszonymi przez CKW o godz. 10:00 (EET) dnia 20 grudnia 2010, w wyborach wzięło udział 6 433 681 uprawnionych do głosowania (90,72%). Szczegółowe dane w poszczególnych okręgach wyborczych przedstawiają się następująco (CKW podała wyniki po przeliczeniu 99% oddanych głosów):"}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Białoruska opozycja, która dużo wcześniej nie miała wątpliwości co do przebiegu oraz wyniku wyborów, zapowiedziała na powyborczy wieczór demonstrację, do której władze rozpoczęły przygotowania na kilka dni przed wyborami, ściągając do Mińska wojsko i sprzęt, głównie armatki wodne i transportery opancerzone, mające być wykorzystane przy stłumieniu ewentualnej demonstracji. Przedstawiciele KGB i MSW podczas połączonej konferencji prasowej ostrzegli, że służby podejmą zdecydowane działania przeciwko \"wszelkim bezprawnym działaniom, stwarzającym niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia ludzi\". "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Pomimo gróźb i publicznie wyrażonego przekonania urzędującego prezydenta, że nie odbędą się żadne demonstracje, kontrkandydaci Łukaszenki i przywódcy demokratycznej opozycji już w trakcie trwających wyborów wezwali swoich zwolenników do licznego przybycia na plac Październikowy, gdzie miała rozpocząć się manifestacja przeciwko sfałszowaniu wyborów. Niektórzy z białoruskich politologów sugerowali nawet, że w zależności od siły demonstracji w kraju może dojść do rewolucji a prezydent Łukaszenko może być zmuszony zbiec za kraju. Pomimo późnej pory, zimna i zagrożenia ze strony obstawiającej plac milicji, na demonstrację przybyło (według światowych agencji informacyjnych) od kilku do kilkudziesięciu tysięcy manifestantów, przekonanych że podobnie jak w poprzednich latach doszło do kolejnego oszustwa wyborczego. Kolumna demonstrantów nie wzbudzając początkowo interwencji ze strony milicji przemieściła się zgodnie z wcześniejszymi planami prospektem Niepodległości na plac Niepodległości, przy którym znajdują się siedziby białoruskiego rządu i Centralnej Komisji Wyborczej. "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Do eskalacji przemocy doszło w momencie, gdy opozycyjni aktywiści młodzieżowi próbowali dostać się do siedziby rządu przez wybite wcześniej okna. Według opozycji całe zajście, w tym wybicie szyb było prowokacją ze strony KGB, świadkowie twierdzą, że zamieszane w nią były \"osoby z antenkami w uszach\", hipotezę o możliwej rzekomej prowokacji służb specjalnych. potwierdzają inne osoby, w tym Paweł Poncyljusz, polski poseł i obserwator wyborów z ramienia OBWE. Czekające w pobliżu milicyjne oddziały specjalne OMON, które początkowo jedynie obserwowały zajście, błyskawicznie odgrodziły urząd od demonstrujących osób, po chwili ruszyły w stronę tłumu i rozpoczęły pacyfikację demonstracji. W czasie starcia obrażenia odniosły setki osób, ponad 600 zostało aresztowanych, agresja OMON-u nie ominęła dziennikarzy, którym milicjanci zabierali materiały i zatrzymywali ich podobnie jak demonstrantów. Całe zajście było widoczne z okien hotelu w którym przebywali zagraniczni goście, w tym międzynarodowi obserwatorzy. W trakcie demonstracji i wkrótce po niej nastąpiły zatrzymania siedmiu kontrkandydatów Łukaszenki w wyborach: Uładzimira Niaklajeua, Mikołaja Statkiewicza, Alesia Michalewicza, Ryhora Kastusiaua, Andreja Sannikaua, Wiktara Ciareszczankę i Wktara Rymaszeuskiego."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Po zakończeniu wyborów i w trakcie przygotowań członków sztabu wyborczego Uładzimira Niaklajeua do drogi na plac Październikowy, na którym rozpoczynała się demonstracja opozycji, doszło do ciężkiego pobicia kandydata i towarzyszących mu osób. Według Wiktara Harbaczoua, męża zaufania ze sztabu wyborczego Niaklajeua, po załadowaniu do samochodu urządzeń nagłaśniających, które miały zostać dostarczone na miejsce wiecu, z nieoznakowanego autobusu wyszła grupa kilkudziesięciu funkcjonariuszy OMON-u, którzy użyli wobec grupy opozycjonistów środków przymusu bezpośredniego w tym środków pirotechnicznych. Obrażenia odniosło wielu opozycjonistów a sam Uładzimir Niaklajeu został w stanie nieprzytomności przewieziony karetką do szpitala. Sprzęt nagłaśniający został zabrany. Obecnym przy zajściu dziennikarzom milicjanci kazali położyć się na ziemi i oddać kasety z nagranem zajścia. "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "W trakcie pacyfikacji demonstracji opozycji przez jednostki specjalne, doszło do pobicia trzech innych kandydatów na prezydenta Ryhora Kastusiaua, Witala Rymaszeuskiego i Andrieja Sannikaua. Zostali oni również odwiezieni do szpitala. Kilka godzin później wszyscy hospitalizowani kandydaci zostali aresztowani przez białoruskie służby specjalne. Niaklajeu, który nie był się w stanie samodzielnie poruszać został wyniesiony na prześcieradle. Do rana w areszcie znalazło się siedmiu z dziewięciu kontrkandydatów prezydenta Łukaszenki."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Wyborom prezydenckim na Białorusi przyglądało się 1032 oficjalnie akredytowanych przez władze zagranicznych obserwatorów. W tym 440 z ramienia z Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz około 350 z ramienia Wspólnoty Niepodległych Państw."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Misja z Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie pod przewodnictwem brytyjskiego polityka i posła do Parlamentu Europejskiego Tony'ego Lloyda, skrytykowała przebieg wyborów, określając je w swoim raporcie jako \"bardzo dalekie od wolnych wyborów\". Zastrzeżenie obserwatorów wzbudził przede wszystkim proces liczenia głosów, według ekspertów \"pogorszył się on w trakcie liczenia głosów\" i w niemal połowie został przez nich określony jako \"zły\" lub \"bardzo zły\" ze względu na jego \"małą przejrzystość\". "}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Pomimo wcześniejszego oficjalnego zaproszenia misji i deklaracji współpracy ze strony władz Białorusi, obserwatorzy stali się przedmiotem krytyki ze strony Centralnej Komisji Wyborczej, której nie spodobały się \"niepostępowe\" standardy międzynarodowe, w szczególności instrukcje Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, które zdaniem przewodniczącej Centralnej Komisji Wyborczej Lidziji Jarmoszyny nie uwzględniają prawodawstwa lokalnego, zmuszając komisje wyborcze do współpracy \"z jakimiś mitycznymi standardami międzynarodowymi\". Również Prezydent Łukaszenko wyraził niezadowolenia z obecności misji zagranicznych obserwatorów, zarzucił im, że podejmują zbyt dużą inicjatywę i \"poczuli się prawie gospodarzami\" wyborów."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Przewodniczący misji obserwacyjnej ze Wspólnoty Niepodległych Państw, były radziecki wojskowy i funkcjonariusz KGB Siergiej Lebiediew pozytywnie ocenił przebieg wyborów. Według Lebiediewa nie było żadnych dowodów na jakiekolwiek uchybienia a same wybory zostały przeprowadzone w sposób otwarty, zgodnie z ordynacją wyborczą i \"ogólnie przyjętym normami demokratycznymi\". Lebiediew usankcjonował również działania białoruskich służb i milicji, która spacyfikowała powyborczą demonstrację, twierdząc że działały one zgodne z prawem, a opozycja powinna kwestionować wyniki wyborów na spokojnie i zgodnie z ordynacją wyborczą."}, {"title": "Wybory prezydenckie na Białorusi w 2010 roku", "text": "Wśród grupy oficjalnie akredytowanych międzynarodowych obserwatorów, znaleźli się politycy spoza Białorusi, ale pełniący funkcje z jej ramienia, którzy zostali zaproszeni do pełnienia tej roli przez białoruski rząd. Wśród obserwatorów ze strony gospodarzy znaleźli się m.in. były poseł i wicepremier polskiego rządu Andrzej Lepper oraz były poseł na sejm Mateusz Piskorski. Obaj politycy, którzy wystąpili w programie informacyjnym białoruskiej telewizji publicznej \"Panorama\", relacjonującym przebieg wyborów, wyrazili swoje pozytywne odczucie wobec ich przebiegu. Lepper podkreślił dobrą organizację i pochwalił przedstawicieli komisji wyborczych za \"otwartość i chęć współpracy\". Mateusz Piskorski dodał, że pomimo dochodzących do obserwatorów sygnałów o nieprawidłowościach wyborczych, nie ma na ich potwierdzenie żadnych dowodów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "od czyjego nazwiska pochodzi nazwa martenzytu, jednej z faz wchodzących w skład struktury stopów metali?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Adolf Martens", "text": "Adolf Martens właściwie Adolf Karl Gottfried Martens (ur. 6 marca 1850 w Bakendorf niedaleko Hagenow, zm. 24 lipca 1914 w Berlinie (Groß-Lichterfelde)) – niemiecki metalograf; pionier w badaniach metalograficznych stali i procedur badawczych. Na jego cześć nazwano martenzytem jedną ze struktur występujących w stali."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Adolf Martens urodził się 6 marca 1850 roku w małym miasteczku Bakendorf, leżącym niedaleko Hagenow w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Jego ojciec zajmował się dzierżawą nieruchomości. Ukończył niemiecką szkołę podstawową (tzw.Realschule) w Schwerin. W wieku siedemnastu lat odbył krótką przygodę zawodową jako ślusarz w warsztacie stolarskim Ernsta Brockelmanna w mieście Güstrow. W 1868 roku Martens zapisał się na studia do Królewskiej Akademii Przemysłu w Berlinie. W 1871 roku ukończył ją z tytułem inżyniera."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Techniczna kariera zaczęła się w momencie zawiązania współpracy z Pruską Koleją Wschodnią w Bydgoszczy. Do jego zadań należało pracowanie i nadzór nad szynami, mostami kolejowymi i innymi budynkami kolejowymi. W 1875 roku przeniósł się do zespołu inżynierskiego Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej w Berlinie. Zlecono mu badanie i sprawdzanie jakości wyrobów stalowych, głównie szyn. W trakcie swoich badań nawiązał wiele wymiernych stosunków z przedstawicielami przemysłu. Były to głównie dwa przedsiębiorstwa: Gutehoffnungshütte z Westfalii Königs-Laurahütte ze Śląska."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Adolf Martens w 1880 roku powrócił na uczelnię i objął stanowisko asystenta profesora. 1 kwietnia 1884 roku został nominowany na stanowisko kierownika Instytutu Badań Techniczno-Mechanicznych. Do jego zespołu dołączył profesor Rudeloff (po śmierci Martensa zastąpił go na stanowisku kierownika Instytutu) i dwóch techników. Rozwój instytutu i całej branży badań nad materiałami spowodowały, że w 1884 roku utworzono w Berlinie nowy ośrodek badań nad olejem i papierem. Pięć lat później Martens otrzymał tytuł profesora."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "W 1904 roku podjął decyzję o połączeniu wszystkich podległych mu ośrodków i z jego inicjatywy powstał Instytut Badań Materiałów w Berlin-Dahlem. Kolejny sukces przyszedł rok później. Za swoje zasługi i wielki wkład w pogłębianie wiedzy na temat materiałów został uhonorowany tytułem Doctora honoris causa przez Politechnikę w Dreźnie. Był członkiem Pruskiej Akademii Nauk w Berlinie. Adolf Martens kierował swoim prężnie rozwijającym się instytutem, aż do śmierci."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "W 1913 roku jego stan zdrowia niespodziewanie się pogorszył. Zmarł 24 lipca 1914 roku w Berlinie. Jego prochy spoczęły na cmentarzu w Dahlem pomiędzy grobami syna i współpracownika Emila Heyna."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Profesor Adolf Martens był pionierem w metalografii żelaza i stali. Jego prace związane z tą dziedziną nauki przyniosły mu szeroki rozgłos. Henry Clifton Sorby i Martens zajmowali się niezależnie rozwijaniem technik metalograficznych oraz obserwacji pod mikroskopem. Obaj byli zafascynowani wewnętrzną strukturą metali oraz zależnościami pomiędzy procesami wytwarzania a uzyskanymi własnościami materiału. Martens mimo, że preferował szkicować widziane mikrostruktury, to przeprowadził kilka prób z wykorzystaniem emulsji fotograficznych. Zaproponował zastosowanie trybu ukośnego oświetlania próbki celem poprawy rozdzielczości widzianych obrazów. W kręgu jego szczególnego zainteresowania była obserwacja jam skurczowych po odlewaniu. Zaobserwował i opisał strukturę dendrytyczną, którą miał określić mianem \"kryształów sosnopodobnych\". Przeprowadził również obserwacje i badania przełomów. Zaprojektował i zbudował twardościomierz Brinella, maszynę wytrzymałościową oraz tzw. scratch tester. Był autorem licznych podręczników dotyczących badań nad materiałami. Rozwinął takie techniki obróbki materiałów jak cięcie, szlifowanie, polerowania i trawienie. Były to nowinki głównie zapożyczone z mineralogii."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Oryginalne zapiski i pomysły Martensa są przechowywane w zbiorach Federalnego Instytutu Badań Materiałów w Berlinie (BAM)."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "W 1902 roku pojawiła się idea, aby nazwisko Adolfa Martensa reprezentowało metalograficzny składnik ze \"strukturą igieł wielkiej twardości\". Francuski profesor Floris Osmond powiedział:"}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Szósty Kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań Materiałów (IATM) odbył się w Nowym Jorku we wrześniu 1912 r. Podczas tego spotkania Komisja Nazewnictwa Mikroskopowych Substancji i Struktur Stali i Żeliw podjęła ostateczną decyzję w sprawie nazwy dla składników strukturalnych w stopach żelaza z węglem. Jednogłośnie został zatwierdzony termin martenzyt."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Od nazwiska Martensa pochodzą także nazwy własne uniwersalnej skali twardości – twardość Martensa (HM) oraz metody oznaczenia temperatury zapłonu w zamkniętym tyglu – metoda Pensky'ego-Martensa."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "25 stycznia 1991 roku z inicjatywy pracowników Federalnego Instytutu Badań Materiałów w Berlinie zostało zarejestrowane stowarzyszenie mające upamiętnić wielkiego naukowca. W ramach stowarzyszenia utworzono specjalny fundusz, którego zadaniem jest co dwa lata wspieranie i promowanie badań w zakresie inżynierii materiałowej, chemii analitycznej oraz inżynierii bezpieczeństwa."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "http://www.bam.de/de/ueber_uns/geschichte/geschichte_medien/a_martens_eigenschaften_magnesium.pdf Martens A.: Własności mechaniczne magnezu. (Festigkeitseigenschaften des Magnesiums). Julius Springer, Berlin, 1887. http://www.bam.de/de/ueber_uns/geschichte/geschichte_medien/a_martens_schmieroeluntersuchungen_2.pdf Martens A.: Badania oleju do smarowania. Uzupełnienie III. ( Schmieröluntersuchungen. Ergänzungsheft III). Julius Springer, Berlin, 1888. http://www.bam.de/de/ueber_uns/geschichte/geschichte_medien/a_martens_schmieroelluntersuchungen_1.pdf Martens A.: Badania oleju do smarowania. Uzupełnienie V. ( Schmieröluntersuchungen. Ergänzungsheft V). Julius Springer, Berlin, 1889. Martens A.: Podręcznik technologii materiałowych dla inżynierów mechanicznych. Część I. – Badania materiałów. (Handbuch der Materialienkunde für den Maschinenbau). Julius Springer, Berlin, 1898. Martens A., Heyn E.: Podręcznik technologii materiałowych dla inżynierów mechanicznych. Część II. – Technicznie najważniejsze własności metali i stopów. (Handbuch der Materialienkunde für den Maschinenbau). Julius Springer, Berlin, 1912."}, {"title": "Adolf Martens", "text": "Mosty kolejowe w Bydgoszczy Historia Bydgoskiego Węzła Kolejowego Badania materiałowe Metalograficzne badania mikroskopowe"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajdują się polichromie Norberta Paprotnego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – neoromański kościół klasztorny w Katowicach Panewnikach z początku XX wieku, centrum pielgrzymkowe w okresie Bożego Narodzenia ze względu na budowaną rokrocznie Panewnicką Szopkę. Wraz z przyległą kalwarią miejsce kultu Męki Pańskiej. Jest kościołem parafialnym dla prowadzonej przez franciszkanów z Prowincji Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych w Katowicach parafii."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W XIX wieku franciszkanie z Góry Świętej Anny często przybywali na teren rozwijającego się w sensie przemysłowym i demograficznym Górnego Śląska, jego wschodniej części. Panewniki ( dzisiejsza dzielnica Katowic ), tak jak sąsiadujące z nimi osady, leżały wówczas na terenie Cesarstwa Niemieckiego. O sprowadzeniu franciszkanów na stałe na teren Panewnik zadecydowały względy duszpasterskie – zwiększała się liczba mieszkańców zarówno Panewnik, jak i pobliskiej Ligoty. Kościołem parafialnym była świątynia w Mikołowie, odległa w linii prostej o 7 km."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Teren pod budowę kościoła i klasztoru w Panewnikach kupiono od Johanna Kopinioka za 12,5 tys. marek niemieckich. W kupno 8 hektarów nad Kłodnicą, na których dzisiaj stoi zespół klasztorny oraz sąsiadująca kalwaria, zaangażowany był ks. Ludwik Skowronek z Bogucic. To on wpłacił zaliczkę w kwocie 1300 marek. Pozostałą sumę wrocławska kuria diecezjalna uregulowała z pieniędzy pozostawionych na cel misji franciszkańskiej przez ks. Józefa Raszka z Lipin. Ordynariusz wrocławski kardynał Georg Kopp wydał zgodę na budowę klasztoru i osiedlenie się zakonników, co potwierdza list skierowany do mikołowskiego proboszcza ks. Augustyna Schumanna z 16 lutego 1901 roku. Tego samego roku dokupiono jeszcze 1,75 ha gruntu od Franciszka Kempskiego z Ligoty. Franciszkanie postanowili zrzec się własności gruntu na rzecz kurii wrocławskiej. Dopiero w roku 1984, staraniem ówczesnego prowincjała o. Damiana Szojdy OFM, teren na granicy Ligoty i Panewnik, na którym stoi bazylika i konwent, stał się własnością wspólnoty zakonnej."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Przybyli do Starych Panewnik w 1902 roku franciszkanie zaadoptowali na potrzeby kultu zakupiony dom przy ul. Panewnickiej 439. W 1905 roku wzniesiono kopię Groty Lourdzkiej nad Kłodnicą (obecnie na terenie Kalwarii Panewnickiej), gdzie można było odprawiać msze św. w okresie letnim. Ustanowieniu tego miejsca kultu sprzeciwiał się naczelnik powiatowy Johann Bialetzki z Murcek, związany z Richardem Holtzem, współzałożycielem Katowic. Ostatecznie orzeczenie starosty pszczyńskiego hr. von Heykinga spowodowało wycofanie zarzutów Bialetzkiego. Po dokończeniu groty w 1905 roku przystąpiono do budowy klasztoru i kościoła wg projektu franciszkanina br. Mansuetusa Fromma OFM. Tego samego roku otrzymano zezwolenie władz w Berlinie. Prace budowlane rozpoczęto 4 października od odprawienia mszy św. przez przełożonego Kustodii Św. Jadwigi o. Krystiana Kozubka OFM. Do tej jednostki administracyjnej należeli zakonnicy przybyli na Górny Śląsk. Kamień węgielny pod kościół wmurował dziekan z Mokrego ks. Ryszard Stehr 1 lipca 1906 roku. Kierownictwo nad robotami powierzone zostało Franciszkowi Neumannowi z Bytomia."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Codziennie przed rozpoczęciem budowy odprawiano krótkie nabożeństwo, a w grocie mszę św. Zatrudnionych było około dwustu robotników, w tym wielu ochotników z okolicy. Do pomocy przychodziło wiele kobiet i dziewcząt. Do pracy ze swoimi zaprzęgami stawiali się też gospodarze z Panewnik, Piotrowic, Ochojca i Kostuchny. Podczas budowy nie zgłoszono żadnego urazu ani wypadku przy pracy. Stan surowy kościoła i klasztoru osiągnięto na wiosnę 1907 roku, a pod koniec roku położono dach, kończąc równocześnie wieże i kopułę (ta ostatnia pokryta została mozelskim łupkiem kamiennym). 29 września 1907 roku ks. Ludwik Skowronek poświęcił pięć nowych dzwonów dla klasztoru, wtedy też zamieszkali w nim zakonnicy. Roboty stolarskie, ciesielskie i kowalskie wykonywali w wybudowanych przyklasztornych warsztatach bracia zakonni. W 1908 roku wstawiono witraże i położono posadzkę. Półtora miesiąca trwało umieszczanie na kopule 1,5-tonowej figury św. Franciszka z Asyżu."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Budowa całego zespołu klasztornego kosztowała 1 166 215 marek, nie wliczając bezpłatnych dobrowolnych prac ludności oraz ofiar materialnych darczyńców (drewno, piasek, kamień itp.). Wśród najznamienitszych darczyńców kroniki klasztorne wymieniają: Łazarza IV Henkel von Donnersmarcka z linii bytomsko-siemianowickiej z żoną Marią von Schweinitz, Franciszka II Xavera Grafa von Ballestrem z Pławniowic z żoną Jadwigą von Sauerma-Jeltsch oraz małżeństwo hrabiego Hansa Urlicha von Schaffgotsch z Kopic koło Grodkowa i Joanny Schaffgotsch."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Kościół konsekrował 19 lipca 1908 roku kard. Georg Kopp. Uroczystość zgromadziła 80 tys. wiernych. Do stacji w Ligocie uruchomiono ponad 50 specjalnych pociągów. Do Panewnik przybyli w tym dniu pochodzący z Górnego Śląska posłowie do parlamentu pruskiego. W początkowym okresie działalności franciszkanów w Panewnikach spotykali się oni z ostrymi atakami prasowymi: prasa niemiecka posądzała zakonników o bycie siedliskiem polskości, zaś prasa polska o germanizację. Nabożeństwa i msze św. były odprawiane po łacinie, ataki dotyczyły kazań głoszonych zarówno po polsku, jak i niemiecku."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Ołtarz główny świątyni ukończono w lipcu 1909 roku. Stacje drogi krzyżowej poświęcono 13 lutego 1910 roku. Kościół zamierzano wyposażyć w oświetlenie elektryczne., ale stało się to możliwe dopiero w latach międzywojennych. Po soborze watykańskim II przebudowano prezbiterium, kierując się zasadami reformy liturgicznej. Kościół ten jest bazyliką mniejszą od 12 listopada 1974 roku, tytuł nadał papież Paweł VI."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Budowla bazyliki, podobnie jak i całego zespołu klasztornego, nawiązuje do stylu romańskiego. Kościół jest nieorientowany – prezbiterium zwrócone jest ku północy z odchyleniem 27 stopni ku wschodowi. Zewnętrzne ściany budynku wykonane są z cegły klinkierowej o surowej fakturze. Koncepcja autorska br. Fromma zakładała kamienne ozdoby rzeźbiarskie, jak portale, kolumny portyków i kolumienki okiennych biforiów. Ceglane kształtki tworzą w różnych miejscach fryzy arkadowe oraz gzymsy. Nawa środkowa, transept oraz prezbiterium nakryte są dwuspadowymi dachami z lukarnami. Absyda prezbiterium i absydy boczne okrywają dachy półstożkowe. Kopułę główną przykrywa ośmiopołaciowy dach namiotowy z lukarnami. Nawy i obejście od strony wschodniej przykryte zostały dachami pulpitowymi. Kruchty oraz krużganki nakrywają dwuspadowe dachy poprzeczne. Dachy wież w przedniej części bazyliki stanowią układy ukośnie opadających czterech romboidalnych połaci."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Fasada ma wysokość 28 m. W jej dolnej części znajduje się trójdzielny portyk. Jego sklepienie wspiera się na kolumnach z piaskowca. Portyk dekorowany jest fryzem z blend arkadowych. W niszy w arkadzie środkowej umieszczona została figura św. Floriana. Boczne drzwi do bazyliki znajdujące się pod wieżami w fasadzie ozdabiają arkadowe portale. W centralnej części fasady znajduje się rozeta witrażowa o średnicy 7 m, ograniczona z czterech stron fryzem z kształtek ceramicznych o czterolistnym motywie. W narożnikach znajdują się koliste blendy. Na szczycie fasady umieszczono figurę Matki Bożej, a nad nią krzyż. Po bokach fasady wznoszą się sześciokondygnacyjne wieże o wysokości 48 m. Szczytowe kondygnacje są ostro ścięte w górę i pokryte dachem. W 1913 roku w wieżach zamontowano zegary. W wieżach wisi pięć dzwonów, szósty dzwon znajduje się w wieżyczce na sygnaturkę nad prezbiterium. Dachy panewnickiej bazyliki pokryte są blachą miedzianą."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Na wnętrze bazyliki składają się trójdzielny korpus nawowy, transept i dwuczęściowe prezbiterium. Bazylika ma długość 76 m. Jej wewnętrzna szerokość wynosi 22,5 m. Nawa środkowa ma wysokość 17,5 m, nawy boczne 7 m. Sklepienie krzyżowo-żebrowe z gurtami opiera się na systemie filarów i kolumn. Konsole głowic filarów ozdabiają anielskie głowy. Po obu stronach nawy środkowej w galerii blend arkadowych umieszczono w 1963 roku malowidła autorstwa Norberta Paprotnego ze scenami z życia św. Franciszka z Asyżu. W nawie głównej i transepcie zawieszone są stacje drogi krzyżowej, wykonane przez firmy niemieckie w Trewirze i Gladbach. Po lewej stronie nawy głównej znajduje się ambona, po prawej rzeźba przedstawiająca św. Ludwika Króla – pierwszego patrona panewnickiej świątyni."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "We wnętrzu bazyliki w Panewnikach znajduje się szereg ołtarzy i kaplic. Przed reformą soborową każdy kapłan odprawiał samemu, tzn. nie w koncelebrze, mszę św. i to w godzinach rannych, stąd większa liczba ołtarzy w bazylice. Konwent panewnicki, obsługujący bazylikę, liczył od kilku do kilkunastu braci (obecnie osiemdziesięciu), w tym trzydziestu kapłanów."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Znajduje się na lewo od głównego wejścia do bazyliki. Urządzona została w dolnej części lewej wieży. Poświęcona została 10 września 1988 roku przez prowincjała o. Damiana Szojdę OFM. Wystawiany jest w niej każdego dnia Najświętszy Sakrament. Wystrój z blachy i okratowanie zaprojektował Eryk Złotoś z Ligoty. W kaplicy wisi obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej. Na prawo od wejścia nad klęcznikami znajdują się: krzyż oświęcimski oraz krzyż z Monte Cassino. W kaplicy znajdują się również: tablica upamiętniająca zakonników poległych i pomordowanych w obozach koncentracyjnych w latach II wojny światowej; tablica upamiętniająca jeńców stalinowskich pomordowanych wiosną 1940 roku w obozach Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz tablica upamiętniająca uczestników walk w szeregach Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, ugrupowania Wolność i Niezawisłość oraz innych organizacji podziemia niepodległościowego zamordowanych i bezimiennie pogrzebanych – na mocy wyroku katowickiego Sądu Wojskowego w latach 1945–1956."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W tyle lewej nawy bocznej. Rzeźba w nastawie przedstawia św. Barbarę z Nikomedii ratującą górników. Nastawę wykonano w Bawarii w 1920 roku."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": " Ołtarz św. Franciszka z Asyżu "}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W lewej absydzie transeptu. Składa się z pięciu płaskorzeźb w kolorze kości słoniowej. Wykonany w 1920 roku przez rzeźbiarza z Ratyzbony Georga Schreinera. Fundacja rodziny Szklorzów z Wełnowca. Nad ołtarzem znajdują się witraże o wysokości 4,6 m. (przedstawiające również sceny z życia zakonodawcy)."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": " Kaplica świętych Romana i Ptolemeusza z Nepi "}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W przedłużeniu lewej nawy bocznej. Pierwotnie w tym miejscu znajdował się ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa. Nowy ołtarz wykonano w 1914 roku we Wrocławiu. Na mensie znajduje się relikwiarz, nad nim dolomitowe cyborium. Relikwiarz próbowano ukraść 12 stycznia 1970 roku. Polichromię ze św. Maksymilianem Kolbe wykonali malarze ze Smoleńska w 1987 roku. Polichromię w absydzie przedstawiającą męczeństwo świętych Romana i Ptolemeusza z Nepi wykonał Roman Pająk. Malowidła zostały odnowione w 1988 roku przez Jana Gałaszka."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W przedłużeniu prawej nawy bocznej. Ołtarz wykonany w Koblencji. Poświęcony w 1910 roku. Fundacja parafii bogucickiej. Kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej zakupiła rodzina Szklorz z Wełnowca. Polichromię w absydzie wykonał w 1918 roku malarz Otto Kowalewski. Na lewej ścianie przedstawiony został św. Franciszek proszący o odpust Porcjunkuli. Polichromie były dwukrotnie odnawiane przez Romana Pająka oraz Jana Gałaszka. Ostatni raz w 1988 roku."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": " Ołtarz św. Antoniego z Padwy "}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W prawej absydzie transeptu. Ołtarz zamówiono w 1919 roku w warsztacie rzeźbiarza niemieckiego Georga Schreinera z Ratyzbony. Do Panewnik ołtarz trafił dopiero w 1927 roku. Fundacja rodziny Lapskich z Bytomia. Przedstawia sceny z życia św. Antoniego Padewskiego. Nad ołtarzem znajdują się witraże o wysokości 4,6 m. (również przedstawiające sceny z życia franciszkańskiego cudotwórcy)."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W tyle prawej nawy bocznej. Rzeźbę w nastawie ołtarzowej wykonał w 1920 roku Bruno Tschötschel z Wrocławia. Przedstawia Pietę. Fundacja Bractwa Matek Chrześcijańskich z Panewnik."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Po przebudowie w 1987 roku krużganka okalającego od zewnątrz wschodnią część bazyliki, utworzono w 1988 roku Kaplicę Matki Boskiej Fatimskiej. Pierwotnie znajdowała się w miejscu obecnej Kaplicy Najświętszego Sakramentu. W kaplicy znajduje się rzeźba sprowadzona w 1960 roku z Fatimy."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "Prezbiterium, stanowiące przedłużenie nawy głównej, dzieli się na dwie części: dolną z ołtarzem głównym, przy którym obecnie sprawowane są msze św. oraz górną, gdzie znajduje się stary ołtarz z tabernakulum i baldachimem. W dolnej części prezbiterium znajdują się przyścienne kaplice Najświętszego Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca Maryi Panny. W górnym prezbiterium znajduje się chór zakonny ze stallami. Do wystroju chóru należą wykonane w drewnie sceny z życia św. Franciszka oraz figury świętych i błogosławionych. Bogato rzeźbione retabulum wykonane zostało w drewnie dębowym. Ołtarz w górnym prezbiterium poświęcony został w 1908 roku. Jest fundacją III zakonu franciszkańskiego."}, {"title": "Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny", "text": "W krypcie, pod górną częścią prezbiterium i chóru zakonnego znajduje się kaplica św. Józefa. Do kaplicy prowadzą drzwi od strony bazyliki, od strony furty klasztornej, od strony urzędu parafialnego w podziemiach klasztoru oraz z zewnątrz od strony zachodniej. Jej krzyżowe sklepienie opiera się na dziesięciu filarach. Krypta ma długość 18 m. Ołtarz, przedstawiający transitus św. Józefa, wykonany został w 1908 roku. Fundacja rodziny Rogoszów z Nowego Browińca. Witraże w krypcie przedstawiają sceny z życia św. Józefa. W krypcie znajduje się szereg konfesjonałów. W kaplicy św. Józefa sprawuje się sakrament pokuty."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który boloński prawnik nauczał rolnictwa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Piotr Crescenzi", "text": "Piotr Crescenzi (wł. Pietro de' Crescenzi lub Pier Crescenzio, ur. 1230, zm. ok. 1320) – włoski prawnik, lekarz i przyrodnik z Bolonii, autor popularnego w średniowieczu i w dobie renesansu podręcznika rolnictwa Opus ruralium commodorum libri XII."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do jakiej krakowskiej piwnicy sprowadzano piwo ze Świdnicy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Piwnica Świdnicka zwana również IndiamiRównież i inne miejsca w Krakowie nosiły międzynarodowe, potoczne nazwy, był więc i Rzym, Hiszpania, Turcyja, Holandya, Florencya, Wenecya. - nieistniejąca już piwiarnia zlokalizowana w północno-wschodnim narożniku piwnic krakowskiego ratusza, z oknami wychodzącymi na Rynek, pod adresem Rynek Główny 1."}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Zgodnie z obowiązującymi w Krakowie średniowiecznymi zwyczajami i królewskimi prawami, sprowadzane spoza miasta piwo mogło było sprzedawane tylko pod kontrolą Rady Miejskiej, a że krakowscy rajcy mieli na tę intratność nadany odpowiedni przywilej królewski, prowadzili działalność rozprowadzania w grodzie trunku sprowadzanego ze Świdnicy, wprost z ratuszowych piwnic - stąd wzięła się jej nazwa Piwnica Świdnicka (podobne piwnice funkcjonowały np. we Wrocławiu, czy w Toruniu). Piwo wytwarzane w Krakowie (przez lokalny cech piwowarów) pod koniec XV wieku było gorsze od świdnickiego oraz klasztornego z Kazimierza, popyt na nie się więc zmniejszał, rósł za to na trunek świdnicki sprowadzany do piwnic pod ratuszem.  Piwnica cieszyła się tak złą sławą, że opisał ją nawet Andrzej Frycz Modrzewski:"}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Ludzie próżnujący cały dzień tam leżą, piją a żywią się z nierządnicami bardzo rozpustnie: dzieweczek i niewiast uczciwych pod zasłoną tańca albo jakiej innej gry do siebie proszą, a w ten czas o ich stateczność pilno starają. A gdzież swarów, guzów, ran, ochronienia, zabijania, przytrafia się jako w karczmach."}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "W 1456 roku król Kazimierz Jagiellończyk odebrał rajcom przywilej sprowadzania piwa, jednak już w 1501 roku Jan Olbracht zniósł ojcowski zakaz i nadał Krakowowi monopol na sprzedaż piwa świdnickiego. Wielu złodziejaszków i ludzi marginesu znajdywało tutaj schronienie toteż w 1540 roku Piwnica Świdnicka została zamknięta ponieważ: niecne białogłowy, wiedząc iż mężczyźni podochoceni z piwnicy wychodzą - sidła na nich nastawiały przy wejściu, które Indianami zwano."}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Po chwilowym zastoju, ratuszowe podziemia przekształcono w karczmę, nazwaną Szynk Indie (nawiązującą do poprzedniej potocznej Indyja) dalej przyciągając ludzi marginesu społecznego i złodziejaszków. W 1757 roku niejaki Maciej Głogowski, oskarżony o kradzież zeznaje: Mieszkałem w Piwnicy Świdnickiej przez pięć niedziel. Nazwa \"świdnicka\" przyjęta od wybornego piwa śląskiego dotrwała prawie do czasów zburzenia Ratusza które nastąpiło w latach 1817-1820, a od XVIII wieku kiedy piwnica ponownie zaczęła cieszyć się złą sławą wśród krakowian, została nazwana pospolicie \"świńską\", zaś w 1717 roku odnotowano określenie spelunca latronum - jaskinia łotrowska. Nazwy te znalazły nawet oddźwięk w aktach urzędowych, lustracjach i inwentarzach."}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Ambroży Grabowski tak charakteryzował to miejsce w XIX wieku:"}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "Po remoncie piwnic ratuszowych w latach 1961-1967 otwarto w niej Kawiarnię Ratuszowa, która nawiązywała wystrojem i tradycjami do średniowiecznej Piwnicy Świdnickiej. Współcześnie w lokalu funkcjonuje \"RestroBar Ratuszowa\"."}, {"title": "Piwnica Świdnicka w Krakowie", "text": "  Marta Marek, Zastosowanie techniki cyfrowej 3D do rekonstrukcji historycznej zabudowy Krakowa [w:] Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa \"Krzysztofory\" nr 26, Kraków 2008"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "po co obserwatorium astronomicznemu Pierre Auger 1600 zbiorników wodnych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Obserwatorium Pierre Auger", "text": "Obserwatorium Pierre Auger – sieć detektorów przeznaczonych do rejestrowania wysokoenergetycznch cząstek promieniowania kosmicznego. "}, {"title": "Obserwatorium Pierre Auger", "text": "Obserwatorium znajduje się w Argentynie, w prowincji Mendoza i zajmuje teren o powierzchni ponad 3 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jest zarządzane przez międzynarodowe konsorcjum, a krajami uczestniczącymi we współpracy są m.in.: Argentyna, Meksyk, Brazylia, Francja, Niemcy, Włochy, Stany Zjednoczone, Polska, Czechy, Holandia i Wielka Brytania. Nazwa obserwatorium pochodzi od nazwiska francuskiego fizyka, Pierre'a Augera."}, {"title": "Obserwatorium Pierre Auger", "text": "Obserwatorium zostało uruchomione w roku 2008. W jego skład wchodzi 1600 zbiorników wodnych, stanowiących detektory promieniowania Czerenkowa, powstającego w wyniku przejścia wysokoenergetycznej naładowanej cząstki, oraz cztery detektory fluorescencyjne obserwujące ślad cząstki w atmosferze. Taka hybrydowa budowa obserwatorium umożliwia wzajemną kalibrację otrzymywanych danych i redukcję błędów systematycznych."}, {"title": "Obserwatorium Pierre Auger", "text": "Dzięki obserwacjom sieci Pierre Auger zauważono, że źródła promieniowania kosmicznego o najwyższych energiach prawdopodobnie nie są izotropowe i korelują się z pobliskimi aktywnymi galaktykami."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był pierwszym kasztelanem kasztelanii raciborskiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki nieopatentowany poza granicami Polski wynalazek Witolda Tomassiego znalazł zastosowanie w największych koncernach przemysłowych na świecie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi (ur. 13 sierpnia 1912 w Kaliszu, zm. 13 marca 1997 w Warszawie) – polski fizykochemik, specjalista w zakresie elektrochemii i termodynamiki chemicznej, naukowiec i nauczyciel akademicki."}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Pradziadek Witolda Tomassi, prawdopodobnie pochodzenia włosko-węgierskiego, przybył do Polski po węgierskiej Wiośnie Ludów (1848) i zamieszkał na wsi pod Łęczycą. Jego prawnuk urodził się w Kaliszu. W roku 1919 rodzina zamieszkała w Warszawie, gdzie Witold Tomassi ukończył  Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego. W 1930 roku rozpoczął studia inżynierskie na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie już w roku 1933 został zastępcą asystenta. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1935 roku. Od września 1936 pracował w Zakładzie Chemii Fizycznej PW na stanowisku asystenta, a następnie starszego asystenta. W latach 1937/1938 towarzyszył Ministrowi Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Wojciechowi Świętosławskiemu, w wyjazdach do królestw Rumunii i Węgier. Stopień doktora nauk technicznych otrzymał – również z wyróżnieniem – w kwietniu 1939 roku. "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "W latach II wojny światowej uczestniczył w tajnym nauczaniu na Uniwersytecie Warszawskim (wykłady  z chemii ogólnej i nieorganicznej) i w Liceum im. Joachima Lelewela. Uczył też legalnie w Liceum Metaloznawczo-Odlewniczym. "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "W 1941 zorganizował wywiad przemysłowy ZWZ-AK Okręgu Warszawskiego. Był kierownikiem wywiadu przemysłowego w II Wydziale Okręgu Warszawskiego (od lipca 1943 – II Wydziału Obszaru Warszawskiego AK). Działał pod pseudonimami „Metalowiec” i „Przemysłowiec”. Za tę działalność otrzymał dwie pochwały oraz podziękowanie od Rządu Polskiego w Londynie. Wywiad przemysłowy AK został zlikwidowany w sierpniu 1944 roku, a jego pracownicy nie dostali przydziałów mobilizacyjnych, a otrzymali rozkaz opuszczenia Warszawy – Tomassi spędził okres powstania warszawskiego u rodziny w Tarczynie. "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Na początku 1945 roku Witold Tomassi wrócił do Warszawy i do pracy na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej, gdzie w tym samym roku przeprowadzono przewód habilitacyjny, zakończony nadaniem tytułu docenta chemii fizycznej (zatwierdzonym przez Ministra Oświaty pismem z 30.11.1945) i powierzeniem stanowiska kierownika Zakładu Chemii Fizycznej (od 1951 r. – Katedra Chemii Fizycznej). W listopadzie 1946 roku został mianowany docentem etatowym, w listopadzie 1948 roku – profesorem nadzwyczajnym chemii fizycznej (dekret Prezydenta Rzeczypospolitej), a w 1958 roku – profesorem zwyczajnym.      "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Poza pracą  Politechnice Warszawskie Witold Tomassi był w latach 1945–1948 nauczycielem w III Gimnazjum i Liceum Miejskim (1945–1946) i w Państwowym Liceum Chemicznym (1945–1948). Kierował też Pracownią Elektrochemiczną w Głównym Instytucie Chemii Przemysłowej (1948–1951).  "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi opuścił Politechnikę Warszawską w 1970, na znak protestu przeciw reformie uczelni wyższych, przeprowadzonej po wydarzeniach marcowych 1968 (przekształcenie katedr w instytuty) – został kierownikiem Instytutu Chemii w Wojskowej Akademii Technicznej. W latach 1975–1982 (do emerytury) pracował w radomskiej filii Politechniki Świętokrzyskiej, a następnie jako doradca naukowy w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie."}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi był zatrudniony w okresie: 1933–1939 i 1945–1970 – na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Warszawskiej, od 1947 roku jako kierownik Katedry Chemii Fizycznej (funkcję przejął od prof. Wojciecha Świętosławskiego; był również dziekanem Wydziału), 1970–1975 – w Wojskowej Akademii Technicznej, jako dyrektor Instytutu Chemii, 1975–1982 – w filii Politechniki Świętokrzyskiej w Radomiu (później – Wyższa Szkoła Inżynierska w Radomiu i Politechnika Radomska, a obecnie Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu), jako profesor zwyczajny na Wydziale Materiałoznawstwa i Technologii Obuwia, 1982–1988 – w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie, jako doradca naukowy."}, {"title": "Witold Tomassi", "text": " Tematyka pracy naukowej i publikacje "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi był specjalistą w dziedzinie elektrochemii. Za szczególnie doniosłe są uważane jego osiągnięcia dotyczące zastosowania elektrod wykonanych z węgla aktywnego (elektrody proszkowe), których zastosowanie pozwoliło zmniejszyć zużycie energii potrzebnej do elektrolizy dzięki wykorzystaniu energii adsorpcji. Badania procesów regeneracji elektrod proszkowych, tracących aktywność po zajęciu miejsc aktywnych na ich powierzchni, było opracowanie zasad działania proszkowych elektrod dwubiegunowych i elektrolizerów z obwodami wtórnymi (przykład: wykorzystanie elektrod nasyconych chlorem w procesie chlorowania związków organicznych). Zastosowanie elektrolizerów zawierających obwody wtórne w galwanotechnice pozwoliło nie tylko zmniejszyć zużycie energii, ale również poprawić jakość otrzymywanych powłok galwanicznych. "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi jest autorem ponad 270 publikacji naukowych i 10 patentów. Wyniki badań elektrod proszkowych zostały opublikowane np. w „Advances in Chemical Physics” w 1961 roku. W „Electrochimica Acta” i „Journal of Electroanalytical Chemistry” ukazały się w latach 1959–1979 artykuły: Étude potentiométrique des couches adsorptives sur la poudre de charbon (1959), Untersuchungen des mechanismus einer mit kohle ausgeführten chlorelektrode mit hilfe von pulverelektroden (1960), Über die erscheinung der verminderung des potentials der pulverelektrode im system Cl2/Cl−/H2O und die möglichkeit einer auswertung desselben (1962), Etude sur les proprietes electrochimiques des poudres (1962), ''Sur la possibilite de realiser une grande economie d'energie electrique dans le processus de l'electrolyse au moyen des electrodes a poudre (1962), Critere thermodynamique d'estimation des poudres destinees a la construction des electrodes' (1963),\t Application de l'electrode a poudre bipolaire au couplage de deux processus d'electrolyse (1965),  Methode nouvelle et aisee d'obtention des electrodes Ag/AgCl/Cl−  (1974), New methods of fabricating β-alumina (1979). "}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Wyniki prac dotyczących elektrod proszkowych i elektrolizerów z obiegami wtórnymi zostały również opatentowane w Polsce:    Witold Tomassi: Sposób prowadzenia elektrolizy z zastosowaniem elektrod proszkowych (1962), Witold Tomassi, Zbigniew Dominiczak: Sposób utrzymywania zdolności adsorpcyjnej elektrod proszkowych, Witold Tomassi, Jerzy Bryłka: Układ do prowadzenia procesów elektrochemicznych (1979)"}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Wynalazków nie opatentowano poza Polską, co Witold Tomassi komentował (fragment własnoręcznie sporządzonego CV):"}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Bogdan Brózda, w artykule Ojciec i syn (poświęconym W. Tomassiemu i jego synowi – Piotrowi), napisał na ten temat:"}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Powszechnie znanymi publikacjami Witolda Tomassiego są podręczniki akademickie (opracowania własne, ze współautorami i tłumaczenia), np: Witold Tomassi, Chemia nieorganiczna, wyd. Fuksiewicz 1949, PWN 1952 i 1953,"}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi, Jony i atomy jako składniki materii, PWN 1952, Witold Tomassi, Podstawy termodynamiki chemicznej, PWN 1950 i 1953, Witold Tomassi, Termodynamika chemiczna, tom I – PWN 1954, tom II – PWN 1955, tom III – PWN 1956, Witold Tomassi, Helena Jankowska, Chemia fizyczna, skrypt tom I – wyd. PW 1970, tom II –  wyd. PW 1971;  WNT 1973 i 1980, Aleksander Brodski (tł. z ros.: Witold Tomassi), Termodynamika chemiczna, cz. 2, PWT 1951, Smith J. M. (tł. z ang.: Witold Tomassi przy współudziale Marii Prokopowicz) Kinetyka procesów chemii stosowanej, PWT 1960, Aleksander Brodski (autoryzowany popr. i uzup. przekład z ros.: Józef Hurwic i Witold Tomassi), Chemia fizyczna'', PWT 1951, PWN 1954."}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Witold Tomassi otrzymał, m.in.: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,  Krzyż Armii Krajowej,  Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej,  Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii,  Medal PAN im. Marii Skłodowskiej-Curie,  tytuł honorowy Zasłużony Nauczyciel PRL (1978), medal Universite Libre de Bruxelle (dwukrotnie, w latach 1956 i 1966)."}, {"title": "Witold Tomassi", "text": "Jerzy Bryłka, jeden ze studentów, a następnie doktorantów i współpracowników Witolda Tomassiego napisał:"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na jakim trofeum sportowym znajdują się figurki słonia i kobry?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Calcutta Cup", "text": "Calcutta Cup (pl. \"Puchar Kalkuty\") – trofeum sportowe w grze rugby union przyznawane zwycięzcy meczu pomiędzy zespołami Anglii i Szkocji w trakcie trwania Pucharu Sześciu Narodów. Rywalizacja o Calcutta Cup pomiędzy tymi dwoma drużynami jest jedną z najbardziej znanych w sporcie."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "W Pucharze Sześciu Narodów występują również zespoły Irlandii, Francji, Włoch i Walii, jednak nie uczestniczą one w walce o Calcutta Cup."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "Początki rywalizacji sięgają 1872, kiedy to w Boże Narodzenie w Kalkucie w Indiach rozegrano mecz rugby pomiędzy 20 reprezentantami Anglii a 20 zawodnikami reprezentującymi Szkocję, Walię i Irlandię. Mecz okazał się takim sukcesem, że powtórzono go tydzień później. Na fali nowo powstałej popularności rugby w Indiach w styczniu 1873 powstał Calcutta Football Club. W 1874 klub dołączył do Rugby Football Union (RFU)."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "Pierwsza fala entuzjazmu w Indiach dla nowej gry wkrótce jednak opadła; inne dyscypliny, takie jak tenis czy polo, stały się bardziej popularne. Do klubu przestali napływać nowi członkowie, z miasta wyjechał również pułk brytyjskiej armii. Postanowiono rozwiązać klub, jednak żeby zachować pamięć o nim, ufundowano puchar. Powstał on po przetopieniu 270 srebrnych rupii, które należały do funduszy klubu. Został przekazany RFU w 1878 z myślą, że trofeum będzie nagrodą w rozgrywkach klubowych, stworzonych na wzór FA Cup. RFU było jednak niechętne temu pomysłowi, obawiając się, że zaszkodzi on etosowi sportu amatorskiego. Postawiono, że Calcutta Cup będzie przyznawane zwycięzcy rozgrywek międzynarodowych. W tym czasie tylko Anglia, Szkocja i Irlandia miała swoje drużyny narodowe, przy czym ta ostatnia nie miała wielkich osiągnięć. Ostatecznie postanowiono, że Calcutta Cup otrzyma zwycięzca corocznego meczu pomiędzy zespołami Anglii i Szkocji."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "Pierwszy mecz został rozegrany 10 marca 1879 na Raeburn Place w Edynburgu i zakończył się remisem. W następnym roku, 28 lutego, Anglia pokonała Szkocję w Manchesterze i stała się pierwszym posiadaczem pucharu. Od tej pory oba zespoły spotykały się wielokrotnie. Dwie z tych potyczek nie były wliczane do walki o Calcutta Cup – Centenary Match (\"mecz stulecia\"), 27 marca 1971 (Szkocja wygrała wtedy 26–6), oraz półfinał Pucharu Świata w 1991 (Anglia wygrała 9–6). Oba mecze były rozgrywane na Murrayfield."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "Puchar mierzy w przybliżeniu 45 cm wysokości (18 cali). Trzy rączki są uformowane w kształcie kobr. Na wieku znajduje się figurka słonia. Inskrypcja na drewnianej podstawie głosi:"}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "Na dodatkowych tabliczkach przytwierdzonych do podstawy wyszczególnione są daty poszczególnych meczów, zwycięskie drużyny oraz nazwiska obu kapitanów."}, {"title": "Calcutta Cup", "text": "W 1988 puchar został uszkodzony. Po imprezie celebrującej wygraną Anglii nad Szkocją (6–9 na Murrayfield), dwóch rugbystów obu drużyn, Anglik Dean Richards oraz Szkot John Jeffrey, będąc pod wpływem alkoholu, zabawiało się pucharem, grając nim w piłkę nożną na ulicy Princes Street w Edynburgu. Po tym wydarzeniu Jeffrey został zawieszony na 6 miesięcy a Richards na 1 mecz."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się Bąbel Lokalny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bąbel Lokalny", "text": "Bąbel Lokalny – obszar przestrzeni kosmicznej o małej gęstości materii międzygwiazdowej wewnątrz Ramienia Oriona w Drodze Mlecznej, wewnątrz którego aktualnie znajduje się Słońce. Rozciąga się na co najmniej 300 lat świetlnych i ma średnią gęstość około 0,05 atomu/cm3, czyli około 1/10 średniej gęstości ośrodka międzygwiazdowego w Drodze Mlecznej. "}, {"title": "Bąbel Lokalny", "text": "Bąbel Lokalny jest wynikiem eksplozji supernowej sprzed 2-4 milionów lathttp://www.solstation.com/x-objects/chimney.htm Local Chimney and Superbubbles, Solstation.com. Prawdopodobnie pozostałością po tej supernowej jest Geminga – pulsar w Gwiazdozbiorze Bliźniąt."}, {"title": "Bąbel Lokalny", "text": "Układ Słoneczny porusza się przez obszar rozrzedzonego gazu od około 5-10 milionów lat. Od kilkudziesięciu tysięcy lat znajduje się wewnątrz obłoku o nieco większej gęstości 0,1 atomu/cm3 (wciąż pięciokrotnie mniejszej niż średnia gęstość ośrodka w Drodze Mlecznej), powstałego na granicy Bąbla Lokalnego i sąsiedniego bąbla Loop I."}, {"title": "Bąbel Lokalny", "text": "Bąbel Lokalny prawdopodobnie nie ma kulistego kształtu, ale rozciąga się szerzej nad i pod płaszczyzną galaktyki, przypominając kształtem klepsydrę. Styka się z okolicznymi bąblami, wytwarzanymi przez wiatry gwiazdowe większych gwiazd i supernowych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie występują rośliny z rodzaju Rhodospatha?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rhodospatha", "text": "Rhodospatha Poepp. – rodzaj roślin  z rodziny obrazkowatych, obejmujący około 27 gatunków pochodzących z kontynentalnej Ameryki tropikalnej, występujących na obszarze od Meksyku do Brazylii, Boliwii i Gujany Francuskiej. Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów  (rodon – róża, różowy) i  (spathe – szabla, w bot. pochwa kwiatostanu) i odnosi się do koloru wnętrza tego elementu kwiatostanu u niektórych gatunków."}, {"title": "Rhodospatha", "text": " Morfologia Łodyga -  Przeważnie pnąca, osiągająca długość kilku metrów, gruba, o krótkich międzywęźlach. Liście -  Rośliny tworzą wiele liści położonych na łodydze naprzeciwlegle. Ogonki liściowe wierzchołkowo kolankowate, tworzące długą pochwę liściową. Blaszki liściowe podłużno-eliptyczne, mniej więcej skośne, zawsze całobrzegie. Nerwacja pierwszorzędowa pierzasta, liczna, zbiegająca się do żyłki marginalnej; drugo- i trzeciorzędowa równolegle-pierzasta; dalsza siatkowata. Kwiaty -  Pojedynczy kwiatostan typu kolbiastego pseudancjum wyrasta na pędzie kwiatostanowym dłuższym lub krótszym od ogonka liściowego. Pochwa kwiatostanu szeroko- lub podłużno-jajowata, spiczasta, wewnątrz żółtawo-biała, kremowa, purpurowa lub różowa. Kolba siedząca lub osadzona na długiej szypule, cylindryczno-stożkowata, w dolnym odcinku pokryta prątniczkami lub kwiatami żeńskimi, wyżej kwiatami obupłciowymi, pozbawionymi okwiatu, składającymi się z 4 wolnych pręcików i pojedynczej zalążni. Pręciki o równowąskich nitkach i jajowatych lub eliptycznych pylnikach, otwierających się przez podłużną szczelinę. Zalążnia spłaszczona, odwrotnie stożkowata do cylindrycznej, dwukomorowa, wielozalążkowa (jedynie u Rhodospatha venosa w każdej komorze znajduje się kilka zalążków). Zalążki anatropowe do hemianatropowych, powstające z osiowych (rzadziej subbazalnych) łożysk. Szyjka słupka szersza od zalążni, pryzmatyczna, ścięta do wypukłej, zakończona równowąskim lub eliptycznym znamieniem. Owoce -  Cylindryczno-pryzmatyczne, ścięte jagody. Nasiona okrągło-nerkowate, spłaszczone, o kruchej, bardzo twardej łupinie. Gatunki podobne -  Przedstawiciele plemienia Monstereae, od których różni się przede wszystkim szczegółami budowy zalążni."}, {"title": "Rhodospatha", "text": " Biologia i ekologia Rozwój -  Wieloletnie, wiecznie zielone pnące epifity lub reofity, a także naziemne chamefity (Rhodospatha mukuntakia i R. moritziana). Siedlisko -  Wilgotne lasy równikowe. Interakcje z innymi gatunkami -  Liście Rhodospatha wendlandii służą nietoperzom z gatunku Vampyressa pusilla z rodziny liścionosowatych do budowania kryjówek, chroniących je przed upałem i deszczem. Niektóre gatunki Rhodospatha są roślinami żywicielskimi dla motyli Cithaerias pireta z podrodziny oczennicowatych. Genetyka -  Liczba chromosomów 2n  28, 56."}, {"title": "Rhodospatha", "text": " Systematyka Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009) -  Należy do plemienia Monstereae, podrodziny Monsteroideae, rodziny obrazkowatych (Araceae), rzędu żabieńcowców (Alismatales) w kladzie jednoliściennych (ang. monocots). Gatunki - "}, {"title": "Rhodospatha", "text": "Cztery gatunki z rodzaju Rhodospatha znajdują się w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych ze statusem „niedostatecznie rozpoznane” (DD – data deficient): Rhodospatha dammeri (od 2002 roku uznany za synonim R. densinervia), R. dissidens, R. robusta i R. statutii. Wszystkie te taksony są endemiczne dla Ekwadoru i znane jedynie z pojedynczych lokalizacji."}, {"title": "Rhodospatha", "text": " Zastosowanie Rośliny alimentacyjne -  Liście Rhodospatha latifolia są jadane jako jarzyna. Rośliny lecznicze -  Lud Asháninka stosuje R. latifolia w medycynie tradycyjnej: przede wszystkim łodyg tych roślin, które są żute świeże lub pity jest sporządzony z nich wywar, w razie pasożytów żołądka, łodygi przykładane są również zewnętrznie w razie zwyrodnienia łopatek. Innym surowcem są liście, z których wywar stosowany jest zewnętrznie w razie grzybicy. Inne zastosowania -  Łodygi niektórych gatunków służą do produkcji koszy."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak na stosunki brytyjsko-sanmaryńskie wpłynęło bombardowanie San Marino przez Brytyjczyków w 1944?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie. Wielka Brytania utrzymuje stosunki dyplomatyczne z San Marino od 1899 roku. Mimo tego obecnie Wielka Brytania nie ma w San Marino swojego przedstawicielstwa, natomiast w Londynie znajduje się Konsulat Generalny Republiki San Marino. Stosunki dwustronne San Marino są jednak dość mocno zależne od umowy z Włochami, w myśl której polityka zagraniczna tej republiki jest de facto prowadzona przez rząd włoski."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": " Główne podobieństwa i różnice między Wielką Brytanią a San Marino "}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Oba kraje leżą w Europie jednakże w różnych częściach Wielka Brytania leży w Europie Północnej natomiast San Marino w Europie Południowej. Oba kraje mają też różny ustrój: Wielka Brytania to monarchia natomiast San Marino to republika. Najważniejszą cechą determinującą dość znacznie stosunki pomiędzy oba krajami jest wielkość oraz pozycja na arenie międzynarodowej. Wielka Brytania ma powierzchnię 244 820 km2 oraz 62,2 miliony ludności natomiast San Marino odpowiednio 61,6 km2 i 31 603 mieszkańców."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Na mocy Układu o przyjaźni, dobrym sąsiedztwie i handlu podpisanego pomiędzy władzami San Marino a Włoch, oba kraje prowadziły wspólną politykę zagraniczną, sprowadzającą się de facto do prowadzenia polityki zagranicznej obu państw przez rząd włoski. Jednakże San Marino na przełomie XIX i XX wieku podpisało kilka niezależnych umów międzynarodowych dotyczących głównie ekstradycji oraz wymiany konsulów."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Historia stosunków brytyjsko-sanmaryńskich rozpoczęła się w 1899 roku, kiedy to Brytyjczycy założyli w San Marino konsulat. W 1900 Wielka Brytania podpisała z San Marino dwustronny traktat ekstradycyjny. Podczas II wojny światowej doszło do napięcia stosunków sanmaryńsko-brytyjskich. San Marino podczas II wojny światowej cały czas zachowywało neutralność, przyjmowało jednak uchodźców, zarówno Włochów jak i Żydów. Aby uchronić się przed przypadkowymi atakami, San Marino oznaczyło swoje granice w terenie białymi krzyżami. 26 czerwca 1944 roku San Marino zostało jednak zbombardowane przez brytyjskie lotnictwo. Na San Marino spadły 243 bomby, które zabiły ponad 100 osób, a 60 raniły. Mimo tego incydentu 21 sierpnia 1944 San Marino wypowiedziało wojnę Niemcom, stając się sojusznikiem Wielkiej Brytanii. Zniszczenia wojenne były pierwotnie, w 1949, oszacowane przez Wielką Brytanię na kwotę 26 tysięcy funtów brytyjskich. Kwota ta jednak nie została uznana przez rząd poszkodowanej republiki za wystarczającą, gdyż władze San Marino domagały się kwoty 732 milionów lirów włoskich. Do porozumienia doszło dopiero w 1961 roku, dzięki negocjacjom prowadzonym przez ONZ rząd brytyjski wypłacił w sumie 80 tysięcy funtów odszkodowań."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Polityka zagraniczna San Marino jest prowadzona teoretycznie wspólnie z władzami Włoch w praktyce jednak przez stronę włoską z tego powodu ani przedstawiciele Wielkiej Brytanii nie wizytowali San Marino. Jak również kapitanowie regenci San Marino nie byli z oficjalną wizytą w Londynie."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": " Traktaty i umowy między obu państwami "}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Polityka zagraniczna San Marino jest prowadzona teoretycznie wspólnie z władzami Włoch w praktyce jednak przez stronę włoską. Na przełomie XIX i XX wieku San Marino podpisało jednak kilka umów dotyczących głównie ekstradycji."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "1900 – Dwustronny traktat ekstradycyjny. 1949 – Umowa o ruchu bezwizowym. 2010 – Umowa w sprawie wymiany informacji podatkowych."}, {"title": "Stosunki brytyjsko-sanmaryńskie", "text": "Mimo że San Marino utrzymuje stosunki dyplomatyczne z wieloma państwami, na jego terenie tylko Włochy i Watykan mają swoje ambasady. Ambasador Wielkiej Brytanii we Włoszech jest akredytowany również w San Marino. Natomiast w Londynie swoją siedzibę ma Konsul Generalny San Marino."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie wykresy stanowią podstawę opracowywania metod ochrony metali przed korozją?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wykres Pourbaix", "text": "Wykres Pourbaix (wymowa według IPA: [puʁb'ɛ]; inaczej wykres potencjał/pH)Zgodnie z zasadami odmiany nazwisk obcojęzycznych poprawnym terminem jest ''wykres Pourbaix'go (wym. [purbɛgɔ]). W literaturze fachowej z zakresu elektrochemii najczęstsze jest jednak określenie wykres Pourbaix. Spotykana czasami odmiana wykres Pourbaixa'' jest błędna.  – opracowany przez belgijskiego chemika Marcela Pourbaix'go (1904–1998) sposób graficznego przedstawiania wyników termodynamicznej analizy równowag w układach elektrochemicznych. W układzie współrzędnych potencjał–pH są wykreślane linie zgodne z równaniem Nernsta, odnoszące się do wszystkich połówkowych reakcji elektrodowych utleniania i redukcji, które mogą zajść w półogniwie. Linie ograniczają obszary termodynamicznej trwałości faz, np. różnych produktów stałych lub wodnych roztworów, w których dominuje określony rodzaj jonów."}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "Wykresy są sporządzane w oparciu o równanie Nernsta – podstawowe równanie elektrochemii. Równanie określa wartość potencjału elektrody, związanego z reakcją połówkową, zachodzącą w półogniwie galwanicznym. Dla ogólnej reakcji elektrodowej:"}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "a A + b B  =  c C + d D "}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "wartość równowagowego potencjału elektrody (E) oblicza się z równania:"}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "gdzie: E0 – potencjał normalny elektrody, R – stała gazowa; T – temperatura; z – liczba elektronów wymienianych w reakcji połówkowej; F – stała Faradaya; [A], [B], [C], [D] – stężenia molowe indywiduów chemicznych biorących udział w reakcji elektrodowej (zastępujące aktywności a); C i D – produkty utleniania."}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "Proste na wykresie E–pH wykreśla się dla różnych wartości stężenia jonów metalu, np. 10−3 M lub 10−6 M (albo dla jednostkowej aktywności jonów). Linie na wykresach są poziome, pionowe lub ukośne, zależnie od tego, czy w równaniu odpowiedniej reakcji połówkowej występują jony wodorowe i elektrony, co ilustruje przykład: "}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "M + H2O  = MO + 2H+ + 2e−"}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": ":      Dla innych reakcji elektrodowych, które mogą zachodzić na powierzchni tej samej elektrody (utlenianie, redukcja i reakcje zachodzące bez zmiany stopnia utlenienia) otrzymuje się linie o różnym położeniu i nachyleniu, co ilustruje przykład hipotetycznego układu M (metal)−H2O:"}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "Plik:Cu-pourbaix-diagram.svg| Cu–H2O Plik:Au-pourbaix-diagram.svg| Au–H2O  Plik:D-pourbaix-Al.svg| Al–H2O Plik:Pourbaix diagram for Manganese.svg|Mn–H2O Plik:D-pourbaix-Zn.svg|Zn–H2O–CO32– Plik:Titanium in water Pourbaix diagram.png| Ti–H2O Plik:Uranium pourdaix diagram in water.png|U–H2O Plik:Uranium pourdiax diagram in carbonate media.png|U–H2O–CO32–"}, {"title": "Wykres Pourbaix", "text": "Wykresy Pourbaix są termodynamiczną podstawą analiz przebiegu korozji elektrochemicznej oraz opracowywania metod ochrony metali przed korozją (ochrona katodowa i ochrona anodowa). Wyciąganie wniosków praktycznych wymaga uwzględnienia licznych zastrzeżeń, np. wykresy: określają zachowanie metali czystych odnoszą się do temperatury 25 °C dotyczą tylko warunków równowagi termodynamicznej (ogniwo galwaniczne otwarte)  sporządzono przyjmując, że korozja jest stanem, w którym stężenie jonów metalu przekracza określoną wartość (np. 10−6 M) sporządzono przyjmując, że pasywacją jest stan, w którym termodynamicznie trwałe są wszystkie stałe produkty reakcji elektrodowych (niezależnie od rzeczywistych możliwości tworzenia warstewek ochronnych)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "od imienia którego hinduskiego tytana pochodzi nazwa dinozaura Haya?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Haya (dinozaur)", "text": "Haya – rodzaj żyjącego w późnej kredzie na terenach współczesnej Azji dinozaura ptasiomiednicznego z grupy ornitopodów (Ornithopoda). Został opisany w 2011 roku przez Petera Makovicky'ego i współpracowników na podstawie szkieletów co najmniej ośmiu osobników w różnym wieku. Holotypem jest IGM 100/2017, kompletna, zniszczona w niewielkim stopniu czaszka i kręgi szyjne. Szczątki odkryto w osadach formacji Javkhlant, datowanych prawdopodobnie na santon (późna kreda). Wszystkie pochodzące stamtąd okazy mają zbliżoną morfologię."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego Janina Szczerska, niemal przez całe swoje powojenne życie związana ze Szczecinem, w latach 1951–1959 pracowała na Śląsku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Janina Szczerska", "text": "Janina Szczerska (ur. 22 października 1897 w Stryju, zm. 10 lipca 1981 w Szczecinie) – polska nauczycielka-polonistka, założycielka pierwszej w powojennym Szczecinie polskiej szkoły ponadgimnazjalnej (później I LO) i jej dyrektorka w latach 1946–1951 i 1959–1966. "}, {"title": "Janina Szczerska", "text": " Okres przed II wojną światową "}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Urodziła się w Stryju (dzisiaj – obwód lwowski) w rodzinie inteligenckiej. Miała dwie siostry. Przed wybuchem I wojny światowej uczęszczała do prywatnego Gimnazjum Żeńskiego w Stryju, a w roku 1915 – do polskiego gimnazjum w Wiedniu. W okresie międzywojennym studiowała filologię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie uzyskała tytuł magistra filozofii w roku 1923Według części źródeł – w roku 1924 [„Szczecinianie Stulecia”, s. 119].. W latach 1923–1929 była nauczycielką w gimnazjum męskim w Stryju, a następnie – do wybuchu II wojny światowej (1929–1939) – pełniła obowiązki dyrektora Państwowego Gimnazjum Żeńskiego w Siedlcach. W tym okresie poznała Stanisława Helsztyńskiego – lubelskiego kuratora szkolnego (w roku 1945 – pierwszego kuratora na Pomorzu Zachodnim)."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "W roku 1939 była nauczycielką w lwowskiej szkole średniej. Po zajęciu Lwowa przez Niemców (1941 r.) włączyła się do działalności konspiracyjnej ZWZ, a później AK; zajmowała się przez kilka miesięcy nasłuchem i dostarczaniem informacji do prasy konspiracyjnej (zob. Biuletyn Informacyjny). Gdy jej grupa została zdekonspirowana, przedostała się do okupowanej Warszawy; nadal działała w AK, zmieniając miejsce pobytu. Po aresztowaniu w Chełmie (1943 r.) była osadzona w więzieniu na Zamku Lubelskim i przez rok poddawana torturom, a następnie przewieziona – z wyrokiem śmierci – do więzienia w Pińczowie. Życie uratował jej atak partyzantów, którzy uwolnili ok. 300 skazanych na śmierćJeden z tych partyzantów znalazł się później w grupie pierwszych maturzystów, którzy opuszczali w 1946 r. mury szkoły, utworzonej w Szczecinie przez Janinę Szczerską [„Jedynka, Szczerska i Szczerytki”].. Po uwolnieniu przedostała się do okupowanej Warszawy i wzięła udział w powstaniu (brały w nim udział również jej dwie siostry). Przed zakończeniem powstania została aresztowana, wywieziona do  obozu w Ravensbrück i poddana pseudomedycznym zabiegom sterylizacji. Po wyzwoleniu obozu przez Armię Czerwoną wraz z grupą współwięźniarek pieszo dotarła do Polski."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Po dziesięciu dniach wędrówki z Ravensbrück zatrzymała się w Stargardzie Szczecińskim, gdzie znalazła Inspektorat Szkolny i Kuratorium, w którym spotkała Stanisława Helsztyńskiego, rozpoczynającego organizację oświaty na „Ziemiach Odzyskanych”. Byłej dyrektorce z Siedlec zaproponował włączenie się do tworzenia szkolnictwa średniego w poniemieckim Szczecinie. Udała się tam w lipcu 1945 r. (po krótkim pobycie w Krakowie dla poratowania zdrowia i załatwienia spraw rodzinnych)."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "W Szczecinie zwróciła uwagę na stosunkowo mało zniszczony budynek przedwojennego gimnazjum męskiego (aleja Piastów 12). W niedzielę 2 września 1945 r. odbyła się w tym budynku, osobiście przez Szczerską udekorowanym polską flagą, inauguracja roku szkolnego w pierwszej polskiej szkole stopnia podstawowego, gimnazjalnego i licealnego w tym mieście. W uroczystości wzięli udział niemal wszyscy ówcześni polscy mieszkańcy miasta, zgromadzeni wzdłuż alei Piastów. Do szkoły podstawowej (klasy I–VII) zapisano 36 uczniów, a naukę w liceum rozpoczęło 148 osób. Liczba licealistów szybko rosła – w końcu września było ich ok. 300, w końcu roku szkolnego 1945/1946 – 723, a w następnym roku już około tysiąca. W 1946 r. utworzono dwie szkoły ponadgimnazjalne – liceum żeńskie (przy Al. Piastów 12) i męskie (ul. Henryka Pobożnego 2, „Pobożniak”). Równocześnie powstawały inne szkoły, w tym licea pedagogiczne, przygotowujące kadry dla rozwijającego się szkolnictwa. Janina Szczerska otrzymała stanowisko dyrektora szkoły żeńskiej; zamieszkała w jej pobliżu, przy al. Piastów 66 (Barnimstraße 66). "}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Szczerskiej udało się zaangażować nauczycieli o dobrym, przedwojennym wykształceniu, którzy byli w stanie pokonać trudności związane np. z nierównym poziomem wiedzy uczniów o różnej wojennej przeszłości, z brakiem podręczników, pomocy dydaktycznych, przyborów do pisania, zeszytów. Realizowano przedwojenne programy nauczania, zwykle z wykorzystaniem przedwojennych podręczników; pomocy naukowych stopniowo przybywało, odremontowano budynek. Nauczyciel geografii, Jerzy Brinken, już w 1948 r. zorganizował wielką wystawę geograficzną, którą uznano za sukces."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "W liceum obowiązywała przedwojenna dyscyplina, w tym jednolity ubiór (szkolne mundurki); Janina Szczerska dowodziła, że zobowiązuje to do odpowiedniego zachowania, budzi odpowiedzialność za opinię o szkole. Lekcje rozpoczynano od modlitwy; w czasie szkolnych uroczystości odprawiano nabożeństwa kościelne. Szkoła zyskała miano „Klasztor”, a uczennice nazywano „Szczerytkami”. Od nauczycieli dyr. Szczerska rygorystycznie wymagała nie tylko kompetencji, ale również obowiązkowości, punktualności, dbałości o wygląd."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Janina Szczerska stosunkowo długo cieszyła się zaufaniem władz, mimo swojej AK-owskiej przeszłości i mimo że niejednokrotnie udzielała pomocy osobom „politycznie niepewnym” (np. zatrzymanej przez Urząd Bezpieczeństwa uczennicy Elżbiecie Dziębowskiej, ps. „Dewajtis”). Liceum uważano za wzorcowe nie tylko ze względu na wyniki nauczania, ale również przestrzeganie zaleceń dotyczących prowadzenia zajęć o charakterze ideologicznym (np. udział w manifestacjach i wiecach, sztafetach, czynach społecznych)."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "W styczniu 1951 r.Nastąpiło to wkrótce po odejściu Piotra Zaremby ze stanowiska prezydenta miasta; Szczerska należała do grupy osób z jego bliskiego otoczenia [„Szczecińskie lata...”]. w Liceum przeprowadzono kontrolę realizacji programu wychowawczegoTakie wizytacje odbywały się na terenie całego kraju, zgodnie z zaleceniami Ministerstwa.; znaleziono w zeszytach uczennic „reakcyjne” zapisy (np. zwrot: „historię mierzy się prawdą, a nie łokciem dzisiejszej rzeczywistości”), stwierdzono też, m.in. że dekoracja szkoły zawiera zbyt mało „elementów ideologicznych”, skład społeczny zarządu ZMP jest nieodpowiedni (100% dzieci inteligencji), a kontakt uczniów z młodzieżą z zakładów pracy – słaby. Nie zachowały się dokumenty pozwalające stwierdzić, czy taki wynik wizytacji był uzasadnieniem odwołania Szczerskiej ze stanowiska we wrześniu 1951 r.; przypuszcza się, że głównym powodem był „niewłaściwy życiorys” oraz zaangażowanie w pomoc dla represjonowanych uczennic."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Po odwołaniu Szczerska natychmiast wyjechała ze Szczecina. Podjęła pracę w gimnazjum w Pyskowicach, a następnie w Szkole Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącym w Bielsku-Białej (1953–1959)."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Kontakt Janiny Szczerskiej ze Szczecinem został odnowiony w roku 1958 z inicjatywy „Szczerytek”, które zdawały egzamin maturalny w 1948 r.; organizując uroczystość jubileuszu 10-lecia odnalazły adres byłej dyrektorki i wysłały zaproszenie, z którego skorzystała. W Szczecinie otrzymała i przyjęła propozycję ponownego objęcia – od września 1959 r. – stanowiska dyrektorki Liceum; decyzję o urzędowym przeniesieniu wydał kurator Bolesław Sadaj. Szkoła była już wówczas koedukacyjna, co zmieniło jej charakter. Szczerska nie chciała się pogodzić z tą zmianą oraz z liberalizacją zasad obowiązujących w szkole, np. dotyczących ubioru i zachowania; nasiliły się narzekania uczniów i ich rodziców na jej apodyktyczny charakter. Coraz częściej chorowała, ale jeszcze na początku lat 70. pracowała – jako emerytka – w bibliotece pedagogicznej (niepełny wymiar godzin); była też nadal aktywna w pracy społecznej. Zmarła w 1981 r."}, {"title": "Janina Szczerska", "text": "Janina Szczerska od roku 1923 należała do ZNP. W powojennym Szczecinie była zastępcą przewodniczącego Wojewódzkiego Zarządu Związku Byłych Więźniów Politycznych i wiceprzewodniczącą Wojewódzkiego Komitetu Obrońców Pokoju (zob. Komitet Intelektualistów i Działaczy Katolickich). Przez 4 kadencje była radną Miejskiej Rady Narodowej; zajmowała się sprawami Ligi Kobiet."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie naturalnie występuje klon ściętolistny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Klon ściętolistny", "text": "Klon ściętolistny (Acer truncatum) – gatunek rośliny z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). Jest to małe drzewo występujące naturalnie w lasach wschodniej Azji od Chin po Półwysep Koreański i obwód amurski w Rosji. W różnych obszarach, zwłaszcza w Chinach, Japonii oraz w Ameryce Północnej bywa uprawiany jako roślina ozdobna, szczególnie zalecana ze względu na odporność na trudne warunki oraz niewielkie rozmiary do nasadzeń w miastach. W Chinach nasiona służyły jako surowiec do produkcji oleju jadalnego. Odkryto także szereg zastosowań medycznych tego gatunku."}, {"title": "Klon ściętolistny", "text": "Zasięg tego gatunku obejmuje w Azji Wschodniej część Rosji (obwód amurski i Sachalin), Półwysep Koreański oraz w Chinach prowincje i regiony autonomiczne: Gansu, Hebei, Henan, Jiangsu, Jilin, Liaoning, Mongolia Wewnętrzna, Shaanxi, Shanxi, Szantung. W północnych Chinach jest gatunkiem szeroko rozpowszechnionymMimo szerokiego rozprzestrzenienia gatunek wpisany został w 2004 jako \"bliski zagrożenia\" (NT) na chińską Czerwoną Listę Gatunków (Douglas Gibbs, Yousheng Chen. 2009. http://www.bgci.org/files/Worldwide/News/sepdec09/maples_red_list.pdf The Red List of Maples. Botanic Gardens Conservation International.). W Chinach, w Japonii oraz w Europie i Ameryce Północnej bywa uprawiany jako roślina ozdobna. W Polsce podawany był z kolekcji ogrodów botanicznych i arboretów (z Kórnika, Rogowa i z Ogrodu Botanicznego w Poznaniu)."}, {"title": "Klon ściętolistny", "text": " Morfologia Pokrój -  Jest to małe drzewo osiągające 4–8 m wysokości (rzadko do 10 m). Koronę ma rozłożystą (osiąga 3–5 m szerokości), dość gęstą i jednolitą. Kora jest chropowata – jest najbardziej szorstka i popękana spośród wszystkich klonów. Kora na starszych gałęziach i pniu ma szaro-brązową barwę, natomiast nagie, młode gałązki mogą mieć purpurowy odcień. Pąki są owalne i bardzo małe, z 2 lub 3 parami łusek. Korzenie -  Bardzo głębokie.Liście -  Naprzeciwległe, o blaszce liściowej 5-, rzadko 7-klapowej. Klapy są głęboko wcięte, trójkątnie-owalne lub trójkątnie-lancetowate, z długo wyciągniętymi końcami. Dolny brzeg klap nasadowych znajduje się w jednej osi – są ucięte (łac. truncatus), ew. płytko tylko sercowate. Błyszcząca i sztywna blaszka ma 5–10 cm długości i 12 cm szerokości. Jest całobrzega (czasem tylko liście z długopędów na środkowej klapie mają 2 małe klapki). Liście są nagie z wyjątkiem małych kępek włosków (domacji) u nasady blaszki w kątach nerwów. Z ogonków liścia po jego przerwaniu wypływa sok mleczny. Liście pojawiające się wiosną mają brązowy lub czerwonobrązowy kolor, latem są obustronnie zielone, natomiast jesienią przebarwiają się na odcienie żółci i pomarańczy akcentowane przez czerwienie i fiolety. Blaszka liściowa osadzona jest na ogonku o długości 3–9 cm. W powodu długich ogonków liście często trzepoczą na wietrze.Kwiaty -  Zielonkawo-żółte, o średnicy 1 cm, zebrane są w wyprostowane baldachogrona. Owoce -  Czerwono zabarwione skrzydlaki o długości około 3 cm, ustawione pod kątem prostym lub rozwartym do siebie. Charakterystyczną cechą gatunku są krótkie skrzydełka równe mniej więcej spłaszczonemu orzeszkowi.Gatunki podobne -  Mylony jest najczęściej z klonem mono (różni się pędami żółto-brązowymi i spękanymi) i klonem kolchidzkim (różni się odrostami). Z kolei identyczny niemal z liści klon Lobela oraz Acer mayri mają skrzydlaki ze skrzydełkami ponad 2-krotnie dłuższymi od orzeszka."}, {"title": "Klon ściętolistny", "text": "Gatunek blisko spokrewniony z klonem Lobela i Acer pictum, klasyfikowany do sekcji Platanoidea rodzaju klon. Przez niektórych systematyków uznawany za podgatunek Acer pictum subsp. truncatum. Pierwszy opis naukowy wyróżniający ten takson w randze gatunku sporządził Alexander Bunge w 1833 roku, bazując na materiale zielnikowym zebranym w 1831 roku podczas wyprawy botanicznej na północ od Pekinu. Synonimy -  Uznawaną za ważną nazwą naukową dla klona ściętolistnego jest Acer truncatum Bunge. Jednak ten gatunek posiada liczne synonimy: Acer cappadocicum subsp. truncatum (Bunge) A.E.Murray  Acer laetum var. truncatum (Bunge) Regel  Acer lobelii var. platanoides Miyabe \t\t Acer lobelii subsp. truncatum (Bunge) Wesm. \t Acer lobulatum Nakai \t Acer lobulatum var. rubripes Nakai \t Acer pictum var. truncatum (Bunge) Chin S.Chang \t Acer pictum subsp. truncatum (Bunge) A.E. Murray \t Acer platanoides var. truncatum (Bunge) Gams \t Acer truncatum var. acuminatum X.M. Liu \t Acer truncatum f. barbinerve Schwer. \t Acer truncatum var. beipiao S.L.Tung  Acer truncatum f. cordatum L.S.Tung \t Acer truncatum var. nudum Schwer. Zmienność i mieszańce -  Wraz z rosnącą popularnością w stosowaniu jako rośliny przyulicznej wyróżniane są różne odmiany uprawne. Szereg kultywarów wyselekcjonowanych zostało z roślin powstałych w wyniku zmieszania z odmianami uprawnymi klonu zwyczajnego (A. platanoides). Cechują się one barwnym ulistnieniem, szybszym wzrostem, regularną, wzniesioną koroną osadzoną na pojedynczym pniu i odziedziczonymi po klonie ściętolistnym niewielkimi rozmiarami: 'Crimson Sunset' – odmiana pochodzenia mieszańcowego od kultywaru A. platanoides 'Crimson King', 'Norwegian Sunset' – odmiana pochodzenia mieszańcowego od kultywaru A. platanoides 'Keithsform', 'Pacific Sunset' – odmiana pochodzenia mieszańcowego od kultywaru A. platanoides 'Warrenred', 'Main Street' – jest wyselekcjonowaną odmianą (nie mieszańcową) wyróżniającą się kulistą koroną i intensywnie pomarańczową barwą jesienną liści, 'Akikaze nishiki' – jest wyselekcjonowaną odmianą (nie mieszańcową) wyróżniającą się pstrymi liśćmi biało-zielonymi."}, {"title": "Klon ściętolistny", "text": " Biologia i ekologia Rozwój -  Siewki klona ściętolistnego rozwijają się nie wysuwając liścieni nad powierzchnię gruntu (kiełkowanie hipogeiczne jest u tego gatunku wyjątkowe wśród klonów). Drzewa wcześnie rozpoczynają wegetację. Kwitną w kwietniu, a owoce dojrzewają w sierpniu. Cechują się umiarkowanym tempem wzrostu. Pozostawione w formie naturalnej wyrastają na niewysokie, często wielopniowe drzewko. Przycinając można nadać mu formę jednopniowego drzewa.Ekologia -  Rośnie w lasach na terenach nizinnych oraz na łagodnych stokach wzniesień do 900 m n.p.m. Występuje w domieszce jako częsty składnik zboczowych lasów wiązowców oraz w lasach liściastych z dominacją różnych gatunków dębów: Quercus mongolica, Quercus liaotungensis, Quercus variabilis, na glebach brązowych, wapiennych oraz wzniesieniach lessowych. Rośnie także we wtórnych lasach osikowych z dominacją Populus davidiana oraz w zaroślach z dominacją Prunus sibirica porastających suche zbocza."}, {"title": "Klon ściętolistny", "text": "Gatunek ma zastosowanie komercyjne – uprawiany jest jako roślina ozdobna w Europie i Ameryce Północnej, także jako bonsai. W wielkich miastach chińskich, m.in. w Pekinie jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych drzew używanych w nasadzeniach przyulicznych. Ze względu na tolerancję na warunki ekologiczne, niewielkie rozmiary i regularny, gęsty pokrój, zalecany jest do nasadzeń miejskich, przyulicznych, zwłaszcza tam, gdzie większe gatunki nie mogą być użyte. W Chinach służy także do zalesień chroniących przed pustynnieniem zachodnią część kraju. Dostarcza pożytku dla pszczół."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które ze zwierząt użytkowych, prócz słoni bojowych, wykorzystywane były do celów militarnych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zwierzęta użytkowe – zwierzęta chowane, hodowane lub poławiane z natury w celu systematycznego użytkowania ich cech (wartości użytkowych), głównie dla osiągnięcia korzyści ekonomicznych (np. produkty, praca, opieka). Do zwierząt użytkowych zaliczane są wszystkie zwierzęta gospodarskie, niektóre gatunki zwierząt domowych oraz niektóre inne gatunki (np. zwierząt łownych hodowanych na specjalistycznych farmach lub zwierząt ozdobnych, choć ta grupa często traktowana jest odrębnie). Wśród zwierząt użytkowych wyróżnia się zwierzęta pracujące, czyli wykonujące dla człowieka określony rodzaj pracy (np. psy tropiące ślad lub konie ciągnące zaprzęg), oraz towarowe – czyli użytkowane w celu uzyskania konkretnego towaru – surowców pochodzenia zwierzęcego (np. mleko, mięso, skóry, jaja, miód, wełna, jedwab)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Niektóre gatunki zwierząt pełnią funkcje użyteczne dla człowieka, ale nie wynikające z tresury, lecz bezpośrednio związane z naturalnym zachowaniem tych zwierząt; np. koty zwalczające gryzonie, którymi żywią się w warunkach naturalnych – w magazynach, domostwach, a nawet w obiektach wojskowych albo owady drapieżne żywiące się gatunkami uznawanymi przez ludzi za szkodliwe dla upraw (biologiczne zwalczanie szkodników)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Postępowanie ze zwierzętami użytkowymi w Polsce reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierzątUstawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt () z późniejszymi zmianami."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Początki użytkowania zwierząt sięgają epoki kamiennej, na długo przed powstaniem rolnictwa. Prawdopodobnie człowiek uczył się korzystać z usług zwierząt zanim je oswoił i udomowił. Nęcone resztkami żywności wilki, od których pochodzi pies domowy, swoim zachowaniem ostrzegały człowieka przed zbliżającym się drapieżnikiem lub innymi ludźmi. Zapędzone i zamknięte w naturalnych pułapkach, np. kotlinach czy wąwozach krętorogie lub jeleniowate stanowiły magazyn żywności bez konieczności wędrowania za przemieszczającym się stadem. Stopniowe oswajanie, a następnie udomowienie zwierząt, nazywane domestykacją znacząco wpływało na rozwój społeczności ludzkich."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Najstarsze ślady udomowienia psa datowane są na 17–12 tys. lat. Psy były wykorzystywane jako źródło pokarmu, pomagały w polowaniach, pasterstwie, uczestniczyły w obronie ludzi i ich dobytku, stanowiły siłę pociągową, a nawet wykorzystywano je w działaniach wojennych. Oprócz psa w czasach prehistorycznych człowiek udomowił na terenie Euroazji owcę, kozę, świnię (ok. 8000 lat p.n.e.), bydło i konia (ok. 4000 lat p.n.e.), a w starożytności kota, pszczoły, wielbłądy, królika i drób. Tubylcze ludy Ameryki Południowej udomowiły lamę, przodka alpaki i świnkę morską. Z hodowanych zwierząt uzyskiwano żywność i surowce do wyrobu odzieży, narzędzi, broni, przedmiotów codziennego użytku i ozdób. Ujarzmienie zwierząt do jazdy wierzchem umożliwiło ludziom podejmowanie wędrówek na większe odległości i w krótszym czasie. W starożytności krew, mleko i całe zwierzęta (bydło i konie) wykorzystywano jako ofiary w obrzędach religijnych. Ludy wędrowne, prowadzące koczowniczy tryb życia użytkowały konie i psy, a zapotrzebowanie na pozostałe surowce pochodzenia zwierzęcego uzupełniały poprzez polowania na zwierzęta wolno żyjące. Plemiona zajmujące się pasterstwem wędrowały wraz ze swoimi stadami w poszukiwaniu nowych terenów nadających się pod wypas. Hodowla sprzyjała przejściu z koczowniczego do osiadłego trybu życia. Rozwinęło się rolnictwo, powstały osady, a następnie miasta."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Znaczenie wielu gatunków udomowionych zwierząt zmieniało się w zależności od regionu, epoki i kultury. Koty były czczone w starożytnym Egipcie (bogini Bastet przedstawiana była w postaci kota), tępione w średniowieczu (zwłaszcza czarne koty), a później cenione jako zwierzęta domowe. Krowy – hodowane dla mięsa w jednych regionach – w innych są uważane za zwierzęta święte. W kulturach wielu narodów zjadanie mięsa z psów lub koni jest na porządku dziennym, podczas gdy różne kraje, w tym Polska, wprowadzają przepisy prawne zabraniające wprowadzania psiego mięsa do obrotu, a jedzenie koniny, czy świnek morskich nie cieszy się u nas popularnością."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Hodowla wielu gatunków zwierząt była i jest prowadzona przez człowieka w kierunku uzyskania pożądanych cech zwierzęcia, co doprowadziło do wytworzenia wielu ras hodowlanych, a nawet określonych typów użytkowych w ramach tej samej rasy."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Ze względu na cel użytkowania zwierzęcia wyróżnia się tzw. typ użytkowy np. typ użytkowy mleczny, mięsny, wełnisty, puchowy, pociągowy, zaprzęgowy, wierzchowy, juczny, futerkowy, laboratoryjny i inne oraz wszechstronny typ użytkowy – w odniesieniu do zwierząt łączących wiele cech użytkowych . W zależności od potrzeb, dla typów użytkowych stosowane są – oprócz wymienionych – również takie terminy jak odmiana, ród, linia i stado użytkowe."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Do zwierząt pracujących zaliczane są zwierzęta wykorzystywane ze względu na posiadaną siłę lub określone zdolności przydatne człowiekowi. Siła zwierząt jest wykorzystywana w wielu dziedzinach życia ludzi. Do transportowania towarów używane są konie, wielbłądy, osły, muły, jaki, dzo i renifery, a do lżejszych zaprzęgów – psy. Przed wynalezieniem i upowszechnieniem maszyn napędzanych silnikami zwierzęta stanowiły – i w wielu słabo rozwiniętych regionach do dzisiaj stanowią – główną siłę napędową w rolnictwie. Słonie potrafią podnosić i przenosić ciężkie przedmioty. Wykorzystywano je również do działań wojennych (słoń bojowy). Konie i wielbłądy doskonale sprawdzają się jako wierzchowce. Te pierwsze przyczyniły się do powstania kilku dyscyplin sportu (jeździectwo, pięciobój nowoczesny, polo), a nawet hazardu (wyścigi konne). Obok osłów, mułów, jaków, reniferów, a nawet łosi stanowią grupę zwierząt jucznych, tzn. przenoszących ładunek na grzbiecie (juki to worki umieszczane na grzbiecie zwierząt)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Pierwsze systematyczne zastosowanie zwierząt w terapeutyce (zooterapia) sięgają początku XIX wieku, kiedy to w Anglii, w zakładach dla osób psychicznie chorych, terapeutów wspomagały króliki, mewy i sokoły. Jednak powszechnie zaczęto używać zwierzęta w terapii różnych chorób i niedomagań człowieka dopiero po opublikowaniu książki Borisa Levinsona Pet-Oriented Child Psychiatry (Psychiatria dziecka oparta na zwierzętach towarzyskich) w 1969Christina Hucklenbroich: Flippers Freunde, Black Beautys Patienten z Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, 26.August 2007, s. 57, (de).. Dziś istnieje wiele koncepcji terapeutycznych i pól zastosowań. Przede wszystkim konie, koty, psy i delfiny pomagają rozwiązywać niektóre problemy pacjentów przechodzących rehabilitację, niepełnosprawnych fizycznie lub psychicznie, socjalizowanych więźniów, narkomanów i tzw. trudnej młodzieży. W delfinariach leczone i rehabilitowane są osoby z chorobami psychicznymi, neurologicznymi, onkologicznymi oraz kobiety w ciąży. Długookresowe badania potwierdzają efektywność terapii z delfinami w przypadku dzieci z zespołem Downa, autyzmem i innymi niedomaganiami psychicznymi i fizycznymi. Zaobserwowana u wielu psów zdolność do wykrywania chorób nowotworowych u człowieka została potwierdzona innymi specjalistycznymi badaniami. Okazało się, że poszczególne nowotwory wydzielają specyficzny zapach, dobrze rozróżniany przez odpowiednio przeszkolone psy. Pies przewodnik osób niewidomych umożliwia sprawniejsze przemieszczanie się tych osób i stanowi dla nich towarzysza umożliwiającego prowadzenie aktywniejszego życia."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Psy myśliwskie, fretki i sokoły wykorzystywane są do polowania na zwierzęta dzikie (wolno żyjące). Psy pasterskie bronią stad zwierząt hodowlanych przed drapieżnikami, a stróżujące – dobytku i bezpieczeństwa przed intruzami."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Świnie i psy odnajdują rosnące pod ziemią trufle. Kury lub świnie, zamknięte na kilka dni na terenie upraw, pomagają przygotować glebę pod uprawę, zjadając chwasty, pasożyty i larwy owadów, a także przekopując ziemię. Na pastwisku, na którym pasły się konie lub krowy, kozy i owce zjedzą rośliny pozostawione przez poprzedników. Kaczki w ogrodach są stosowane do zjadania ślimaków. Do jedzenia ślimaków można też przyuczyć świnie, dodając im ślimaki do pożywienia. Wkrótce świnie zaczną same wyszukiwać ślimaki na ziemi. "}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Gołębie pocztowe były dawniej wykorzystywane do przesyłania wiadomości. Psy i wielkoszczury (po odpowiedniej tresurze), a nawet odpowiednio przygotowane pszczoły odnajdują niektóre materiały wybuchowe, zakopane miny lądowe i inne niebezpieczeństwa."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Ptaki drapieżne, takie jak sokoły wędrowne, rarogi, rarogi górskie i jastrzębie, wykorzystuje się do płoszenia ptaków żerujących na terenie lotnisk. Dzięki temu można ograniczyć przypadki zderzeń samolotów z ptakami. Kolizje takie powodują straty i mogą być przyczyną poważnych wypadków z ofiarami śmiertelnymi. Przykładowo, na warszawskim lotnisku Okęcie sokolnicy pracują od 1993 r. i obecnie dysponują sześcioma ptakami, które regularnie oblatują teren. Sokoły pracują też na nowojorskim lotnisku Kennedy'ego. Natomiast w RPA do płoszenia ptaków z lotnisk wykorzystuje się psy pasterskie rasy border collie. Sokoły i jastrzębie odstraszają ptaki również na wysypiskach śmieci, dzięki czemu odpady nie są nadmiernie rozwłóczone po okolicy."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Użytkowe zwierzęta towarowe to głównie zwierzęta gospodarskie, do których obok użytkowanego od początków cywilizacji bydła, trzody chlewnej, drobiu, pszczół i jedwabników zalicza się obecnie również gatunki, które nie poddały się domestykacji, a co najwyżej dają się oswajać, ale możliwe jest prowadzenie ich hodowli w celach produkcji towarowej. Wśród takich gatunków znajdują się między innymi niektóre ssaki z rodziny jeleniowatych (jeleń szlachetny, daniel, jeleń wschodni (sika) i łoś), niektóre bezgrzebieniowce (strusie, emu i nandu) i kurowate (bażant, kuropatwa i przepiórka), większość zwierząt futerkowych oraz ryby."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W przemyśle spożywczym największe znaczenie mają zwierzęta rzeźne, drób, ryby i pszczoły. Z uboju zwierząt uzyskuje się mięso i tłuszcze stanowiące obok produkcji roślinnej główne źródło żywności w większości krajów świata. Uzupełnieniem są mleko, jaja i miód pozyskiwane z hodowli. Udział produkcji zwierzęcej w polskiej produkcji rolniczej w 2003 roku wyniósł 60%."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Oprócz wymienionych surowców uzyskuje się również pierze, skóry, futra, wełnę i jedwab, wykorzystywane w przemyśle odzieżowym i galanteryjnym. Przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny korzysta z wydzielin gruczołów zapachowych, wyciągów, ekstraktów i soków, a chemiczny i paszowy wykorzystują pozostałe nieżywnościowe części zwierząt oraz odpady poprodukcyjne. Odchody zwierząt wykorzystywane są w rolnictwie jako nawóz naturalny (gnojowica, gnojówka, kał krowi, obornik)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Pozyskiwanie niektórych surowców pochodzących ze zwierząt dziko żyjących przyczyniło się do podjęcia hodowli tych zwierząt. W niektórych przypadkach zapotrzebowanie rynku na surowce pochodzenia zwierzęcego przyczyniło się do zmniejszenia populacji poszczególnych gatunków. Na przykład szczególnie groźne dla przetrwania populacji tygrysów jest duże zapotrzebowanie na afrodyzjaki i preparaty stosowane w medycynie ludowej, zwłaszcza w tradycyjnej medycynie chińskiej. Kość słoniowa, rogi i poroża są wykorzystywane w złotnictwie i zdobnictwie."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Odrębną grupą są zwierzęta doświadczalne hodowane w obiektach jednostek hodowlanych lub doświadczalnych i wykorzystywane dla potrzeb badań naukowych, tzw. zwierzęta laboratoryjne, m.in. myszy, szczury, króliki, psy, koty i niektóre ssaki naczelneUstawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach (). Stosowane są też inne organizmy modelowe."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zwierzęta doświadczalne odgrywają ważną rolę w wielu dziedzinach nauki (badania biomedyczne, farmakologia, ochrona zdrowia ludzi i zwierząt, ochrona środowiska). Przykłady badań wykonywanych na zwierzętach znane są od starożytności. Arystoteles (autor Historia animalium) i Erasistratus z Aleksandrii w IV w. p.n.e. dokonywali pierwszych eksperymentów naukowych na żywych zwierzętach."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Z wielu względów praktyka wykorzystywania zwierząt do doświadczeń budzi kontrowersje na tle etycznym, co w efekcie wielu dyskusji doprowadziło do ustanowienia stosownych przepisów oraz wyłonienia odrębnej dziedziny etyki – bioetyki. Zasady przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach regulowane są w Polsce przepisami ustawy o ochronie zwierząt i ustawy o doświadczeniach na zwierzętach. Na mocy tej drugiej ustawy powołana została przez Ministra Nauki i Informatyzacji piętnastoosobowa Krajowa Komisja Etyczna do Spraw Doświadczeń na Zwierzętach (KKE)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Od lat 80. XX w. wiele ośrodków naukowych prowadzi poszukiwania alternatywnych metod prowadzenia badań naukowych w celu zredukowania liczby zwierząt używanych do testów laboratoryjnych."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Do zwierząt użytkowych mogą być również zaliczone zwierzęta pełniące funkcje ozdobne, hodowane komercyjnie lub amatorsko przez hobbystów, chociaż w większości klasyfikacji traktowane są jako odrębna grupa zwierząt ozdobnych. Są to najczęściej egzotyczne gatunki ptaków (papugi, kanarki), słodkowodnych i morskich ryb akwariowych, gadów, płazów, stawonogów i małych gryzoni, ale również udomowione pawie i ozdobne rasy drobiu oraz niektóre rasy psów. Komercyjna hodowla gatunków i ras ozdobnych jest w wielu krajach istotnym uzupełnieniem produkcji rolniczej, a jej efekty są przedmiotem handlu detalicznego."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Specyficzną grupę zwierząt użytkowych stanowią dzikie zwierzęta oswajane i tresowane do wykonywania określonych czynności związanych z przemysłem rozrywkowym. Zwierzęta takie wykorzystuje się do publicznych prezentacji w cyrkach oraz w kinematografii. O ile użytkowanie do takich celów zwierząt udomowionych jest postrzegane jako rodzaj pracy (użytkowe zwierzęta pracujące) i nie budzi większych sprzeciwów obrońców zwierząt, tak w odniesieniu do zwierząt dziko żyjących w wielu krajach wprowadzono przepisy regulujące lub wręcz zabraniające użytkowania w celach widowiskowo-rozrywkowych zwierząt poławianych z natury."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21 sierpnia 1997 roku ogłoszona w Dz. U. z dnia 23 września 1997 r., z późn. zm."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zwłaszcza cyrki objazdowe nie są w stanie zabezpieczyć dzikim zwierzętom odpowiednich warunków bytowania. Trzymane w małych pomieszczeniach, transportowane w klatkach, odizolowane od innych osobników stają się apatyczne lub agresywne, a niewłaściwie nadzorowane wydostają się z klatek stanowiąc zagrożenie dla otoczenia."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W wielu krajach popularną formą rozrywki są walki zwierząt. Publiczne walki dzikich lub oswojonych zwierząt były organizowane przez ludzi od starożytnych czasów. W amfiteatrach toczyły boje lwy, tygrysy, niedźwiedzie i psy. Korrida do dzisiaj cieszy się ogromnym zainteresowaniem. W wielu krajach organizowanie walk pomiędzy zwierzętami zostało zabronione prawem, nadal jednak odbywają się nielegalne walki psów, niedźwiedzi, kogutów, a nawet owadów."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W historii relacji pomiędzy człowiekiem a udomowionymi zwierzętami największe znaczenie dla człowieka miały konie i psy, a na terenach pustynnych – wielbłądy. Zalety tych zwierząt spowodowały, że człowiek korzystał z ich pracy nie tylko w codziennej gospodarce."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W historii wojskowości szczególną rolę odegrały konie – jako wierzchowce, konie juczne i pociągowe. Ciągnęły tabory wojskowe, woziły zwiadowców i łączników, uczestniczyły w patrolach i w walce. Na przestrzeni wieków konie były podstawą wielu formacji wojskowych."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Konie umożliwiają patrolowanie trudno dostępnych terenów, również w miastach, biorą udział w akcjach prewencyjnych i interwencyjnych (kontrola nad tłumem, zabezpieczanie imprez masowych, patrolowanie terenów zielonych). W Polsce nadal wykorzystywane są w Straży Granicznej i Policji. Konie wierzchowe użytkowane są w pracy policji konnej wielu krajów. Największą sławą cieszy się Kanadyjska Królewska Policja Konna."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Doskonały węch oraz siła i sprawność fizyczna psów jest z powodzeniem wykorzystywana w policji do identyfikacji śladów zapachowych (psy tropiące), pościgu, interwencji, zabezpieczenia imprez masowych, konwojowania osób (psy patrolowe), odnajdywania narkotyków, broni, materiałów wybuchowych i innych zadań. Zespół naukowców z Seoul National University zamierza klonować psy dla służb celnych – do odnajdywania narkotyków. W polskiej Policji wykorzystuje się ponad 1500 psów (2007) wykonujących różnorodne zadania."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Wojsko wielokrotnie podejmowało próby wykorzystania zdolności zwierząt dla celów zarówno defensywnych, jak i ofensywnych."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W starożytności wykorzystywano psy bojowe do płoszenia koni przeciwników, tresowane słonie i nosorożce miały szarżować na wroga jak żywe tarany."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Średniowieczni Szwedzi wykorzystywali w zastępstwie koni lepiej przystosowane do mroźnej zimy łosie do ciągnięcia zaprzęgów i jako wierzchowce. Rosjanie, a później Niemcy bronili się przed wrogimi czołgami przy pomocy specjalnie w tym celu tresowanych psów przeciwpancernych wyposażonych w materiały wybuchowe. Psy doskonale sprawdzają się w służbach patrolowych i wartowniczych. W 1946 powołano w Polsce Zakład Tresury Psów Wojsk Ochrony Pogranicza. Obecnie dla potrzeb Straży Granicznej psy są szkolone w Ośrodku Tresury Psów Służbowych Straży Granicznej w Lubaniu. Psie zdolności rozpoznawania zapachów znajdują zastosowanie w walce z terroryzmem."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Foki i delfiny są tresowane podobnie jak psy stróżujące – do sygnalizacji pojawienia się intruzów w pobliżu chronionych obiektów (płetwonogie, do których zalicza się foki, są blisko spokrewnione z psowatymi). Delfiny potrafią wykrywać miny morskie, pomagają odnajdywać rozbitków i zagubiony ekwipunek. Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych (U.S. Navy) powołała specjalny program U.S. Navy Marine Mammal Program (NMMP) do badań nad możliwościami wykorzystania ssaków morskich dla potrzeb wojska."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Podobne plany wobec rekinów ma DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency – Agencja Zaawansowanych Projektów Badawczych Obrony)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Planowano też wykorzystanie nietoperzy jako broni."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Bardzo kontrowersyjną, acz skuteczną formą użytkowania zwierząt w wojsku jest trzymanie ptaków lub gryzoni w klatkach umieszczonych w pobliżu rejonu działań wojennych w charakterze detektorów broni chemicznej. Wrażliwość wielu gatunków na szybkie zmiany parametrów środowiska (bioindykatory) umożliwia odpowiednio wczesny ratunek dla ludzi."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zwierzęta-bioindykatory wykorzystywane są także w służbach cywilnych do testowania stanu środowiska: powietrza, wody i gleby. Dobrymi organizmami wskaźnikowymi są gąbki, owady (np. wiele gatunków chruścików i widelnic), małże i niektóre ryby. Mruk Petersa jest wykorzystywany w biomonitoringu Stanów Zjednoczonych i Niemiec do oceny czystości wody w stacjach przy ujęciach wodnych."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Dotychczas nie wynaleziono urządzeń, które byłyby w stanie zastąpić węch psa w pracy służb bezpieczeństwa i ratownictwa. Psy ratownicze (lawinowe, gruzowe i poszukiwawcze) cieszą się szczególną sympatią ludzi dotkniętych takimi kataklizmami jak lawina, osuwisko, czy trzęsienie ziemi, katastrofy budowlane lub wynikłe z aktów terroryzmu. Odpowiednio przeszkolone psy pracują w służbach ratownictwa górskiego (GOPR) i grupach poszukiwawczo-ratowniczych straży pożarnej."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Psy dowodne pracują w ratownictwie wodnym (WOPR, MSPiR) ratując tonących ludzi."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Praca dobrze wyszkolonego psa ratowniczego zastępuje pracę wielu ludzi, a zespół ratowniczy z psem – nawet 100–150 ludzi."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zasługi zwierząt w wojsku, policji i służbach ratowniczych nie sposób przecenić, toteż ludzie honorują zwierzęcych bohaterów na różne sposoby. W 1943 ustanowiono Medal Dickin – odpowiednik Krzyża Wiktorii – dla zwierząt uczestniczących w działaniach wojennych. Pierwszy medal otrzymał gołąb Winkie, który dostarczył sygnał SOS na odległość 120 mil (ponad 193 km), a w 2007 uhonorowano labradora Sadie odnajdującego bomby w Afganistanie."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Usytuowany na skraju londyńskiego Hyde Parku pomnik Animals in War Memorial zadedykowano zwierzętom, które zginęły oddając przysługi połączonym siłom brytyjskim i amerykańskim w działaniach wojennych i konfliktach zbrojnych XX w."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Zwierzęta znalazły się w przestrzeni kosmicznej przed ludźmi. Zostały tam wysłane w pojazdach kosmicznych w ramach programów badawczych w celu sprawdzenia możliwości przeżycia warunków lotu przed planowanym wysłaniem ludzi. Eksploracja kosmosu wymaga przeprowadzenia doświadczeń, których często nie sposób wykonać na ziemi. Aby poznać warunki panujące w przestrzeni kosmicznej, dowiedzieć się jak organizmy znoszą stan nieważkości i odpowiedzieć na wiele innych pytań, człowiek wysyła w kosmos różne gatunki zwierząt i przeprowadza testy z wielu dziedzin wiedzy."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Pierwszymi organizmami zwierzęcymi wysłanymi w przestrzeń w lipcu 1946 w celu sprawdzenia skutków ekspozycji na promieniowanie na dużych wysokościach były muszki owocowe."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Pierwszym \"astronautą\" była małpa z gatunku rezus o imieniu Albert, wysłana 11 czerwca 1948 r. na pokładzie rakiety V2. Pomimo jej śmierci w czasie lotu kolejne małpy, a później inne zwierzęta były użytkowane przez Stany Zjednoczone, Związek Radziecki (później Rosję), Francję, a obecnie również inne krajehttp://history.nasa.gov/animals.html Tara Gray, NASA, A Brief History of Animals in Space (en)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W 1951 r. Związek Radziecki wysłał w przestrzeń pierwsze psy (Cygan i Dezik) na pokładzie rakiety R-1. Pojazd osiągnął wysokość 100 km. Tego samego roku Dezik odbył jeszcze jeden lot z innym psem (Lisa)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "20 września 1951 małpa, którą nazwano \"Yorick\" wróciła z lotu żywa. Pierwszą istotą, która osiągnęła orbitę okołoziemską była Łajka, pies wysłany 3 listopada 1957 r. na pokładzie radzieckiego satelity Sputnik 2. Łajka zginęła w czasie lotu. Natomiast pierwszymi zwierzętami, które przeżyły lot na orbitę i wróciły na Ziemię, były psy Biełka i Striełka oraz myszy, szczury, królik i muchy, które znajdowały się na pokładzie satelity Sputnik 5."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W latach 1960–1990 Stany Zjednoczone i Związek Radziecki przeprowadziły serię eksperymentów z udziałem zwierząt. Od 1990 r. do badań włączyły się inne kraje (Chiny, Japonia). W przestrzeni kosmicznej na pokładach wielu statków znalazły się żaby, węże, szympansy (1961), świnki morskie (1961), szczur (1962), kot (1963), trzonkówki (1967), żółwie (1968), ryby akwariowe i pająki (1972)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Od początku lat 90. XX w. prowadzone są międzynarodowe programy badawcze obejmujące coraz więcej zagadnień biologicznych, a tym samym coraz więcej gatunków zwierząt. W misji Skylab 3, a później promu Columbia STS-107 testowano między innymi zachowanie pająków i parametry tworzonych przez nie nici pajęczych. Pierwszymi kręgowcami, które z powodzeniem dokonały rozrodu w przestrzeni kosmicznej były ryżanki japońskie (Oryzias latipes)."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": " Krytyka użytkowania zwierząt przez człowieka "}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "Wykorzystywanie zwierząt przez człowieka budzi wiele kontrowersji. Jest ono obciążone wieloma problemami i wątpliwościami natury ekologicznej, ekonomicznej i moralnej, z których te ostatnie są dyskutowane w ramach etyki ekologicznej. Z perspektywy etyki skoncentrowanej na zwierzęciu użytkowanie zwierząt jest z zasady niedopuszczalne jako przejaw szowinizmu gatunkowego. Na tę perspektywę powołują się zwolennicy wegetarianizmu i – jeszcze konsekwentniejszego – weganizmu, przyznając każdemu zwierzęciu wartość moralną i wskazując na ich prawa. Jednak również z perspektywy antropocentrycznej człowiek musi podjąć odpowiedzialność za decyzje w kwestiach etycznych i społeczno-ekonomicznych związanych z użytkowaniem zwierząt."}, {"title": "Zwierzęta użytkowe", "text": "W rolnictwie dążenie do szybkich, możliwie najwyższych zysków doprowadza, po pierwsze, do praktyk głęboko ingerujących w naturalny cykl życia zwierząt: kastracje samców; separacja potomstwa zwierząt od ich związków rodzinnych; przemysłowy, masowy chów w małych, zamkniętych pomieszczeniach lub akwakulturach; nieadekwatne dla gatunków odżywianie; uciążliwe transporty i w końcu nienaturalna śmierć poprzez ubój. Po drugie, ulepszanie ras pod względem wydajności zwierząt użytkowych powoduje u nich podatność na schorzenia i deformacje, jak i doprowadza do ogólnej utraty bogactwa genetycznego. W końcu, emisje powstające podczas masowego chowu bydła, świń itp. zanieczyszczają środowisko naturalne i poważnie wpływają na zmiany klimatyczne. Tym problemom człowiek próbuje zapobiec użytkując zwierzęta według koncepcji rolnictwa ekologicznego i wolnej hodowli (free range). W biotechnologii powstają kompleksowe etyczne zagadnienia dotyczące klonowania zwierząt użytkowych: sklonowane zwierzęta cierpią na problemy natury fizycznej, a oszacowanie związanego z klonowaniem ryzyka dla zwierząt, ekosystemów i człowieka jest wielce niepewne. W medycynie eksperci borykają się z problemem oddziaływania na zdrowie człowieka hormonów podawanych zwierzętom użytkowym w celu przyspieszenia ich wzrostu oraz z problemem odporności bakterii i wirusów na antybiotyki: rezystencje te mają w dużym stopniu związek ze spożywaniem produktów spożywczych wyrabianych ze zwierząt użytkowych, którym podczas chowu dodaje się antybiotyki do pokarmu. Natomiast przed naukowcami z medycyny doświadczalnej stoją zagadnienia etyczne związane z wykorzystywaniem zwierząt na testy laboratoryjne."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd się biorą białe oczka w sztufadzie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sztufada", "text": "Sztufada (od wł. stufato „duszone mięso”) – danie kuchni polskiej, najprawdopodobniej pochodzące od dania boeuf à la mode kuchni francuskiej, które współcześnie ma postać duszonej pieczeni z wołowiny szpikowanej słoniną, podawanej na ciepło z sosem od duszenia jako danie obiadowe albo na zimno jako przystawka."}, {"title": "Sztufada", "text": "Nazwa sztufada pochodzi z języka włoskiego, w którym (carne) stufata oznacza (mięso) duszone. Przymiotnik stufato z kolei pochodzi od czasownika stufare oznaczającego dusić na wolnym ogniu. "}, {"title": "Sztufada", "text": "Głoska š w spolonizowanej nazwie potrawy może być albo efektem przejętego z jednego z dialektów włoskich sposobu wymawiania grupy st, albo wynikiem adaptacji do fonetyki polskiej, zaś końcówka -ada używana zamiast etymologicznie poprawnej -ata jest właściwa zapożyczeniom z języków romańskich. W procesie przyswajania nazwy istotnie przejściowo pojawiła się postać sztufata, zaświadczona w Słowniku języka polskiego Samuela Bogumiła Linde."}, {"title": "Sztufada", "text": "W XIX wieku ukazywały się teksty literackie wyrażające przekonanie ich autorów, że sztufada pojawiła się w kuchni polskiej w czasach królowej Bony Sforzy. Klementyna z Tańskich Hoffmanowa w swoich Pamiętnikach w 1832 roku pisała: „29 Listopada. - Dziś rocznica [...] Potem iadłam obiad w włoskiey kuchni, upatruię iakąś styczność z polską. Iakoż były uszka w zupie i sztufada, zupełnie te dwa przysmaki które od królowey Bony nam zostały.”"}, {"title": "Sztufada", "text": "Antoni Edward Odyniec w Listach z podróży, opisujących jego wspólną z Adamem Mickiewiczem wyprawę do Włoch, wspominał sztufadę dwukrotnie: „Minestra (zupa z jarzyn) i zaraz po niej następująca stuffata (sztufada) posłużyły za pierwszy przedmiot do rozmowy, a było nim podobieństwo kuchni naszej z włoską, co nam niegdyś królowa Bona razem z uprawą różnych jarzyn włoskich przyniosła.”"}, {"title": "Sztufada", "text": "„O kuchni włoskiéj pisałem ci już, zdaje się, kiedyś, że jest wielce podobna do naszéj, to jest, że nasza za królowéj Bony wiele od niéj nie tylko potraw, ale nawet ich nazwisk przejęła; np. sztufada (stuffata), miszkulancya (mescolanza) …”"}, {"title": "Sztufada", "text": "W pierwszej polskiej książce kucharskiej Compendium Ferculorum albo zebranie potraw z roku 1682, autorstwa Stanisława Czernieckiego, kuchmistrza wojewody krakowskiego Aleksandra Michała Lubomirskiego, pojawiają się dwa warianty tego dania: Sztuffádo abo Duszoná Potráwá oraz Sztuffádá zábielána."}, {"title": "Sztufada", "text": "Zatem sztufada z tej książki to inna potrawa niż sztufada współczesna."}, {"title": "Sztufada", "text": "W książce Kucharz doskonały Wojciecha Wielądki z 1786 roku nie ma osobnego przepisu na sztufadę, ale w słowniku na końcu książki termin ten jest wyjaśniony, z odesłaniem do receptury we wcześniejszej partii tekstu, gdzie wśród przepisów występuje danie o recepturze bardzo podobnej do dzisiejszej sztufady, choć pod inną nazwą, odwołującą się do francuskiej potrawy boeuf à la mode."}, {"title": "Sztufada", "text": "W wieku XIX źródła  traktują nazwę boeuf à la mode jako synonim sztufady. "}, {"title": "Sztufada", "text": "W innych książkach kucharskich z XIX wieku istnieje więcej wariantów przepisu, różniących się od siebie obecnością bądź brakiem poszczególnych elementów receptury dania: Dodawanie wina, piwa albo wódki do mięsa w czasie duszenia. Dodawanie warzyw i cebuli do duszącej się wołowiny.  Wedle źródeł  sztufada przyrządzana bez warzyw może być podawana na zimno jako przystawka. Dodawanie do mięsa octu:  Przed przygotowaniem sztufady w celu zamarynowania.  W trakcie duszenia.  Marynowanie sztufady w occie po uduszeniu w celu uzyskania zimnej przystawki."}, {"title": "Sztufada", "text": "W tym okresie w podstawowym przepisie na sztufadę na ciepło głównym surowcem jest duży kawałek wołowiny zrazowej lub skrzydła, zamarynowany przed przyrządzeniem, a następnie naszpikowany słupkami słoniny, obsmażony do zrumienienia, po czym duszony do miękkości. Miękka sztufada krojona jest na plastry w poprzek włókien tak, że słonina staje się widoczna w postaci białych oczek w ciemnym mięsie. Tak przyrządzona sztufada podawana jest z sosem od duszenia, zaprawionym winem i przecierem pomidorowym. "}, {"title": "Sztufada", "text": "Poniżej inny przepis na sztufadę podawaną jako przystawka."}, {"title": "Sztufada", "text": "W XX i XXI wieku nadal istnieją bądź pojawiają się jako nowe następujące warianty przepisu:"}, {"title": "Sztufada", "text": "Dopuszczenie innych ciemnych mięs jako surowca na sztufadę. Dodawanie wina i wódki (razem bądź osobno) do mięsa w czasie duszenia. Dodawanie przecieru pomidorowego do sosu. Używanie boczku wędzonego w miejsce słoniny.  Dodawanie warzyw i cebuli do duszącej się wołowiny.  Wedle źródła  sztufada przyrządzana bez warzyw może być podawana na zimno jako przystawka. Dodawanie do mięsa octu:  Przed przygotowaniem sztufady w celu zamarynowania.  W trakcie duszenia.  Szpikowanie słoniną lub boczkiem jest elementem definiującym potrawę, ale współcześnie istnieją także źródła, które pod nazwą sztufada podają przepis na pieczeń bez szpikowania – wówczas sztufada staje się zbliżona do pieczeni wołowej."}, {"title": "Sztufada", "text": "W poniższej tabeli zaznaczono w układzie chronologicznym występowanie w recepturach poszczególnych elementów współczesnej receptury sztufady."}, {"title": "Sztufada", "text": "W XX wieku nadal ukazywały się książki kucharskie utożsamiające bouef à la mode z kuchni francuskiej ze sztufadą: na przykład kolejne wydania pozycji  oraz Domowa kuchnia francuska Macieja E. Halbańskiego, w której polską nazwą bouef à la mode jest właśnie sztufada."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie w Helsinkach najbardziej dokuczają mrówki faraona?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lauttasaari", "text": "Lauttasaari (szw. Drumsö) – wyspa w Finlandii w Helsinkach nad Zatoką Fińską, a także dzielnica miasta położona ok. 3 km na zachód od centrum miasta. "}, {"title": "Lauttasaari", "text": "Zamieszkana przez ok. 19 000 osób. Jest drugą pod względem liczby mieszkańców wyspą Finlandii. Przez jej północną część przebiega autostrada łącząca Helsinki z Espoo. Na wyspie zachowały się niewielkie obszary leśne. "}, {"title": "Lauttasaari", "text": "Pierwsza wzmianka o wyspie pod nazwą Drommensby pochodzi z 1543. Podczas wojny krymskiej na wyspie wybudowano fortyfikacje. W 1855 Lauttasaari została zbombardowana przez flotyllę angielsko-francuską. Do 1900 wyspa była strefą zmilitaryzowaną. W 1911 została sprzedana miastu przez właścicieli za 900 000 marek. "}, {"title": "Lauttasaari", "text": "W 1935 wybudowano most łączący Lauttasaari z lądem. Wyspa była słabo rozwiniętą częścią gminy Huopolahti, do miasta została przyłączona w  1946. Podczas igrzysk olimpijskich 1952 na wyspie powstało miasteczko namiotów dla pracowników poczty fińskiej ściągniętych interwencyjnie do Helsinek w celu obsługi zwiększonego ruchu przesyłek."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie sieci radiowe mogą być nazywane sieciami czwartej generacji?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "IMT-Advanced", "text": "IMT-Advanced (ang. International Mobile Telecommunications-Advanced) – zbiór wymagań określonych przez ITU-R, które muszą być spełnione przez sieci radiowe czwartej generacji. W mediach sieci spełniające te wymagania często określane są jako 4G. Prace nad systemem rozpoczęły się w 2000 roku, kiedy wiadomo już było, że urządzenia mobilne będą generować coraz więcej ruchu internetowego z którym nie poradzą sobie obecne sieci komórkowe."}, {"title": "IMT-Advanced", "text": "Aby sieć radiowa była zgodna z IMT-Advanced musi spełniać, między innymi, następujące wymagania: powinna być oparta o komutację pakietów IP powinna współdziałać z obecnymi standardami sieci bezprzewodowych przepustowość łącza radiowego powinna być nie mniejsza niż 100 Mbit/s standard powinien ograniczać górne wartości opóźnień przesyłania danych: dla warstwy transportowej (ang. user plane) opóźnienia powinny być nie większe niż 10 ms, niezależnie od tego w którym kierunku przesyłane są dane. Dotyczy to sytuacji, w których łącze nie jest obciążone, czyli korzysta z niego jeden użytkownik, przesyłający jednym strumieniem małe pakiety IP składające się tylko z nagłówka dla warstwy kontrolnej (ang. control plane) opóźnienia powinny być nie większe niż 100ms. Pomiar opóźnienia warstwy kontrolnej dokonywany jest poprzez zmierzenie czasu przejścia urządzenia ze stanu spoczynku do stanu aktywnego powinna działać dla różnych szerokości kanału radiowego - co najmniej do 40 MHz standard powinien określać mechanizmy uwierzytelniania oraz szyfrowania w celu zapewnienia integralności systemu oraz ochrony danych przesyłanych przez użytkownika"}, {"title": "IMT-Advanced", "text": "W 2008 roku ITU-R ogłosiło, że można zgłaszać standardy, które potencjalnie spełniają wymagania IMT-Advanced. W 2010 miano technologii kompatybilnych przyznano standardowi LTE-Advanced opracowanemu przez partnerstwo 3GPP oraz standardowi 802.11m-2011, znanego pod nazwą WiMAX."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile pałaców i dworów znajduje się wśród zabytków powiatu lublinieckiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zabytki powiatu lublinieckiego", "text": "Zabytki powiatu lublinieckiego – obiekty znajdujące się w powiecie lublinieckim w województwie śląskim, wpisane do rejestru zabytków nieruchomych."}, {"title": "Zabytki powiatu lublinieckiego", "text": "Na terenie powiatu lublinieckiego, według danych Narodowego Instytutu Dziedzictwa na 31 grudnia 2011, znajduje się 40 zabytków, a wśród nich:  16 kościołów w tym 7 znajdujących się na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego (łącznie z dzwonnicą przy kościele św. Józefa w Sadowie jest to 8 obiektów na tym szlaku) 13 dworów, pałaców i zespołów dworskich lub pałacowych 4 folwarki lub zespoły zabudowań folwarcznych 3 plebanie 2 kamienice"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się największy kort tenisowy na świecie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "Arthur Ashe Stadium – centralny obiekt kompleksu USTA Billie Jean King National Tennis Center w Nowym Jorku, na którym od 1978 roku rozgrywany jest wielkoszlemowy turniej tenisowy US Open. Nazwany na cześć Arthure'a Ashe'a, amerykańskiego tenisisty, zwycięzcy pierwszej edycji US Open w erze open (1968), do użytku oddany w 1997 roku. Stadion może pomieścić 22 547 widzów i jest największą stałą areną tenisową na świecie."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "USTA Billie Jean King National Tennis Center znajduje się na terenie Flushing Meadows Park w nowojorskiej dzielnicy Queens. Z racji bliskości stadionu drużyny baseballowej New York Mets, oba obiekty dzielą wspólny przystanek Mets – Willets Point linii nr 7 nowojorskiego metra."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "Inauguracja obiektu miała miejsce 25 sierpnia 1997 roku. Arthur Ashe Stadium zastąpił Louis Armstrong Stadium na miejscu centralnego kortu kompleksu. W ramach otwarcia na stadionie odbył się koncert Whitney Houston, a pierwszym rozegranym meczem tenisowym był pojedynek I rundy US Open pomiędzy Tamarine Tanasugarn a Chandą Rubin. Otwarcie stadionu zbojkotował ówczesny burmistrz Nowego Jorku, Rudolph Giuliani (decyzję o podjęciu przedsięwzięcia podjął w 1994 roku David Dinkins)."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "Koszt budowy areny wyniósł 254 miliony dolarów amerykańskich. Posiada ona 22 547 miejsc dla widzów, 90 luksusowych lóż, pięć restauracji oraz dwupiętrowy hall dla zawodników. Podobnie jak 32 pozostałe korty kompleksu, jest pokryty akrylową nawierzchnią DecoTurf, początkowo w kolorze zielonym, a od 2005 roku w kolorze niebieskim, jak wszystkie obiekty, na których odbywają się turnieje cyklu US Open Series. Zmiana koloru miała poprawić widoczność piłki na korcie. Arthur Ashe Stadium jest wyposażony także w system Hawk-Eye, umożliwiający dokładne sprawdzenie miejsca odbicia piłki i ewentualne skorygowanie decyzji sędziego."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "Obiekt nie posiada rozsuwanego dachu, przez co podczas trwania turnieju regularnie zdarzają się opóźnienia (także w decydującej fazie imprezy). Z racji swojego rozmiaru i wysokości, na poziomie kortu często wieje silny wiatr."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "Oprócz corocznego rozgrywania US Open, stadion jest okazjonalnie wykorzystywany do organizacji innych wydarzeń sportowych jak na przykład Arthur Ashe Kids' Day. 19 czerwca 2008 roku na Arthur Ashe Stadium odbyło się pierwsze w historii zawodowe spotkanie koszykówki pod gołym niebem (zmierzyły się drużyny WNBA: Indiana Fever oraz New York Liberty), z którego dochód przekazano na badania nad rakiem piersi."}, {"title": "Arthur Ashe Stadium", "text": "US Open US Open Series Arthur Ashe"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak daleko od Ziemi leży najbardziej odległy znany kwazar?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "ULAS J1120+0641", "text": "ULAS J1120+0641 – kwazar położony w kierunku gwiazdozbioru Lwa o przesunięciu ku czerwieni wynoszącym 7,085. W momencie jego odkrycia w czerwcu 2011 roku był to najbardziej odległy od Ziemi znany kwazar i pierwszy kwazar z przesunięciem ku czerwieni większym niż 7."}, {"title": "ULAS J1120+0641", "text": "Obiekt został odkryty w ramach programu UKIRT Infrared Deep Sky Survey przy użyciu teleskopu United Kingdom Infrared Telescope. Kwazar odległy jest o 28,85 miliardów lat świetlnych od Ziemi. Światło kwazara, które dociera obecnie do Ziemi, zostało wyemitowane 770 milionów lat po Wielkim Wybuchu, czyli ok. 13 miliardów lat temu; 100 milionów lat wcześniej niż z najstarszego poprzednio znanego kwazaru."}, {"title": "ULAS J1120+0641", "text": "Świetlność kwazara wynosi 6,3 × 1013 L⊙ (63 bilionów razy świetlność Słońca), a w jego wnętrzu znajduje się supermasywna czarna dziura o masie wynoszącej około 2 ×109  (2 miliardy mas Słońca). Czarna dziura wewnątrz kwazara jest bardziej masywna niż można było tego oczekiwać po obiekcie sformowanym tak szybko po Wielkim Wybuchu.  Proces rośnięcia czarnych dziur przez akrecję materii jest ograniczony ciśnieniem promieniowania. Podwojenie masy czarnej dziury trwa około 50 milionów lat.  Biorąc pod uwagę, że czarna dziura wewnątrz kwazara osiągnęła obecnie obserwowaną masę zaledwie 770 milionów lat po Wielkim Wybuchu, jej początkowa masa musiałaby wynosić przynajmniej pół miliona mas Słońca. Najbardziej prawdopodobne jest, że powstała w wyniku łączenia się mniejszych czarnych dziur."}, {"title": "ULAS J1120+0641", "text": "Światło kwazara, które dotarło do Ziemi, obejmuje pasmo podczerwieni, ale większość została wyemitowana jako wysokoenergetyczne promieniowanie ultrafioletowe. Zmiana zakresu promieniowania, a przy tym i jego energii związana jest z rozszerzaniem się Wszechświata."}, {"title": "ULAS J1120+0641", "text": "Jest to pierwszy znany kwazar, który powstał w teoretycznie przewidzianym etapie ewolucji Wszechświata, kiedy wypełniająca go materia uległa ponownej jonizacji. Jego badania pozwolą lepiej poznać ten okres, szczególnie że niektórzy kosmologowie uważają, iż kwazary odgrywały ważną rolę w końcowym okresie wieków ciemnych, w fazie jonizacji materii Wszechświata."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym roku Andrzej Zaucha współpracował z Old Metropolitan Band?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Old Metropolitan Band – polska grupa muzyczna grająca jazz tradycyjny, utworzona w Krakowie w czerwcu 1968 r. Zespół został założony przez trębacza Andrzeja Jakóbca, Ryszarda Kopciucha-Maturskiego (kontrabas) i Tadeusza Ofertę (banjo) przy współpracy Czesława Dworzańskiego (perkusja), Wiesława Kuprowskiego (klarnet), Marka Michalaka (puzon), Henryka Słaboszowskiego (fortepian) oraz Witolda Stryszewskiego (bas). Autorem nazwy zespołu jest jego lider i basista - Ryszard Kopciuch-Maturski."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Przed szerszą publicznością zespół wystąpił po raz pierwszy na wrocławskim Jazzie nad Odrą."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Ponownie, na festiwalu Jazz nad Odrą zespół zdobył I nagrodę zespołową. Old Metropolitan Band wykonał wówczas jazzową parafrazę piosenki ludowej \"Bandoska\", która na długie lata stała się sztandarowym utworem zespołu."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "W tym roku, na Konkursie Jazzu Tradycyjnego \"Złota Tarka\", zespół otrzymał I nagrodę, a puzonista - Marek Michalak otrzymał nagrodę indywidualną."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Zespół występował na wszystkich liczących się tradycyjnych festiwalach europejskich, wielokrotnie uczestniczył w Jazz Jamboree. W swojej muzyce łączył dixieland, jazzową zabawę, muzyczny pastisz i humor. Zespół eksperymentował również poza jazzem np. występując z Chórem Politechniki Szczecińskiej."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Skład zespołu przez ponad ćwierć wieku był bardzo stabilny, ale od 1993 r. zespół zaczął koncertować w składzie: Adam Góralczyk (puzon, skrzypce), Andrzej Jakóbiec (trąbka i śpiew), Wiktor Kierzkowski (perkusja),Ryszard \"Kajo\" Kwaśniewski (klarnet, saksofon sopranowy, skrzypce), Ryszard Kopciuch-Maturski (kontrabas) i Tadeusz Oferta (banjo). Z zespołem współpracowali także: Rafał Zydroń, Stanisław Cieślak, Andrzej Lechowski, Jan Boba, Wojciech Salamon, Stefan Sendecki, Andrzej Krauzowicz, Ryszard Styła, Andrzej Czernicki, Zdzisław Gogulski, Adam Pukalak, Ryszard Świerczyński, Andrzej Zaucha."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Po śmierci Andrzeja Jakóbca, który zmarł 8 października, zespół zaczął koncertować następującym w składzie: Adam Góralczyk (puzon, skrzypce), Ryszard \"Kajo\" Kwaśniewski (klarnet, saksofon sopranowy, skrzypce), Tadeusz Oferta (banjo), Ryszard Kopciuch-Maturski (kontrabas, gitara basowa), Wiktor Kierzkowski (perkusja) oraz Elżbieta Kulpa (śpiew)."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "W repertuarze zespołu znajdują się standardy jazzu tradycyjnego, znane \"evergreens\" jak: \"Bel Ami\", \"Midnight in Moscow\", \"Oczy Czarne\", \"Caravan\" czy \"ujazzowiona\" wersja \"Forelle\" Schuberta oraz utwory własne (kompozycje, opracowania). Grupa nieustannie rozszerza repertuar oraz włącza nowe techniki gry (np. duet smyczkowy Adama Góralczyka z Ryszardem Kwaśniewskim)."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Old Metropolitan Band wziął udział w dwóch filmach fabularnych (także muzyka), występował w audycjach telewizyjnych. Muzyka zespołu była wykorzystywana w filmach i radio. Odwiedził z koncertami następujące kraje: Rosja, Ukraina, Czechy, Słowacja, Austria, Bułgaria, Węgry, Szwajcaria, Hiszpania, Grecja, Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia, Kuba, Kanada."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Zespół udostępnił na swojej stronie darmowe nagrania z koncertu. Powyższe utwory oddają klimat granej przez Old Metropolitan Band Band muzyki i odzwierciedlają zmiany, które zespół wprowadził do swojego warsztatu muzycznego."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Zespół nagrał osiem płyt long-play w Niemczech, dwie w Polsce, 1 CD, 2 kasety i 4 single."}, {"title": "Old Metropolitan Band", "text": "Time Machine (1971) Tribute to Armstrong (1972) Dixie Funk Spirale at Townhall Cologne (1973) Live in Jazz Club Hannover (1975) ''Złota Tarka'76 (1976) Old Metropolitan Band live in Waschbrett Kaiserlautern (1978) Bei Mir Bist Du Schoen (1981) Der Profi (1988) Zachodźże sloneczko...(1993) Jambalaya (2000) Marsz Pacyfistów'' (2004)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która Polka jawnie przeciwstawiła się Jimowi Jonesowi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Urszula Dąbrowska", "text": "Urszula Dąbrowska (ur. 1931 w Sopocie, zm. 28 marca 2006) – ewangelistka polskiego pochodzenia, żyjąca na emigracji w Kanadzie, zielonoświątkowego wyznania; była członkiem Pentecostal Assemblies of Canada, głosiła w piętnastu krajach świata."}, {"title": "Urszula Dąbrowska", "text": "Wychowała się w majątku Świętosław niedaleko Włocławka. Podczas II wojny światowej była więziona w obozie koncentracyjnym. Od 1952 przebywała w Anglii, gdzie poznała swojego męża Ryszarda Dąbrowskiego. W roku 1956 wyjechała do Kanady wraz z całą swoją rodziną. Tam miała styczność ze Świadkami Jehowy, z którymi, z przyczyn ideologicznych, szybko zaprzestała kontaktu oraz sektą Jima Jonesa, któremu jawnie się przeciwstawiła. Zdarzenie to miało miejsce podczas inauguracyjnego spotkania w nowo otwartym ośrodku w San Francisco. W chwili, kiedy Jones obwołał się Bogiem, Urszula wstała z miejsca i publicznie się temu sprzeciwiła, uznając go za zwodziciela."}, {"title": "Urszula Dąbrowska", "text": "U początków jej działalności stały korespondencyjne studia biblijne u pastora Morrisa Cerullo oraz domowe spotkania modlitewne, następnie sprzedała dom i przeniosła się do mniejszej posiadłości. Po dziesięciu latach od tego wydarzenia pastor Max Zollbrecken zaproponował jej etat ewangelistki w kościele, z czego skorzystała. Od momentu podjęcia etatowej służby na spotkania prowadzone przez Dąbrowską przychodziły tłumy ludzi. Było to nierzadko związane z pytaniami dotyczącymi Jima Jonesa, który był bardzo popularną i kontrowersyjną postacią. Po pewnym czasie Urszula utworzyła własną misję, która nosiła nazwę Ursula Dobrowska Evangelistic Outreach SocietyCanadian Charities Operating Abroad by Country and Region, 2004, s 21.. Polskiego pochodzenia ewangelistkę polecały m.in. takie osoby jak Don Gossett z Bold Bible Mission czy też Kent Grerer z Family Worship Centre. Działalność rozpoczęła od Kanady, Stanów Zjednoczonych i Polski. Następnie przyszedł czas na Indie, Ghanę, Kenię oraz inne państwa afrykańskie, ponadto także Brazylię, Grecję (w sumie 15)."}, {"title": "Urszula Dąbrowska", "text": "Powołana służyć Chrystusowi, L. Dąbrowska, Logos Press, Cieszyn 2000. Canadian Charities Operating Abroad by Country and Region, O-Z, 2004, s. 21."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak pierwotnie nazywał się Ringtheater, który spłonął 8 grudnia 1881?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ringtheater", "text": "Ringtheater – nieistniejący obecnie teatr w Wiedniu przy ulicy Schottenring 7, który spłonął w 1881 r. Dziś na jego miejscu znajduje się dyrekcja wiedeńskiej policji."}, {"title": "Ringtheater", "text": "Teatr został zbudowany w latach 1872-1874 przez Heinricha von Förstera według projektu Emila Rittera. Projektowana budowla miała mieć 1700 miejsc. Ze względu na niewielką działkę budowlaną w celu pomieszczenia takiej liczby ludzi architekt zdecydował się na stosunkowo wysoki gmach. 17 stycznia 1874 r. nastąpiło otwarcie budowli nazwanej Operą Komiczną. Dyrektorem został Albin Swoboda. Teatr miał początkowo lekki repertuar w przeciwieństwie do Staatsoper. Od wrześniu 1878 r. zaczęto wystawiać włoskie i niemieckie opery, a nazwę zmieniono na Ringtheater. 8 grudnia 1881 r. teatr spłonął krótko przed przedstawieniem Opowieści Hoffmanna. W pożarze straciły życie co najmniej 384 osoby. W wyniku tej katastrofy uchwalono w 1882 r. nowe przepisy dotyczące budowy teatrów."}, {"title": "Ringtheater", "text": "Na miejscu spalonego teatru z prywatnych środków cesarza Franciszka Józefa I powstał tzw. Sühnhaus – budynek czynszowy. Dochody z jego wynajmowania przeznaczano na cele dobroczynne. Budynek został poważnie zniszczony w 1945 r., a w 1951 r. został zburzony. W latach 1969-1974 wzniesiono na jego miejscu budynek dla potrzeb policji. Znajduje się nam tablica pamiątkowa przypominająca spalony teatr. Zachowane rzeźby z fasady Ringtheater znajdują się dziś w Pötzleinsdorfer Park w Wiedniu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który amerykański indolog i znawca sanskrytu urodził się w Bielsku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Maurice Bloomfield", "text": "Maurice Bloomfield (ur. 23 lutego 1855 w Bielsku, zm. 12 czerwca 1928 w San Francisco) – amerykański językoznawca, indolog i znawca sanskrytu austro-żydowskiego pochodzenia."}, {"title": "Maurice Bloomfield", "text": "Urodził się w Bielsku (dziś Bielsko-Biała) na Śląsku Austriackim jako Moritz Blumenfeld. W wieku dwunastu lat wraz z rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, zamieszkując w Chicago, gdzie potem zmienił brzmienie imienia i nazwiska na angielskie. Studiował na uniwersytetach Furman, Yale (sanskryt pod kierunkiem znanego lingwisty W. D. Whitneya) i Johna Hopkinsa. Na tą ostatnią uczelnię powrócił w 1881 r. jako profesor nadzwyczajny po dwuletnim pobycie w Berlinie i Lipsku. Aż do śmierci wykładał tam filologię sanskrycką i językoznawstwo porównawcze."}, {"title": "Maurice Bloomfield", "text": "Część prac Bloomfielda opublikowanych w „American Journal of Philology” jest poświęconych językoznawstwu porównawczemu, jak np. asymilacji i adaptacji w pokrewnych klasach wyrazów, ale najbardziej znany jest on z tłumaczenia i intepretacji tekstów wedyjskich. Przetłumaczył hymny Atharwawedy dla Świętych ksiąg Wschodu Maxa Müllera (1897), przygotował rozdział Atharwaweda i Gopatha Brahmana do Podstaw filologii i archeologii indo-aryjskiej Buhlera-Kielhorna (1899), opracował analizę Kausika-Sutra (1890), a w 1905 r. opublikował studium mitologii porównawczej Cerber, pies Hadesa. W 1907 r. powstało jego najbardziej monumentalne dzieło Konkordancja wedyjska – alfabetyczny spis słów i zwrotów występujących w świętych księgach hinduizmu. Dalsze jego ważne prace to: Religia Wed: starożytna religia Indii (1908) oraz Życie i historia zbawcy Dźiny, Parśwy (1916). Pracował również nad analizą Rygwedy."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką bronią groził demon Buddzie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lanca ognista", "text": "Lanca ognista () – pierwsza na świecie broń prochowa, prekursor broni palnej."}, {"title": "Lanca ognista", "text": "Lanca ognista miała postać rury bambusowej, wypełnionej prochem i siekańcami, przymocowanej do włóczni. Po podpaleniu działała jak rodzaj ręcznego miotacza ognia, wyrzucając strumień ognia na odległość ok. 2 m. Oprócz płomienia, czynnikiem rażącym były też rozpalone pociski (kawałki metalu, ceramiki, czasem zatrute strzałki) wylatujące z lancy, które mogły lecieć na kilka-kilkanaście metrów. Ze względu na niski koszt i łatwość wykonania były używane od czasów dynastii Song aż po czasy mingowskie, a nawet w XX wieku."}, {"title": "Lanca ognista", "text": "Zasięg nieznacznie większy od zwykłej włóczni i konieczność przygotowania broni sprawiały, że skuteczna była głównie w obronie, zwłaszcza fortyfikacji – gdy jej ogień można było skierować przeciwko atakującym w konkretnym, z góry wiadomym miejscu – np. wspinającym się na przystawioną do murów drabinę oblężniczą. Baterie lanc, umieszczone na wózku, można było wykorzystać dla obrony np. wyłomu w murze, czy bramy."}, {"title": "Lanca ognista", "text": "Nie była to jednak typowa broń palna, ponieważ średnica pocisków była o wiele mniejsza od kalibru broni, co nie pozwalało na właściwe uszczelnienie lufy i zwiększenie ciśnienia do poziomu niezbędnego do wyrzucenia pocisku z wielką prędkością (co za tym idzie na dużą odległość i z wielką siłą)We współczesnej broni śrutowej czy artyleryjskiej używającej kartaczy, w której średnica pocisków też jest dużo mniejsza od średnicy lufy, przewód lufy uszczelniony jest przybitką. Zwiększenie ciśnienia uniemożliwiała też zbyt mała wytrzymałość bambusowej tuby lancy oraz zbyt niska jakość wczesnego prochu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakiej dziedzinie prowadził badania naukowe Walter Brandmüller, który 20 listopada zostanie kardynałem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Walter Brandmüller", "text": "Walter Brandmüller (ur. 5 stycznia 1929 w Ansbach) – niemiecki biskup rzymskokatolicki, profesor historii Kościoła, emerytowany przewodniczący Papieskiego Komitetu Nauk Historycznych, kardynał."}, {"title": "Walter Brandmüller", "text": "Przyjmując święcenia kapłańskie, został inkardynowany do archidiecezji bamberskiej, której kapłanem formalnie pozostał przez całe życie, lecz zamiast pracy duszpasterskiej poświęcił się działalności naukowej. W 1963 roku uzyskał doktorat na Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium na podstawie rozprawy na temat działalności Kościoła bawarskiego. W 1967 roku habilitował się na tej samej uczelni, poświęcając swą rozprawę habilitacyjną soborowi w Sienie. Następnie został wykładowcą kościelnej Wyższej Szkoły Filozoficzno-Teologicznej w Dillingen an der Donau, a po jej rozwiązaniu w 1971 roku przeszedł na stanowisko profesora historii Kościoła na uniwersytecie w Augsburgu. Pracował tam aż do 1997 roku, kiedy to zakończył swoją karierę akademicką i przeszedł na emeryturę."}, {"title": "Walter Brandmüller", "text": "Od 1981 roku zasiadał w Papieskim Komitecie Nauk Historycznych, dzięki czemu w 1983 uzyskał od Jana Pawła II tytuł Prałata Honorowego Jego Świątobliwości. W 1998 roku został nominowany na przewodniczącego Komitetu, zajmującego się koordynacją ze strony Watykanu badań nad historią Kościoła, również z udziałem historyków świeckich. W 2009 roku odszedł z Komitetu ze względu na zaawansowany wiek."}, {"title": "Walter Brandmüller", "text": "20 października 2010 papież Benedykt XVI ogłosił listę 24 nowych kardynałów, na której znalazł się również Brandmüller. Oficjalna kreacja nastąpiła na konsystorzu 20 listopada 2010. Wcześniej, 13 listopada, Brandmüller otrzymał sakrę jako arcybiskup tytularny, co jest nieformalnym zwyczajem w przypadku kreacji kardynalskich dotychczasowych prezbiterów. Ze względu na ukończenie wieku 80 lat nie będzie mógł brać udziału w konklawe, a zatem jego kreacja ma wymiar przede wszystkim honorowy."}, {"title": "Walter Brandmüller", "text": " [dostęp 2010-10-20] http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios2010.htmBrandmuller Sylwetka w słowniku biograficznym kardynałów prof. Salvadora Mirandy  [dostęp 2010-11-05]"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto jest patronem buskingowego Carnavalu Sztuk–Mistrzów w Lublinie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Carnaval Sztuk-Mistrzów – festiwal cyrkowy odbywający się od roku 2008 w przestrzeni miejskiej Lublina."}, {"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Założeniem festiwalu, który w roku 2008 nosił jeszcze nazwę Festiwal Sztukmistrzów, jest jego  ludyczny charakter oraz próba prezentacji współczesnych widowisk kuglarskich i cyrkowych z kręgu nowego cyrku. Podczas tego bezpłatnego wydarzenia ulice miasta ożywają za sprawą ulicznych artystów, odbywają się spektakle oraz warsztaty z popularnych dyscyplin kuglarskich. Impreza obejmuje także przedstawienia teatralne, cyrkowe przedstawienia uliczne angażujące publiczność, występy buskerów (ulicznych artystów) ożywiające przestrzeń całego miasta oraz performance i instalacje. Na potrzeby Carnavalu reżyserowana jest corocznie Wielka Parada utrzymana w charakterze parad karnawałowych. "}, {"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Od 2010 roku rozwinięciem Festiwalu Sztukmistrzów jest Carnaval Sztuk-Mistrzów. Nazwa samego wydarzenia nawiązuje do postaci Sztukmistrza z Lublina, bohatera książki noblisty Izaaka Bashevisa Singera. Patronem jest więc Jasza Mazur, iluzjonista i akrobata z powieści Singera, który przypominać ma o wielokulturowości i wieloreligijnej tradycji miasta."}, {"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Według założeń organizatorów, Carnaval Sztuk-Mistrzów ma stać się imprezą-wizytówką Lublina, która oddaje duchowość, autentyzm, bogactwo kulturowe i przede wszystkim magiczny klimat miasta. Podczas festiwalu prezentowana jest światowa sztuka alternatywna i eksperymentalna w połączeniu z teatrem i cyrkiem, a Lublin jest jedynym w Polsce miejscem prezentującym tego typu zjawiska."}, {"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Organizatorem wydarzenia są Ośrodek Animacji Kultury, Centrum Kultury, Fundacja Sztukmistrze oraz Kancelaria Prezydenta Miasta Lublin."}, {"title": "Carnaval Sztuk-Mistrzów", "text": "Dotychczasowe edycje festiwalu: 2008: 20 czerwca 2008 – 22 czerwca 2009: 31 lipca – 2 sierpnia 2010: 19 sierpnia – 22 sierpnia 2011: 28 lipca – 31 lipca 2012: 28 lipca - 5 sierpnia"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką metodą przeliczano głosy na mandaty w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w 1947?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego 1947 – pierwsze powojenne wybory do Sejmu Ustawodawczego przeprowadzone w Polsce 19 stycznia 1947 roku."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Do wyborów tych stanęły partie jednoznacznie popierające nową władzę (tzw. Blok Demokratyczny: PPR, PPS, SD, SL) oraz partie satelickie bloku: Stronnictwo Pracy i Polskie Stronnictwo Ludowe \"Nowe Wyzwolenie\", naprzeciwko których stanęło opozycyjne Polskie Stronnictwo Ludowe, które było jedyną platformą opozycji społeczeństwa w ograniczonym stopniu tolerowaną przez władze komunistyczne. Ostateczne wyniki wyborów zostały sfałszowane przez ówczesne władze Polski."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Wypełniając postanowienia konferencji jałtańskiej, na której mocarstwa zobowiązały rząd Polski „do przeprowadzenia wolnych, nieskrępowanych wyborów na zasadzie powszechnego głosowania” władze Polski Ludowej zdecydowały się na rozpisanie wyborów powszechnych w 1947 roku. Problemem rządu pozostawał fakt iż w referendum ludowym z 1946 roku 84% głosujących głosowało przeciwko nowej władzy co mogło spowodować klęskę wyborczą bloku popierającego komunistów."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "4 grudnia 1946 roku Bolesław Bierut poprosił o pomoc radzieckich funkcjonariuszy, którzy wcześniej sfałszowali wyniki referendum ludowegohttp://www.ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=203&id=4427&poz=2 Maciej Korkuć Sfałszowane wybory – 19 stycznia 1947 roku Archiwalia IPN.. 10 stycznia 1947 roku do Warszawy przybyła ekipa płk Arona Pałkina, naczelnika wydziału D Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR, specjalizująca się w fałszowaniu i preparowaniu dokumentów pisanych."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Jednocześnie Państwowa Komisja Bezpieczeństwa przeprowadziła skoordynowaną akcję LWP, KBW, MO, UB i ORMO przeciwko działaczom i politykom PSL. Aresztowano ok. 60-80 tysięcy lokalnych działaczy i sympatyków PSL. Wielu zatrzymanym nie przedstawiono żadnych oficjalnych zarzutów lub nakazu aresztowania. Tajne bojówki PPR i UB, terroryzowały wsie, dokonując skrytobójczych mordów na ok. 200 członkach PSL. Zmobilizowano też agenturę UB, której zadaniem miała być penetracja środowisk ludowców."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "W tym samym czasie LWP, UB i Grupy Ochronno-Propagandowe KBW rozpoczęły akcję propagandowo-dezinformacyjną mającą na celu skompromitowanie PSL w oczach społeczeństwa. W ramach represji rozwiązano struktury powiatowe PSL, co uniemożliwiło im wystawienie własnych kandydatów w wyborach."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Przeprowadzone 19 stycznia 1947 roku wybory zostały sfałszowane praktycznie na każdym szczeblu komisji wyborczych. Szczegółowy raport z 14 lutego 1947 ujawnił, że fałszerstw dokonali ludzie wyznaczeni przez polskich komunistów przy technicznym nadzorze i wsparciu funkcjonariuszy radzieckich. W celu zachowania pełnej konspiracji Bierut wraz z kierownictwem PPR zarządził jednocześnie podjęcie dodatkowych kroków, a mianowicie zamianę urn wyborczych w niektórych obwodach, podrzucanie do urn kart do głosowania, a w niektórych komisjach, gdzie nie było mężów zaufania z partii Mikołajczyka, przygotowanie dwóch egzemplarzy protokołów; w jednym z nich miało nie być danych liczbowych. Protokół bez liczb miała następnie otrzymać trójka z PPR w celu wpisania odpowiednich danych – pisano. Na ok. 5,5 tys. komisji obwodowych komunistom udało się utworzyć aż 3515 komisji złożonych tylko i wyłącznie z członków PPR. PSL wprowadziło swoich mężów zaufania tylko do 1,3 tys. komisji. Tam gdzie nie było obserwatorów PSL, „trójki” PPR sporządzały po głosowaniu zupełnie nowe, fałszywe protokoły wyborów. Dochodziło też do unieważniania list wyborczych PSL. Władze komunistyczne pozbawiły praw wyborczych 409 326 osób. Zwerbowano agentów UB, wśród członków komisji wyborczych (ogółem 47,2% składu wszystkich komisji obwodowych i 43,3% składu komisji okręgowych)."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Podwójną dokumentację wyborczą – zarówno prawdziwą, jak i sfałszowaną – prowadzono wyłącznie w wojsku, w celu określenia realnych nastrojów społecznych. Z zachowanych materiałów wynika, że na 121 479 wojskowych 12 768 oddało głosy na PSL. Z danych NKWD przesłanych do Stalina wynika z kolei, że w skali kraju blok frakcji rządzących uzyskał około 50% głosów."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Głosy zgodnie z Ordynacją Wyborczą do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 22 września 1946) miały być przeliczane na mandaty metodą d’Hondta."}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "PPS – 116 PPR – 114 SL – 109 SD – 41 PSL – 27 Stronnictwo Pracy – 15 PSL „Nowe Wyzwolenie” – 7 niezależni – 10 pozostali – 5"}, {"title": "Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku", "text": "Andrzej Leon Sowa, Historia polityczna Polski 1944-1991, Wydawnictwo Literackie, 2011."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego trener lekkoatletyczny Edmund Sarna pisał wiersze i piosenki polityczne?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Edmund Sarna", "text": "Edmund Sarna (ur. 22 stycznia 1939, zm. 24 października 2007) – polski trener lekkiej atletyki."}, {"title": "Edmund Sarna", "text": "Młodość spędził w katowickiej dzielnicy Szopienice. Ukończył Akademię Wychowania Fizycznego w Krakowie. W 1965 roku przeprowadził się do Kielc, gdzie rozpoczął pracę trenerską – prowadził lekkoatletów Budowlanych, Lechii, AZS Nowi, Łysogór i Nowi-Bis. Od 2005 roku trenował zawodników w Kieleckim Klubie Lekkoatletycznym."}, {"title": "Edmund Sarna", "text": "Był trenerem swojej żony Mirosławy. Doprowadził ją m.in. do piątego miejsca w Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1968 (Meksyk) i złotego medalu mistrzostw Europy 1969 (Ateny). Ponadto prowadził takich zawodników jak Elżbieta Kapusta, Barbara Kwietniewska, Halina Jop, Ewa Starościak i Wojciech Podsiadło. W 1977 roku został uznany najlepszym trenerem lekkiej atletyki w kraju, a trzy lata później wraz z żoną otrzymali tytuł najlepszej pary trenerskiej w lekkiej atletyce w Polsce."}, {"title": "Edmund Sarna", "text": "Był działaczem „Solidarności”, jako członek Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Niezależnych Samorządnych Związków Zawodowych w Kielcach powstałego 13 września 1980 (jako delegat Liceum Ekonomicznego nr 2 w Kielcach) pracował w dziale interwencji.  Był członkiem Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ \"Solidarność\" w Kielcach, powstałego 3 listopada 1980 – pierwszego zarządu związku w Regionie Świętokrzyskim. W stanie wojennym internowany – przebywał w zakładach karnych – w Kielcach, następnie w Uhercach i Nowym Łupkowie. Stało się to dla niego inspiracją – wówczas rozpoczął pisać wiersze i piosenki polityczne. Po zwolnieniu z internowania w październiku 1982 nauczał wychowania fizycznego w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach, pracował również Liceum Ekonomicznym nr 2. W 2006 roku został odznaczony krzyżem Semper Fidelis za zasługi dla Polski, służbę dla ojczyzny i demokracji."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był pierwszym i jak dotychczas jedynym iluzjonistą, któremu rząd kanadyjski przyznał stypendium na studiowanie sztuk magicznych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Doug Henning", "text": "Douglas James Henning (ur. 3 maja 1947 w Winnipeg, zm. 7 lutego 2000 w Los Angeles) – kanadyjski magik, iluzjonista i polityk."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Urodził się w Winnipeg w stanie Manitoba. Magią zainteresował się jako młody chłopak pod wpływem programu Eda Sullivana, w którym ujrzał jak iluzjonista unosi w górę kobietę. Ta fascynacja lewitacją nigdy go nie opuściła. Z czasem stała się ona nawet stałym punktem jego programu. Swój pierwszy pokaz dał w wieku czternastu lat na przyjęciu urodzinowym przyjaciela. Wcześniej pojedyncze sztuczki pokazywał kolegom w szkole. W międzyczasie czytał wszystko co mógł na temat magii. Inspirowała go również reakcja oczarowanej publiczności. Kilka miesięcy po tym, jak dał swoje ogłoszenie do lokalnej gazety, otrzymał zaproszenie do telewizji, gdzie dał serię pokazów."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Podczas studiów na Uniwersytecie McMastera w Hamilton spotkał reżysera Ivana Reitmana, a ich współpraca zaowocowała pierwszym broadwayowskim show Henninga pt. Spellbound. Pierwszy pokaz odbył się 26 grudnia 1973 roku. Spellbound przez blisko rok nie schodził ze sceny. W czasie dwugodzinnego występu magik dawał serię iluzji, które łączył ze swobodnie snującą się opowieścią. Choć sam pokaz nie był zbyt dopracowany, to ujmująca osobowość i styl Henninga sprawiały, że publiczność ulegała jego czarowi. "}, {"title": "Doug Henning", "text": "Wkrótce po skończeniu szkoły został pierwszym i jedynym iluzjonistą, któremu rząd kanadyjski przyznał stypendium na studiowanie sztuk magicznych; był to zresztą jeden z warunków jego otrzymania. Dzięki finansowemu wsparciu podróżował po świecie i uczył się od najlepszych iluzjonistów tamtych czasów, m.in. Dai Vernona i Slydiniego, którego uważał za swojego najważniejszego nauczyciela magii."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Chcąc przywrócić sztukom magicznym minione „dni sławy”, Henning ciągle doskonalił swój kunszt. Dzięki zebranym funduszom rozwinął swój spektakl Spellbound. Wspólnie z reżyserem Ivanem Reitmanem, kompozytorem Howardem Shore i aktorką Jennifer Dale, stworzył musical, który łączył w sobie dramatyczną historię i magiczne sztuczki. Początkowo wystawiano go w Toronto, gdzie bardzo szybko zdobył ogromną popularność. Następnie przeniesiono go do broadwayowskiego Cort Theatre w Nowego Jorku i wystawiano pod nazwą The Magic Show. Tam spektakl również odniósł ogromny sukces i doczekał się ponad tysiąca dziewięciuset przedstawień. Został też piątym najdłużej granym musicalem na Broadwayu lat siedemdziesiątych, a Henningowi dał nominację do nagrody Tony Award."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Po sukcesie na Broadwayu, Henning zaproponował telewizji NBC nagranie specjalnego programu. Jednak kierownictwo stacji podpisało z nim kontrakt dopiero po tym, jak zasugerował, że przebije Harry’ego Houdiniego i wykona jego bardziej niebezpieczną wersję ucieczki z wodnej celi tortur."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Przez następne osiem miesięcy przerabiał swój sceniczny spektakl dla telewizji i ćwiczył ucieczkę. W grudniu 1975 roku ponad pięćdziesiąt milionów widzów zasiadło przed telewizorami, żeby zobaczyć program ''Doug Henning's World of Magic, który poprowadził Bill Cosby. Henning szczęśliwie wykonał niebezpieczny numer, chociaż rekordu Houdiniego w uwolnieniu się nie pobił. Sukces programu sprawił, że powstało ich jeszcze sześć, a iluzjoniście przyniósł siedem nominacji do Nagrody Emmy."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W 1977 napisał biografię Houdiniego – Houdini: His Legend and His Magic."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Na początku lat 80. XX wieku zaprzestał dalszych występów i poświęcił się medytacji transcendentalnej."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W 1981 rozwiódł się z Barbarą De Angelis, a w grudniu tego samego roku poślubił Debby Douillard."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W roku 1983 został producentem i odtwórcą głównej roli w broadwayowskim musicalu, Merlin. Rok później rozpoczął solowe występy w spektaklu Doug Henning and His World of Magic''."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W 1992 Henning wspólnie z twórcą medytacji transcendentalnej, Maharishim Maheshem Yogim sporządził plany budowy ogromnego parku Veda Land w pobliżu wodospadu Niagara. Wyceniany na blisko półtora miliarda dolarów projekt był „połączeniem zdumiewających wizualnie i czuciowo efektów z najnowocześniejszym trójwymiarowym obrazowaniem i ultra wysoką technologiczną rozrywką połączoną z najlepszymi iluzjami”. Zachwycać miały również budynki zawieszone nad wodą i sceniczne prezentacje starożytnych historii. Obecnie status projektu jest niepewny."}, {"title": "Doug Henning", "text": "Iluzjonista zmarł 7 lutego 2000 roku w Cedars Sinai Medical Center w Los Angeles w wieku 52 lat. Pięć miesięcy wcześniej zdiagnozowano u niego raka wątroby. Jego ciało skremowano, a prochy rozrzucono nad Oceanem Spokojnym."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W 2008 jego przyjaciel, James Randi krytycznie nastawiony do medytacji transcendentalnej, oskarżył na swoim blogu jej założyciela o przyczynienie się do śmierci magika. Twierdził, że Henning tak bardzo pogrążył się w medytacji transcendentalnej, że „zaprzestał regularnego leczenia raka na rzecz swojej diety z orzechów i jagód, przez co zmarł”."}, {"title": "Doug Henning", "text": "W dniu 8 czerwca 2010 roku ogłoszono, że iluzjonista otrzyma gwiazdę w Kanadyjskiej Alei Sław. "}, {"title": "Doug Henning", "text": "Z kolei jego skrzynia ze słynnej iluzji Zig Zag znalazła się w Amerykańskim Muzeum Magii."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki był pierwszy i jedyny samochód Formuły 1 rosyjskiego zespołu MF1 Racing?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Midland M16", "text": "Midland M16 – bolid teamu Midland MF1 Racing na sezon 2006. Samochód miał swój debiut w wyścigu o Grand Prix Bahrajnu. Prezentacja stworzonego we współpracy z włoską Dallarą bolidu odbyła się 3 lutego 2006 roku w Silverstone w Wielkiej Brytanii. Kierowcami maszyny byli Portugalczyk Tiago Monteiro oraz Holender Christijan Albers. Samochód przez 7-biegową skrzynię biegów sprzężony był z jednostką napędową Toyoty."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki tytuł nosi obraz pędzla Jusepe de Riberi, do 1953 roku mylnie skatalogowany jako Męczeństwo świętego Bartłomieja?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Męczeństwo świętego Filipa – obraz hiszpańskiego malarza barokowego Jusepe de Ribery. "}, {"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Tematem obrazu jest męczeńska śmierć apostoła św. Filipa. Według tradycji wschodniej i relacji Jakuba de Voragine w Złotej legendzie, apostoł po wydarzeniach wielkanocnych, rozpoczął swoją działalność w Azji Mniejszej, gdzie ewangelizował m.in. Frygę. Zginął śmiercią męczeńską w Hierapolis w 80 roku, przywiązany do krzyża w kształcie litery „T”. "}, {"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Obraz powstał prawdopodobnie w okresie pobytu malarza w hiszpańskim Neapolu, na zamówienie wicekróla Ramira Núñez de Guzmána, księcia Medina de las Torres. Bardzo szybko obraz trafił do kolekcji króla Hiszpanii Filipa IV. Z kolekcji królewskiej, obraz trafił do Muzeum Prado. Przez wiele lat mylnie figurował w katalogu muzeum pod tytułem Męczeństwo świętego Bartłomieja. Nie wiadomo dlaczego popełniono taki błąd. Według tradycji chrześcijańskiej oraz za sprawą Jakuba de Voragine i jego Złotej legendy, Bartłomiej został żywcem obdarty ze skóry. Według innej tradycji wschodniej miał on przed śmiercią być ukrzyżowany i dopiero później zdjęty z krzyża i poddany torturom. Na mylny tytuł mógł wpłynąć widoczny na obrazie nóż zatknięty za pas kata w czerwonej szacie, który rzekomo miał posłużyć do obdzierania ze skóry. Pomyłkę wskazała dopiero w 1953 roku amerykańska uczona Delphine Fitz Derby. Data powstania dzieła również nie jest do końca oczywista. W prawym dolnym rogu, na kamieniu, widoczna jest inskrypcja: Jusepe de Ribera Espanol, a dalej data 1630 lub 1639. Ostatnia cyfra jest bardzo słabo widoczna. Historycy sztuki na podstawie porównań i badań dzieł mistrza skłaniają się do tej drugiej daty. "}, {"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Obraz przedstawia scenę wciągania świętego na krzyż. Postacie katów, ich wysiłek i cierpienie świętego, zostały ukazane zgodnie z barokowym zwyczajem. Ich dynamizm wzmacnia kompozycja płótna, gdzie najważniejsze są linie ukośne, po przekątnych. Z lewej strony ciało męczennika skierowane jest w tę samą stronę co sylwetki oprawców. Z prawej strony można wydzielić drugą przekątną zaznaczoną sylwetką kata i mężczyzny za nim. Filip przywiązywany jest do wysokiego słupa, którego końca nie obejmują ramy obrazu. Według niektórych historyków sztuki słup symbolizuje potęgę duchową Kościoła sięgającą do Nieba w przeciwieństwie do ściętych kolumn widocznych z prawej strony, symbolizujących pogaństwo. Męczeństwo Filipa zostało przedstawione w sposób bardzo realistyczny, widoczne jest cierpienie męczennika, jego wzrok skierowany jest ku niebu, skąd oczekuje pocieszenia. Wokół brak chórów anielskich, poświaty i aureoli, szczegółów tak charakterystycznych dla dzieł mistrzów włoskich o podobnej tematyce. "}, {"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Po prawej stronie ukazana została grupka mężczyzn przyglądających się ukrzyżowaniu. Na ich twarzach nie widać emocji, przyglądają się obojętni a wyraz twarzy jednego z nich podobny do wyrazu kata w czerwonej szacie, nasuwa sugestię autora: „każdy kto widzi i nie sprzeciwia się złu jest jej współwinny”. Po lewej stronie została namalowana grupka zmartwionych chrześcijan. Na pierwszym planie widoczna jest kobieta z dzieckiem, nawiązująca do jednej z trzech cnót boskich – miłości."}, {"title": "Męczeństwo świętego Filipa", "text": "Święci według mistrzów, wyd. Demart S.A., Warszawa 2009, ISBN 978-83-7427-535-4 Lucia Mannini Wielkie muzea. Prado, wyd. HSP Warszawa 2007, ISBN 978-83-60688-45-8"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym w czasie I wojny światowej zasłużył się amerykański okręt USS Tucker (DD-57)?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "USS Tucker (Destroyer No. 57) później (DD-57) – okręt prototypowy niszczycieli typu Tucker, zbudowanych dla United States Navy przed wejściem Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej. Był pierwszą jednostką amerykańską noszącą nazwę upamiętniającą Samuela Tuckera."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Stępkę niszczyciela położono w stoczni Fore River Shipbuilding Company w Quincy (Massachusetts) w listopadzie 1914. Został zwodowany w maju następnego roku. Okręt miał ponad 96 metrów długości, 9,1 m szerokości, a jego standardowa wyporność wynosiła 1090 długich ton (1110 t). Był uzbrojony w cztery działa kal. 102 mm i osiem wyrzutni torpedowych kal. 533 mm. \"Tucker\" był napędzany przez parę turbin parowych, które mogły rozpędzić go do prędkości 29,5 węzła."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Po wejściu do służby w kwietniu 1916 niszczyciel pływał po Atlantyku i w rejonie Karaibów. Po tym jak Stany Zjednoczone w kwietniu 1917 przystąpiły do I wojny światowej, \"Tucker\" był częścią drugiej eskadry (ang. squadron) amerykańskich niszczycieli wysłanej do Europy. Patrolował Morze Irlandzkie, bazując w Queenstown. Przeprowadził kilka akcji ratowniczych pasażerów i załóg zatopionych jednostek. Za udział w akcji ratowniczej po zatopieniu francuskiego krążownika \"Dupetit-Thouars\" w sierpniu 1918 otrzymał pochwałę od Préfet Maritime. W czerwcu przeszedł do Brestu i przez resztę wojny bazował w tym porcie."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Po powrocie do USA pod koniec 1918 okręt przeszedł remont w Boston Navy Yard. Po rejsie poborowym wzdłuż wybrzeża Nowej Anglii w październiku 1919 został przeniesiony do ograniczonej służby (ang. reduced commission), a następnie w maju 1921 wycofany ze służby. W marcu 1926 niszczyciel został przekazany United States Coast Guard, by w ramach patroli rumowych zwalczać przemyt alkoholu do USA. W Straży Przybrzeżnej do 1933 pływał pod nazwą USCGC Tucker (CG-23). W czasie tej służby był pierwszym amerykańskim okrętem, który przybył na miejsce katastrofy sterowca USS \"Akron\" (ZRS-4). Po przekazaniu w 1933 marynarce wojennej został przemianowany na DD-57, by zwolnić nazwę dla innego niszczyciela. W grudniu 1936 został sprzedany i zamieniony na hulk."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Budowa okrętu, jako pierwszej jednostki typu Tucker, została zatwierdzona w 1913. Typ ten, podobnie jak ''O'Brien, był ulepszoną wersją okrętów typu Cassin, zatwierdzonych do budowy w 1911. Kontrakt na budowę został przyznany firmie Fore River Shipbuilding Company z Quincy, która położyła stępkę 9 listopada 1914. Okręt otrzymał numer stoczniowy 226Miramar Ship Index R.B. Haworth, id = 6105790. Sześć miesięcy później, 4 maja 1915, \"Tucker\" został zwodowany, matką chrzestną okrętu była pani Garty, prapraprawnuczka patrona jednostki – Samuela Tuckera (1747–1833), oficera Continental Navy. Po zbudowaniu niszczyciel miał długość 96,1 m i szerokość 9,3 m oraz zanurzenie 2,8 m. Miał standardową wyporność 1090 długich ton (1110 t), a wyporność pełną 1205 długich ton (1224 t)."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "\"Tucker\" był wyposażony w dwie turbiny parowe Curtisa, które napędzały dwie śruby. Okręt był także wyposażony w dodatkową turbinę parową napędzającą jedną ze śrub, która była wykorzystywana w czasie rejsu z prędkością ekonomiczną. Maszynownia mogła wygenerować moc 17000 shp i teoretycznie rozpędzić okręt do prędkości 29,5 węzła, choć \"Tucker\" podczas prób osiągał prędkość nawet 30,03 węzła."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Główna artyleria okrętu składała się z 4 dział kal. 102 mm/50 Mark 9Liczba 50 oznacza długość luf. W tym wypadku lufy miały długość 50 kalibrów, co oznacza, że miały długość 50 razy większą niż ich średnica wewnętrzna – 5,1 m. Liczba po słowie Mark oznacza wersje działa – w tym wypadku oznacza to dziewiąty projekt US Navy działa o kalibrze 4 cale/50 .. Każde działo ważyło ponad 2800 kg. Działa wystrzeliwały 15-kilogramowe pociski przeciwpancerne z prędkością początkową 880 m/s. Przy podniesieniu luf równym 20° pociski miały zasięg 14 560 metrów."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "\"Tucker\" był także wyposażony w osiem wyrzutni torped kal. 533 mm. General Board of the United States Navy zalecała umieszczenie dwóch dział przeciwlotniczych na każdej jednostce typu Tucker, a także zapewnienie możliwości postawienia 36 min morskich; źródła nie podają jednak, czy rekomendacje te zostały wprowadzone w życie na \"Tucker\" lub innej jednostce tego typu."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "USS \"Tucker\" wszedł do służby w United States Navy 11 kwietnia 1916. Jego tymczasowym dowódcą został podporucznik marynarki Frank Slingluff Jr., komandor podporucznik Benyaurd B. Wygant objął stałe dowództwo 13 dni później. Po uroczystościach okręt wyszedł w rejs próbny w pobliżu wschodniego wybrzeża USA, a następnie został przydzielony do 8 Dywizjonu Sił Niszczycieli Floty Atlantyku (ang. Division 8, Destroyer Force, United States Atlantic Fleet). Po wybuchu I wojny światowej w Europie \"Tucker\" wraz innymi jednostkami floty do wiosny 1917 przeprowadzały ćwiczenia i manewry na południowych wodach USA i w pobliżu Kuby."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "W czasie samotnego rejsu po wodach Indii Zachodnich 6 kwietnia 1917 okręt otrzymał informację o przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny. \"Tucker\" dołączył do floty na jej kotwicowisku na York River, a następnie otrzymał rozkaz udania się do Boston Navy Yard w celu pobrania wyposażenia wojennego."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Duże zapotrzebowanie na jednostki eskortowe w Europie doprowadziło do wysłania do Queenstown w Irlandii amerykańskich niszczycieli: \"Tucker\", \"Rowan\" (DD-64), \"Cassin\" (DD-43), \"Ericsson\" (DD-56), \"Winslow\" (DD-53) i \"Jacob Jones\" (DD-61) wyszły z Bostonu 7 maja 1918 jako drugi kontyngent amerykańskich okrętów przydzielonych do operowania z brytyjskimi siłami nawodnymi patrolującymi wybrzeże Irlandii. Po dotarciu do celu dziesięć dni później \"Tucker\" wraz z okrętami siostrzanymi szybko rozpoczął rejsy bojowe. 12 czerwca uratował 47 rozbitków z SS \"Poluxena\", 1 sierpnia uratował 39 osób z SS \"Karina\", który został storpedowany przez niemiecki okręt podwodny SM UC-75. Przez resztę 1917 i do późnej wiosny 1918 \"Tucker\" operował z Queenstown, polując na niemieckie okręty podwodne, eskortując i konwojując jednostki przepływające przez strefę działań U-bootów i zapewniając asystę uszkodzonym jednostkom."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "W czerwcu 1918 \"Tucker\" dołączył do sił eskortowych bazujących w Breście we Francji. 1 sierpnia, podczas rejsu na spotkanie nadpływającego konwoju, okręt otrzymał informację, że francuski krążownik \"Dupetit-Thuoars\" został storpedowany i zatopiony przez niemiecki okręt podwodny. Amerykański niszczyciel wkrótce pojawił się na miejscu zdarzenia i pomagał ratować rozbitków z wód Zatoki Biskajskiej. Wysiłki załogi \"Tucker\" i pięciu innych amerykańskich niszczycieli, które także były obecne w tym rejonie, zostały nagrodzone pochwałą ze strony Préfet Maritime, w imieniu francuskiego ministerstwa do spraw morskich."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "8 sierpnia, dzień po akcji ratunkowej, załoga niszczyciela zobaczyła U-boota i zaatakowała go, zrzucając bomby głębinowe. Brytyjska Admiralicja uznała to za \"prawdopodobne zatopienie\". Późniejsze próby potwierdzenia tego zatopienia nie dały rozstrzygającego wyniku. 11 listopada 1918 podpisano zawieszenie broni i walki zostały wstrzymane."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Podczas wycofywania sił amerykańskich z Europy \"Tucker\" przewoził pasażerów i pocztę pomiędzy portami francuskimi i brytyjskimi. Po raz ostatni z Brestu wyruszył 16 grudnia 1918 i udał się do Bostonu, gdzie w miejscowej stoczni przeszedł większy remont."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "W lipcu 1919 opuścił Boston i popłynął wzdłuż wybrzeża Massachusetts i Maine, uczestnicząc w akcji poborowej. W październiku 1919 został umieszczony w rezerwie w Filadelfii, gdzie pozostawał do momentu wycofania ze służby 16 maja 1921. 17 lipca 1920 \"Tucker\" otrzymał numer identyfikacyjny DD-57'' w ramach akcji obejmującej całą flotę."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": " Służba w United States Coast Guard "}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "17 stycznia 1920 została w USA wprowadzona w życie prohibicja. Wkrótce przemyt wyrobów alkoholowych wzdłuż wybrzeża Stanów Zjednoczonych bardzo się zwiększył. Departament Skarbu zdawał sobie sprawę, że United States Coast Guard nie ma odpowiedniej liczby jednostek, by prowadzić z odpowiednią intensywnością patrole. By rozwiązać ten problem, prezydent Calvin Coolidge w 1924 wyraził zgodę na przekazanie z US Navy do USCG dwunastu starych niszczycieli, znajdujących się wtedy w rezerwie lub poza służbą. \"Tucker\" po okresie przebywania poza służbą został uruchomiony ponownie – na stan Coast Guard wszedł 25 marca 1926, jako część drugiej grupy pięciu niszczycieli mającej wzmocnić pierwotną dwunastkę."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "\"Tucker\" otrzymał oznaczenie CG-23 i wszedł do służby 29 września. Dołączył do tzw. patroli rumowych, których zadaniem było egzekwowanie przepisów o prohibicji. Okręt służył jako jednostka flagowa 4 Dywizjonu Sił Niszczycieli (ang. Division 4 of the Destroyer Force) do października 1927, gdy przeszedł do 1 Dywizjonu. 4 kwietnia 1933 w pobliżu wybrzeża New Jersey wydarzyła się największa (do tego czasu) katastrofa w historii amerykańskiej aeronautyki: sterowiec US Navy USS \"Akron\" (ZRS-4) rozbił się w czasie burzy, powodując śmierć 73 osób, w tym kontradmirała Williama A. Moffetta, szefa Biura Aeronautycznego (ang. Bureau of Aeronautics). \"Tucker\" otrzymał informację o katastrofie i pośpieszył w tym kierunku. Po przybyciu na miejsce okazało się, że niemiecki statek motorowy MS \"Phoebus\" już podjął z morza cztery osoby (jedna z nich zmarła krótko potem). Rozbitkowie zostali przekazani na niszczyciel i wysadzeni na ląd w New York Navy Yard."}, {"title": "USS Tucker (DD-57)", "text": "Po przegłosowaniu przez Kongres 21. poprawki do konstytucji USA, znoszącej w lutym 1933 prohibicję, planowano, że niszczyciel powróci do marynarki. 26 maja \"Tucker\" dotarł do Philadelphia Navy Yard, gdzie dziesięć dni później, 5 czerwca, został wycofany ze służby. 30 czerwca okręt został przekazany US Navy. 1 listopada nazwę okrętu zmieniono z \"Tucker\" na \"DD-57\", by zwolnić nazwę dla budowanego niszczyciela. Stary okręt przez jakiś czas służył jako okręt szkolny dla Sea Scout w Sandy Hook (New Jersey). Jednostka została skreślona z rejestrów 24 października 1936. 10 grudnia \"DD-57\" został sprzedany, a 23 grudnia uznany za hulk."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która wardzak „śpiewała rękami”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która peruwiańska piosenkarka została uhonorowana tytułem Artysty UNESCO na rzecz Pokoju?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tania Libertad", "text": "Tania Libertad de Souza Zúñiga, bardziej znana jako Tania Libertad (ur. 24 października 1952) – peruwiańska wokalistka, od 1978 roku mieszka w Meksyku. Uhonorowana tytułem Artysty UNESCO na rzecz Pokoju."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Urodziła się w małym miasteczku Zana w Regionie Lambayeque na północnym wybrzeżu Peru. Jej matka była pielęgniarką rodzimego pochodzenia, a jej ojciec – policjantem o portugalskich korzeniach. Wychowała się w stolicy regionu Chiclayo razem z siedmioma starszymi braćmi."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Po raz pierwszy na scenie zaśpiewała w wieku pięciu lat w Chiclayo. We wczesnych latach śpiewała tradycyjne peruwiańskie i meksykańskie piosenki, w tym walce i bolera. Kiedy ojciec odkrył jej talent muzyczny, zachęcił ją o śpiewania piosenek, które napisał dla swoich kochanek. Tania twierdziła później, że były to marne piosenki, ale pomogły jej odróżnić muzykę dobrą od złej. Dalej rozwijała swój repertuar o tradycyjne pieśni i muzykę rockową. W wieku siedmiu lat brała udział w konkursach śpiewu, mając osiem – znała już 300 boler. Nagrywać płyty zaczęła mając lat dziewięć."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Jako nastolatka przeniosła się do Limy. Śpiewała tam w klubach, a jej ojciec pracował jako jej menedżer. Wkrótce otrzymała propozycję kontraktu z RCA Records i miała swój pierwszy krajowy hit – La Contamanina. Następnie przekonała ojca, aby pozwolił jej studiować inżynierię w rybołówstwie na uniwersytecie. Nigdy później nie pracowała w zawodzie, ale uniwersyteckie doświadczenia zbliżyły ją do ludzi związanych ze sztuką, zaangażowanych w ruchy lewicowe, a zwłaszcza antywojenne. W tym czasie zainteresowania muzyczne Libertad skierowały się w stronę muzyki afro-peruwiańskiej, która rozkwitła w jej rodzinnej północy."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "W 1976 roku zaczęła podróżować za granicę, m.in. na Kubę, gdzie szukała inspiracji w tradycyjnej muzyce. Brak powodzenia jej nowej muzyki w Peru oraz panujący tam rasizm i seksizm skłonił ją do emigracji do Meksyku. Związała się tam z łacińskimi artystami, którzy uciekli ze swych ojczyzn z powodów politycznych. Wkrótce znalazła pierwszą pracę w Blanquita Theatre w Meksyku. Tu otrzymała od PolyGram propozycję umowy na płytę z utworami w kubańskim stylu trova, afro-peruwiańskimi piosenkami z salsą i bolero. W 1985 roku ukazał się jej pierwszy album Boleros. Od tego czasu mieszka w Meksyku; śpiewała w ponad 20 krajach na wszystkich kontynentach. Na koncertach współpracowała z takimi artystami jak Miguel Bose, Plácido Domingo, Cesária Évora, Mercedes Sosa i Kiri Te Kanawa."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Pomimo że nie ma pochodzenia afrykańskiego Tania Libertad inspiracji szuka głównie w afro-peruwiańskiej rdzennej muzyce obszaru, w którym się urodziła, zamieszkanym głównie przez potomków afrykańskich niewolników."}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Libertad jest żoną biznesmena; mają syna. Wszyscy mieszkają w Meksyku.  "}, {"title": "Tania Libertad", "text": "Ona sama uważa się ze obywatela świata, wyznaje filozofię Simóna Bolívara, który twierdził, że Ameryka Łacińska powinna być jednolitym ciałem, bez granic i podziałów na państwa."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się najbardziej depresyjny obszar Anglii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "The Fens", "text": "The Fens (również Fenland, Fenlands) – kraina geograficzno-historyczna we wschodniej Anglii obejmująca południową część hrabstwa Lincolnshire, północną Cambridgeshire i zachodnią Norfolku. Obszar The Fens, liczący ok. 4000 km² i częściowo depresyjny, w przeszłości pokryty był torfowiskami. Obecnie znaczna jego część jest osuszona i wykorzystywana rolniczo."}, {"title": "The Fens", "text": "Słowa fen oraz fenland, od których pochodzi nazwa regionu, w języku angielskim oznaczają nizinne tereny podmokłe."}, {"title": "The Fens", "text": "Region The Fens jest nizinną podmokłą równiną, na pograniczu Anglii Wschodniej i krainy Midlands, położoną na południe i zachód od zatoki The Wash, z pozostałych stron otoczoną wzgórzami. Środkowa część regionu jest depresyjna z pojedynczymi niskimi wzniesieniami, które ze względu na to, że w przeciwieństwie do otaczających je mokradeł pozostawały suche, nazywano wyspami (m.in. Isle of Ely). Na terenie The Fens znajduje się najniżej położone miejsce w Anglii – Holme Fen (2,75 m p.p.m) w pobliżu wsi Holme."}, {"title": "The Fens", "text": "Obszar The Fens poprzecinany jest licznymi kanałami oraz rzekami uchodzącymi do zatoki The Wash (m.in. Great Ouse, Nene, Welland i Witham)."}, {"title": "The Fens", "text": "Na terenie The Fens znajdują się dwa miasta posiadające status city – Ely w środkowej części regionu oraz Peterborough na jego zachodnim skraju. Innymi ważniejszymi miastami krainy są Boston, King's Lynn, March, Spalding, Whittlesey oraz Wisbech."}, {"title": "The Fens", "text": "Obszar ten zamieszkany był i wykorzystywany rolniczo już w czasach rzymskich, lecz wraz z wycofaniem się Rzymian z Brytanii i nastaniem czasów anglosaskich praktycznie opustoszał. W średniowieczu na niewielką skalę rozpoczęto próby zasiedlenia terenu The Fens, jednak dopiero w połowie XVII wieku, za sprawą Francisa Russella, 4. earla Bedford, który sprowadził holenderskiego inżyniera Corneliusa Vermuydena, zaczęto osuszanie okolicznych mokradeł na potrzeby rolnictwa. Początkowo wykorzystywano do tego celu kanały, odprowadzające nadmiar wody z pól. W drugiej połowie XVII wieku powstały pierwsze pompy napędzane wiatrakami. Podstawą gospodarki nadal pozostawało wówczas rybołówstwo oraz polowania na ptactwo. W 1810 roku wiatraki zaczęto zastępować stacjami pomp napędzanymi silnikami parowymi, choć część z nich zachowała się aż do XX wieku. Obecnie wykorzystywane są pompy napędzane silnikami wysokoprężnymi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co w latach 1836–1901 mieściło się w budynkach – zlikwidowanego w ramach represji po powstaniu listopadowym – Liceum Krzemienieckiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu", "text": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu – seminarium duchowne przeznaczone dla alumnów wyznania prawosławnego, z siedzibą w monasterze Objawienia Pańskiego w Krzemieńcu. Funkcjonowało w latach 1832–1901 w jurysdykcji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i ponownie w dwudziestoleciu międzywojennym w jurysdykcji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego."}, {"title": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu", "text": "Seminarium duchowne w Krzemieńcu (Wołyńskie Seminarium Duchownehttp://www.ortho-rus.ru/cgi-bin/or_file.cgi?7_1880 Семинария Волынская духовная) zostało otwarte w 1836 w budynkach zlikwidowanego w ramach represji po powstaniu listopadowym polskiego Liceum Krzemienieckiego. Szkoła była kontynuatorem tradycji seminarium, które od końca XVIII w. działało kolejno w Ostrogu i Annopolu. Budynki licealne zostały w 1832 wydzierżawione przez odpowiednie organy cerkiewne, które otworzyły w miejscowości również niższą szkołę parafialną. W 1838 w obydwu instytucjach uczyło się 437 słuchaczy. Seminarium funkcjonowało w Krzemieńcu do roku szkolnego 1901/1902, gdy zostało przeniesione do nowo oddanego do użytku kompleksu obiektów w Żytomierzu, gdzie od 1841 znajdowała się rezydencja biskupów wołyńskich. Do końca XIX w. dyplomy końcowe seminarium w Krzemieńcu oraz analogicznej placówki w Wilnie uzyskało 800 osób."}, {"title": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu", "text": "Seminarium duchowne w monasterze Objawienia Pańskiego w Krzemieńcu zostało otwarte ponownie w 1919. Kadra pedagogiczna placówki pochodziła z seminarium w Chełmie, które nie wznowiło działalności po 1915. W 1921 władze polskie zgodziły się na funkcjonowanie seminarium. Tymczasowe przepisy o stosunku rządu do Kościoła prawosławnego w Polsce wymieniają szkołę, obok seminarium wileńskiego, jako jedną z dwóch placówek, których absolwenci mieli prawo do podejmowania pracy duszpasterskiej w prawosławnych parafiach na terytorium Polski. Władze polskie dążyły do polonizacji obydwu seminariów, wprowadzając do nich język polski jako wykładowy i doprowadzając do reformy programów nauczania. Wizytacja z 1923 wykazała zły stan materialny szkoły – budynek seminarium był zaniedbany, wyposażenie w pomoce naukowe było niewystarczające, brakowało internatu, przez co alumni musieli wynajmować kwatery prywatne. Kurator wołyńskiego okręgu szkolnego twierdził, że seminarzyści wielokrotnie brali udział w burdach na terenie miasta, a placówka służyła jako schronisko dla osób nienadających się do wykonywania bardziej skomplikowanych zawodów. Mimo to władze cerkiewne nie zgadzały się na przeniesienie szkoły do Warszawy, co sugerowały władze państwowe, pragnąc usunąć ją z zamieszkanego przez znaczną społeczność prawosławną Wołynia i odizolować seminarzystów od środowiska ukraińskiego. W 1924 władze polskie cofnęły zgodę na działanie seminarium. "}, {"title": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu", "text": "Hierarchia PAKP podjęła z rządem rozmowy w sprawie przywrócenia zezwolenia na prowadzenie szkoły. W 1925 Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zdecydowało o nadaniu placówce charakteru dziewięcioklasowego gimnazjum z internatem, podległego metropolicie warszawskiemu i całej Polski i kierowanego przez mianowanego przezeń rektora. Jedynie za nauczanie przedmiotów nieteologicznych odpowiadał wyznaczany przez ministra dyrektor. Władze państwowe nie zgodziły się na wprowadzenie jako wyłącznego języka wykładowego języka ukraińskiego, utrzymując język polski, za wyjątkiem kierunkowych przedmiotów teologicznych. Absolwenci szkoły mieli prawo podejmowania nauki w Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego. Po reformie edukacyjnej w 1932 szkołę podzielono na sześć klas ogólnych, cztery klasy gimnazjalne i dwuletnie liceum teologiczne. W roku szkolnym 1935/1936, po naradach państwowo-kościelnych, obie strony zgodziły się na likwidację seminarium krzemienieckiego (jak i wileńskiego) i zastąpienie obydwu szkół przez jedno Liceum Teologiczne w Warszawie. Proces ten nie doszedł do skutku z powodu wybuchu II wojny światowej. Po niej seminarium nie wznowiło działalności. Do tradycji szkoły nawiązuje Wołyńskie Seminarium Duchowne z siedzibą w Łucku, powstałe w 1991."}, {"title": "Prawosławne seminarium duchowne w Krzemieńcu", "text": "Krzysztof (Emausski), 1837 Teodozjusz (Szapowałenko), 1848–1852 Efrem (Riazanow), 1852–1857 Teofilakt (Gubin), 1857–1860 Aleksandr Chotowicki, 1873 Symeon (Pokrowski), 1890–1893 Michał (Jermakow), 1893 Teodozjusz (Ołtarżewski), 1899–1901"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "z jakiego materiału wykonuje się koszyki na bidony rowerowe?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Koszyk na bidon", "text": "Koszyk na bidon – element mocowany zazwyczaj do ramy roweru, służący umieszczaniu w nim bidonu rowerowego."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "Koszyki wykonywane są najczęściej z tworzyw sztucznych, aluminium, stali nierdzewnej, tytanu lub włókna węglowego."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "Wiele obecnie produkowanych ram rowerowych posiada gwintowane otwory umożliwiające zamocowanie koszyków. Umieszczane są one zazwyczaj na górnej części dolnej rury, bądź z przodu rury podsiodłowej. Aby umożliwić przewożenie większej ilości płynów (szczególnie w rowerach turystycznych) istnieje możliwość mocowania koszyka również na spodniej części dolnej rury ramy, aczkolwiek taka lokalizacja zwiększa ryzyko ubrudzenia bidonu i znacząco utrudnia wyjęcie go podczas jazdy. W przypadku braku otworów w ramie można zastosować specjalny uchwyt, do którego przykręca się bidon lub koszyk mocowany w inny sposób, np. zlokalizowany z tyłu siodełka przymocowany do sztycy podsiodłowej lub umieszczany na kierownicy."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "W rowerach poziomych koszyki umieszcza się na tylnej części oparcia, przy jego krawędzi."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "Istnieją lampki rowerowe posiadające zewnętrzny akumulator o kształcie przypominającym bidon, co umożliwia przewożenie go w koszyku."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "Wiele pompek rowerowych jest sprzedawanych wraz z uchwytem mocowanym do tych samych otworów, co koszyki na bidon."}, {"title": "Koszyk na bidon", "text": "Oprócz koszyków na standardowe bidony istnieją również wersje służące do przewożenia powszechnie spotykanych plastikowych butelek o pojemności 1,5 l lub piersiówek."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który region winiarski był odpowiedzialny za dostawy wina dla wojska francuskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Region winiarski Langwedocja-Roussillon (fr. Languedoc-Roussillon) leży w południowej Francji. Choć „Langwedocja” może dotyczyć historycznego regionu we Francji i północnej Katalonii, to od XX wieku, szczególnie w kontekście wina pod tą nazwą kryje się północna część francuskiego regionu administracyjnego Langwedocja-Roussillon, rozciągającego się wzdłuż śródziemnomorskiego wybrzeża Francji od granicy z Hiszpanią aż po Prowansję. Winorośl jest uprawiana w regionie na blisko  hektarach, co daje Langwedocji-Roussillon palmę pierwszeństwa wśród wszystkich regionów winiarskich świata. Miejscowa produkcja wina stanowi jedną trzecią całej produkcji krajowej i przekraczała w 2001 roku całkowitą produkcję w Stanach Zjednoczonych. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Historia win langwedockich sięga pierwszych winnic, które urządzili Grecy w V wieku p.n.e. na wybrzeżu w pobliżu Narbonne. To obok winnic prowansalskich najstarsze nasadzenia krzewów winorośli we Francji. Langwedocja stała się częścią Francji w XIII wieku, a Roussillon, wcześniej własność hiszpańska - od 1659 roku. Oba regiony zespolono administracyjnie pod koniec lat 80. XX wieku."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Od IV wieku poprzez XVIII i do początku XIX wieku wina langwedockie uchodziły za wyrób wysokiej jakości. W XIV wieku w paryskich szpitalach przepisywano wino z okolic Saint-Chinian ze względu na jego „uzdrawiające właściwości”. U progu rewolucji przemysłowej w drugiej połowie XIX wieku wino jakościowe ustąpiło masowemu le gros rouge – taniemu winu czerwonemu dostępnemu dla klasy robotniczej. Winiarze używali plennych szczepów, które uprawiane bez ograniczania zbiorów dawały cienkie wino bez wyrazu, czemu próbowano zaradzić mieszając je z pełniejszym winem z Algierii. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Klęska filoksery w XIX wieku poważnie zaszkodziła langwedockiemu przemysłowi winiarskiemu. Wiele lepszej jakości krzewów Vitis vinifera padło ofiarą szkodnika. Amerykańskie podkładki, odporne na filokserę nie sprawdzały się na wapiennych stokach. Na ich miejscu sadzono hektary gorszej jakości winorośli odmian aramon, alicante bouschet i carignan. Kilka urodzajnych lat pod rząd spowodowało drastyczny spadek cen wina, co doprowadziło do ruiny niektórych producentów i wywołało bunt producentów wina w 1907 roku."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Langwedocja była odpowiedzialna podczas obydwu wojen światowych za dostawy dziennych racji wina dla francuskich żołnierzy. W 1962 roku Algieria zyskała niepodległość, co ograniczyło dostępność tamtejszego wina do polepszania słabego langwedockiego le gros rouge. W połączeniu z odwrotem francuskich konsumentów od win pośledniej jakości w latach 70. XX wieku doprowadziło to do nadprodukcji wina we Francji, w czym największy udział miała znów Langwedocja. Unia Europejska podejmowała wielokrotnie interwencje mające na celu ograniczenie produkcji. Taki rozwój sytuacji skłonił niektórych winiarzy do starań o polepszenie jakości, ale wywołał także protesty, z których niektóre organizowane przez ''Comité Régional d'Action Viticole'' (CRAV) przebiegały z użyciem siły. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Pomimo reputacji masowego producenta i kryzysu ekonomicznego część winiarzy odnosi sukcesy komercyjne dzięki inwestycjom z zewnątrz i skupieniu się na jakości. Sprzedaż wzrosła dzięki winnicom opierającym się na własnych markach, a nie na samych oznaczeniach regionalnych apelacji. Niektórzy producenci skorzystali z utworzonych pod koniec lat 90. XX wieku nowych apelacji. Inni świadomie rezygnują z istniejącego systemu klasyfikacji i wychodzą naprzeciw oczekiwaniom konsumentów z krajów pozaeuropejskich poprzez produkcję win jednoodmianowych."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Langwedocja-Roussillon pod względem klimatu i gleb przypomina sąsiednie regiony – południową dolinę Rodanu i Prowansję. Region rozpościera się wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego na 300 km od apelacji Banyuls na granicy hiszpańskiej i Pirenejów na zachodzie po Rodan i Prowansję na wschodzie. Północną granicą regionu jest skraj Masywu Centralnego, z pasmami gór Sewennów i ich dolinami. Liczne winnice leżą wzdłuż rzeki Hérault."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Winnice w Langwedocji zajmują przede wszystkim nadmorskie równiny, zaś te w Roussillon wąskie doliny górskie. Najważniejsza część okresu wegetacyjnego (od maja do sierpnia) jest bardzo sucha, a większość rocznych opadów przypada na zimę. Równiny Langwedocji są najsuchszą i najgorętszą częścią Francji. Śródziemnomorski klimat sprzyja uprawie na masową skalę. Średnia roczna temperatura wynosi 14 °C. W głębi lądu wieje północno-zachodni suchy wiatr tramontana. Największym zagrożeniem dla winnic jest susza, zwłaszcza, że francuskie regulacje AOC i prawo Unii Europejskiej zabrania nawadniania upraw. W 2006 roku rząd nieco złagodził te ograniczenia. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "W 1999 roku załamania pogody, na które złożyły się grad w maju i ulewne deszcze w listopadzie poważnie zagroziły uprawom w regionie. W niektórych miejscach na terenie apelacji Corbières i Minervois w ciągu 36 godzin spadł deszcz równy wieloletniej średniej."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Gleby regionu są zróżnicowane: od kredy, wapienia i żwiru w głębi lądu po gleby aluwialne na wybrzeżu. Podłoże w niektórych cenionych winnicach przypomina kamieniste gleby w Châteauneuf-du-Pape."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Najbardziej znane apelacje w Langwedocji to Coteaux du Languedoc AOC, Corbières AOC, Faugères AOC, Minervois AOC i Saint-Chinian. Znakomita większość langwedockich win jest produkowana przez spółdzielnie, których jest ponad 500. System podziału na apelacje podlega zmianom: tworzone są nowe, a regulacje istniejących zmieniane. Jedną z nich jest zmiana w 2007 roku nazwy Coteaux du Languedoc na Languedoc AOC wraz z rozszerzeniem jej obszaru o Roussillon."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "W ramach rozległej apelacji Coteaux du Languedoc istnieje kilka rejonów o charakterystycznym dla siebie stylu. Niektóre z nich starają się o samodzielną apelację AOC, a inne mają prawo do dołączania własnej nazwy do wspólnej apelacji Coteaux du Languedoc. Są to Quatourze, La Clape, Montpeyroux, Saint-Saturnin, Picpoul de Pinet, Terrasses du Larzac i Pic St.-Loup."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wschodnia granica regionu winiarskiego Langwedocja uległa przesunięciu w 2004 roku. Apelacja Costières de Nîmes AOC stała się apelacją rodańską, kiedy to Institut National des Appellations d'Origine (INAO), organ regulacyjny przekazał nadzór nad nią do swojej komórki odpowiedzialnej za Dolinę Rodanu. Stało się tak wskutek starań tamtejszych producentów win, tradycyjnie wytwarzanych ze szczepów syrah i grenache w stylu apelacji Côtes du Rhône. Prócz spójności administracyjnej przyczyną tych dążeń mogła być nieco lepsza renoma win rodańskich na rynku. Zmiany tego typu są rzadkie i w wielu publikacjach Costières de Nîmes siłą rozpędu znajduje się na liście win langwedockich."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "W Langwedocji-Roussillon uprawia się zarówno międzynarodowe szczepy takie jak merlot, cabernet sauvignon, sauvignon blanc i chardonnay, jak i te pochodzące z doliny Rodanu - mourvèdre, grenache, syrah i viognier."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Podstawową (25% udziału) białą odmianą jest chardonnay, spotykana m.in. w regionalnym winie ''Vin de Pays d'Oc, jak i musującym crémant de limoux. Inne to m.in. sauvignon blanc, grenache blanc, viognier i mauzac, baza musującego blanquette de limoux. Słodkie wina wzmacniane z apelacji Muscat de Frontignan i Muscat de St-Jean Minervois produkuje się z winogron szczepu muscat blanc à petits grains, znanego także pod nazwą muscat doré de frontignan. W apelacji Muscat de Rivesaltes AOC wina wzmacniane mogą być wytwarzane również z odmiany muscat of alexandria."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Czerwone odmiany winorośli grenache, syrah, carignan, cinsault i mourvèdre dominują w apelacjach Corbières, Faugères, Fitou i Minervois. Ze szczepu cinsault oraz z lledoner pelut, picpoul noir, terret noir i grenache wytwarza się także wina różowe. Również grenache jest podstawową odmianą używaną do produkcji wzmacnianych win banyuls i rivesaltes. Niektóre krzewy winorośli carignan zaliczają się do najstarszych w kraju. Dla złagodzenia garbników w winie winiarze chętnie używają maceracji węglowej."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wśród innych odmian znajdują się roussanne, marsanne, vermentino (znane też jako rolle), bourboulenc, clairette, grenache blanc, grenache gris, picpoul i macabeo."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wina z Langwedocji mogą być oznaczane w różnoraki sposób, począwszy od dość ogólnych określeń regionalnych jak np. Vin de Pays d'Oc po dokładne określenia geograficzne zdradzające możliwy wachlarz użytych odmian winogron, jak np. Corbières albo Minervois. Od lat 90. XX wieku instytut INAO tworzy mniejsze apelacje AOC dla podregionów o bardziej jednolitym mikroklimacie i glebie niż cały region. Wśród nich są m.in. apelacja Cabardès i podapelacje w ramach już istniejących, np. Minervois la Livinière AOC, Corbières-Boutenac AOC i St-Chinian-Berlou AOC. Producenci z nowych apelacji nieustannie podnoszą jakość swoich produktów i takie wyróżnienie polepsza ich pozycję rynkową. Krytycy zmian zarzucają nadmierną komplikację już i tak niełatwego systemu."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Większość wina produkowanego w Langwedocji to zwykłe wino stołowe (vin de table, vin ordinaire). Uwagę zwraca wolumen produkcji vins doux naturels, win naturalnie słodkich. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": " Wina regionalne (vins de pays) "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wprowadzenie win regionalnych kategorii vin de pays, np. Vin de pays d'Oc, Vin de pays d'Aude, Vin de pays de l'Hérault, Vin de Pays du Gard, z dużo mniej restrykcyjnymi przepisami niż te oznaczane jako AOC pozwoliło producentom na czytelne etykietowanie win jednoodmianowych oraz tych z tzw. odmian międzynarodowych, do których zaliczają się m.in. cabernet sauvignon, merlot, syrah i chardonnay. "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": " Wina naturalnie słodkie (Vins Doux Naturels) "}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wina naturalnie słodkie to wina wzmacniane brandy albo spirytusem winnym w celu zatrzymania fermentacji jeszcze przed przetworzeniem wszystek naturalnie znajdującego się w moszczu cukru w alkohol. Większość langwedockich słodkich win białych jest produkowana z winogron odmiany muscat. Czerwone wina z Banyuls, o mocy 16-17% i zawartości cukru 8-12% wytwarza się ze szczepu grenache z dopuszczalnym niewielkim udziałem innych odmian."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Winiarze z Banyuls na różne sposoby uwydatniają kolor wina. Niektórzy stosują metodę solera, polegającą na przelewaniu wina między beczkami o różnej wielkości trzymanymi na słońcu. Inna metoda polega na wystawieniu wina na działanie promieni słonecznych w dużych szklanych pojemnikach. Tak wyrabiane wina oprócz bladego koloru cechują się odurzającym, orzechowym, nieco kojarzącym się z jełczeniem smakiem określanym mianem rancio. Wina produkowane w winnicach wyróżnionych predykatem grand cru muszą być starzone w drewnianych beczkach przez przynajmniej dwa i pół roku."}, {"title": "Langwedocja-Roussillon (region winiarski)", "text": "Wino musujące – crémant - jest produkowane w Langwedocji w okolicach miasta Limoux metodą szampańską, oficjalnie nazywaną metodą tradycyjną (méthode traditionnelle) wraz z drugą fermentacją w butelce, podczas której dwutlenek węgla produkowany przez drożdże rozpuszcza się w winie. Na typowe wino crémant de limoux składają się szczepy chenin blanc, chardonnay i do 20% szczepu mauzac. Uregulowania prawne apelacji wymagają, by wino przez rok dojrzewało na osadzie drożdżowym. Istnieje też wariant produkowany innym sposobem, méthode rurale'' (metodą wiejską), Blanquette de Limoux Méthode Ancestrale, produkowany niemal wyłącznie z winogron mauzac, dojrzewający na osadzie około dziewięciu miesięcy, przy czym dokładna data zależy od faz Księżyca."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego Jimbo Wales w czasie wizyty w Australii pił kawę przez Tim Tama?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tim Tam", "text": "Tim Tam – ciasteczka, wafle przełożone masą smakową i oblane czekoladą, produkowane w Australii przez firmę Arnott's Biscuits Holdings.  Jedne z ulubionych i uważanych za \"prawdziwie australijskie\" przysmaków Antypodów.  Według producenta rocznie sprzedawanych jest 35 milionów paczek Tim Tamów, statystyczny Australijczyk spożywa około 20 Tim Tamów rocznie."}, {"title": "Tim Tam", "text": "Produkowane od 1964 przez długi czas dostępne były tylko w jednej wersji smakowej, ale w latach 90. na rynku pojawiły się nowe wersje Tim Tamów, obecnie produkowane są w następujących smakach: Tim Tam Original Tim Tam Chewy Caramel Tim Tam Double Coat Tim Tam Dark Tim Tam Love Potions Double Chocolate and Raspberry Tim Tam Love Potions Chocolate Mud Tim Tam Love Potions Sticky Vanilla Toffee Tim Tam Latte"}, {"title": "Tim Tam", "text": "Popularnym sposobem spożywania Tim Tamów jest używanie ich jako \"rurek\" do picia różnego typu napojów, najczęściej kawy lub herbaty.  Zazwyczaj robi się to poprzez odgryzienie dwóch rogów ciasteczka (kwestia czy należy odgryzać tylko rogi czy całe końcówki jest cokolwiek kontrowersyjna, można ją porównać do kwestii czy jajko na miękko należy rozbijać z cienkiej czy grubej strony)."}, {"title": "Tim Tam", "text": "Po odgryzieniu rogów Tim Tama jeden koniec należy zanurzyć w pitym napoju i trzymając delikatnie go w palcach zacząć ssać napój przez drugi koniec ciasteczka.  Przepływający przez ciasteczko napój powoli rozpuszcza je od środka powodując jego dezintegrację, w ostatniej chwili implozji Tim Tama należy szybko zjeść jego resztki i oblizać poplamione czekoladą palce.  W Australii taki sposób spożywania Tim Tamów znany jest pod wieloma nazwami, np. Tim Tam Slam, Tim Tam Suck, Tim Tam Explosion, Tim Tam Orgasm, Tim Tam Straw, Shot-gunning a Tim Tam czy po prostu Tim Tamming."}, {"title": "Tim Tam", "text": "Taki sposób spożywania Tim Tamów jest często pokazywany turystom przebywającym w Australii.  Przez Tim Tama pił kawę m.in. założyciel Wikipedii Jimbo Wales, wielką fanką Tim Tamów jest także amerykańska aktorka Jennifer Love Hewitt, która pokazała, w jaki sposób pije się przez Tim Tama w australijskim programie rozrywkowym Rove."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kogo Zygmunt Freud oskarżał o plagiat?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Carl Samuel Freund", "text": "Carl Samuel Freund (ur. 15 lipca 1862 we Wrocławiu, zm. 3 czerwca 1932 we Wrocławiu) – niemiecki lekarz neurolog i psychiatra, tajny radca sanitarny, prymariusz przytułku Claassena we Wrocławiu (Claassenschen Siechenhaus)."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "Urodził się w rodzinie wrocławskiego kupca. Studiował medycynę na Uniwersytecie we Wrocławiu i Uniwersytecie w Zurychu. Tytuł doktora medycyny otrzymał po przedstawieniu dysertacji Ueber Knochenentzündungen in der Reconvalescenz von Typhus abdominalis we Wrocławiu w 1885 roku. Następnie był asystentem w Klinice Psychiatrycznej Szpitala Wszystkich Świętych u Carla Wernickego. Przez pewien czas był asystentem w przytułku w Kolonii u Ottona Leichtensterna, uczył się też u Weigerta we Frankfurcie nad Menem, w semestrze zimowym 1884/1885 roku pracował w berlińskiej klinice psychiatrycznej szpitala Charité u Carla Westphala, a potem przez kilka miesięcy u Charcota w Paryżu."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "Od 1889 roku prowadził praktykę neurologiczną we Wrocławiu. W 1908 został prymariuszem przytułku przy Elbingstraße, ufundowanego przez fundację imienia Theodora Claassena (1774–1845); obecnie jest to Szpital MSWiA. Funkcję pełnił do śmierci w czerwcu 1932 roku."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "Był przewodniczącym Breslauer psychiatrisch-neurologische Vereinigung. Należał do Gesellschaft Deutscher Nervenärzte. Żonaty z Paulą Haber, siostrą Fritza Habera. Ich córką była Elisabeth Freund (1898–1982). Mieszkał przy Gartenstraße 49."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "23 lutego 1888 na spotkaniu Towarzystwa Psychiatrów Wschodnich Niemiec (Verein ostdeutscher Irrenärzte) we Wrocławiu Freund przedstawił opis pacjenta z prawostronnym jednoimiennym niedowidzeniem połowiczym, który nie potrafił nazwać widzianych przedmiotów. Nazwał zaburzenie afazją wzrokową i zaproponował model, w którym przyczyną byłoby uszkodzenie kory ciemieniowo-potylicznej powodujące prawostronne niedowidzenie połowicze oraz przerwanie szlaku łączącego ośrodek wzrokowy prawej półkuli z ośrodkiem mowy półkuli lewej. Opis przypadku ukazał się najpierw w formie krótkiego streszczenia referatu, szersze doniesienie datowane jest na 1889 rok."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "Lange i inni niemieccy autorzy przypisywali Freundowi jeden z pierwszych opisów zespołu, znanego dziś jako zespół Korsakowa. Opis został przedstawiony na spotkaniu Verein ostdeutscher Irrenärzte 20 listopada 1887 i ukazał się w druku w 1888, zanim praca Korsakowa ukazała się w języku niemieckim."}, {"title": "Carl Samuel Freund", "text": "W 1899 wspólnie z Sachsem opublikował monografię poświęconą pourazowym schorzeniom ośrodkowego układu nerwowego. Liczne prace poświęcił zaburzeniom pozapiramidowym. Wspólnie z Vogt opublikował opis stanu marmurkowatego, razem z Bielschowskym badał zmiany prążkowia w przebiegu stwardnienia guzowatego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w którym chorwackim mieście znajduje się Łuk Sergiusza?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Łuk Sergiusza", "text": "Łuk Sergiusza także Złota Brama (chorw. Slavoluk Sergijevaca, łac. Porta Aurea) – rzymski łuk triumfalny w Puli (Chorwacja), położony na rogu ulicy Sergijevaca i placu Giardini."}, {"title": "Łuk Sergiusza", "text": "Budowla została wzniesiona w latach 20–10 p.n.e.Inne źródła podają często lata 29–27 p.n.e., np. zob.  przez Salwię Postumę z rodu rzymskich Sergiuszy, by upamiętnić zmarłych członków rodziny: męża Lucjusza Sergiusza – trybuna 29. legionu, teścia o tym samym imieniu oraz wuja męża Cnaeusa Sergiusza."}, {"title": "Łuk Sergiusza", "text": "Łuk stanął wewnątrz południowej bramy miejskiej, frontem zwrócony na zachód w stronę miasta – jego tylna cześć połączona została z bramą. Brama została rozebrana na początku XIX wieku. Strona zachodnia jest bogato zdobiona, m.in. kolumnami w stylu korynckim.  "}, {"title": "Łuk Sergiusza", "text": "Ściany przejścia pod lukiem zdobią reliefy przedstawiające winorośl oraz pnącza akantu zamieszkałe przez ptaki i małe stworzenia. Strop zdobi pośrodku przedstawienie orła z rozpostartymi skrzydłami trzymającego w szponach węża, po bokach widnieją stworzenia morskie i sfinksy.  "}, {"title": "Łuk Sergiusza", "text": "W attyce wyróżniają się trzy bazy, na których wcześniej stały statuy przedstawiające osoby, których upamiętnia budowla. Na bazach znajdują się wyryte imiona mężczyzn a także wymienione są urzędy przez nich piastowane."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile kosztuje RQ-11 Raven?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "RQ-11 Raven", "text": "AeroVironment RQ-11 Raven – lekki, rozpoznawczy bezzałogowy aparat latający produkcji amerykańskiej. Jest to mały pojazd startujący z ręki operatora, mający dostarczać oddziałom wojskowym informacji o polu walki wokół nich."}, {"title": "RQ-11 Raven", "text": "Raven powstał na przełomie XX i XXI wieku jako pomniejszone rozwinięcie FQM-151 Pointer, który okazał się zbyt duży i ciężki jak na system przenośny. Po początkowych kłopotach wersji Block I ze stabilnością lotu i nadmiernie skomplikowaną procedurą startową AeroVironment opracowało wersję Block II, która trafiła na wyposażenie żołnierzy we wrześniu 2003 roku."}, {"title": "RQ-11 Raven", "text": "Głównym użytkownikiem RQ-11 są Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych: US Army, US Air Force, US Marine Corps i US Special Operations Command, które wykorzystywały go w działaniach bojowych w Afganistanie i Iraku. Oprócz tego mniejszą liczbę Ravenów nabyły państwa takie jak Australia, Włochy, Dania, Wielka Brytania, Holandia i Hiszpania. Trafił również na wyposażenie sił zbrojnych Iraku."}, {"title": "RQ-11 Raven", "text": "Raveny produkowane są w dwóch wariantach: RQ-11A i zmodernizowanej RQ-11B. Koszt jednego bezpilotowca to około 35 000 dolarów. Jest to obecnie najliczniej używany UAV na świecie, same Stany Zjednoczone posiadają 1700 systemów, a liczba ta ma się docelowo zwiększyć do 2300."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile polskich zoo należy do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (European Association of Zoos and Aquaria – EAZA) – skupia najbardziej liczące się ogrody zoologiczne z całej Europy. W Polsce do EAZA należy 11 największych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Toruniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Zamościu i Chorzowie."}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Nie przyjęto do EAZA ogrodów w miastach: Kadzidłowo, Braniewo, Bydgoszcz, Gdynia (oceanarium), Hel (Fokarium), Ostrzyce (Łosiowa Dolina), Świerkocin (Zoo Safari) – z racji niespełniania warunków hodowli, braku prowadzenia działalności edukacyjnej lub kulturalnej, czy braku programów ratowania gatunków."}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Stowarzyszenie daje szansę na wymianę zwierząt. Zapewnia dostęp do wiedzy naukowej, uczestnictwo w programach hodowlanych i badawczych. Co dwa lata stowarzyszenie sporządza raport o stanie ogrodu i może wykreślić poszczególne placówki. Ogrody muszą także opracowywać plany kolekcji zwierząt i spełniać wymogi przy pozyskiwaniu nowych gatunków."}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Uszeregowano polskich członków EAZA wg kolejności założenia Ogrodu: Ogród Zoologiczny we Wrocławiu – założony w 1865 Ogród Zoologiczny w Poznaniu – założony w 1874 Ogród Zoologiczny w Zamościu – założony w 1919 Ogród Zoologiczny w Warszawie – założony w 1926 Ogród Zoologiczny w Krakowie – założony w 1929 Ogród Zoologiczny w Opolu – założony w 1930 Miejski Ogród Zoologiczny w Łodzi – założony w 1938 Ogród Zoologiczny w Płocku – założony w 1951 Ogród Zoologiczny w Gdańsku – założony w 1954 Śląski Ogród Zoologiczny w Chorzowie – założony w 1954 Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – założony w 1965, udostępniony w latach 70. XX w."}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Ogrody nie przyjęte do EAZA:"}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Ogród Zoologiczny w Braniewie – założony w 1959 Akwarium Gdyńskie – założone w 1971 Fokarium w Helu – założone w 1999 Ogród Fauny Polskiej ZOO w Bydgoszczy – założony w 1978 Zoo Safari w Świerkocinie k. Gorzowa Wielkopolskiego – założony w 1996 Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie – założony w 2004 (rok udostępnienia?) Łosiowa Dolina k. Ostrzyc na Kaszubach – założony w 2006"}, {"title": "Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów", "text": "Porównując listę członków można stwierdzić, że do EAZA przyjęto praktycznie wszystkie ogrody 50-letnie i starsze, a nie przyjęto żadnego ze świeżo otwartych, bądź młodszych niż 50 lat."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy w czeskich Karkonoszach wprowadzono nieme znaki?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nieme znaki czeskich Karkonoszy", "text": "Nieme znaki czeskich Karkonoszy (znaki Mutticha, czes. muttichovky) – system zimowego oznakowania szlaków turystycznych w czeskich Karkonoszach. "}, {"title": "Nieme znaki czeskich Karkonoszy", "text": "System tworzą wykonane z metalu znaki, które nie oznaczają tras we współczesnym rozumieniu, lecz przyporządkowane są poszczególnym obiektom, głównie schroniskom turystycznym lub miejscowościom i znajdują się na szlakach do nich prowadzących. Przeznaczone są zarówno dla turystów pieszych jak i narciarskich, jednak wykorzystywane są głównie przez narciarzy. "}, {"title": "Nieme znaki czeskich Karkonoszy", "text": "Oznakowanie wprowadzono w roku 1923. W zamyśle twórców znaki miały być widoczne również zimą, po pokryciu śniegiem lub szadzią. Innym, bardziej politycznym powodem wprowadzenia oznakowania był spór z Niemcami dotyczący języka, w jakim mają być wykonane oznaczenia szlaków. Wprowadzone piktogramy problem w dużej mierze rozwiązywały. Projektodawcą i wykonawcą znaków był czeski malarz i działacz narciarski Vladislav Muttich. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co różni Koronczarkę Jana Vermeera od dzieł Caspara Netschera i Nicolaesa Maesa przedstawiających ten sam temat?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Koronczarka (obraz Vermeera)", "text": "Koronczarka (nl. De kantwerkster) – obraz Jana Vermeera datowany na lata ok. 1669-1671. Płótno jest sygnowane, podpis IVMeer znajduje się w lewym górnym rogu."}, {"title": "Koronczarka (obraz Vermeera)", "text": "Obraz znajduje się na liście dzieł z kolekcji Dissiusa, które sprzedano w 1696 roku. Opisany jest tam jako pani wykonująca koronkę. Następnie wielokrotnie zmieniał właścicieli, od 1870 znajduje się w Luwrze."}, {"title": "Koronczarka (obraz Vermeera)", "text": "Jest to, z wyjątkiem obrazów o wątpliwej atrybucji, najmniejszy obraz w dorobku Vermeera. Żaden z jego boków nie przekracza 25 cm."}, {"title": "Koronczarka (obraz Vermeera)", "text": "Wykonywanie koronek było uważane od średniowiecza za zajęcie typowo kobiece. Przedstawienia tego typu były popularne w malarstwie rodzajowym, zwłaszcza u Nicolaesa Maesa i miały ukazywać młode, cnotliwe kobiety przy pracy. Tak też jest u Vermeera – o ile większość jego dzieł, przedstawiających zajęcia kobiet, krytykuje różne przywary, m.in. próżność i pijaństwo, o tyle Koronczarka oraz dwa inne płótna: Mleczarka i Kobieta z dzbanem, ukazują pozytywne wzorce. Oto młoda dziewczyna wykonuje koronki i zajęciu temu jest zupełnie oddana. Skoncentrowana na swojej pracy, wzrok ma spuszczony i skupiony na miniaturowym warsztacie pracy. Albert Blankert napisał: Rzadko kiedy w dziejach sztuki umiano tak doskonale oddać absolutną koncentrację człowieka zajętego swą pracą, jak to uczynił Vermeer w tym małym obrazku. Dokonał tego poprzez taki dobór punktu obserwacji modela, że cała uwaga widza skupia się tylko na twarzy i dłoniach dziewczyny, całe otoczenia zaś, które mogłoby tę uwagę rozpraszać, odwracać od jej spokojnego zajęcia, usunięte zostało poza ramy przedstawienia. Odwrotnie uczynił Caspar Netscher i porównanie obu dzieł uświadamia ogrom różnicy między dwoma możliwymi ujęciami tego tematu. Dziewczyna pracuje przy specjalnym stole, przystosowanym do robienia koronek. Obok, na stole przykrytym kolorowym dywanem – częstym elementem płócien Vermeera, znajduje się książka (prawdopodobnie Biblia lub modlitewnik) oraz duża, niebieska poduszka krawiecka. Z otwartej poduszki wystają białe i czerwone nici o niezwykle płynnej, niemal abstrakcyjnej formie. Vermeer w ten sposób odtwarza zjawisko optyczne polegające na tym, że przedmioty usytuowane najbliżej widza zdają się być rozmazane i w efekcie kieruje jego wzrok na samą koronczarkę. Znalezienie analogicznego rozwiązania w dorobku Vermeera jest trudne i właściwie najbliższy efekt widoczny jest na obrazie Dziewczyna w czerwonym kapeluszu (rzeźbiony lew). Przypuszcza się, że w obu przypadkach malarz wykorzystał camera obscura. Wskazuje na to także nietypowa kompozycja, różniąca się od bardziej tradycyjnych dzieł Caspara Netschera czy Nicolaesa Maesa, przedstawiających ten sam temat."}, {"title": "Koronczarka (obraz Vermeera)", "text": "Blankert Albert, Vermeer van Delft, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, ISBN 83-221-0534-7, Schneider Norbert, ''Tout l'oeuvre peint de Vermeer'', \"Taschen\", 2004, ISBN 3-8228-0971-3."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie zostały rozsypane prochy Jana Sawickiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "Jan Sawicki (ur. 16 grudnia 1909 w Bereźnicy Królewskiej, zm. po 1993) – polski taternik, jeden z czołowych polskich wspinaczy dwudziestolecia międzywojennego."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "W latach 1911–1939 mieszkał w Zakopanem, od 1925 roku uprawiał taternictwo, największe sukcesy odnosił od 1929 roku. Po ukończeniu gimnazjum w Zakopanem studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim i weterynarię na Uniwersytecie Lwowskim, studiów jednak nie ukończył ze względu na wybuch II wojny światowej."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "W początkowym okresie działalności górskiej jego partnerami wspinaczkowymi byli m.in. Tadeusz Brzoza, Stanisław Motyka, Witold Henryk Paryski, Tadeusz Pawłowski i Bronisław Czech. W latach 1930–1932 ze Stanisławem Motyką stworzył zespół, który dokonał wielu istotnych pierwszych wejść. Innymi jego towarzyszami byli wtedy Karol Zając, Zoltán Brüll, István Zamkovszky i Stanisław Krystyn Zaremba. Po 1934 roku oprócz Motyki i Zamkovszkiego jego partnerami byli Jan Gnojek czy Jerzy Hajdukiewicz."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "Na początku II wojny światowej przez Tatry dostał się na Węgry, a dalej do Francji, gdzie walczył w Wojsku Polskim. Po internowaniu w Szwajcarii przez Francję i Hiszpanię uciekł do Anglii. W latach 1943–1945 jako marynarz we flocie handlowej uczestniczył w konwojach atlantyckich i inwazji na Normandię. Po zakończeniu wojny pozostał w Anglii i pracował jako malarz pokojowy. Wspinał się wtedy w górach Walii (z Zygmuntem Klemensiewiczem i Stanisławem Zarembą). Do Polski przyjeżdżał od 1974 roku, wspinał się wtedy znów w Tatrach."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "Jan Sawicki jest autorem licznych opisów dróg taternickich w „Taterniku” oraz kilku artykułów w tym i innych czasopismach."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "Został wyróżniony członkostwem honorowym Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Związku Alpinizmu."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "Jego prochy zostały rozsypane w Tatrach."}, {"title": "Jan Sawicki (taternik)", "text": "pierwsze wejście Filarem Leporowskiego na Kozi Wierch (1929), pierwsze wejście północnym żlebem na Kozią Przełęcz Wyżnią (1929), nowa droga północno-wschodnią ścianą Żłobistego Szczytu (z Motyką), pierwsze wejście od wschodu na Wyżnią Basztową Przełęcz (z Motyką), pierwsze przejście południowo-zachodniej ściany Ostrego Szczytu (z Motyką), nowa droga południową ścianą Małego Lodowego Szczytu (z Motyką), trawers południowej ściany Zamarłej Turni (z Motyką), pierwsze wejście północną ścianą Zasłonistej Turni, pierwsze wejście południową ścianą Małego Ostrego Szczytu, pierwsze wejście południowo-wschodnią ścianą Staroleśnego Szczytu, pierwsze wejście wschodnim filarem Durnego Szczytu, pierwsze wejście południowym żebrem Ostrego Szczytu, wiele nowych dróg w masywach Kończystej, Gerlachu i Jaworowych Turni, pierwsze wejście zimowe północno-zachodnim żlebem Wielkiej Buczynowej Turni, pierwsze wejście zimowe południową ścianą Zamarłej Turni, pierwsze wejście zimowe na Szczerbę od północy (samotne)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto odkrył proces tworzenia silnie namagnesowanej stali?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gowin Knight", "text": "Gowin Knight (ur. 10 września 1713 w Corringham, zm. 8 czerwca 1772 w Londynie) – angielski fizyk, który w 1745 roku odkrył proces tworzenia silnie namagnesowanej stali. Był także pierwszym głównym bibliotekarzem Muzeum Brytyjskiego."}, {"title": "Gowin Knight", "text": "Urodził się w Corringham, małej gminie w hrabstwie Lincolnshire. Był synem Roberta Knighta, miejscowego wikariusza, powołanego w 1724 roku na plebanię w Harewood, w pobliżu Leeds. Knight pierwsze wykształcenie pobierał w szkole w Leeds. W roku 1731 rozpoczął studia na Uniwersytecie Oksfordzkim w Magdalen Hall. 20 października 1736 roku uzyskał licencjat nauk humanistycznych, 22 czerwca 1739 roku tytuł magistra, a 11 lutego 1741 roku tytuł lekarski. Następnie osiedlił się w Londynie, gdzie praktykował jako lekarz. W 1749 roku mieszkał przy londyńskim placu Lincoln's Inn Fields, a około 1750 roku przeprowadził się do domu przy Fleet Street w Londynie."}, {"title": "Gowin Knight", "text": "Zmarł w Londynie w wieku 58 lat."}, {"title": "Gowin Knight", "text": "Knight swoje badania nad magnetyzmem rozpoczął przed 1744 rokiem. Jego zainteresowanie tym tematem wzbudziło zachowanie kompasu okrętowego pod wpływem błyskawic. Pierwsze wyniki jego pracy zostały opublikowane przez Towarzystwo Krolewskie w 1744 r. W roku 1745 odkrył proces tworzenia silnie namagnesowanej stali, który został wykorzystany do opracowania bardziej precyzyjnej igły kompasowej. W uznaniu wartości tych badań, Knight został przyjęty do Towarzystwa Królewskiego, a w roku 1747 został uhonorowany Medalem Copleya. "}, {"title": "Gowin Knight", "text": "W 1752 r. jego zaawansowany technologicznie kompas został zaadoptowany przez Królewską Marynarkę Wojenną, a do jego produkcji zaangażowano renomowanego londyńskiego rzemieślnika George'a Adamsa. "}, {"title": "Gowin Knight", "text": "W 1756 r. Gowin Knight otrzymał nominację na pierwszego bibliotekarza Muzeum Brytyjskiego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaka była przyczyna dużej liczby wypadków myśliwców Hawker Hunter w wersji F.1 i F.2?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Hawker Hunter", "text": "Hawker Hunter (ang. hunter – \"myśliwy\") – brytyjski samolot myśliwski wykorzystywany przez RAF oraz siły powietrzne 19 innych krajów. Hawker Hunter był samolotem o skośnych skrzydłach – pojawił się w miejsce wyposażonego w skrzydła proste samolotu Hawker Sea Hawk. Łącznie zbudowano 1972 maszyny w macierzystej wytwórni Hawker Siddeley oraz na licencji w Belgii i Holandii."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Początki myśliwca Hunter są związane z samolotem pokładowym o prostych skrzydłach – Hawker Sea Hawk. W celu poprawienia jego osiągów i wypełnienia wymagań Ministerstwa Lotnictwa Wielkiej Brytanii oznaczonych numerem E.38/46 główny konstruktor wytwórni Hawker Siddeley, Sidney Camm, zaprojektował prototypowy samolot oznaczony jako Hawker P.1052, który był właściwie wersją Sea Hawka ze skrzydłami skierowanymi skośnie – pod kątem 35 stopni. Osiągi tego oblatanego w grudniu 1948 samolotu były bardzo dobre i, zdaniem zarządu wytwórni Hawker Siddeley, miał on szansę po wprowadzeniu niezbędnych zmian i ulepszeń stać się myśliwcem, który mógłby być produkowany seryjnie. Korzystając z własnych środków wytwórni przebudowano drugi egzemplarz prototypowego P.1052 na nowy samolot Hawker P.1081 ze skośnym usterzeniem ogonowym oraz zaprojektowaną na nowo tylną sekcją kadłuba i, w przeciwieństwie do Sea Hawka, nie z dwoma, a z jednym wylotem powietrza silnika odrzutowego. Maszyna ta została oblatana 19 czerwca 1950 roku i okazała się konstrukcją na tyle obiecującą, że wzbudziła zainteresowanie Sił Powietrznych Australii. Rok po oblataniu samolot uległ katastrofie, co uniemożliwiło kontynuowanie prac rozwojowych."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Tymczasem Ministerstwo Lotnictwa wydało kolejną specyfikację F.43/46 na dzienny (tj. zdolny do operowania tylko w ciągu dnia) myśliwiec przechwytujący o napędzie odrzutowym. Sidney Camm w celu sprostania nowym wymaganiom zaprojektował bazującą na pierwszym prototypie P.1052 maszynę napędzaną nowym silnikiem Rolls-Royce'a typu Avon, który – w  przeciwieństwie do zastosowanego w Sea Hawku Rolls-Royce'a Nene – miał sprężarkę osiową, co przyczyniło się do zmniejszenia rozmiarów tego silnika, z jednoczesnym uzyskaniem większego ciągu. Początkowo maszyna miała jeden wlot powietrza na dziobie i usterzenie ogonowe w kształcie litery T; później – w celu zwiększenia stabilności konstrukcji – usterzenie zmieniono, a zamiast jednego wlotu powietrza zastosowano dwa, zapewniając tym samym miejsce na uzbrojenie i radar w przedniej części kadłuba."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Pierwszy prototyp oznaczony jako P.1067 został oblatany 20 lipca 1951 roku. Napęd maszyny stanowił silnik Avon 103 o ciągu 28,91 kN taki sam jak zastosowany w bombowcu English Electric Canberra. Druga maszyna prototypowa została wyposażona w mocniejszy silnik turboodrzutowy Avon 107 o ciągu 33,58 kN, seryjną awionikę oraz uzbrojenie i oblatana 5 maja 1952. Trzecia maszyna testowa oblatana 30 listopada 1952 została próbnie wyposażona w inny silnik ze sprężarką osiową produkcji wytwórni Armstrong Siddeley Sapphire 101 o ciągu 35,59 kN."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Ministerstwo Zaopatrzenia (ang. Ministry of Supply) zamówiło produkcyjną wersję Huntera w marcu 1950, na rok przed jego oblataniem. Pierwsza maszyna serii informacyjnej, tj. serii przeznaczonej do testów poligonowych, a poprzedzającej serię produkcyjną, Hunter F.1 wzbiła się w powietrze 16 marca 1953 roku; napędzana była silnikiem Avon 113 o ciągu 33,80 kN. Łącznie zbudowano 20 samolotów z licznymi rozwiązaniami nie uwzględnionymi w późniejszych maszynach seryjnych. Dwa najważniejsze z nich to specjalne klapy strumieniowe z przedmuchem powietrza doprowadzonego z silnika odrzutowego i kadłub skonstruowany zgodnie z regułą pól. Poza serią informacyjną zbudowano jeszcze 119 maszyn wersji F.1. Z ogólnej liczby 139 samolotów 113 powstało w fabryce w Kingston, a 26 w Blackpool."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Kolejną wersją Huntera, był samolot oznaczony jako Hunter F.2 napędzany silnikiem Armstrong Siddeley Sapphire 101 i oblatany 14 października 1953 roku. Chociaż silnik ten był ekonomiczniejszy od Avona, miał szereg wad; zbudowano w związku z tym tylko 45 maszyn wersji F.2."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Huntery obu wersji F.1 i F.2 zostały wdrożone do produkcji w ramach priorytetowego programu, który zakładał szybkie wprowadzenie ich do służby. Wskutek pośpiechu konstrukcja była w znacznym stopniu niedopracowana; w zamierzeniu braki miały być usuwane  już w fazie produkcji. Największą z wad obu maszyn był bardzo mały zapas paliwa; pozwalał on na lot nie dłuższy niż godzinny. Wśród 37 samolotów wersji F.1 i 5 wersji F.2, które uległy wypadkowi, właśnie brak paliwa był przyczyną największej liczby tego rodzaju zdarzeń. Jednego tylko dnia 8 lutego 1956 roku rozbiło się sześć z ośmiu samolotów Hunter F.1 odbywających loty; ze względu na złą pogodę samoloty zostały skierowane na inne lotnisko, ale z powodu braku paliwa sześć z nich nie było w stanie dolecieć do celu. Piloci czterech maszyn katapultowali się, a jeden wylądował bez pomocy silnika. Szósty pilot również próbował lądować z wyłączonym silnikiem, jednak maszyna uległa rozbiciu. Dwa pozostałe Huntery wylądowały szczęśliwie – podczas kołowania jednej z nich zabrakło paliwa."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Kolejna maszyna Hawker Hunter F.3 została zbudowana tylko w jednym egzemplarzu i posłużyła do pobicia rekordu prędkości: osiągnęła 1171 km/h. Hunter F.3 w odróżnieniu od wcześniejszych maszyn miał ostro zakończony dziób i został pomalowany na czerwono. Za sterami maszyny podczas bicia rekordu siedział Neville Duke."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "W celu zwiększenia zapasu paliwa zaprojektowano nowe skrzydło mieszczące w krawędzi natarcia większe zbiorniki paliwa o pojemności 1883 litrów, o 350 więcej niż w poprzednich modelach oraz dwa umocowane do płatów na stałe zbiorniki o pojemności 454 litrów. Pierwszą maszyną wyposażoną w ten typ skrzydła był 114 seryjny F.1 zbudowany w fabryce w Kingston. Samolot został oblatany 20 października 1954 roku jako nowa wersja – Hunter F.4.  Pierwsze dostawy maszyn rozpoczęto w marcu 1955; trafiły one w liczbie 249 egzemplarzy do 20 eskadr RAF-u. Pierwsze 157 maszyn tej serii wyposażono w taki sam silnik Avon 113 jak w samolotach Hunter F.1; później, podobnie jak w pozostałych maszynach F.4, wymieniono je na nowocześniejszy RA.15 Avon 115. Ostatnie maszyny z tej serii wyposażono w najnowsze ówcześnie silniki RA.21 Avon Mk.21. Kadłub maszyny został wzmocniony w celu przeciwdziałania naprężeniom i pęknięciom spowodowanym odrzutem działek. Pod dziobową częścią kadłuba montowano dwie małe gondole przeznaczone dla ogniw z wystrzelonych taśm amunicyjnych. Tak małe elementy, w przeciwieństwie do dużo cięższych łusek, dość często uszkadzały usterzenie ogonowe samolotu."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Kolejną wersją Huntera był Hunter F.5 napędzany silnikiem Sapphire 101. Łącznie zbudowano 105 maszyn tego typu dla RAF-u i chociaż charakteryzowały się one lepszymi osiągami niż poprzednia wersja – F.4, to zrezygnowano ze stosowania tej jednostki napędowej. Prawdopodobnym powodem takiej decyzji było zastosowanie silników Avon w bombowcu Canberra i chęć ujednolicenia używanych w samolotach RAF-u silników, co pozwoliłoby na redukcję kosztów ich utrzymania."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Mimo znacznie lepszych parametrów maszyn w wersjach F.4 i F.5 nadal nie były one wolne od pewnych niedostatków konstrukcji; najsłabszą ich stroną był silnik Rolls-Royce'a. W celu usunięcia wad jednostki napędowej opracowano nowa serię silników Avon 200 wyposażonych w 15 stopniową sprężarkę. Avon 200 zapewniał o 30% większy ciąg niż silnik poprzedni, ale był tak samo jak on bardzo wrażliwy na uszkodzenia. Dalsze prace nad ulepszeniem silnika doprowadziły do powstania jednostki napędowej RA.28 Avon 203 wyposażonej w nowe systemy paliwowy i sterowania i dającej ciąg 44,5 kN. Samolot wyposażony w nowy silnik został oblatany 22 stycznia 1954 roku i oznaczony jako Hunter F.6. Znaczne zwiększenie mocy silnika spowodowało powstanie problemów ze stabilnością maszyny, co z kolei pociągnęło za sobą konieczność zastosowania nowego rodzaju skrzydeł. Nowe płaty miały szerszą zewnętrzną część i charakterystyczny psi ząb. Hunter F.6 został wyposażony także w nowe – płytowe usterzenie ogonowe. Wraz ze zmianą skrzydła zmniejszyła się do 1770 litrów pojemność zbiorników paliwa, ale dodanie możliwości przenoszenia czterech zbiorników zewnętrznych spowodowało znaczny wzrost zasięgu maszyny. W 1958 roku jedna z maszyn wersji F.6 przeleciała bez międzylądowania 2556 km z Wielkiej Brytanii do Libii."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Łącznie z siedmioma maszynami prototypowymi zbudowano 384 egzemplarze samolotów Hunter F.6. Pierwsza z maszyn została wprowadzona do służby w RAF w październiku 1956, ostatnia – 9 lipca 1957. Hunter F.6 był wykorzystywany jako myśliwiec przechwytujący bardzo krótko i wkrótce, bo już w 1961 został zastąpiony przez samoloty English Electric Lightning."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Po wprowadzeniu do uzbrojenia pierwszych myśliwców Hunter F.1, wytwórnia Hawker postanowiła zbudować dwumiejscową wersję samolotu przeznaczoną do szkolenia załóg samolotów myśliwskich, które mogłyby zastąpić wysłużone Gloster Meteor i de Havilland Vampire. Opracowano dwie koncepcje maszyny z miejscami obok siebie i w układzie tandem. W 1954 RAF zdecydował się na samolot z miejscami obok siebie i pod taką wersję przygotowano specyfikację T.157D."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Ustawienie miejsc obok siebie posiadało pewne zalety, takie jak porównywalna widoczność z kabiny zarówno dla obu członków załogi oraz większe możliwości nadzoru ucznia przez instruktora. Znaczącą wadą był inny niż w wersji myśliwskiej kokpit maszyny."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Hunter T.7 został oblatany 8 lipca 1955 roku. W porównaniu do wersji myśliwskiej samolot w wersji T.7 posiadał spadochron hamujący w specjalnym pojemniku nad wylotem silnika. Początkowo uzbrojenie miały stanowić dwa działka ADEN, ale ostatecznie zrezygnowano z jednego z nich pozostawiając tylko to po prawej stronie kadłuba. Napęd samolotu stanowił silnik RA.21 Avon 121 lub późniejszy nieznacznie unowocześniony Avon 122. Skrzydła maszyny były identyczne jak w wersji myśliwskiej Hunter F.6."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Z 55 zamówionych Hunterów T.7 45 trafiło do RAF, a pozostałych 10 do Royal Navy. Ponadto RAF dostał sześć maszyn przebudowanych z myśliwskich Hunterów F.4. Pięć maszyn zmodyfikowano przez dodanie systemu IFIS (OR946 Integrated Flight Instrumentation System) stosowanego na pokładach samolotów English Electric Lightning i Blackburn Buccaneer. Samoloty te zyskały nowe oznaczenie Hunter T.7A i były wykorzystywane do szkolenia załóg samolotów. Kolejna wersja Huntera oznaczona jako Hunter T.8 została pozbawiona części awioniki, ale wyposażona w hak do lądowania na lotniskowcach. Maszyny te nie były używane na morzu, a jedynie do ćwiczeń lądowania na lądzie. W 1957 opracowano kolejną wersję samolotu napędzaną nowszym i mocniejszym silnikiem Avon serii 200. Większa moc jednostki napędowej pozwoliła na zainstalowanie dwóch działek ADEN, ale tak wyposażona maszyna oznaczona jako Hunter T.66 nigdy nie weszła do służby w brytyjskich siłach zbrojnych. Jedna z maszyn tego typu oznaczona jako Hunter T.12 była testowana z awioniką ówcześnie projektowanego samolotu BAC TSR.2. Po zamknięciu projektu TSR.2 służyła ona w Royal Aircraft Establishment w Farnborough jako samolot testowy, między innymi do prób systemu fly by wire."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Po wprowadzeniu do służby samolotów Lightning, które zastąpiły Huntery F.6 w roli myśliwców przechwytujących, postanowiono przystosować je do roli samolotów bliskiego wsparcia zamiast jeszcze starszych maszyn de Havilland Venom. Pierwsza maszyna zbudowana na bazie F.6 ze wzmocnioną konstrukcją skrzydeł i uchwytami do podwieszenia uzbrojenia o większej nośności została oblatana 3 lipca 1959 roku. Oznaczono ją symbolem FGA.9 od Fighter Ground Attack Mark 9 - (myśliwsko-szturmowy typ 9). Łącznie przebudowano do standardu FGA.9 128 maszyn Hunter F.6. Podstawową jednostką napędową maszyny był silnik Avon 207 o ciągu 44,7 kN. Pod skrzydłami na wewnętrznych (bliższych kadłuba) zamkach można było podwiesić dwa zbiorniki o pojemności 1044 litrów. Na zewnętrznych punktach można było zainstalować cztery prowadnice na potrójne wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 7,62 cm (łącznie 24 pociski). Jeśli pociski były wyposażone w duże 60-funtowe głowice, to możliwe było przeniesienie po jednej sztuce na każdej prowadnicy (łącznie 8 sztuk). Zamiast zbiorników paliwa można było podwiesić dwie 450 kilogramowe bomby lub pojemniki z napalmem. W latach 60. zaczęto instalować nowe francuskie zasobniki SNEB z pociskami kalibru 68 mm, po 18 sztuk w zasobniku (łącznie 36 sztuk)."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "W 1962 na wyposażeni Royal Navy trafiło 40 przebudowanych z Hunterów F.4 maszyn szturmowych oznaczonych jako Hunter GA.11 (od Ground Attack Mark 11 - szturmowy typ 11). Maszyny tego typu zostały wyposażone w hak systemu lądowania oraz system TACAN i służyły do treningów z uzbrojeniem. Działka ADEN zostały zlikwidowane, tak jak i celownik radarowy."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Większość maszyn wyposażono w światło dziobowe, a niektóre w umieszczoną w tym samym miejscu kamerę. Samoloty z kamerą oznaczono nieformalnie jako Hunter PR.11 (od Photo Reconnaissance Mark 11 - samolot rozpoznania fotograficznego typ 11)."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Hawker Hunter był całkowicie metalowym samolotem o półskorupowej konstrukcji i klasycznym układzie średniopłata. Wyposażenie kabiny stanowił fotel wyrzucany Martin-Baker Mk.2H lub Mk.3H, a w dwumiejscowych wersjach szkolno-treningowych  fotele Mk.4H. Tylna część kadłuba mogła być demontowana dla celów obsługi i utrzymania jednostki napędowej. U nasady skrzydeł znajdowały się dwa trójkątne wloty powietrza do silnika i jeden wylot spalin pod częścią ogonową kadłuba. Płaty posiadały skos 35 stopni i ujemny wznios. Powierzchnie klasycznego usterzenia ogonowego również były skośne. Centralnie pod kadłubem zainstalowano hamulec aerodynamiczny. Maszyna posiadała trzypunktowe wciągane w locie podwozie z kołem dziobowym. Uzbrojenie strzeleckie Huntera stanowiły cztery działka rewolwerowe ADEN kalibru 30 mm zainstalowane w kadłubie. Całe działka można było demontować wraz z całą kasetą w celu szybkiego załadowania amunicji lub do obsługi naziemnej. Po wyjęciu kasety w kadłubie zostawały tylko lufy działek. W dwumiejscowych Hunterach uzbrojenie stanowiło tylko jedno działko ADEN, a w niektórych wersjach eksportowych dwa takie działka. Poza uzbrojeniem w części dziobowej zmieszczono mały i prosty radar Ekco."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "P.1067 — maszyna prototypowa. P.1101 — prototypowy dwumiejscowy samolot szkolno-treningowy. Hunter F.1 — pierwsza wersja produkcyjna napędzana silnikiem Avon 113 engine. Zbudowano 139 egzemplarzy. Hunter F.2 — wersja produkcyjna napędzana silnikiem Sapphire 101. Zbudowano 45 egzemplarzy. Hunter F.3 — maszyna napędzana silnikiem Avon RA.7R o ciągu 42,70 kN z dopalaczem,  engine, ostro zakończonym dziobem, hamulcami aerodynamicznymi po bokach kadłuba i zmienioną owiewką kabiny. Wykorzystana do pobicia rekordu prędkości, a następnie służyła jako naziemna platforma instruktażowa. Hunter F.4 — wersja z powiększonymi do 1883 litrów zbiornikami w krawędzi natarcia skrzydeł oraz dodatkowymi zainstalowanymi na stałe zbiornikami podskrzydłowymi o pojemności 454 litrów. Napęd maszyny stanowił silnik Avon 115 (później Avon 21). Niektóre z maszyn wyposażono w wypukłe gondole pod dziobem na ogniwa wystrzelonych taśm amunicyjnych. Hunter F.5 został oblatany 20 października 1954 roku. Zbudowano 349 maszyn tego typu Hunter F.5 — wersja F.4 napędzana silnikiem Sapphire 101. Zbudowano 105 egzemplarzy. Hunter F.6 — jednomiejscowy myśliwiec przechwytujący zdolny do lotów tylko w dzień i podczas dobrej pogody. Napędzany silnikiem turboodrzutowym Rolls-Royce Avon 203 o ciągu 44,5 kN, zmienionym skrzydłem i czterema podskrzydłowymi uchwytami dla uzbrojenia podwieszanego. Późniejsze egzemplarze maszyn tego typu posiadały również usterzenie płytowe na ogonie. F.6 został oblatany 22 stycznia 1954 roku. Zbudowano 384 egzemplarzy. Hunter F.6A — wersja maszyny wyposażona we wzmocnione skrzydła ze szturmowej wersji Hunter FGA.9."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Hunter T.7 — dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa przeznaczona dla RAF. Hunter T.7A — specjalna dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa RAF-u, przeznaczona do szkolenia załóg samolotów szturmowych Blackburn Buccaneer. Hunter T.8 — dwumiejscowa maszyna szkolno-treningowa dla Royal Navy. Hunter T.8B — specjalna dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa Royal Navy, przeznaczona do szkolenia załóg samolotów szturmowych Blackburn Buccaneer. Hunter T.8C — specjalna dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa Royal Navy, przeznaczona do szkolenia załóg samolotów szturmowych Blackburn Buccaneer. Hunter T.8M — specjalna dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa Royal Navy, przeznaczona do szkolenia załóg samolotów Sea Harrier. Hunter T.8M posiadał taki sam radar Blue Fox jak Sea Harrier. Hunter FGA.9 — jednomiejscowa wersja szturmowa przeznaczona dla RAF. Hunter FR.10 — jednomiejscowa odmiana rozpoznawcza Huntera FGA.9przeznaczona dla RAF. Hunter GR.11 — jednomiejscowa wersja szkoleniowa dla Royal Navy przeznaczona do treningu z uzbrojeniem. Czterdzieści należących wcześniej do RAF-u samolotów Hunter F.4 zostało przebudowanych do wersji Hunter GR.11 i wyposażona w hak do lądowania na lotniskowcach i reflektor na dziobie. Hunter PR.11 — jednomiejscowa wersja rozpoznawcza Royal Navy. Reflektor dziobowy zastąpiono przez kamerę. Hunter Mk.12 — dwumiejscowa wersja testowa zbudowana dla Royal Aircraft Establishment. Powstał tylko jeden egzemplarz. Hunter Mk.50 — wersja eksportowa myśliwskiego Huntera F.4 dla Szwecji. Oznaczenie szwedzkie to J34. Zbudowano 120 maszyn tego typu. Hunter Mk.51 — wersja eksportowa myśliwskiego Huntera F.4 dla Danii. Zbudowano 30 maszyn tego typu. Hunter Mk.52 — wersja eksportowa myśliwskiego Huntera F.4 dla Peru. Powstało 16 maszyn. Huter T.53 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.7 dla Danii. Zbudowano tylko dwa egzemplarze. Hunter Mk.56 — wersja eksportowa myśliwskiego Huntera F.6 dla Indii. Zbudowano 160 egzemplarzy. Hunter FGA.56A — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 przeznaczona dla Indii. Hunter FGA.57 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 przeznaczona dla Kuwejtu."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Hunter Mk.58 — wersja eksportowa samolotu myśliwskiego Hunter F.6 dla Szwajcarii. Hunter Mk.58A — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Szwajcarii. Hunter FGA.59 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Iraku. Hunter FGA.59A — 18 maszyn sprzedanych do Iraku w ramach aktualnego zamówienia. Hunter FGA.59B — 4 maszyny sprzedane do Iraku w ramach aktualnego zamówienia. Hunter Mk.60 — wersja eksportowa samolotu myśliwskiego Hunter F.6 dla Arabii Saudyjskiej. Hunter T.62 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.7 dla Peru. Hunter T.66 — dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa dla Sił Powietrznych Indii napędzana silnikiem Rolls-Royce Avon serii 200. Hunter T.66A — jedyny egzemplarz demonstracyjny wytwórni Hawker. Hunter T.66B — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Jordanii. Hunter T.66C — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Libanu. Hunter T.66D — 12 maszyn sprzedanych do Indii w ramach aktualnego zamówienia. Hunter T.66E — 5 maszyn sprzedanych do Indii w ramach aktualnego zamówienia. Hunter T.67 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Kuwejtu. Hunter T.68 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Szwajcarii. Hunter T.69 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Iraku. Hunter FGA.70 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Libanu. Hunter FGA.70A — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Libanu. Hunter T.70 — nieoficjalne oznaczenie samolotów Hunter T.7 wycofanych z RAF-u i sprzedanych do Arabii Saudyjskiej."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Hunter FGA.71 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Chile. Hunter FR.71A — wersja eksportowa samolotu rozpoznawczego Hunter FR.10 dla Chile. Hunter T.72 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Chile. Hunter FGA.73 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Jordanii. Hunter FGA.73A — 4 samoloty sprzedane do Jordanii w ramach aktualnego zamówienia. Hunter FGA.73B — 3 samoloty sprzedane do Jordanii w ramach aktualnego zamówienia Hunter FGA.74 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Singapuru. Hunter FR.74A — wersja eksportowa samolotu rozpoznawczego Hunter FR.10 dla Singapuru. Hunter FR.74B — 8 maszyn sprzedanych do Singapuru w ramach aktualnego zamówienia. Hunter T.75 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Singapuru. Hunter T.75A — 5 maszyn sprzedanych do Singapuru w ramach aktualnego zamówienia.. Hunter FGA.76 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Abu Zabi. Hunter FR.76A — wersja eksportowa samolotu rozpoznawczego Hunter FR.10 dla Abu Zabi. Hunter T.77 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.7 dla Abu Zabi. Hunter FGA.78 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Kataru. Hunter T.79 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.7 dla Kataru. Hunter FGA.80 — wersja eksportowa samolotu szturmowego Hunter FGA.9 dla Kenii. Hunter T.81 — wersja eksportowa szkolno-treningowego samolotu Hunter T.66 dla Kenii."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Samoloty Hawker Hunter różnych wersji były wykorzystywane przez siły zbrojne następujących krajów: Abu Zabi, Arabia Saudyjska, Belgia, Chile, Dania, Holandia, Irak, Indie (8 eskadr), Jordania, Katar, Kenia, Kuwejt, Liban, Oman, Peru, Rodezja/Zimbabwe (1 eskadra), Singapur, Somalia, Szwajcaria, Szwecja (4 skrzydła i zespół akrobacyjny Acro Hunters) i Wielka Brytania (40 eskadr RAF-u i 3 eskadry Royal Navy). Ponadto w Belgii i Holandii produkowano Huntery na licencji w wytwórniach Avions Fairey i Fokker."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": " Wykorzystanie Hunterów w Wielkiej Brytanii "}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Poza wykorzystaniem maszyn Hawker Hunter do zadań bojowych i szkoleniowych, na bazie tej maszyny sformowano następujące zespoły akrobacyjne."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Pierwszy sformowany w 1955 roku z pilotów 54 eskadry zespół akrobacyjny składał się z czterech maszyn Hunter. Wszystkie pomalowano na kolor czarny, a grupa przyjęła nazwę Black Knights (od ang. Czarni Rycerze). W 1956 skład zespołu rozszerzono do pięciu maszyn Hunter F.6 i zmieniono nazwę na Black Arrows (od ang.  Czarne Strzały). W rok później na pokazach lotniczych w Farnborough grupa zaprezentowała się w składzie zwiększonym o kolejne cztery maszyny. Ówcześnie zespół prezentował niewidziane od okresu międzywojennego, figury akrobacyjne wykonywane całą grupą takie jak pętle i beczki. Wkrótce zwiększono skład Black Arrows do 16 maszyn, które dzieliły się podczas pokazów na dwie grupy, jedna z 7 druga z 9 maszynami, które wykonywały program na zmianę maksymalnie wypełniając akrobacjami czas pokazu."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "W 1958 również na pokazach lotniczych w Farnborough zespół w poszerzonym do 22 maszyn składzie, ustanowił do dziś (2007) niepobity rekord, wykonując pętlę i beczkę całą formacją. W 1961 zespół Black Arrows został rozwiązany."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "W tym samym 1961 na bazie pilotów ze 92 eskadry RAF powstała kolejna formacja akrobacyjna Blue Diamonds (od ang. Niebieskie Diamenty) w składzie 16 maszyn Hunter F.6 i jednej Hunter T.7, które pomalowano na kolor ciemnoniebieski z białymi pasami wzdłuż kadłuba."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Ostatnim zespołem latającym na Hunterach był Blue Herons (Niebieskie Czaple) wyposażony w samoloty Hunter GA.11 pomalowane w kolorach niebieskim (wierzch) i białym (spód). Zespół został rozwiązany w 1980 roku."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": " Służba w Szwajcarii i Singapurze "}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Najdłużej wykorzystującymi Huntery siłami zbrojnymi były lotnictwa Szwajcarii i Singapuru, które posiadały na uzbrojeniu samoloty tego typu nieprzerwanie od 1958 do 1994 wielokrotnie rezygnując z wymiany ich na nowsze typy maszyn."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Zespół akrobacyjny Sił Powietrznych Szwajcarii Patrouille Suisse wykorzystywał samoloty Hawker Hunter Mk.58 jako pokazowe, zastępując je później maszynami F-5E Tiger II. Po zakończeniu używania maszyn przez wojsko większość z nich trafiła w ręce prywatne."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Na początku lat 50. Szwedzkie Siły Powietrzne zgłosiły zapotrzebowanie na myśliwiec zdolny przechwycić bombowce przeciwnika na większych pułapach niż zdolny był osiągnąć Saab J29 Tunnan. Kontrakt na 120 maszyn podpisano w 1954, a dostawy rozpoczęto już rok później. Maszyny noszące szwedzkie oznaczenie J 34 były uzbrojone w cztery działka kalibru 30 mm i pociski rakietowe AIM-9 Sidewinder. Pod koniec lat 50. pięć Hunterów było wykorzystywane przez zespół akrobacyjny Acro Hunters. Stopniowo wycofywane zostały zastąpione naddźwiękowym Saab J35 Draken. Ostatnia maszyna została wycofana ze służby w 1969."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Należące do Wielkiej Brytanii Huntery F.5 działały z baz położonych na Cyprze w ramach Operacji Muszkieter zapewniając osłonę samolotom koalicji izraelsko-francusko-brytyjskiej bombardującym lotniska egipskie oraz chroniąc własne bazy przed bombowcami wroga."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Podczas wojny izraelsko-arabskiej samoloty Hawker Hunter były wykorzystywane przez lotnictwo Iraku i Jordanii. Większość jordańskich Hunterów zostało zniszczonych na lotniskach już pierwszego dnia wojny, a 16 innych zestrzelono w walkach powietrznych."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "W maju 1964 należące do dwóch brytyjskich eskadr samoloty Hunter FGA.9 i FR.10 były wykorzystywane do walk z rebeliantami z plemienia Qutaibi w regionie Radfan w Jemenie. Obie eskadry kontynuowały działania w tym rejonie aż do wycofania wojsk brytyjskich z Aden w listopadzie 1967."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": " Rewolta w Brunei i konfrontacja z Borneo "}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Podczas rewolty w Brunei w 1962 roku RAF rozmieścił samoloty Hunter w lokalnych bazach w celu wsparcia własnych sił lądowych. Podczas konfliktu między Malezją wspieraną przez Wielką Brytanię, a Borneo, który wybuchł w tym samym roku również wykorzystywano Huntery oraz inne samoloty brytyjskie rozlokowane w bazach na Borneo i Półwyspie Malajskim."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Samoloty Hawker Hunter odegrały znaczącą rolę podczas puczu wojskowego w 1973 roku. Zbuntowane przeciwko prezydentowi Salvadorowi Allende siły powietrzne bombardowały pałac prezydencki, jego siedzibę w Santiago oraz nadajniki radiowe proprezydenckich i prorządowych rozgłośni."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Reżim Mohammeda Siad Barre wykorzystywał Huntery do zmasowanych bombardowań podczas wojny domowej, która wybuchła w Somalii pod koniec lat 80. XX wieku."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Lotnictwo Rodezji (obecnie Zimbabwe) wykorzystywało swoje Huntery FGA.9 przeciwko komunistycznym rebeliantom z ugrupowań ZANU i ZAPU od końca lat 60. do 70. "}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Lotnictwo Zimbabwe wspierało prezydenta Demokratycznej Republiki Konga Laurenta Kabilę podczas II wojny kongijskiej."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Libańskie Siły Powietrzne wykorzystywały Huntery od 1958 roku. Jedna z maszyn została zestrzelona podczas pierwszego dnia wojny sześciodniowej przez samoloty izraelskie. Libańskie Huntery były też incydentalnie wykorzystywane podczas wojny domowej w Libanie, a ostatnie misje bojowe wykonały w czasie od 1 września do 15 września 1983."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Podczas konfliktu w 2007 roku pomiędzy Libańskimi siłami zbrojnymi, a islamską grupą zbrojną Fatah al-Islam rozważano przywrócenie pięciu Hunterów do służby, ale tylko pod warunkiem znalezienia brakujących części zamiennych. Najprawdopodobniej brakującymi elementami były części foteli wyrzucanych. Wykorzystano za to stare, liczące ponad 30 lat, bomby lotnicze, kiedyś stanowiące uzbrojenie Hunterów. Bombami tymi atakowano cele Fatah al-Islam zrzucając je ze śmigłowców."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Podczas Drugiej Wojny Kaszmirskiej w 1965 roku, należące do Indii Huntery wykorzystywano do niszczenia celów naziemnych, głównie pojazdów opancerzonych oraz jako samolotów myśliwskich. Podczas bitwy o Asal Uttar w indyjskim stanie Pendżab Huntery zniszczyły wiele pakistańskich czołgów, głównie typu Patton. W walkach powietrznych łupem Hunterów padło sześć myśliwców North American F-86 Sabre oraz wiele innych maszyn przy stratach własnych wynoszących osiem samolotów. Proporcje te nie wyglądają imponująco jednak należy wziąć pod uwagę, że indyjskie Huntery były obciążone bombami i paliwem, ponieważ działały w znacznej odległości od własnych baz. Ponadto znaczącym jest fakt, że Huntery nie posiadały pocisków rakietowych klasy powietrze-powietrze, a jedynie uzbrojenie strzeleckie, w przeciwieństwie do pakistańskich Sabre'ów wyposażonych AIM-9 Sidewinder. Dodatkowo piloci indyjscy w przeciwieństwie do pakistańskich nie posiadali doświadczenia bojowego."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Podczas bitwy pod Longewala cztery indyjskie Huntery zniszczyły około 100 pakistańskich czołgów T-59 i M4 Sherman oraz innych pojazdów. Wykorzystywano je również jako bombowce strategiczne do ataku na rafinerie w Karaczi, który miał miejsce 4 grudnia 1971 i elektrownię wodną Magla dnia następnego. Tydzień później cztery Huntery z bazy w Jaisalmer przeprowadziły atak rakietowy na fabrykę gazu zlokalizowaną w północnym Sindh. We Wschodnim Pakistanie (obecnie Bangladesz) samoloty Hawker Hunter, wraz innymi maszynami wykorzystywanymi przez Siły Powietrzne Indii zaatakowały fabrykę broni w Joydebpur poważnie ją uszkadzając."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Samolot Hawker Hunter z amerykańskimi oznaczeniami został wykorzystany w teledysku Fatboy Slima do utworu Sunset (Bird of Prey). Samoloty Hawker Hunter wykorzystano w filmach 28 dni później i Pan życia i śmierci."}, {"title": "Hawker Hunter", "text": "Jim Winchester — \"Hawker Hunter.\" Military Aircraft of the Cold War (The Aviation Factfile). Londyn: Grange Books plc 2006. ISBN 1-84013-929-3. William Green, Gordon Swanborough — The great book of fighters. MBI Publishing (2001). ISBN 0-7603-1194-3. Ray Deacon — Hawker Hunter - 50 Golden Years. Feltham, Wielka Brytania: Vogelsang Publications, 2001. ISBN 0-9540666-0-X. Robert Jackson — Modern Combat Aircraft 15, Hawker Hunter. Shepperton, Surrey, Wielka Brytania Cromwell Books, 1982, ISBN 0-7110-1216-4. Jim Winchester — Hawker Hunter Military Aircraft of the Cold War (The Aviation Factfile). Londyn, Grange Books plc, 2006. ISBN 1-84013-929-3."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto opatentował termofor?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Termofor", "text": "Termofor – pojemnik napełniany gorącą wodą, który służy do miejscowego nagrzewania ciała. Nazwa powstała z połączenia termo- + gr. phorós = niosący od phoreín = nieść."}, {"title": "Termofor", "text": "Pierwowzorem termoforu były pojemniki z XVI wieku konstruowane z cyny i używane wyłącznie przez osoby zamożne. Bardzo często posiadały bogate zdobienia, monogramy właścicieli i daty powstania. Pojemniki te przyjmowały różnorodne kształty: okrągłe, kwadratowe, owalne bądź przypominające serce. Kiedy zaczęto je wytwarzać z miedzi i mosiądzu, ich popularność wzrosła. Następnym krokiem było wykorzystanie aluminium i umieszczanie porcelanowych i szklanych dodatków. "}, {"title": "Termofor", "text": "Gumowe termofory, które dzięki swoim zaletom wyparły poprzednie konstrukcje, pojawiły się na początku XX wieku. Ich twórcą jest chorwacki inżynier Eduard Slavoljub Penkala, który opatentował swój wynalazek w 1903 roku."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które rośliny okrytonasienne przypominają grzyby i mają najmniejsze kwiaty zbudowane tylko z 50 komórek?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gałecznicowate", "text": "Gałecznicowate (Balanophoraceae Rich.) – rodzina bezzieleniowych roślin z rzędu sandałowców (Santalales) obejmująca 17 rodzajów z ok. 50 gatunkami. Ze względu na przystosowanie do pasożytniczego trybu życia gałecznicowate odbiegają znacznie swym wyglądem od innych roślin – przypominają grzyby i nazywane były „wariactwem w świecie roślin”. W większości występują w runie wilgotnych lasów równikowych pasożytując na roślinach reprezentujących różnorodne rodziny. "}, {"title": "Gałecznicowate", "text": "Rośliny z rodziny gałecznicowatych tworzą pod ziemią bulwę o prostej budowie wewnętrznej i pozbawioną organów aż do czasu kwitnienia. Wówczas to powstaje kolbowaty kwiatostan składający się z łuskowatych liści i kwiatów znajdujących się w ich pachwinach. Kwiatostany zabarwione są na żółto, czerwono i brązowo. Rośliny są rzadko dwupienne, częściej te same rośliny wytwarzają odrębne kwiatostany męskie i żeńskie. Kwiaty męskie mają pozostałości zredukowanego okwiatu i pręciki w takiej samej liczbie jak listki okwiatu. Pylniki często są pozrastane w wiązki. Kwiaty żeńskie są skrajnie zredukowane. Pozbawione są okwiatu. Ściana zalążni jest jednowarstwowa i zrośnięta z zalążkiem. Kwiaty żeńskie w rodzaju gałecznica osiągają najmniejsze rozmiary w obrębie okrytonasiennych składając się zaledwie z ok. 50 komórek."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "informacji o jakim języku dostarcza List z Mitanni?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "List z Mitanni", "text": "List z Mitanni – określenie stosowane w historiografii na dokument napisany w języku huryckim przez mitannijskiego króla Tuszrattę, pochodzący z pierwszej połowy XIV wieku p.n.e. List został odkryty w 1887 roku w Amarna. Liczył pierwotnie 494 wersy, zachowało się w całości lub fragmentarycznie 466 wersów. Tekst listu dotyczy spraw, związanych z małżeństwem córki Tuszratty – Taduhepy – z Amenhotepem III. „List z Mitanni” jest jednym z głównych źródeł do analizy języka huryckiego."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Dokument został odkryty podczas wykopalisk w Tell el-Amarna w 1887 roku. Razem z nim odnaleziono archiwa faraonów Amenhotepa III i Echnatona, zawierające korespondencję dyplomatyczną. Kilka listów pochodziło z Mitanni od króla Tuszratty. Napisane były w języku akadyjskim, będącym wówczas – jako język dyplomatyczny – w użyciu powszechnym. Wyjątek stanowił dokument, którego język początkowo nie został zidentyfikowany, więc wstępnie określono go jako mitannijski – od nazwy państwa, którym rządził autor listu. Nazwa „hurycki” weszła w użycie kilkadziesiąt lat później, po odkryciach dokumentacji z Hattusy, choć wcześniej na język listu Tuszratty sugerowano także nazwę „subartyjski”, pochodzącą od Subartu – babilońskiego określenia górnej Mezopotamii, zamieszkałej przez ludy huryckie. Sam dokument nazwano „listem z Mitanni”."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Jeszcze zanim do historiografii weszło pojęcie Huryci, w tekstach akadyjskich dostrzegano obecność obcych wyrazów. Friedrich Delitzsch w sporządzonej przez siebie akadyjskiej liście synonimów przy tych wyrazach umieszczał adnotację su(-bir4ki), przypuszczając, że zawierają odmianę nazwy krainy SubartuГ. Вильхельм, http://constitutions.ru/archives/3605 Древний народ хурриты. Очерки истории и культуры, Российский правовой портал: Библиотека Пашкова.. „List z Mitanni” został opublikowany przez Hugo Wincklera i Ludwiga Abla dwa lata po odkryciu (Winckler H., Abel L., Der Thontafelfund von el Amarna, w: Mittheilungen aus den orientalischen Sammlungen, Heft 1, Berlin 1889). W 1890 roku Henry Sayce opublikował wyniki badań nad niesemickimi i niesumeryjskimi imionami własnymi oraz wyrazami pospolitymi, występującymi w tekstach akadyjskich w korespondencji z Tell el-Amarna i Tunip. Słusznie założył, że wykazują one podobieństwo do tekstu inskrypcji skalnych znad jeziora Wan i prawdopodobnie należą do tej samej grupy językowej (później ta grupa otrzymała nazwę języki huro-urartyjskie)M. Popko, Huryci, Warszawa 2005, s. 11.."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "„List z Mitanni” badali m.in. Peter Jensen, Rudolph E. Brünnow, Ludwig Messerschmidt i Ferdinand Bork. Peter Jensen zauważył, że w tekście występują wyrazy, identyczne z oznaczonymi uwagą su(-bir4ki) z listy Delitzscha. Swoje spostrzeżenia zawarł w pracy z 1891 roku. Ludwig Messerschmidt w 1899 roku i Henry Sayce rok później opublikowali analizy jednego z dokumentów akadyjskich z Tunip, pochodzącego z okresu amarneńskiego i zawierającego obcojęzyczne glossy. Badacze zaobserwowali ich podobieństwo do oznaczonych przez Delitzscha wyrazów i zaliczyli je do języka Mitanni. W 1906 roku Ferdinand Bork dodał do tej grupy liczne nazwy własne, odkryte w tekstach staro- i średniobabilońskich."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Większość naukowców podczas badań nad tekstem „listu z Mitanni” stosowała metodę kombinatoryczną. Porównywano tekst do innych dokumentów Tuszratty, spisanych w języku akadyjskim i odnalezionych w Tell el-Amarna wraz z „listem z Mitanni”. Wszystkie listy króla Mitanni miały jednolity schemat, w tekście stosowano jednakowe zwroty, a treść dotyczyła podobnych spraw. Dzięki temu został ułożony quasi-bilingwistyczny słownik akadyjsko-hurycki."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "„List z Mitanni” pod sygnaturą VAT 422 (EA 24) znajduje się w kolekcji amarneńskiej Muzeum Egipskim w Berlinie. Od chwili odkrycia dokument w zależności od publikacji był numerowany jako WA 27, VS 12http://cdli.ucla.edu/cdlisearch/search/index.php?SearchMode=Text&txtID_Txt=P271214 EA 024, Cuneiform Digital Library Initiative., Kn 24. W 1902 roku po raz pierwszy ukazała się transkrypcja tekstu, sporządzona przez Jørgena Alexandra KnudtzonaJ. Friedrich, Churritisch, w: Altkleinasiatische Sprachen, red. B. Spuler, Leiden–Köln 1969, s. 3., jej wznowienie miało miejsce w 1964 roku. W 1915 roku autografię klinową „listu z Mitanni” opublikował Otto Schroeder w pracy Die Tontafelm von El-Amarna i nadał mu numer 200J. Mynářová, http://cuni.academia.edu/JanaMynarova/Books/171284/Language_of_Amarna_-_Language_of_Diplomacy._Perspectives_on_the_Amarna_Letters_Chap._1 Language of Amarna – language of diplomacy. Perspectives on the Amarna letters, Prague 2007, s. 29.. Według Macieja Popko sporządzona przez badacza kopia uchodzi w środowisku naukowym za najlepsząM. Popko, Huryci, Warszawa 2005, s. 12., choć Johannes Friedrich uważał ją za niezbyt dobrą. W 1932 roku transkrypcja listu została opublikowana przez Johannesa Friedricha w pracy Kleinasiatische Sprachdenkmäler. W 1982 roku Gernot Wilhelm umieścił fragmenty tłumaczenia listu na język niemiecki w swojej publikacji Grundzüge der Geschichte und Kultur der Hurriter. Dziesięć lat później ukazał się przekład dokumentu na język angielski, dokonany przez Williama L. Morana. W tym samym roku fragmenty tłumaczenia tekstu na język polski opublikował Maciej Popko w swojej monografii Huryci."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Pod koniec XV wieku p.n.e. Totmes IV, dążąc do pozyskania sojusznika na Bliskim Wschodzie, który wspierałby go w kontrolowaniu Syrii, nawiązał stosunki polityczne z Artatamą I, władcą Mitanni. Zostały one przypieczętowane mariażem faraona i księżniczki Mutemuji. Sojusz był korzystny również dla Artatamy I, obawiającego się wzrostu potęgi Hetytów. Następcy obu władców – Amenhotep III i Tuszratta – kontynuowali politykę Totmesa IV i Artatamy I. Gwarancją dobrych stosunków były dwa małżeństwa faraona: z księżniczką mitannijską Giluhepą – siostrą Tuszratty, a pod koniec jego życia również z Taduhepą – córką króla Mitanni. Układy pomiędzy obu państwami były poprzedzone wymianą korespondencji dyplomatycznej. Krótko po wysłaniu Taduhepy do Egiptu Amenhotep III zmarł. Księżniczka została więc żoną Echnatona. "}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Bierny stosunek następcy Amenhotepa III do polityki azjatyckiej przyczynił się do osłabienia Mitanni. Wykorzystały to Assur i Hattusa. Władcy obu miast zawarli sojusz militarny przeciwko Mitanni. Tuszratta w wyniku konfliktu z Suppiluliumą I zginął, a jego następcy uznali supremację królów hetyckich."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Dokument został sporządzony na glinianej tabliczce pismem klinowym. Tekst jest podzielony na cztery kolumny i pierwotnie zawierał 494 wersy. Z wyjątkiem akadyjskich formułek wstępnych, został spisany w dialekcie zachodnim języka huryckiego: tekst w języku huryckim liczył 478 wersów, w języku akadyjskim – 16. Większość fragmentów przekazu zachowało się w dobrym stanie. "}, {"title": "List z Mitanni", "text": "W pierwszej kolumnie mieści się 115 wersów. 13 wersów – od 28 do 40 włącznie – jest w całości zniszczonych. W kolumnie drugiej znajduje się 125 wersów, zniszczonych jest 12 – od 37 do 48 włącznie. Kolumny 3 i 4 znajdują się na rewersie dokumentu. Kolumna trzecia liczy 124 wersy. Żaden nie został zniszczony, kilka zachowało się we fragmentach. W ostatniej kolumnie znajduje się 127 wersów, zachowanych w całości lub częściowo. Po wersie 81 trzy (choć możliwe i więcej) wersów jest odłamanych. Na wysokości wersu 85 przestrzeń między kolumnami czwartą a trzecią wypełniona jest luźnym fragmentem. Ogółem zachowało się w całości lub fragmentarycznie 466 wersów: 102 w kolumnie pierwszej, 113 – w drugiej, 124 – w trzeciej i 127 – w czwartej."}, {"title": "List z Mitanni", "text": "Adresatem listu jest Amenhotep III. List zawiera kwestie dotyczące małżeństwa Taduhepy z Amenhotepem III, wzmianki o jej posagu, przy czym wspomina o tym, że w jednym z poprzednich listów wymienione zostały przedmioty, dane Taduhepie w posagu, nawiązania do budowania dobrych stosunków politycznych pomiędzy Egiptem a Mitanni, informacje na temat wymiany posłów wraz z ich imionami – Egipcjanin Mane i Mitannijczyk Kelija, zapewnienia o przyjaźni obu państw oraz lojalności Mitanni wobec Egiptu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego zwycięzca konkurencji rzutu młotem mężczyzn podczas Mistrzostw Chorwacji w Lekkoatletyce 2010 nie otrzymał złotego medalu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": "Mistrzostwa Chorwacji Seniorów w Lekkoatletyce 2010 – zawody sportowe, które odbyły się w Rijece 10 i 11 lipca 2010 roku. Mistrzostwa Chorwacji miały charakter otwarty, w związku z czym rywalizowali w nich, oprócz Chorwatów, również Austriacy, Bośniacy, Brazylijczycy, Serbowie, Słoweńcy i Włosi, jednak zgodnie z regulaminem nie byli oni klasyfikowani, ani nie otrzymywali medali."}, {"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": " Bieg na 10 000 m "}, {"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": "Bieg na 10 000 m przeprowadzono 17 kwietnia 2010 roku w Zagrzebiu."}, {"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": "Zawody w wielobojach rozegrano 22 i 23 maja 2010 roku w miejscowości Čakovec."}, {"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": "Zawody w chodzie sportowym mężczyzn na 20 km i kobiet na 10 km rozegrano 24 kwietnia w Zagrzebiu. W tym samym mieście tydzień wcześniej przeprowadzono zawody w chodzie na 5000 m kobiet i mężczyzn."}, {"title": "Mistrzostwa Chorwacji w Lekkoatletyce 2010", "text": "Zawody w półmaratonie rozegrano 11 kwietnia 2010 roku w miejscowości Sinj."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakich odkryć dokonano w poszczególnych warstwach kulturowych groty Umm al-Katafa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jaskinia Umm al-Katafa", "text": "Umm Katafa (Magharat Umm al-Katafa, Maghārat Umm al-Qaţafah) – dolnopaleolityczne stanowisko archeologiczne zlokalizowane w grocie znajdującej się na lewym brzegu wadi Churajtun w kierunku południowym od Herodion i na południowy wschód od Jerozolimy. Wyniki badań mikrofauny wykazały, że przez cały czas obecności człowieka na tym obszarze Umm Katafa znajdowała się na skraju współczesnej Pustyni Judzkiej."}, {"title": "Jaskinia Umm al-Katafa", "text": "Pod względem geomorfologicznym jaskinia powstała na skutek oddziaływania wody na skały wapienne. Geochronologicznie proces ten zakończył się na początku późnego plejstocenu, dlatego najniższa warstwa groty składa się z naniesionych przez wodę osadów. Nie zawiera także żadnych znalezisk archeologicznych."}, {"title": "Jaskinia Umm al-Katafa", "text": "Najstarsze odkryte w kolejnych warstwach kulturowych artefakty są współczesne kulturze tejackiej. Są to: rdzenie, narzędzia otoczakowe i fragmentarycznie retuszowane odłupki. Odnotowano także ślady po obłożonych kamieniami paleniskach. Pod koniec późnego plejstocenu strop jaskini zawalił się. Jej dno pokryły kamienie i stalagmitowa skorupa. Ta warstwa ma sygnaturę E2. Kolejna warstwa – E1 – składa się przeważnie z gliny. W obu warstwach odkryto szczątki zwierząt i pięściaki z kręgu kultury środkowoaszelskiej. Obie warstwy, tejacka i środkowoaszelska datowane są na interglacjał."}, {"title": "Jaskinia Umm al-Katafa", "text": "Następna warstwa D ma 2 m grubości. Dzieli się na dwie części. Dolna D2 jest współczesna kulturze górnoaszelskiej. Odkryto w niej wydłużone i dyskoidalne pięściaki. W młodszej D1 odkryto drapacze, rylce oraz małe (poniżej 10 cm) pięściaki o zaostrzonych końcach i wklęśniętych bokach. Artefakty zaliczono do kręgu kultury mikockiej. Kolejne warstwy B, C i A osadzone są na żwirze. W warstwach B i C nie stwierdzono znalezisk archeologicznych. Warstwa A zaś zawiera ślady obecności człowieka kultury gaszulskiej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto jest ostatnim żyjącym dowódcą dywizjonu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Franciszek Kornicki (ur. 18 grudnia 1916 w Wereszynie) – polski dowódca wojskowy, podpułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, po II wojnie światowej major (Squadron Leader) Królewskich Sił Powietrznych, ostatni żyjący dowódca polskiego dywizjonu z okresu II wojny światowej."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Urodził się w Wereszynie, wsi w powiecie hrubieszowskim (województwo lubelskie), jako szósty syn Łukasza i Anieli Książka ta jest też źródłem pozostałych informacji biograficznych.. Uczęszczał do szkoły powszechnej w Wereszynie, a następnie do gimnazjum w Hrubieszowie. Przyjęty do Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, którą ukończył z 3. lokatą wśród 173 absolwentów XII promocji. W sierpniu 1939 roku otrzymał przydział do 162 Eskadry Myśliwskiej w III/6 dywizjonie myśliwskim Wojska Polskiego."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "1 września 1939 roku eskadra, wyposażona w myśliwce PZL P.7a, była częścią lotnictwa Armii „Łódź” i stacjonowała na lotnisku polowym Widzew. Pchr. Kornicki wykonał dwa loty bojowe, a następnie wykonywał zadania łącznikowe, w tym pilotując samolot RWD-8. 13 września przebazowano eskadrę do Litiatyna k. Brzeżan, skąd po agresji sowieckiej personel – w tym także Kornicki – ewakuował się do Rumunii."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Wraz z grupą pilotów Kornicki dotarł do Bukaresztu, gdzie w polskiej ambasadzie uzyskał fałszywe dokumenty. Następnie udał się do – wówczas rumuńskiego – portu Bałczik, skąd na pokładzie SS Patris wypłynął do Marsylii. Tak jak wielu polskich pilotów, Kornicki trafił do bazy Lyon-Bron, gdzie szkolił się na myśliwcach Blériot-SPAD S.510, Caudron CR.714 Cyclone i ostatecznie Morane-Saulnier MS.406. Szkolenia ukończył tuż przed kapitulacją Francji. Po otrzymaniu rozkazu ewakuacji udał się do Saint-Jean-de-Luz, skąd 24 czerwca 1940 roku na pokładzie SS Arandora Star odpłynął do Wielkiej Brytanii."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Kornicki zaczął pobyt w Wielkiej Brytanii od intensywnej nauki języka angielskiego. We wrześniu znalazł się wśród pilotów 307 Dywizjonu Myśliwskiego Nocnego, wyposażonego w samoloty Boulton Paul Defiant, w których pilot nie ma kontroli nad uzbrojeniem. Jako doświadczonemu pilotowi myśliwskiemu zmieniono mu przydział na zaprawiony już w boju Dywizjon 303, do którego dołączył 11 października, tuż po jego przebazowaniu z Northolt do Leconfield. Odbył szkolenia na samolotach Hawker Hurricane Mk I. W styczniu 1941 roku Kornicki został przeniesiony do nowo sformowanego Dywizjonu 315, który w lipcu 1941 roku przeniósł się do Northolt i po przezbrojeniu na samoloty Spitfire Mk II dołączył do 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego w zastępstwie Dywizjonu 303. 23 lipca 1941 roku Kornicki odbył pierwszy lot bojowy nad Francją."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "12 lutego 1943 rokuWedług: , cyt. za artykułem Dywizjon 308, taka sama data widnieje na stronie http://www.polishairforce.pl/dyw308dowodcy.html www.polishairforce.pl. W Zmaganiach... (s. 145) Kornicki podaje 13 lutego. objął dowództwo Dywizjonu 308, zostając najmłodszym dowódcą dywizjonu w PSP oraz pierwszym z XII promocji z Dęblina, który uzyskał takie stanowisko. Niedługo potem zmuszony był zdać dowództwo ze względu na operację związaną z zapaleniem wyrostka robaczkowego. 7 maja 1943 roku wrócił do obowiązków służbowych, zostawszy dowódcą Dywizjonu 317. Funkcję tę pełnił do grudnia. 1 stycznia 1944 roku wycofano go ze stanowisk wiążących się z lataniem. Wykonywał zadania oficera łącznikowego w 11 Grupie Myśliwskiej, a następnie 9 Grupie Myśliwskiej RAF. 15 maja 1944 roku rozpoczął półroczny kurs w Wyższej Szkole Lotniczej PSP w Weston-super-Mare, po ukończeniu którego pracował w Dowództwie (Tyłowym) 84 Grupy Drugiej Floty Lotnictwa Taktycznego RAF w Holandii i Belgii. Przed zakończeniem wojny odbył jeszcze szkolenie na najnowszym modelu Spitfire’a – Mk XVI. Za zasługi wojenne został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (rozkaz nr 08487) i trzykrotnie Krzyżem Walecznych."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczął przeznaczony dla Polaków kurs na Wydziale Chemii Włókienniczej politechniki w Nottingham, który przerwał 18 grudnia 1946 roku wraz z wystąpieniem z Polskich Sił Powietrznych i wstąpieniem do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po sfałszowanych wyborach w Polsce w 1947 roku i odrzuceniu przez rząd RP planu Marshalla ostatecznie zdecydował o pozostaniu na emigracji. Kształcił się dalej w technologii chemicznej, a ostatecznie zgłosił się na kurs zarządzania hotelem, organizowany przez PKPiR. Po ukończeniu kursu i upływie czasu kontraktu z PKPiR wziął wraz z żoną udział w programie dla młodych małżeństw Browaru Simondsa, dzięki czemu po odbyciu praktyk zostali w 1949 roku zarządcami pensjonatu w Wargrave-on-Thames opodal Henley-on-Thames w hrabstwie Oxfordshire. Latem 1951 roku wrócił do pilotowania samolotów w RAF. Po odbyciu szkolenia w Szkole Kucharskiej RAF w Halton w lipcu 1953 roku został oficerem aprowizacyjnym w bazie RAF w St Athan w hrabstwie Vale of Glamorgan w południowej Walii. Później służył m.in. w bazach brytyjskich w Luqa na Malcie, Kolonii Adeńskiej (obecnie w Jemenie) i Akrotiri na Cyprze. Odszedł na emeryturę wojskową w 1972 roku, po czym pracował w Komisji Szkolenia Gazownictwa i w Ministerstwie Obrony Zjednoczonego Królestwa."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "W 1948 roku poślubił Patience Ceridwen Williams. Ma dwóch synów: Petera, japonistę, członka Akademii Brytyjskiej, i Richarda, m.in. przewodniczącego Komitetu Pomnika Polskich Sił Powietrznych. Bierze udział w uroczystościach upamiętniających wojenne losy pilotów w Wielkiej Brytanii (był m.in. gościem XV Międzynarodowego Pikniku Lotniczego w Góraszce i VI Światowego Zlotu Lotników Polskich). Podczas obchodów 70. rocznicy Bitwy o Anglię zasiadł ponownie w kabinie Spitfire’a Mk Vb nr BM597, który wciąż lata w barwach Dywizjonu 317 z okresu, gdy służył w nim Kornicki  . "}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej i za działalność kombatancką został w 2011 roku odznaczony przez Prezydenta RP Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia PolskiPostanowienie Prezydenta RP z dn. 16 czerwca 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczeń, ."}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2011) Krzyż Walecznych – trzykrotnie"}, {"title": "Franciszek Kornicki", "text": "Polish Air Force – Chronicle of Main Events, Stowarzyszenie Lotników Polskich (Polish Air Force Association), Londyn 1993. Franciszek Kornicki, The Struggle: Biography of a Fighter Pilot, Wydawnictwo Stratus, 2008, ISBN 978-83-89450-80-7. Franciszek Kornicki, Zmagania. Autobiografia pilota myśliwskiego, Wydawnictwo Stratus, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89450-94-4 (tłumaczenie The Struggle... z większą liczbą ilustracji)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile było wariantów herbu Rekowski I?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rekowski", "text": "Rekowski (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch, Wentoch, Wotoch, Woytoch, Vandoch, Warnia odmienny) – kaszubski herb szlachecki, według Przemysława Pragerta niesłusznie uznawany za odmianę herbu Warnia."}, {"title": "Rekowski", "text": "Herb znany był przynajmniej w dziewięciu wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:"}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I, Wentoch, Wotoch, Woytoch, Warnia odmienny): W polu srebrnym rak czerwony w prawo (także w słup). Klejnot: nad hełmem bez korony gwiazda złota. Labry czerwone, podbite srebrem."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I a (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wotoch, Woytoch, Vandoch, Warnia odmienny): Pole złote, rak w słup, labry o podbiciu złotym."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I b (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Woytoch, Vandoch, Warnia odmienny): Rak w słup, nad nim gwiazda złota. Hełm ukoronowany."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I c (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Woytoch, Warnia odmienny): Hełm w koronie, gwiazda w klejnocie między dwoma skrzydłami orlimi: prawym w pas błękitno-srebrnym, lewym odwrotnie."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I d (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Woytoch, Warnia odmienny): Na tarczy dwudzielnej w pas, w polu górnym, błękitnym, gwiazda złota, w dolnym, srebrnym, rak czerwony w słup. Klejnot: nad hełmem w koronie gwiazda złota między dwoma skrzydłami orlimi w prawo: prawym błękitno-srebrnym, lewym odwrotnie. Całość na płaszczu czerwonym, z podbiciem srebrnym i frędzlami złotymi, zwieszającym się z hełmu. Pod tarczą, na wstędze dewiza pismem gotyckim: Das Leben ein Kampf. (niem: \"Życie – walką.\")"}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I e (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Woytoch, Warnia odmienny): Na tarczy dwudzielnej w pas, w polu górnym, błękitnym, gwiazda złota, w dolnym, złotym, rak czerwony w słup. Klejnot: nad hełmem w koronie gwiazda złota między dwoma skrzydłami orlimi błękitnymi. Labry błękitne, podbite złotem."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I f (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Woytoch, Warnia odmienny): Na tarczy dwudzielnej w pas, w polu górnym, błękitnym, gwiazda ośmiopromienna, złota, w dolnym, srebrnym, rak czerwony w słup. Klejnot: nad hełmem w koronie gwiazda złota. Labry z prawej czerwone, podbite srebrem, z lewej błękitne, podbite złotem."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I g (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Woytoch, Warnia odmienny): W polu srebrnym pas błękitny, obarczony trzema gwiazdami złotymi w pas, nad nim order Pour le Mérite błękitny, pod nim rak czerwony w lewo. Klejnot: nad hełmem, w koronie miecz na opak pomiędzy dwoma skrzydłami orlimi w pas srebrno-błękitnymi. Labry powinny być z prawej błękitne, podbite złotem, z lewej czerwone, podbite srebrem."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski I h (Wantoch-Rekowski, Wotoch-Rekowski, Wantoch I odmienny, Vandoch, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Woytoch, Warnia odmienny): Tarcza dzielona w pas, w polu górnym, srebrnym, order Pour le Mérite, błękitny, w polu dolnym, srebrnym, rak czerwony w prawo. Na hełmie sama korona. Labry (lub płaszcz) błękitne, podbite czerwonym."}, {"title": "Rekowski", "text": "Wariant podstawowy znany z szeregu pieczęci: dwóch Wotochów-Rekowskich z 1728, Christiana Wotoch von Rekowskiego z 1788, oraz jego syna, Johanna Leopolda z 1814. Wizerunek ten, razem z rekonstrukcją barw, przytoczył herbarz Ostrowskiego (Księga herbowa rodów polskich, jako Rekowski IVa), znany jest także z prac badacza dziejów rodziny Franza Friedricha Hugo Wilhelma Michaela von Wotocha-Rekowskiego (Versuch einer Geschlachte der aus Landen Bütow und Lauenberg in Pommern stammenden Adelsgeschlechter von Wotoch, von Styp, von Wrycz und von Gynz Rekowski) oraz Mülverstedta (Die Wappen der von Wantoch-, von Gynz-, von Styp-, und von Wrycz-Rekowski). Warianty I a i I c pochodzą od Wotocha-Rekowskiego oraz Mülverstedta (wariant I c pochodzi z drzewa genealogicznego rodziny). Wariant I b opisali ustnie Cramer (Geschichte der Lande Lauenberg und Bütow) i Żernicki (Der ponische Adel, jako Rekowski, Die polnischen Stamwappen, jako Wentoch), zaś na podstawie opisu stworzył rekonstrukcję Ostrowski (jako Rekowski IVa). Wariant I d przytaczany tylko przez Wotocha-Rekowskiego (był to jego herb osobisty, podobnym herbem pieczętował się jego ojciec, Franz Wilhelm Adalbert Michael von Wotoch-Rekowski). Wariant I e został opisany słownie w herbarzu Gotajskim. Przytaczają go też Żernicki (Der polnische Adel), oraz Ostrowski (jako Rekowski IVc, bez klejnotu i z rakiem w prawo), którzy przypisują go ewangelickiej gałęzi rodu. Wariant I f przytaczany jest przez Rekowskiego-Wotocha (był to drugi z herbów, którym pieczętował się jego ojciec oraz jego młodszy brat, Constantin Franz Michael Reginald). Teodor Żychliński (Złota księga szlachty polskiej) przytacza herb niemal identyczny, ale z gwiazdą sześciopromienną, jako herb katolickich Rekowskich z Wielkopolski. Wariant I g, przytoczony przez Wotocha-Rekowskiego, był herbem osobistym Konrada Hermanna Ernsta von Wotoch-Rekowskiego (1822-1856). Wariant I h pochodzi z pieczęci Adama von Wotoch-Rekowskiego, kawalera orderu Pour le Mérite, poległego rzekomo w 1745 lub zmarłego w 1768. Takiego samego herbu używał jego wnuk, Ernst Ferdinand Sylvius (1789–1831), będący w prostej linii przodkiem Franza Wilhelma (wariant I d) i Franza Friedricha (wariant I e)."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski to jedno z najbardziej znanych nazwisk kaszubskich. Pochodzi od wsi Rekowo. Wieś ta była od początku własnością odrębnych rodzin, które przyjmowały następnie wspólne nazwisko odmiejscowe. Wedle dokumentu z 1638, powołującego się na przywilej z 1528, w Rekowie siedziały rody: Wotoch, Stip, Dorzik, Mrozik oraz Fritz (Fritze, Friz). W XVIII-XIX wieku dzielili się na linie: Wantochów (Wotochów), Stypów, Wryczów (Wrycza) i Gynzów (Günz). Herb Rekowski to najstarszy i główny herb z jakim znana jest linia Wantochów (Wotochów)."}, {"title": "Rekowski", "text": "Protoplastą Wotochów miał być żyjący około 1300 roku Andreas Wentoch. Spis właścicieli Rekowa z 1559 (1560) wymienia pośród innych Simona Fantacha (Fantocha), Bartossa Fontacha i Gregera Fontacha (Fantacha). Kolejne spisy pochodzą z lat: 1603 (Andres, Baltazar, Hanss i Michel Vantoch), 1606 (trzech Wantochów), 1607 (Hans, Michael, Balzer, Urban, Fabian und Jakob den Wantoch), 1621 (Jurgen, Hans, Andreas, Lucas den Wantochen), 1658 (Marten, Matthis, Christofer, Matthias Vantochen), 1688 (Martin Ventoch). Od wieku XVII zaczęło się u rodzin siedzących w Rekowie (nie tylko Wotochów) upowszechniać odmiejscowe nazwisko Rekowski. Pierwsza zapiska o Wotochach z tym nazwiskiem pochodzi jednak dopiero z 1751 (Krzysztof Wętoch Rekowski). Kolejne pochodzą z lat: 1756 (Christoph von Wentoch), 1804 (dwóch Wantochów von Rekowskich). Jeden z Wotochów-Rekowskich (Franciszek, zm. ok. 1802) dał początek wielkopolskiej, katolickiej gałęzi Rekowskich (używała wariantu I f z małą odmianą). Spośród jego sześciu synów o jednym wiadomo, że mieszkał dalej na Kaszubach (Michał, ur. 1774, zm. po 1842), zaś inny (Konstanty Wotoch Rekowski) miał dobra w Wielkopolsce (Rudniczysko, Parzynów) oraz w ziemi wieluńskiej (Borzewisko). Konstanty dał początek linii mieszkającej w Królestwie Polskim i Wielkopolsce. Rekowscy licznie służyli w armii pruskiej. Zasłużonym dla rodu wojskowym był Franz Friedrich Hugo Wilhelm Michael von Wotoch-Rekowski (1851–1929), wspomniany wcześniej badacz dziejów rodu, uczestnik wojny francusko-pruskiej 1870–71 w stopniu majora, kawaler wielu orderów. Jego syn, Wilhelm, również prowadził badania nad historią rodu. Rekowscy służyli też w armii polskiej. Wspomniany Konstanty (1782–1837), osiadły w Wielkopolsce, służył natomiast w armii polskiej. Ukończywszy pruską szkołę kadetów podał się do dymisji w 1807 i walczył w piechocie Księstwa Warszawskiego. Jego synowie: Artakserkses Roman (1811–79) i Napoleon Bolesław (1814 lub 1816–1879) brali udział w powstaniu 1830. Syn Napoleona, Konstanty Kazimierz (1846–80), brał udział w powstaniu 1863, następnie zaś zaciągnął się do armii pruskiej. Wotoch-Rekowscy oprócz działów w Rekowie posiadali też w różnych okresach czasu działy w innych wioskach, nie tylko na Pomorzu: Ciemno (1766–1862), Czarna Dąbrowa (od 1736), oraz innych wioskach, gdzie odnotowani byli tylko z nazwiskiem Rekowski i nie da się ustalić ich przynależności do konkretnego rodu. Nazwisko Rekowski, zarówno samodzielnie, jak i w formach Rekowski-Wantoch, Wantoch Rekowski i Wantoch-Rekowski występuje na Pomorzu do dzisiaj."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowski (Reckowski, Reckowsky, Rekoskie, Rekowsky) z przydomkiem Wotoch (Wantoch, Wentoch, Wętoch, Wotoch, Vandoch, Vantoch, Woytoch)."}, {"title": "Rekowski", "text": "Herb z rakiem był najwcześniej opisanym herbem Rekowskich. Wariantów ze skrzydłami w klejnocie używały generalnie ewangelickie gałęzie rodziny. W gałęziach tych popularny stał się herb dwudzielny, z gwiazdą w górnym polu i rakiem w dolnym. Podobny herb, ale bez skrzydeł, przyjęła katolicka gałąź z Wielkopolski, chociaż część heraldyków niemieckich i Seweryn Uruski przypisywali im herb Abdank. Normą w heraldyce kaszubskiej było różnicowanie herbów nawet wśród najbliższej rodziny. Odznaczeni orderem Pour le Mérite dodawali go zamiast gwiazdy w górnym polu, niezbyt zresztą poprawnie heraldycznie. Na podstawie analiz herbów kilku pokoleń, niemiecki heraldyk Mülverstedt przyjął hipotezę, że pierwotnym herbem tej rodziny jest motyw pojawiający się często w górnym polu, tj. Gwiazda, zaś rak dodany został wtórnie, jako godło mówiące. Hipotezy tej jednak nie da się zweryfikować."}, {"title": "Rekowski", "text": "Dwóch heraldyków, Ledebur i Winckler, przypisało Wotochom-Rekowskim herb nazwany Rekowski II (vel Wotoch, Wantoch II, Księżyc odmienny). Miała go używać gałąź z Czarnej Dąbrowy i z Gostkowa (ci ostatni mieli używać przejściowo nazwiska odmiejscowego Gostkowski)."}, {"title": "Rekowski", "text": "Dla rodziny tej odnotowano także herb Rekowski III, którym pieczętował się Konstanty Kazimierz Wotoch Rekowski."}, {"title": "Rekowski", "text": "Rekowscy z innymi przydomkami używali innych, choć nierzadko zbliżonych herbów. Stypowie herbów Rekowski IV, Rekowski V, Styp II, Wryczowie herbów Wrycza, Rekowski VI, Rekowski VII, Rekowski VIII Gynzowie herbów Rekowski VII, Rekowski IX, Rekowski X i Rekowski XI. Dwie ostatnie rodziny, podobnie jak Wotochowie, używały w herbach motywu raka. Darzynowie powinni używać herbu Dorzyn, Mrozkowie herbu Mroczek."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto w 1981 roku był jednym z założycieli Klubu Inteligencji Katolickiej w Opolu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zbigniew Vogel", "text": "Zbigniew Vogel (ur. 10 sierpnia 1924 w Rzeszowie, zm. 8 stycznia 2005 w Opolu) – polski inżynier budowy i eksploatacji maszyn, specjalizujący się w obróbce skrawaniem oraz technologii maszyn, doktor nauk technicznych, nauczyciel akademicki związany z uczelniami technicznymi w Gliwicach i Opolu; pierwszy w historii prorektor Wyższej Szkoły Inżynieryjnej w Opolu."}, {"title": "Zbigniew Vogel", "text": "Urodził się w 1924 roku w Rzeszowie, gdzie ukończył szkołę powszechną oraz do wybuchu II wojny światowej w 1939 roku dwie klasy gimnazjum. W celu uniknięcia deportacji do Niemiec, zatrudnił się jako pracownik fizyczny. Po zakończeniu wojny dokończył szkołę średnią i w 1946 roku zdał pomyślnie egzamin dojrzałości. Następnie podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach, które ukończył w 1951 roku, zdobywając dyplom magistra inżyniera mechaniki w specjalności technologia maszyn. Będąc jeszcze studentem został zatrudniony w Katedrze Obróbki Skrawaniem Politechniki Śląskiej, gdzie pracował nieprzerwanie do 1967 roku, kiedy to został przeniesiony służbowo do Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu. Rok wcześniej w 1966 roku uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych, a w 1968 roku został mianowany na stanowisko docentaWiadomości Uczelniane Politechniki Opolskiej, Nr 5 (130), styczeń 2005, s. 19.. "}, {"title": "Zbigniew Vogel", "text": "W opolskiej uczelni technicznej zorganizował od podstaw Zakład Technologii Maszyn, którym kierował do 1992 roku. Wykształcił liczne grono inżynierów technologów, był promotorem trzech rozpraw doktorskich swoich współpracowników. Doceniając jego doświadczenia organizacyjne, dydaktyczne i we współpracy z przemysłem, ówczesny rektor doc. Rościsław Oniszczyk powierzył mu w 1968 roku funkcję prorektora, którą pełnił do 1975 roku. Następnie był w kierownictwie Wydziału Mechanicznego WSI. Ponownie stanowisko prorektora objął w 1981 roku, pełniąc ją do 1987 roku. W latach 1990–1993 sprawował funkcję prodziekana Wydziału Mechanicznego WSI. W 1993 roku przeszedł na emeryturę."}, {"title": "Zbigniew Vogel", "text": "Przez wiele lat współpracował z Naczelną Organizacją Techniczną w Opolu, będąc zastępcą przewodniczego Rady Wojewódzkiej Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich. Nie należał do żadnej partii politycznej. W 1981 roku był jednym z założycieli Klubu Inteligencji Katolickiej w Opolu, nieprzychylnie traktowanego przez ówczesne władze komunistyczne."}, {"title": "Zbigniew Vogel", "text": "Efekty jego działalności naukowo-dydaktycznej zostały docenione przez przyznanie mu licznych nagród, wyróżnień i odznaczeń, w tym m.in. Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 stycznia 2005 roku w Opolu po długiej chorobie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego papież Juliusz II na portrecie namalowanym przez Rafaela ma długą, siwą brodę?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Portret Juliusza II", "text": "Portret Juliusza II – obraz renesansowego malarza Rafaela Santi namalowany w latach 1511–1512."}, {"title": "Portret Juliusza II", "text": "Obraz został namalowany na zlecenie papieża Juliusza II. Po jego śmierci portret wraz z innym obrazem Rafaela przedstawiającym Madonnę, został wystawiony w kościele Santa Maria del Popolo w Rzymie. Tam widział go biograf Rafaela Giorgio Vasari. W 1591 roku obraz trafił do zbiorów Scipiona Borghesea, a następnie do kolekcji angielskiej Johna Juliusa Angersteina. W 1824 roku został zakupiony przez National Gallery w Londynie."}, {"title": "Portret Juliusza II", "text": "Obraz przedstawia papieża Juliusza II siedzącego na fotelu. Na jego twarzy Santi wiernie odtworzył rysy starego, zmęczonego, i zamyślonego człowieka. Broda papieża została zapuszczona na znak upokorzenia w latach 1511–1512, po tym jak podczas jednej z kampanii wojskowej utracił miasto Bolonię. Zarost zgolił w 1512 roku. Ten fakt z życia papieża pozwala na określenie daty powstania dzieła. Biała broda kontrastuje z czerwonym tłem i zieloną kotarą. W prawej ręce papież trzyma arystokratyczną batystową chustę, a jego ozdobiona dłoń jest zrelaksowana. Lewa dłoń silnie zaciska poręcz fotela. Juliusz II znany był ze zmienności charakteru, z wybuchowości i gwałtowności, a zarazem z umiłowania do sztuki i architektury. Zmienne cechy papieża Rafael ujął właśnie w symbolice dłoni. Juliusz II siedzi na fotelu wykończonym dwoma żołędziami z brązu, które były osobistym godłem papieża."}, {"title": "Portret Juliusza II", "text": "Santiemu przypisuje się trzy obrazy – portrety papieża Juliusza II. Prócz tego w londyńskiej galerii, dwa pozostałe znajdują się w Galerii Uffizi (wł. Galleria degli Uffizi) i w Pałacu Pitti (wł. Palazzo Pitti) we Florencji. Oryginalność tych dwóch obrazów jest kwestionowana. Obraz z Uffizi jest prawdopodobnie autorstwa Tycjana. Oryginalność dzieła z galerii londyńskiej została potwierdzona m.in. przez brytyjskiego historyka Cecila Goulda. W 1969 roku podczas prac oczyszczających, odkryto zmianę dokonaną przez malarza na zielonej zasłonie, na której znajdują się ledwo widoczne wzory z kluczy papieskich i potrójnych koron. Wzory te były pierwotnie pomalowane w kolorze złotym. Santi zamalował je, przez co uznaje się go dziś za oryginał."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "z czyjej inicjatywy wzniesiono wieżę widokową na Wielkiej Sowie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wieża widokowa na Wielkiej Sowie", "text": "Wieża widokowa na Wielkiej Sowie – wieża widokowa wzniesiona w latach 1905–1906 z bloków betonowych na Wielkiej Sowie – najwyższym szczycie Gór Sowich."}, {"title": "Wieża widokowa na Wielkiej Sowie", "text": "Pierwsza wieża widokowa na Wielkiej Sowie powstała z inicjatywy Towarzystwa Sowiogórskiego z Dzierżoniowa, które współpracowało z Towarzystwem Sowiogórskim z Walimia. Uzyskano zgodę właściciela gruntu hrabiego Wilhelma von Magnisa z Bożkowa. Projekt przygotował murarz i cieśla Heuber z Walimia. 20 września 1885 wmurowano kamień węgielny. Prace budowlane ruszyły wiosną 1886. Utrudniała je deszczowa pogoda. Otwarcie wieży nastąpiło 18 lipca 1886. Budowla miała 20 m wysokości, z czego 2 m przypadały na kamienną podstawę. Koszty budowy wyniosły 4 576,69 marek. W 1887 zatrudniono strażnika, który dbał o porządek i pobierał opłaty za wstęp (10 fenigów od dorosłych, 5 fenigów od dzieci). W następnych latach wieżę wielokrotnie naprawiano. 24 maja 1904 pod dwoma turystami z Wrocławia załamały się spróchniałe schody. Obaj panowie spadli na niższą kondygnację nie odnosząc obrażeń. Budowlę zamknięto i jesienią 1904 zburzono."}, {"title": "Wieża widokowa na Wielkiej Sowie", "text": "Inicjatorem budowy nowej wieży był prezes dzierżoniowskiego Towarzystwa Sowiogórskiego Richard Tamm, który przeforsował ideę wzniesienia trwałej konstrukcji. Patronem murowanej budowli miał zostać kanclerz Otto von Bismarck (Bismarckturm). Konkurs na projekt wieży wygrał murarz Hennig z Walimia. Uzyskano zgodę na budowę od hrabiego Antona von Magnisa z Bożkowa. Później jednak zmieniono lokalizację na część szczytu należącą do hrabiego Ernsta Juliusa von Seidlitz-Sandreczki z Bielawy. Również on wyraził zgodę na inwestycję. Kamień węgielny został położony 1 czerwca 1905. Wykonanie powierzono firmie Bestänier&George z Lipska specjalizującej się w budowie wysokich obiektów. Uroczyste otwarcie nastąpiło 24 maja 1906. Wieża, oficjalnie położona w Dzierżoniowie (Bismarckturm bei Reichenbach), miała 25 m wysokości. Na parterze znajdowała się sala pamięci z popiersiem Bismarcka wykonanym przez rzeźbiarza Harro Magnussena. W jej trzech oknach znajdowały się witraże z motywami nawiązującymi do żelaznego kanclerza. Koszty budowy wyniosły ok. 20 000 marek. W 1910 w wieży umieszczono brązową tablicę ku czci zmarłego rok wcześniej Richarda Tamma. Wstęp na wieżę był płatny. Zatrudniano strażnika budowli zwanego der alte Stephan lub Vater Spitzer. Pracował on co najmniej do 1931, gdy miał 73 lata. Po II wojnie światowej wieża otrzymała imię generała Władysława Sikorskiego, a następnie ok. 1980 Mieczysława Orłowicza. Obie nazwy się nie przyjęły. W 2006 zakończono remont budowli, który kosztował 250 000 złotych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie odznaczenie cywilne przyznano Joannie Agackiej-Indeckiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Joanna Agacka-Indecka (ur. 18 grudnia 1964 w Łodzi, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polska adwokat, w latach 2007–2010 prezes Naczelnej Rady Adwokackiej."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Była absolwentką IV Liceum Ogólnokształcącego im. Emilii Sczanieckiej w Łodzi. W 1988 ukończyła prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Do 2001 pracowała na tej uczelni jako asystent w Katedrze Postępowania Karnego. Na początku lat 90. przebywała w Stanach Zjednoczonych, praktykując m.in. w Biurze Obrońców z Urzędu w Chicago."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "W 1996, po odbytej aplikacji, uzyskała uprawnienia adwokata, rozpoczynając praktykę w tym zawodzie. W 2001 weszła w skład Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi, gdzie zapoczątkowała prace Komisji Prawnej oraz cykl Ogólnopolskich Konferencji Komisji Prawnych okręgowych rad adwokackich. Od maja do grudnia 2004 była zastępcą dziekana tej rady. W tym samym roku została wiceprezesem Naczelnej Rady Adwokackiej, a 24 listopada 2007 na IX Krajowym Zjeździe Adwokatury wybrano ją na stanowisko prezesa NRA. W 2010 weszła w skład Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego działającej przy Ministerstwie Sprawiedliwości."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Zginęła 10 kwietnia 2010 w wyniku katastrofy polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku. 19 kwietnia została pochowana na Starym Cmentarzu w Łodzi."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Żona doktora habilitowanego nauk prawnych Krzysztofa Indeckiego, matka Katarzyny."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Otrzymała Wielką Odznakę \"Adwokatura Zasłużonym\"."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "Postanowieniem Prezydenta RP z dnia 10 czerwca 2009 za wybitne zasługi dla adwokatury polskiej, za osiągnięcia w pracy zawodowej i działalności społecznej została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "16 kwietnia 2010 pośmiertnie odznaczono ją Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Również pośmiertnie uhonorowana Krajową Radę Sądownictwa medalem \"Bene Merentibus Iustitiae – Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości\" oraz Srebrnym Medalem Pamiątkowym Ministra Sprawiedliwości."}, {"title": "Joanna Agacka-Indecka", "text": "W 2011 jej imieniem nazwano plac przed Sądami Apelacyjnym i Okręgowym w Łodzi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak można uruchomić fontannę Herona?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Fontanna Herona", "text": "Fontanna Herona – urządzenie hydrauliczne wynalezione przez matematyka i przyrodnika Herona z Aleksandrii, stosowane dziś głównie jako gadżet pokojowy lub doświadczenie pokazowe z fizyki."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Heron badał ciśnienie powietrza, opisał pierwszy silnik parowy (bania Herona) i zbudował kilka zabawek tryskających wodą, do których zalicza się fontanna nazwana jego imieniem. Różne wersje tego urządzenia są używane dzisiaj na zajęciach z fizyki jako demonstracje zasad hydrauliki i pneumatyki."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Fontanna Herona składa się z trzech zbiorników umieszczonych na różnych wysokościach oraz łączących je rurek: zbiornik górny, otwarty – przy jego dnie znajduje się rurka, przez którą woda wypływa do zbiornika dolnego; zbiornik dolny, zamknięty – rurką ze zbiornika górnego wpływa do niego woda, wypierając powietrze, uchodzące przez rurkę umocowaną w górnej części zbiornika i prowadzącą do zbiornika środkowego; zbiornik środkowy, zamknięty – do niego jest wpompowywane powietrze uchodzące ze zbiornika dolnego; wypiera ono wodę przez rurkę mającą ujście nad zbiornikiem górnym – tworzącą fontannę."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Wybranie naczynia górnego, otwartego, początkowo pustego; poprowadzenie rurki z jego dna do zbiornika dolnego, zawierającego początkowo samo powietrze. Na zbiorniki zamknięte użyte mogą być słoiki, butelki, puszki, byle tylko możliwe było szczelne łączenie ich zamknięć z rurkami doprowadzającymi wodę i powietrze. połączenie zbiornika dolnego (wylot rurki w górnej części) ze środkowym, pełnym wody zasilającej fontannę; wlot rurki doprowadzającej powietrze w górnej części zbiornika środkowego; poprowadzenie rurki z dna zbiornika środkowego nad zbiornik górny, przewężenie na otwartym końcu tej rurki tworzy wodotrysk; napełnienie zbiornika górnego wodą; woda spływa ze zbiornika górnego do dolnego, wypierając z niego powietrze; powietrze wyparte ze zbiornika dolnego wpływa do naczynia środkowego, z którego wypycha wodę przez wodotrysk nad zbiornikiem górnym; zbiornik górny nie musi zawierać dużo wody, gdyż jest ona dostarczana poprzez wodotrysk z naczynia środkowego."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Fontanna Herona nie jest perpetuum mobile, jakby się mogło wydawać. Nie jest możliwe nieprzerwane jej działanie, nieprzerwany przepływ cieczy roboczej jest pozorny. Fontanna przestaje pracować kiedy zabraknie wody w zasilającym ją zbiorniku środkowym lub też kiedy skończy się powietrze w zbiorniku dolnym. Fontannę można wprawić w działanie zamieniając miejscami zbiorniki: środkowy i dolny, odpowiednio zamieniając rurki (dobrym rozwiązaniem jest użycie np. litrowych słoików z rurkami umieszczonymi w nakrętkach, wystarczy wtedy podmienić słoiki). Mniej wygodnym rozwiązaniem jest opróżnienie pojemnika dolnego z wody i napełnienie wodą naczynia środkowego, zasilającego fontannę."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Fontanna może tryskać wodą niemal na taką wysokość, z jakiej spada woda ze zbiornika górnego do dolnego. Dla jak najlepszego efektu (maksymalnej wysokości) należy umieścić środkowy zbiornik jak najwyżej, może być nawet wyżej od górnego, zaś dolny dużo niżej od tamtych."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Gdyby wylot fontanny unosić, to wysokość na jaką może unieść się woda w fontannie, względem poziomu wody w zbiorniku środkowym, jest równa różnicy poziomów wody w zbiorniku górnym i dolnym. Pomijając opory ruchu wody jest to wysokość na jaką tryska fontanna."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Egzemplarz fontanny Herona, zbudowany przez Larry'ego Fleinhardta, można było zobaczyć w 8. odcinku (zatytułowanym \"Tabu\") 4. sezonu telewizyjnego serialu Wzór."}, {"title": "Fontanna Herona", "text": "Taran hydrauliczny Uderzenie hydrauliczne Zwężka Venturiego"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego kobiety w ciąży nie powinny spożywać pewnych gatunków serów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Listeria monocytogenes – gatunek względnie beztlenowej, wewnątrzkomórkowo żyjącej bakterii, która jest czynnikiem etiologicznym listeriozy. Jest jednym z najbardziej zjadliwych patogenów przenoszonych przez żywność (20 do 30 procent infekcji kończy się śmiercią), na przykład w Stanach Zjednoczonych jest ona odpowiedzialna za około 2500 zachorowań i 500 zgonów  rocznie (9,7 przypadków zachorowań na milion mieszkańców), powodując tym samym większą śmiertelność niż salmonella czy Clostridium botulinum."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "L. monocytogenes jest Gram-dodatnią bakterią nazwaną od nazwiska Josepha Listera. Bakteria korzystając ze swojego urzęsienia wykonuje ruchy w temperaturze 30 °C lub niższej (zazwyczaj nie wykazuje ruchu w 37 °C)Gründling, A., Burrack, L. S., Bouwer, H.G.A., Higgins, D.E. 2004. Listeria monocytogenes regulates flagellar motility gene expression through MogR, a transcriptional repressor required for virulence. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 101:12316–12323.."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Badania sugerują, że nawet co dziesiąty ludzki przewód pokarmowy może być zasiedlony przez L. monocytogenes. Niemniej jednak objawy kliniczne choroby związane z L. monocytogenes są coraz częściej rozpoznawane przez lekarzy weterynarii, szczególnie w przypadku zapalenia opon mózgowych i mózgu u przeżuwaczy."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Ze względu na chorobotwórczość L. monocytogenes związaną z zapaleniem opon mózgowych u noworodków (zakażenie drogą transwaginalną) nie zaleca się kobietom w ciąży spożywania miękkich serów takich jak brie, camembert bądź feta, które mogą być skażone tymi bakteriamiGenigeorgis, C.,Carniciu, M., Dutulescu, D., Farver, T.B. 1991. Growth and survival of Listeria monocytogenes in market cheeses stored at 4 to 30 degrees C. J. Food Prot. 54(9):662-668.. Jest to trzecia z najczęstszych przyczyn zapalenia opon mózgowych u noworodków."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "L. monocytogenes jest Gram-dodatnią, niesporującą, względnie beztlenową, wykazującą ruch pałeczką. Jest katalazo-dodatnia, oksydazo-ujemna i beta-hemolityczna, przez co niszczy czerwone ciałka krwi. Bakteria oglądana w mikroskopie świetlnym wykazuje charakterystyczny, koziołkowaty ruch."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Do rodzaju Listeria zalicza się 6 różnych gatunków (L. monocytogenes, L. ivanovii, L. innocua, L. welshimeri, L. seeligeri i L. grayi). Zarówno L. monocytogenes, jak i L. ivanovii, są chorobotwórcze dla myszy, jednak tylko L. monocytogenes jest bezpośrednio związana z występowaniem choroby u ludzi. Istnieje 13 serotypów L. monocytogenes, które mogą być przyczyną choroby u człowieka, jednak ponad 90% ludzkich izolatów należy jedynie do jednego z trzech serotypów: 1/2a, 1/2b, oraz 4b. Szczepy L. monocytogenes serotypu 4b są odpowiedzilne za 33 do 50% przypadków zachorowań ludzi na świecie oraz za wszystkie główne ogniska choroby w Europie i Stanach Zjednoczonych od lat 80. XX wieku."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "L. monocytogenes opisał po raz pierwszy E.G.D. Murray w 1926 roku opierając się na sześciu przypadkach nagłych zgonów wśród młodych królików. Zanim J.H. Harvey Pirie zmienił w 1940 roku nazwę rodzaju na Listeria, Murray odnosił się do swojego odkrycia jako Bacterium monocytogenes. Pomimo, że kliniczne przypadki zakażenia L. monocytogenes u ludzi i zwierząt zostały opisane w latach 20. XX wieku, do 1952 roku w NRD nie były one uznawane za istotną przyczynę posocznicy i zakażenia opon mózgowych u noworodków. Występowanie listeriozy u osób dorosłych było następnie kojarzone z obniżoną odpornością wynikającą np. z przyjmowania leków immunosupresyjnych bądź kortykosteroidów oraz u osób zakażonych HIV. "}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Dopiero w 1981 roku L. monocytogenes została uznana za przyczynę chorób przenoszonych drogą pokarmową. Wybuch ogniska listeriozy w Halifaksie w Nowej Szkocji będący powodem zachorowania 41 osób i śmierci 18 (głównie kobiet w ciąży i noworodków) był epidemiologicznie powiązany ze spożyciem surówki z białej kapusty, która była nawożona surowym, zanieczyszczonym listeriami owczym obornikiem. Od tego czasu liczba przypadków zachorowań na listeriozę jest monitorowana, a L. monocytogenes jest obecnie uznawana jako ważne zagrożenie w przemyśle spożywczym."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Zakażenie bakterią L. monocytogenes powoduje listeriozę. Jej główne objawy to posocznicaGray, M. L., and A. H. Killinger. 1966. Listeria monocytogenes and listeric infection. Bacteriol. Rev. 30:309-382., zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózguArmstrong, R. W., and P. C. Fung. 1993. Brainstem encephalitis (Rhombencephalitis) due to Listeria monocytogenes: case report and review. Clin. Infect. Dis. 16:689-702., wrzód rogówkiHolland, S., E. Alfonso, . Gelender, D. Heidegger, A. Mendelsohn, S. Ullman, and D. Miller. 1987. Corneal ulcer due to Listeria monocytogenes. Cornea 6:144-146., zapalenie płucWhitelock-Jones, L., J. Carswell, and K. C. Rassmussen. 1989. Listeria pneumonia. A case report. South African Medical Journal 75:188-189. oraz infekcje macicy u ciężarnych kobiet, które mogą prowadzić do poronień (drugi semestr ciąży) bądź wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Noworodki, które przetrwają matczyną listeriozę mogą cierpieć z powodu upośledzenia fizycznego oraz ziarniniakowatości (granulomatosis infantiseptica) obejmującej całe ciało. Powyższe zaburzenia zazwyczaj poprzedzone są objawami grypopodobnymi, w tym utrzymującą się gorączką. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe takie jak nudności, wymioty i biegunka mogą poprzedzać poważniejsze formy listeriozy lecz mogą być również jedynymi wyrażonymi objawami tej choroby. U około 10% pacjentów patogen atakuje mięsień sercowy, przy czym prawdopodobnie zjadliwość zależy tu od szczepu a nie od wrażliwości pacjenta. Czas wystąpienia objawów poważnych formy liseriozy nie jest dokładnie znany, ale może wahać się od kilku dni do trzech tygodni. Podejrzewa się, że czas po jakim występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego nie przekracza 12 godzin. Dawka infekcyjna L. monocytogenes zależy od szczepu i podatności organizmu i waha się od 100 do 1000 komórek. Zakłada się, że w przypadku surowego mleka do wywołania choroby u osoby wrażliwej wystarczy mniej niż 1000 bakterii. Mogą one wnikać do nabłonka jelit, a następnie zasiedlając makrofagi, monocyty bądź granulocyty dostają się do krwi (posocznica), którą są roznoszone po całym organizmie. Obecność bakterii wewnątrz komórek fagocytarnych sprawia, iż mogą się one przedostawać do mózgu oraz prawdopodobnie przenikać poprzez łożysko do płodu ciężarnej kobiety. Patogeneza \"L. monocytogenes\" opiera się głównie o zdolność bakterii do przetrwania i namnażania się w komórkach fagocytarnych gospodarza. "}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "L. monocytogenes w zależności od warunków środowiskowych w których występuje, może funkcjonować jako organizm saprofityczny bądź patogenny. Gdy bakteria jest obecna w organizmie gospodarza, dzięki mechanizmowi quorum sensing następuje ekspresja kilku genów wirulencji. W zależności od lokalizacji bakterii w organizmie, geny wirulencji regulowane są poprzez różne czynniki. SigB, alternatywny czynnik sigma reguluje geny Vir w jelitach podczas, gdy PrfA (pozytywny regulator transkrypcji A) reguluje ekspresję genów, kiedy bakterie obecne są we krwi. Jak dotąd niewiele wiadomo na temat mechanizmu przełączania się bakterii między aktywnością saprofityczną a patogenną, jednak uważa się, że do wywołania tej zmiany niezbędnych jest kilka niekodujących RNA."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "W przypadku wystąpienie zapalenia opon mózgowych i mózgu ogólna śmiertelność może sięgać 70%, przy posocznicy 50%, przy zakażeniach okołoporodowych i noworodków powyżej 80%. Zakażenia podczas ciąży są dla matki zazwyczaj niezagrażające życiu. Leczenie obejmuje parenteralne podawanie penicyliny bądź ampicyliny. U osób uczulonych na penicylinę z powodzeniem stosuje się Kotrimoksazol."}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": " Użycie jako wektor do transfekcji "}, {"title": "Listeria monocytogenes", "text": "Z racji tego, że L. monocytogenes jest bakterią wewnątrzkomórkową, w niektórych badaniach została ona wykorzystana jako wektor do dostarczania genów in vitro. Aktualna skuteczność transfekcji pozostaje dość niska. Jednym z przykładów pomyślnego użycia L. monocytogenes w technologii in vitro jest realizacja terapii genowej w przypadkach zwłóknienia torbielowatego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakim celu główni bohaterowie gry To the Moon przenoszą się do wspomnień innych ludzi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "To the Moon", "text": "To the Moon – czwarta gra komputerowa stworzona przez kanadyjskiego projektanta i kompozytora Kana Gao oraz pierwsza komercyjna produkcja jego niezależnego studia Freebird Games. Jest grą przygodową z elementami gry fabularnej. Została stworzona za pomocą programu RPG Maker XP i wydana 1 listopada 2011 roku. Pierwotnie była dostępna w sprzedaży na oficjalnej stronie autora i kilku innych serwisach dystrybucji cyfrowej, a 8 września 2012 roku pojawiła się w ofercie serwisu Steam. Dostępna jest trwająca godzinę darmowa wersja trial gry."}, {"title": "To the Moon", "text": "Głównymi bohaterami gry są dr Eva Rosalene i dr Neil Watts, którzy pracują dla Sigmund Corp. – firmy, która dzięki technologii zmiany wspomnień oferuje ludziom spełnienie swojego największego marzenia. Można to jednak zrobić dopiero, gdy dana osoba jest umierająca, gdyż fałszywe wspomnienia kolidują z prawdziwymi, co uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie. Ich kolejnym klientem jest John Wyles, owdowiały staruszek będący na łożu śmierci, a jego marzeniem – dostanie się na księżyc. Aby wypełnić swój kontrakt, bohaterowie muszą przedostać się od jego najpóźniejszych do najwcześniejszych wspomnień i wgrać nowe."}, {"title": "To the Moon", "text": "Gra ukazana jest w rzucie izometrycznym za pomocą dwuwymiarowej grafiki. Gracz kieruje jednym z bohaterów, podczas gdy drugi za nim podąża lub jest nieobecny. Rozgrywka polega głównie na dialogach z innymi postaciami bądź tylko ich czytaniu oraz znajdowaniu odpowiednich przedmiotów do użycia. Czasem gracz za zadanie otrzyma rozwiązanie prostej łamigłówki lub ukończenie minigry. Będąc we wspomnieniach, gracz musi znaleźć „memento” (przedmiot o szczególnym dla niego znaczeniu) i pięć „połączeń” oraz rozwiązać zagadkę, aby przenieść się do wcześniejszych wydarzeń. Przewidywany czas gry to ok. 4,5 godziny."}, {"title": "To the Moon", "text": "Ścieżka dźwiękowa gry To the Moon zebrała bardzo pochlebne opinie wielu krytyków. Zawiera utwory skomponowane przez Kana Gao i piosenkę „Everything's Alright” wykonaną przez Laurę Shigiharę. Opublikowana została 4 listopada 2011 roku w serwisie Bandcamp i składa się z 31 ścieżek o całkowitej długości 52 min 47 sek. Połowa dochodów z jej sprzedaży przekazywana jest organizacjom charytatywnym."}, {"title": "To the Moon", "text": "Gra To the Moon otrzymała pozytywne recenzje, w których chwalono wzruszającą fabułę, elementy humorystyczne i oprawę muzyczną, a krytykowano niezbyt rozbudowaną i dość krótką rozgrywkę oraz problemy ze sterowaniem. Uzyskała średnią ocen 81/100 w agregatorze Metacritic i 82,24% w GameRankings."}, {"title": "To the Moon", "text": "W 2011 roku gra otrzymała kilka nagród i wyróżnień. Portal GameSpot w swoim plebiscycie najlepszych gier roku przyznał jej nagrodę za najlepszą opowieść, a magazyn Wired umieścił ją na liście 20 najlepszych gier roku. W serwisie IndieDB została uhonorowana jako najlepsza gra dla jednego gracza, a serwis RPGFan wyróżnił ją jako najlepszą niezależną grę fabularną. W 2012 roku została natomiast nominowana do nagrody za doskonałość w dźwięku przez organizatorów Independent Games Festival."}, {"title": "To the Moon", "text": "22 sierpnia 2012 roku studio Freebird Games zapowiedziało drugą odsłonę serii To The Moon. Dotyczyć będzie nowego pacjenta, jednak niektóre znajome postacie powrócą, m.in. dr Watts i dr Rosalene jako główni bohaterowie. Ponadto trwają prace nad krótką grą ''A Bird's Story'' będącą prologiem do kontynuacji."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który brytyjski polityk od 4 września 2012 roku jest ministrem ds. Walii w gabinecie Davida Camerona?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "David Jones (polityk)", "text": "David Jones (ur. 22 marca 1952 w Londynie) – brytyjski prawnik i polityk, członek Partii Konserwatywnej. W latach 2002–2003 członek Walijskiego Zgromadzenia Narodowego, od 2005 deputowany do Izby Gmin, od 4 września 2012 minister ds. Walii w gabinecie Davida Camerona."}, {"title": "David Jones (polityk)", "text": "Urodził się w Londynie jako dziecko pary Walijczyków, biegle zna język walijski. Studiował prawo na University College London oraz w The College of Law. W 1976 uzyskał prawo wykonywania zawodu solicitor, który można przyrównać do polskiego radcy prawnego. Przez blisko trzydzieści kolejnych lat prowadził praktykę w mieście Llandudno w Walii."}, {"title": "David Jones (polityk)", "text": "Karierę polityczną rozpoczął w 2002, zastępując jednego z posłów Partii Konserwatywnej do Walijskiego Zgromadzenia Narodowego, który zrezygnował w trakcie kadencji. Nie wystartował jednakże w kolejnych wyborach w 2003 roku. W 2005 uzyskał mandat do Izby Gmin w okręgu wyborczym Clwyd West w północnej Walii. W latach 2005–2010 był członkiem komisji Izby Gmin ds. Walii, zaś w 2006 został ministrem ds. Walii w gabinecie cieni. Po zwycięstwie konserwatystów w wyborach w 2010 został wiceministrem ds. Walii w randze parlamentarnego podsekretarza stanu. Podczas rekonstrukcji rządu we wrześniu 2012 został awansowany na stanowisko szefa resortu."}, {"title": "David Jones (polityk)", "text": "Jest żonaty z Sarą Jones, z zawodu pielęgniarką, z którą ma dwóch synów. Deklaruje się jako nieaktywny mason, a także anglikanin."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która ze stron konfliktu o Falklandy używała niszczycieli rakietowych typu 42?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Niszczyciele rakietowe typu 42", "text": "Niszczyciele rakietowe typu 42 – brytyjskie niszczyciele rakietowe, które zaczęto wprowadzać na uzbrojenie Royal Navy w 1975 roku. Dwie jednostki tego typu zakupiła Argentyna. Podczas wojny o Falklandy argentyńskie lotnictwo zatopiło dwa brytyjskie niszczyciele tego typu. Okręty od pierwszej jednostki serii nazywane są także typem Sheffield."}, {"title": "Niszczyciele rakietowe typu 42", "text": "Okręty zostały zaprojektowane pod koniec lat 60 dla zapewnienia obrony przeciwlotniczej floty, gdzie miały stanowić uzupełnienie planowanych dużych niszczycieli typu 82."}, {"title": "Niszczyciele rakietowe typu 42", "text": "Zbudowano 14 jednostek w trzech różniących się od siebie seriach. Ponadto dwie jednostki wykonane w standardzie pierwszej serii produkcyjnej zostały sprzedane Argentynie. Pierwszy okręt serii HMS \"Sheffield\" wodowano 10 czerwca 1971. Okręt wszedł do służby 16 lutego 1975. Wziął aktywny udział w wojnie o Falklandy, gdzie zatonął po trafieniu przez  pocisk przeciwokrętowy Exocet."}, {"title": "Niszczyciele rakietowe typu 42", "text": "Do 2005 wszystkie okręty pierwszej serii produkcyjnej zostały wycofane ze służby. Pozostałe jednostki mają pozostawać w służbie do 2014 kiedy to zostaną zastąpione przez nowe niszczyciele typu 45."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która bazylika położona jest na moście nad kanionem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bazylika Las Lajas", "text": "Bazylika Las Lajas (hiszp. El Santuario de la Virgen del Rosario de Las Lajas en Ipiales - Sanktuarium Matki Boskiej Różańcowej Na Skałach w Ipiales) – kolumbijska bazylika zbudowana w latach 1916–1949 przy granicy z Ekwadorem, w kanionie rzeki Guaitara."}, {"title": "Bazylika Las Lajas", "text": "Według legendy, w 1754 roku w górskim kanionie w pobliżu miasta Ipiales, małej głuchoniemej dziewczynce i jej matce ukazała się Matka Boża. Po tym fakcie dziecko miało odzyskać mowę. W jaskini, w której to się zdarzyło, odkryto później malowidło Maryi niosącej dziecko. Według ówczesnych badań obraz nie został wykonany przy użyciu znanych farb ani pigmentów."}, {"title": "Bazylika Las Lajas", "text": "Pierwszą kapliczkę w tym miejscu ufundował niewidomy brat Juan de Santa Gertrudis Serra, który zebrał środki na jej budowę wędrując po kraju. Po ukończeniu budowy miał on rzekomo odzyskać wzrok. Bazylika położona jest na moście nad kanionem. W latach 1916–1949 na miejscu kapliczki, zbudowanej w 1803 roku, powstała neogotycka budowla. Budowę sfinansowano z datków wiernych."}, {"title": "Bazylika Las Lajas", "text": "Nazwa bazyliki pochodzi od skały osadowej „laja”, na której odnaleziono wizerunek Maryi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "która włoska piosenkarka jest medalistką igrzysk paraolimpijskich?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Annalisa Minetti", "text": "Annalisa Minetti (ur. 27 grudnia 1976 w Rho) – włoska piosenkarka i lekkoatletka. Laureatka Festiwalu Piosenki Włoskiej, medalistka igrzysk paraolimpijskich."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "Jako dziecko przez kilka lat pobierała lekcje tańca. Gdy miała piętnaście lat, dzięki zaangażowaniu wujka zaczęła publicznie występować, śpiewając utwory Prince'a, Raya Charlesa, Céline Dion czy Arethy Franklin. W późniejszym czasie kształciła się w zakresie rachunkowości. W wieku osiemnastu lat zdiagnozowano u niej zwyrodnienie plamki żółtej i retinopatię barwnikową; wkrótce na skutek choroby utraciła wzrok."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "W 1997 Annalisa Minetti, z tytułem Miss Lombardii, jako pierwsza niewidoma kobieta wystartowała w konkursie piękności Miss Włoch. Znalazła się w pierwszej dziesiątce, uhonorowano ją wyróżnieniem Miss Gambissime („Miss Super Nóg”)."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "Rok później odniosła swój największy sukces muzyczny. Piosenką „Senza te o con te”, wygrała Festiwal Piosenki Włoskiej 1998 w San Remo. Sony Music wydało wkrótce jej pierwszy solowy album Treno Blu; wokalistka odbyła również trasę koncertową. W 2000 zadebiutowała jako artystka musicalowa w przedstawieniu Beatrice & Isidoro. W 2005 z Toto Cutugno nagrała piosenkę „Come noi nessuno al mondo”, w 2007 koncertowała z Claudiem Baglionim, a w 2009 gościnnie wystąpiła na jego albumie."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "Pod koniec lat 90. zaczęła trenować biegi i w 2001 zadebiutowała w zawodach rangi międzynarodowej. W 2012 wystartowała w letnich igrzyskach paraolimpijskich w Londynie. W biegu na 1500 metrów, w kategorii T12, zdobyła brązowy medal (jej przewodnikiem był Andrea Giocondi). W tym samym roku w tej kategorii, zajęła także trzecie miejsce na mistrzostwach Europy w Stadskanaal."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "W 2013 premier Mario Monti zaprosił ją na listy wyborcze swojej koalicji wyborczej."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "Annalisa Minetti jest mężatką, ma jednego syna. Zaangażowała się w działalność społeczną w ramach włoskiego oddziału organizacji Christian Blind Mission, zajmującej się pomocą osobom niepełnosprawnym."}, {"title": "Annalisa Minetti", "text": "; Albumy 1998: Treno Blu 2000: Qualcosa di più"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego projekt samolotu Ił-112 nie został zrealizowany?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ił-112", "text": "Ił-112 (ros. Ил-112) – niezrealizowany, rosyjski projekt turbośmigłowego, lekkiego samolotu transportowego zaprojektowanego w biurze konstrukcyjnym Iljuszyna. Maszyna miała zastąpić samoloty An-26."}, {"title": "Ił-112", "text": "Początki rozwoju samolotu Ił-112 sięgają lat 90. XX wieku, kiedy to rozpoczęto poszukiwania maszyny zdolnej zastąpić lekkie samoloty transportowe An-26. W listopadzie 1994 roku nowa konstrukcja Iljuszyna otrzymała po raz pierwszy wsparcie rządowe na rozwój i budowę prototypu. Niestety był to okres kiedy kryzys gospodarczy wstrzymał większość inwestycji finansowych i za rządowym wsparciem nie poszło żadne dofinansowanie projektu. "}, {"title": "Ił-112", "text": "W 2003 roku projekt samolotu wygrał konkurs na nowy lekki, samolot transportowy dla rosyjskich sił powietrznych (ros. Военно-воздушные силы Российской Федерации). Za wygraną poszło współfinansowanie projektu przez rosyjskie Ministerstwo Obrony. Zakładano, że gotowy prototyp wzniesie się w powietrze w 2006 roku a na wyposażenie sił zbrojnych wejdzie w 2008 roku. W grudniu 2004 roku zatwierdzono wstępny projekt samolotu. Jednak program notował narastające opóźnienia. Priorytetem dla lotnictwa wojskowego, pomimo palącej potrzeby wymiany starzejącej się floty samolotów An-26, był program modernizacji ciężkich maszyn transportowych Ił-76. Kolejnym problemem w pracach projektowych był brak odpowiedniego silnika. Dla wzrastającej z projektu na projekt masy samolotu, pierwotnie założone silniki TW7-117ST okazały się być zbyt słabe a nowe jednostki napędowe wymagałyby zbyt daleko idących prac, które zwiększyłyby opóźnienia i koszty programu. Z pieniędzy przekazanych przez Ministerstwo Obrony na budowę czterech prototypów i ich badania, biuro projektowe sfinansowało jedynie prace projektowe i zbudowało tylną część kadłuba. W zaistniałej sytuacji rosyjskie Ministerstwo Obrony, 14 maja 2010 roku oficjalnie zakończyło dalsze finansowanie całego programu. Iljuszyn pozostał bez zamówień ze strony sił powietrznych i nie cieszył się zainteresowaniem ze strony potencjalnych użytkowników cywilnych."}, {"title": "Ił-112", "text": "Ił-112 jest wolnonośnym górnopłatem napędzanym dwoma silnikami turbośmigłowymi z sześciołopatowymi śmigłami. Podwozie chowane, trójpodporowe z przednim podparciem, przednia, dwukołowa goleń chowana jest do wnęki w kadłubie. Podwozie główne, czterokołowe, po dwie golenie ustawione szeregowo po obu stronach kadłuba chowane do jego wnęk. Skrzydła o trapezowym obrysie, usterzenie w kształcie litery \"T\". Ładownia o szerokości 2,45 m, wysokości 2,4 m i długości 11,28 m. W tyle kadłuba znajduje się otwierana do tyłu rampa ładunkowa o długości 8,4 m."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kim był Stach Wichura?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Stach Wichura", "text": "Stach Wichura. Powieść historyczna z r. 1848 – powieść Macieja Wierzbińskiego, wydana po raz pierwszy w 1920 r. nakładem Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu, opisuje autentyczne zdarzenia powstania poznańskiego wiosną 1848 r. Tytułowy bohater jest z pochodzenia chłopem, który dzięki splotowi okoliczności ukończył poznańskie Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Jest wyborowym strzelcem i bierze aktywny udział w powstaniu. Kulminacją powieści jest bitwa o Książ (Wielkopolski) 29 kwietnia 1848 r. Epilog opowiada historię kolejnej bitwy powstańczej – pod Miłosławiem 30 kwietnia 1848. Okładka i 5 ilustracji wewnętrznych autorstwa prof. S. Sawiczewskiego."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Maciej R. Wierzbiński (1862-1933), autor Stacha Wichury, był pochodzącym z Poznania dziennikarzem, który pisał również powieści, nowele i dramaty. Redagował tygodnik \"Praca\" w Poznaniu i Dziennik Kujawski\" w Inowrocławiu. Za pisanie artykułów o tematyce antyniemieckiej został skazany na 2 lata więzienia, na skutek czego przeniósł się do Warszawy. Negatywne doświadczenia z władzami niemieckimi wpłynęły też na jego twórczość, w której często pojawiały się akcenty skierowane przeciwko zaborcy. Wierzbiński był autorem powieści (Kniaź i Księżna, 1908; Wiosna Ludów, 1919) i sztuk historycznych (Szpieg pruski, 1914; Kajzer Wilhelm II, 1931), ale też utworów o tematyce współczesnej (powieści Oaza miłości, 1911; Dolar i spółka, 1925; Wielka gra, 1927; komedia Hrabina Olesia, 1929). Sprawę stosunków polsko-niemieckich w Poznańskiem poruszał też w tomie nowel W przeklętym domu z 1908. Wierzbiński angażował się również politycznie, pisząc broszury dotyczące polskości Śląska, Wielkopolski i Warmii. Po II wojnie światowej jego książki nie były wznawiane i pisarz został w dużej mierze zapomniany."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Akcja rozgrywa się w Wielkim Księstwie Poznańskim od 1 lutego do maja 1848, choć w retrospektywie cofa się do wydarzeń z roku 1846, kiedy to policja pruska udaremniła spisek powstańczy pod przywództwem Ludwika Mierosławskiego. Wypadki opisane w powieści są zgodne z prawdą historyczną, z drobnymi wyjątkami. Pisarz oparł się m. in. na pamiętnikach Ludwika Mierosławskiego, Jędrzeja Moraczewskiego i Józefa Bonawentury Garczyńskiego. Korzystał z prasy codziennej i broszur wydawanych przed i w okresie powstania poznańskiego."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Stach Wichura to najprawdopodobniej postać fikcyjna. Podobnie jak jego najbliższy przyjaciel – szlachcic Rafał Węgierski, syn dziedzica pobliskiego majątku. Obaj kończą Gimnazjum Sanctam Mariam Magdalenam w Poznaniu, obaj w 1845 r. przystępują do spisku, którego celem była organizacja powstania zbrojnego przeciwko Prusom w Wielkim Księstwie Poznańskim, obaj wreszcie walczą w powstaniu poznańskim, broniąc obozu wojsk polskich w Książu. Stach Wichura ginie w tej bitwie, Rafał, ciężko ranny, przeżyje."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Poza tytułowym bohaterem i kilkoma postaciami drugiego planu, większość postaci w książce to osoby prawdziwe w swoich prawdziwych w powstaniu rolach – przywódcy, żołnierze, kosynierzy, księża, lekarze i pielęgniarki-wolontariuszki – nazwiska w Wielkopolsce znane. W akcji powieści uczestniczą m. in.: Ludwik Mierosławski, Karol Libelt, Seweryn Mielżyński, Jakub Krauthofer-Krotowski – przywódcy powstania, major Florian Dąbrowski, Józef Czapski, Leon Smitkowski, Hipolit Cukrowicz – żołnierze i obrońcy Książa, ksiądz Hilary Koszutski – ksiąski kapelan obozowy, Jan Mittelstaedt – przywódca oddziału kosynierów. Pośrednio autor angażuje: Emilię Sczaniecką i doktora Teodora Mateckiego, jako udzielających pomocy rannym powstańcom. Po stronie pruskiej m. in. pojawiają się: generał von Colomb – naczelny dowódca wojsk pruskich, Heinrich von Brandt – dowódca w bitwie o Książ."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Ciekawym jest wprowadzenie autentycznej postaci majora Mikołaja Dobrzyckiego – bohatera wojen napoleońskich i powstania listopadowego, którego losy autor splata z losami tytułowego Stacha Wichury. Major Dobrzycki, już jako starzec, bierze udział w powstaniu poznańskim, prowadząc oddział kosynierów. Faktycznie ginie 5 maja 1848 r., broniąc mostu w Obornikach. W powieści, by uczynić zadość wymogom konstrukcyjnym, pisarz każe mu zginąć jeszcze przed bitwą o Książ. Jest to jedyna nieścisłość historyczna."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "W powieści i w postaci Stacha Wichury można doszukać się fascynacji pisarza insurekcją kościuszkowską, bitwą pod Racławicami i jej bohaterem Wojciechem Bartoszem Głowackim. Wichura, podobnie jak Bartosz, jest odważnym chłopem i podobnie jak tamten zostaje nobilitowany. W samym nazwisku można się doszukać analogii do Stacha Świstackiego – drugiego chłopskiego bohatera spod Racławic."}, {"title": "Stach Wichura", "text": "Stach Wichura. Powieść historyczna z r. 1848 został wydany nakładem Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu w 1920 w nakładzie 5 tys. egzemplarzy. Drugie wydanie książki ukazało się w 1924 w nakładzie 3 tys., a trzecie w 1926 w nakładzie 5 tys. egzemplarzy. "}, {"title": "Stach Wichura", "text": "W latach 20. XX w. (dokładna data nie jest znana) jedną z głównych ulic w Książu Wielkopolskim nazwano imieniem Stacha Wichury. Przy ulicy tej mieści się obecnie m.in. Urząd Miejski, szkoła podstawowa, gimnazjum i posterunek policji."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki porządek w tradycji Kościoła prawosławnego ma nabożeństwo o północy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nabożeństwo o północy", "text": "Nabożeństwo o północyTakże spotykane określenia w języku polskim: nokturn, czuwanie o północy. Por.  (gr. Μεσονυκτικόν, cs. połunoszcznica) – jedno z nabożeństw cyklu dobowego w tradycji Kościoła prawosławnego i katolickich Kościołów wschodnich. "}, {"title": "Nabożeństwo o północy", "text": "Symbolika nabożeństwa o północy ma następujące podstawowe znaczenia: wierni gromadzą się w nocy na wzór aniołów wychwalających Boga w każdym czasie, na pamiątkę ponownego przyjścia Chrystusa oraz zmartwychwstania umarłych. Ponadto cisza północna sprzyja modlitewnemu skupieniu. "}, {"title": "Nabożeństwo o północy", "text": "Zgodnie ze swoją nazwą, nabożeństwo to powinno być odprawiane o północy. W praktyce liturgicznej, także w monasterach, odprawiane jest we wczesnych godzinach rannych (przed wschodem słońca) razem z jutrznią i pierwszą godziną kanoniczną."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które muzeum jest najstarszą i jedną z najważniejszych instytucji artystycznych na terenie Kanady?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Musée des beaux-arts de Montréal, ang. Montreal Museum of Fine Artspol. Montrealskie Muzeum Sztuk Pięknych lub Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu – muzeum sztuk pięknych położone w Montrealu przy Rue Sherbrooke w rejonie zwanym Golden Square Mile. Jest największym muzeum miasta i zarazem najstarszym muzeum w Kanadzie (zał. w 1860). Posiada m.in. znaczącą kolekcję malarstwa europejskiego i kanadyjskiego. Zbiory muzeum obejmują ponad 38 000 dzieł sztuki, co czyni je jednym z największych muzeów Kanady. Muzeum odwiedza rocznie ponad 760 000 gości."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu jest najstarszą i jedną z jego najważniejszych instytucji artystycznych na terenie Kanady. Założone w 1847 roku, początkowo pod nazwą Montréal Society of Artists, przekształciło się w 1860 roku w Art Association of Montreal. W 1877 kupiec Benaiah Gibb zakupił działkę przy Sherbrooke Street, przekazał środki na budowę muzeum oraz kilka obrazów i rzeźb, stanowiących zalążek przyszłej kolekcji, która miała stać się jedną z najważniejszych w Kanadzie. Dwa lata później zainaugurowała swoja działalność \"Art Gallery\", mieszcząca się w budynku (obecnie nie istniejącym) przy Phillips Square na przedmieściach Montrealu. Był to pierwszy budynek w Kanadzie pomyślany jako miejsce dla zbiorów sztuki i ekspozycji czasowych. "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W 1912 roku muzeum przeniosło się do nowego budynku przy Sherbrooke St. West. Budynek w bardzo modnym w tamtym czasie stylu neoklasycznym zaprojektowali architekci, bracia Edward i William S. Maxwell. Budynek dziś nosi nazwę Pavillon Michal et Renata Hornstein/Michal and Renata Hornstein Pavilion. Mieszczą się w nim zbiory archeologiczne, kolekcje kultur świata, wystawy czasowe oraz najstarsza w Kanadzie biblioteka poświęcona sztukom pięknym. W roku 1939 na tyłach pawilonu dobudowano aneks, Norton Addition, w którym znalazły miejsce wystawy czasowe prac wypożyczonych dla muzeum oraz ekspozycja dzieł rzemiosła artystycznego. W 1947 został mianowany pierwszy profesjonalny dyrektor galerii, Robert Tyler Davis. W 1948 roku placówka przyjęła oficjalna nazwę The Montreal Museum of Fine Arts. Jednocześnie otwarto galerię poświęconą sztuce artystów współczesnych, głównie montrealskich. W roku 1960, w 100. rocznicę założenia muzeum, przyjęto oficjalnie jego dwujęzyczną nazwę The Montreal Museum of Fine Arts/Musée des beaux-arts de Montréal."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W 1972 roku muzeum stało się instytucją o charakterze półpublicznym, finansowaną głównie z dotacji o różnych źródłach pochodzenia. W 1976 roku oddano do użytku nowe skrzydło zaprojektowane przez architekta Freda Lebensolda. Jes to obecny Pavillon Liliane et David M. Stewart, mieszczący zbiory rzemiosła artystycznego i designu."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W latach 80. muzeum zorganizowało kilka wystaw na dużą skalę, aby przyciągnąć szerokie rzesze publiczności: \"Pablo Picasso: Meeting in Montréal\", \"Leonardo da Vinci, Engineer and Architect\", \"Marc Chagall\", \"Salvador Dalí\", \"The 1920s: The Age of the Metropolis\", \"Lost Paradise: Symbolist Europe\", \"Warhol Live: Music and Dance in Andy Warhol's Work\" i in. W efekcie muzeum zdobyło międzynarodową reputację. W 1991 roku oddano do użytku kolejny obiekt, Pavillon Jean-Noël Desmarais, zaprojektowany przez architekta Moshe Safdie. Dzięki temu wydatnie wzrosła przestrzeń wystawiennicza galerii, co umożliwiło zaprezentowanie większej ilości eksponatów z kolekcji stałej jednocześnie zapewniając miejsce niezbędne dla wystaw czasowych. W nowym pawilonie znalazły się m.in. muzealny sklep, a także księgarnia i lokale gastronomiczne. Budynek jest połączony podziemną galerią z leżącym po przeciwnej stronie Sherbrooke Street pierwszym budynkiem muzeum."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W 2008 roku zakupiono nieczynny kościół Erskine and American Church. Kościół ten zbudowany został w stylu neoromańskim z wapienia z elementami piaskowca. Zachował oryginalną fasadę i bizantyjską kopułę. Stanowi ważny zabytek, tak pod względem architektonicznym jak i historycznym. Okna jego fasad bocznych zdobi 20 witraży Tiffany'ego, stanowiących największą tego typu kolekcję w Kanadzie.  Pracownia architektoniczna Provencher Roy et Associés Architectes, na zlecenie Muzeum Sztuk Pięknych w Montrealu zrealizowała projekt zmiany funkcji zabytkowego budynku nieczynnego kościoła na muzeum. Projekt ten otrzymał w latach 2010–2012 szereg nagród architektonicznych, m. in. nagrodę za integrację obiektu z miastem, przyznaną przez organizację ochrony dziedzictwa w Montrealu. Zgodnie z rekomendacjami Rady Zabytów Kanady odrestaurowano zabytkowe mury byłego kościoła i jego fasadę frontową. Wewnątrz odbudowano strop, położono nowe tynki i odrestaurowano stolarkę dekoracyjną. Po remoncie wnętrza dokonano jego adaptacji na salę koncertową na 444 miejsca. Przebudowano też tył kościoła tworząc współczesny pawilon sztuki (Pavillon Bourgie), połączony z całym kompleksem Muzeum podziemnym, długim na 45 m korytarzem, w którym urządzono galerię. Konstrukcja pawilonu jest przeszklona, dzięki czemu z każdego z jego czterech pięter otwiera się widok na zewnątrz. Nawiązaniem do tradycji jest natomiast zastosowanie do okładziny elewacji białego marmuru, z ktorego wykonano fasadę pierwszego pawilonu z 1912 (Michal et Renata Hornstein) oraz pawilonu z 1991 (Jean-Noël Desmarais). Pawilon (otwarty w 2011 roku) jest poświęcony sztuce Kanady i Quebecu. Budynki pawilonu oraz kościoła zostały zintegrowane z pozostałymi budynkami muzeum oraz z ich najbliższym otoczeniem. Wraz z utworzeniem przez Pierre'a Bourgie na terenie muzeum fundacji Arte Musica Foundation muzyka stała się oficjalną częścią muzealnych programów. Zbiory muzeum powiększyła kolekcja Bena Weidera Napoleona. Otwarto nową galerię Empire Galleries."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W samym tym czasie w trzech pozostałych pawilonach Muzeum urządzono na nowo wystawy sztuki kultur starożytnych, sztuki europejskiej i współczesnej, rzemiosła artystycznego i wzornictwa. Muzeum przez cały rok prezentuje ważne wystawy czasowe. Oprócz tego odbywają się w nim różne wykłady, pokazy filmów i koncerty. Organizowane są wycieczki z przewodnikiem."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Największa kradzież w historii Kanady "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Około godz. 2 w nocy 4 września 1972 roku uzbrojeni złodzieje poprzez świetlik dostali się do wnętrza Montreal Museum of Fine Arts. Po obezwładnieniu trzech strażników zrabowali biżuterię, figurki i 18 obrazów o łącznej wartości 2 milionów dolarów. Wśród skradzionych łupów były obrazy Delacroix, Gainsborough i rzadki pejzaż Rembrandta szacowane na 1 milion dolarów. Była to największa kradzież w dotychczasowej historii Kanady."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "17 obrazów dotąd (luty 2012) nie odnaleziono. Pod koniec października 2011 w muzeum dokonano kolejnej kradzieży, i to w godzinach otwarcia. Tym razem łupem złodziei padły 2 antyczne rzeźby, jedna rzymska (I w. n.e.), druga zaś perska (V w. p.n.e) o wartości szacowanej na kilkaset tysięcy dolarów. Do odnalezienia skradzionych arcydzieł wynajęto znanego tropiciela skradzionych dzieł sztuki, Marka Dalrymple'a. Pomimo apeli o pomoc i nagrody wyznaczonej za informacje o sprawcach eksponatów nie udało się odzyskać."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W ciągu 150 lat swej działalności muzeum zgromadziło jedną z najświetniejszych w Ameryce Północnej kolekcji sztuki, obejmującej dzieła sztuki od starożytności do czasów współczesnych. Większość zbiorów stanowią darowizny znamienitych rodów montrealskich. Kolekcja obejmuje rzemiosło artystyczne, sztukę kanadyjską i eskimoską, zbiory grafik i rysunków, płótna starych mistrzów oraz twórców współczesnych, jak również ważne zbiory starożytnych tkanin, angielskiej porcelany i największą na świecie kolekcję japońskich pudełek do kadzidła."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Kolekcja muzealna zorganizowana jest w 5 działach: Archeologia i kultury świata (Archéologie et cultures du monde) – w Pavillon Michal et Renata Hornstein Sztuka międzynarodowa średniowieczna i nowożytna (L'art international ancien et moderne) – w Pavillon Jean-Noël Desmarais Rzemiosło artystyczne i design (Les Arts décoratifs et le design) – w Pavillon Liliane et David M. Stewart Sztuka międzynarodowa współczesna (L'art international ancien et moderne) – w Pavillon Jean-Noël Desmarais Sztuka Quebecu i Kanady (L'art québécois et canadien) – w Pavillon Claire et Marc Bourgie"}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Przekrojowa kolekcja działu archeologii i kultur świata (Archéologie et cultures du monde), na którą składają się głowy figur, maski, przedmioty dekoracyjne i rytualne oraz tekstylia, odzwierciedla bogactwo i różnorodność światowego dziedzictwa artystycznego obejmującego: sztukę starożytnego Egiptu, sztukę grecko–rzymską, , sztukę regionu Oceanii, prekolumbijską, muzułmańską i azjatycką, itp. Wiele z tych eksponatów znalazło się w kolekcji dzięki zakupom dokonywanym przez F. Clevelanda Morgana, społecznego kustosza Muzeum w latach 1916–1962."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Jeden z największych zbiorów tego rodzaju w Kanadzie, zawiera rzeźby, reliefy, wyroby ze szkła, tkaniny koptyjskie, monety grecko-rzymskie, sarkofagi i ceramikę starożytnych kultur basenu Morza Śródziemnego.  "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Znana w Kanadzie kolekcja sztuki prekolumbijskiej, na którą składa się prawie 1 200 dzieł z trzech głównych regionów kulturowych Nowego Świata – Mezoameryki, regionu Andów oraz obszaru przejściowego pomiędzy nimi, obejmuje ok. 3 000 lat działalności artystycznej Olmeków, Azteków i Majów, kultur: Mochica, Nazca, Paracas oraz Inków. Na kolekcję składają się wyroby ceramiczne, kowalstwo artystyczne, metaloplastyka, rzeźby kamienne i tkaniny."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Na kolekcję sztuki azjatyckiej, tworzonej od początku muzeum, składa się prawie 5 000 eksponatów pochodzących z Chin, Japonii, Korei, Indii i Tajlandii. Ważną część zbiorów stanowi kolekcja prawie 3 000 kōgō (japońskich pudełek do kadzidła), która należała do byłego premiera Francji Georges'a Clemenceau i została w 1960 przekazana do Muzeum przez kanadyjskiego potentata Josepha-Arthura Simarda."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Kolekcja sztuki afrykańskiej została założona w roku 1940. Dział Sacred Africa II, będący owocem współpracy Muzeum Sztuk Pięknych z Redpath Muzeum przy McGill University i z Cirque du Soleil posiada ok. 50 dzieł, reprezentujących trzy główne regiony kontynentu: Afrykę Zachodnią, Afrykę Środkową i Afrykę Wschodnią. Ozdobę kolekcji stanowią: mmwo (panieńska maska ludu Ibo z Nigerii), gurunsi (maska z antylopy z Burkina Faso i postać siedząca, typowa kultury Dogonów z Mali."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Kolekcja sztuki islamskiej zawdzięcza swoje istnienie kustoszowi F. Clevelandowi Morganowi. Składa się na nią prawie 300 eksponatów, obejmujących tkaniny, dywany, miniatury, szkło, i metaloplastykę. Ozdobą kolekcji jest zbiór średniowiecznej ceramiki irańskiej, której piękno i różnorodność świadczy o bogatej inwencji ówczesnych rzemieślników."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Sztuka międzynarodowa od epoki średniowiecza do modernizmu   Kolekcja sztuki międzynarodowej, od epoki średniowiecza do twórców epoki modernizmu (Art international ancient et moderne) jest, z racji swojej wielkości, różnorodności i jakości, jedyną w swoim rodzaju na terenie Quebecu. Zawiera prace takich artystów jak między innymi: Boucher, Bouguereau, Brueghel młodszy, Courbet, Dalí, Daumier, de Witte, Dix, El Greco, Fantin-Latour, Gainsborough, Goya, Largillièrre, Matisse, Miró, Monet, Picasso, Poussin, Rembrandt, Renoir, Rodin, Sisley, Ter Borch, Tissot, Van Dongen i Veronese. Jest jedną z trzech najlepszych tego typu kolekcji w Kanadzie. Ukazuje nie tylko historię sztuki, ale również wielką hojność kolekcjonerów i nieostający wysiłek kuratorów, działających na rzecz powiększenia jej zasobów. Kolekcja, licząca 360 dzieł, ulokowana jest na trzech kondygnacjach galerii zaprojektowanej w 2011 we współpracy z montrealską firmą Architem. Ułożone chronologicznie prace stanowią przegląd najważniejszych ruchów w historii sztuki i wszystkich gatunków malarskich, jak: obrazy religijne, historyczne, portrety, pejzaże, martwe natury, itp. Kolekcję uzupełnia zbiór rzeźb. Wszystkie eksponaty opatrzone są etykietami i informacjami."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Na czwartej kondygnacji prezentowana jest sztuka od okresu średniowiecza do Belle époque. Jej galerie obejmują następujące działy: średniowiecze (sztuka romańska i gotyk), renesans, manieryzm, caravaggionizm, vanitas, barok, sztuka holenderska „złotego wieku”, sztuka francuska i klasycyzm, rokoko, neoklasycyzm, portrety brytyjskie, romantyzm, sztuka akademicka i orientalizm."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Plik:El Greco - Portrait of a Gentleman from the Casa de Leiva - WGA10455.jpg|El Greco, Portret pana z Casa de Leiva, 1580 Plik:Poussin - Paysage avec un homme effrayé par un serpent - MBA Montréal.jpg|Nicolas Poussin, Pejzaż z mężczyzną wystraszonym przez węża, ok. 1633–1635 Plik:Portrait d'une jeune femme par Rembrandt vers 1665.jpg| Rembrandt, Portret młodej kobiety, ok. 1665 Plik:Giovanni Battista Tiepolo 004.jpg|Giovanni Battista Tiepolo, Aleksander Macedoński i Campaspe w pracowni Apellesa, 1725–1726"}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Na kondygnacji trzeciej ulokowana Ben Weider Collection, zawierająca około 100 eksponatów z epoki Napoleona (sztućce, meble, dzieła sztuki i artefakty osobiste). W tej obszernej kolekcji, jedynej w swoim rodzaju w Ameryce Północnej, znajduje się m.in. przybornik do pisania (po 1805) oraz jeden z kapeluszy noszonych przez Napoleona w czasie kampanii rosyjskiej z 1812."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Na pierwszej kondygnacji prezentowane są prace od Daumiera do Picassa. Ten dział kolekcji obejmuje okres chronologiczny od poł. XIX (szkoła z Barbizon, szkoła haska, szkoły impresjonistyczne do XX w. (epoka modernizmu)."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Od czasu swojego powstania w roku 1860 Muzeum zgromadziło wyjątkową kolekcję sztuki Quebecu i Kanady, na którą składa się ponad 3 000 prac, w tym 500 prac eskimoskich i 180 artefaktów indiańskich. Kolekcja mieści się obecnie w nowym pawilonie Pavillon Claire et Marc Bourgie, który został otwarty w roku 2011.Układ kolekcji, zaproponowany przez projektanta Daniela Castonguay i jego współpracowników, przedstawia eksponaty w porządku chronologicznym. Blisko 600 dzieł sztuki Quebecu całej Kanady jest wyeksponowanych na sześciu kondygnacjach, z których każda jest poświęcona pewnemu okresowi historycznemu."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Pierwsze dzieła sztuki eskimoskiej (L'art inuit) zakupił w 1953 kurator Muzeum F. Cleveland Morgan. Kolekcja ta powiększała się następnie poprzez kolejne zakupy i darowizny. Zgromadzone eksponaty dają pogląd na dawne i współczesne życie artystyczne Eskimosów."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Ta cześć zbiorów poświęcona jest początkom (\"Les identités fondatrices\") sztuki kanadyjskiej w Nowej Francji. Na kolekcję składają się dwa gabinety ze srebrami kościelnymi i świeckimi z XVIII/XIX w. oraz dzieła dawnej i współczesnej sztuki rdzennych ludów Kanady rzucające światło na ich kontakty z Kanadyjczykami pochodzenia europejskiego."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W sekcji \"Epoka Salonów\" (\"L'époque des Salons\") przedstawiono intensywny rozwój wymiany kulturalnej z Europą i zapoczątkowanie corocznych wystaw sztuki kanadyjskiej. Art Association of Montreal, prekursor obecnego Muzeum, odegrał kluczową rolę w utworzeniu lokalnej, profesjonalnej sceny sztuki, co widoczne jest w przedstawionym dorobku Salon du Printemps – pierwszej corocznej wystawy sztuki kanadyjskiej z 1880. W dziale tym prezentowane są prace Oziasa Leduca, Jamesa Wilsona Morrice'a i Alfreda Laliberte."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Drogi do modernizmu (lata 20.–lata 30.) "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Dział \"Drogi do modernizmu\" (\"Les chemins de la modernité\") łączy różne podejścia do sztuki wizualnej, widoczne u propagatorów modernizmu usiłujących określić kanadyjską tożsamość artystyczną (Tom Thomson i artyści z Grupy Siedmiu, m. in. Lawren Harris i A. Y. Jackson z Toronto), u zwolenników prymatu formy nad treścią z Beaver Hall Group (m. in. Prudence Heward i Lilias Torrance Newton) oraz w Société d'art contemporain de Montréal."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Epoka manifestów (lata 40.–lata 60.) "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Galeria \"Epoka manifestów\" (\"Le temps des manifestes\") prezentuje nadejście do Quebecu artystycznego modernizmu, ukazanego w pracach takich artystów jak: Alfred Pellan, Paul-Émile Borduas i Jean-Paul Riopelle."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Wolne pola (lata 60.–lata 70.) "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Widowiskowa, 45-metrowej długości galeria Champs libres ukazuje rozwój malarstwa Montrealu i Kanady, widoczny w wielkoformatowych płótnach m. in. Claude'a Tousignant, Guido Molinariego, Michaela Snowa i Serge'a Lemoyne."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Sztuka współczesna zajmuje istotną pozycję tak w zbiorach muzeum jak i w programie zakupów. W dziale tym eksponowane są prace powstałe po roku 1980, będące dziełem zarówno artystów kanadyjskich (Geneviève Cadieux, Jeff Wall, Rober Racine) jak i międzynarodowych (Joseph Beuys, John Currin, Sam Francis, Jean-Michel Basquiat, i Gerhard Richter). Prezentowane gatunki to: malarstwo abstrakcyjne i figuratywne, projekty multimedialne , rzeźby minimalistyczne i monumentalne (Louise Nevelson, Folkert de Jong)."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W ogrodzie rzeźby (Jardin de sculptures) rozciągającym się wokół muzealnego kompleksu zgromadzona została znacząca kolekcja prac prominentnych współczesnych rzeźbiarzy, zarówno kanadyjskich (David Altmejd, Jean-Paul Riopelle) jak i międzynarodowych (Jim Dine, Antony Gormley, Henry Moore)."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Galerie sztuki współczesnej Quebecu i Kanady "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Galerie sztuki współczesnej Quebecu i Kanady (Les galeries d'art contemporain québécois et canadien ) mieszczące się w Pavillon Jean-Noël Desmarais, uzupełniają zbiory międzynarodowej sztuki współczesnej. Prezentowane w układzie chronologicznym tworzą strategiczny pomost między poszczególnymi pawilonami. Rozbudowane i zreorganizowane w 2009, poświęcone są tematycznej prezentacji lokalnej i ogólnokrajowej sztuki współczesnej."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Kolekcję rzemiosła artystycznego założył w 1916 F. Cleveland Morgan, społeczny kustosz muzeum. Obecne zbiory rzemiosła artystycznego i designu są jest jedynymi w swoim rodzaju w Kanadzie, a także jednymi z największych w Ameryce Północnej. W zbiorach znajduje się około 16 000 dzieł obejmujących okres siedmiu wieków, począwszy od renesansu aż do współczesnego wzornictwa. Muzeum posiada również wyjątkową kolekcję witraży wykonanych przez Louisa C. Tiffany'ego i znaczących artystów kanadyjskich. W 2011 roku poszerzono przestrzeń wystawową poświęconą rzemiosłu artystycznemu. W nowej galerii, zaprojektowanej we współpracy z Nathalie Crinière, eksponowanych jest prawie 1 000 prac. Rozmieszczone na trzech kondygnacjach, dają zwiedzającym pogląd na zmiany i metamorfozy, jakie zaszły w ich wytwórczości na przestrzeni dziejów."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W 1932 Muzeum rozpoczęło gromadzenie mebli z Quebecu, ceramiki i srebra datowanych na XVIII w. stając się tym samym pierwszym kanadyjskim muzeum, które uznało potrzebę zachowania tego rodzaju dziedzictwa kulturowego. W zbiorach znalazły się m. in. wyroby miejscowej szkoły meblarskiej, École du meuble, z lat 1935–1958. Kolekcję uzupełnia bogaty zbiór wyrobów i mebli europejskich.  "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " La collection Liliane et David M. Stewart "}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W roku 2000 muzeum przyjęło donację montrealskich kolekcjonerów Liliane i Davida M. Stewartów, na którą składa się prawie 5 500 dzieł stworzonych przez najwybitniejszych XX-wiecznych projektantów. Dzieła te wchodziły wcześniej w skład kolekcji Musée des arts décoratifs de Montréal. Wyprodukowane przemysłowo i w limitowanych seriach wyróżniają się estetyką i zajmują istotne miejsce w historii rzemiosła artystycznego; dotyczy to zwłaszcza wyrobów powstałych po roku 1935. Wyróżniają się pokaźne kolekcje designu włoskiego (od lat 50. do 80.), amerykańskiego i skandynawskiego (z lat 40. i 50.), jak również obszerna kolekcja współczesnej biżuterii."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "W 2008 muzeum zakupiło budynek nieczynnego kościoła Erskine and American Presbyterian Church z 1894. Po zabezpieczeniu i odrestaurowaniu budynku urządzono w nim salę koncertową, której wizualną oprawę stanowi kolekcja 20 barwionych witraży Tiffany'ego, pochodzących z wyburzonego w 1936 kościoła American Presbyterian Church; 18 z nich zostało wykonanych w latach 1897–1904, w okresie rozkwitu nowojorskich pracowni Louisa C. Tiffany'ego. Pozostałe okna są dziełem montrealskiej pracowni Castle & Son oraz kanadyjskich artystów Charlesa W. Kelseya i Petera Hawortha."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": " Grafika i fotografia   Montrealskie Museum Sztuk Pięknych jest repozytorium jednego z najważniejszych zbiorów grafiki w Kanadzie, obejmujących druki, rysunki i fotografie, dokumentujących ponad pięć wieków historii grafiki, zarówno europejskiej jak i północnoamerykańskiej. W kolekcji znajdują się dzieła tak znanych twórców, jak Callot, Daumier, Delacroix, Dürer, Fragonard, Goya, Hogarth, Manet, Pissarro, Raimondi, Redon, Rembrandt, Tycjan, Toulouse-Lautrec, Schongauer i Watteau, a także wybitne dzieła czołowych artystów reprezentujących XX-wieczne szkoły francuskie, niemieckie, szwajcarskie, angielskie i amerykańskie. Kolekcja obejmuje także francuskie i perskie rękopisy iluminowane. Bogato reprezentowana jest sztuka Quebecu i Kanady (w tym sztuka ludności rdzennej), obejmująca okres od XVIII w. do współczesności, w tym wyjątkowa kolekcja graficznych dzieł Riopelle'a. Na kolekcję składa się: 4 000 grafik i rysunków powstałych poza Kanadą przed 1945; 1 000 rysunków powstałych poza Kanadą po 1945, 3 000 kanadyjskich grafik i rysunków sprzed 1945 i 4 000 kanadyjskich grafik i rysunków, powstałych po 1945 oraz prawie 2 000 fotografii."}, {"title": "Musée des beaux-arts de Montréal", "text": "Centrum Grafiki (Centre des arts graphiques) składa się z dwóch części. Większa, Freda et Irwin Browns to duża, kwadratowa galeria o powierzchni 81 m². Druga, sąsiadująca z nią, mniejsza galeria Marjorie et Gerald Bronfman (34 m²), przeznaczona jest dla wystaw niezależnych, wymagających bardziej intymnej przestrzeni, służy też jako uzupełnienie większej galerii. Jest również miejscem konsultacji dla studentów, naukowców i zaproszonych gości."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "przez które wzniesienie Gór Bardzkich przebiega granica administracyjna między powiatem kłodzkim a ząbkowickim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Jelenia Kopa (747 m n.p.m.) – wzniesienie w południowo-zachodniej Polsce, w paśmie Gór Bardzkich, w Sudetach Środkowych."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Wzniesienie położone jest w Sudetach Środkowych, w północno-wschodniej części Grzbietu Wschodniego Gór Bardzkich, na grzbiecie odchodzącym od Kłodzkiej Góry w kierunku południowo-wschodnim. Wznosi się około 7,3 km na wschód od centrum Kłodzka."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Wzniesienie o małym, słabo zaznaczonym wierzchołku, mające postać wydłużonej kulminacji, o opadających stromo zboczach w kierunku zachodnim i wschodnim."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Wznosi się w masywie Kłodzkiej Góry, na południe od niej, jako niższa słabo zaznaczona kulminacja, w długim, głównym ramieniu Grzbietu Wschodniego, ciągnącym się od Kłodzkiej Góry w stronę Przełęczy Kłodzkiej. Położenie góry na południowo-wschodnim skraju Gór Bardzkich, pomiędzy Kłodzką Górą i wzniesieniem Grodzisko, czynią górę trudno rozpoznawalną w terenie. Szczyt stanowi zwornik dla małego bocznego ramienia odchodzącego od szczytu w kierunku południowo-wschodnim zwieńczonego wzniesieniem Borówczysko. Boczne ramię rozdziela górskie doliny źródliskowe potoków, Borówkowego Potoku i Kurkowego Wądołu, tworzących potok Grodzisko."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Zbudowane z dolnokarbońskich piaskowców szarogłazowych i łupków ilastych struktury bardzkiej."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Cały szczyt i zbocza porastają rozległe lasy, głównie świerkowe i świerkowo-bukowe z domieszką innych gatunków drzew liściastych. Wschodnim i zachodnim zboczem poniżej szczytu przebiegają leśne dróżki."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Na wschodnim zboczu poniżej szczytu wykonano startowisko, stanowiące punkt widokowy, z którego rozciąga się widok na Laski, Kamieniec Ząbkowicki, część Przedgórza Sudeckiego i położony na wschód szczyt Gór Złotych, Jawornik Wlk. W epoce lodowcowej Jelenia Kopa należała do wzniesień Gór Bardzkich, które w okresie zlodowacenia środkowopolskiego nie były pokryte lądolodem, wystając ponad jego powierzchnię. Do 1945 r. góra nosiła nazwę Hirsch Koppe. Przez szczyt góry przebiega granica administracyjna pomiędzy powiatem kłodzkim i ząbkowickim"}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Przez szczyt wzniesienia prowadzi szlak turystyczny:  – niebieski z Barda przez Kłodzką Górę  na Przełęcz Kłodzką i dalej."}, {"title": "Jelenia Kopa (Góry Bardzkie)", "text": "Góry Bardzkie, mapa w skali 1:40 000, Wydawnictwo \"Plan\", Wrocław 2008, ISBN 978-83-61092-37-7."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie spoczywają relikwie św. Piotra Maldonado Lucero – ofiary prześladowań antykatolickich okresu rewolucji meksykańskiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "Piotr Maldonado Lucero, Pedro de Jesús Maldonado (ur. 15 czerwca 1882 w Chihuahua, zm. 11 lutego 1937 tamże) – święty Kościoła katolickiego, prezbiter, ofiara prześladowań antykatolickich zapoczątkowanych w okresie rewolucji meksykańskiej, męczennik."}, {"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "W wieku siedemnastu lat wstąpił do seminarium duchownego. Po zamknięciu seminarium w 1914 roku decyzją władz seminariów, kontynuował „nielegalne” studia, których ukończenie uwieńczył sakrament święceń przyjęty w El Paso 25 stycznia 1918 roku z rąk biskupa Anthony'ego J. Schuler'a SJ. 1 stycznia 1924 mianowany został proboszczem parafii w Santa Isabel, gdzie pracował do śmierci. Posługę duszpasterską w warunkach konspiracyjnych sprawował w ojczyźnie od 1926 do 1929 roku,  kiedy to doszło do podpisania porozumienia między episkopatem i władzami wykonawczymi. Mimo ustaleń w stanie Chihuahua z różną częstotliwością i nasileniem występowały prześladowania, które dotknęły Piotra Maldonado Lucero.  Dręczony psychicznie i prześladowany fizycznie kilkakrotnie był przymuszany do emigracji. Mimo tych szykan powracał do parafii, w której pracował. W 1936 roku, w Wielki Czwartek, został postrzelony. Po powrocie do zdrowia dalej prowadził swój apostolat wśród wiernych swojej parafii. "}, {"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "W Popielec roku następnego (10 lutego), po wkroczeniu żołnierzy do prywatnego domu,  gdzie przygotowywał się, po wysłuchaniu spowiedzi, do sprawowania Eucharystii, dobrowolnie oddał się w ich ręce, by uchronić przed represjami zgromadzonych wiernych. Spętanego więzami i na boso przepędzono go  do ratusza i tam skatowano, a następnie wyrzucono na ulicę. Połamany, z wybitymi zębami i uszkodzoną czaszką przewieziony został do szpitala, gdzie zmarł następnego dnia w rocznicę swojej Prymicji."}, {"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "Relikwie Piotra Maldonado Lucero spoczywają w katedrze w Chihuahua, która jest też miejscem szczególnego kultu, jakim otoczona jest postać męczennika."}, {"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "Po procesie informacyjnym na etapie lokalnej diecezji, który toczył się w latach 1933–1988, został beatyfikowany 22 listopada 1992 roku w watykańskiej Bazylice św. Piotra, a jego kanonizacja na Placu Świętego Piotra, w grupie Krzysztofa Magallanesa Jary i 24 towarzyszy, odbyła się 21 maja 2001 roku. Wyniesienia na ołtarze Kościoła katolickiego dokonał papież Jan Paweł II."}, {"title": "Piotr Maldonado Lucero", "text": "Wspomnienie liturgiczne przypada w dzienną rocznicę śmierci Piotra Maldonado Lucero."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak zakończył się pierwszy rejs bojowy lotniskowca Unryū?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Unryū", "text": "– lotniskowiec typu Unryū w służbie Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej. "}, {"title": "Unryū", "text": "Był pierwszym okrętem zmodyfikowanego typu Sōryū."}, {"title": "Unryū", "text": "13 grudnia 1944 \"Unryū\" załadował na pokład 30 samobójczych bomb pilotowanych Yokosuka MXY7 Ohka. W swój pierwszy i jedyny rejs bojowy wypłynął 17 grudnia z Kure, kierując się w stronę  Mindoro i  Manili. Był eskortowany przez niszczyciele \"Shigure\", \"Hinoki\" i \"Momi\"."}, {"title": "Unryū", "text": "19 grudnia 1944 został storpedowany i zatopiony na Morzu Wschodniochińskim przez amerykański okręt podwodny USS \"Redfish\", który wystrzelił cztery torpedy. Jedna z nich trafiła \"Unryū\" o 16.35 w prawą burtę poniżej mostka, a druga o 16.50 w tę samą burtę poniżej przedniej windy do ładowni, gdzie znajdowały się bomby. Okręt przechylił się o 30 stopni, a następnie o 90 stopni i zatonął. Zginął dowódca, komandor Kaname Konishi i 1238 członków załogi. Uratowano tylko jednego oficera i 148 marynarzy, którzy powrócili na pokładzie niszczyciela \"Shigure\" do Sasebo 22 grudnia."}, {"title": "Unryū", "text": "Jedynym dowódcą lotniskowca był Kaname Konishi, który od 15 kwietnia do 6 sierpnia 1944 nadzorował oddanie okrętu do służby, a następnie nim dowodził aż do swej tragicznej śmierci."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który polski taternik zaprojektował pierwsze wersje Górskiej Odznaki Turystycznej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Stefan Osiecki", "text": "Stefan Osiecki (ur. 23 lutego 1902 w Warszawie, zm. 7 maja 1977 w Londynie) – polski taternik, alpinista, narciarz, architekt, grafik, filmowiec."}, {"title": "Stefan Osiecki", "text": "Urodził się jako syn Stanisława Osieckiego, krajoznawcy, taternika i polityka. Do roku 1916 uczęszczał do szkoły w Zakopanem. Już w wieku 7 lat wędrował z ojcem po Tatrach, a od 1916 roku uprawiał taternictwo. W 1920 roku walczył w Wojsku Polskim. Dyplom inżyniera architekta Osiecki zdobył w 1929 roku na Politechnice Warszawskiej."}, {"title": "Stefan Osiecki", "text": "Do partnerów wspinaczkowych Osieckiego w latach 1920–1930 należeli m.in. Jan Małachowski (kuzyn Bohdana), Adam Karpiński i Konstanty Narkiewicz-Jodko. W 1925 roku Stefan Osiecki dokonał pierwszych przejść zimowych Granią Soliska od Bystrego Przechodu do Soliskowej Przełęczy (z Karpińskim) oraz na Szczyrbski Szczyt i Hlińską Turnię (z Karpińskim, Wandą Czarnocką i Wilhelmem Smoluchowskim). Trzy lata później brał udział – z Narkiewiczem-Jodką – w próbie pierwszego przejścia północno-wschodniej ściany Mnicha."}, {"title": "Stefan Osiecki", "text": "W latach 1933–1934 oraz 1936–1937 Osiecki brał udział w dwóch polskich wyprawach w Andy. Wraz z towarzyszami dokonał wówczas pierwszych wejść na kilka szczytów oraz pobił polski rekord wysokości na Aconcagua (6960 m, nową drogą, z Narkiewiczem-Jodką, Stefanem Daszyńskim i Wiktorem Ostrowskim)."}, {"title": "Stefan Osiecki", "text": "Na początku II wojny światowej uczestniczył w obronie Lwowa (1939), później przebywał w Londynie, gdzie pracował w Biurze Filmowym polskiego Ministerstwa Informacji i Dokumentacji. Od 1927 roku Osiecki tworzył filmy krótkometrażowe o tematyce górskiej. W 1927 roku nakręcił Piękno Tatr, rok później film narciarski. W czasie pierwszej polskiej wyprawy andyjskiej był odpowiedzialny za dokumentację filmową. Film z tego wyjazdu został przez niego zmontowany już w Polsce i pokazany m.in. w Buenos Aires (1936) i w Indiach (1939). Po wojnie obraz zaginął; odnalazł go w Londynie dopiero w 1986 roku Aleksander Kwiatkowski. W roku 1944 – w Wielkiej Brytanii – Osiecki zmontował film Opowieść o mieście, składający się z ujęć nakręconych przez konspiracyjnych operatorów w Warszawie."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyją genealogię przedstawiają Drzewa Jessego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Genealogia Jezusa – lista przodków Jezusa Chrystusa, której dwie redakcje umieścili odpowiednio ewangeliści Łukasz (3,23-38) i Mateusz (1,1-17) w napisanych w I w. Ewangeliach."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Mateusz rozpoczyna swoją genealogię od patriarchy Abrahama i poprzez króla Dawida i jego syna Salomona prowadzi ją, zachowując legalną linię dynastyczną, przez Jojakina aż do Józefa, męża Marii i przybranego ojca Jezusa. Łukasz prezentuje przodków w kierunku odwrotnym, aż do prarodzica Adama, wymieniając dziewiątego syna króla Dawida Natana. W ten sposób Natan byłby wg niektórych biblistów protoplastą linii rodu Dawida, z której wywodziła się Maria. Obie Ewangelie podkreślają, iż Józef był tylko przybranym ojcem Jezusa. Jezus jest Synem Bożym, który narodził się z Marii Dziewicy, za sprawą Ducha Świętego. Obie listy są identyczne w przedziale od Abrahama do Dawida, zaś całkowicie rozbieżne w wyliczeniu potomków króla Dawida."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Współczesna egzegeza nowotestamentalna upatruje w rodowodzie przytoczonym przez Łukasza prawdopodobną genealogię Marii. Biblia Tysiąclecia w nocie do tego fragmentu ewangelicznego wyjaśnia, iż, \"jeśli Maryja nie miała braci, a była dziedziczką, to mąż jej Józef wchodził w prawa i przywileje synowskie w stosunku do Helego, który był jej ojcem\". Istnieją jednak dosyć wczesne źródła pozabiblijne przytaczające inne imiona bezpośrednich przodków Marii, jak i próbujące wyjaśniać różnice między dwiema wersjami rodowodów przytoczonych przez ewangelistów. Różnice te już w starożytności były powodem dyskusji. Współcześni badacze raczej podkreślają w genealogiach Jezusa ich teologiczne przesłanie."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Genealogia z Ewangelii według św. Mateusza była tradycyjnie ilustrowana przez tzw. Drzewo Jessego, na którym ukazywano przodków Jezusa począwszy od Jessego, ojca króla Dawida."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Łukasz Ewangelista umieszcza genealogię po opisie Chrztu Pańskiego w Jordanie, przed opisem kuszenia na pustyni, na końcu rozdziału trzeciego. Jego wersja jest bardziej uniwersalistyczna od Mateuszowej. Autor prowadzi ją poza Abrahama, aż do Adama. Podobnie jak Jezus protoplasta rodzaju ludzkiego nie miał ziemskiego ojca. Możliwe, że św. Łukasz, będąc uczniem Pawła z Tarsu, nawiązuje do jego teologii i myśli o Chrystusie Nowym Adamie, znanej m.in. z Listu do Rzymian. Dla Łukasza Jezus był, (...) jak mniemano, synem Józefa, synem Helego... i kontynuuje aż do Adama, syna Bożego. W oryginalnym tekście greckim tylko za pierwszym razem użyte jest słowo „syn”, po wyjaśnieniu, iż Jezus był uważany za domniemane dziecko Józefa. Następnie używany jest dopełniacz: Helego... Mattata... Lewiego..., aż do Boga."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Genealogia ta schodząc linią dynastyczną do króla Dawida wymienia wspominanego zaledwie w Starym Testamencie królewicza izraelskiego Natana. Następujące po nim pokolenia to seria nieznanych bliżej postaci, chociaż liczba pokoleń w sensie chronologicznym jest prawdopodobna. Wymieniany w 69. pokoleniu Matatiasz żył zapewne w czasach bliskich Matatiaszowi Hasmoneuszowi, przywódcy powstania machabejskiego w 1 poł. II w p.n.e. Hasmoneusz nie miał jednak syna Józefa, chociaż miał wnuka o imieniu Matatiasz, który nie jest wymieniany w spisie dynastycznym i którego potomstwo nie jest nigdzie wspominane. Łukasz zaczerpnął listę przodków króla Dawida ze Starego Testamentu. Kainam wymieniany jest między Salą i Arfaksadem, zgodnie z tekstem Septuaginty, chociaż pomija go tekst masorecki."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Augustyn z Hippony zwrócił uwagę na symboliczną liczbę pokoleń od Adama do Chrystusa, mianowicie 77. Liczba ta symbolizuje przebaczenie wszystkich grzechów bez wyjątku. Rachuba ta zgodna jest też z liczbą siedemdziesięciu pokoleń od Henocha, zawartą w apokryficznej Księdze Henocha, którą Łukasz prawdopodobnie znał. Chociaż Łukasz, w odróżnieniu od Mateusza, nigdy nie liczy pokoleń, jasnym jest, iż również opracowuje materiał kierując się liczbą siedem."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Jeśli chodzi o krytykę tekstu, wyodrębnienie wersji oryginalnej napotyka na duże trudności. Najwięcej kontrowersji wzbudza sekcja zawierająca listę przodków Dawida, która jest dokładnie określona w księgach starotestamentalnych. Większość badaczy akceptuje dzisiaj wariant syna Aminadaba, syna Admina, syna Arniego, raczej niż syna Aminadaba, syna Arama, licząc 77 pokoleń od Adama, a nie od Boga."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Użyte przez Łukasza określenie «jak mniemano» (gr. ἐνομίζετο) umożliwiło uniknięcie sugestii, jakoby Jezus był synem Józefa. Dziewicze poczęcie Jezusa zostało już wcześniej określone w tej samej księdze. Istnieje jednakże szereg interpretacji tłumaczących relację, w jakiej słowo to pozostaje do treści całej perykopy: niektórzy widzą podawany przez Łukasza rodowód jako rzeczywistą genealogię Józefa, oprócz tej innej przytoczonej w Ewangelii Mateusza; Jan Damasceński uznał wtrącenie «jak mniemano synem Józefa» za marginalną informację, przez którą Łukasz, w tym konkretnym przypadku, chce określić Jezusa jako syna Helego, określając dziadka ze strony matki, tzn. Helego (gr. Ἠλί), autor trzeciej Ewangelii rozpoczyna prezentację przodków Pana co do ciała."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Ewangelista Łukasz odnotował, iż Elżbieta, matka Jana Chrzciciela, była «krewną» (gr. syggenēs, συγγενής) Marii oraz że Elżbieta pochodziła z kapłańskiego rodu Aarona, z pokolenia Lewiego. Grzegorz z Nazjanzu, biorąc pod uwagę te informacje, uważał, iż również Maria pochodziła z rodu Aarona i pokolenia Lewiego. W ten sposób linie królewska i kapłańska połączyły się w osobie Jezusa Chrystusa. Tomasz z Akwinu uważał, iż ojciec Marii pochodził z pokolenia Judy, matka Marii z pokolenia Lewiego."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Mateusz rozpoczyna swoją Ewangelię: Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama. Abraham był ojcem Izaaka; Izaak ojcem Jakuba... i kontynuuje aż do Jakub ojcem Józefa, męża Marii, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem. Tak więc w całości od Abrahama do Dawida jest czternaście pokoleń; od Dawida do przesiedlenia babilońskiego czternaście pokoleń; od przesiedlenia babilońskiego do Chrystusa czternaście pokoleń. Autor pierwszej Ewangelii od samego początku podkreśla tytuł-określnik Chrystus, którym w języku greckim oddano hebrajskie Mesjasz. Pomazaniec miał być potomkiem króla Dawida. Genealogia służy więc ukazaniu owego pochodzenia. Mateusz rozpoczyna od nazwania Jezusa «synem Dawida», wskazując na jego królewskie pochodzenie, oraz «synem Abrahama», podkreślając, iż należał do Żydów. Oba określenia są fundamentalne i przywodzą na myśl obietnice Boże dane Abrahamowi i Dawidowi. Mateuszowy tytuł wstępny − księga rodowodu (gr. βίβλος γενέσεως) − bywa różnorodnie interpretowany. Przeważa jednak opinia, iż odnosi się on do genealogii, która zaraz za nim następuje. Pobrzmiewa sens znany z Septuaginty, która używa go dla oddania hebrajskiego słowa «toledot» (pokolenia, potomkowie)."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Genealogia Mateusza jest znacznie bardziej złożona niż rodowód Łukasza. Posiada zawierające schemat otwarcie, dzieli się na trzy charakterystyczne «epoki» po czternaście pokoleń każda: pierwsza bogata jest w adnotacje, wymienia cztery matki oraz braci Judy, a także Zarę, brata Faresa; druga zawiera listę potomków króla Dawida, linię dynastyczną, przeocza jednak szereg pokoleń, kończąc na Jechoniaszu i jego braciach w czasie przesiedlenia babilońskiego; trzecia wylicza tylko 13 pokoleń, łącząc Józefa z Zorobabelem poprzez szereg niezidentyfikowanych potomków, których liczba jest ewidentnie zbyt krótka dla tak długiego okresu."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Liczbę 42 pokoleń osiągnięto poprzez opuszczenie szeregu generacji, tak więc wybór trzech «epok» po czternaście pokoleń zdaje się być celowym zabiegiem natchnionego autora. Czternaście jest podwojeniem siódemki, symbolizującej doskonałość i przymierze. W gematrii 14 jest liczbą imienia króla Dawida. Mateusz wybrał grecką pisownię hebrajskich imion opierając się na Septuagincie. Kilka imion warte jest zwrócenia szczególnej uwagi: forma Asa (gr. Ἀσάφ) sugeruje identyfikację króla Asy z psalmistą Asafem; forma Amos (gr. Ἀμώς) sugeruje identyfikację króla Amosa z prorokiem Amosem, aczkolwiek Septuaginta nie posiada tej formy, obie mogą być przyjęciem jakiejś zbliżonej im formy; charakterystycznymi są formy imion Boez (gr. Βόες) dla Booza (Septuaginta Βοος) oraz Rahab (gr. Ῥαχάβ) dla Rachab (Septuaginta Ῥαὰβ)."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Mateuszowa Rachab identyfikowana jest z nierządnicą znaną z Księgi Jozuego. Pisownia imienia u Mateusza odbiega jednak od pisowni Septuaginty, której brakuje litery χ. Litery tej brak jest również w oryginalnej pisowni tego imienia w Liście do Hebrajczyków (Ῥαὰβ 11,31) i Liście Jakuba (Ῥαὰβ 2,25). Mateusz jako jedyny nazywa ją żoną Salmona i matką Booza, całkowicie ignorując relacje z nierządnicą z Jerycha, podkreśloną w Liście do Hebrajczyków oraz w Liście Jakuba. Według Talmudu to Jozue poślubił Rachab. Odmienna niż w innych księgach pisownia imienia występuje tylko u Józefa Flawiusza i może być wynikiem użycia tego samego źródła. Biblista Richard Bauckham łączy ją z fragmentem z Pierwszej Księgi Kronik, gdzie w rozdziale 2. wymienieni są Szalma i Rekab, co mogło wpłynąć na uznanie Rachab za córkę w linii kenickiej. Rekab uznany jest za Kenitę w wersecie 55. Pierwszej Księgi Kronik. Mateuszowy Salmon zostaje w 1Krn wymieniony jako Szalma."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Zaskakuje fakt włączenia przez Mateusza do rodowodu Jezusa postaci kobiecych, biorąc pod uwagę fakt, iż w genealogiach Żydzi wyliczali tylko przodków męskich. Autor włączył do rodowodu Tamar, Rachab, Rut i Batszebę, kompletnie ignorując tak ważne niewiasty jak matriarchinie: Sarę, Rebekę czy Leę. Kwestia ta jest wciąż dyskutowana przez biblistów."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Jak zakłada Mateusz, musi być wspólna charakterystyka czy cecha tych czterech kobiet, na którą lektor powinien zwrócić uwagę. Może jest to nieżydowskie pochodzenie: Rachab była Kananejką, Batszeba, chociaż ma hebrajskie imię, była żoną Hetyty, Rut pochodziła z Moabu, może być więc uznana za Moabitkę, pochodzenie Tamar nie jest jasno określone w Biblii, chociaż jej imię jest pochodzenia hebrajskiego. Wymieniając te postacie Mateusz chce być może przygotować czytelnika na objęcie misją Syna Bożego również pogan w rozumieniu biblijnym, czyli nie żydów. W ten sposób wprowadzony zostaje kontrast pomiędzy religią objawioną tzn. judaizmem a pogaństwem. Może chodzi też o niewierność i nieuporządkowanie tych kobiet: Rachab była nierządnicą, Tamar udawała ladacznicę, by uwieść Judę, Batszeba popełniła czyny lubieżne, Rut jest też z oczywistych względów oceniana negatywnie za swój postępek z Boozem. W ten sposób Mateusz chce ukazać, iż pomimo ludzkiego grzechu i słabości Bóg jest łaskawy i miłosierdziem odpowiada na ludzki grzech. Istnieje też wyjaśnienie, zakładające tendencyjne umieszczenie kobiet grzesznych, skandalicznie się prowadzących, by jeszcze większym światłem uwypuklona została nieskazitelność Marii Dziewicy. J. R. Porter uważa taką interpretacją za anachroniczną – w I wieku judaizm traktował wszystkie te kobiety jako postacie pozytywne. Żadne z powyższych tłumaczeń nie wyjaśnia jednoznacznie akurat takiego wyboru niewiast i umieszczenia ich w genealogii. Nolland zwrócił uwagę, iż tylko te cztery kobiety znane były i są związane z genealogią Dawida znajdującą się w końcowej części Księgi Rut. "}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Również zakończenie genealogii zaskakuje: po wymienieniu przodków Józefa, Mateusz identyfikuje go nie jako ojca Jezusa, ale jako męża Marii. Tekst grecki wyraża dobitniej niż tłumaczenia fakt pochodzenia Jezusa z Marii bardziej niż jego związek z Józefem. W ten sposób ewangelista chciał dobitniej podkreślić dziewicze poczęcie Jezusa. Jezusa nie zrodził Józef ale Bóg."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "W genealogii zostali opuszczeni trzej królowie judzcy: Ochozjasz, Jehoasz i Amazjasz. Kolejny władca Uzjasz (nazywany też Azariaszem) ma greckie imię Ozjasz, bardzo podobne do pierwszego z niewymienionych. Istnieją interpretacje usprawiedliwiające opuszczenie błędem kopisty (tzw. homeoteleuton), który nie zapisał powtórzeń dwóch podobnych imion. Tych trzech władców było szczególnie niegodziwych, z mocą zostali zniszczeni przez Boga. Należeli do przeklętej linii Achaba poprzez pokrewieństwo z Atalią. Mateusz poczuł jako uzasadnienie ich pominięcie, tworząc swoje czternastopokoleniowe grupy."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Kolejnym niewymienionym królem jest Jojakim, ojciec Jojakina, znany również jako Jehojakim. W języku greckim imiona te brzmią jeszcze bardziej podobnie. Obaj brani są czasem za Joachima. Kiedy Mateusz mówi: \"Jozjasz ojcem Jechoniasza i jego braci w czasie przesiedlenia babilońskiego\", łączy obu, ponieważ to Jojakim miał braci, ale przesiedlenie miało miejsce za Jojakima. Niektórzy bibliści upatrują tutaj błędu, inni dostrzegają celowy zabieg, mający na celu wyliczenie dokładnie czternastu potomków króla Dawida."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Ostatnia grupa przed Jezusem zdaje się liczyć tylko 13 pokoleń. Próbowano podać następujące wyjaśnienia tej kwestii: jeśli Mateusz nie pomylił się w liczeniu i mniejsza liczba generacji pojawia się celowo, pierwsze imię lub ostatnie może być liczone dwa razy (zarówno Dawid jak Jechoniasz); jeśli uznamy Jojakim jako syna Jozjasza, wtedy Jechoniasz może być liczony wraz z następną grupą już po powrocie z niewoli babilońskiej; możliwe, że Marię trzeba uważać za oddzielne pokolenie w związku z istnieniem małżeństwa z Józefem. Chociaż to wydaje się mało prawdopodobne, może jednak stać się koniecznym ze względu na dziewicze poczęcie Chrystusa; ktoś zaproponował, że oryginalny tekst Mateusza wymieniał Józefa jako ojca Marii, która następnie pojęła za męża innego mężczyznę o tym samym imieniu."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Jeśli króla Jojakina, urodzonego około 616 p.n.e., dzieli od Jezusa, urodzonego około 2 p.n.e., tylko 13 pokoleń, jak podaje Mateusz, to na każde pokolenie przypada około 50 lat. Jest to raczej nieprawdopodobne, jeśli nie powiedzieć niemożliwe. Ogólnie przyjmuje się, że jak wcześniej Mateusz potraktował dobór imion przodków w sposób dosyć swobodny, tak również w tej ostatniej grupie dowolnie usunął pokolenia. W tekście Starego Testamentu znajdujemy jeszcze większe luki w wyliczeniach pokoleń. Być może autor uznał za naturalne pominięcie powtarzających się imion w sekwencjach dziadek-ojciec-syn."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Obie Ewangelie podkreślają, iż Jezus został poczęty nie przez Józefa, ale za sprawą Ducha Świętego, a Maria pozostała dziewicą, w czym wypełnione zostało proroctwo. Jezus jest Jednorodzonym Synem Ojca, podczas gdy Józef jest tylko jego przybranym ojcem."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Ewangelista Mateusz z wielką starannością najpierw wykazał Dawidowe pochodzenie Józefa, a następnie demonstracyjnie odmówił mu relacji ojcowskiej w stosunku do Jezusa, poprzez użycie czasownika w stronie biernej (ἐγέννησεν... ἐγέννησεν... ἐγεννήθη)."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Zaraz po podaniu genealogii Mateusz stwierdza: „Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Marii, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego”."}, {"title": "Genealogia Jezusa", "text": "Również Łukasz mówi o dziewiczym poczęciu w opisie sceny Zwiastowania: „Maryja rzekła do anioła: «Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?». Anioł Jej odpowiedział: «Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym”."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który malarz w latach 1932–1934 był prezesem Kanadyjskiego Stowarzyszenia Akwarelistów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Franklin Carmichael", "text": "Franklin Carmichael (ur. 12 maja 1890 w Orillia, zm. 24 października 1945 w Toronto) – kanadyjski malarz, członek-założyciel Grupy Siedmiu. Poza malarstwem zajmował się również sporządzaniem akwafort, linorytów oraz drzeworytów. Był także projektantem przemysłowym i nauczycielem. "}, {"title": "Franklin Carmichael", "text": "Franklin Carmichael od wczesnego dzieciństwa przejawiał talent artystyczny. Zauważywszy to jego matka zapisała go na lekcje muzyki i zajęć plastycznych. Jako nastolatek pracował w zakładzie ojca wytwarzającym powozy. Wykonując dekoracje do powozów rozwijał swoje zdolności w zakresie projektowania, rysowania i malowania. "}, {"title": "Franklin Carmichael", "text": "W 1911 Carmichael odbywał praktykę w firmie reklamowej Grip Ltd w Toronto; w trakcie praktyki spotkał kilku członków przyszłej Grupy Siedmiu. W latach 1913–1914 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Antwerpii. Po powrocie do Kanady rozpoczął pracę jako projektant przemysłowy w Toronto. Jednocześnie zaczął wspólnie malować z kolegami: Tomem Thomsonem, J. E. H. MacDonaldem i Arthurem Lismerem. Choć malował obrazy olejne, stał się znany ze swoich akwarel, których motywem były pejzaże północnego Ontario. "}, {"title": "Franklin Carmichael", "text": "W 1915 Carmichael ożenił się."}, {"title": "Franklin Carmichael", "text": "W 1925 w towarzystwie Lawrena Harrisa i A. Y. Jacksona wziął udział w pierwszej wyprawie w okolice Jeziora Górnego. W tym samym roku został członkiem-założycielem Kanadyjskiego Stowarzyszenia Akwarelistów (ang. Canadian Society of Painters in Water Colour). W okolice Jeziora Górnego powrócił jeszcze w 1926 i 1928. Jego doświadczenia z tego okresu oddaje namalowany w 1930 obraz Zamieć śnieżna: północne wybrzeże Jeziora Górnego (Snow Flurries: North Shore of Lake Superior), na którym formacje obłoków kontrastują z ciemnoniebieskimi, uproszczonymi formami wzgórz. Forma tych ostatnich przypomina zaokrąglone formy z widoków Jeziora Górnego, sporządzonych przez Lawrena Harrisa. W latach 30. XX w. tematem obrazów Carmichaela stał się krajobraz przemysłowy północnego Ontario."}, {"title": "Franklin Carmichael", "text": "W latach 1932–1934 Carmichael pełnił funkcję prezesa Kanadyjskiego Stowarzyszenia Akwarelistów. W 1933 założył razem z innymi artystami ugrupowanie Kanadyjska Grupa Malarzy (ang. Canadian Group of Painters). W latach 1932–1945 wykładał w Ontario College of Art. Ponadto od 1942 pracował jako ilustrator książek. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które rzepisko jest zwornikiem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rzepisko (Magura Spiska)", "text": "Rzepisko (słow. Repisko, 1259 m) – najwyższy szczyt Magury Spiskiej, według regionalizacji Jerzego Kondrackiego należącej do Pogórza Spiskiego. Znajduje się w głównym grzbiecie Magury Spiskiej na terenie Słowacji. Jest zwornikiem. W południowo-wschodnim kierunku odchodzi od Rzepiska boczny grzbiet, który poprzez Przysłop (1214 m) i Przełęcz Zdziarską (1081 m) łączy się z Tatrami Bielskimi. W południowo-zachodnim kierunku do Podspadów opada inny, krótki grzbiet. Pomiędzy tymi grzbietami spływa Goliasowski Potok. W północnym kierunku do doliny Osturniańskiego Potoku opada jeszcze jeden grzbiet z wierzchołkiem Bystrý vrch (991 m). Po jego zachodniej stronie spływa potok bez nazwy uchodzący do Osturniańskiego Potoku, po stronie wschodniej potok Kobylianka uchodzący do potoku Bystrá (dopływ Osturmiańskiego Potoku). W górnej części tego grzbietu i tuż pod granią główną Magury Spiskiej (po zachodniej stronie wierzchołka Rzepiska) znajduje się duża Polana Kacwińska (Kacvinska poľana)."}, {"title": "Rzepisko (Magura Spiska)", "text": "Przez grań główną Magury Spiskiej po zachodniej stronie Rzepiska i dalej przez Przysłop i Przełęcz Zdziarską przebiega granica Tatrzańskiego Parku Narodowego. Słowacy bowiem południowo-zachodni skrawek Magury Spiskiej włączyli w obszar tego parku i dodatkowo utworzyli tutaj kilka obszarów ochrony ścisłej. Jest to też rejon wyłączony z ruchu turystycznego, ale Polana Kacwińska, północne i północno-wschodnie stoki Rzepiska znajdują się już poza obszarem parku narodowego. Świerkowe lasy porastające Rzepisko i znaczną część stoków Magury Spiskiej zostały w 2004 powalone przez wiatr halny i są tutaj wielkie wiatrołomy."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co znajdowało się po lewej stronie na fladze Białoruskiej SRR?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "Białoruś, najpierw jako państwo socjalistyczne w latach 1919-1924, później jako jedna z republik radzieckich w składzie ZSRR w latach 1924-1991, posiadała kolejno pięć flag. Dominującym kolorem flagi była czerwień – barwa flagi ZSRR. Kolor ten od czasów Komuny Paryskiej był symbolem ruchu komunistycznego i robotniczego, jako nawiązanie do przelanej przez robotników krwi."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": " Flaga Socjalistycznej Radzieckiej Republiki Białorusi w roku 1919 "}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "Socjalistyczna Radziecka Republika Białorusi została proklamowana 1 stycznia 1919 roku i istniała do 27 lutego 1919 roku. 3 lutego 1919 roku została przyjęta Konstytucja, której Artykuł 2 Rozdziału trzeciego ustanawiał flagę państwa:"}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "Od 27 lutego 1919 roku do 6 czerwca 1920 roku w utworzonym z terytoriów ówczesnej Białoruskiej i Litewskiej SSR państwie Litbieł za flagę uznawano czerwony płat tkaniny, mimo że nie wydano nigdy żadnego rozporządzenia, regulującego tę kwestięGosudarstvennyj flag Respubliki Belarus’, s. http://www.vexillographia.ru/belarus/index.htm."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": " Flaga Socjalistycznej Radzieckiej Republiki Białorusi 1920-1937 "}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "31 lipca 1920 roku została reaktowana Socjalistyczna Radziecka Republika Białorusi (SRRB) – Социалистическая Советская Республика Белоруссии (ССРБ), w której używano flagi z 1919 roku z dodaniem abrewiatury ССРБ. Wizerunek flagi nie zachował się, został zrekonstruowany na podstawie opisu. 30 grudnia 1922 roku SRRB weszła w skład ZSRR, a we wrześniu 1924 roku białoruska Rada Komisarzy Ludowych, Sownarkom, zaproponowała nową flagę państwa – czerwoną z wizerunkiem godła przy drzewcu."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "Od 8 października do 9 grudnia 1924 roku Białoruski Instytut Kultury pracował nad projektem nowej flagi. 10 grudnia 1924 roku Sonwarkom i Centralna Komisja Wyborcza (ЦИК) protokołem nr 51 zatwierdziły projekt rysunku flagi: sierp i młot w wieńcu z żółtych kłosów i gałęzi dębowej na czerwonym płacie tkaniny, napis БССР na białoruskim ornamencie, u góry pięcioramienna gwiazda. Protokół nie został opublikowany."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "Zgodnie z artykułem 75 Konstytucji Białoruskiej SRR z 1927 roku flaga SRRB była czerwona, u góry przy drzewcu została umieszczona abrewiatura БССР w kolorze złotym. Po raz pierwszy wykonany został także etalon flagi."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": " Flaga Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej "}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "10 lutego 1937 roku została przyjęta nowa Konstytucja Białoruskiej SRR. Flaga została opisana w artykule 120:"}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "XII zjazd Rad Białoruskiej SRR zmienił znaczenie abrewiatury БССР, odtąd należało ją odczytywać jako Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka – Белорусская Советская Социалистическая Республика."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "5 kwietnia 1937 roku Prezydium Centralnej Komisji Wyborczej Białoruskiej SRR wydało ustawę \"O państwowym godle i fladze BSRR\", które zatwierdzało oficjalny wygląd godła i flagi."}, {"title": "Flaga Białoruskiej SRR", "text": "W 1940 roku zrezygnowano z używaniu na fladze sierpa i młota. Na czerwonym płacie tkaniny pozostał złoty napis БССР w obramowaniu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się najstarsza prawosławna wspólnota monastyczna na kontynencie amerykańskim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Monaster św. Tichona Zadońskiego w South Canaan", "text": "Monaster św. Tichona Zadońskiego w South Canaan – prawosławny męski klasztor w South Canaan w stanie Pensylwania, stauropigialny, w jurysdykcji Kościoła Prawosławnego w Ameryce. Najstarsza prawosławna wspólnota monastyczna na kontynencie amerykańskim, działająca od 1909 roku. "}, {"title": "Monaster św. Tichona Zadońskiego w South Canaan", "text": "Z koncepcją założenia prawosławnego klasztoru na kontynencie amerykańskim jako pierwszy wystąpił hieromnich Arseniusz (Czachowcew), proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela w Mayfield (Pensylwania). Duchowny ten niemal natychmiast po swoim przyjeździe do USA (w 1902) zasugerował otwarcie w tym kraju monasteru, w którym prawosławni mnisi mogliby przygotowywać się do pracy duszpasterskiej w Ameryce. W roku następnym ks. Aleksandr Niemołowski rozwinął tę ideę w artykule w piśmie archieparchii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w Ameryce, sugerując założenie nie tylko klasztoru, ale i seminarium duchownego. W maju 1905, na szóstym zjeździe Ruskiego Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy w Cleveland postanowiono założyć sierociniec dla osieroconych dzieci rosyjskich i rusińskich w USA. Miał on działać przy zaplanowanym już wcześniej klasztorze."}, {"title": "Monaster św. Tichona Zadońskiego w South Canaan", "text": "W tym samym miesiącu arcybiskup Tichon (Biełławin) zgodził się na urządzenie monasteru na zakupionej przez archieparchię farmie w South Canaan, wsparł również jego organizację z osobistych funduszy. Organizatorem monasteru został hieromnich Arseniusz. W tym samym roku arcybiskup Tichon poświęcił kompleks zabudowań klasztornych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który z twórców Platformy Obywatelskiej w ostatnich wyborach do Sejmu wszedł z listy PiS-u?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Maciej Płażyński", "text": "Maciej Płażyński (ur. 10 lutego 1958 w Młynarach, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – polski prawnik, polityk, wojewoda gdański w latach 1990–1996, marszałek Sejmu w latach 1997–2001, jeden z założycieli i były przewodniczący Platformy Obywatelskiej oraz jej klubu parlamentarnego, poseł na Sejm III, IV i VI kadencji, senator i wicemarszałek Senatu VI kadencji."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Maciej Płażyński ukończył Liceum Ogólnokształcące w Pasłęku, następnie przez rok pracował fizycznie na Śląsku, w tym przy budowie Huty Katowice w Dąbrowie Górniczej. W 1977 rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Gdańskim, które ukończył w 1991."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W latach 80. należał do Ruchu Młodej Polski. W 1980 był współzałożycielem Niezależnego Zrzeszenia Studentów. Jesienią 1981 koordynował strajk okupacyjny na Uniwersytecie Gdańskim, następnie działał w opozycji solidarnościowej. W 1983 współtworzył i do 1990 kierował Spółdzielnią Pracy Usług Wysokościowych \"Świetlik\" (później przemianowanej na \"Gdańsk\"). W przedsiębiorstwie tym znalazło zatrudnienie wielu działaczy opozycji demokratycznej, m.in. Donald Tusk i Jan Krzysztof Bielecki. W 1987 został prezesem konserwatywnego Klubu Myśli Politycznej im. Lecha Bądkowskiego, skupiającego środowisko gdańskich konserwatystów i liberałów. W 1989 współtworzył stowarzyszenie Kongres Liberałów."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": " Działalność polityczna w III RP "}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W sierpniu 1990 został powołany przez pierwszego powojennego niekomunistycznego premiera Tadeusza Mazowieckiego na urząd wojewody gdańskiego. Jeszcze w tym samym roku został członkiem Koalicji Republikańskiej, która w 1992 przystąpiła do Partii Konserwatywnej. W 1991 ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Jako wojewoda gdański w marcu 1992 roku pomagał w utworzeniu pierwszej sportowej spółki akcyjnej Lechii Gdańsk. Nadto w 1996 pomagał w szukaniu sponsorów oraz wsparcia dla podupadającego klubu piłkarskiego Lechia/Olimpia Gdańsk, który mimo tego w ciągu dwóch lat spadł o dwie klasy rozgrywkowe, po czym został rozwiązany."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Odwołanie Macieja Płażyńskiego z urzędu wojewody przez premiera Włodzimierza Cimoszewicza w lipcu 1996 spowodowało szereg protestów przedstawicieli samorządów lokalnych, stoczniowców i innych grup zawodowych, których kulminacją był kilkutysięczny wiec pod gdańskim Dworem Artusa. W tym samym roku został wiceprzewodniczącym Akcji Wyborczej Solidarność w województwie gdańskim."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W 1997 uzyskał mandat posła na Sejm III kadencji z listy AWS, następnie wybrano go na urząd Marszałka Sejmu. Należał do Ruchu Społecznego AWS. W wyborach zdobył 124 683 głosów, uzyskując wówczas najlepszy indywidualny wynik wyborczy w Polsce."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "19 stycznia 2001 wraz z Andrzejem Olechowskim i Donaldem Tuskiem współtworzył Platformę Obywatelską, z listy której po raz drugi został posłem w tym samym roku w okręgu gdańskim. W wyborach zdobył 66 290 głosów, co stanowiło najlepszy indywidualny wynik wyborczy w tym okręgu (wyprzedził o ponad 13 tysięcy głosów drugiego w kolejności Lecha Kaczyńskiego z PiS)."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Po przekształceniu PO w partię objął stanowisko jej pierwszego przewodniczącego. W 2002 negocjował koalicję wyborczą PO i PiS w wyborach samorządowych. Odszedł z PO w 2003, oficjalnie powołując się na rozbieżności programowe. W Sejmie IV kadencji był członkiem Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Przed wyborami do Parlamentu Europejskiego w 2004 zorganizował własny komitet pod nazwą Narodowy Komitet Wyborczy Wyborców, skupiający głównie byłych działaczy AWS, a także działaczy UW i innych ugrupowań prawicy. Maciej Płażyński nie wystartował w tych wyborach. NKWW uzyskał w skali kraju 13 495 głosów, nie przekraczając progu wyborczego."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W wyborach parlamentarnych w 2005 startował jako niezależny kandydat do Senatu, zdobywając w okręgu gdańskim największą liczbę głosów (około 151 tysięcy)."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W Senacie VI kadencji 27 października 2005 został wybrany na wicemarszałka. Przed drugą turą wyborów prezydenckich w 2005 zadeklarował poparcie dla Lecha Kaczyńskiego. Po uzyskaniu refundacji za kampanię wyborczą wspomógł klub KS Oliva, współfinansując budowę nowoczesnego boiska ze sztuczną nawierzchnią obok gimnazjum nr 23 w Gdańsku."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "We wrześniu 2007 ogłosił, że w przedterminowych wyborach wystartuje do Sejmu z listy PiS w Gdańsku. W wyborach z października tego samego roku po raz trzeci uzyskał mandat poselski, zdobywając 58 318 głosów, zajmując indywidualnie trzecie miejsce za Sławomirem Nowakiem i Jarosławem Wałęsą (z Platformy Obywatelskiej)."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Wkrótce po rozpoczęciu kadencji wystąpił z klubu parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości. W listopadzie 2007 został członkiem Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, w kwietniu 2008 wszedł w skład podkomisji stałej do spraw przygotowania Polski do organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej \"UEFA EURO 2012\", natomiast w listopadzie 2009 w skład podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia rządowego i poselskiego projektów ustaw o sporcie. We wszystkich komisjach i podkomisjach zasiadał do śmierci. Według słów biskupa Sławoja Leszka Głódzia pod koniec kwietnia 2010 miał ogłosić swój start w wyborach prezydenckich w 2010."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Maciej Płażyński był członkiem Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 11 maja 2008 został wybrany na prezesa \"Wspólnoty Polskiej\" w Warszawie, stowarzyszenia zajmującego się opieką nad Polonią, zwłaszcza w krajach postradzieckich. Zastąpił na tym stanowisku Andrzeja Stelmachowskiego. Pełniąc tę funkcję, w sierpniu 2009 wystosował list do kanclerz Angeli Merkel, w którym zaapelował o życzliwe potraktowanie postulatów wystosowanych przez polskie organizacje w Niemczech wobec rządu niemieckiego, dotyczących m.in. kwestii symetrycznej realizacji zobowiązań wynikających z polsko-niemieckiego traktatu o dobrym sąsiedztwie w zakresie wspierania kultury polskiej w Niemczech, jak również zwrotu zagrabionej w 1940 własności polskich organizacji i moralnego zadośćuczynienia dla działaczy polskich organizacji w Niemczech, którzy trafili z tego powodu do obozów koncentracyjnych, jak też wyjaśnienia statusu prawnego mniejszości polskiej w Niemczech (Polacy w  Niemczech od 1940 nie posiadają statusu mniejszości narodowej)."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku. Został pochowany 21 kwietnia tego samego roku w kaplicy Matki Boskiej Ostrobramskiej, w bazylice mariackiej w Gdańsku, stając się drugą osobą (po prałacie Józefie Zator-Przytockim) pochowaną tam w okresie powojennym. Mszy świętej pogrzebowej przewodniczył abp Sławoj Leszek Głódź. W uroczystościach pogrzebowych udział wzięli przedstawiciele najwyższych władz państwowych, w tym premier Donald Tusk oraz marszałek Sejmu Bronisław Komorowski."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "W 2000 został uhonorowany Orderem Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy. Otrzymał tytuły honorowego obywatela Młynar, Pucka, Pionek i Lidzbarku Warmińskiego."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Postanowieniem z 16 kwietnia 2010 marszałek Sejmu Bronisław Komorowski wykonujący obowiązki prezydenta RP, na wniosek Kapituły Orderu Odrodzenia Polski, za wybitne zasługi w służbie państwu i społeczeństwu, odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Tego samego dnia Rada Miasta Sopotu podjęła uchwałę o nazwaniu jego imieniem ronda przy skrzyżowaniu ulic Bitwy pod Płowcami i Polnej. Wyróżniony też Złotym Medalem \"Zasłużony Kulturze Gloria Artis\"."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Maciejowi Płażyńskiemu poświęcono tablice pamiątkowe: w siedzibie Stowarzyszenia \"Wspólnota Polska\" (odsłonięta 18 października 2010), w gmachu Sejmu w Warszawie (odsłonięta 20 października 2010) oraz na ul. Szerokiej 80/81 w Gdańsku-Śródmieściu (odsłonięta 10 kwietnia 2011). Jego imieniem nazwano rondo w Rumi (12 czerwca 2010), rondo w Brusach w powiecie chojnickim (17 października 2010), wiadukt 800-lecia Tczewa położony w tym mieście (12 listopada 2010) i rondo w Pucku (13 listopada 2010)."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Jego rodzice i młodszy brat zostali weterynarzami. Rodzina matki pochodziła z Wielkopolski, a rodzina ojca po części z Lublina, po części z Tarnopola."}, {"title": "Maciej Płażyński", "text": "Maciej Płażyński był żonaty z Elżbietą (sędzią Sądu Okręgowego w Gdańsku), miał troje dzieci: Jakuba (ur. 1984), Katarzynę (ur. 1986) i Kacpra (ur. 1989)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki był cel misji pierwszego japońskiego bezzałogowego kosmicznego statku zaopatrzeniowego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "HTV-1", "text": "HTV-1 (H-II Transfer Vehicle-1, HTV Demonstration Flight, Kounotori 1) – pierwszy japoński bezzałogowy kosmiczny statek zaopatrzeniowy serii HTV, miał na celu zaopatrzenie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i dostarczenie sprzętu naukowego na moduł JEM Kibō. Był to również pierwszy zaopatrzeniowy pojazd kosmiczny wykorzystujący port cumowniczy Common Berthing Mechanism oraz manipulator Canadarm2 jako system dokowania (rosyjski Progress-M oraz należący do ESA ATV wykorzystują automatyczny system naprowadzania)."}, {"title": "HTV-1", "text": "Wewnątrz niehermetycznej wnęki ładunkowej (Unpressurrized Cargo Module) mieściły się następujące instrumenty: Superconducting Submillimetre-Wave Limb Emission Sounder (SMILES) HICO-RAIDS Experiment Payload (HREP) Ostatecznie zostały one zainstalowane na zewnętrznej palecie JEM."}, {"title": "HTV-1", "text": "Hermetyczny przedział ładunkowy był wypełniony prowiantem (33%), materiałami do eksperymentów (20%), sprzętem do modułu JEM (18%), przedmiotami higieny osobistej, ubraniami i pojemnikami na odpady (10%) oraz innym ładunkiem (19%)."}, {"title": "HTV-1", "text": "Masa całego ładunku wynosiła tylko 4,5 t. To znacznie mniej niż w przypadku innych pojazdów HTV, gdyż Kounotori 1 miał na pokładzie komplet akumulatorów zapewniających wystarczającą ilość energii elektrycznej wymaganą do testów na orbicie przed połączeniem z ISS."}, {"title": "HTV-1", "text": "HTV-1 wystartował 10 września 2009 o 17:01 GMT z drugiej wyrzutni kompleksu Yoshinobu w Centrum Lotów Kosmicznych Tanegashima (pierwszy start z tej platformy) za pomocą nowej rakiety H-IIB."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polegało nowatorstwo fresków w kościele San Antonio de la Florida autorstwa Francisca Goi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie – freski o tematyce religijnej wykonane w 1798 roku przez hiszpańskiego malarza Francisca Goyę w madryckim Kościele San Antonio de la Florida charakteryzujące się wyjątkową swobodą ekspresji. Freski składają się z trzech części, największa z nich to Cud św. Antoniego Padewskiego umieszczony w kopule, następnie Adoracja Trójcy Świętej w apsydzie oraz dopełniające kompozycję postaci aniołów i cherubinów w różnych częściach kościoła. "}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Wiosną 1798 roku Goya, będąc nadwornym malarzem Karola IV, otrzymał od niego zlecenie na wykonanie fresków w nowo wybudowanym kościele. Miały zdobić wnętrza niewielkiego klasycystycznego eremu pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego, który znajdował się na przedmieściach Madrytu. Zlecenie zawdzięczał poparciu swojego przyjaciela, królewskiego ministra Jovellanosa. Projekt pochodzący z dworu nie wymagał akceptacji Kościoła ani Akademii św. Ferdynanda – artysta miał przy jego realizacji pełną swobodę. Praca nad freskami zajęła mu jedynie 120 dni i została ukończona w grudniu 1798 roku. Malowanie kopuły oznaczało pracę na wysokich rusztowaniach, a Goya po niedawno przebytej chorobie cierpiał na zawroty głowy. Ze względu na zły stan zdrowia i postępującą głuchotę malarz zatrudnił swojego ucznia, Asensio Julià, do pomocy przy tym zleceniu (nie wiadomo jaki był jego wkład). "}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Goya był świadomy faktu, że po raz pierwszy tworzył złożone dzieło dostępne dla szerokiej publiczności. Obrazy, które malował dla dworu były podziwiane w wąskich arystokratycznych kręgach, za to dobrze odebrane przez publiczność freski oznaczały sławę. Ponadto, po okresie choroby i rekonwalescencji, jego pozycja w stolicy osłabła - praca nad freskami była dowodem na to, że artysta wciąż był aktywny zawodowo. Reakcja na freski była jednak powściągliwa, okazały się zbyt „świeckie” jak na tamte czasy. Z drugiej strony ta populistyczna wizja cudu była bardziej zrozumiała dla odwiedzających świątynię pielgrzymów."}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Goya pracował już wcześniej nad malarstwem religijnym, jednak schematy i konwencje tej tematyki ograniczały jego możliwości artystyczne. Pierwszą próbę zerwania ze stereotypami podjął w 1780 roku, pracując nad freskami w Bazylice del Pilar w Saragossie. Jego lekki styl, oparty na przypominających szkic szybkich pociągnięciach pędzla, tak różny od drobiazgowych akademickich przedstawień, spotkał się z ostrą krytyką. Artystyczny manifest Goi zakończył się fiaskiem, wykonane w bazylice freski zostały „poprawione” przez jego mistrza, Francisca Bayeu, który nadał im klasyczny charakter. Osiemnaście lat później, pracując nad freskami w Kościele św. Antonia, Goya mógł pozwolić sobie na większą swobodę. "}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Przed wykonaniem fresków Goya odwiedził liczne madryckie kościoły, w których oglądał barokowe malowidła, jednak zdecydował się na swój własny, realistyczny styl. Odszedł od tradycyjnego rozmieszczenia w przestrzeni, według którego główna scena powinna się znaleźć na lunetach, przyporach i ścianach, a kopułę wypełniałyby postaci aniołów i cherubinów. U Goi scena narracyjna (cud św. Antoniego) została umieszczona na kopule, a anioły znalazły się poza nią. Ponadto Goya odwrócił malarski schemat i przedstawił w kopule ziemski cud zamiast boskiej lub niebiańskiej sceny, która według klasycznych reguł powinna znajdować się najwyżej."}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Freskami zostały pokryte kopuła, apsyda, lunety, pendentywy i filary kościoła. Na sklepieniu apsydy Goya przedstawił Adorację Trójcy Świętej. Nad gzymsem rozciągają się freski przedstawiające postaci cherubinów i podtrzymujących zasłony aniołów o kobiecych rysach i motylich skrzydłach. Nadanie aniołom realnych kobiecych kształtów było prawdziwą nowością w sakralnej ikonografii. Najbardziej spektakularne są malowidła zdobiące kopułę (mają 6 m średnicy), na których przedstawiono jeden z cudów św. Antoniego Padewskiego, który miał się wydarzyć w XIII wieku. Święty został zaniesiony przez anioły do rodzimej Lizbony, kiedy dowiedział się, że jego ojciec został fałszywie oskarżony o morderstwo i groziła mu kara śmierci. W czasie procesu święty sprawia z bożej łaski, że zmarła ofiara zbrodni wstaje z grobu. Nieboszczyk odpowiada na pytania sędziego i potwierdza niewinność ojca św. Antoniego. "}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Z tej legendy Goya zaczerpnął jedynie główny wątek, przy czym zamiast w sali sądowej w Lizbonie święty znajduje się w okolicach Madrytu, na świeżym powietrzu. Otaczający go ludzie to pochodzący z różnych klas społecznych mieszkańcy hiszpańskiej stolicy, którzy żywiołowo przyglądają się cudowi. Na ich twarzach maluje się zarówno zdziwienie i ciekawość, czy nawet religijna ekstaza, jak i zupełna obojętność. Postaci, których jest około 50, skupiają się za drewnianą balustradą. Być może jest to motyw, który artysta zaobserwował w młodości, w czasie nauki we Włoszech. Można wśród nich wyróżnić postać zmarłego, rodziców świętego i samego św. Antoniego, stojącego na skale. Mały chłopiec wspina się na balustradę, aby lepiej przyjrzeć się scenie. Mężczyzna na widok cudu w ekstazie podnosi ramiona. Odwrócona plecami postać w żółtym kaftanie to prawdopodobnie prawdziwy morderca, uciekający w obawie przed świętym. Postaci są dokładnie namalowane i realistyczne, jednak brak im barokowej słodyczy. Przestrzeń wokół oculusa wypełnia pejzaż (niebo, góry i drzewa), dzięki któremu widz ma wrażenie, że stoi pod gołym niebem."}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "W apsydzie główną sceną jest Gloria – Adoracja Trójcy Świętej. Grupa aniołów – w locie, klęczących lub pochylonych adoruje symbol Trójcy Świętej – trójkąt wykonany z pozłacanego stiuku, z którego wychodzą promienie. Centrum fresku jest dużo jaśniejsze (aniołowie niemal nikną w chmurach), a tło złote – to przedstawienie boskiego światła. Artysta uzyskał w ten sposób także efekt głębi."}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Zachowały się trzy szkice do fresku, na których widać szczegółowo opracowaną przez artystę koncepcję perspektywiczną. Goya nie powtórzył wiernie swojego szkicu – wielokrotnie improwizował w czasie pracy w kościele. Stosował klasyczną technikę buon fresco, a retuszu dokonywał a secco. Być może miał do pomocy robotników nakładających gładką warstwę tynku, na której bezpośrednio malował. Nowoczesne dla jego epoki były energiczne pociągnięcia pędzla, plamy światła i koloru oraz ostre kontrasty, przywodzące na myśl późniejszy ekspresjonizm. "}, {"title": "Freski w kościele San Antonio de la Florida w Madrycie (Goya)", "text": "Dla podkreślenia walorów artystycznych kościół nazwano XVIII-wieczną Kaplicą Sykstyńską. Świątynia jest również miejscem spoczynku prochów Goi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego profesor Katsuhiko Ishibashi nazwał japońską elektrownię jądrową Hamaoka „terrorystą-kamikadze“?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "– japońska elektrownia jądrowa w mieście Omaezaki, w prefekturze Shizuoka (200 km na zachód od Tokio), która została uruchomiona w 1976 roku. Obszar terenów elektrowni obejmuje powierzchnię 395 akrów (160 hektarów). Właścicielem i operatorem jest firma Chubu Electric Power Company."}, {"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "Na terenie elektrowni znajduje się 5 reaktorów, z czego nr 1 i 2 zostały wycofane z użytkowania w 2009 roku, a nr 6 jest w budowie. Nr 1-4 to reaktory typu BWR, a 5 i 6 (planowany), typu ABWR (Advanced Boiling Water Reactor)."}, {"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "Elektrownia jest zlokalizowana w rejonie podatnym na trzęsienia ziemi, podobnie jak wszystkie elektrownie leżące w rejonach subdukcji płyt tektonicznych. W przypadku elektrowni japońskich zagrożeniem jest subdukcja płyty pacyficznej. Elektrownia Hamaoka została zaprojektowana do wytrzymania trzęsienia o sile 8.5, jednak Katsuhiko Ishibashi (sejsmolog, profesor Kobe University) nazwał ją \"terrorystą-kamikaze, owiniętym bombami i czekającym na moment wybuchu\". Bywa określana jako najbardziej niebezpieczna elektrownia w Japonii\"."}, {"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "W 2001 roku uszkodzeniu uległ system HPCI (część awaryjnego systemu chłodzenia) w reaktorze nr 1. W 2004 roku wyłączono reaktor nr 2 z powodu wykrycia symptomów podobnych do przyczyn awarii w reaktorze nr 1. Oba reaktory nie zostały już ponownie uruchomione, gdyż w 2006 roku zmieniły się normy bezpieczeństwa dotyczące odporności sejsmicznej elektrowni atomowych w Japonii. Operator elektrowni, z uwagi na koszty, 3,3 miliarda USD, i na to, że energia jądrowa stanowiła małą część wytwarzanej przez niego energii elektrycznej, zdecydował się nie wznawiać pracy reaktorów, co kosztowało go 1,2 mld. USD. Firma skupiła się na podwyższeniu standardów bezpieczeństwa sejsmicznego pozostałych 3 reaktorów do standardów narzuconych sobie przez Tokyo Electric Power Company w 2008, i zaadoptowanych przez pozostałych właścicieli elektrowni jądrowych."}, {"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "W 2006 roku uszkodzeniu uległa turbina w bloku nr 5."}, {"title": "Elektrownia jądrowa Hamaoka", "text": "reakcja jądrowa lista reaktorów jądrowych Trzęsienie ziemi w Kobe (1995)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki błąd w wizerunku herbu Węgrowa znalazł się na znaczkach opłaty skarbowej wydanych przez magistrat tego miasta w latach 30. XX wieku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Herb Węgrowa", "text": "Herb Węgrowa przedstawia w żółtej tarczy herbowej wizerunek brunatnego niedźwiedzia z uniesioną prawą przednią łapą, nad niedźwiedziem trzy czarne rogi myśliwskie (trąby) w srebrnych okuciach, w układzie w roztrój (triskelion)."}, {"title": "Herb Węgrowa", "text": "Herb pochodzi z nadania Jana Kazimierza z 1651 roku, wymieniony jest w przywilejach Węgrowa przyznanych miastu przez tego władcę. Trzy trąby w układzie w roztrój pochodzą z Trąby, herbu rodowego długoletnich właścicieli Węgrowa – Radziwiłłów. Herb był używany do czasu rozbiorów Polski; w okresie zaborów zastąpiło go godło państwowe, podobnie jak w innych polskich miastach."}, {"title": "Herb Węgrowa", "text": "Do herbu powrócono w II Rzeczypospolitej. W latach 30. XX wieku magistrat Węgrowa wydał znaczki opłaty skarbowej z błędnym wizerunkiem węgrowskiego herbu – niedźwiedź miał na nim uniesioną lewą łapę, zamiast prawej. Błąd ten powielono również w herbarzach i innych wydawnictwach, między innymi w pracy \"Miasta polskie w tysiącleciu\"."}, {"title": "Herb Węgrowa", "text": "Wzór obecnego herbu Węgrowa, zgodnego z tradycją historyczną, ustaliła Rada Miasta uchwałą nr XVII/118/95 z 15 listopada 1995."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile razy koronowano obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy – barokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, znajdujący się w ołtarzu bocznym kościoła katedralnego w Bydgoszczy. "}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem pochodzi z rozebranego w 1822 roku kościoła karmelitów w Bydgoszczy. Jego powstanie jest datowane na ok. 1700 rok. Autor obrazu nie jest znany. "}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Postać Matki Bożej i Dzieciątka Jezus pokrywają srebrne, trybowane sukienki. Spoza metalowych okładzin widoczne są jedynie zarumienione twarze i dłonie Matki i Syna. Madonna w obu rękach trzyma szkaplerz, a Jezus wznosi prawą rękę do błogosławieństwa. Na głowach obu postaci spoczywają korony, przy czym koronę na głowę Matki Bożej nakładają dwaj aniołowie."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Ołtarz wraz z obrazem znajdował się w bydgoskim kościele karmelitów, aż do jego zburzenia przez pruskie władze zaborcze. Następnie wraz z innymi elementami wyposażenia został przeniesiony do kościoła farnego. W czasie prac renowacyjnych fary przeprowadzonych w latach 1819–1829, został umieszczony w obecnym miejscu, na wschodnim zamknięciu nawy północnej. Obecnie jest on drugim czczonym wizerunkiem maryjnym w tej świątyni obok \"Madonny z Różą\" w ołtarzu głównym, zwanym Matką Bożą Pięknej Miłości."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Obraz namalowany jest na płótnie i dublowany na desce. Przed rekoronacją wizerunku w 2001 roku dokonano konserwacji dzieła. Nadzorował ją Andrzej Trochimowicz, a renowacji i pokrycia złotem sukienek i koron oraz uzupełnienia ich szlachetnymi kamieniami dokonał jubiler Andrzej Janicki. Swymi ofiarami przyczynili się do tego także liczni fundatorzy prywatni."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Historia kultu obrazu wiąże się z bydgoskim konwentem karmelitów, obecnym w Bydgoszczy od 1397 roku. Działalność duszpasterska tego zakonu koncentrowała się przede wszystkim na propagowaniu nabożeństw maryjnych oraz prowadzeniu bractw religijnych. Istotnym elementem nabożeństw karmelitańskiej proweniencji był kult szkaplerza, jako ochrony przed potępieniem. Rozpoczął się on od wizji św. Szymona Stocka w 1251 roku, w kolejnych stuleciach papieże potwierdzali mu kolejne przywileje."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "W 1470 roku przy kościele karmelitów erygowane zostało bydgoskie Bractwo Matki Bożej Szkaplerznej. Jego akt erekcyjny został zatwierdzony przez prowincjała karmelickiej prowincji czesko-polskiej ojca Bernarda. Bractwo to miało strukturę organizacyjną, ściśle wzorowaną na hierarchii zakonu karmelickiego. Starszy i podstarszy bractwa nosili tytuły przeora i subprzeora; w skład władz bractwa wchodziło również siedmiu konsyliarzy, których zadaniem było rozstrzyganie spraw organizacyjnych, dwóch arbitrów, którzy łagodzili spory oraz dwaj prowizorowie do rozstrzygania problemów prawnych. Istniały również godności podskarbiego, zakrystiana, prokuratorów, wizytatorów, chorążych, krucyferów, marszałka, itd. Nie były to godności tytularne, lecz każda z nich zobowiązywała do wykonywania konkretnych, ściśle określonych czynności."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Oprócz tego rzeczywistego zarządu istniały dwa zespoły protektorów, powoływanych osobno ze stanu duchownego i osobno ze świeckiego. Do protektorów duchownych należał biskup diecezji kujawskiej lub w jego zastępstwie opat cystersów koronowskich, dalej oficjał i proboszcz parafii bydgoskiej oraz inni duchowni. Do protektorów szlacheckich należał natomiast wojewoda lub kasztelan brzesko-kujawski, starosta grodzki bydgoski oraz kilku innych przedstawicieli okolicznej szlachty. Wybrane władze zatwierdzane były przez przeora klasztoru, a stanowisko opiekuna duchownego, czyli promotora bractwa, piastował zawsze jeden z kaznodziejów karmelickich. Przy wstępowaniu do bractwa otrzymywano szkaplerz. "}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "W II połowie XVII wieku Bractwo Szkaplerzne stało się organizacją masową, a jego wpływy sięgały daleko poza mury Bydgoszczy. Terytorialnie sięgało ono na południe po Wągrowiec, na północ zaś po Warmię i Kwidzyn. Bractwo było zamożne, otrzymywało liczne darowizny od protektorów oraz posiadało cztery skarbonki brackie – dwie w Bydgoszczy, jedną w Gnieźnie i jedną w Fordonie. Bractwo utrzymywało własnym kosztem niektóre ołtarze i opłacało malowanie obrazów o treści religijnej. "}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Najważniejszym dniem dla Bractwa był 16 lipca, święto Matki Bożej, Patronki zarówno zakonu jak i bractwa. Obchodzono go bardzo uroczyście, uświetniając obchody procesją z udziałem wszystkich stanów. Natomiast w Wielki Piątek biczowano się publicznie w kościele karmelitów, wraz z bractwem zdunów i sterników. Po kasacie klasztoru karmelitów (1816) i  zburzeniu kościoła konwentualnego (1822), Bractwo przeniosło się wraz z ołtarzem do bydgoskiego kościoła farnego. W 1888 roku, staraniem proboszcza Józefa Choraszewskiego, uzyskało nowe statuty zatwierdzone przez arcybiskupstwo gnieźnieńskie. W myśl tego dokumentu, utrzymywanie ołtarza i obrazów było obowiązkiem członków bractwa. W 1927 roku liczba członków wynosiła 284, a w latach 30. XX w. spadła do ok. 100."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Obraz był dwukrotnie koronowany. Pierwszej koronacji dokonano jeszcze w czasach przedrozbiorowych, lecz nie jest znana dokładna data tego wydarzenia. Uroczystej rekoronacji obrazu Matki Bożej Szkaplerznej dokonał 16 lipca 2001 roku arcybiskup Henryk Muszyński z okazji jubileuszu 750-lecia szkaplerza. Uroczystość uświetnił chór konkatedralny pod dyrekcją Mariusza Kończala, wykonując na wstępie Gaude Mater Polonia."}, {"title": "Obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Bydgoszczy", "text": "Katedra św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy Klasztor Karmelitów w Bydgoszczy Kościół Mariacki Karmelitów w Bydgoszczy Matka Boża Pięknej Miłości w Bydgoszczy – główny obiekt kultu w kościele katedralnym w Bydgoszczy Historia kultu religijnego w Bydgoszczy Struktury wyznaniowe w Bydgoszczy Obiekty sakralne w Bydgoszczy"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto śpiewał przy otwarciu Auditorium Building?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Auditorium Building", "text": "Auditorium Building – budynek w Chicago zaprojektowany przez Louisa H. Sullivana i Dankmara Adlera i oddany do użytku w 1889 roku. W XIX wieku budynek był najbardziej znanym na świecie budynkiem w Chicago, stanowił również symbol odbudowy miasta po wielkim pożarze  w 1871 roku oraz jego bogactwa, kulturalnych aspiracji i kreatywności. Ponadto, dzięki swojej 17-piętrowej wieży, budynek był w momencie swojego powstania, najwyższym punktem miasta."}, {"title": "Auditorium Building", "text": "Auditorium Building został zaplanowany przede wszystkim jako stała scena operowa. Utrzymanie tej sceny miały zapewniać mieszczące się w tym samym budynku lokalizacje komercyjne (biura, hotel itp.). Budowę rozpoczęto w 1886 roku, natomiast otwarcie budynku nastąpiło 9 grudnia 1889 roku. Uczestniczyli w nim Benjamin Harrison i Levi Morton a także burmistrz Chicago i gubernator Illinois, śpiewaczka Adelina Patti zaśpiewała Home Sweet Home, zagrano także muzykę Haydna i Händela i zaprezentowano poezję Harriet Monroe."}, {"title": "Auditorium Building", "text": "Ukończony budynek mieścił w sobie scenę z widownią liczącą 4237 osób, a ponadto hotel (liczący 400 pokoi) oraz 136 biur. Jest masywny, z zewnątrz udekorowany motywami z zakrzywionych linii, na dekorację wnętrza składają się m.in. pokryte roślinnym ornamentem łuki, silnie oświetlone. Scenę charakteryzuje świetna akustyka."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego rodzina Hashimoto została spalona żywcem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników – japońska grupa męczenników stracona w latach 1603-1639 w czasie prześladowań chrześcijan ze strony siogunów z rodu Tokugawa, błogosławieni Kościoła katolickiego. "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "W okresie prześladowań instytucje i organizacja Kościoła katolickiego w Japonii nie działały (nie było biskupów, ani księży), a wierni zepchnięci zostali do katakumb co trwało aż do otwarcia Japonii. W tym czasie liczba znanych męczenników wyniosła ponad 10 tysięcy. "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Wśród wyniesionej na ołtarze grupy 188 męczenników znalazło się 4 prezbiterów (3 jezuitów i 1 augustianin), 1 brat zakonny (jezuita) oraz 183 świeckich chrześcijan (między innymi: 6 katechistów,  60 kobiet, 33 osoby poniżej 20 roku życia oraz 18 dzieci poniżej 5 roku). "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "53 osoby z Yonezawa (płn. część wyspy Honsiu) zostały ścięte mieczem w 1629 roku, 52 wiernych z Kioto zostało spalonych żywcem w 1619 roku (tzw. wielkie męczeństwo w Kioto)."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "1. Piotr Kibe Kasui ペトロ岐部かすい – urodził się ok. 1587 roku na wyspie Kiusiu (Prowincja Bungo), w pobliżu Urabe (Ōita, Japonia). Studiował teologię w Arimie (płd. część Kiusiu, Prefektura Hyōgo). Jego starania o przyjęcie do zakonu jezuitów zostały odrzucone. Przez 8 lat służył Kościołowi, jako dojuku (wolontariusz), nauczał katechezy, głosił również kazania nie będąc kapłanem. Nadano mu wówczas imię Kasui ('żywa woda', wł. acquaviva) od nazwiska o. Claudio Acquaviva, ówczesnego generała zakonu który w późniejszym czasie przyjął Piotra do Towarzystwa Jezusowego. W 1614 roku, po wygnaniu księży z Japonii, Piotr udał się do Makau, a następnie pieszo do Rzymu (gdzie dotarł w 1620) odwiedzając Jerozolimę (Święte Miasto), jako pierwszy japoński pielgrzym."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Uczestniczył w kanonizacji pierwszego misjonarza w Japonii św. Franciszka Ksawerego, która miała miejsce 12 marca 1622, dokończył studia i przyjął długo oczekiwane święcenia kapłańskie w zakonie jezuitów. Powrócił do swojej ojczyzny w 1630, żeby podjąć pracę duszpasterską i tajną posługę wśród rodaków. Zdradzony przez współwyznawcę poniósł śmierć męczeńską w Asakusa, powieszony za nogi, 4 lipca 1639 (Tokio, epoka Edo). "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "2. Julian Nakaura ジュリアン中浦 – ur. ok. 1567 w Nakaura był synem chrześcijańskiego samuraja. Jako młodzieniec udał się do Rzymu na audiencję u papieża Grzegorza XIII."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "W roku 1590 wstąpił do nowicjatu jezuitów w Amakusa, a dwa lata później złożył pierwsze śluby zakonne. Na studia teologiczne udał się do Makau. Po powrocie do Japonii (1604) został przydzielony do pracy duszpasterskiej, kolejno w Arimie, Kioto i Hakata. W 1608 otrzymał święcenia kapłańskie w zakonie jezuitów. Zginął jako męczennik 21 października 1633 w Nishizaka, po 19 latach prowadzonej w ukryciu działalności apostolskiej jako misjonarz. Jego pomnik w rodzinnej wiosce przedstawia go, jak wskazuje drogę do Rzymu."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "3. Dydak Yūki Ryōsetsu ヤコブ結城了雪 – ur. ok. 1574-75 w Awa, Tokushima, jako członek starego rodu siogunów Ashikaga. Przemierzał Japonię podtrzymując na duchu chrześcijan i nawracając współbraci. Udzielał łask sakramentu osadzonym w więzieniach chrześcijanom. Zginął 25 lutego 1636 w Osace (Ōsaka)."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "4. Mikołaj Fukunaga Keian ニコラス永原慶安 – ur. ok. 1570 w Nagawara, zm. 31 lipca 1633 w Nishizaka."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "1. Tomasz od św. Augustyna, właśc. Tomasz Ochia Jihyōe, znany jako Kintsuba トマス・デ・サン・アグスチン金鍔次兵衛 – ur. ok. 1602 w Ōmura, student seminarium w Arimie, zm. 6 listopada 1637 w Nishizaka. Od jego przydomku pochodzi nazwa doliny Kintsuby w okolicach Nagasaki."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "1. Damian ダミアン (ur. ok. 1560 w Sakai, zm. 19 sierpnia 1605 w Yamaguchi) – katechista z diecezji Hiroszimy."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "2. Katechiści z Yatsushiro - wywodzący się z ludu zamordowani w latach 1606-1609:"}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Joachim Watanabe Jirōzaemon ジョアキム渡辺次郎左右衛門 (ur. ok. 1551, zm. 26 sierpnia 1606), Michał Mitsuishi Hikoemon ミカエル三石彦右衛門 (ur. ok. 1559 w Yatsushiro) i jego dziecko Tomasz Mitsuishi (ur. ok. 1597 w Yatsushiro) – ponieśli śmierć 11 stycznia 1609."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Katechiści z Yatsushiro podjęli działalność ewangelizacyjną wśród rodaków i wzięli na siebie odpowiedzialność za tamtejszy Kościół po tym, jak daimyō Katō Kiyomasa (1562-1611), prześladowca chrześcijan, wypędził misjonarzy ze swoich ziem. Nieśli pomoc prześladowanym i odzyskiwali ciała męczenników. Kontynuowali misję przez wiele lat wychowując przy tym własne dzieci."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "3. Leon Saisho Shichiemon レオ税所七右衛門 (ur. ok. 1569 w Jōnai, Miyakonojō, zm. 17 listopada 1608 w Sendai) – członek dominikańskiego Bractwa Różańcowego."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "4. Adam Arakawa アダム荒川 (ur. ok. 1551 w Arima, Hyōgo, zm. 5 czerwca 1614 w Shiki, Amakusa) – katechista w diecezji Fukuoka."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "5. Jan Hara Mondo ヨハネ原主水 (ur. w Usui, Prefektura Chiba, zm. 4 grudnia 1623 w Tokio vel Edo) – świecki franciszkanin."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "6. Joachim Kurōemon ジョアキム九郎衛門 (ur. ok. 1559 w Aki, teraz część Hiroszimy, zm. 8 marca 1624 w Hiroszimie) – katechista w diecezji Hiroszymy."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "7. Rodzina Nishi – zamordowani 14 listopada 1609 roku w Ikitsuki, Nagasaki:"}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Kacper Nishi Genka ガスパル西玄可 – ur. ok. 1555 roku w Hirado na wyspie Ikitsuki, samuraj i katechista w diecezji Nagasaki, Urszula Nishi ウルスラ西 (ur. ok. 1555) – żona Kaspra Nishi Genka, Jan Nishi Mataishi ヨハネ西又市 (ur.  ur. ok. 1585) – syn Kaspra Nishi Genka.  "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Dwóch młodszych synów Kacpra Nishi Genka zostało również męczennikami, z których Hioji Rokyzayemon (zm. 11-17 października 1634), dominikanin (Tomasz od św. Józefa) został kanonizowany przez Jana Pawła II w dniu 18 października 1987 roku. "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "8. Rodzina Ogasawary – zamordowani 30 stycznia 1636 w Kumamoto, rodzice z dziewięciorgiem dzieci w tym sześcioma synami i trzema córkami urodzonymi w Kokura."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "9. Rodzina Hashimoto - zamordowani 6 października 1619 w Kioto, rodzice z pięciorgiem dzieci w tym trzema synami i dwoma córkami urodzonymi w Kioto."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "Proces beatyfikacyjny japońskich męczenników rozpoczął się w 1981 roku za pontyfikatu Jana Pawła II, który w lutym tegoż roku odbył wizytę duszpasterską do Nagasaki. "}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "1 czerwca 2007 Benedykt XVI podpisał dekret otwierający drogę do beatyfikacji, a uroczystego aktu dokonał legat papieski, kardynał José Saraiva Martins  w dniu 24 listopada 2008 roku. Ceremonia odbyła się w Nagasaki i była to pierwsza w historii beatyfikacja na terenie Japonii."}, {"title": "Piotr Kibe Kasui i 187 towarzyszy męczenników", "text": "beatyfikowani i kanonizowani przez Benedykta XVI męczennicy japońscy święci i błogosławieni Kościoła katolickiego wstawiennictwo świętych"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto grał szeryfa Pata Garretta w filmie Pat Garrett i Billy Kid?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Pat Garrett", "text": "Pat Garrett (właśc. Patrick \"Pat\" Floyd Garrett, ur. 5 czerwca 1850, zm. 28 lutego 1908) – amerykański stróż prawa, barman i agent celny z Dzikiego Zachodu, znany głównie jako zabójca Billy Kida."}, {"title": "Pat Garrett", "text": "Urodził się w Arkansas i wychował na plantacji, od 1869 r. pracował w Teksasie jako kowboj i łowca bizonów. W 1879 r. osiadł w Nowym Meksyku, gdzie otworzył własny saloon i dwukrotnie ożenił się. W 1880 r. został mianowany szeryfem okręgu Lincoln, a kilka miesięcy później, 14 lipca 1881 r., zastrzelił (prawdopodobnie bez ostrzeżenia) głośnego zabójcę, rewolwerowca Billy'ego Kida. Plotki, które krążyły potem po ludności głosiły, że Garrett strzelił do Kida spod łóżka, nie jest to jednak pewne. Mieszkańcy okręgu w większości nie darzyli szeryfa sympatią, ze względu na kontakty ze znienawidzonym Chisumem. "}, {"title": "Pat Garrett", "text": "Nie osiągnąwszy innych znaczących sukcesów jako szeryf, został ranczerem, podyktował autobiografię, a po przegraniu wyborów do senatu stanowego Nowego Meksyku wyjechał do Teksasu, gdzie m.in. pomógł założyć policyjny oddział Texas Rangers. Jako dość znana postać, pracował tam też jako szeryf (mianowany i z wyboru), a od końca 1901 r. - jako agent celny w El Paso. Nie wybrany na kolejną kadencję ze względu na obracanie się w podejrzanym towarzystwie, pięć lat później osiadł na farmie w Nowym Meksyku, gdzie popadł w długi, uzależnił się od hazardu i alkoholu, i stracił resztki wcześniejszej popularności. Zginął w 1908 r., zastrzelony w sąsiedzkim sporze, którego szczegóły do dziś budzą wątpliwości."}, {"title": "Pat Garrett", "text": "Pochowano go w Las Cruces obok zmarłej osiem lat wcześniej córki Idy, a w miejscu śmierci Garretta jego syn Jarvis postawił pod koniec lat 30. XX w. pomnik. Autentyczne i fikcyjne wydarzenia z życia Pata Garretta były później wielokrotnie ukazywane w książkach, serialach telewizyjnych i filmach fabularnych (np. w westernie Pat Garrett i Billy Kid w reżyserii Sama Peckinpaha z 1973 r.)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polegała działalność Zbigniewa Dębskiego w powstaniu warszawskim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Zbigniew Franciszek Dębski (ur. 29 listopada 1922 w Łasinie, zm. 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku) – powstaniec warszawski, podpułkownik WP (pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika), członek Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari, sekretarz Klubu Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Syn Emiliana Dębskiego i Marii z domu Szpitter, brat Ireny i Aleksandry. W 1939 ukończył gimnazjum jezuickie w Gdyni-Orłowie. Od sierpnia do września 1939 mieszkał w Toruniu. Przy próbie przedostania się na wschód kraju wraz z ojcem został aresztowany i osadzony w więzieniu w Żabince, a następnie w Kobryniu. Po zwolnieniu z więzienia udał się wraz z ojcem do Warszawy. Tam kontynuował naukę na tajnych kompletach w liceum im. Adama Mickiewicza, a następnie w szkole budowlanej oraz w zakresie rysunku technicznego."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "30 grudnia 1943 ukończył kurs dla niższych stopniem dowódców w szkole podchorążych, po czym służył w plutonie Stefana Nasta w batalionie \"Vistula\". W powstaniu warszawskim był dowódcą 7 drużyny 3 kompanii – \"Szare Szeregi-Junior\" (pseudonim \"Zbych\", \"Prawdzic\"). Uczestniczył w walkach o Pocztę Główną oraz o PAST - był jednym z 3 żołnierzy (obok Teodora Karczewskiego \"Orła\" i Stanisława Zielaskowskiego \"Wiąza\"), którzy 20 sierpnia 1944 zawiesili polską flagę na budynku PAST. 8 września został ranny w trakcie obrony kina \"Coloseum\"."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Po klęsce powstania trafił najpierw do Stalagu IV B, a następnie do Stalagu XI A. Po wyzwoleniu obozu przez oddziały brytyjskie służył w polskich oddziałach w amerykańskiej strefie okupacyjnej."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "W czerwcu 1948 powrócił do kraju; w 1952 ukończył chemię na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracował w Wytwórni Farmaceutycznej \"Motor\", Instytucie Farmaceutycznym, Centralnym Laboratorium Chemicznym i w Zjednoczonych Zespołach Gospodarczych. Brał czynny udział w życiu środowiska powstańczego. Był współzałożycielem Związku Powstańców Warszawskich, członkiem prezydium Zarządu Głównego Związku Powstańców Warszawskich oraz współzałożycielem komitetów budowy pomnika powstania. W 2009 uhonorowany został Nagrodą Miasta Stołecznego Warszawy."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Zginął 10 kwietnia 2010 w wyniku katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Decyzją Ministra ON Nr 353/KADR z dnia 15 kwietnia 2010 został pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "22 kwietnia został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w alei A18."}, {"title": "Zbigniew Dębski", "text": "Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2010; pośmiertnie) Krzyż Walecznych – trzykrotnie"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd pochodzi szkockie jajko?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Scotch egg", "text": "Scotch egg (z ang. \"szkockie jajko\") – brytyjska potrawa w postaci smażonego na głębokim tłuszczu jajka na twardo zawiniętego w mielonym mięsie z dodatkiem przypraw oraz ziół, pokrytego panierką z bułki tartej. Scotch eggs, spożywane zwykle na zimno, są popularną przekąską spotykaną w pubach oraz zabieraną na pikniki."}, {"title": "Scotch egg", "text": "Pochodzenie potrawy nie jest do końca jasne. Według domu towarowego Fortnum & Mason Scotch eggs zostały wymyślone w 1738 roku jako przekąska dla podróżnych opuszczających Londyn. Potrawa mogła również zostać zainspirowana jedną z odmian, pochodzącej z Indii, kofty. Jednocześnie przepis na Scotch eggs znajdujący się w pochodzącej z 1826 roku ''The cook and housewife's manual autorstwa Margaret Dods może sugerować szkockie pochodzenie potrawy."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który obraz Williama Holmana Hunta stał się symbolem ludowej pobożności w epoce wiktoriańskiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Światłość świata (ang. The Light of the World) – obraz angielskiego malarza Williama Holmana Hunta, jednego z założycieli Bractwa Prerafaelitów."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Obraz powstawał w latach 1853-54, początkowo w prowizorycznym baraku w Worcester Park Farm w Surrey, później w pracowni artysty. Dla uzyskania lepszych efektów Hunt pracował nocą, przy świetle lampy. Dzieło wystawiono w Royal Gallery, obecnie znajduje się w bocznej kaplicy Keble College w Oksfordzie."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Po pięćdziesięciu latach starzejący się Hunt wykonał replikę obrazu, znajdującą się obecnie w Katedrze św. Pawła w Londynie. W Manchester Art Gallery znajduje się kolejna, niewielka autorska kopia Światłości świata (49,8 × 26,1 cm)."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Artysta nawiązał do słów znanych z Apokalipsy świętego Jana (Ap 3,20) i przedstawił postać Chrystusa z lampą, kołaczącego do zamkniętych drzwi. Scena rozgrywa się nocą w opuszczonym, zarośniętym chwastami i powyginanymi drzewami ogrodzie, otoczenie symbolizuje grzech i zawiłości życia ludzkiego. Księżyc tworzy nimb wokół głowy Chrystusa, a pod Jego stopami leżą trzy jabłka: zielone, dojrzałe i zgniłe. Być może owoce stanowią alegorię ludzkiego życia, które bez duchowej odnowy ulegnie zepsuciu jak leżące na ziemi jabłka."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Postać Zbawiciela odziana jest w powłóczystą szatę, bez śladów szwów, co oznacza jedność. Na głowie ma podwójną koronę, zwykłą z metalu i połączoną z nią cierniową. Na ramionach można dostrzec ozdobny, królewski płaszcz spięty pektorałem, takim jaki nosili żydowscy arcykapłani. Korona, płaszcz i pektorał symbolizują trzy różne aspekty władzy Jezusa: królewską, prorocką i kapłańską. Jego twarz jest smutna i zatroskana, lewa ręka trzyma lampę oświetlającą drzwi i częściowo szatę. Światło lampy nawiązuje prawdopodobnie do jednego z psalmów: Twoje słowo jest lampą dla moich stóp i światłem na mojej ścieżce (Ps 119,105) i symbolizuje wiarę."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Drzwi do których puka Chrystus są zamknięte i porośnięte kolczastymi pędami jeżyn. Nie posiadają klamki, więc otworzyć można je jedynie od środka, o ile po drugiej stronie jest ktoś, kto usłyszy pukanie i zechce otworzyć."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "Obraz Hunta zdobył niezwykłą popularność i został rozpowszechniony w Anglii i Ameryce w postaci rycin i ilustracji. Stał się elementem kultury popularnej, miał wpływ na poezję, muzykę i ilustracje książkowe, często powoływano się niego w kazaniach. Był najważniejszym wizerunkiem Chrystusa w epoce wiktoriańskiej i symbolem ludowej pobożności. Światłość świata stała się bardziej znana od jego twórcy i nadal jest wykorzystywana w pismach i na stronach religijnych."}, {"title": "Światłość świata (obraz)", "text": "W 1873 Arthur Sullivan skomponował oratorium pt. The Light of the World. Obraz wzmiankowany jest m.in. w powieściach Harper Lee Zabić drozda i Connie Willis Blackout i All Clear, pojawia się też w filmie Terrence’a Malicka Niebiańskie dni."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy powstała pierwsza synopsa Ewangelii w języku polskim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Polskie synopsy Ewangelii zaczęły ukazywać się dopiero w XX wieku. Trzy synopsy powstały w Kościele rzymskokatolickim, jedna ma charakter świecki. Dwukrotnie na potrzeby synopsy powstało osobne tłumaczenie i dwa razy został wykorzystany przekład już istniejący."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Niektóre przekłady Nowego Testamentu korzystały też ze spisu perykop opracowanego synoptycznie np. przekład Seweryna Kowalskiego (1956), przy czym zestawienie synoptyczne przygotował Zenon Ziółkowski."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Synopsa łacińsko-polska czterech ewangelii (Pallotinum, Poznań 1955) to pierwsze zestawienie nazwane synopsą w polskiej biblistyce. Jego autorem był ks. Eugeniusz Dąbrowski, który wykorzystał tekst Nowego Testamentu w swoim przekładzie. Była to synopsa dwujęzyczna: po jednej stronie (formatu A4) znajdował się przekład łaciński Wulgaty, po drugiej – przekład polski. Wydanie uzupełniono o wstęp z wyjaśnieniami na temat problemu synoptycznego oraz tekstu łacińskiego."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Jak twierdził Kazimierz Romaniuk, kolejność poszczególnych perykop budzi już obecnie – po wielu studiach z zakresu krytyki form – wiele zastrzeżeńKazimierz Romaniuk, Synopsa polska czterech ewangelii: Wstęp, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1985, s. 5-6."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Synopsa polska czterech ewangelii (Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej,  Wrocław 1985) to poręczne zestawienie opracowane przez biskupa Kazimierza Romaniuka. Synopsa ma być wg autora przydatna w pracach kaznodziejsko-katechetycznych. Bp Romaniuk wykorzystał swoje tłumaczenie Nowego Testamentu (wydanie III, Poznań 1984), które później stało się podstawą Biblii Warszawsko-Praskiej."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": " Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim (Vocatio, Warszawa 1997) została przygotowana przez świeckiego teologa, prof. dr hab. Michała Wojciechowskiego. Książka zawiera 367 tablic z odnośnikami, zgrupowanych w 18 częściach odpowiadających etapom życia Jezusa i głównym sekcjom Ewangelii. Ogólny schemat zainspirowany grecką synopsą Kurta Alanda, z modyfikacjami niezbędnymi z punktu widzenia polskiego biblisty. Według autora, nowy przekład jest bardziej dosłowny niż inne współczesne, co lepiej zachowuje siłę i piękno oryginału."}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Zestawienie synoptyczne ewangelii wg Łukasza, Marka oraz Mateusza w nowym przekładzie świeckim powstało w 1997, od 2002 r. kolejne wersje publikował portal Racjonalista.pl. Jego autorem jest Krzysztof Sykta. W przeciwieństwie do innych synops, ta nie zawiera miejsc paralelnych w Ewangelii wg św. Jana. Posiada za to dokładne wskazanie źródeł poszczególnych perykop (np. Quelle). Początkowo podstawą dla synopsy był tekst Biblii Warszawskiej; następnie opierając się na tekstach greckich autor tworzył przekład własny, który poprawiany był na bieżąco. "}, {"title": "Polskie synopsy Ewangelii", "text": "Jak twierdzi autor we wprowadzeniu do synopsy: W efekcie powstało tłumaczenie, które nazwać można pierwszym przekładem świeckim, nie skażonym katolicką lub jakąkolwiek inną dogmatyką. Powstał przekład maksymalnie oczyszczony z późniejszych dodatków (w tym również, a raczej przede wszystkim, z dodatków i zniekształceń polskich tłumaczy), przekład, który ujawnił tychże wstawek znacznie więcej, dzięki dokładnemu zestawieniu poszczególnych zdań.  "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego autor Oblubienicy został posądzony o rasizm?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Oblubienica", "text": "Oblubienica (ang. The Beloved) – obraz olejny należącego do grupy prerafaelitów malarza Dantego Gabriela Rossettiego, namalowany w latach 1865–1866. Zleceniodawcą obrazu był George Rae, który zakupił płótno za 300 funtów. Od 1916 dzieło znajduje się w Tate Britain w Londynie."}, {"title": "Oblubienica", "text": "Artysta początkowo miał zamiar namalować Beatrycze, ukochaną Dantego Alighieri, ostatecznie zdecydował się na tematykę biblijną i przedstawił Oblubienicę, bohaterkę Pieśni nad pieśniami. Sulamitka przedstawiona została w chwili, w której po raz pierwszy odsłania twarz przed Oblubieńcem. Piękna kobieta, o zmysłowym spojrzeniu, zajmuje centralną część obrazu i śmiało patrzy widzowi prosto w oczy. Ma alabastrowo białą cerę, rude włosy ozdobione peruwiańskim diademem i zieloną, japońską szatę. Towarzyszą jej cztery dwórki, które ciasno otaczają ją ze wszystkich stron. Kobiety reprezentują różnorodne typy urody i mają zdecydowanie ciemniejsze karnacje od Oblubienicy. Na pierwszym planie ukazana została postać murzyńskiego chłopca trzymającego stroik z kwiatami. Całość uzupełniają kwiaty w rękach kobiet i chłopca, obecne też na szacie głównej bohaterki. Obraz ma zwartą i ciasną kompozycję, światło zdaje się koncentrować na twarzy Oblubienicy, podkreślając jej jasną cerę."}, {"title": "Oblubienica", "text": "Do tytułowej postaci pozowała Rossettiemu zawodowa modelka Maria Ford. W postaci dwórki z lewej strony rozpoznano Ellen Smith, natomiast dziewczyna o ciemnej karnacji skóry przedstawiona na drugim planie to Keomi, cygańska kochanka malarza Fredericka Sandysa."}, {"title": "Oblubienica", "text": "Rossetti umieścił na ramie obrazu cytaty z Pieśni nad pieśniami i Psalmu 45, które jednoznacznie wskazują na źródła inspiracji artystycznej. Obraz odbierany jest najczęściej jako metafora piękna i miłości, uważano go za kolejną próbę artystycznego wyjaśnienia wszystkich aspektów kobiecości, szczególnie tych dających przewagę nad mężczyznami. Krytycy zwracają uwagę na eklektyczny charakter obrazu, współistnienie obok siebie motywów orientalnych, egzotycznych i wiktoriańskich. Dostrzeżone zostało także zainteresowanie malarza art nouveau, widoczne szczególnie w przedstawieniu diademu na głowie bohaterki. Subtelny i drobiazgowy sposób malowania kwiatów sugeruje inspirację sztuką impresjonistów lub Édouarda Maneta, którego Rossetti poznał w listopadzie 1864 roku. Także obecność murzyńskiego chłopca może wynikać z wpływu jego Olimpii na autora obrazu."}, {"title": "Oblubienica", "text": "Niektórzy interpretatorzy posunęli się nawet do posądzenia Rossettiego o rasizm, o czym miało świadczyć wyeksponowanie kobiety o białej karnacji skóry i korzystne skonfrontowanie jej z przedstawicielkami innych typów urody i ras. Te same fakty były też jednak interpretowane przez innych jako alegoria różnorodności piękna."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile metrów długości ma staroegipski papirus Ebersa zawierający informacje z zakresu chorób wewnętrznych, chirurgii i stosowania minerałów i roślin do celów medycznych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Papirus Ebersa", "text": "Papirus Ebersa – staroegipski papirus medyczny, napisany najpóźniej około 1550 r. p.n.e., zakupiony od pewnego Araba przez niemieckiego egiptologa Georga Ebersa w 1873. Sprzedający twierdził, że znalazł ten zwój w 1862 r. między nogami dobrze zachowanej mumii w Tebach. "}, {"title": "Papirus Ebersa", "text": "Papirus Ebersa ma postać zwoju długości 20,23 m ze 108 rozdziałami, z których każdy posiada po 20-22 wiersze. Zawiera informacje z zakresu chorób wewnętrznych, chirurgii i stosowania minerałów i licznych roślin leczniczych do celów medycznych. Jego fragmenty są odpisem z o wiele starszych źródeł. Zaopatrzony jest w przybliżony spis treści i komentarze, zawiera szereg nieznanych nam określeń, najprawdopodobniej fachowych terminów medycznych oraz nazw leków. Wymieniono w nim około 700 lekarstw i podano 800 sposobów ich przyrządzania. Na odwrocie papirusu zawarte są notatki kalendarzowe, pozwalające ustalić przybliżoną datę jego powstania. "}, {"title": "Papirus Ebersa", "text": "Ebers opisał swoje znalezisko w wydanej w 1875 w Lipsku w dwóch tomach publikacji pod tytułem „Papirus Ebersa, hermetyczna księga o lekach Egipcjan, w piśmie hieratycznym”. Pierwszego przekładu tego papirusu dokonał Niemiec H. Joachim w 1890."}, {"title": "Papirus Ebersa", "text": "datowanie sotisowe – kontrowersje co do wieku papirusu"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie było ulubione żółte wino cesarza Kangxi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Shaoxing (wino ryżowe)", "text": "Shaoxing – marka chińskich win ryżowych z rodzaju huangjiu o zawartości alkoholu 15–20%. Wytwarzane jest od ponad 2000 lat w mieście Shaoxing w prowincji Zhejiang. Ma ciemny bursztynowy kolor. Podstawowym surowcem do wyrobu trunku jest ryż kleisty. Często podaje się je lekko podgrzane."}, {"title": "Shaoxing (wino ryżowe)", "text": "Wina te zyskały wielką popularność za czasów Południowej dynastii Song, kiedy trafiły na stoły urzędującego w niedalekim Hangzhou dworu cesarskiego. W późniejszych wiekach smakoszem shaoxing był Kangxi, który sprowadził do Pekinu specjalistów od jego wyrobu. Najważniejsze gatunki pochodzące z Shaoxing to Yuanhong jiu, wytrawne, lekko gorzkie; aromatyczne i wielokrotnie nagradzane Shaoxing Jiafan jiu; oraz słodkie i mocne (do 24% cukru i 20% alkoholu) – Xiangxue jiu."}, {"title": "Shaoxing (wino ryżowe)", "text": "Stosowane jest także powszechnie w kuchni chińskiej do doprawiania potraw; niektóre gatunki ze względu na swój słony smak nie nadają się do bezpośredniego picia."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znaleziono biały proszek, od którego zaczęła się afera szpiegowska w Formule 1?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Afera szpiegowska w Formule 1 (zwana też Stepneygate lub Spygate) – niezgodne z prawem działania mające charakter afery, jaki miały miejsce w Formule 1 w 2007 roku."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Sprawa została wykryta w czerwcu 2007 roku. Jeden z szefów McLarena, Mike Coughlan, otrzymywał informacje techniczne od Ferrari. Osobą najbardziej zamieszaną w sprawę związaną z Ferrari był były kierownik techniczny tego teamu Nigel Stepney, który został oskarżony o przekazywanie tajnych informacji McLarenowi. W wyniku przeprowadzonego dochodzenia odkryto w domu Coughlana 780-stronicowy dokument zawierający szczegóły techniczne samochodów Ferrari."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Przed Grand Prix Monako na zbiornikach z paliwem Ferrari znaleziono niezidentyfikowany biały proszek. Zespół poprowadził dochodzenie i odkrył podobną substancję w kieszeni spodni Nigela Stepneya. Ten tłumaczył się, że proszek został mu podrzucony, gdy brał prysznic, a prawdziwy sabotażysta nadal jest w Ferrari. Zespół wytoczył proces przeciwko swojemu pracownikowi, aż w końcu 3 lipca zwolnił go."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "McLaren również przeprowadził wewnętrzne dochodzenie i 4 lipca wydał następujące oświadczenie:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Sprawą zajęła się FIA. Organizacja ta skupiła się jedynie na dwóch regulaminach – sportowym i technicznym, bowiem aspekty prawne miały rozstrzygnąć sądy we Włoszech i Wielkiej Brytanii."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "6 lipca Ron Dennis, szef i współwłaściciel McLaren Group, zapewnił, że sprawa dotyczy tylko i wyłącznie Mike'a Coughlana, a żadne intelektualne własności należące do innych nie zostały wykorzystane przy budowie bolidu MP4-22; zapewnił też o pełnej współpracy z FIA i Ferrari, aby wyjaśnić całą sprawę. Brytyjczyk był przekonany, że Międzynarodowa Federacja Samochodowa nic nie znajdzie i oczyści zespół McLaren ze stawianych zarzutów."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "W sprawie nieoczekiwanie pojawił się zespół Honda Racing F1, ponieważ Stepney i Coughlan chcieli przejść do tego zespołu. Ślad ten został sprawdzony, ale nie stał się głównym wątkiem śledztwa FIA."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "10 lipca odbyło się przesłuchanie Coughlana. Okazało się, że o całej sprawie wiedział także dyrektor zarządzający McLarenem – Jonathan Neale. W ten sposób można było podważyć teorię, że tylko Coughlan miał wiedzę o tajnych dokumentach Ferrari; pojawiła się jednak wątpliwość, czy Neale wiedział o całej sprawie przed wybuchem afery, czy dowiedział się o dokumentach później."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "12 lipca FIA wezwała przedstawicieli McLarena na nadzwyczajne przesłuchanie przed Światową Radą Sportów Motorowych, które zaplanowano na 26 lipca w Paryżu w celu wyjaśnienia zarzutów, jakie zostały postawione zespołowi. Oświadczenie FIA w sprawie wezwania McLarena na posiedzenie Światowej Rady Sportów Motorowych brzmiało:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Po Grand Prix Wielkiej Brytanii Ron Dennis powiedział:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Szef Formuły 1, Bernie Ecclestone zaczął bronić McLarena, nazywając całą sprawę nonsensem:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "W rozprawie, która odbyła się 26 lipca w Paryżu, zespół McLaren został uznany za winnego złamania artykułu 151c Międzynarodowego Kodeksu Sportowego, ale żadna kara nie została mu wymierzona, gdyż FIA uznała, że dowody są niewystarczające."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Wyrok ten zbulwersował m.in. Flavio Briatore (Nie wiem co się stało. Dlaczego Międzynarodowa Rada Sportów Motorowych stwierdziła, że nie ma mocnych dowodów? Dlaczego McLaren nie został ukarany za posiadanie dokumentów Ferrari?) czy prezydenta Włoskiej Federacji Samochodowej, Luigi Macaluso, który postanowił napisać do Maxa Mosleya list wyrażający niezrozumienie dla wyroku, w odpowiedzi na co Mosley oznajmił, że sprawę przekaże do Międzynarodowego Sądu Apelacyjnego FIA, gdzie odbędzie się wysłuchanie zainteresowanych stron. Co zrozumiałe, z wyrokiem nie zgadzało się w szczególności Ferrari, które rozważało pozwanie McLarena do sądu."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "W odpowiedzi na te głosy niezadowolenia 30 lipca FIA postanowiła wznowić śledztwo. Ferrari zostało \"uspokojone\" dopiero oświadczeniem Mosleya:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "7 sierpnia kolejny raz przemówił Flavio Briatore. Powiedział on, że widzi brak doświadczenia zespołów dotychczas jeżdżących na oponach Michelin, a przed sezonem przechodzących na nową specyfikację opon Bridgestone (Michelin po sezonie 2006 wycofało się z Formuły 1) i że mając dokumenty Ferrari, zapoznałby się z rozkładem masy i pojemnością zbiornika. Zaatakował też Rona Dennisa, mówiąc:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Dodatkowo skrytykował Dennisa za brak zdecydowanej reakcji na zachowanie Coughlana. Briatore uważał, że Dennis powinien zwolnić ze skutkiem natychmiastowym swojego głównego projektanta, a nie tylko go zawiesić:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "6 września Międzynarodowa Federacja Samochodowa poinformowała, że ma nowe dowody w aferze szpiegowskiej, ale nie ujawniła, jakie są to dowody. Jednocześnie poinformowała władze teamu McLaren-Mercedes o tym, że podejrzewa jego kierowców o udział w aferze szpiegowskiej. Chodziło o Pedro de la Rosę i Fernando Alonso – wyszły na jaw informacje, że przed rozpoczęciem sezonu wymieniali się oni za pomocą e-maili, SMSów czy rozmów telefonicznych uwagami dotyczącymi danych technicznych Ferrari."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Na 13 września wyznaczono posiedzenie FIA w celu ponownego przeanalizowania dowodów."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "13 września do Paryża przybyły zainteresowane strony. McLarena reprezentowali Ron Dennis, Jonathan Neale, Norbert Haug, Lewis Hamilton i Pedro de la Rosa, a Ferrari – Jean Todt i Ross Brawn. Obrady rozpoczęły się o godzinie 9:30. Około 17:30 pojawiła się informacja mówiąca o wykluczeniu McLarena z sezonu 2007 i 2008, co byłoby najsurowszą karą dla zespołu Formuły 1 w historii (jak dotąd najsurowszą karą było wykluczenie z sezonu 1984 Tyrrella za stosowanie niedozwolonego balastu). Jednak po paru minutach pojawiły się wątpliwości i nie było to takie pewne. Około 19:00 dotarła oficjalna informacja o karze wymierzonej zespołowi McLaren – 100 milionów dolarów grzywny i odebranie wszystkich punktów w klasyfikacji konstruktorów w sezonie 2007. FIA postawiła kierowcom warunek – będą mogli nadal rywalizować o mistrzostwo świata kierowców, ale będą musieli współpracować z FIA celem wyjaśnienia całej sytuacji."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "1 listopada Max Mosley ostrzegł McLarena, że jeśli w ich przyszłorocznym bolidzie zostaną znalezione ślady pomysłów wykradzionych z Ferrari, zespół może rozpocząć sezon z ujemnym bilansem punktowym. W tym celu w grudniu postanowiono poddać bolidy szczegółowym badaniom przez grupę niezależnych ekspertów."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "W późniejszym okresie McLaren pozwał zespół Renault F1 za wykradanie ich własności intelektualnej. W centrum afery znalazł się były pracownik McLarena, Phil Mackareth, który wyniósł dane McLarena na 11 dyskietkach. Po przeprowadzeniu dochodzenia 6 grudnia 2007 FIA wydała werdykt:"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "W związku z tym werdyktem Renault wyraziło zadowolenie."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "8 grudnia Max Mosley przyznał, że istnieją wątpliwości, jakoby bolid na sezon 2008 – McLaren MP4-23 – był całkowicie legalny."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "13 grudnia wyszedł na jaw list (datowany na 5 grudnia), w którym McLaren przeprosił Ferrari, FIA i kibiców."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "Ferrari przyjęło przeprosiny McLarena, ale ogłosiło, że nie wycofa spraw z sądów."}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "14 grudnia eksperci FIA, którzy przeprowadzili inspekcję przyszłorocznego bolidu McLarena, ogłosili, że zespół ten od samego początku planował użyć informacji wykradzionych z Ferrari przez Nigela Stepneya i Mike’a Coughlana (w ujawnionym raporcie utajniono nazwiska i nazwy konkretnych elementów bolidu):"}, {"title": "Afera szpiegowska w Formule 1", "text": "18 grudnia 2007 FIA oficjalnie zakończyła aferę szpiegowską, głównie poprzez wspomniany już wcześniej list McLarena z przeprosinami. Mimo to Ferrari zapowiedziało ponownie, że nie wycofa spraw z brytyjskich i włoskich sądów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto może zostać sulpicjaninem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Sulpicjanie", "text": "Sulpicjanie (Stowarzyszenie Prezbiterów św. Sulpicjusza, łac. Societas Presbyterorum a S. Sulpitio, skrót zakonny PSS) – katolickie stowarzyszenie życia apostolskiego, założone w 1642 roku we Francji. Liczy 297 członków i obsługuje 27 parafii w kilku krajach (stan na rok 2010). Sulpicjanami jest także czternastu żyjących biskupów (2012), w tym jeden kardynał – Marc Ouellet. "}, {"title": "Sulpicjanie", "text": "Za swoje najważniejsze zadanie stowarzyszenie uważa nieustającą formację duchownych, zgodnie ze słowami z 2. Listu do Tymoteusza: Z tej właśnie przyczyny przypominam ci, abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie przez nałożenie moich rąk (2 Tm 1,6). "}, {"title": "Sulpicjanie", "text": "Sulpicjanie skupiają się na wspieraniu trwającego całe życie duchowego i intelektualnego rozwoju innych księży, natomiast nie prowadzą własnej formacji młodych mężczyzn pragnących zostać duchownymi. Przyjmują do swego grona wyłącznie wyświęconych wcześniej prezbiterów spośród księży diecezjalnych. Członkowie zgromadzenia, nabywając przynależność do niego, nie tracą swojej inkardynacji diecezjalnej, a ich bezpośrednim przełożonym pozostaje ich dotychczasowy biskup. Choć sulpicjańskie instytucje nazywane są zwykle \"seminariami\", w praktyce służą raczej jako miejsca kształcenia ustawicznego wyświęconych już księży. "}, {"title": "Sulpicjanie", "text": "Członkowie zgromadzenia noszą strój duchowieństwa diecezjalnego (sutanna lub ciemny garnitur z koloratką zamiast krawata) i są tytułowani \"księżmi\", nie zaś \"ojcami\", jak członkowie niektórych innych zakonów."}, {"title": "Sulpicjanie", "text": "Założycielem zgromadzenia był francuski ksiądz Jean-Jacques Olier, który uważał, że receptą na panujący w siedemnastowiecznym francuskim Kościele katolickim kryzys moralny i intelektualny jest poprawa jakości formacji duchownych. W 1641 założył on pod Paryżem niewielkie seminarium duchowne. W 1642 ks. Olier został mianowany proboszczem parafii św. Sulpicjusza w Paryżu, gdzie przeniósł się wraz ze słuchaczami swojego seminarium i założył tam formalne zgromadzenie zakonne, którego nazwę zaczerpnięto od patrona parafii."}, {"title": "Sulpicjanie", "text": "Począwszy od lat 50. XVII wieku członkowie zgromadzenia odgrywali ważną rolę w działalności misyjnej pośród rdzennych mieszkańców dzisiejszego Quebecu, w szczególności Mohawków. W 1790 arcybiskup Baltimore w Stanach Zjednoczonych, John Carroll, zaprosił sulpicjan do założenia seminarium w jego stolicy biskupiej, celem wsparcia formacji katolickich księży w USA, będącej dopiero w stadium organizacji. W późniejszych latach sulpicjanie podjęli posługę także w innych państwach."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile gabinetów federalnych miała dotąd Australia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gabinet federalny Australii", "text": "Gabinet federalny Australii (Cabinet lub ministry) stanowi najwyższą rangą część rządu federalnego Australii. Składa się z premiera federalnego oraz najważniejszych spośród wskazanych przez niego ministrów. Gabinet powoływany jest przez gubernatora generalnego Australii w imieniu monarchy, przy czym tradycyjnie gubernator mianuje premierem przywódcę partii lub koalicji dysponującej większością w Izbie Reprezentantów, zaś ministrami wskazanych przez niego kandydatów. Pozostali ministrowie, nie wchodzący w skład gabinetu, określani są jako junior ministry lub outer ministry."}, {"title": "Gabinet federalny Australii", "text": "Gubernator generalny powołuje nowy gabinet nie rzadziej niż po każdych wyborach, choć możliwa jest również zmiana gabinetu także w środku kadencji, przede wszystkim w razie śmierci lub dymisji premiera. Jeśli nawet partia lub koalicja rządząca uzyskuje reelekcję i premier pozostaje u władzy, w nowej kadencji formalnie kieruje zupełnie nowym  gabinetem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie nazwy nosił wcześciej prom pasażersko-samochodowy MF Stena Spirit, obsługujący linię Gdynia − Karlskrona?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "MF Stena Spirit", "text": "Stena Spirit − duży prom pasażersko-samochodowy armatora Stena Line. Wszedł do eksploatacji w 1988 roku jako Stena Scandinavica, by − po generalnej przebudowie w Göteborgu i zmianie nazwy − wejść na linię Karlskrona–Gdynia."}, {"title": "MF Stena Spirit", "text": "Stena Scandinavica był drugim z czterech promów zamówionych w latach osiemdziesiątych XX wieku w Stoczni Gdańskiej przez Stena Line dla obsługi połączeń portów skandynawskich z europejskimi. Został zwodowany w roku 1983 jako Stena Germanica, ale problemy, z którymi borykała się stocznia, opóźniły wykończenie statku do roku 1988, kiedy to − już jako Stena Scandinavica − zaczął obsługiwać linię Göteborg–Kilonia wspólnie z siostrzaną Stena Germanica (obecnie MF Stena Vision). Pozostałe dwa kadłuby, które były zaplanowane jako Stena Polonica (wykończony dla greckiego armatora ANEK Lines jako El Venizelos) i Stena Baltica (obecnie MV Regent Sky, przedłużony o ponad 50 m, ale wciąż nieukończony wycieczkowiec)."}, {"title": "MF Stena Spirit", "text": "W kwietniu 2011 roku Stena Scandinavica została zastąpiona na linii Göteborg-Kilonia przez nowo zbudowany prom MS Stena Scandinavica (2003). Po gruntownej przebudowie przechrzczono Stena Scandinavica na Stena Spirit i wprowadzono na linię Karlskrona–Gdynia."}, {"title": "MF Stena Spirit", "text": "Zmiany nazw promów armatora Stena Line (wybierane na drodze konkursu) wiążą się z liniami, na których kursują. I tak (przykładowo) między portami skandynawskimi krążą promy o nazwach Stena Danica, Stena Nordica czy Stena Saga; porty brytyjskie i holenderskie obsługują Stena Britannica i Stena Hollandica, zaś skandynawskie i niemieckie Stena Scandinavica i Stena Germanica. Dla połączeń z Gdynią wybrano nazwy „zjawiskowe”: Stena Vision i Stena Spirit."}, {"title": "MF Stena Spirit", "text": "Nazwę Stena Spirit wyłoniono na drodze ogólnopolskiego konkursu (napłynęło blisko 14 tysięcy propozycji). Matką chrzestną była pochodząca z Gdyni aktorka Anna Przybylska."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co było przyczyną czerwcowego zamachu stanu w Hondurasie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zamach stanu i kryzys polityczny w Hondurasie w 2009 – wojskowy zamach stanu, dokonany w Hondurasie 28 czerwca 2009 przeciw prezydentowi Manuelowi Zelayi. Jego konsekwencją był siedmiomiesięczny kryzys w kraju o charakterze politycznym, gospodarczym i społecznym, który odbił się szerokim echem za granicą i zaangażował społeczność międzynarodową zachodniej półkuli."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "28 czerwca 2009 w Tegucigalpie prezydent Zelaya został aresztowany przez wojsko i przewieziony samolotem do Kostaryki. W kraju funkcję p.o. prezydenta objął przewodniczący parlamentu, Roberto Micheletti. Powodem usunięcia prezydenta były podejmowane przez niego działania, stojące – zdaniem parlamentu i wymiaru sprawiedliwości – w sprzeczności z konstytucją i prowadzące do jego reelekcji. Zamach doprowadził do polaryzacji społeczeństwa, podzielonego na dwa wrogie obozy, popierające z jednej strony Zelayę lub rząd tymczasowy z drugiej. W kraju doszło do niepokojów społecznych i chaosu gospodarczego. W wyniku organizowanych przez oba obozy manifestacji i siłowej reakcji służb bezpieczeństwa, zginęło w sumie co najmniej 6 osób. Oprócz stosowania przemocy wobec zwolenników obalonego prezydenta, rząd tymczasowy ograniczył wolność mediów i dopuścił się szeregu naruszeń praw obywatelskich."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zelaya nie pogodził się z utratą władzy i rozpoczął za granicą wysiłki dyplomatyczne, mające na celu przywrócenie go na stanowisko. Kilkakrotnie podejmował również bezpośrednie próby powrotu do Hondurasu, czemu sprzeciwiał się powołany przez Michelettiego rząd, grożąc oskarżeniem go o zdradę stanu i nadużycie władzy oraz postawieniem przed obliczem sądu. Na początku lipca 2009 Zelaya próbował dostać się do kraju drogą powietrzną, a następnie podjął się wysiłku przekroczenia granicy od strony Nikaragui. Dopiero pod koniec września zdołał niezauważony przedostać się do stolicy, gdzie schronił się w brazylijskiej ambasadzie."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Usunięcie prezydenta Zelayi zostało zgodnie potępione przez całą społeczność międzynarodową. ONZ przyjęła rezolucję wzywającą Honduras do przywrócenia Zelayi na stanowisko prezydenta i zaapelowała do swoich członków o nieuznawanie innej władzy w tym państwie. OPA na początku lipca zażądała przywrócenia prezydenta, a następnie zawiesiła Honduras w prawach członka. Oprócz gestów potępienia, społeczność podjęła wysiłki dyplomatyczne na rzecz zakończenia kryzysu. W lipcu, z powodu nieprzejednanego stanowiska rządu tymczasowego, fiaskiem zakończyły się trzy tury rozmów negocjacyjnych przy mediacji prezydenta Oscara Ariasa."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W październiku 2009, już po przedostaniu się Zelayi do ambasady Brazylii, negocjacje zostały wznowione. Ich celem było wyjście z kryzysu przed listopadowymi wyborami prezydenckimi. Porozumienie, wypracowane po kilku tygodniach rozmów i podpisane pod koniec października, zakładało jego powrót na stanowisko po uprzedniej zgodzie wyrażonej przez parlament. Implementacja porozumienia okazała się skomplikowana, a parlament na początku grudnia 2009, a więc już po wyborach, opowiedział się przeciw przywróceniu go na urząd, co zamykało Zelayi drogę powrotu do władzy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Kryzys polityczny zakończył się pod koniec stycznia 2010, po siedmiu miesiącach od czasu zamachu stanu. Zelaya nie odzyskał władzy. 27 stycznia 2010, w dniu końca jego konstytucyjnej kadencji, nowym prezydentem został zaprzysiężony zwycięzca wyborów, Porfirio Lobo Sosa. Tego samego dnia Zelaya opuścił Honduras i udał się do Dominikany, a parlament uchwalił amnestię polityczną dla wszystkich uczestników zamachu. Manuel Zelaya powrócił do kraju 28 maja 2011 na mocy porozumienia z prezydentem Lobo Sosą, po wcześniejszym anulowaniu przez sąd nakazu aresztowania i wszystkich zarzutów wobec jego osoby."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W wyborach prezydenckich w listopadzie 2005 nowym prezydentem Hondurasu został wybrany Manuel Zelaya, wywodzący się z Partii Liberalnej Hondurasu. 27 stycznia 2006 rozpoczął czteroletnią kadencję prezydencką. W czasie rządów odsunął się od głównego nurtu swojej partii, prowadząc politykę o coraz bardziej lewicowym charakterze. Nawiązał bliższą współpracę z lewicowymi przywódcami Wenezueli i Nikaragui, czego efektem było wejście Hondurasu do regionalnej organizacji ALBA w 2008."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Przyczyną zamachu stanu w Hondurasie było dążenie prezydenta Manuela Zelayi do przeprowadzenia niewiążącego głosowania, mającego ocenić poparcie społeczne dla zwołania Zgromadzenia Konstytucyjnego w celu zmiany konstytucji. W przypadku zgody obywateli, Zelaya planował przeprowadzenie wiążącego referendum w tej sprawie razem z wyborami prezydenckimi, parlamentarnymi i lokalnymi w listopadzie 2009. Zgromadzenie Konstytucyjne, organ samodzielny w stosunku do parlamentu, był jedyną instytucją upoważnioną do zmiany ustawy zasadniczej. Intencją Zelayi było wprowadzenie do niej poprawek, dopuszczających reelekcję głowy państwa. Kadencja prezydenta upływała w styczniu 2010 i według obowiązującej konstytucji nie mógł powtórnie ubiegać się o mandat."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "24 marca 2009 prezydent ogłosił zamiar przeprowadzenia konsultacyjnego głosowania w niedzielę 28 czerwca 2009. Przewodniczący parlamentu, Roberto Micheletti zwrócić wówczas uwagę, że zmiana części przepisów konstytucji jest niemożliwa. Oświadczył, że organizacja referendum w tej kwestii byłaby przestępstwem. Zgodnie z artykułem 374 konstytucji Hondurasu, część jej przepisów nie mogła być zmieniona w żadnym przypadku (en ningún caso). Te tzw. wzmocnione klauzule odnosiły się do samego artykułu 374, artykułów określających formę rządów, dotyczących terytorium narodowego, kadencji prezydenta oraz zakazu reelekcji dla każdego obywatela, niezależnie od tytułu. Dodatkowo artykuł 239 stanowił, że w przypadku złamania, jak również bezpośredniego lub pośredniego wspierania łamania przepisu o zakazie reelekcji prezydenta bądź wystąpienia z propozycją jego reformy, każdy obywatel natychmiast przestaje pełnić swoje funkcje publiczne i zostaje objęty zakazem ich zajmowania przez okres 10 lat."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "23 czerwca 2009 planom przeprowadzenia głosowania sprzeciwił się Kongres Narodowy. Uchwalił on ustawę, zakazującą organizowania referendum bądź plebiscytu na 180 dni przed wyborami. Wybory prezydenckie w Hondurasie przewidziane były na listopad 2009. 24 czerwca organizację głosowania za bezprawną uznał także Sąd Najwyższy oraz Najwyższy Trybunał Wyborczy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Udziału w organizacji głosowania odmówił szef wojska, generał Romeo Vasquez. Sprzeciwił się on m.in. dystrybucji urn wyborczych i zabezpieczeniu głosowania. 24 czerwca prezydent Zelaya usunął go ze stanowiska. W odpowiedzi minister spraw wewnętrznych, Edmundo Orellana, złożył na ręce prezydenta swoją dymisję. Do dymisji podali się również szefowie sztabów marynarki i lotnictwa. 25 czerwca decyzję prezydenta anulował Sąd Najwyższy i rozkazał przywrócenie generała Vasqueza na stanowisko szefa armii. Prezydent odmówił wykonania decyzji sądu, mówiąc do swoich zwolenników, że „sąd, który orzeka na korzyść silnych, bogatych i bankierów, stwarza tylko problemy dla demokracji”. Pomimo sprzeciwu sądu i parlamentu, prezydent Zelaya nie zrezygnował z planów przeprowadzenia głosowania. 25 czerwca 2009, na czele grupy swoich zwolenników, siłą dostał się stołecznej bazy sił powietrznych, z której odebrał karty i urny wyborcze, przywiezione samolotem z Wenezueli, z obawy przed ich zajęciem lub zniszczeniem. W kolejnych godzinach i dniach zwolennicy prezydenta rozpoczęli dystrybucję materiałów wyborczych do 15 tys. punktów wyborczych w całym kraju, podczas gdy Sąd Najwyższy nakazał ich konfiskatę."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "26 czerwca 2009 Sąd Najwyższy wydał w tajemnicy nakaz aresztowania wystawiony na nazwisko Zelayi, oskarżając go m.in. o zdradę stanu i nadużycie władzy. Oskarżył go o naruszenie konstytucji w związku z przygotowywanym głosowaniem, które wcześniej uznał za bezprawne. Zgodnie z nakazem, prezydent miał być zatrzymany w swojej rezydencji w Tegucigalpie. Zelaya oskarżył sąd o próbę dokonania zamachu stanu i ogłosił w radiu i telewizji dystrybucję urn i kart wyborczych przed niedzielnym referendum. Stwierdził, że głosowanie jest prawnie dopuszczalnie, gdyż nie ma wiążącego charakteru, jest badaniem opinii publicznej i nie wprowadza żadnych nowych praw. Parlament rozpoczął debatę nad odwołaniem prezydenta i postanowił powołać specjalną komisję kontrolującą jego działania."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "28 czerwca 2009 tuż przed świtem, w dzień planowanego referendum, wojsko opanowało rezydencję prezydenta w stolicy Hondurasu, Tegucigalpie. Prezydent został zatrzymany i w asyście żołnierzy przetransportowany do bazy sił powietrznych na obrzeżach stolicy. Następnie został przewieziony samolotem do San José w Kostaryce. Po wylądowaniu w stolicy Kostaryki Zelaya oświadczył, że został zatrzymany przez żołnierzy wprost w piżamie i wezwał swoich zwolenników w kraju do stawienia oporu odpowiedzialnym za jego aresztowanie. Wydarzenia określił mianem „spisku dokonanego przez zagorzałą elitę, która chce tylko izolacji kraju”. Jak relacjonował, został zbudzony przez strzały i krzyki swojej straży, która stawiała opór wojsku przez co najmniej 20 minut. By uchronić się przed kulami, schronił się za klimatyzacją, po czym został zatrzymany przez 10 zamaskowanych żołnierzy. Działania wojska uznał za „zamach” i „porwanie”. Powiedział, że nie uznaje żadnego swojego następcy i pragnie ukończyć sprawowanie mandatu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "28 czerwca 2009 Kongres Narodowy podjął uchwałę o usunięciu prezydenta Manuela Zelayi z urzędu. Funkcję p.o. prezydenta objął przewodniczący Kongresu Narodowego Roberto Micheletti, który tego samego dnia został zaprzysiężony. Na posiedzeniu parlamentu przedstawiony został rzekomy list rezygnacyjny prezydenta Zelayi. Prezydent Zelaya zaprzeczył jednakże sporządzeniu jakiegokolwiek listu. Kongres ogłosił, że tymczasowy prezydent będzie pełnił władzę do 27 stycznia 2010, dnia zakończenia konstytucyjnej kadencji prezydenta Zelayi. Jako przyczynę jego odsunięcia podał „wielokrotne naruszenia konstytucji i prawa oraz zignorowanie decyzji instytucji sądowniczych”. Micheletti zarządził wprowadzenie godziny policyjnej w całym kraju w godzinach 21:00-6:00. Stwierdził, że nie przejmuje władzy „pod piętnem zamachu stanu”, lecz „w skutek absolutnie legalnego procesu transferu”, a armia działała w zgodzie z konstytucją. Wojska bronili również członkowie Sądu Najwyższego, którzy stwierdzili, że jego działania mieściły się w ramach sądowego nakazu aresztowania."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Według wenezuelskiego ambasadora przy OPA, ambasadorzy Kuby, Wenezueli i Nikaragui zostali aresztowani przez wojsko i przewiezieni do bazy lotniczej. Aresztowana została również minister spraw zagranicznych Hondurasu, Patricia Rodas."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W Tegucigalpie wojsko wyprowadziło na ulice czołgi i obsadziło najważniejsze budynki państwowe. Nad miastem krążyły wojskowe śmigłowce. Na większą część dnia odcięta została elektryczność. Społeczeństwo zostało odcięte od informacji, w radiu i telewizji nie pojawiły się żadne wiadomości. W proteście przeciw usunięciu z urzędu prezydenta Zelayi, około 2 tysięcy jego zwolenników zgromadziło się na głównym placu Tegucigalpy. Jego zwolennicy, część z nich zamaskowana i z kijami w ręku, wznosili barykady i niszczyli billboardy w centrum stolicy, blokując drogi prowadzące do pałacu prezydenckiego. W środku pałacu zainstalowało się wojsko."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Działania dwóch stron konfliktu (29-30 czerwca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "29 czerwca 2009 obalony prezydent Zelaya udał się do Managui w Nikaragui, gdzie spotkał się z przywódcami ALBA. Uznał, ze demokracja w Hondurasie jest zagrożona: „Jeśli do kontrolowania rządu używana jest siła, oznacza to zanik demokracji jako systemu sprawowania władzy. Wszystko to, co jest uważane za osiągnięcie XXI wieku jest zagrożone”. Ogłosił, że zamierza powrócić do Hondurasu w czwartek 2 lipca i zaprosił innych liderów państw OPA, bu mu towarzyszyli. Gotowość do tego zadeklarował sekretarz generalny OPA José Miguel Insulza."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "We wtorek 30 czerwca prezydent Zelaya udał się do Nowego Jorku, gdzie wziął udział w specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję wzywającą wszystkie państwa członkowskie ONZ do przywrócenia Zelayi na stanowisko i nieuznawania innego rządu niż jego. Zelaya w wystąpieniu na forum organizacji podziękował za wyrażenie mu poparcia i uchwalenie „historycznej rezolucji”. Zadeklarował, że nie będzie ubiegał się o reelekcję po powrocie do kraju, nawet gdyby został o to poproszony."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Tego samego dnia Roberto Micheletti powołał 6 nowych członków rządu, w tym ministra spraw zagranicznych, ministra finansów i ministra obrony. Stwierdził, że „w Hondurasie jest dzisiaj więcej demokracji, niż było trzy dni temu”. Enrique Ortez, nowy minister spraw zagranicznych, zagroził, że w przypadku powrotu Zelaya zostanie natychmiast aresztowany i oskarżony o złamanie konstytucji oraz związki z handlem narkotykami i zorganizowaną przestępczością."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Ultimatum i zawieszenie w OPA (1-4 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "1 lipca 2009 Organizacja Państw Amerykańskich, na specjalnym szczycie w Waszyngtonie, dała władzom Hondurasu trzy dni na przywrócenie Manuela Zelayi na stanowisko prezydenta, grożąc w przeciwnym razie zawieszeniem kraju w członkostwie w organizacji. Sekretarz generalny OPA, Jose Miguel Insulza, określił wydarzenia jako „zamach w starym stylu”: „Myśleliśmy, że jesteśmy w czasach, kiedy wojskowe zamachy stanu nie są dłużej możliwe na zachodniej półkuli”. Francja, Hiszpania, Włochy, Chile i Kolumbia wycofały z Hondurasu swoich ambasadorów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Prezydent Zelaya, w związku z ultimatum OPA, postanowił przełożyć swój powrót do kraju. 1 lipca udał się do Panamy, gdzie wziął udział w ceremonii zaprzysiężenia prezydenta Ricardo Martinelliego. Oprócz Insulzy ofertę towarzyszenia Zelayi w czasie powrotu do kraju złożyli prezydent Argentyny Cristina Fernández de Kirchner oraz prezydent Ekwadoru Rafael Correa."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "P.o. prezydenta Roberto Micheletti odrzucił żądanie OPA. Stwierdził, że cały Kongres podjął decyzję o usunięciu Zelayi w ramach „konstytucyjnej sukcesji”. Micheletti zapowiedział wysłanie do Waszyngtonu delegacji w celu spotkania się z sekretarzem generalnym OPA i wyjaśnienia mu „co naprawdę zdarzyło się” w Hondurasie. José Miguel Insulza zdementował jednak informacje o jakimkolwiek spotkaniu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Władze Hondurasu jeszcze bardziej ograniczyły swobody obywatelskie w kraju, zawieszając na czas godziny policyjnej 4 artykuły konstytucji mówiące o zakazie więzienia bez wyroku sądowego, o obowiązku postawienia zarzutów zatrzymanym w ciągu 24 godzin, wolności zrzeszania się oraz o swobodzie przemieszczania się i prawie powrotu do ojczyzny."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "2 lipca tymczasowy rząd w Hondurasie oznajmił, że jest gotowy przeprowadzić wcześniejsze wybory prezydenckie w celu zakończenia kryzysu. Prezydent Zelaya z Panamy udał się do Salwadoru i ogłosił zamiar powrotu do kraju w niedzielę 5 lica, już po upływie terminu ultimatum OPA. Przewodniczący parlamentów państw Ameryki Łacińskiej z Argentyny, Boliwii, Chile, Ekwadoru, Kuby, Meksyku i Wenezueli zobowiązali się towarzyszyć mu w powrocie do kraju. Zelaya zadeklarował, że jest gotów „przebaczyć” i ułaskawić odpowiedzialnych za przeprowadzenie zamachu stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "3 lipca 2009 sekretarz generalny OPA, Jose Miguel Insulza, udał się do Hondurasu, aby nakłonić nową administrację do przywrócenia prezydenta Zelayi. Spotkał się z sędziami Sądu Najwyższego. Jorge Rivera, przewodniczący Sądu Najwyższego sprzeciwił się żądaniom OPA, stwierdzając że przeciwko Zelayi wystosowano nakaz aresztowania. Insulza, nie chcąc legitymizować nowej władzy, nie spotkał się z p.o. prezydenta Robertem Michelettim. Minister spraw zagranicznych Hondurasu, Enrique Ortez powiedział, że jego rząd „może negocjować z OPA wszystko, oprócz sytuacji dotyczącej Zelayi”. Dodał, że „nie może on wrócić do Hondurasu”, a w przypadku powrotu zostanie aresztowany i osądzony”. 3 lipca rząd tymczasowy ogłosił wyjście Hondurasu z OPA. W liście do tej organizacji stwierdzał, że „wewnątrz OPA nie ma miejsca dla Hondurasu, państwa które miłuje wolność i broni swojej suwerenności”. W ciągu dnia, na ulicach Tegucigalpy w dalszym ciągu trwały protesty przeciwników i zwolenników prezydenta. (Więcej w sekcji Protesty mieszkańców)."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "4 lipca, w dniu wygaśnięcia ultimatum, OPA zawiesiła Honduras w prawach członka. Decyzję tę poparły wszystkie 33 państwa członkowskie organizacji (Honduras nie głosował). Była to druga tego typu decyzja w historii OPA, po tym jak w 1962 zawieszona została Kuba za jej związki z ZSRR. P.o. prezydenta Micheletti stwierdził, że „OPA jest organizacją polityczną, a nie sądem i dlatego nie może sądzić nikogo”. Tego samego dnia Zelaya ogłosił, że zamierza nazajutrz wrócić do ojczyzny. Stwierdził, że „jest to powrót prezydenta wybranego dzięki suwerennej woli narodu”. Wezwał swoich zwolenników do dołączenia do niego „bez broni” w chwili lądowania w stolicy. Lider kościoła katolickiego w Hondurasie, kardynał Óscar Andrés Rodríguez Maradiaga, wezwał Zelayę do powstrzymania się od powrotu w celu uniknięcia „krwawej łaźni”. Zaapelował do niego o przemyślenie swoich decyzji nim będzie za późno."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Próba powrotu Zelayi do kraju (5 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zgodnie z zapowiedzią, 5 lipca 2009 prezydent Zelaya podjął próbę powrotu do kraju i po południu wystartował z lotniska w Waszyngtonie w kierunku Tegucigalpy. Minister spraw zagranicznych Hondurasu, Enrique Ortez, ogłosił, że samolot Zelayi nie uzyska zgody na lądowanie w kraju. Na pokładzie małego odrzutowca towarzyszył mu przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Drugim samolotem, w kierunku Hondurasu, udali się prezydenci Argentyny, Ekwadoru i Paragwaju oraz sekretarz generalny OPA. Prezydencki samolot krążył nad lotniskiem Toncontin, nie dostał jednak zezwolenia na lądowanie i nie mógł tego uczynić, gdyż na płycie lotniska zostały rozlokowane samochody wojskowe. Teren lotniska został obstawiony przez służby bezpieczeństwa. Ostatecznie Zelaya wylądował w Managui w Nikaragui, gdzie spotkał się z prezydentem Danielem Ortegą. Następnie udał się do Salwadoru, gdzie wylądował również drugi samolot z szefami latynoamerykańskich państw. Zelaya stwierdził, że „zrobi wszystko, co możliwe”, by dostać się do Hondurasu: „Gdybym musiał skoczyć na spadochronie, wyskoczyłbym natychmiast z samolotu”. Zapowiedział kolejne próby powrotu do ojczyzny 6 lub 7 lipca."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Przed lotniskiem w Tegucigalpie zgromadziły się tysiące zwolenników prezydenta Zelayi. W chwili zbliżania się prezydenckiego samolotu doszło do starć manifestantów z policją. By odeprzeć napierający tłum, policja użyła gazu łzawiącego. W wyniku starć zginęła jedna osoba."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Rząd tymczasowy wyraził wolę prowadzenia rozmów z OPA, a Micheletti zaoferował wysłanie delegacji na rozmowy z organizacją. Jednocześnie oskarżył sąsiednią Nikaraguę o przegrupowanie wojsk pod granicę z Hondurasem i tym samym rozpoczęcie „psychologicznej inwazji”. Wezwał Nikaraguę do poszanowania suwerenności jego kraju, podkreślając jednak, że Honduras nie boi się jej bronić. Władze nikaraguańskie oficjalnie zaprzeczyły zarzutom Michelettiego."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "6 lipca honduraska delegacja udała się do Waszyngtonu w celu przeprowadzenia rozmów z przedstawicielami OPA. Lotnisko Toncontin zamknięte zostało na 48 godzin."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Droga do rozmów negocjacyjnych (7-10 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po nieudanej próbie powrotu, społeczność międzynarodowa rozpoczęła wysiłku na rzecz rozwiązania kryzysu na drodze porozumienia dwóch stron. 7 lipca prezydent Zelaya spotkał się w Waszyngtonie z sekretarz stanu Hillary Clinton. Clinton powtórzyła, że USA wspierają przywrócenie demokratycznego i konstytucyjnego porządku w Hondurasie. Powiedziała, że lepszym rozwiązaniem od kolejnych prób powrotu do kraju w obliczu nieprzejednanego sprzeciwu reżimu, byłoby rozwiązanie konfliktu poprzez wspólne rozmowy i dialog. Z inicjatywy Stanów Zjednoczonych obie strony zgodziły się na podjęcie rozmów negocjacyjnych przy mediacji laureata Pokojowej Nagrody Nobla, prezydenta Kostaryki Oscara Ariasa. Zelaya stwierdził, że jego powrót do kraju „jest nie do negocjowania”, a rozmowy będą tylko „planowaniem odejścia liderów zamachu”. Roberto Michelletti również zaakceptował mediację, oznajmiając, że „jest otwarty na dialog”. Óscar Arias powiedział, że celem negocjacji jest skłonienie dwóch stron „do zajęcia miejsca przy stole i przedyskutowania sprawy”. Ich początek zaplanowano na 9 czerwca 2009."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "9 lipca w San José w Kostaryce doszło do spotkania Manuela Zelayi i Roberto Michelettiego z prezydentem Oscarem Ariasem, które nie przyniosły jednak żadnego przełomu. Przywódcy nie spotkali się również twarzą w twarz. Zelaya przed rozmową z Ariasem określił Michelettiego mianem „kryminalisty”. W czasie rozmowy z prezydentem ponowił żądanie natychmiastowego przywrócenia go na stanowisko szefa państwa. Micheletti stwierdził, że jest „całkowicie usatysfakcjonowany” rozmowami i zapowiedział „bezpośrednie posrawienie Zelayi przed obliczem sądu” w przypadku jego powrotu. 10 lipca rozmowy w Kostaryce kontynuowali negocjatorzy dwóch stron. Zakończyły się one bez porozumienia. Obie strony zadeklarowały jednak wolę prowadzenia dalszych negocjacji."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Druga runda negocjacji (18-19 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Pomimo fiaska pierwszych rozmów, międzynarodowe negocjacje były kontynuowane. 12 lipca 2009 władze Hondurasu zniosły obowiązującą od 28 czerwca godzinę policyjną, co argumentowały „osiągnięciem swoich celów”, „zmniejszeniem przestępczości w całym kraju oraz przywróceniem spokoju”. Prezydent Kostaryki Oscar Arias wezwał obydwie strony do podjęcia drugiej rundy rozmów w nadchodzącym tygodniu, natomiast Roberto Micheletti zaproponował Zelayi powrót do kraju i oddanie się w ręce wymiaru sprawiedliwości."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "13 lipca Zelaya wystosował ultimatum do władz Hondurasu. Zażądał ich ustąpienia i przywrócenia go na stanowisko do końca tygodnia, do czasu zakończenia drugiej rundy rozmów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "15 lipca rząd tymczasowy Hondurasu przywrócił zniesioną 3 dni wcześniej godzinę policyjną. Godzina policyjna, obowiązująca odtąd od północy do godziny 5:00, została wprowadzona zdaniem władz z powodu „utrzymującego się zagrożenia” dla bezpieczeństwa państwa. P.o. prezydenta Roberto Micheletti ogłosił, że w celu zapewnienia pokoju i stabilności w kraju gotowy jest ustąpić z zajmowanego urzędu, pod warunkiem rezygnacji Manuela Zelayi z planów powrotu do Hondurasu. Swoje stanowisko przedstawił delegacji OPA w Tegucigalpie."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "16 lipca, na dwa dni przed drugą rundą rozmów, prezydent Kostaryki Oscar Arias ogłosił, że w ich trakcie będzie proponował stworzenie w Hondurasie „rządu pojednania narodowego”. Rząd ten, na czele z prezydentem Zelaya, miałby się składać z większości obecnych ministrów. Zaproponował również uchwalenie ogólnonarodowej amnestii za przestępstwa polityczne. Jako niezbędny warunek przywrócenia stabilności i rządów prawa uznał przywrócenie na stanowisko prezydenta Zelaya, odrzucając pomysł rezygnacji Michelettiego na rzecz kogoś innego. W przeddzień wznowienia rozmów prezydent Zelaya zadeklarował, że niezależnie od ich wyniku zamierza powrócić do kraju."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "18 lipca w stolicy Kostaryki rozpoczęła się druga rozmów negocjacyjnych mających zakończyć kryzys polityczny. W rozmowach wzięli udział osobiście prezydent Zelaya oraz p.o. prezydenta Micheletti. Prezydent Arias zaproponował stronom przyjęcie 7-punktowego planu pokojowego. Głównymi jego założeniami było przywrócenie na stanowisko prezydenta Manuela Zelayi i dokończenie przez niego mandatu prezydenckiego upływającego 27 stycznia 2010; utworzenie rządu jedności i pojednania narodowego, złożonego z wszystkich głównych partii politycznych; wprowadzenie amnestii za wszystkie przestępstwa polityczne popełnione przed i po 28 czerwca; porzucenie przez Zelayę planów zorganizowania powszechnego referendum; przeniesienie przyszłych wyborów prezydenckich z listopada na październik 2009; przekazanie przez prezydenta dowództwa nad siłami zbrojnymi Najwyższemu Trybunałowi Wyborczemu na miesiąc przed przyszłymi wyborami prezydenckimi w celu zagwarantowania przejrzystości głosowania; utworzenie komisji nadzorującej wcielanie w życie niniejszego porozumienia i przywracania porządku konstytucyjnego, złożonej z zasłużonych obywateli Hondurasu i reprezentantów organizacji międzynarodowych."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Rząd tymczasowy Hondurasu odrzucił plan porozumienia, stwierdzając że powrót Zelayi na stanowisko prezydenta jest niemożliwy i nie podlega negocjacjom. Prezydent Zelaya zgodził się na większość propozycji planu. Oznajmił jednak, że nie godzi się, by w skład rządu jedności weszły osoby odpowiedzialne za zamach stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "19 lipca delegacje obydwu stron kontynuowały negocjacje. Nie przyniosły one jednak przełomu i każda ze stron pozostała przy swoim stanowisku. Delegacja rządu tymczasowego raz jeszcze odrzuciła plan porozumienia, wykluczając możliwość powrotu Zelayi na stanowisko prezydenta. Delegacja Zelayi określiła postawę rządu mianem „zatwardziałej” i zagroziła całkowitym wycofaniem się z jakichkolwiek rozmów. Prezydent Arias poprosił o dodatkowe 72 godziny na przekonanie stron do rozwiązania konfliktu i wezwał do wznowienia rozmów w środę 22 lipca. Ostrzegł, że w przypadku nieosiągnięcia kompromisu, Hondurasowi mogłaby grozić wojna domowa i rozlew krwi, na co według niego nie zasługują jego mieszkańcy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "20 lipca, w obliczu porażki rozmów negocjacyjnych, Unia Europejska zawiesiła całą swoją pomoc budżetową dla Hondurasu, a sekretarz stanu USA Hillary Clinton w rozmowie z Roberto Michelettim wezwała go do kontynuowania negocjacji i zagroziła zawieszeniem całości amerykańskiej pomocy gospodarczej w wypadku ich niepowodzenia."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "21 lipca Roberto Micheletti dał personelowi wenezuelskiej ambasady 72 godziny na opuszczenie Hondurasu. Oskarżył Wenezuelę o grożenie użyciem siły i mieszanie się w sprawy wewnętrzne Hondurasu. Poinformował, że z Caracas zostanie wycofany również personel ambasady honduraskiej. Przedstawiciele Wenezueli stwierdzili, że nie opuszczą placówki, gdyż nie uznają rządu Michelettiego, który „jest wspierany przez bagnety”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Trzecia runda negocjacji prezydenta Ariasa (22 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W środę 22 lipca 2009 w Kostaryce odbyła się trzecia runda rozmów negocjacyjnych przy mediacji prezydenta Oscara Ariasa. Wzięli w niej udział przedstawiciele prezydenta Zelayi i Michelettiego. Na zakończenie rozmów prezydent Arias przedstawił stronom tekst zmodyfikowanego porozumienia, Deklarację z San Jose. Plan powtarzał wcześniejsze propozycje, włącznie z organizacją wcześniejszych wyborów prezydenckich i ogłoszeniem amnestii politycznej. Zakładał przywrócenie prezydenta Zelayi na stanowisko prezydenta do piątku 24 lipca i utworzenie wspólnego rządu do 27 lipca. Arias podkreślił, „plan ten nie jest perfekcyjny, ale w demokracji nic nie jest idealne”. Zaznaczył, że „żadna ze stron w konflikcie nie zwycięży samodzielnie. Zwycięstwo będzie w połowie drogi, albo nie będzie go wcale”. Ostrzegł, że „czas płynie szybko, w dodatku na niekorzyść mieszkańców Hondurasu”. Stwierdził, że w przypadku nieosiągnięcia porozumienia inicjatywę negocjacyjną powinna przejąć OPA."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Delegacja honduraskiego rządu tymczasowego zaraz po zakończeniu negocjacji podtrzymała swój sprzeciw i odrzuciła plan porozumienia. Carlos Lopez, minister spraw zagranicznych w rządzie tymczasowym, oznajmił, że nie ma szans na powrót Zelayi. Prezydent Zelaya potępił stanowisko rządu i stwierdził, że rozmowy „praktycznie upadły”. Ogłosił, że w ciągu najbliższych dni zamierza powrócić do Hondurasu i wezwał swoich zwolenników do towarzyszenia mu w tym czasie. Powiedział, że jego życie po powrocie do kraju może być zagrożone, gdyż siły zbrojne pozostające pod komendą rządu, mogą próbować go „zastrzelić i zabić”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Pobyt Zelayi w Nikaragui i przekroczenie granicy z Hondurasem (23-30 lipca) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po bezowocnych trzech rundach negocjacji w Kostaryce, Zelaya podjął drugą próbę powrotu do ojczyzny. 23 lipca opuścił stolicę Nikaragui, Managuę i ruszył w kierunki miasta Esteli, położnego przy granicy z Hondurasem. Zadeklarował zamiar przekroczenia granicy i powrót do kraju w ciągu następnych dni. W podróży towarzyszył mu minister spraw zagranicznych Wenezueli Nicolas Maduro. Zelaya wyraził nadzieję, że wojsko na jego widok nie podejmie żadnej akcji i opuści broń: „Myślę, że broń zostanie opuszczona, kiedy zobaczą swoich ludzi i swojego prezydenta”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Rząd tymczasowy wzmocnił środki bezpieczeństwa i rozlokował dodatkowe jednostki policji i wojska przy granicy z Nikaraguą. Rozszerzył również obowiązywanie godziny policyjnej na terenach przygranicznych. Armia na odcinku kilku kilometrów zablokowała drogi prowadzące do przejść granicznych. Mimo tych środków, w pobliże granicy z Nikaraguą zaczęli ściągać zwolennicy obalonego prezydenta."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "24 lipca 2009 prezydent Zelaya, otoczony przez swoich zwolenników i dziennikarzy, przekroczył granicę w mieście Los Manos. W kapeluszu, ubrany w strój kowbojski, przeszedł kilkadziesiąt metrów od granicy do znaku „Witamy w Hondurasie”. Po kilkudziesięciu minutach wycofał się jednak do Nikaragui. Wojsko, stacjonujące w przygranicznym punkcie kontrolnym, nie wiedząc jak zareagować, wycofało się na odległość 20 metrów i obserwowało sytuację. Zelaya stwierdził, że nie zdecydował się na wkroczenie do kraju, by uniknąć rozlewu krwi. Powiedział, że „nie boi się, lecz nie jest też szalony” i nie chce by jego osoba była powodem wybuchu przemocy. Roberto Micheletti określił zachowanie Zelayi jako „nieprzemyślane i niemądre”. Minister spraw zagranicznych Hondurasu, Carlos Lopez, powiedział, że Zelaya ma dwie opcje: pozostać poza Hondurasem lub wrócić do kraju i stanąć przed sądem."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "24 lipca setki zwolenników Zelayi w dalszym ciągu gromadziły się na terenach przy granicy z Nikaraguą. W przygranicznym mieście El Paraíso doszło do starć z służbami bezpieczeństwa. Demonstrujący obrzucili żołnierzy kamieniami, a ci odpowiedzieli w zamian użyciem gazu łzawiącego. W starciach ranne zostały dwie osoby."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "25 lipca Zelaya ponownie zbliżył się do granicy z Hondurasem, nie przekraczając jej jednak tym razem. Ogłosił rozbicie swojego obozu w jej pobliżu w celu wywarcia presji na rząd tymczasowy. Zażądał wpuszczenia do kraju i umożliwienie mu spotkania się z rodziną. Zaapelował do swoich zwolenników o udzielenie mu „mocnego wsparcia”. Wśród jego zwolenników zgromadzonych w El Paraíso znajdowała się jego żona. 25 lipca w pobliżu miasta znaleziono ciało 24-letniego zwolennika Zelayi ze śladami po ranach kłutych na ciele. Ciało leżało w polu kukurydzy przy autostradzie, pół kilometra od El Paraiso. Według świadków, mężczyzna został aresztowany przez policję 24 lipca, a następnie ślad po nim zaginął."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "26 lipca Zelaya, przybywający wciąż przy granicy, skrytykował postawę Stanów Zjednoczonych. Zarzucił USA, że nie robią wystarczająco wiele w kwestii potępienia „represyjnej” natury rządu tymczasowego. Stwierdził, że amerykańska administracja przestała nawet określać wydarzenia w Hondurasie mianem „zamachu”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "27 lipca część zwolenników Zelayi zaczęła opuszczać rejon przygraniczny, w którym rozlokowanych zostało 3 tysiące żołnierzy i policji. Mieszkańcy pogranicza zaapelowali do władz o zniesienie godziny policyjnej i przywrócenie swobodnego transportu osób i towarów przez granicę. W stolicy Kongres Narodowy rozpoczął dyskusję nad Porozumieniem z San Jose, wynegocjowanym przez prezydenta Oscara Ariasa."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "28 lipca prezydent Zelaya odwiedził w mieście Ocotal w Nikaragui obóz swoich zwolenników, którym udało się przekroczyć granicę. Wezwał ich do tworzenia grup „pokojowego oporu” przeciw zamachowi. Sąd Najwyższy rozkazał służbom wojskowym zniesienie blokady dróg i przywrócenie swobodnego ruchu ludności i towarów na granicy z Nikaraguą. Przeciwko pobytowi Zelayi w Nikaragui wystąpiła nikaraguańska opozycja. Deputowani opozycyjnego Nikaraguańskiego Bloku Demokratycznego (BDN) próbowali wręczyć Zelayi petycję, wzywającą go do zaprzestania wykorzystywania Nikaragui jako „bazy rebelianckiej”, jednak zostali zatrzymani przez zwolenników rządzącego FSLN. 29 lipca przywódca nikaraguańskiej opozycji Eduardo Montealegre skrytykował obecność prezydenta Zelayi na terenie Nikaragui i wezwał go do jej opuszczenia. Stwierdził, że jego działalność powoduje napięcia w handlu i przyczynia się do niestabilności w kraju."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "30 lipca w Ocotal Zelaya ogłosił powstanie Ludowej Armii Pokojowego Oporu, formacji swoich zwolenników dążących do przywrócenia jego władzy. Zapowiedział rozpoczęcie przez nich specjalnych ćwiczeń oraz kursów treningowych i edukacyjnych. Tego samego dnia opuścił pogranicze i udał się do Managui na spotkanie z ambasadorem amerykańskim, z którym omówił panującą sytuację polityczną i sposoby rozwiązania kryzysu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "31 lipca rząd tymczasowy zniósł w całym kraju, z wyjątkiem pogranicza z Nikaraguą, godzinę policyjną."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Wysiłki dyplomatyczne Zelayi i OPA (sierpień) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W sierpniu 2009 mediacji w konflikcie podjęła się Organizacja Państw Amerykańskich, podczas gdy Manuel Zelaya odbył wizyty w największych państwach regionu. 4 sierpnia rozpoczął dwudniową oficjalną wizytę w Meksyku. Przybył tam na zaproszenie prezydenta Felipe Calderóna. Po spotkaniu z prezydentem pochwalił utworzenie Ludowej Armii Pokojowego Oporu i podziękował Calderonowi za wsparcie. Powiedział, że „nie wierzy w prawo oko za oko” i dlatego „przyjął pokojową postawę”. Stwierdził, że jego zwolennicy nie odpowiedzą na przemoc honduraskiego rządu przemocą, lecz środkami pokojowymi. Dodał, że ruch „pokojowego oporu” oparty jest na trzecim artykule konstytucji Hondurasu, stanowiącego, że „nikt nie ma obowiązku być posłusznym rządowi, który przejmuje władzę na drodze siły zbrojnej”. 11 sierpnia Zelaya rozpoczął wizytę w Brazylii, gdzie spotkał się prezydentem Lula da Silvą i podziękował mu za okazane wsparcie. W trakcie wizyty, wspólnie z gospodarzem, zaapelował do USA, jako głównego partnera handlowego Hondurasu, o wywarcie większego nacisku gospodarczego na rząd tymczasowy. 13 sierpnia 2009 Zelaya udał się do Chile, gdzie spotkał się z prezydent Michelle Bachelet. Powiedział, że Chile było jednym z pierwszych państw, które potępiło zamach stanu w Hondurasie, gdyż „wie, co znaczy dyktatura”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "9 sierpnia rząd tymczasowy zgodził się ostatecznie na przybycie do Hondurasu misji pokojowej OPA, składającej się z sekretarza generalnego organizacji oraz ministrów spraw zagranicznych Argentyny, Dominikany, Jamajki, Kanady, Kostaryki, Meksyku i Panamy. Data jej przybycia pozostała jednak nieokreślona. 17 sierpnia 2009 do Waszyngtonu udała się delegacja rządu tymczasowego, by wziąć udział w rozmowach na temat rozwiązania kryzysu. 18 sierpnia 2009 Micheletti powiedział, że jego kraj rozważa wyjście z ALBA i jest mu obojętne, czy organizacja ta uzna wyniki jesiennych wyborów prezydenckich w Hondurasie. 22 sierpnia 2009 Sąd Najwyższy odrzucił plan pokojowy prezydenta Ariasa stwierdzając, że w przypadku powrotu Zelayi do kraju zostanie on aresztowany i postawiony przed sądem. Przypomniał, że Zelaya jest oskarżony o zdradę stanu oraz nadużycie władzy. Sąd podkreślił legalność rządu tymczasowego, który objął władzę zgodnie z „konstytucyjną sukcesją”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "24 sierpnia 2009 do Hondurasu przybyła zapowiadana misja OPA, złożona z siedmiu ministrów spraw zagranicznych państw regionu i sekretarza generalnego organizacji. Misja otrzymała silne poparcie ze strony USA, które zapewniły jej również środek transportu w postaci samolotu. Jej celem było nakłonienie rządu tymczasowego do akceptacji Porozumienia z San Jose. Delegaci przeprowadzili rozmowy z członkami rządu oraz spotkali się z Xiomarą Castro, żoną prezydenta Zelayi. Misja zakończyła się niepowodzeniem, gdyż rząd po raz kolejny odrzucił możliwość przywrócenia do władzy Manuela Zelayi. 25 sierpnia Roberto Micheletti stwierdził, że jego kraj „nie obawia się żadnego embarga” i przetrwa wszelkie sankcje gospodarcze. Zadeklarował, że jego rząd przeprowadzi wybory prezydenckie w listopadzie, bez względu na to czy ich wyniki zostaną uznane przez inne państwa. W odpowiedzi na stanowisko honduraskiego rządu, USA poinformowały o czasowym zawieszeniu wydawania wiz mieszkańcom Hondurasu. 28 sierpnia 2009 Micheletti oświadczył, że mógłby ustąpić ze stanowiska tymczasowego szefa państwa i zgodzić się na powrót Zelayi do kraju, pod warunkiem rezygnacji również przez z niego z urzędu prezydenta."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Oprócz fiaska międzynarodowych negocjacji, sytuacja w Hondurasie skomplikowała się dodatkowo ze względu na zbliżające się wybory powszechne. 29 sierpnia 2009 rozpoczęła się kampania wyborcza przed wyborami prezydenckimi zaplanowanymi na 29 listopada 2009. Zwolennicy prezydenta Zelayi wezwali do bojkotu wyborów, a Organizacja Państw Amerykańskich oznajmiła, iż nie uzna ich wyników. Jeden z niezależnych kandydatów, Carlos Reyes, ogłosił, że wycofa swoją kandydaturę, jeśli wcześniej nie zostanie przywrócony porządek konstytucyjny. Lewicowy kandydat, César Ham, zagroził, że może uczynić podobnie. Dwaj główni kandydaci, Porfirio Lobo Sosa z Partii Narodowej oraz Elvin Santos z Partii Liberalnej, uznali wybory za zgodne z prawem, jako że zostały ogłoszone przez komisję wyborczą 29 maja 2009, a więc miesiąc przed dokonaniem zamachu stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "3 września sekretarz generalny OPA, Jose Miguel Insulza, stwierdził, że nie nadszedł odpowiedni czas i warunki na zorganizowanie wyborów prezydenckich w Hondurasie w listopadzie 2009. Dodał, ze najlepszym sposobem na wyjście z impasu jest zaakceptowanie Porozumienia z San Jose."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Powrót Manuela Zelayi do Hondurasu (21 września) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "We wrześniu 2009 nową fazę kryzysu wywołała trzecia i tym razem zakończona powodzeniem próba powrotu obalonego prezydenta do kraju. 21 września 2009 Manuel Zelaya nieoczekiwanie i w tajemnicy powrócił do Hondurasu i schronił się w ambasadzie Brazylii w Tegucigalpie. Jak relacjonował, „podróżował przez 15 godzin poprzez rzeki i góry”, mijając po drodze wiele posterunków policji i wojska. Zelaya argumentował, że wrócił do ojczyzny, by „rozpocząć dialog w celu przywrócenia demokracji”. Pod ambasadą brazylijską zebrał się tłum jego zwolenników, który wcześniej zgromadził się przed budynkiem ONZ w Tegucigalpie, gdzie według pierwszych i niepotwierdzonych informacji miał się zatrzymać Zelaya. Brazylijski minister spraw zagranicznych Celso Amorin potwierdził, że prezydent uzyskał schronienie w placówce i oświadczył, że Brazylia oraz OPA nie brały udziału w przygotowaniu jego powrotu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Władze tymczasowe zostały zaskoczone powrotem Zelayi i w pierwszym momencie zaprzeczały jego obecności na terytorium Hondurasu. Po potwierdzeniu się tych informacji wprowadziły godzinę policyjną na terytorium całego kraju od godziny 16:00 do 6:00 rano 22 września, którą następnie jeszcze przedłużyły. W kraju zawieszono również połączenia lotnicze i postawiono wojsko w stan gotowości. Roberto Micheletti zażądał od Brazylii przekazania Zelayi kompetentnym władzom Hondurasu w celu postawienia go przed obliczem sądu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "22 września służby bezpieczeństwa, przy użycia gazu łzawiącego, przełamały opór demonstrantów, którzy pomimo obowiązywania godziny policyjnej gromadzili się przed budynkiem ambasady. Po rozpędzeniu tłumu, same otoczyły jej budynek. Wiceminister spraw zagranicznych w rządzie tymczasowym oznajmiła, że żadna z placówek dyplomatycznych nie może wykorzystywać swojego terytorium do wzniecania powstania wśród obywateli. Według policyjnych relacji, w wyniku starć zginęły 2 osoby. Władze odcięły od otoczonego budynku ambasady wodę, prąd oraz linię telefoniczną."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Manuel Zelaya powrócił do ojczyzny w przededniu jesiennej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Jego powrót wywołał natychmiastową reakcję międzynarodową. Sekretarz stanu USA Hillary Clinton wezwała Honduras do zachowania spokoju i uznała powrót obalonego prezydenta za szansę na zakończenie trzymiesięcznego kryzysu politycznego. Organizacja Państw Amerykańskich (OPA), w czasie nadzwyczajnego posiedzenia, wezwała władze tymczasowe do zagwarantowania bezpieczeństwa prezydentowi Zelayi i ambasadzie brazylijskiej, a jej sekretarz generalny wyraził gotowość podróży do Hondurasu. 22 września 2009 Unia Europejska wezwała wszystkie strony do powstrzymania się jakichkolwiek akcji, które mogłyby doprowadzić do wzrostu napięcia i przemocy. Minister spraw zagranicznych Brazylii stwierdził, że jakiekolwiek groźby wobec Zelayi i brazylijskiej ambasady stanowiłyby naruszenie prawa międzynarodowego. Prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva, przemawiając 22 września na forum ONZ w Nowym Jorku, wezwał władze tymczasowe do rozpoczęcia negocjacji politycznych w celu zakończenia kryzysu. 25 września 2009 Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła „akty zastraszania brazylijskiej ambasady i wezwała rząd Hondurasu do zaprzestania jej nękania” oraz przywrócenia wszystkich niezbędnych usług komunalnych, jak woda, prąd i komunikacja. Wezwała OPA do kontynuowania wysiłków na rzecz zakończenia kryzysu. 26 września 2009 Unia Europejska zdecydowała o przywróceniu wycofanych wcześniej przedstawicieli dyplomatycznych swoich państw do Tegucigalpy w celu udzielenia pomocy w rozwiązaniu kryzysu. Zaznaczyła przy tym, że powrót ambasadorów nie oznacza uznania legalności rządu tymczasowego. Prezydent Brazylii Lula da Silva stwierdził, że Zelaya może zostać w ambasadzie tak długo, jak będzie to potrzebne dla jego bezpieczeństwa. 26 września, w czasie szczytu państw Ameryki Południowej i Afryki w Wenezueli, Lula da Silva ostrzegł przed osłabianiem demokracji w Hondurasie i w całej Ameryce Łacińskiej. Powiedział, iż państwa zachodniej półkuli „walczyły o wyrzucenie dyktatury na śmietnik historii” i z tego powodu nie mogą pozwolić na powtórne wydarzenia tego rodzaju na kontynencie."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "23 września rząd tymczasowy zgodził się na rozmowy z Zelayą, pod warunkiem uznania przez niego praworządności listopadowych wyborów prezydenckich. Stwierdził także, że nie planuje użycia siły i wtargnięcia do budynku ambasady. Wezwał Brazylię do wydania Manuela Zelayi krajowym władzom lub przyznania mu azylu politycznego poza granicami Hondurasu. Zelaya określił propozycje rozmów mianem manipulacji, dodając, że po stronie władz nie ma prawdziwej woli prowadzenia dialogu. 24 września 2009 rząd zniósł obowiązującą od trzech dni godzinę policyjną. ONZ zawiesiła wsparcie dla Hondurasu i pomoc w organizacji listopadowych wyborów prezydenckich, stwierdzając, że zaistniała sytuacja uniemożliwia ich przeprowadzenie w sposób wiarygodny."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "25 września Zelaya wezwał swoich zwolenników do kontynuowania protestów. Tego dnia około 6 tys. osób demonstrowało w Tegucigalpie w jego obronie. Zelaya oskarżył władze o rozpylenie w budynku ambasady toksycznego gazu, powodującego krwawe wymioty. 26 września protesty w stolicy były kontynuowane. Tysiące mieszkańców wyszło na ulice, wyrażając podziękowanie Brazylii za udzielenie schronienia Zelayi i potępiając działania rządu. Kierowcy, w proteście, zablokowali główne arterie miasta, zwalniając ruch, trąbiąc w klaksony i wymachując flagami narodowymi. W ambasadzie, razem z Zelayą, przebywało około 50-60 osób, w tym jego najbliższa rodzina. Brazylijscy dyplomaci stwierdzili, że sytuacja wewnątrz budynku jest bardzo niepewna, a osoby w nim przebywające muszą żywić się ciastkami i nie mają nawet możliwości umycia się. 26 września Zelaya wezwał swoich zwolenników do masowych demonstracji 28 września, dokładnie w 3 miesiące od zamachu stanu i wszczęcia w tym dniu „ostatecznej ofensywy” w stolicy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "27 września 2009 rząd tymczasowy dał Brazylii 10 dni na ostateczne określenie statusu Zelayi (przekazanie władzom Hondurasu lub udzielenie azylu politycznego), grożąc w przeciwnym razie odebraniem brazylijskiej ambasadzie statusu dyplomatycznego. Brazylia natychmiast odrzuciła ultimatum Hondurasu, dodając, że jej placówka jest chroniona przez prawo międzynarodowe. Tego samego dnia rząd tymczasowy wydał dekret zezwalający na zawieszanie podstawowych wolności obywatelskich, jak wolność prasy i wypowiedzi oraz prawo do zgromadzeń. Zakazał również wjazdu do kraju czterem członkom delegacji OPA, przybyłej szukać mediacji w czasie kryzysu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "28 września, na mocy ogłoszonego dekretu, rząd zamknął opozycyjną rozgłośnię radiową Radio Globo oraz telewizję Cholusat Sur. Budynki obu mediów zostały zajęte przez wojsko. Na ulicach Tegucigalpy zostały rozlokowane dodatkowe siły służb porządkowych. 30 września 2009 wojsko, w czasie ataku na budynek Narodowego Instytutu Reformy Rolniczej, który stanowił kwaterę zwolenników Zelayi, zatrzymało 55 osób."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Wznowienie rozmów negocjacyjnych i osiągnięcie porozumienia (październik) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po przedostaniu się Manuela Zelayi do ambasady Brazylii oraz w obliczu międzynarodowej presji i pierwszych oznak niezadowolenia w kręgach władzy, rząd tymczasowy przystał na wznowienie międzynarodowych negocjacji mających na celu wyjście z kryzysu. 29 września 2009 Micheletti zakomunikował wolę kontynuacji rozmów negocjacyjnych i możliwość zniesienia dekretu ograniczającego swobody obywatelskie. Za zniesieniem ograniczeń opowiedziała się cześć członków parlamentu, a szef armii, generał Romeo Vasquez, wezwał rząd do podjęcia rozmów w celu zakończenia kryzysu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "2 października 2009 do Hondurasu przybyła misja przygotowawcza OPA, która miała przygotować grunt pod właściwe rozmowy skłóconych stron konfliktu, planowane na 7 października. Po spotkaniu z delegacją, Micheletti ogłosił gotowość podjęcia rozmów z obozem Zelayi. Cofnął również ultimatum postawione Brazylii i stwierdził, że nie zamierza podejmować żadnej akcji przeciwko jej ambasadzie. Zapowiedział zniesienie dekretu ograniczającego swobody obywatelskie w ciągu kilku najbliższych dni. 5 października 2009 rząd tymczasowy zniósł dekret, a ruch ten uzasadnił przywróceniem spokoju w kraju. Micheletti, w nawiązaniu do rozpoczynających się rozmów, oznajmił, że głównym celem rządu będzie zagwarantowanie organizacji uczciwych wyborów prezydenckich."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "7 października 2009 do Tegucigalpy przybyła delegacja ministrów spraw zagranicznych państw OPA z jej sekretarzem generalnym, Jose Insulzą na czele, celem rozwiązania trzymiesięcznego konfliktu i skłonienia strony do przyjęcia porozumienia z San Jose. 8 października delegacja OPA opuściła Honduras, zapewniając o dokonaniu pewnych postępów w procesie negocjacyjnym, które nie dotyczyły jednakże najważniejszej kwestii przywrócenia Zelayi na stanowisko prezydenta. Zelaya dał rządowi czas na wypracowanie porozumienia do 15 października 2009, postulując konieczność przesunięcia terminu wyborów w razie nieosiągnięcia kompromisu. Micheletti stwierdził po rozmowach, że gotów jest na rezygnację z urzędu, tylko w przypadku porzucenia przez Zelayę planów powrotu do prezydentury. 10 października 2009 przedstawiciele obu stron ogłosili osiągniecie porozumienia w pięciu spornych kwestiach. Zgodzili się na utworzenie wspólnego rządu złożonego z ministrów z rządu tymczasowego i z dawnego rządu prezydenta Zelayi, sprzeciwili się powszechnej amnestii dla sprawców zamachu, zaakceptowali porzucenie przez Zelayę planu organizacji referendum i zwołania Zgromadzenia Konstytucyjnego celem zmiany ustawy zasadniczej, sprzeciwili się przyspieszeniu wyborów generalnych zaplanowanych na 29 listopada oraz zgodzili się na oddanie sił zbrojnych pod kontrolę Trybunału Wyborczego na miesiąc przed datą wyborów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Kolejna tura rozmów rozpoczęła się 13 października 2009, na dwa dni przed narzuconym przed Zelayę końcowym terminem osiągnięcia porozumienia. Dotyczyła głównej spornej kwestii, obsady stanowiska szefa państwa. 14 października negocjatorzy obozu Zelayi ogłosili ustalenie końcowego tekstu porozumienia, które miało być następnie przedstawione do akceptacji obu prezydentom. Obóz rządowy zaprzeczył jednym tym doniesieniom. Z powodu różnicy stanowisk i braku porozumienia, zdecydowano się na przedłużenie negocjacji. 16 października strona rządowa zaproponowała, by o przywróceniu Zelayi na stanowisko zadecydował Sąd Najwyższy. Zelaya jednoznacznie odrzucił ten plan, nazywając go „jednostronnym i lekceważącym”. Zapowiedział także zawieszenie z tego powodu dalszych rozmów. W następnych dniach obóz rządowy powrócił do swojego wcześniejszego stanowiska o rezygnacji przez Michelettiego ze stanowiska, przy równoczesnym wycofaniu się Zelayi ze starań o przywrócenie na urząd szefa państwa. 23 października 2009 Zelaya odrzucił raz jeszcze tę propozycję i ogłosił całkowite zakończenie rozmów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "25 października 2009, w lesie w pobliżu miasta Choloma, znaleziony został po dwóch dniach poszukiwań bratanek Roberto Michelettiego, Enzo Micheletti. W tym samym dniu nieznani sprawcy zastrzelili w stolicy jednego z pułkowników. Zdaniem komentatorów oba zabójstwa mogły zostać dokonane na tle politycznym i były dowodem na radykalizację postaw zwolenników dwóch przeciwstawnych obozów. 29 października 2009 rząd tymczasowy skierował do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze wniosek o wszczęcie postępowania przeciw Brazylii za udzielanie schronienia Manuelowi Zelayi w jej ambasadzie. We wniosku stwierdził, że Brazylia nie ma prawa używać swojej placówki do promowania „bezsprzecznie nielegalnych działań”, a obecność w niej Zelayi stanowi zagrożenie dla „pokoju i wewnętrznego porządku publicznego w Hondurasie”. Brazylia w odpowiedzi, oznajmiła, że rząd tymczasowy, jako nieuprawomocniona władza, nie ma prawa występować z jakimkolwiek wnioskiem do organów międzynarodowych."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "29 października 2009, z inicjatywy wysłannika amerykańskiej administracji, przedstawiciele rządu tymczasowego oraz Manuela Zelayi wznowili wspólne negocjacje, w czasie których ogłosili osiągnięcie końcowego porozumienia. Roberto Micheletti zaakceptował powrót Zelayi na stanowisko prezydenta i utworzenie wspólnego rządu w zamian za rezygnację przez Zelayę z planów zmiany konstytucji. Obie strony zgodziły się uznać wynik wyborów z 29 listopada 2009 oraz przekazać kontrolę nad wojskiem Trybunałowi Wyborczemu. Porozumienie musiało zostać zatwierdzone przez parlament oraz zaopiniowane przez Sąd Najwyższy (opinia niewiążąca). Micheletti podkreślił, że osiągnięte porozumienie „oznacza początek końca” czteromiesięcznego kryzysu oraz wezwał społeczność międzynarodową do zniesienia wszystkich sankcji wobec Hondurasu i przysłania obserwatorów na listopadowe wybory. Zelaya określił je mianem „zwycięstwa demokracji”. Zadowolenie z zakończenia kryzysu wyrazili także zagraniczni politycy. Sekretarz stanu USA Hillary Clinton nazwała porozumienie wydarzeniem „historycznym”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Wdrażanie w życie postanowień wypracowanego porozumienia trwało ponad miesiąc, odbywało się równocześnie z procesem wyborczym w kraju, okazując się nader skomplikowanym. 3 listopada 2009 działalność w Hondurasie rozpoczęła komisja weryfikacyjna, której zdaniem było nadzorowanie implementacji porozumienia politycznego. W jej skład z ramienia OPA weszli były prezydent Chile Ricardo Lagos oraz sekretarz pracy USA Hilda Solis, a także po jednym przedstawicielu rządu tymczasowego i dawnego rządu Manuela Zelayi. W tym samym dniu Kongres Narodowy wstrzymał się ze zwołaniem posiedzenia w celu zatwierdzenia porozumienia i zwrócił się najpierw do Sądu Najwyższego wnioskiem o wydanie opinii w tej sprawie. Zgodnie z porozumieniem, które nie określało daty głosowania w parlamencie, decyzja Kongresu musiała być poprzedzona orzeczeniem Sądu Najwyższego. Zelaya zaapelował do Kongresu o podjęcie natychmiastowych działań w celu przywrócenia go na stanowisko szefa państwa. 4 listopada 2009 komisja weryfikacyjna, w odpowiedzi na ponaglenia ze strony Zelyai, stwierdziła, że proces wdrażania porozumienia jest złożony i trudny oraz musi odbywać się „krok po kroku”, skupiając się w pierwszej kolejności na powołaniu wspólnego rządu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zawarta ugoda otwierała drogę do sprawnego przeprowadzenia wyborów i uznania ich przez społeczność międzynarodową. Implementacja postanowień porozumienia okazała się jednak trudna. Jego szczegółowe przepisy wyznaczały czas na powołanie wspólnego rządu do 5 listopada 2009. Stało się to jednak niemożliwe. Zelaya odmówił nominowania swoich przedstawicieli z względu na odłożenie w czasie przez parlament decyzji w sprawie jego przywrócenia. Wobec tego Micheletti 5 listopada jednostronnie mianował nowy rząd. W rezultacie Zelaya 6 listopada 2009 ponownie wezwał obywateli do bojkotu wyborów, uznał porozumienie za „martwe” i postanowił nie kontynuować „tego teatru z Michelettim”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "17 listopada 2009 Kongres Narodowy postanowił podjąć decyzję w sprawie Zelayi w dniu 2 grudnia 2009, a więc już po wyborach generalnych. Według komentatorów na decyzję tę miał wpływ fakt ubiegania się o reelekcję przez wielu parlamentarzystów, a w związku z tym ich niechęć przed zajęciem określonego stanowiska w tej sprawie w obawie przed reakcją spolaryzowanego społeczeństwa. Micheletti pochwalił wyznaczenie dokładnej daty głosowania w sprawie restytucji Zelayi i określił je jako krok w kierunku „rozwiązania bieżącej sytuacji politycznej”. Zelaya stwierdził natomiast, że prawdziwą intencją Kongresu nie jest przywrócenie go na stanowisko prezydenta. Wyraził żal, że główne partie polityczne i główni kandydaci w wyborach prezydenckich nie przywiązują większej wagi do faktu dokonania zamachu stanu i nie zabierają głosu w tej sprawie. Powiedział, że sytuacja wygląda tak, „jakby do zamachu stanu doszło na Marsie”. W dzień po ogłoszeniu decyzji parlamentu, Stany Zjednoczone ogłosiły utrzymanie swojego poparcia i uznania dla organizacji wyborów. Warunkiem wystarczającym było dla nich samo zawarcie porozumienia przez dwie strony, niezależnie od daty przywrócenia Zelayi na stanowisko. USA stwierdziły, że nikt nie może odbierać obywatelom Hondurasu prawa wyboru swoich władz. Podkreśliły, że Hondurasowi potrzeba przede wszystkim spokoju. Zapowiedziały jednocześnie kontynuowanie wysiłków na rzecz implementacji postanowień porozumienia. W tym samym czasie Argentyna i Brazylia oświadczyły, że nie uznają wyników wyborów, jeśli wcześniej nie dojdzie do przywrócenia Zelayi na stanowisko prezydenta. Stwierdziły, że w przeciwnym wypadku organizacja wyborów będzie oznaczać ustanowienie „bardzo niebezpiecznego precedensu”. Ogłosiły, że podobne stanowisko w tej sprawie zajmują także pozostałe kraje Ameryki Łacińskiej i Karaibów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "19 listopada 2009 Manuel Zelaya ogłosił bojkot wyborów, zakwestionował ich legalność i wezwał do przesunięcia ich terminu w celu zagwarantowania im prawdziwej prawomocności. 25 listopada 2009 Roberto Micheletti, zgodnie ze swoimi wcześniejszymi zapowiedziami, zrezygnował na okres tygodnia (do 2 grudnia) z pełnienia obowiązków prezydenta w celu wzmocnienia wiarygodności procesu wyborczego i skupieniu na nim całej uwagi społeczeństwa. Zelaya skrytykował to posunięcie, określając je mianem „ordynarnego manewru”, z którego wprost wynika, że zajmowanie przez Michelettiego urzędu prezydenta „splamia proces wyborczy”. 25 listopada 2009 w sprawie Zelayi wypowiedział się Sąd Najwyższy, który zgodnie z porozumieniem, miał wydać nieważącą opinię na temat jego powrotu do władzy. Sąd orzekł, że Zelaya nie może powrócić do stanowisko prezydenta, nie opublikował jednakże pełnego tekstu orzeczenia."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "29 listopada 2009 w Hondurasie odbyły się wybory prezydenckie, parlamentarne i lokalne. W wyborach prezydenckich zwyciężył kandydat opozycyjnej konserwatywnej Partii Narodowej Hondurasu, Porfirio Lobo Sosa. Ich organizacja doprowadziła do podziału społeczności międzynarodowej na państwa uznające ich wyniki oraz przeciwne legitymizacji procesu wyborczego z powodu wcześniejszego nieprzywrócenia prezydenta Zelayi na stanowisko szefa państwa. Za ich uznaniem opowiedziały się USA, Kanada, Niemcy, Francja, Polska, Czechy, Izrael i Japonia, a z państw Ameryki Łacińskiej, Kolumbia, Peru, Kostaryka i Panama. Przeciw wyborom była większość państw regionu latynoamerykańskiego (Brazylia, Argentyna, Chile, Meksyk, Wenezuela, Boliwia, Ekwador, Paragwaj, Urugwaj, Kuba, Gwatemala, Nikaragua) oraz Hiszpania i Portugalia. Manuel Zelaya raz jeszcze uznał organizację wyborów za nielegalną. Stwierdził, że władze zawyżyły frekwencję wyborczą w celu podniesienia ich wiarygodności, a Lobo Sosa będzie słabym przywódcą, bez uznania wśród obywateli i większości państw. Oznajmił, że wybory niczego nie zmieniły, a tylko spotęgowały kryzys polityczny. Zapowiedział również, że nie powróci na stanowisko prezydenta, nawet w przypadku przywrócenia go do władzy przez parlament, gdyż nie zamierza legitymizować oszustwa, ani legitymizować czy wybielać zamachu stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "2 grudnia 2009 do swoich obowiązków, po tygodniowej przerwie, powrócił p.o. prezydenta Roberto Micheletti. Tego samego dnia Kongres, po sześciogodzinnej debacie, przeprowadził głosowanie w sprawie przywrócenia Zelayi na stanowisko prezydenta. Spośród 125 deputowanych, 111 opowiedziało się przeciwko przekazaniu władzy obalonemu prezydentowi. Decyzja parlamentu ostatecznie zamykała Zelayi drogę powrotu do prezydentury. Przed budynkiem parlamentu doszło do protestów jego zwolenników. Zelaya uznał decyzję parlamentu za „usankcjonowanie zamachu stanu” i skazanie obywateli na życie w bezprawiu. Ogłosił, iż pozostanie w ambasadzie, tak długo, jak zgodzi się na to Brazylia. Nie wykluczył jednak, prowadzenia rozmów z prezydentem elektem. Lobo Sosa, tuż po wyborach, wyraził ze swojej gotowość do szukania dialogu. Stany Zjednoczone wyraziły „rozczarowanie” wynikiem głosowania w honduraskim parlamencie, podkreśliły jednak, że decyzja ta została podjęta w przejrzysty sposób. 4 grudnia 2009 Parlament Latynoamerykański (Parlatino) zawiesił Kongres Narodowy Hondurasu w udziale w swoich pracach z powodu wspierania zamachu stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Powyborczy okres transferu władzy (grudzień 2009-styczeń 2010) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po wyrażeniu sprzeciwu przez parlament na powrót Zelayi na stanowisko prezydenta, organa władzy państwowej oraz nowy prezydent elekt podjęli działania mające na celu złagodzenie skutków kryzysu i przygotowanie gruntu dla sprawnego transferu władzy do przedstawicieli wybranych w listopadowych wyborach."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zelaya na początku grudnia 2009 pozostał w dalszym ciągu w ambasadzie Brazylii. 10 grudnia 2009 do opinii publicznej przedostały się informacje o negocjacjach toczonych przez jego przedstawicieli z obozem rządu tymczasowego na temat możliwości opuszczenia przez niego terytorium Hondurasu. Rząd wyraził zgodę na jego wyjazd do Meksyku pod warunkiem przyjęcia tam azylu politycznego. Zelaya odrzucił jednak taką ewentualność z powodu ograniczenia swobody aktywności politycznej, jaką niósłby status uchodźcy politycznego. 11 grudnia 2009 prezydent Dominikany, Leonel Fernández, ogłosił zamiar zorganizowania spotkania Zelayi z prezydentem elektem Lobo Sosą w Santo Domingo w celu przeprowadzenia wspólnych rozmów na temat rozwiązania kryzysu politycznego. Spotkanie zostało jednak przełożone na czas nieokreślony, gdyż Zelaya nie otrzymał zgody rządu tymczasowego na swobodne opuszczenie kraju bez akceptacji azylu politycznego zagranicą."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W połowie grudnia 2009 Kongres Narodowy rozpoczął prace nad projektem powszechnej amnestii dla osób zaangażowanych w czerwcowy zamachu stanu. Powołał w tym celu specjalny panel. Ideę wprowadzenia amnestii poparł również prezydent elekt Lobo Sosa. Wezwał on także Michelettiego do rezygnacji z funkcji szefa państwa w celu umożliwienia normalizacji stosunków ze społecznością międzynarodową. Micheletti stanowczo odmówił, oświadczając, że pozostanie na stanowisku do końca konstytucyjnej kadencji 27 stycznia 2010. Na początku stycznia 2010 USA wezwały Michelettiego do rezygnacji ze stanowiska jeszcze przed zaprzysiężeniem nowego prezydenta, proponując za datę końcową dzień 15 stycznia 2010. Opinię tę podzielił Lobo Sosa, argumentując to potrzebą wdrożenia porozumienia z San Jose i Tegucigalpy. Micheletti odrzekł, że nie zamierza zmieniać decyzji parlamentu, który powierzył mu pełnienie funkcji do 27 stycznia. Poinformował też o swojej absencji w czasie inauguracji nowego prezydenta."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "7 stycznia 2010 honduraska prokuratura postawiła zarzuty „nadużycia władzy” dowódcy wojska gen. Romeo Vasquezowi i pięciu innym wojskowym w związku z odsunięciem od władzy prezydenta Manuela Zelayi i skierowała tę sprawę do Sądu Najwyższego. Wojskowi zostali oskarżeni o naruszenie konstytucyjnego przepisu zabraniającego wydalania z kraju obywateli przy użyciu siły. Generał Vasquez zapowiedział gotowość stawienia się przed obliczem sprawiedliwości. Manuel Zelaya uznał sprawę za „nowy fortel” władz chcących zapewnić „bezkarność” dowódcom wojsk poprzez oskarżanie ich o drobne przestępstwa. 14 stycznia 2010 Sąd Najwyższy przedstawił sześciu oskarżonym zarzuty, a tydzień później rozpoczął ich proces. Po kilkudniowym procesie, 26 stycznia 2010, oczyścił ich z zarzutów. Przewodniczący Sądu Najwyższego, Jorge Rivera, stwierdził, że prokuratura nie zdołała udowodnić, że oskarżeni działali w złej wierze. Oznajmił, że ich działania były usprawiedliwione, miały na celu zachowanie pokoju w kraju i nie zmierzały do wyrządzenia żadnej krzywdy prezydentowi Zelayi."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "12 stycznia 2010 Kongres Narodowy rozpoczął debatę na temat powszechnej amnestii dla osób zaangażowanych w zamach stanu. Zelaya i jego zwolennicy sprzeciwiali się jej przyjęciu, twierdząc, że naruszenia praw człowieka, nielegalne zatrzymania i inne zbrodnie popełnione od czasu zamachu nie mogą pozostać bez kary. Prezydent elekt nalegał na uchwalenie amnestii, którą postrzegał jako jedyne wyjście z kryzysu, szansę na pojednanie narodowe i odzyskanie poparcia międzynarodowego. 13 stycznia parlament uchwalił dekret gwarantujący amnestię polityczną dla p.o. prezydenta Roberto Michelettiego, 17 ministrów i wiceministrów rządu tymczasowego, przewodniczącego Sądu Najwyższego oraz prokuratora generalnego. 26 stycznia 2010 Kongres przyjął kolejny dekret, gwarantujący amnestię polityczną prezydentowi Zelayi i jego współpracownikom oraz wojskowym zaangażowanym w zamach. Amnestia polityczna nie obejmowała zarzutów o charakterze przestępczym."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Wyjazd Zelayi z Hondurasu i zakończenie kryzysu (styczeń 2010) "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Równocześnie z procesem uchwalania przez parlament amnestii politycznej, prezydent elekt Lobo Sosa podjął dodatkowe działania zmierzające do uregulowania sytuacji politycznej. 20 stycznia 2010 porozumiał się z prezydentem Dominikany, Leonelem Fernándezem, w sprawie zagwarantowania Zelayi możliwości bezpiecznego opuszczenia kraju. Prezydent Fernández zaoferował przyjęcie Zelayi na Dominikanie, wraz z rodziną i najbliższym kręgiem współpracowników, jako „gości siostrzanego narodu”. 26 stycznia 2010, w publicznym oświadczeniu, Zelaya zaakceptował propozycję Lobo Sosy i prezydenta Fernándeza i ogłosił opuszczenie Hondurasu następnego dnia."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "27 stycznia 2010, w dniu zakończenia konstytucyjnej kadencji prezydenta Zelayi, na Stadionie Narodowym w Tegicagalpie odbyła się uroczysta inauguracji prezydentury i zaprzysiężenie Porfirio Lobo Sosy. Oprócz mieszkańców stolicy, w ceremonii wzięli udział przedstawiciele innych państw, w tym prezydent Dominikany. P.o. prezydenta Roberto Micheletti, zgodnie z zapowiedzią, nie wziął udziału w uroczystościach. Przejmując władzę, nowy prezydent poprzysiągł „być wiernym republice i zapewniać przestrzeganie jej praw”. Zapowiedział działania na rzecz zakończenia międzynarodowej izolacji kraju i odmrożenia wstrzymanej pomocy zagranicznej. Powiedział, że kraj „wychodzi z najgorszego kryzysu w historii” oraz zapewnił, że będzie „prezydentem dla wszystkich”. Pierwszą czynnością nowego prezydenta było podpisanie dekretu o amnestii politycznej dla osób zaangażowanych w zamach stanu."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po ceremonii, Manuel Zelaya, w towarzystwie prezydentów Lobo Sosy i Fernándeza, po ponad czterech miesiącach przebywania, opuścił budynek brazylijskiej ambasady. Pod policyjną eskortą udał się na stołeczne lotnisko i na pokładzie samolotu prezydenta Fernandeza, wraz z nim i swoim najbliższym otoczeniem, opuścił Honduras, odlatując do Dominikany. Na lotnisku żegnał go tłum zwolenników. Zelaya podziękował za wsparcie udzielane mu przez obywateli oraz naród dominikański w czasie gdy, jak sam określił, „był przez 129 dni więźniem” we własnym kraju. Uznał również za przedwczesną jakąkolwiek dyskusję na temat swojej politycznej przyszłości."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zaprzysiężenie nowego prezydenta Lobo Sosy i opuszczenie kraju przez Manuela Zelayę oznaczało zakończenie siedmiomiesięcznego kryzysu politycznego, jaki wybuchł po dokonaniu przez wojsko zamachu stanu 28 czerwca 2009. Kryzys ten oprócz charakteru politycznego, miał również wymiar gospodarczy i społeczny. W dobie ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego, doprowadził do jeszcze większego pogorszenia stanu honduraskiej gospodarki, a także spolaryzował społeczeństwo, dzieląc je na dwa wrogie obozy. Miał również wpływ na otoczenie międzynarodowe. Wywołał poważny kryzys w Ameryce Łacińskiej i na całej zachodniej półkuli. Wymusił na społeczności podjęcie wysiłków dyplomatycznych, które ostatecznie okazały się nieskuteczne. Społeczność ta, początkowo zjednoczona w działaniu i całkowicie potępiająca zamach, po wyborach prezydenckich zajęła dwa różne stanowiska w kwestii sposobu zakończenia kryzysu. Organizacje broniące praw człowieka zwracały uwagę na nierespektowanie przez rząd tymczasowy praw obywateli, tłumienie antyrządowych demonstracji i inne działania służ bezpieczeństwa, które doprowadziły do ofiar śmiertelnych oraz ograniczanie praw wolności mediów."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Zamach stanu w Hondurasie spowodował podział mieszkańców kraju na dwa wrogie obozy, zwolenników i przeciwników obalonego prezydenta. Obie grupy niemal natychmiast rozpoczęły protesty i manifestacje w obronie swoich racji. Protesty przeciwników Zelayi spotykały się z siłową reakcją służb bezpieczeństwa oraz doprowadziły do szeregu aresztowań i co najmniej 6 ofiar śmiertelnych."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Już 29 czerwca w Tegucigalpie doszło do starć zwolenników obalonego prezydenta z policją. W ich wyniku zginęła jedna osoba, a 60 zostało rannych. Protestujący obrzucili policję kamieniami, a ta w odpowiedzi użyła gazu łzawiącego i otworzyła ogień. Protestujący, z zasłoniętymi twarzami, wymachiwali flagami i wykrzykiwali hasła, nazywając armię „zdrajcami”. Krajowe związki zawodowe wezwały do przeprowadzenia strajku generalnego."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "30 czerwca zwolennicy obalonego prezydenta kontynuowali protesty w Tegucigalpie. Liderzy związków zawodowych ogłosili ogólnonarodowy strajk i oszacowali, że w protestach wzięło udział w całym kraju ponad 10 tysięcy osób. Po raz pierwszy na ulice stolicy wyszli również przeciwnicy obalonego prezydenta. Tysiące osób wymachiwało flagami narodowymi i wykrzykiwało, że Zelaya został legalnie usunięty z urzędu. W manifestacji wziął udział Roberto Micheletti oraz usunięty szef armii generał Romeo Vazquez."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "1 lipca zwolennicy i przeciwnicy Zelayi kontynuowali protesty. Do największej demonstracji przeciwników Zelayi doszło w mieście Choluteca. Zwolennicy obalonego prezydenta zdemolowali lokal Burger King w stolicy kraju, należący do oponenta Zelayi. Skarżyli się także na utrudnienia w organizacji protestów czynione im przez władze."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "2 lipca odbyły się kolejne wiece poparcia dla dwóch stron konfliktu. Zwolennicy Zelayi demonstrowali w Tegucigalpie oraz oraz w San Pedro Sula na północy kraju. Utworzyli oni społeczny ruch, Ludowy Front Oporu. W San Pedro Sula protestowali również zwolennicy nowej władzy. Policja w celu przerwania antyrządowej demonstracji użyła gazu łzawiącego i armatek wodnych. Aresztowanych zostało 70 osób."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "4 lipca mieszkańcy Hondurasu kontynuowali demonstracje. Wraz z upływem czasu i rozwojem wydarzeń, społeczeństwo stawało się coraz bardziej spolaryzowane, a protesty przybierały coraz bardziej agresywną formę. 5 lipca 2009, w dniu próby powrotu Zelayi do kraju przed lotniskiem w Tegucigalpie zgromadziły się tysiące jego zwolenników. W chwili zbliżania się prezydenckiego samolotu doszło do starć manifestantów z policją. By odeprzeć napierający tłum, policja użyła gazu łzawiącego. W wyniku starć zginęła jedna osoba. 6 lipca zwolennicy prezydenta wezwali do poszerzenia protestów i rozpoczęcia blokad dróg. W stolicy w pobliżu pałacu prezydenckiego przemaszerowało 2 tys. osób. 7 lipca w demonstracji zwolenników Zelayi wzięła udział jego żona, Xiomara Castro de Zelaya. 8 lipca taksówkarze, w proteście przeciw zamachowi, zablokowali główną drogę prowadzącą do Nikaragui."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "9 lipca zwolennicy Zelayi zablokowali główne ulice w kraju, a jego przeciwnicy demonstrowali w mieście San Pedro Sula. 10 lipca zwolennicy prezydenta opanowali most La Amistad nad rzeką Ulúa w El Progreso na północnym wybrzeżu. 11 lipca przemaszerowali pod lotnisko Toncontin w Tegucigalpie, by oddać hołd protestantom, który zginęli tam kilka dni wcześniej."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "14 lipca Zelaya na konferencji w Gwatemali wezwał swoich zwolenników do kontynuowania protestów. Stwierdził, że mają oni „prawo do powstania, strajków, manifestacji (...) i obywatelskiego nieposłuszeństwa”. Tysiące jego zwolenników przemaszerowało w Tegucigalpie spod gmachu uniwersytetu pod budynek ambasady amerykańskiej, wzywając Stany Zjednoczone do zajęcia bardziej zdecydowanej postawy wobec honduraskich władz."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "16 lipca setki zwolenników Manuela Zelayi zablokowało główne arterie komunikacyjne prowadzące z różnych stron do stolicy, żądając przywrócenia go do władzy. Policja wezwała protestujących do nieużywania siły i powstrzymania się od bójek i niszczenia infrastruktury. 17 i 18 lipca blokada tras wylotowych była kontynuowana. 18 lipca ponad 2 tysiące osób manifestowało poparcie dla Zelayi przed budynkiem Narodowego Związku Pracowników Produkujących Napoje. Wśród nich była żona Zelayi, Xiomara Castro. W nadmorskim mieście Tocoa doszło do strać zwolenników i przeciwników prezydenta. W wyniku ulicznych walk rannych zostało wiele protestujących, w tym również dzieci."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "22 lipca, wraz z podjęciem trzeciej rundy negocjacji, w Tegucigalpie wybuchła nowa fala protestów. W gęsto zaludnionej dzielnicy Kennedy’ego studenci popierający Zelayę starli się z siłami bezpieczeństwa. Około 200 kobiet protestowało pod ambasadą amerykańską, domagając się „mniejszej ilości słów, a większej ilości działań przeciw zamachu na polu międzynarodowym”. Przeciwnicy Zelayi, zrzeszeni w Demokratycznej Unii Obywatelskiej (UCD) zorganizowali protest pod hasłem „Na rzecz Patriotyzmu i Odwagi”, na którym wyrazili poparcie dla rządu tymczasowego Roberto Michelettiego. Burmistrz stolicy, Ricardo Alvarez stwierdził, że „Zelaya nie może wrócić do kraju, gdyż naruszył prawo”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "23 lipca zwolennicy Zelayi rozpoczęli ogólnonarodowy strajk, do którego przyłączyli się pracownicy Ministerstwa Edukacji, Narodowej Spółki Energetycznej, Narodowego Instytutu Rolniczego oraz Instytutu Bezpieczeństwa Socjalnego. Strajkujący zablokowali główne drogi prowadzące do granic państwa. Tego samego dnia hondurascy przedsiębiorcy zaoferowali rządowi tymczasowemu wsparcie finansowe na zakup broni dla policji narodowej."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Po przekroczeniu przez Zalayę granicy Hondurasu od strony Nikaragui setki jego zwolenników gromadziło się na terenach pogranicza. W przygranicznym mieście El Paraíso doszło do starć z służbami bezpieczeństwa. Demonstrujący obrzucili żołnierzy kamieniami, a ci odpowiedzieli w zamian użyciem gazu łzawiącego. W starciach ranne zostały dwie osoby. 25 lipca w pobliżu miasta znaleziono ciało 24-letniego zwolennika Zelayi ze śladami po ranach kłutych na ciele. Ciało leżało w polu kukurydzy przy autostradzie, pół kilometra od El Paraiso. Według świadków, mężczyzna został aresztowany przez policję 24 lipca, a następnie ślad po nim zaginął."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "30 lipca 2009 zwolennicy Zelayi starli się w Tegucigalpie z służbami bezpieczeństwa, po tym jak zablokowali autostradę w mieście. Policja i wojsko użyło przeciwko nim gazu łzawiącego. W wyniku starć rannych zostało kilka osób, w tym jeden z demonstrantów został postrzelony w głowę. 31 lipca demonstranci w dalszym ciągu blokowali ulice w stolicy. Dołączyła do nich żona Zelayi, Xiomara Castro, która wróciła do Tegucigalpy z przygranicznego miasta El Paraiso. 1 sierpnia 2009 w stołecznym szpitalu zmarł Roger Abraham Vallejo, nauczyciel i zwolennik Zelayi, który został postrzelony przez służby bezpieczeństwa w czasie starć z policją dwa dni wcześniej. 3 sierpnia cześć zwolenników Zelayi rozpoczęła w stolicy strajk głodowy, żądając natychmiastowego przywrócenia obalonego prezydenta na stanowisko."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "5 sierpnia 2009 w Tegucigalpie doszło do protestów studentów popierających Zelayę. Zablokowali oni bulwar przed Narodowym Autonomicznym Uniwersytetem Hondurasu. Doszło do starć z policją, która użyła gazu łzawiącego w celu rozproszenia protestujących. Wtargnęła również na teren uniwersytetu. W wyniku starć rannych zostało kilka osób. Kadra profesorska potępiła użycie siły przeciwko studentom i zaapelowała do społeczności międzynarodowej o wyrazy solidarności z uczelnią i potępienie aktów przemocy. 5 sierpnia personel 28 szpitali, w tym 15 tysięcy pielęgniarek, ogłosili bezterminowy strajk, dołączając w ten sposób do strajkujących od tygodni nauczycieli."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "11 sierpnia 2009 w Tegucigalpie oraz w San Pedro Sula miały miejsce ponowne masowe protesty zwolenników prezydenta Zelayi. Począwszy od 5 sierpnia maszerowali oni z różnych miejsc w kraju, by w końcu zgromadzić się w centrum stolicy przed budynkiem parlamentu. Protest przybrał gwałtowną formę. Zwolennicy prezydenta podpalili jedną z restauracji oraz miejski autobus. W odpowiedzi władze wprowadziły w mieście nocną godzinę policyjną. 12 sierpnia w stolicy doszło do dalszych starć z policją. Protestujący obrzucili funkcjonariuszy kamieniami, którzy odpowiedzieli rozpyleniem gazu łzawiącego. Zwolennicy Zelayi skopali i uderzyli pięścią wiceprzewodniczącego parlamentu Ramona Velazqueza, kiedy ten opuszczał swoje biuro. Aresztowanych zostało 55 osób demonstrantów i 40 kolejnych zwolenników Zelayi, którzy spali w budynku kolegium nauczycielskiego."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "24 sierpnia 2009 setki taksówkarzy zablokowało ulice w stolicy, żądając powrotu prezydenta Zelayi. 28 sierpnia, w przeddzień rozpoczęcia kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi, około tysiąca zwolenników Zelayi przemaszerowało ulicami Tegucigalpy, domagając się jego powrotu. Wezwali oni naród do bojkotu listopadowych wyborów. Narodowy Front Oporu, skupiający zwolenników prezydenta Zelayi, stwierdził, że przeprowadzenie wyborów bez przywrócenia konstytucyjnego porządku oznaczałoby zalegalizowanie przemocy wojskowej."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Kolejna fala protestów zwolenników Zelayi wybuchła 21 września 2009, po przedostaniu się przez niego do ambasady Brazylii w Tegucigalpie, w ich wyniku śmierć poniosły dwie osoby. (Czytaj więcej w sekcji: Powrót Manuela Zelayi do Hondurasu). Do protestów doszło również 2 grudnia 2009, po wyrażeniu przez parlament sprzeciwu wobec powrotu Zelayi do władzy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "Nowe władze, powołane po przeprowadzeniu zamachu stanu, poważnie ograniczyły wolność mediów. Zamknęły stacje telewizyjne przychylne Zelayi. Zawiesiły transmisje prowadzone przez lokalnych nadawców międzynarodowych programów informacyjnych. W państwowej telewizji zamiast bieżących wiadomości pojawiły się telenowele, bajki i muzyka. Organizacja Reporterzy bez Granic skrytykowała działania władz: „Zawieszenie bądź zamknięcie lokalnych i międzynarodowych nadawców medialnych wskazuje, że liderzy zamachu chcą ukryć to, co się dzieje. OPA i społeczność międzynarodowa muszą naciskać na zniesienie blokady informacyjnej”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "4 sierpnia Specjalny Wysłannik ONZ ds. Wolności Wypowiedzi Franck La Rue oskarżył rząd tymczasowy o ograniczanie wolności słowa w celu wyciszenia protestów opozycji. Określił rząd mianem „rządu dyktatorskiego, który zamyka przestrzeń dla demokracji”. W nawiązaniu do zamknięcia przez rząd jednej ze stacji telewizyjnych, Channel 36, stwierdził, że była to „agresja przeciwko mediom”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "W połowie sierpnia 2009 Międzyamerykańskie Stowarzyszenie Prasy (IAPA, Inter-American Press Association) potępiło ataki przeciw niezależnym mediom, do jakich doszło w poprzednich dniach w Hondurasie. Na początku sierpnia nieznani sprawcy obrzucili bowiem koktajlami Mołotowa biuro gazety El Heraldo, podpalili samochód należący do redakcji gazety La Tribuna oraz podłożyli bomby pod siedzibę telewizji Channel11, gdzie mieściły się także biura innych koncernów medialnych."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "23 sierpnia 2009 zamaskowani sprawcy zniszczyli nadajniki dwóch rozgłośni radiowych wspierających prezydenta Zelayę, Radio Globo oraz Channel 36. W nocy 31 sierpnia 2009 zamaskowani mężczyźni podpalili biuro Radia America w mieście Olanchito na północy kraju. Był to już trzeci akt przemocy wobec tej stacji radiowej. Na początku lipca po raz pierwszy zniszczone zostało biuro stacji, a w połowie sierpnia na parkingu przed jej główną siedzibą w stolicy została umieszczona bomba."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "27 września 2009 rząd tymczasowy wydał dekret zezwalający na zawieszanie podstawowych wolności obywatelskich, w tym wolności mediów i swobody wypowiedzi. Następnego dnia na jego mocy zamknął opozycyjną rozgłośnię radiową Radio Globo oraz telewizję Cholusat Sur. Budynki obu mediów zostały zajęte przez wojsko."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " ONZ – sekretarz generalny Ban Ki-moon wyraził silne poparcie dla krajowych instytucji demokratycznych i potępił aresztowanie konstytucyjnego Prezydenta Republiki. Wezwał do przywrócenia demokratycznie wybranych przedstawicieli państwa i pełnego poszanowania praw człowieka, w tym ochrony bezpieczeństwa prezydenta, jego rodziny i jego rządu. Wezwał wszystkich obywateli do zaangażowania się w sposób pokojowy i w duchu pojednania w rozwiązanie konfliktów. Zapewnił, że ONZ jest gotowa zapewnić pomoc w rozwiązywaniu kryzysu. 29 czerwca 2009 odbyło się specjalne posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ, poświęcone wydarzeniom w Hondurasie. 30 czerwca Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję wzywającą do przywrócenia na stanowisko prezydenta Zelayi. Rezolucja wzywała wszystkie państwa członkowskie ONZ do nieuznawania innego rządu niż prezydenta Zelayi.  Organizacja Państw Amerykańskich – OPA na specjalnym szczycie w Waszyngtonie potępiła „zamach stanu”. Zażądała „natychmiastowego, bezpiecznego i bezwarunkowego powrotu prezydenta Zelayi”. 1 lipca dała władzom Hondurasu 72 godziny na przywrócenie obalonego prezydenta. Po niespełnieniu tego żądania, zawiesiła 4 lipca Honduras w prawach członka. 23 lipca sekretarz generalny OPA José Miguel Insulza nazwał próbę powrotu Zelayi do kraju poprzez granicę z Nikaraguą „pospieszną”. Wyraził przy tym nadzieję na osiągnięcie porozumienia przez dwie strony. Nawiązując do próby powrotu Zelayi powiedział: „Zawsze chciał powrócić do kraju, ale ważnym jest uczynić wszystko w celu uniknięcia możliwej konfrontacji”.  Unia Europejska – UE mocno potępiła aresztowanie prezydenta Zelayi. Uznała to działanie za „niedopuszczalne naruszenie porządku konstytucyjnego” i wezwała do natychmiastowego uwolnienia prezydenta i szybkiego przywrócenia norm konstytucji. 20 lipca UE zawiesiła swoją całą pomoc budżetową dla Hondurasu w wysokości 90 mln USD (63 mln euro). Komisarz UE ds. stosunków zewnętrznych Benita Ferrero-Waldner „zaapelowała do dwóch stron konfliktu o powstrzymanie się od wszelkich działań i deklaracji, które mogłyby doprowadzić do eskalacji napięć i utrudnić osiągnięcie porozumienia”. 21 lipca minister spraw zagranicznych Szwecji sprawującej przewodnictwo w UE, Carl Bildt oznajmił, że UE ograniczy kontakty z rządem Hondurasu do czasu osiągnięcia porozumienia pokojowego. Podkreślił, że mediacja prezydenta Ariasa stanowi jedyne rozwiązanie kryzysu.  ALBA – wszyscy członkowie ALBA ogłosili we wspólnym komunikacie, że żadne z nich nie uzna nowego rządu w Hondurasie.  UNASUR – 10 sierpnia 2009, w czasie szczytu w Quito, przywódcy państw UNASUR zażądali natychmiastowego przywrócenia Manuela Zelayi na stanowisko prezydenta oraz stwierdzili, że nie uznają wyników wyborów prezydenckich zorganizowanych tylko przez tymczasowe władze Hondurasu.  CARICOM – CARICOM w oświadczeniu prasowym potępiła zamach i wyraziła zaniepokojenie traktowaniem przedstawicieli dyplomatycznych podczas wydarzeń. Wezwała do natychmiastowego przywrócenia prezydenta Zelayi.  Mercosur – 24 lipca MERCOSUR ostro potępił zamach stanu w Hondurasie i odmówił uznania legalności tymczasowych władz tego kraju. Wyraził solidarność z mieszkańcami Hondurasu i zażądał natychmiastowego przywrócenia porządku publicznego i demokracji. Bank Światowy – BŚ 1 lipca 2009 ogłosił, że zawiesza Hondurasowi udzielanie kredytu w wysokości 400 mln USD."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " – prezydent Cristina Fernández de Kirchner wyraziła „głębokie zaniepokojenie” sytuacją w Hondurasie. Stwierdziła, że „przypomina ona najgorsze lata w historii Ameryki Łacińskiej”. Wyraziła żądanie przestrzegania Karty Demokratycznej OPA, która zobowiązuje do bezwarunkowego poszanowania demokracji oraz przede wszystkim żądanie przywrócenia na stanowisko usuniętego prezydenta. Dodała, że „nie waha się nazwać wydarzeń mianem barbarzyństwa”. Jej zdaniem „wszystkie państwa kontynentu i cała społeczność międzynarodowa powinny żądać przywrócenia demokratycznie wybranego prezydenta”. 13 sierpnia 2009 argentyńskie MSZ zażądało wydalenia honduraskiego ambasadora z Buenos Aires z powodu wyrażania publicznego poparcia dla zamachu stanu. W odpowiedzi, 18 sierpnia władze Hondurasu zażądały opuszczenia ich kraju przez argentyńskich dyplomatów w ciągu 3 dni. Buenos Aires odrzuciło jednak to żądanie, oświadczając, że uznaje tylko demokratyczny rząd prezydenta Zelayi. 22 sierpnia władze Hondurasu ograniczyły dostęp do argentyńskiej ambasady i zagroziły deportacją dyplomatów po opuszczeniu przez nich terenu ambasady.  – prezydent Evo Morales określił usunięcie prezydenta jako „napaść na demokrację”. „To, co dzieje się obecnie w Hondurasie tylko dyskredytuje siły zbrojne w krajach Ameryki Łacińskiej, które chcą wpływać na demokratyczne decyzje społeczeństwa. To działanie przeciwko demokracji i woli obywateli. Chcę wyrazić mój podziw i respekt dla prezydenta Manuela Zelayi, którego znam bardzo dobrze i dzielę z nim wiele podobnych doświadczeń. Ufam, że naród Hondurasu obroni swojego prezydenta”.  – minister spraw zagranicznych Celso Amorim w wydanym oświadczeniu „ostro potępił akcję wojskową, która doprowadziła do odsunięcia od władzy prezydenta Hondurasu. Wezwał do jego „natychmiastowego i bezwarunkowego powrotu do władzy” i wyraził „solidarność z mieszkańcami Hondurasu”. 23 września 2009 Brazylia zawiesiła ruch bezwizowy wobec wszystkich obywateli Hondurasu. (Więcej o stanowisku Brazylii wobec zamachu w sekcji: Powrót Manuela Zelayi do Hondurasu).  Chile – chilijskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych „zażądało przywrócenia demokracji w Hondurasie i natychmiastowego powrotu prezydenta Zelayi”. Prezydent Michelle Bachelet, jako przewodnicząca organizacji UNASUR, powiedziała, że organizacja ta „potępia porwanie prezydenta Zelayi i jego ministrów oraz okupację budynków rządowych przez grupy mające na celu destabilizację demokracji”. Wyraziła decyzję o nieuznawaniu innego rządu niż legalnie wybranego”. 23 lipca prezydent Bachelet wezwała OPA do podjęcia kroków w celu uniknięcia rozlewu krwi w Hondurasie. Powiedziała, że „jeśli zawiodła mediacja prezydenta Ariasa, OPA musi podjąć dodatkowe kroki, potrzebne do osiągnięcia wypełnienia rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ”.  Chińska Republika Ludowa – rzecznik prasowy MSZ ChRL oświadczył, że „Chiny wyrażają zaniepokojenie sytuacją w Hondurasie i mają nadzieję na przywrócenie stabilności w kraju tak szybko jak to możliwe”. Honduras nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych z Chinami.  – ekwadorskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych stwierdziło, że nie uzna innej władzy niż władzy prezydenta Zelayi.  – francuskie MSZ stwierdziło, że „Francja ostro potępia zamach w Hondurasie. Areszt i wydalenie przedstawicieli dyplomatycznych stanowią poważne naruszenie Konwencji Wiedeńskiej i są niedopuszczalne”. Dodało, że „porządek konstytucyjny musi zostać przywrócony przy pierwszej okazji” i „wezwało wszystkie strony do działania z poszanowaniem zasad i wartości demokracji”.  – premier José Luis Rodríguez Zapatero wyraził ostre potępienie wobec nielegalnego zatrzymania i wydalenia prezydenta Hondurasu. Wezwał do rozwiązania sporu poprzez dialog i przy poszanowaniu zasad demokracji.  Kanada – minister stanu ds. zagranicznych Peter Kent oświadczył, że „Kanada potępia zamach stanu i wzywa wszystkie strony do zachowania powściągliwości i szukania pokojowego rozwiązania obecnego kryzysu politycznego, w sposób który respektuje demokratyczne normy rządów prawa, w tym honduraską konstytucję”.  Kolumbia – kolumbijski rząd wystosował czteropunktowe oświadczenie, w którym wyraził głębokie zaniepokojenie złamaniem porządku konstytucyjnego, potępił usunięcie z urzędu demokratycznie wybranego prezydenta Zelayi, wezwał do przywrócenia konstytucyjnego i prawnego porządku oraz wsparł działania OPA mające na cele znalezienie demokratycznego rozwiązania kryzysu.  – rząd kubański potępił zamach stanu: „Podkreślamy przestępczy i brutalny charakter tego przewrotu. Domagamy się powrotu prezydenta”. Solidarność z Zelayą ogłosili Fidel Castro oraz prezydent Raúl Castro. Ten pierwszy porównał wydarzenia w Hondurasie do puczu generała Pinocheta w Chile w 1973.  – meksykański rząd potępił aresztowanie i deportację prezydenta Zelayi. 4 sierpnia 2009 prezydent Felipe Calderón w trakcie oficjalnej wizyty prezydenta Zelayi wyraził poparcie dla jego osoby. Powiedział, że „przyjmuje go z otwartymi ramionami”, wyraża „solidarność z Hondurasem i popiera przywrócenie Zelayi jako prezydenta kraju”. Stwierdził, że „Zelaya i członkowie jego rządu będą mieli zawsze otwarte drzwi w jego kraju”, który „teraz i zawsze odrzuca wszelkie próby przywrócenia autorytarnej przeszłości, która wyrządziła wiele krzywdy jego narodowi”. Wyraził poparcie dla planu pokojowego wynegocjowanego przez prezydenta Kostaryki Oscara Ariasa.  Niemcy – minister spraw zagranicznych Frank-Walter Steinmeier potępił aresztowanie i wydalenie prezydenta Zelayi, stwierdzając że „taki akt narusza porządek konstytucyjny Republiki Hondurasu”. Wezwał do szybkiego powrotu do rządów prawa i podjęcia przez strony dialogu w celu znalezienia pokojowego rozwiązania.  Paragwaj – prezydent Fernando Lugo, że miejsce dla uczestników zamachu jest w więzieniu.  Peru – minister spraw zagranicznych Peru José García Belaúnde oświadczył, że jego rząd „stanowczo potępia” zamach i będzie naciskał na przywrócenie demokracji w Hondurasie.  Rosja – rzecznik rosyjskiego MSZ potępił obalenie prezydenta Zelayi i nazwał je „rażącym złamaniem podstawowych norm demokratycznych”. Rosja z zadowoleniem przyjęła wysiłki regionalnych organizacji i grup, starających się „wypracować rozwiązanie w ramach prawa międzynarodowego”."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " – USA stwierdziły, że uznają prezydenta Zelaya za jedynego konstytucyjnego prezydenta Hondurasu. Biały Dom zaprzeczył jakiemukolwiek zaangażowaniu w wydarzenia. Prezydent Barack Obama stwierdził, że jest „poważnie zaniepokojony” wydarzeniami w Hondurasie”. Wezwał „wszystkich politycznych i społecznych aktorów wydarzeń w Hondurasie do poszanowania norm demokratycznych, rządów prawa i zasad Międzyamerykańskiej Karty Demokratycznej”. Powiedział, że „istniejące napięcia i spory muszą zostać rozwiązane pokojowo poprzez dialog, wolne od jakiejkolwiek zagranicznej ingerencji”. Obama określił usunięcie prezydenta jako bezprawne. Stwierdził, że ustanowiono by „straszny precedens”, gdyby zamach nie został cofnięty. Sekretarz stanu Hillary Clinton stwierdziła, że „działania podjęte przeciw prezydentowi Hondurasu łamią zasady Karty Dialogu Międzyamerykańskiego i z tego powodu powinny być potępione przez wszystkich”. Wezwała wszystkie strony do poszanowania porządku konstytucyjnego i rządów prawa oraz do rozwiązania sporu politycznego w sposób pokojowy i poprzez dialog. 1 lipca USA ogłosiły, że zawieszają prowadzenie wspólnych operacji wojskowych z Hondurasem. 2 lipca USA zawiesiły swoją pomoc wojskową dla Hondurasu w wysokości 16,6 mln USD. 20 lipca sekretarz stanu Hillary Clinton, w czasie rozmowy z Roberto Michelettim, wezwała go do kontynuowania negocjacji i zagroziła zawieszeniem przez Stany Zjednoczone całej pomocy gospodarczej dla Hondurasu w wypadku ich niepowodzenia. 24 lipca Hilary Clinton określiła próbę powrotu Zelayi do kraju przez granicę z Nikaraguą jako „lekkomyślną” i niesprzyjającą „poszerzaniu wysiłków przywracających porządek konstytucyjny i demokratyczny w czasie kryzysu”. Wezwała wszystkie strony do „unikania wszelkich akcji prowokacyjnych, które mogłyby doprowadzić do przemocy”. 28 lipca USA unieważniły wizy czterem członkom rządu tymczasowego Hondurasu. 7 sierpnia 2000 grupa 15 demokratycznych kongresmenów wystosowała list do prezydenta Obamy, apelując o zamrożenie aktywów członków tymczasowych władz Hondurasu i objęcie ich zakazem wjazdu na terytorium USA. W odpowiedzi na niepowodzenie misji OPA w Hondurasie, USA 26 sierpnia 2009 czasowo zawiesiły wydawanie wiz mieszkańcom Hondurasu, z wyjątkiem sytuacji nagłych i tych o podłożu imigranckim. Obostrzenia dotyczyły więc turystów i przedsiębiorców. 27 sierpnia 2009 USA zdecydowały o wstrzymaniu pomocy finansowej dla Hondurasu w wysokości prawie 150 mln dolarów. 3 września sekretarz stanu Hillary Clinton, w czasie spotkania z Manuelem Zelayą, ogłosiła wstrzymanie pomocy finansowej dla Hondurasu w wysokości 30 mln USD. Oświadczyła również, ze Stany Zjednoczone nie uznają wyników wyborów prezydenckich, organizowanych w listopadzie przez rząd tymczasowy. 12 września 2009 USA unieważniły wizę dyplomatyczną i turystyczną samemu Michelettiemu.  Urugwaj – wiceprezydent Urugwaju Rodolfo Nin Novoa potępił zamach i wezwał do przywrócenia porządku demokratycznego w Hondurasie.  – prezydent Hugo Chávez nazwał wydarzenia mianem „zamachu” godnego „troglodytów”. Odpowiedzialnością za zamach obarczył „imperium Jankesów” i zagroził akcją wojskową w przypadku ataków na ambasadora Wenezueli w Hondurasie. Postawił ponadto wenezuelskie siły zbrojne w stan najwyższej gotowości i stwierdził, że zrobi wszystko co koniecznie, by „przerwać” zamach. 29 czerwca prezydent Chavez w czasie spotkania przywódców ALBA stwierdził, że nie pozwoli na powrót przeszłości i domaga się respektowania suwerenności Hondurasu. 8 lipca wenezuelski minister ds. ropy naftowej Rafael Ramírez ogłosił, że jego kraj wstrzymał eksport ropy naftowej do Hondurasu do czasu przywrócenia prezydenta Zelayi. Dzienny eksport ropy z Wenezueli do Hondurasu kształtował się na poziomie 20 tys. baryłek. 21 lipca Roberto Micheletti dał personelowi wenezuelskiej ambasady 72 godziny na opuszczenie Hondurasu. Oskarżył Wenezuelę o grożenie użyciem siły i mieszanie się w sprawy wewnętrzne Hondurasu. Poinformował, że z Caracas zostanie wycofany również personel ambasady honduraskiej. Przedstawiciele Wenezueli stwierdzili, że nie opuszczą placówki, gdyż nie uznają rządu Michelettiego, który „jest wspierany przez bagnety”. 22 sierpnia 2009 władze Hondurasu ograniczyły dostęp do wenezuelskiej ambasady i zagroziły deportacją dyplomatów po opuszczeniu przez nich terenu ambasady.  Wielka Brytania – brytyjski Foreign Office „potępił usunięcie prezydenta Zelayi i wezwał do przywrócenia demokratycznego i konstytucyjnego rządu”. Wyraził zaniepokojenie rozmieszczeniem wojska na ulicach Tegucigalpy."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": " Powrót Manuela Zelayi do Hondurasu "}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "4 maja 2010 honduraskie władze powołały do życia komisję ds. zbadania okoliczności przeprowadzenia zamachu stanu. Na jej czele stanął były wiceprezydent Gwatemali Eduardo Stein. Zwolennicy Zelayi uznali powstanie komisji za działanie prowizoryczne i kwestionowali jej niezależność. Rząd podjął również działania na rzecz przełamania izolacji na arenie międzynarodowej i ponowne przyjęcie do OPA, która zawiesiła Honduras w prawach członka. Działania ta wsparła administracja amerykańska, natomiast Brazylia, Argentyna, Wenezuela, Ekwador i Nikaragua sprzeciwiały się powrotowi Hondurasu w szeregi organizacji do czasu stworzenia prezydentowi Zelayi możliwości pełnego uczestnictwa w życiu politycznym."}, {"title": "Zamach stanu w Hondurasie (2009)", "text": "25 marca 2011 Sąd Najwyższy anulował nakaz aresztowania Manuela Zelayi. 2 maja 2011 sąd apelacyjny anulował natomiast wszystkie zarzuty wobec Zelayi, dotyczące oszustwa i sfałszowania dokumentów. Decyzję tę pochwalił sekretarz generalny OPA José Miguel Insulza, który stwierdził, że otwiera ona możliwość powrotu Zelayi do ojczyzny i ponownego przyjęcia Hondurasu do OPA."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy powstało pierwsze na ziemiach polskich koło gospodyń wiejskich?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Koło gospodyń wiejskich", "text": "Koło gospodyń wiejskich – dobrowolna, samorządna i niezależna społeczno-zawodowa organizacja kobieca działająca głównie na terenach wiejskich, będąca jednym z rodzajów społeczno-zawodowych organizacji rolników."}, {"title": "Koło gospodyń wiejskich", "text": "Pierwsze na ziemiach polskich koło gospodyń wiejskich założyła w 1877 roku we wsi Janisławice działaczka socjalistyczna Filipina Płaskowicka, aczkolwiek podobna organizacja pod nazwą „Towarzystwo Gospodyń” działała już od 1866 roku we wsi Piaseczno na Pomorzu Gdańskim."}, {"title": "Koło gospodyń wiejskich", "text": "Koła gospodyń wiejskich bronią praw, reprezentują interesy i działają na rzecz poprawy sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich oraz ich rodzinRozdział 4 ustawy z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników,  z późn. zm.. Ich działalność koncentruje się na pięciu aspektach: pomocy rodzinom wiejskim w wychowaniu, kształceniu i organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży, działaniu na rzecz ochrony zdrowia i zabezpieczenia socjalnego rodzin wiejskich, rozwijaniu przedsiębiorczości kobiet, racjonalizowaniu wiejskiego gospodarstwa domowego i zwiększaniu uczestnictwa mieszkańców wsi w dziedzinie kultury i kultywowaniu folkloru."}, {"title": "Koło gospodyń wiejskich", "text": "Koła gospodyń wiejskich działają na podstawie ustawy z dnia 8 października 1982 r. o społeczno-zawodowych organizacjach rolników () oraz uchwalonych przez siebie regulaminów. Są one tworzone jako wyodrębnione jednostki organizacyjne kółek rolniczych i posiadają swoją reprezentację we wszystkich ich statutowych organach. We wsiach, w których nie działają kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich tworzone są jako samodzielne kółka rolnicze i w takim wypadku mogą posiadać osobowość prawną; istnieje także możliwość powołania koła gospodyń wiejskich w formie stowarzyszenia zwykłego lub rejestrowego. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak według apokryfu nazywały się siostry Jezusa?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lizja i Lidia", "text": "Lizja i Lidia (ur. I wiek p.n.e., zm. I wiek n.e.) – siostry Jezusa Chrystusa znane z Ewangelii Marka i Ewangelii Mateusza oraz apokryficznej księgi Legenda o św. Józefie Cieśli. Według teologów prawdopodobnie były córkami świętego Józefa z pierwszego małżeństwaJózCieś 2, 3. Według innych biblistów rodzeństwem Jezusa w Biblii nazywani byli jego kuzyni."}, {"title": "Lizja i Lidia", "text": "Siostry Jezusa zostały po raz pierwszy wspomniane w Ewangelii Marka i Ewangelii Mateusza, jednak bez podania imion. Gdy Jezus przybył do Nazaretu, aby nauczać w synagodze, słuchacze gorszyli się tym, mówiąc:  Czy to nie jest ów cieśla, syn Marii, i brat Jakuba, i Jozesa, i Judy, i Szymona? A jego siostry, czyż nie ma ich tutaj u nas?.  Z treści Ewangelii wynika, że rodzina Jezusa nie wierzyła w niego, prawdopodobnie obawiając się, że jest szalony. Według J. R. Portera postawa ta zmieniła się najprawdopodobniej po śmierci Jezusa i jego zmartwychwstaniu."}, {"title": "Lizja i Lidia", "text": "Więcej informacji na temat sióstr Jezusa zawiera dopiero pochodząca z około 400 roku Legenda o św. Józefie Cieśli, gdzie pojawiają się również ich imiona – Lizja i Lidia. Zgodnie z przekazem legendy Lizja i Lidia miały czterech rodzonych braci: Judę /Judasza, Jozetosa/Justusa, Jakuba i Szymona. Po śmierci ich matki Józef poślubił Marię z Nazaretu, która wydała na świat Jezusa Chrystusa. Gdy Jezus przyszedł na świat, córki Józefa były dorosłe i wkrótce wyszły za mąż. Po raz ostatni Lizja i Lidia pojawiają się w legendzie w momencie śmierci Józefa. W apokryfie zapisano również słowa Lizji wypowiedziane tuż przed jego śmiercią: Biada mi, moje rodzeństwo, gdyby to miała być choroba mojej kochanej matki; od tej pory już jej nie widzieliśmy. Teraz znów w ten sam sposób [dzieje się] z naszym ojcem Józefem, tak że nie zobaczymy go na wieki."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak rozmnażają się Aeolosomatidae?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Aeolosomatidae", "text": "Aeolosomatidae – kosmopolityczna, niewielka rodzina małych, głównie wodnych pierścienic (Annelida) o prostej organizacji ciała. Są to zwierzęta o prawie wyłącznie bezpłciowym rozmnażaniu. Ich pozycja filogenetyczna nie została wyjaśniona. Wspólnie z jej taksonem siostrzanym – rodziną Potamodrilidae – są zaliczane do Aphanoneura."}, {"title": "Aeolosomatidae", "text": "Występują w stojących i płynących wodach słodkich, w wilgotnym piasku wybrzeży morskich, gdzie wchodzą w skład psammonu, nieliczne zasiedlają wilgotne środowiska lądowe, cieplarnie i zbiorniki z podgrzaną wodą. Ich przezroczyste ciało z barwnymi gruczołami rozrzuconymi w epidermie jest złożone z dużego prostomium, kilku do kilkunastu słabo zaznaczonych segmentów i pygidium. Osiągają długość od 0,1 do około 5 mm, wyjątkowo do 10 mm. Żywią się glonami, bakteriami i drobinami materii organicznej. Rozmnażają się głównie przez paratomię, rzadziej na drodze płciowej."}, {"title": "Aeolosomatidae", "text": "Rodzina obejmuje około 30 gatunków grupowanych w rodzajach: Aeolosoma, Hystricosoma, Rheomorpha."}, {"title": "Aeolosomatidae", "text": "Typem nomenklatorycznym rodziny jest Aeolosoma – rodzaj skupiający większość jej gatunków."}, {"title": "Aeolosomatidae", "text": "W faunie Polski występuje 12 gatunków z tej rodziny."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie znajduje się czwarty polski cmentarz katyński?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni", "text": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni – polski cmentarz wojskowy w Bykowni na Ukrainie, utworzony w latach 2011–2012 z inicjatywy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Na cmentarzu w zbiorowych mogiłach spoczywają szczątki 3435 polskich obywateli z Ukraińskiej Listy Katyńskiej, zamordowanych w 1940 roku przez funkcjonariuszy NKWD. Jest czwartym cmentarzem katyńskim, po otwartych w roku 2000 cmentarzach w Lesie Katyńskim, Miednoje i Charkowie."}, {"title": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni", "text": "Na cmentarzu znajdują się m.in.: ołtarz z nazwiskami ofiar, Dzwon Pamięci oraz symbole religijne podkreślające wielowyznaniowy charakter II Rzeczypospolitej: krzyże – łaciński i prawosławny, gwiazda Dawida i półksiężyc."}, {"title": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni", "text": "Badania archeologiczno-ekshumacyjne w Bykowni rozpoczęto w 1989 roku, na fali gorbaczowowskiej głasnosti. Przeprowadzono wówczas doraźną ekshumację, po której zakończeniu władze ZSRR przyznały, że w lesie spoczywają osoby zamordowane przez funkcjonariuszy NKWD w latach 1937–1938 (wcześniej utrzymywano, że w Bykowni pogrzebano osoby zamordowane przez Niemców w czasie II wojny światowej)."}, {"title": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni", "text": "28 listopada 2011 roku Prezydent RP Bronisław Komorowski i Prezydent Ukrainy Wiktor Janukowycz wmurowali akt erekcyjny pod budowę Polskiego Cmentarza Wojennego w Kijowie-Bykowni. Wraz z aktem erekcyjnym w ziemię w Bykowni wkopano urny z ziemią z Katynia, Kozielska, Ostaszkowa, Miednoje, Starobielska, Charkowa i Warszawy."}, {"title": "Polski Cmentarz Wojenny w Kijowie-Bykowni", "text": "Uroczyste otwarcie cmentarza odbyło się 21 września 2012. W uroczystości wzięli udział m.in. prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski, prezydent Ukrainy Wiktor Janukowicz, szef Kancelarii Prezydenta Jacek Michałowski, ministrowie: Bogdan Zdrojewski, Tomasz Siemoniak, Jaromir Sokołowski, Sławomir Rybicki, Irena Wóycicka, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Stanisław Koziej oraz krewni ofiar, m.in. z Federacji Rodzin Katyńskich, którzy na Ukrainę przyjechali specjalnym pociągiem."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który program kulinarny jest znany z przygotowywania wyjątkowo kalorycznych dań?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Epic Meal Time", "text": "Epic Meal Time – program kulinarny znany z przygotowywania bardzo kalorycznych dań, głównie z mięsa (ze szczególnym uwzględnieniem boczku) i często zawierających alkohol (zazwyczaj w sosach), prowadzony przez Harleya Morensteina i jego przyjaciół. Program zadebiutował w październiku 2010 roku i od tamtego czasu nowe odcinki są systematycznie emitowane w każdy wtorek. W 2011 roku Epic Meal Time wygrał nagrodę Shorty Award w kategorii \"Jedzenie\"."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Idea Epic Meal Time powstała, gdy znajomy Morensteina nagrał go jedzącego (przy melodii przewodniej z filmu Terminator) hamburgera z restauracji Wendy's zawierającego sześć kotletów wołowych i osiemnaście pasków boczku. Następnie umieścili nagranie na portalu YouTube, gdzie obejrzało je kilka tysięcy osób. Wtedy zdecydowali się na nagranie pierwszego odcinka Epic Meal Time, zatytułowanego \"The Worst Pizza Ever!\", w którym przygotowali pizzę zawierającą  pieczonego kurczaka z KFC, tacos z Taco Bell, Big Maca i kawałki kurczaka z McDonald's, baconatora z Wendy's, frytki, cheeseburgera z A&W i krążki cebulowe. Cały posiłek dostarczał 5 210 kcal i zawierał 286 gramów tłuszczu. Odcinek ten został umieszczony na YouTube 17 października 2010 roku."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Morenstein przyznał, że program jest \"Jackassem w kuchni\", a logo Epic Meal Time jest wzorowane na logach amerykańskich kaskaderów."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Gospodarzem każdego odcinka jest używający hip-hopowego slangu Morenstein, a charakterystycznym elementem programu jest cenzurowanie jego przekleństw przez ptasi śpiew. Podczas większości epizodów, po bokach ekranu umieszczone są liczniki pokazujące liczbę kalorii i gramów tłuszczu (wyjątkowo w odcinku Maximum Protein Experience liczniki pokazywały ilość białka). Przyrządzone posiłki są na koniec konsumowane, często w nieestetyczny sposób i przy użyciu nietypowych sztućców."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Obsada Epic Meal Time składa się z grupy mężczyzn po 20. roku życia, takich jak Harley Morenstein, dwudziestopięcioletni były nauczyciel z Montrealu. Współpracuje on z Sterlingiem Tothem, który pełni funkcję kamerzysty, Alexem Perrault, znanym jako \"Muscles Glasses\", studentami z Uniwerstytetu Concordia: Davidem Heuffem, Tylerem Lemco, Joshem Elkinem i Ameerem Atari czy Evan Rimerem zajmującym się produkcją programu."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Gościnnie wystąpili m.in. kanadyjski muzyk Deadmau5 w odcinku pt. Cheesy Grilled Cheese Tower czy piosenkarka Lights w Fast Food Meatloaf."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "W celu pokrycia kosztów produkcji programu Epic Meal Time sprzedaje własną kolekcję t-shirtów, a rozważana jest również możliwość stworzenia książki kucharskiej lub aplikacji na iPhone'a, zaś odcinki na YouTube często zawierają generowane przy pomocy Google AdSense reklamy. Informacje o możliwościach finansowego wsparcia ekipy zostały umieszczone na stronie Epic Meal Time i okazjonalnie pojawiają się w filmach."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Popularność programu wśród wielomilionowej publiczności skłoniła Morensteina i Totha do odejścia z dotychczasowej pracy (Harley był nauczycielem, a Sterling grafikiem). W marcu 2011 wygrali nagrodę Shorty Award w kategorii \"Jedzenie\"."}, {"title": "Epic Meal Time", "text": "Program doczekał się wielu parodii, takich jak m.in. Regular Ordinary Swedish Meal Time, Polish Meal Time - Duzy Pierog ,  Epic Meal Time – Kids Edition czy Epic Kaukau Time: Manapua Man Manapua."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które muzeum w Cleveland zostało wpisane na listę Miejsc Historycznych USA?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Cleveland Museum of Art (CMA) – muzeum sztuk pięknych położone w Cleveland przy 11150 East Boulevard w obrębie tzw. University CircleObszar we wschodniej części miasta, na którym znajdują się siedziby ważnych instytucji kulturalnych i oświatowych USA, w tym: Cleveland Orchestra, Cleveland Museum of Natural History, Case Western Reserve University, Lake View Cemetery, University Hospitals of Cleveland.. Jest jednym z wiodących muzeów amerykańskich, oferuje darmowy wstęp na stałą ekspozycję. Jego zbiory obejmują dzieje działalności artystycznej człowieka na przestrzeni ok. 6000 lat, począwszy od starożytnego Egiptu aż do czasów współczesnych. Misją Cleveland Museum of Art jest wypełnianie podwójnej roli: jako jednego z najbardziej wszechstronnych muzeów sztuki na świecie oraz jako jednej z głównych instytucji społecznych i kulturalnych północno-wschodniego Ohio. Budynek muzeum wraz z otaczającym go parkiem został wpisany na listę National Register of Historic Places."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Muzeum zostało założone w 1913 pod hasłem \"dla dobra wszystkich ludzi na zawsze\", z zamiarem udostępniania swoich zbiorów jak najszerszemu gronu odbiorców. Placówka zawdzięcza swoje powstanie hojności czterech miejscowych osobistości: Hinmana B. Hurlbuta, Horace'a Kelleyego, Jepthy Wade'a i Johna Huntingtona, którzy pod koniec XIX przeznaczyli części swoich fortun na rzecz utworzenia muzeum sztuki. 15 września 1882 przemysłowiec Jeptha Wade przekazał na rzecz miasta działkę o powierzchni 63 akrów (250 000 m²), na której założono park, nazwany później jego imieniem. Na terenie parku powstały jeszcze w latach 80. XIX w. Western Reserve University i nowo powstała szkoła Case School of Applied Science. Obecnie na terenie parku znajduje się większość University Circle z ważnymi instytucjami kulturalnymi. Cleveland Museum of Art otworzyło swoje podwoje dla zwiedzających 6 czerwca 1916. Znajduje się ono na terenie parku krajobrazowego Fine Arts Garden o powierzchni 1 mili kwadratowej (ok. 2,5 km²), zaprojektowanego w lipcu 1928 jako założenie krajobrazowo-architektoniczne."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Siedziba Cleveland Museum of Art została wybudowana w 1913 według projektu Hubbella i Benesa oraz konsultanta architektonicznego Edmunda B. Wheelwrighta jako oryginalna konstrukcja w stylu Beaux-Arts o powierzchni ok. 5500 m². W 1958 wzniesiono nowy budynek, zaprojektowany przez J. Byersa Haysa i Paula C. Rotha, dzięki któremu powierzchnia galerii wzrosła dwukrotnie. W 1970 Marcel Breuer i Hamilton Smith wybudowali dwie duże galerie dla potrzeb wystaw specjalnych, Gartner Audytorium na 750 miejsc, dwie sale, koncertową i odczytową na 150 miejsc każda oraz pomieszczenia audiowizualne i biura dla pracowników."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "W roku 2005 CMA rozpoczęło kampanię we własnej sprawie. Jej celem jest dalsza rozbudowa i modernizacja placówki, oraz przystosowanie jej do przyszłych potrzeb wystawienniczo-edukacyjnych. Docelowo łączna powierzchnia muzeum ma wynosić ok. 18 000m²."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Latem 2010 nowym dyrektorem muzeum (ósmym z kolei) mianowany został David Franklin, poprzednio dyrektor National Gallery of Canada. Jego zadaniem będzie nabywanie dzieł sztuki, organizowanie wielkich wystaw i zebranie 350 milionów dolarów potrzebnych dla rozbudowy i modernizacji muzeum w latach 2013–2016."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Muzeum składa się z 11 różnych oddziałów kuratorskich, które zarządzają kolekcją stałą, planowanymi wystawami i zakupem nowych eksponatów. Kolekcja muzeum obejmuje: sztukę afrykańską, sztukę starożytną, sztukę prekolumbijską, sztukę azjatycką, rzemiosło artystyczne i design, sztukę współczesną, sztukę islamu, sztukę średniowieczną, malarstwo i rzeźbę Europy i Ameryki, fotografie, grafikę i rysunek oraz tekstylia. CMA posiada własny dział konserwacji, utworzony w 1958, który wykonuje ekspertyzy techniczne dzieł sztuki przed ich zakupem oraz zajmuje się konserwacją eksponatów. Dział Edukacji zajmuje się udostępnianiem zbiorów publiczności oferując przy tym wiele programów służących do wzbogacania wiedzy na temat sztuki (m. in. warsztaty rodzinne, obozy artystyczne, wykłady)."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Pierwsze eksponaty reprezentujące sztukę starożytnego Egiptu (Ancient Egyptian Art Egyptian Art) zostały nabyte przez Cleveland Museum of Art w 1913, zanim jeszcze powstał budynek muzeum. Obecnie kolekcja sztuki egipskiej cieszy się międzynarodową renomą i należy do najświetniejszych w swoim rodzaju. Reprezentowane są w niej wszystkie okresy tej sztuki, począwszy od panowania Amenhotepa III, aż po okres grecko-rzymski."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": " Sztuka starożytnego Bliskiego Wschodu, grecka i rzymska "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki starożytnego Bliskiego Wschodu, greckiej i rzymskiej obejmuje około 3800 lat działalności artystycznej człowieka i również cieszy się renomą, tak na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Sztukę Bliskiego Wschodu reprezentuje m. in. kolekcja srebra z epoki Sasanidów, reliefy asyryjskie, a sztukę grecką i rzymską rzeźby i naczynia, w tym rzeźba Apollina Sauroktonosa, przypisywana Praksytelesowi i brązowy posąg Marka Aureliusza."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "W 1920 Cleveland Museum of Art Art jako jedna z pierwszych galerii sztuki zaprezentowała artystyczny dorobek ludów z epoki prekolumbijskiej. Dzisiaj dział sztuki prekolumbijskiej (Art of the Americas) obejmuje około 750 eksponatów reprezentujących większość starożytnych kultur z terenu Ameryki Środkowej i zachodniej części Ameryki Południowej. Najlepiej reprezentowany jest teren dzisiejszego Meksyku (ozdobne narzuty z regionu Saltillo), Gwatemali, Belize i Panamy, zwłaszcza kultura Majów – ceramika, wyroby z kamienia i muszelek, oraz rejon Przesmyku Panamskiego – złote ozdoby. Ameryka Południowa to przede wszystkim Peru (Płaskowyż Nazca) – malowane tekstylia, złote ozdoby reprezentujące kulturę Chavín i trzcinowe siedzenia, pochodzące z państwa Chimú. Kolekcja reprezentująca dorobek pierwotnych ludów Ameryki Północnej liczy około 190 eksponatów; składają się na nią kosze (wykonane ok. 1900) oraz ceramika i tekstylia z różnych okresów."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki średniowiecznej Cleveland Museum of Art jest znana na całym świecie. Składają się na nią dzieła wytworzone w następujących okresach i kulturach: wczesnochrześcijańskim, koptyjskim, bizantyjskim, celtyckim, wędrówek ludów, karolińskim, ottońskim, romańskim i gotyckim. Zgromadzone dzieła sztuki powstały z różnych materiałów i w rożnych stylach. W dziale tym na uwagę zasługuje zbiór europejskich broni, zbroi i rękopisów iluminowanych, a także malarstwa włoskiego na złotym podkładzie i północnego malarstwa renesansowego sprzed 1500. Choć kolekcja sztuki średniowiecznej Cleveland Museum of Art jest w dużej mierze zbiorem pojedynczych dzieł, a nie kompleksowym przeglądem dziejów średniowiecznej kultury europejskiej, to zawiera wiele eksponatów nie spotykanych w innych muzeach amerykańskich, jak wczesnochrześcijańskie marmurowe rzeźby, znane jako \"Grupa Jonasza\",skarby Gwelfów, rzeźby z Dijon przedstawiające żałobników, czy gotyckie fontanny stołowe."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": " Europejskie malarstwo i rzeźba, 1500–1800 "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Dział malarstwa europejskiego z okresu między 1500 a 1800 (European Painting and Sculpture, 1500 to 1800) ma rangę międzynarodową. Reprezentowany jest tu włoski barok (Ukrzyżowanie św. Andrzeja pędzla Caravaggia), XVII-wieczne malarstwo holenderskie (Frans Hals), hiszpański barok (Jezus i Najświętsza Maryja Panna w domu w Nazarecie pędzla Francisco de Zurbarána. Zbiory uzupełniają obrazy włoskich malarzy renesansowych oraz XVII-wieczne malarstwo angielskie i francuskie. Kolekcja rzeźby obejmuje brązy epoki renesansu oraz niemiecką i austriacką rzeźbę barokową."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": " Nowoczesne europejskie malarstwo i rzeźba "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Międzynarodowe znaczenie ma też dział malarstwa europejskiego i rzeźby (Modern European Painting and Sculpture) z okresu pomiędzy rokiem 1800 a 1960. Znajduje się tu ponad 537 eksponatów, w tym prace Jacques-Louis Davida, Francisco Goi, Jean-Baptiste'a Camille'a Corota, Gustave'a Courbeta, malarzy szkoły z Barbizon. "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Impresjonizm i postimpresjonizm reprezentują obrazy Claude'a Moneta, Edgara Degas'a, Auguste'a Renoira, Camille'a Pissarro, Paula Cézanne'a, Paula Gauguinai Vincenta van Gogha. Malarstwo brytyjskie to obrazy Williama Turnera (Pożar Parlamentu) Johna Constable'a, Thomas Lawrence'a, Johna Linnella i Frederica Leightona. Kolekcję uzupełniają obrazy artystów niemieckich, austriackich, szwajcarskich (Arnold Böcklin) i skandynawskich. Obrazom towarzyszy zbiór XIX-wiecznych rzeźb dłuta takich artystów jak: Antonio Canova, Jean-Baptiste Carpeaux, Jules Dalou czy Edgar Degas. Ozdobą kolekcji jest zbiór ponad 30 rzeźb  Auguste'a Rodina, w tym ''Bohaterska głowa Pierre'a de Weissant i brązowe odlewy Epoki brązu i Myśliciela''."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "W ramach kolekcji znajdują się też prace artystów XX-wiecznej awangardy: Pabla Picassa, nabistów (Pierre Bonnard, Édouard Vuillard, Maurice Denis), fowistów (Henri Matisse, André Derain, Georges Rouault), Henriego Rousseau, Amedeo Modiglianiego, Chaima Soutine'a), kubistów (oprócz wspomnianego już Picassa Georges Braque, Fernand Léger, abstrakcjonistów (Frantisek Kupka, Aleksandra Ekster, Lyonel Feininger, Piet Mondrian), ekspresjonistów (m. in. Ernst Ludwig Kirchner, Emil Nolde, Karl Schmidt-Rottluff, Ernst Barlach, a także rzeźby  Constantina Brâncuși, Jacques'a Lipchitza i Henry Moore'a. "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Dadaizm i surrealizm reprezentują obrazy i rzeźby m. in.: Marcela Duchampa, Jeana Arpa, Joana Miró i Salvadora Dalí."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Hans Memling - Virgin and Child - WGA15000.jpg|Hans Memling, Madonna z Dzieciątkiem, ok. 1478 Plik:Andrea del sarto, sacrificio di isacco, cleveland.jpg|Andrea del Sarto, Ofiara Izaaka, ok. 1527 Plik:Die-Hirschjagd-1540.jpg|Lucas Cranach Młodszy, Polowanie na jelenie, 1540 File:El Greco - The Holy Family with St Mary Magdalen - WGA10509.jpg|El Greco, Święta Rodzina ze św. Marią Magdaleną, 1595–1600"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Caravaggio Crucifixion santandrew.jpg|Caravaggio, Ukrzyżowanie św. Andrzeja, 1607 Plik:Peter Paul Rubens 024.jpg|Peter Paul Rubens, Diana wyruszająca z nimfami na polowanie, ok. 1615 Plik:Diego Velázquez - Las Calabazas del bufón.jpg|Diego Velázquez, Błazen Calabazas, 1631–1632 Plik:Frans Hals - Tieleman Roosterman 1634.jpg|Frans Hals, Portret Tielemana Roostermana, 1634 Plik:'The Adoration of the Magi' by Guido Reni, 1642.JPG|Guido Reni, Pokłon Trzech Króli, 1642 Plik:Georges de La Tour 032.jpg|Georges de La Tour, Skrucha św. Piotra, 1645 Plik:Jan van Goyen 002.jpg|Jan van Goyen, Widok Emmerich, 1645 Plik:'Landscape with a Church by a Torrent', oil on canvas painting by Jacob van Ruisdael, c. 1670.JPG|Jacob van Ruisdael, Pejzaż z kościołem podczas burzy, ok. 1670"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Ruins of an Ancient City by John Martin, 1810s.JPG|John Martin, Ruiny antycznego miasta, ok. 1810 Plik:Joseph Mallord William Turner 012.jpg|William Turner, Pożar Parlamentu, 1835 Plik:'Noah, The Eve of the Deluge' by John Linnell, 1848, .JPG| John Linnell, W przeddzień potopu, 1848 Plik:Frederick Leighton - David.jpg|Frederic Leighton, David, 1865"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Eugène Boudin - Bords de la Seine.jpg| Eugène Boudin, Brzegi Sekwany, 1860–1869 Plik:Pierre-Auguste Renoir - Mademoiselle Romaine Lascaux.jpg|Auguste Renoir, Mademoiselle Romaine Lancaux, 1864 Plik:Claude Monet - Champ de blé.jpg|Claude Monet, Błękitne pole, 1881 Plik:Édouard Manet - Claire Campbell.jpg|Édouard Manet, Claire Campbell, 1882"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Paul Cézanne 041.jpg|Paul Cézanne, Gołębnik w Bellevue, 1889–1890 Plik:Vincent van Gogh - Adeline Ravoux.jpg|Vincent van Gogh, Portret Adeline Ravoux, 1890 Plik:Gauguin - Der große Baum -1891.jpg|Paul Gauguin, Te raau rahi (I), 1891 Plik:Henri de Toulouse-Lautrec 047.jpg|Henri de Toulouse-Lautrec, Monsieur Boileau, 1893"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Henri Rousseau - Fight Between a Tiger and a Buffalo.jpg|Henri Rousseau, Walka pomiędzy tygrysem a bawołem, 1908 Plik:'Wrestlers in a Circus' by Ernst Ludwig Kirchner, 1909.JPG|Ernst Ludwig Kirchner, Zapasy w cyrku, 1909 Plik:The Coffee Mill by Juan Gris, 1916, Cleveland Museum of Art.JPG|Juan Gris, Młynek do kawy, 1916 Plik:'Portrait of a Woman' by Amedeo Modigliani, 1917-18, Cleveland Museum of Art.JPG|Amedeo Modigliani, Portret kobiety, 1917–1918"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Zbiory amerykańskiego malarstwa i rzeźby (American Painting and Sculpture) w Cleveland Museum of Art należą do najświetniejszych w skali światowej. W 1915 muzeum nabyło pierwszy obraz amerykańskiego artysty, Portret Catherine Greene pędzla Johna Singletona Copleya. Do chwili obecnej muzeum zakupiło około 300 obrazów i około 90 rzeźb artystów amerykańskich. Dzieła te, dobierane według zasady prymatu jakości nad ilością, stanowią pierwszorzędny przegląd sztuki amerykańskiej z lat 1750–1960."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "W kolekcji wyróżnić można dwie podgrupy prac: obrazy malarzy szkoły znad Hudson i ugrupowania Ashcan School. W zbiorach znajdują się dzieła znaczące w historii malarstwa amerykańskiego: Potęga muzyki Sidneya Mounta, Zmierzch na pustkowiu Frederica Edwina Churcha, Śmierć na bladym koniu Alberta Pinkham Rydera, czy Walka u Sharkeya  George'a Bellowsa. W dziale tym znajduje się ponadto około 100 prac artystów pochodzących z Cleveland. Kolekcję uzupełniają zbiory amerykańskiego rzemiosła artystycznego, grafiki, rysunków, fotografii i tekstyliów. "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:'Sunny Autumn Day' by George Inness, 1892.JPG|George Inness, Słoneczny jesienny dzień, 1892 Plik:'The Drive, Central Park' by William Glackens, c. 1905,.JPG|William Glackens, Przejażdżka, Central park, ok. 1905 Plik:1909 Stag at Sharkey's.jpg|George Bellows, Walka u Sharkeya, 1909 Plik:Albert Pinkham Ryder 002.jpg|Albert Pinkham Ryder, Śmierć na bladym koniu, 1895–1910"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Dział sztuki współczesnej (Contemporary Art) obejmuje dzieła sztuki powstałe po roku 1961, z położeniem nacisku na prace artystów amerykańskich i europejskich. Ponieważ główną część tego działu stanowiły obrazy, muzeum stara się ostatnie zakupy koncentrować na rzeźbach i pracach wykorzystujących nowe media, jak wideo. W zbiorach tego działu znajdują się pierwszorzędne przykłady amerykanskiego malarstwa abstrakcyjnego, jak Red Blue (Ellsworth Kelly, 1962), The City (Agnes Martin, 1966) i Wall Drawing 4 (Sol LeWitt, 1969); wczesne dziela Lee Bontecou (Untitled, 1961) i Roberta Gobera (Untitled, 1990); ważne prace Andy Warhola (Marilyn x 100, 1962) i Anselma Kiefera (Lot’s Wife, 1989), czy wideoinstalacja The Casting Omera Fasta (2007) ."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja rysunków (Drawings) Cleveland Museum of Art, bardzo znacząca, jeśli chodzi o jakość i rangę, należy do pięciu lub sześciu największych w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze rysunki pojawiły się w muzeum w 1915 (jako darowizny). Do powstania kolekcji rysunków dawnych mistrzów wydatnie przyczynił się jeden z kuratorów muzeum, Henry Sayles Francis, kupując w 1927 pokaźny zbiór rysunków francuskich, a w 1929 – włoskich i holenderskich. Kolekcja systematycznie powiększała się w kolejnych latach, zarówno dzięki zakupom, jak i darowiznom kolekcjonerów prywatnych. Obecnie zbiór rysunków zawiera ok. 2800 arkuszy z pracami pochodzącymi z rozmaitych szkół europejskich i amerykańskich; około 600 to prace artystów działających w Cleveland. Atutem kolekcji są kluczowe prace XVI-wiecznych artystów włoskich, XVIII- i XIX-wiecznych artystów francuskich oraz artystów europejskich i amerykańskich z początku XX w. W dziale tym znajduje się ponadto zbiór pasteli artystów specjalizujących się w tej technice (Jean-Étienne Liotard, Rosalba Carriera, Edgar Degas czy Mary Cassatt). "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja rzemiosła artystycznego i designu (Decorative Art and Design) Cleveland Museum of Art jest znana na na arenie międzynarodowej; zawiera dzieła uważane za najznamienitsze na świecie w swym gatunku. W obrębie kolekcji znaleźć można zarówno XIX-wieczne wyroby amerykańskie jak i chińską porcelanę eksportową z XVIII w. Obecność europejskich mebli, wyrobów ze srebra i ceramiki z XVI–XIX w. sprawia, iż ten dział jest jednym z największych atutów całej kolekcji Cleveland Museum of Art. Zwłaszcza wyroby powlekane emalią z Limoges, włoska majolika, niemieckie i francuskie wyroby ze srebra i ceramika oraz XVIII-wieczne meble francuskie należą do najlepszych w swej klasie w Stanach Zjednoczonych i są znane na arenie międzynarodowej dzięki pracom badawczym i wystawom. W ostatnich latach w składzie kolekcji znalazły się ważne dzieła XIX- i XX-wiecznego rzemiosła artystycznego. Wyrób Petera Carla Fabergé z ok. 1900 jest uważany za jeden z najlepszych w swej kategorii na świecie."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Plik:Cabinet, c. 1690, ebony, metal and tortoise shell, André-Charles Boulle, Cleveland Museum of Art.JPG|André-Charles Boulle, Serwantka z mahoniu i metalu, inkrustowana łuskami z żółwiego pancerza, ok. 1690 Plik:French microscope circa 1745-65.jpg|Francuski mikroskop z ok. 1745–1765  Plik:Portland Vase by Wedgwood - view 2.jpg|Wazon, wyrób zakładu Josiah Wedgwood & Sons Ltd, ok. 1790 Plik:Tea and Coffee Service with salver and stand, c. 1907, designed by Carlo Bugatti .JPG|Carlo Bugatti, Serwis do kawy i herbaty, ok. 1907"}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki chińskiej w Cleveland Museum of Art należy do najbardziej znaczących na Zachodzie, reprezentując najwyższy poziom artystycznego wykonawstwa. Obejmuje ona ponad 5000 lat historii sztuki Chin, od prehistorii do dziś, prezentując różnorodność form artystycznych, w tym: malarstwo, rzeźbę, kaligrafię, meble, wyroby z laki i kamieni szlachetnych. Najcenniejsza część zbiorów to obrazy i ceramika. Kolekcja nieustannie się rozwija, mając na względzie nie tylko bogate tradycje sztuki chińskiej ale też jej aktualne trendy rozwojowe."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": " Sztuka Indii i Azji Południowo-Wschodniej "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki Indii i Azji Południowo-Wschodniej (Indian and Southeast Asian Art) jest jedną z najcenniejszych, zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Dzieli się na trzy sekcje: sztuka Indii, sztuka Himalajów i sztuka Azji Południowo-Wschodniej i obejmuje okres od epoki wczesnego neolitu do XIX w. Składają się na nią głównie rzeźby (kamienne, metalowe, gliniane, drewniane i z kości słoniowej) oraz obrazy (ilustracje książkowe i thanki), ale także rzemiosło dekoracyjne i zbroje."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki japońskiej i koreańskiej (Japanese and Korean art) w Cleveland Museum of Art również zalicza się do najbardziej znaczących na Zachodzie. Składają się na nią: obrazy, rzeźby, wyroby z laki, metaloplastyka i ceramika. Początki kolekcji sięgają okresu powstania muzeum, natomiast znaczący rozwój przypadł na lata powojenne."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja sztuki afrykańskiej (African art) w Cleveland Museum of Art liczy około 250 eksponatów. Główny jej zasób stanowią maski i figury (przeważnie rzeźbione z drewna) z terenów Afryki Zachodniej i Centralnej. Poza tym w kolekcji znaleźć można ceramikę, wyroby z kości słoniowej, stopów miedzi, ze złota i skóry zwierzęcej. Większość dzieł powstała pod koniec XIX i na początku XX w. S ą jednak dwie, zachowane we fragmentach, figury z terakoty, datowane na 500 r. p.n.e (z Nigerii) i rok 1000 (z Mali). Ozdobą kolekcji są wyroby pochodzące z dawnego królestwa Benin oraz z Demokratycznej Republiki Konga. Pierwsze eksponaty trafiły do muzeum już w roku 1915, na rok przed jego oficjalnym otwarciem. W 1929 miejscowy artysta, Paul Travis, podarował muzeum pewna liczbę dzieł pochodzących od plemienia Mangbetu z północno-wschodniego Kongo. Znaczące powiększenie kolekcji miało miejsce w latach 60. i 70. dzięki mieszkance Cleveland Katherine C. White, która przekazała muzeum około 100 eksponatów."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Początki kolekcji fotografii (Photography) sięgają roku 1983. Kolekcja obejmuje dziś całą historię tego medium począwszy od roku 1839 i reprezentuje wszystkie jego trendy rozwojowe, widoczne w pracach najwybitniejszych fotografów. Atutem zbiorów są XIX-wieczne prace pionierów fotografii, głównie angielskich, amerykańskich i francuskich, piktorialistyczne fotografie Edwarda S. Curtisa, specjalizującego się w katalogowaniu życia Indian i Zachodu USA (zbiór The North American Indian), fotografia surrealistyczna z okresu międzywojennego, oraz fotografie dotyczące miasta Cleveland, wykonane przez artystów amerykańskich i zagranicznych."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja grafiki (Prints) obejmuje około 19 000 prac wyznaczających historię tego gatunku w Europie od jego początku w połowie XV w. do czasów współczesnych. Kolekcja, powstała drogą zakupów i donacji, jest ceniona zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i za granicą z powodu wysokiej jakości eksponatów i ich wyjątkowości."}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Kolekcja tekstyliów (Textiles) obejmuje około 4500 wyrobów pochodzących z 62 krajów, wytworzonych na przestrzeni 4000 tysięcy lat, od 2000 r. p.n.e do dziś. Główny akcent towarzyszący kolekcji spoczywa raczej na jakości artystycznej zbiorów niż na ich wszechstronności. Główne obszary pochodzenia eksponatów to kraje muzułmańskie (Egipt, Iran, Irak, HiszpaniaZa czasów panowania arabskiego., Turcja), średniowieczne Chiny, Azja Środkowa, Włochy i południowe wybrzeża Peru. "}, {"title": "Cleveland Museum of Art", "text": "Na kolekcję sztukę islamu (Islamic Art) składa się 178 dzieł, pochodzących w większości z Iranu, Iraku, Egiptu, Syrii i Turcji, powstałych pomiędzy VIII a XVII wiekiem i obejmujących ceramikę, metaloplastykę, wyroby ze szkła oraz prace wykonane na pergaminie i na papierze. Ozdobą kolekcji jest malarstwo miniaturowe."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kogo brał w obronę Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania", "text": "Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania – ustawa wydana 13 sierpnia 1573 roku, przez króla hiszpańskiego Filipa II, dotycząca zasad, na jakich miała odbywać się ekspansja kolonialna Imperium Hiszpańskiego w Nowym Świecie."}, {"title": "Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania", "text": "Nowe prawo zakazywało kolonistom hiszpańskim nowych podbojów na terenie Ameryki – od tego momentu miejscowe władze kolonialne miały koncentrować się na umacnianiu władzy na już wcześniej skolonizowanych terenach oraz na lepszym wykorzystaniu dostępnych tam zasobów gospodarczych. Zgodę na rozszerzanie hiszpańskiego \"pogranicza\" – obszaru wpływów kulturowych i gospodarczych w Ameryce zyskiwali wyłącznie misjonarze, którzy mogli korzystać z eskorty wojskowej. Ordonans brał pod opiekę Indian zamieszkujących posiadłości hiszpańskie, poprzez zapewnienie im minimalnych praw. "}, {"title": "Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania", "text": "Wprowadzenie nowych przepisów oznaczało reformę systemu obrony posiadłości kolonialnych Hiszpanii – od tego momentu osadnicy mieli sami odpowiadać za obronę kolonii przed wrogami. Wyjątek stanowiło Chile, gdzie władze centralne utrzymywały na swój koszt znaczne siły uczestniczące w przewlekłym konflikcie z plemieniem Araukanów. Innym postanowieniem Ordonansu było przejście na własność Królestwa Hiszpanii wszystkich kopalń, jakie znajdowały się na terenie hiszpańskich kolonii w Ameryce."}, {"title": "Ordonans w sprawie odkryć i zasiedlania", "text": "Celem ustawy było zaprowadzenie pokoju na obszarach przygranicznych hiszpańskiego imperium kolonialnego oraz wykorzystanie przychylnie nastawionych tubylców do zabezpieczenia własnych wpływów. Wprowadzenie tej ustawy nie wpłynęło jednak znacząco na poprawę sytuacji Indian. Nie poprawił się również stan bezpieczeństwa posiadłości hiszpańskich, które ze względu na brak dostatecznych sił floty oraz odpowiednio wyposażonych garnizonów często padały ofiarami ataków angielskich i francuskich kaperów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie Marian Anderson wystąpiła jako pierwsza Afroamerykanka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Marian Anderson", "text": "Marian Anderson (ur. 27 lutego 1897 w Filadelfii (USA), zm. 8 kwietnia 1993) – amerykańska ciemnoskóra śpiewaczka kontraltowa, znana m.in. z występu pod Pomnikiem Lincolna w niedzielę wielkanocną 1939."}, {"title": "Marian Anderson", "text": "Marian Anderson urodziła się w Filadelfii. Mając 6 lat, dołączyła do kościelnego chóru dla młodzieży. Po ukończeniu szkoły w 1921 chciała uczyć się w szkole muzycznej, gdzie jednak nie przyjmowano Afroamerykanów. Lekcji udzielał jej prywatny nauczyciel."}, {"title": "Marian Anderson", "text": "Debiutowała 26 sierpnia 1925 z orkiestrą Filharmonii Nowojorskiej i natychmiast odniosła sukces. W 1928 zaśpiewała pierwszy raz w Carnegie Hall. Jej reputacja wzrosła we wczesnych latach 30. podczas występów w Europie, gdzie nie spotkała się z rasistowskimi uprzedzeniami. Słynny dyrygent Arturo Toscanini powiedział, że taki głos jak jej słyszany jest raz na sto lat. W 1935 menedżerem artystki został Sol Hurok, który pełnił tę funkcję do końca kariery śpiewaczki."}, {"title": "Marian Anderson", "text": "W 1939 kobiety z Daughters of the American Revolution nie pozwoliły Marian Anderson na występ przed publicznością o różnym kolorze skóry w Constitution Hall. W geście dezaprobaty z członkostwa w organizacji zrezygnowało wiele kobiet, w tym pierwsza dama Eleanor Roosevelt. W niedzielę wielkanocną 1939 roku odbył się plenerowy koncert pod Pomnikiem Lincolna, na który przyszło ponad 75 000 osób różnego pochodzenia."}, {"title": "Marian Anderson", "text": "Talentem śpiewaczki oczarowany był fiński kompozytor Jean Sibelius, który nawet zadedykował jej jeden ze swoich utworów. Dwoje artystów znało się już od 1933."}, {"title": "Marian Anderson", "text": "Marian Anderson była pierwszą Afroamerykanką, która wystąpiła w nowojorskiej Metropolitan Opera. Zagrała wtedy Ulrykę z opery Bal maskowy (opera) Giuseppe Verdiego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "skąd się wzięła Małgorzata?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Małgorzata – imię żeńskie pochodzenia greckiego."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Wywodzi się od łacińskiego Margarita, które pochodziło od greckiego słowa μαργαρίτης/margarites oznaczającego \"perłę\", które to ma źródło w formie derywowanej od sanskryckiego मञ्यरी/mañjarī oznaczającego m.in. \"perłę\", \"pąk kwiatowy\", \"kwiat\", \"listowie (w formie ornamentu na budynku)\". Alternatywnie może być wywodzone od perskiego marvârid/morvârid (مروارید), oznaczającego \"perłę\", \"córkę światła\" oraz margaryt."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Formy powstałe od Margarity to Greta i Ryta."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Małgorzata – ta specyficznie polska forma powstała za sprawą dysymilacji r-r=ł-r: Malgorzatha (1468), wcześniej Margorzata (1438), Margorzatha (1438), (1333), (1341) (porównaj angielskie Margaret, węgierskie Margo, francuskie Marguerite, Margot, czy niemieckie Margaretha)."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Przykładowy tekst z użyciem tego imienia w wersji z r zamiast ł, z roku 1407: Jaco Margorzatha Michalowich cony ne szaczowala ani mu sa ne sza szkoda stala, czy dwa wpisy (nr 163 z pierwszej połowy 1402 i nr 258 z przełomu 1402/1403): 163. Nota, quod Andreas de Satco[wo] ducit testes, primus Bogu[sz de] Carwowo, 2-us Bronisz [de] Blomino, 3-ius Micolay de Re[cowo] 4-us Woytek de ibidem, quintus Iacobus de Trzøszewo: O chtorø rolø zalowala Ma¦rgorzata namø, tey ya wsziwaiøØ czyli \"o rogate\" oznaczało w ówczesnym języku samogłoskę nosową, Leszek Moszyński, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/docmetadata?id=18282&from=&dirids=1&ver_id=539101&lp=4&QI=!F7E30B8AF4E1B69118C62164CA596642-3 Traktat ortograficzny Jakuba Parkosza a alfabety słowiańskie [w:] \"Język Polski\" 1971, nr 2, marzec-kwiecień, s.105/LI2 (wymaga DjVu). wiszey trzech lat. 258. Nota, idem docet glotem, primus Racibor, sicut fuit, Andreas de Pomnianowo, sicut fuit, Adam Szolipesz, sicut fuit, Wøcenczi de Wrzbicza, Mroczek de ibidem: Cszom vczinil Margorzacze, tom vczinil zaiey poczøtkem, kedi mø specza pchala"}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Wśród imion nadawanych w Polsce nowo narodzonym dzieciom, Małgorzata w 2009 zajmowała 34. miejsce w grupie imion żeńskich."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "12 stycznia, jako wspomnienie Małgorzaty Bourgeoys, 18 stycznia, jako wspomnienie Małgorzaty Węgierskiej (Młodsza), 22 lutego, jako wspomnienie Małgorzaty z Kortony, 25 marca, jako wspomnienie Małgorzaty Clitherow, 13 kwietnia, jako wspomnienie bł. Małgorzaty z Città di Castello, zakonnicy (zm. 1320), 27 maja, jako wspomnienie Małgorzaty Pole, hrabiny Salisbury, męczennicy (zm. 1541), 10 czerwca, jako wspomnienie Małgorzaty Szkockiej, królowej (do reformy liturgicznej Soboru watykańskiego II), 13 lipca, jako wspomnienie Małgorzaty z Antiochii Pizydyjskiej (przez grekokatolików), 20 lipca, jako wspomnienie: Małgorzaty z Antiochii Pizydyjskiej (przez katolików), Małgorzaty z Leuven i Małgorzaty z Ypres, 27 sierpnia, jako wspomnienie \"Margaret the Barefooted\" (zm. 1395), 30 sierpnia, jako wspomnienie Małgorzaty Ward, 16 października, jako wspomnienie Małgorzaty Marii Alacoque od roku 1969 (w niektórych źródłach data ta jest podawana także jako 14 października), 17 października, jako wspomnienie Małgorzaty Marii Alacoque do roku 1969, 2 listopada, jako wspomnienie bł. Małgorzaty Lotaryńskiej, 16 listopada, jako wspomnienie Małgorzaty Szkockiej."}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "księżniczka Małgorzata – księżna Snowdon Małgorzata I – władczyni Danii, Norwegii i Szwecji Małgorzata II – królowa Danii Małgorzata Burgundzka – królowa Nawarry i Francji Małgorzata z Nawarry – królowa Nawarry Małgorzata Tudor – królowa Szkocji Małgorzata de Valois – królowa Francji i Nawarry"}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Margaret Atwood – kanadyjska pisarka Małgorzata Andrzejczuk – polska piosenkarka Małgorzata Bartyzel – polska dziennikarka Małgorzata Braunek – polska aktorka Margaret Cavendish (księżna Newcastle) – brytyjska pisarka i filozof Margaret Drabble – angielska pisarka Marguerite Duras – francuska pisarka Małgorzata Dydek – polska koszykarka Margot Fonteyn – angielska tancerka Małgorzata Foremniak – polska aktorka Margaret Fuller – amerykańska dziennikarka Małgorzata Glinka-Mogentale – polska siatkarka Małgorzata Gosiewska – polska polityk Maggie Grace – amerykańska aktorka Małgorzata Kenneth – królowa Szkocji Małgorzata Kosik – polska aktorka, modelka, piosenkarka Małgorzata Kościelniak – polska dziennikarka Małgorzata Kozuch – niemiecka siatkarka Małgorzata Kożuchowska – polska aktorka Małgorzata Markiewicz – polska wokalistka Margaret Mead – amerykańska socjolog Margaret Mitchell – amerykańska pisarka Marguerite Moreau – amerykańska aktorka Małgorzata Musierowicz – polska pisarka Małgorzata Niemirska – polska aktorka Małgorzata Niezabitowska – prawnik i dziennikarka, była rzecznik rządu Małgorzata Olejnik – polska aktorka Margaret Osborne DuPont – amerykańska tenisistka Małgorzata Ostrowska – polska piosenkarka Małgorzata Ostrowska-Królikowska – polska aktorka Małgorzata Karolina Piekarska – polska dziennikarka i pisarka Małgorzata Pieńkowska – polska aktorka Małgorzata Prokopiuk-Kępka – polska dziennikarka Małgorzata Ruchała – polska biegaczka narciarska, biathlonistka i trenerka Małgorzata Sadowska – polska aktorka Małgorzata Sadurska – polska polityk Margit Sandemo – norweska pisarka Margaret Smith Court – australijska tenisistka Maggie Smith – brytyjska aktorka Małgorzata Socha – polska aktorka Małgorzata Stryjska – polska polityk Margaret Thatcher – angielska polityk Marguerite Yourcenar – francuska pisarka Małgorzata Walewska – polska śpiewaczka Margot Wallström – szwedzka polityk Małgorzata Wyszyńska – polska dziennikarka Mata Hari (Margaretha McLeod) – holenderska tancerka Małgorzata Sinica – Naczelniczka Związku Harcerstwa Polskiego (od 9 września 2007)"}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "Małgosia – z baśni Jaś i Małgosia tytułowa bohaterka powieści Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa Maggie Simpson – postać z serialu animowanego Simpsonowie Małgorzata – kobieta z dramatu Faust Johanna Wolfganga von Goethego Marguerite Gautier – bohaterka powieści Dama kameliowa Aleksandra Dumasa"}, {"title": "Małgorzata (imię)", "text": "język angielski – Margaret, Maggie, Meg, Peggy, Peg, Margery, Margory, Marjorie, Marjory język białoruski – Marharyta, Maharèta język bułgarski – Margarita, Marga, Margita język czeski – Markéta, Muchlina język duński – Margrete, Margretje, Mette, Grete język fiński – Marketta, Maarit, Reeta język francuski – Marguerite,Margot język górnołużycki – Marhata język hebrajski – פנינה (Pnina – perła) język hiszpański – Margarita język niderlandzki – Margaret, Margareta, Margaretja, Margarita, Margriet język irlandzki – Máiréad, Margreg język islandzki – Margrét język litewski – Margarita język łaciński – Margarita język macedoński – Margarita, Rita język niemiecki – Margarete, Margareta, Margarethe, Grete, Gretchen język norweski – Margareta, Margrete, Margit, Merete, Mette, Margy język portugalski – Margarida język rosyjski –  Маргарита (Margarita) język rumuński – Margareta, Greta, Marga język serbsko-chorwacki – Margareta, Margarita, Margita język słowacki – Margaréta, Margita, Gréta język słoweński – Margareta, Marjeta język szwedzki – Margareta, Margit, Marit, Märta, Greta język ukraiński – Marhareta, Marharyta język węgierski – Margit, Margita, Margarèta, Margó, Gréta, Réta język włoski – Margherita, Rita"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie łąki rosną w jeziorach ramienicowych i Zatoce Puckiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Łąka ramienicowa", "text": "Łąki ramienicowe, podwodne łąki ramienicowe (Charetea) – syntakson w randze klasy, do której należą zbiorowiska makrofitów budowanych głównie przez ramienicowce. W przyjętym w Polsce systemie jest to takson monotypowy, do którego należy tylko jeden rząd związków roślinnych – Charetalia. Wyjątkowo łąki ramienicowe tworzone są przez gatunki słonowodne (np. Charetum balticae, czyli zbiorowisko ramienicy bałtyckiej) i wówczas są zaliczane do klasy łąk podmorskich Ruppietea maritimae."}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "Łąki podwodne tworzone przez duże glony (makroglony) zakotwiczone w dnie za pomocą chwytników. Zbiorowiska charakterystyczne dla tzw. jezior ramienicowych, czyli jezior o małej lub umiarkowanej zawartości biogenów – oligotroficznych i mezotroficznych, ale nierzadko dużej twardości wody. Ze względu na dość dużą przezroczystość preferowanych wód mogą występować na stosunkowo dużych głębokościach (w rekordowo czystych jeziorach amerykańskich ramienice znajdowano na głębokości kilkudziesięciu metrów). Mogą być zbiorowiskami roślinności pionierskiej w nowo powstających zbiornikach, wraz z eutrofizacją wypierane przez zbiorowiska innych makrofitów (głównie łąk podwodnych z klasy Potametea) lub zanikające ze względu na zacienianie przez fitoplankton. Często porastają podłoże, na którym nie mogą zakorzenić się rośliny naczyniowe – kamieniste, piaszczyste, silnie rozwodnione organiczne. Wiele łąk ramienicowych występuje w zbiornikach o dużej zawartości wapnia, ale nie jest to regułą. W wodach o dużej ilości wapnia, silnie zmineralizowanych i zasadowym odczynie częściej dominują zbiorowiska budowane przez gatunki ramienic (Chara), podczas gdy w wodach umiarkowanie zmineralizowanych i o odczynie zbliżonym do obojętnego – gatunki kryniczników (Nitella)."}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "Głęboko zanurzone łąki ramienicowe ze względu na dużą zawartość rozpuszczonego tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy, a jednocześnie niską temperaturę wody i strukturę tworzących je roślin są miejscem tarła ryb siejowatych. Występowanie -  W Polsce występują głównie na terenie pojezierzy (różne typy z różnym rozmieszczeniem), ale izolowane stanowiska także na pozostałym obszarze.  "}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "ChCl., ChO.: ramienica delikatna (Chara delicatula), ramienica krucha (Chara fragilis), krynicznica tępa (Nitellopsis obtusa)."}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "Dla rzędu i klasy charakterystyczne są gatunki z rodzajów Chara, Nitella, Nitellopsis i Lychnothamnus, poza tym w łąkach ramienicowych mogą pojawiać się gatunki hydrofitów charakterystycznych dla innych klas."}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "W obrębie klasy w Polsce wyróżniane są następujące syntaksony (ujęcie Władysława Matuszkiewicza): klasa Charetea rząd Charetalia związek Charion fragilis zespoły: Charetum tomentosae Charetum contrariae Charetum rudis Charetum asperae Charetum jubatae Charetum aculeolatae Charetum strigosae Nitellopsidetum obtusae Charetum fragilis Charetum (= Magnocharetum) hispidae Charetum polyacanthae Charetum tenuispinae Charetum vulgaris związek Nitellion flexilis zespoły: Charetum coronatae Nitelletum mucronatae Nitelletum flexilis Nitelletum syncarpae Nitelletum gracilis Nitelletum opacae"}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "Początkowo łąki ramienicowe były zaliczane do klasy słodkowodnych makrofitów Potametea. Od lat 30. XX w. zaczęto wyróżniać dla nich rząd Charetalia, a od lat 60. zaproponowano wyróżnienie klasy Charetea. Stanowisko to przyjęto w polskiej hydrobotanice szczególnie pod wpływem Henryka Tomaszewicza, który pod koniec lat 70. przedstawił system, w którym prawie wszystkie zespoły budowane przez ramienice (razem z Charetum foetidae nieuwzględnianym w systemie Matuszkiewicza) oraz Nitellopsidetum obtusae włączył do związku Charion fragilis, a wszystkie zespoły budowane przez kryniczniki do związku Nitellion (przy czym w przypadku kilku dotąd niescharakteryzowanych zbiorowisk zaproponował nadanie im rangi zespołu). Trzecim związkiem klasy Charetea w jego systemie był Charion canescentis z zespołami Charetum balticae i Tollypelletum nidificae. W niektórych innych systemach, w tym Matuszkiewicza, te dwa zespoły włączane są do klasy łąk podmorskich Ruppietea maritimae i związku luźnych łąk podmorskich Ruppion maritimae, jako że występują w słonawych wodach morskich (w Polsce w Zatoce Puckiej). Niektóre zespoły związku Nitellion są typowe dla jezior lobeliowych, w związku z czym zaliczane bywają do klasy Littorelletea uniflorae.  "}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "W systemie przyjętym w Holandii klasa Charetea nie jest monotypowa, gdyż oprócz rzędu Charetalia wydzielane są inne rzędy:"}, {"title": "Łąka ramienicowa", "text": "klasa Charetea fragilis rząd Nitelletalia flexilis związek Nitellion flexilis zespół Nitelletum translucentis rząd Charetalia hispidae związek Charion fragilis zespół Nitellopsidetum obtusae zespół Charetum hispidae zespół Charetum asperae związek Charion vulgaris zespół Charetum vulgaris zespół Lemno-Nitelletum capillaris zespół Tolypelletum proliferae rząd Lamprothamnietalia papulosi związek Charion canescentis zespół Charetum canescentis"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który monarcha zaspokajał pragnienie w Królewskich Źródłach?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie – leśny rezerwat przyrody położony w Puszczy Kozienickiej, utworzony w 2000 roku. Obejmuje zespół źródeł przy rzece Zagożdżonce. Teren, na którym znajdują się źródła, to częściowo rozlewiska tej rzeki."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Jest to rezerwat leśny, częściowy. Zajmuje powierzchnię 29,67 ha. Został utworzony w celu ochrony: lasów liściastych z panującą olszą czarną na siedlisku olsu jesionowego lasów mieszanych z dębem szypułkowym urozmaiconych krajobrazów z naturalnymi bagnami i kośnymi łąkami w dolinie Zagożdżonki naturalnych źródeł i wycieków wodnych na krawędzi tarasu nadzalewowego tej rzekihttp://www.bip.gmina-pionki.pl/doc/pos.doc Program ochrony środowiska dla gminy Pionki na lata 2004 – 2011, s. 27."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "W rezerwacie odnotowano występowanie ogółem 201 gatunków roślin z 65 rodzin. Z gatunków objętych ochroną ścisłą występują tu m.in.: wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, skrzyp olbrzymi, widłak jałowcowaty, lilia złotogłów. Wśród gatunków objętych ochroną częściową w rezerwacie rosną: kruszyna pospolita, kopytnik pospolity, marzanka wonna, konwalia majowa, kalina koralowa."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "W okolicach rezerwatu można zaobserwować działalność bobrów. "}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Według legendy król Władysław Jagiełło zaspokajał swoje pragnienie przy tych źródłach – stąd nazwa rezerwatu. Jeszcze do niedawna przy głównym źródle widoczne było omurowanie z kamienia, które ponoć przetrwało z tamtych czasów. Obecnie zostało zastąpione współczesnym murkiem z piaskowca."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Trzy źródła zgromadzone są razem (jedno z nich w miejscu, gdzie kiedyś było stare omurowanie). Znajdują się blisko nasypu kolejki wąskotorowej. Czwarte znajduje się po przeciwnej stronie rzeki (informuje o nim tabliczka, droga do pozostałych jest obecnie nieoznakowana)."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "W kompleksie źródeł zbudowano drewniane pomosty: nad czterema większymi źródłami przy rozlewiskach Zagożdżonki, z widokiem na bieg rzeki oraz roślinność bagienną największy – widokowy, skierowany ku rozlewiskom rzeki. Dzięki pomostom rezerwat został przystosowany do ruchu turystycznego, ale zmieniły one naturalne otoczenie starych, leśnych źródełek. "}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Z rzeką krzyżuje się stary nasyp kolejki wąskotorowej. Częścią atrakcji turystycznej przy Królewskich Źródłach jest stary most kolejowy."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Na terenie rezerwatu znajduje się wiele tablic informacyjnych dla odwiedzających turystów. Zawierają one m.in. opisy roślinności czy kolejki wąskotorowej. Umieszczono tu również drewniane ławeczki ze stolikami."}, {"title": "Rezerwat przyrody Źródło Królewskie", "text": "Niedaleko, na zachód od rezerwatu, znajduje się polana na której znajdowała się leśniczówka - budynek spłonął 23 sierpnia 2011 r. Niegdyś polana była prawdopodobnie składnicą drewna, ponieważ krzyżuje się na niej wiele nasypów kolejki. Obecnie jest tam kilka drewnianych ławek i stołów (część z nich zadaszona) oraz miejsca przystosowane do palenia ognisk. Przy polanie znajduje się mały parking (dojazd od trasy 737 Radom - Kozienice)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czyja książka stała się przyczyną skandalu Vatileaks?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gianluigi Nuzzi", "text": "Gianluigi Nuzzi (ur. 3 czerwca 1969 w Mediolanie) – włoski pisarz i dziennikarz, autor głośnej książki Sua Santità z zastrzeżonymi dokumentami dotyczącymi działalności żandarmerii watykańskiej i jej komendanta Domenico Gianiego."}, {"title": "Gianluigi Nuzzi", "text": "Współpracował z różnymi dziennikami i czasopismami włoskimi: Espansione, CorrierEconomia, ''L'Europeo, Gente Money, Corriere della Sera. "}, {"title": "Gianluigi Nuzzi", "text": "Autor książki Vaticano Spa, która w 2009 roku stała się bestsellerem we Włoszech i została przetłumaczona na 14 języków."}, {"title": "Gianluigi Nuzzi", "text": "W 2010 wydał książkę Metastasi."}, {"title": "Gianluigi Nuzzi", "text": "Od września 2010 jest jednym z autorów programu telewizyjnego ."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do czego może doprowadzić zapalenie pępka?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zapalenie pępka", "text": "Zapalenie pępka (łac. omphalitis) – zakażenie rozwijające się w obrębie kikuta pępowiny u noworodków. Objawia się silnym zaczerwienieniem, wydzieliną ropną z nieprzyjemnym zapachem, obrzękiem oraz lokalną tkliwością. W krajach rozwiniętych jest chorobą rzadko spotykaną dzięki sprawnemu systemowi opieki sanitarnej; na terenach uboższych wciąż występuje często i może wiązać się z poważnymi komplikacjami. Zbliżone objawy sporadycznie bywały stwierdzane u osób dorosłych."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Kikut pępowiny odpada zwykle w ciągu dwóch pierwszych tygodni życia dziecka. Uschnięcie i oddzielenie się przewodu zostaje zapoczątkowane przez skurcz naczyń krwionośnych, prowadzący do wykrzepienia się krwi w ich świetle. Granulocyty obojętnochłonne (będące komórkami żernymi) oddzielają martwą tkankę, nie dopuszczając zarazem do nadmiernego rozwoju drobnoustrojów. Z powyższych względów opóźnione odpadanie pępowiny może świadczyć o zaburzonej czynności układu immunologicznego albo o początkowym stadium infekcji."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Bakterie zasiedlające okolice pępka noworodka mają wówczas łatwy dostęp do krążenia układowego. Atakując tkankę podskórną mogą doprowadzić do martwiczego zapalenia powięzi (ang. necrotizing fasciitis) lub martwicy mięśni (ang. myonecrosis) przedniej ściany jamy brzusznej. "}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Zapalenie pępka jest powodowane praktycznie wyłącznie przez bakterie. W trzech na czterech przypadkach technikami mikrobiologicznymi identyfikuje się więcej niż jeden gatunek. Do najczęściej występujących bakterii tlenowych należą: Staphylococcus aureus, Streptococcus spp. grupy A, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae oraz Proteus mirabilis. Przy zastosowaniu metod hodowli w warunkach beztlenowych u 1/3–2/3 pacjentów uzyskuje się wynik dodatni. Przeważają: Bacteroides fragilis (powodujący również zapalenie owodni u ciężarnych), Peptostreptococcus spp. i Clostridium perfringens. Clostridium tetani jest przyczyną tężca noworodków, nadal występującego w państwach rozwijających się; notowano również przypadki zakażeń Clostridium sordellii. Generalnie spotykana flora ściśle zależy od panujących standardów sanitarnych i intensywności użycia preparatów bakteriobójczych. Zakażeniom w krajach tropikalnych sprzyjają lokalne praktyki obrzędowe, takie jak posypywanie pępowiny popiołem tytoniowym lub zanurzanie jej w krowim łajnie."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "W krajach rozwiniętych omphalitis występuje z częstością około 0,5–0,7% rocznie. W uboższych regionach świata ryzyko infekcji wzrasta nawet powyżej 6%. Najbardziej narażone są dzieci z porodu przedłużającego się, odbieranego w warunkach niesterylnych, powikłanego przez wcześniejsze pęknięcie błon płodowych lub chorobę zakaźną matki. Do narażonych należą także wcześniaki, noworodki o niskiej masie urodzeniowej. Częściej chorują  także dzieci z założonym cewnikiem pępkowym oraz z upośledzonym układem odporności (np. zespół LAD, zaburzeniami produkcji interferonu).  "}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Prognoza jest dobra w wypadku zakażeń niepowikłanych, ograniczonych tylko do przedniej ściany jamy brzusznej. Biorąc jednak pod uwagę wszystkie przypadki, śmiertelność dochodzi do 7–15%, gdyż niektóre komplikacje, szczególnie martwicze zapalenie powięzi i zgorzel gazowa, mają złe rokowanie."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Zakażenie rozwija się w ciągu pierwszych dwóch tygodni życia (średnio 5–9 dzień, szybciej u wcześniaków). Najważniejszymi objawami lokalnego stanu zapalnego są zaczerwienienie, opuchlizna i bolesność samego pępka. Z kikuta może sączyć się ropa, krew lub inna ciecz o nieprzyjemnym zapachu. Dalsze szerzenie się infekcji wzdłuż ścian jamy brzusznej przejawia się w postaci wybroczyn, pęcherzy, obrazem skórki pomarańczy (fr. ''peau d'orange) itp. Układowa reakcja na zaawansowane zakażenie obejmuje gorączkę (ponad 38°C), lub hipotermię (<36°C), tachykardię, spadek ciśnienia tętniczego, bezdech lub wzmożone oddychanie, często z widocznymi oznakami duszności,  senność i zanik odruchów wrodzonych. Perystaltyka staje się leniwa lub znika całkowicie; przy zajęciu wątroby może pojawić się żółtaczka. "}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Wydzielina z niewielkim zaczerwienieniem wokół nasady kikuta nie świadczy automatycznie o postępującej chorobie. Czasem takie objawy pojawiają się u zdrowych dzieci w związku ze stopniowym usychaniem kikuta. Podrażnienie może wywołać również przyżeganie ziarninowej blizny azotanem srebra. W wypadku wątpliwości o rozpoznaniu decyduje stan ogólny noworodka i wyniki badań laboratoryjnych: morfologii, posiewu mikrobiologicznego, OB/CRP oraz tych bardziej specjalistycznych, zleconych pod kątem konkretnych powikłań."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Groźne powikłania są przyczyną wyższej śmiertelności wśród chorych noworodków. Najważniejsze z nich przedstawiono poniżej. Posocznica (sepsa): rozsiew drobnoustrojów drogą krwionośną jest przyczyną ciężkich i trudnych do przewidzenia następstw, m.in. powstania zatorów septycznych, rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (tzw. zespół DIC) oraz wstrząsu. Martwicze zapalenie powięzi: mieszana flora bakteryjna, wytwarzająca toksyny bezpośrednio rozkładające zdrowe tkanki, łatwo szerzy się wzdłuż powięzi okołomięśniowej. Choroba przebiega w piorunującym tempie, obarczona jest wysoką śmiertelnością. Niezbędne wczesne rozpoznanie (na podstawie objawów niedrożności naczyń limfatycznych) i wymaga zastosowania agresywnego leczenia farmakologicznego oraz chirurgicznego. Martwica mięśni, zgorzel gazowa: spowodowane rozrostem bakterii beztlenowych, czemu sprzyja  nekroza tkanek, upośledzony przepływ krwi, obecność ciał obcych w ranie i infekcja florą mieszaną. Produkcja toksyn prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia powłok ciała i objawów ogólnoustrojowych zatrucia. Rozlane zapalenie otrzewnej: Słaby rozwój sieci większej ułatwia przeniesienie infekcji w głąb jamy brzusznej. Należy wykluczyć przyczyny chirurgiczne ostrego brzucha, co często oznacza wykonanie laparotomii. Oprócz odprowadzenia nagromadzonej ropy oraz wycięcia połączeń naczyniowych z pępkiem stosuje się antybiotykoterapię. Zapalenie (przetrwałego) moczownika: moczownik to struktura obecna w okresie płodowym, wykształcana z omoczni. Przejściowo łączy pęcherz moczowy z pępkiem. Normalnie pozostaje po nim tylko pasmo tkanki łącznej; jeżeli zachowa ono drożność, może stanowić potencjalne ognisko infekcji.   Ropnie: ograniczone do powłok skórnych albo umiejscowione w wielu przypadkowych miejscach z powodu rozsiewu drogą krwionośną. Metoda chirurgicznego usunięcia ich zawartości zależy od lokalizacji. Uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych: niedrożność żyły wrotnej z powodu wstępującej infekcji oraz wtórnej zakrzepicy prowadzi do wytworzenia zawiłej sieci krążenia obocznego (ang. portal cavernoma). Z powodu nadciśnienia mogą wytworzyć się żylaki; donoszono również o wtórnej niedrożności dróg żółciowych.  Spontaniczne wytrzewienie: sporadycznie notowano wypadki rozstąpienia się zajętych chorobowo powłok brzusznych. Odsłonięte jelita należy sprawdzić pod kątem niedrożności i innych uszkodzeń, a całość poddać chirurgicznej rekonstrukcji."}, {"title": "Zapalenie pępka", "text": "Leczenie polega na antybiotykoterapii skierowanej przeciwko wykrytym patogenom. W uzasadnionym wypadku aplikuje się środki zapobiegające przejściu w stan wstrząsu lub niewydolności oddechowej. Do typowo stosowanych leków należą: penicyliny przeciwgronkowcowe, aminoglikozydy (na bakterie Gram-(–)), metronidazol lub klindamycyna (przeciw beztlenowcom), ampicylina i wankomycyna w uzasadnionych przypadkach.  Rola terapii hiperbarycznej jest dyskusyjna; pomimo mocnych argumentów uzasadniających jej celowość nie powinna ona opóźniać wdrożenia konwencjonalnych metod leczenia. Hospitalizacja trwa przeciętnie dwa tygodnie; stosowanie dużych dawek preparatów wymaga założenia wkłucia centralnego. Pokarm jest podawany pozajelitowo."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakich kategoriach jest przyznawana corocznie nagroda w wysokości 100 000 koron szwedzkich wraz ze statuetką z podobizną Augusta Strindberga?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Augustpriset", "text": "Augustpriset – nagroda literacka przyznawana corocznie od 1989 przez Szwedzkie Stowarzyszenie Wydawców (Svenska Förläggareföreningen) dla najlepszych książek wydanych w Szwecji w języku szwedzkim. Wyróżnienie zostało nazwane na cześć Augusta Strindberga. Pomysłodawcą inicjatywy był Per I. Gedin.  "}, {"title": "Augustpriset", "text": "Od 1992 wyróżnienie przyznawane jest w 3 kategoriach: literatura piękna, literatura faktu oraz literatura dla dzieci i młodzieży."}, {"title": "Augustpriset", "text": "Każde szwedzkie wydawnictwo może wysunąć swoje propozycje do nagrody, spośród których 5-osobowe jury, osobne dla każdej z 3 kategorii, wyłania 6 nominowanych do głównej nagrody tytułów książek. Jurorów wyznacza zarząd Szwedzkiego Stowarzyszenia Wydawców. W końcowym etapie konkursu zwycięzcy są wybierani w poszczególnych kategoriach przez 3 zgromadzenia elektorów, po 21 osób każde – reprezentujących wydawców, biblioteki i krytyków literackich."}, {"title": "Augustpriset", "text": "Nagrodą w każdej kategorii jest brązowa statuetka i 100 000 koron szwedzkich. Statuetka Augusta (Auguststatyetten) została stworzona przez sztokholmskiego artystę-rzeźbiarza Michaela Fare w 1989. Jest to wysoka na 31 cm i ważąca ok. 3 kg odlana w brązie rzeźba, składająca się z 3 spłaszczonych stron z profilem Augusta Strindberga. Poszczególne strony mają symbolizować główne zainteresowania pisarza: alchemię, język i malarstwo."}, {"title": "Augustpriset", "text": "Nagrody wręczane są późną jesienią na uroczystej gali."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego mleczaj ciemny nie nadaje się do spożycia?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mleczaj ciemny", "text": "Mleczaj ciemny (Lactarius picinus Fr.) – gatunek grzyba z rodziny gołąbkowatych. "}, {"title": "Mleczaj ciemny", "text": " Morfologia Kapelusz -  Średnica 3-11 cm, za młodu łukowaty, potem staje się spłaszczony, z podwiniętym brzegiem, na koniec lejkowaty. Nie posiada garbka. Skórka gładka, aksamitna, matowa, w kolorze ciemnobrązowym. Blaszki -  Dość gęste, szeroko przyrośnięte i niezbiegające po trzonie. Mają kolor kremowy lub żółtawy, silnie kontrastujący z kapeluszem i trzonem. Trzon -  Wysokość 4-10 cm, szerokość 2-3,5 cm. Jest gruby, walcowaty, przy podstawie biały, wyżej ciemnobrązowy. Miąższ -  Biały i wydzielający mlecznobiały sok, który po uszkodzeniu zmienia kolor dość wolno na czerwonopomarańczowy. W smaku gorzki.Wysyp zarodników -  Jasnoochrowy ."}, {"title": "Mleczaj ciemny", "text": "Saprotrof żyjący w mikoryzie z korzeniami drzew. Występuje późnym latem i jesienią, głównie w lasach iglastych, wyłącznie pod świerkami. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych."}, {"title": "Mleczaj ciemny", "text": "Niejadalny. Z powodu gorzkiego smaku nie nadaje się do spożycia."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaka galeria sztuki jest najstarszym uniwersyteckim muzeum sztuki na półkuli zachodniej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Yale University Art Gallery – galeria sztuki w New Haven (USA), należąca do Yale University. Jest najstarszym uniwersyteckim muzeum sztuki na półkuli zachodniej."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Galeria Sztuki Yale University została założona w 1832 roku dzięki staraniom malarza Johna Trumbulla, przy czym istnieją dwie różne wersje ze strony Yale University, jeśli chodzi o początkowy zasób obrazów w galerii: W jednej z nich podaje się, iż Trumbull 19 grudnia 1831 roku podpisał umowę, w której przekazał Yale 28 swoich obrazów i 60 miniaturowych portretów w zamian za roczną rentę 1000 dolarów wypłacaną dożywotnio. Umowa obejmowała ponadto zobowiązanie uniwersytetu do wybudowania na terenie campusu ogniotrwałego budynku do przechowywania jego dzieł. Trumbull sam zaprojektował budynek galerii obrazów, który otwarto 25 października 1832 roku; Według drugiej informacji Trumbull przekazał powstającej galerii 100 swoich obrazów."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Galeria Trumbulla stała się wkrótce zbyt ciasna aby pomieścić powiększające się zbiory, dlatego w 1867 roku przeniesiono je na Street Hall, a w byłym budynku galerii umieszczono biuro prezesa i skarbnika uniwersyteckiego. W 1901 roku budynek został rozebrany."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Jesienią 1926 roku rozpoczęto budowę nowego gmachu, aby zgromadzić w jednym miejscu zbiory porozwieszane w różnych budynkach campusu Yale University, a także aby mieć rezerwę powierzchni pod przyszłe zbiory. Zaprojektowana przez Egertona Swartwouta Gallery of Fine Arts - (pol. Galeria Sztuk Pięknych) - została otwarta 27 września 1928 roku. Funkcjonuje do dziś i zawiera część zbiorów Galerii Sztuki Yale University."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Współczesny gmach główny Yale University Art Gallery jest jednym z pierwszych Louisa Kahna i zarazem pierwszym z trzech budynków zaprojektowanych przez niego dla potrzeb galerii. Budynek oddano do użytku w listopadzie 1953 roku. Pełnił funkcję sali wystawowej Yale University Art Gallery and Design Center, stanowiąc przy tym atelier dla studentów wydziału sztuki i architektury."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Gmach główny został wybudowany z kamienia, betonu, szkła i stali. Jego fasadę główną stanowi ściana pozbawiona okien. Tzw. „budynek Kahna“ stanowił radykalny przełom w tradycji neogotyku, w duchu której wzniesiono wiele budynków na terenie campusu, w tym budynek Swartwouta. Budowla odznaczała się pięknem geometrii i świetlistości założenia ale też innowacyjnością konstrukcyjną, do której należał system elektryczny i wentylacyjny oraz konstrukcja sufitu, składająca się wydrążonych trójkątnych ostrosłupów."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Plik:Yale University Art Gallery entrance.jpg|Wejście do budynku głównego Plik:YUAG stairwell.jpg|Klatka schodowa w budynku Kahna Plik:Triangle-ceiling.jpg|Ostrosłupowy sufit w budynku Kahna Plik:Swatroom4999.JPG|Swatroom"}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Galeria sztuki Yale University obejmuje ponad 185 tys. dzieł podzielonych na dziesięć działów tematycznych:  African Art (Sztuka Afrykańska) American Decorative Arts (Amerykańska Sztuka Dekoracyjna) American Paintings and Sculpture (Amerykańskie Malarstwo i Rzeźba) Ancient Art (Sztuka Antyczna) Art of the Ancient Americas (Sztuka Ameryki Przedkolumbijskiej) Asian Art (Sztuka Azjatycka) Coins and Medals (Monety i medale) European Art (Sztuka Europejska) Modern and Contemporary Art (Sztuka Współczesna) Prints, Drawings, and Photographs (Druki, Rysunki, Fotografie)"}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Dział sztuki współczesnej obejmuje m. in. dzieła Paula Cézanne'a, Pabla Picassa, Vincenta van Gogha, Marcela Duchampa, Pieta Mondriana, Evy Hesse i Roni Horn."}, {"title": "Yale University Art Gallery", "text": "Plik:Mariotto Albertinelli 002.jpg|Mariotto Albertinelli: Kuszenie Adama i Ewy Plik:Lucas Cranach (I) 100.jpg| Lucas Cranach Starszy: Ukrzyżowanie z nawróconym centurionem Plik:Jheronimus Bosch 003.jpg| Hieronim Bosch: Alegoria nieumiarkowania w jedzeniu i piciu Plik:Edouard Manet 032.jpg|Édouard Manet: Leżąca kobieta w hiszpańskim kostiumie Plik:Claude Monet 056.jpg|Claude Monet: Ogród artysty w Giverny Plik:Claude Lorrain 021.jpg|Claude Lorrain: Krajobraz z pasterzem Plik:Theo van Doesburg 028.jpg|Theo van Doesburg: Kompozycja symultaniczna XXIV Plik:Assyrian Genie - Yale University Art Gallery.jpg|Relief asyryjski: Duch z ludzką głową zraszający święte drzewo"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na terenie którego parku krajobrazowego znajdują się Czantoria i Barania Góra?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego", "text": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego – park krajobrazowy położony w województwie śląskim. Obejmuje porośnięte lasem pasma górskie Beskidu Śląskiego: pasmo Czantorii oraz Baraniej Góry."}, {"title": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego", "text": "Na terenie parku znajdują się źródła Białej i Czarnej Wisełki – dwóch potoków dających początek Wiśle."}, {"title": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego", "text": "Budowa geologiczna wzniesień Beskidu Śląskiego jest zróżnicowana. Wzgórza zbudowane są głównie z łupków i wapieni. Występują tu również warstwy zbudowane z piaskowców godulskich i zlepieńców istebniańskich. Na terenie parku znajdują się liczne jaskinie fliszowe, z których część ma status pomników przyrody. Na terenie parku znajdują się m.in. Jaskinia w Trzech Kopcach (najdłuższa niekrasowa jaskinia w Polsce), Jaskinia Malinowska, Jaskinia Lodowa, Jaskinia Mokra. Dla ochrony jaskiń został utworzony w gminie Lipowa rezerwat przyrody Kuźnie. W parku znajdują się też ostańce skalne: ambony, grzyby i grzędy, wśród nich Malinowska Skała czy Skały Grzybowe w Paśmie Stożka."}, {"title": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego", "text": "Lasy na terenie parku uległy przekształceniom wskutek eksploatacji. Prawie całkowicie zanikły grądy, które pierwotnie występowały w piętrze pogórza. Wzrósł areał borów jodłowo-świerkowych oraz świerczyn. Zmniejszona została powierzchnia dolnoreglowych lasów bukowych. W dolinach potoków w piętrze pogórza występują obecnie podgórski łęg jesionowy, nadrzeczna olszynka górska oraz dolnoreglowy świerkowy bór na torfie. W reglu dolnym dominują świerczyny. Miejscami spotyka się lasy bukowe: kwaśną buczynę górską i żyzną buczynę karpacką. W runie tego ostatniego zbiorowiska występuje żywiec dziewięciolistny. Strome stoki porastają jaworzyny górskie, fragmentarycznie jaworzyny karpackie. W wyższych partiach regla dolnego występuje bór jodłowo-świerkowy. Regiel górny porastają świerczyny, najlepiej wykształcone w rezerwacie przyrody na Baraniej Górze. Część parku zajmują łąki oraz pastwiska. Wzdłuż potoków występują łopuszyny. Na terenach podmokłych rozwijają się młaki."}, {"title": "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego", "text": "Z rzadkich gatunków zwierząt występujących na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego źródła wymieniają: drozda obrożnego, świergotka górskiego, głuszca, jarząbka, wilka szarego, rysia eurazjatyckiego oraz okresowo niedźwiedzia brunatnego. W parku spotyka się też podkowca małego, nocka orzęsionego i nocka wąsatka. Rzadkie gatunki ryb to głowacz pręgopłetwy i głowacz białopłetwy. Z zagrożonych gatunków bezkręgowców notowano pachnicę dębową oraz czerwończyka nieparka."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co jest uznawane za najstarszy zabytek piśmiennictwa słowackiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Żylińska księga miejska", "text": "Żylińska księga miejska, zwana też Księgą żylińską (słow. Žilinská mestská kniha lub Kniha žilinská) – 149-stronicowa kronika miejska spisywana po łacinie, niemiecku i w tzw. słowacyzowanej czeszczyźnie w latach 1378–1561 w Żylinie, uważana za najstarszy zabytek piśmiennictwa słowackiego."}, {"title": "Żylińska księga miejska", "text": "Kronika składa się z trzech części. Pierwszą stanowi niemiecki zapis prawa magdeburskiego nadanego Żylinie w roku 1378, drugą natomiast jego tłumaczenie z 1473 r. na tzw. słowacyzowaną czeszczyznę – język czeski ze słowackimi elementami gramatycznymi i leksykalnymi – stanowiącą wówczas język literacki miejscowej ludności słowackiej (osobny język słowacki powstał dopiero na początku XIX wieku)."}, {"title": "Żylińska księga miejska", "text": "Część trzecia, największa, zawiera 117 zapisów kronikarskich – w języku łacińskim, niemieckim i słowacyzowanym czeskim – dotyczących głównie spraw majątkowych. Zapis z 1451 r., pierwszy w słowacyzowanej czeszczyźnie, jest nieprecyzyjnie uważany za najstarszy znany słowackojęzyczny tekst."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jaki sposób nietoperze miały zniszczyć japońskie miasta?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Nietoperzowa bomba (ang. Bat bomb) – niewprowadzona do akcji w czasie II wojny światowej amerykańska broń, mająca niszczyć – na ogromną skalę – japońskie miasta. Miał to być zasobnik w kształcie bomby lotniczej, podzielony na pewną liczbę „przedziałów”. W każdym z nich znajdował się meksykański nietoperz ogoniasty (Tadarida brasiliensis) z doczepioną niewielką bombą zapalającą z detonatorem czasowym. Zrzucony z samolotu na spadochronie przed świtem zasobnik otwierałby się na odpowiedniej wysokości, uwalniając nietoperze, które rozlatywałyby się we wszystkich kierunkach w poszukiwaniu schronienia na dzień i znajdowałyby je na drzewach, w krzakach lub pod dachami domów. Po odpowiednio długim czasie bomby wybuchałyby, powodując liczne pożary w trudno dostępnych miejscach japońskich miast, zbudowanych głównie z drewna i papieru."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Za wprowadzeniem planu w życie przemawiały cztery czynniki biologiczne: po pierwsze nietoperzy meksykańskich było wiele (tylko w czterech jaskiniach w Teksasie znaleziono ich kilka milionów), po drugie nietoperz tego gatunku może unieść znacznie więcej, niż własny ciężar (samice latają ze swym potomstwem, nierzadko bliźniaczym), po trzecie nietoperze hibernują, a w czasie snu nie potrzebują ani pożywienia, ani opieki, nie ruszają się więc z miejsca, po czwarte wreszcie, nietoperze latają w ciemnościach, a z nastaniem dnia szukają zacisznych kryjówek (często w domach mieszkalnych) do zapadnięcia zmroku."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Na pomysł zbudowania takiej bomby wpadł dentysta Lytle S. Adams, który w styczniu 1942 roku pojawił się w Białym Domu, zyskując natychmiastową aprobatę pierwszej damy Eleanor Roosevelt i prezydenta. Adams został zatrudniony w tajnym laboratorium lotniczym i otrzymał odpowiednią liczbę nietoperzy do celów badawczych."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Do marca 1943 wybrano odpowiedni gatunek nietoperza. Projekt był tak poważnie brany pod uwagę, że Louis Fieser, wynalazca napalmu, zbudował 17-gramowe i 28-gramowe bomby zapalające, które miały być przenoszone przez nietoperze. Zasobniki o kształcie bomb zbudowano tak, że każdy dzielił się na 26 zamkniętych części z pomieszczeniami dla 40 nietoperzy w każdej z nich. Zasobniki miały być zrzucane z pułapu około 1500 m, gdzie następowałaby separacja poszczególnych części, które teraz opadałyby na spadochronach aż do osiągnięcia pułapu około 300 m. Tam otwierałyby się „przedziały” z nietoperzami, które dalej miały radzić sobie same. Z prostego wyliczenia wynikało, że 10 bombowców B-24 niosących z Alaski po sto zasobników z nietoperzami mogło wywołać 1 040 000 pożarów na wybranym obszarze."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Przeprowadzono całą serię testów, z których jeden (nieudany zresztą) potwierdził przydatność latających ssaków. Mianowicie w bazie USAAF w miejscowości Carlsbad w Nowym Meksyku wybuchł groźny pożar, bowiem przez przypadek wypuszczono uzbrojone nietoperze, które ukryły się pod dachami baraków mieszkalnych, hangarów i zbiorników paliwa. Po tym wypadku prace nad projektem przekazano w sierpniu 1943 roku Marynarce Wojennej, gdzie nadano im nazwę Project X-Ray, po czym w grudniu oddano Korpusowi Piechoty Morskiej. Korpus wybrał jako miejsce dalszych prac bazę lotniczą w El Centro, w Kalifornii. Po dokonaniu kilku eksperymentów i korekt planów operacyjnych przeprowadzono ostateczny test, zrzucając nietoperzowe bomby na sztuczne „japońskie miasto”, zbudowane przez oddziały techniczne broni chemicznej na jej własnym poligonie Dugway Proving Ground w stanie Utah."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Wyniki testu napawały optymizmem. Szef ekipy „podpalaczy” napisał: „Biorąc pod uwagę naprawdę niewielkie rozmiary «obiektów», można wywołać poważną liczbę niszczycielskich pożarów. Główną przewagą «obiektów» wydaje się to, że mogą one rozmieszczać się same wewnątrz nieprzyjacielskich budowli bez wiedzy użytkowników czy pogotowia przeciwpożarowego, tym samym pozwalając pożarom rozpalać się nim zostaną dostrzeżone”. Obserwator z ramienia Komitetu Badań nad Obronnością Kraju (ang. National Defense Research Committee, NDRC) oświadczył: „Uznano, że X-Ray to skuteczna broń”. Raport szefa służby chemicznej dodawał, że X-Ray były skuteczniejsze niż standardowe bomby zapalające używane w tamtych czasach. „Innymi słowy, zwykła bomba może wywołać prawdopodobnie 167 do 400 pożarów, podczas gdy X-Ray 3625 do 4748”."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Jednym z uczestników projektu był (przedwojenny i powojenny) aktor Tim Holt. Wynikało to z rozmowy Holta z niejakim Bobem Marshallem podczas rodeo w miejscowości Ada w stanie Oklahoma w roku 1954. Obaj mężczyźni poznali się w lecie 1943 roku w El Centro, gdzie załoga bombowca, do której należał Holt (w latach 1944-1945 bombardier superfortec B-29), zrzucała zasobniki z nieuzbrojonymi nietoperzami na wybrane cele. Jeśli zasobnik otworzył się prawidłowo, załoga musiała szukać ukrytych nietoperzy, jeśli natomiast zasobnik się nie otworzył – należało go podnieść (wraz z wieloma nieżywymi zwierzętami), by stwierdzić, jakie były przyczyny awarii."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Latem roku 1944 miano przeprowadzać kolejne próby, ale program został zamknięty przez admirała Ernesta J. Kinga, który dowiedział się, że X-Ray będzie gotowy do użycia nie wcześniej niż w połowie roku 1945. Do tego czasu na projekt wydano przypuszczalnie 2 miliony USD. Uważa się, że prace nad „nietoperzową bombą” były prowadzone zbyt wolno, a wojnę z czasem wygrał Projekt Manhattan."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Dr Adams uważał, że „nietoperzowa bomba” mogłaby być równie skuteczna jak bomba atomowa, jednak bez jej straszliwych skutków. Miał podobno mówić: „Pomyślcie o tysiącach pożarów wybuchających jednocześnie w promieniu 60 kilometrów od każdej zrzuconej bomby. Japonia zostałaby zniszczona, ale przy bardzo małych stratach w ludziach”."}, {"title": "Nietoperzowa bomba", "text": "Niedoszła „inwazja nietoperzy” była później wykpiwana, a dr Stanley P. Lovell, jeden z szefów OSS nazywał ją „nietoperzową farsą (niem. Die Fledermaus Farce)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie leży twierdza Kałamita?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kałamita", "text": "Kałamita (ros. Каламита) – średniowieczna twierdza istniejąca od VI w n.e. do schyłku XVIII w., założona przez ludność grecką w zachodniej części Krymu na Ukrainie. Leży w pobliżu współczesnego miasta Inkerman. Od XV w. była także znana jako Inkerman, choć obecnie tę nazwę stosuje się rzadziej, by nie mylić jej z miastem.  "}, {"title": "Kałamita", "text": "Twierdzę wzniesiono w południowo-zachodniej części płaskiej powierzchni szczytowej Monastyrskiej Skały, na obszarze 1,2 ha. Od południa i zachodu dostęp do twierdzy był niemożliwy ze względu na potężne pionowe urwiska wysokości 40–60 m, a od północy i wschodu wzniesiono mury obronne i fosę, oddzielając obszar obronny od reszty płaskowyżu. Pełniła ona początkowo funkcję obronną, strzegąc drogi do bizantyjskiego Chersonezu, później strzegła ważnego portu morskiego położonego u podnóża Skały Monastyrskiej."}, {"title": "Kałamita", "text": "Budowę twierdzy datuje się na drugą połowę VI w i na VII w., kiedy to powstał zasadniczy kamienny mur obronny długości 234 m i szerokości u podstawy 2,3–2,4 m, wzmocniony czterema basztami, przed którym wykopano fosę głębokości do 3,7 m oraz szerokości 9 m. W murze była tylko jedna brama. Dodatkowo wykonano wówczas znacznie niższy (do 2,5 m) i cieńszy mur (1 m) biegnący wzdłuż urwisk skalnych, tak że całkowita długość murów wyniosła ponad 500 m. Wykuto także głęboką studnię zaopatrującą oblężoną załogę w wodę."}, {"title": "Kałamita", "text": "Fortyfikacje wzmocniono i gruntownie przebudowano w trzeciej dekadzie XV w. na rozkaz księcia Teodoro Aleksego, gdy rozebrano stare mury, a na ich fundamentach postawiono nowe, zmieniono lokalizację bramy, wzmacniając ją dodatkową fortyfikacją od wewnętrznej strony, zbudowano kolejną, piątą basztę, stworzono także niewielkie wyjście służące do szybkich wypadów oraz utworzono fort 200 m na północ od murów. Na przedpolu twierdzy powstało wtedy podgrodzie o powierzchni 3 ha. Na terenie twierdzy istniało wówczas kilka cerkwi, w tym jedna ulokowana w bramie wjazdowej. Ostatnią dużą przebudowę przeprowadziły na przełomie XVI i XVII w. władze tureckie, które dostosowały tutejsze umocnienia do obrony przed ogniem artylerii. W szczególności wybudowano kolejną, szóstą basztę – barbakan, tym razem okrągłą i wysuniętą tylną ścianą 6 m przed linię murów, z którymi łączyła się  szyją. Resztę murów ponad dwukrotnie pogrubiono, podobnie jak i starsze baszty, z których część przebudowano z prostokątnych na półokrągłe. Twierdzę opuszczono pod koniec XVIII w."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki oddział partyzancki organizował w rejonie częstochowskim Henryk Furmańczyk?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Henryk Furmańczyk ps. Henryk (ur. 23 grudnia 1916 w Abanie, zm. 18 września 1992) − podpułkownik lotnictwa Wojska Polskiego, kapitan ZWZ-AK."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "; Dzieciństwo i młodość Henryk Furmańczyk urodził się w 1916 roku na Syberii. Był synem Antoniego, Polaka skazanego na zesłanie za przynależność do Narodowego Związku Robotniczego, i Aleksandry z Wiłkowów. Furmańczyk z rodziną powrócił do Polski w 1922 roku, rodzina zamieszkała w Warszawie, a rok później w Częstochowie. W tym drugim mieście Henryk Furmańczyk i jego brat Wacław ukończyli szkołę podstawową i Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza. W 1930 roku jego ojciec był działaczem BBWR, z tego też powodu zginął wraz z trzema innymi osobami z rąk członka Polskiej Partii Socjalistycznej."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Furmańczyk od wczesnego dzieciństwa interesował się lotnictwem, należał do gimnazjalnego koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, wraz z grupą kolegów zbudował w tym okresie szybowiec. W lipcu 1939 roku ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a 12 września jego rocznik został mianowany przez prezydenta Ignacego Mościckiego podporucznikiem lotnictwa ze starszeństwem od 1 września. Przydzielony został do 4. eskadry szkolnej SzPL, po czym ewakuowany wraz z personelem Centrum Wyszkolenia Lotniczego na południowy wschód kraju, gdzie trafił do niemieckiej niewoli."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "; Okupacja Z niewoli Furmańczyk zbiegł z grupą kolegów i podjął próbę dotarcia do zachodnich sojuszników, ale po porażce tej próby wrócił pod koniec 1939 roku do Częstochowy i zaangażował się w działalność ZWZ-AK pod pseudonimem Henryk. Jako pilot otrzymał zadanie utworzenia partyzanckiej grupy lotniczej dla powiatów częstochowskiego, radomszczańskiego, opoczyńskiego i włoszczowskiego oraz utworzenie na podległym terenie zrzutowisk i lądowisk dla samolotów wykonujących nocne loty z Wielkiej Brytanii. Dodatkowo w 1940 roku został zastępcą dowódcy grupy wywiadu i kontrwywiadu wojskowego w Obwodzie AK Częstochowa."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Oprócz działań związanych z lotnictwem przeprowadził również inne operacje, m.in. odbicie z więzienia na Zawodziu bez jednego wystrzału inspektora ZWZ-AK ppłk. Stanisława Mireckiego Butryma, którego wyprowadził z więzienia z pomocą grupy żołnierzy przebranych w mundury Gestapo i Luftwaffe. Wśród wykonawców akcji jedynie jeden żołnierz znał biegle język niemiecki. Za tę akcję odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Grupa Furmańczyka przyjęła także w marcu 1943 roku pod Zebrą koło Częstochowy czterech cichociemnych, którzy otrzymali zadanie szczegółowego rozpoznania zakładów doświadczalnych Peenemünde, gdzie Niemcy budowali wyrzutnie pocisków rakietowych. Oddział przyjął także osiem innym zrzutów. Jeszcze w tym samym roku został wraz z grupą żołnierzy aresztowany przez Gestapo, ale udało mu się uciec i pomóc w ucieczce innemu żołnierzowi. Za pomoc w ucieczce odznaczono go Krzyżem Walecznych."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Po ucieczce został przeniesiony w okolice Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie w styczniu 1944 roku odtworzył swoją jednostkę lotniczą. Podczas przygotowań do akcji „Burza” oddział został włączony do 25 Pułku Piechoty AK jako jego 3 kompania. W całym okresie okupacji jego oddział stoczył szereg potyczek, m.in. pod Szadkowicami, Białaczowem, Kowalewem, Widuchem, Białym Ługiem, Bokowem, Hutą, Stefanowem, Przysuchą, Walią i Mniszowem. Wojnę zakończył w stopniu kapitana."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "; Lata powojenne Po zakończeniu wojny wrócił do Częstochowy. Wkrótce po przyjeździe został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, zdegradowany i skazany na dwukrotną karę śmierci. Kary nie wykonano, został osadzony we Wronkach, następnie karę śmierci zamieniono na 10 lat więzienia i zmniejszono ją po amnestii. Zwolniony z więzienia po trzech i pół roku pozbawienia wolności, po czym na wniosek Stowarzyszenia Polskich Kombatantów został mianowany majorem, ze starszeństwem od 4 września 1948 roku. Później został jeszcze na wniosek SPK mianowany podpułkownikiem, ze starszeństwem od 4 listopada 1964 roku. Działał w Klubie Oficerów Rezerwy i był współtwórcą Częstochowskiego Klubu Seniorów Lotnictwa."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Po wyjściu z więzienia wrócił do Częstochowy i podjął cywilną pracę w Przedsiębiorstwie Budowy Kopalń Rud Żelaza, a także ukończył studia na Politechnice Częstochowskiej. W 1954 roku ożenił się z Martą Mateją (1929–2004), miał syna Antoniego (ur. 1955) − lekarza. Brat Wacław (1919–2012), również żołnierz ZWZ-AK, był znanym szczecińskim architektem. "}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "Zmarł w 1992 roku i został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "7 grudnia 2012 roku, na lotnisku w Rudnikach została odsłonięta tablica upamiętniająca Henryka Furmańczyka."}, {"title": "Henryk Furmańczyk", "text": "podporucznik − 12 września 1939 porucznik − ? kapitan − ? major − 4 września 1948 podpułkownik − 4 listopada 1964"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakich okolicznościach miało dojść do aktów kanibalizmu podczas I wyprawy krzyżowej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Oblężenie Maarratu - oblężenie Maarratu przez krzyżowców w 1098 roku, podczas I wyprawy krzyżowej. Miasto, współcześnie znane jako Maarrat an-Numan, zostało zaatakowane przez wojska pod wodzą Rajmunda z Tuluzy, Roberta z Flandrii i Boemunda z Tarentu. Oblężenie jest znane przede wszystkim z aktów kanibalizmu, jakich mieli dopuścić się chrześcijanie. Wieści o tych wydarzeniach rozeszły się wśród muzułmanów, wpływając na ich wyobrażenie łacinników."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": " Sytuacja krzyżowców po zdobyciu Antiochii "}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Po zdobyciu Antiochii wojska krzyżowe zaczęły najeżdżać okoliczne wsie i miasta w poszukiwaniu pożywienia. Było to spowodowane tym że ich linie zaopatrzenia były mocno rozciągnięte, a dodatkowo narażone na ataki Turków i Arabów, co skutkowało poważnymi brakami. W lipcu 1098 roku, Rajmund Pilet, służący w oddziałach Rajmunda z Tuluzy, wyprawił się na Maarrat. Tamtejszy garnizon był jednak liczniejszy od jego sił i bez problemu odparł atak, dodatkowo zadając uczestnikom krucjaty ciężkie straty. Mimo to, krzyżowcy zdecydowali się na ponowne uderzenie, tym razem dużymi siłami. Ich celem było zabezpieczenie sobie drogi do Jerozolimy, a także zdobycie zapasów żywności."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Załoga Maarratu składała się w większości z lokalnej milicji, ludzi na co dzień nie zajmujących się wojaczką i nie mających żadnego doświadczenia. Jednak mając w pamięci nieudaną ekspedycję Rajmunda Pileta, muzułmanie byli pewni iż uda im się obronić miasto. Ich pewność zwiększał fakt, iż chroniły ich potężne mury oraz fosa. Kolejnym czynnikiem przemawiającym na korzyść obrońców była szczupłość posiadanych przez krzyżowców zapasów – nie mogli sobie pozwolić na zbyt długie oblężenie, zwłaszcza, że zbliżała się zima."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "27 listopada Rajmund z Tuluzy i Robert z Flandrii stanęli ze swoimi wojskami pod murami Maarratu i już następnego dnia podjęli próbę zdobycia miasta szturmem, jednak bez powodzenia. Wkrótce dołączył do nich Boemund ze swoimi rycerzami. Połączone siły krzyżowców ponownie spróbowały wziąć miasto szturmem, co znów skończyło się fiaskiem, a muzułmanie przystąpili do ostrzeliwania ich pozycji z katapult, miotając kamienie, strzały, ogień, a nawet ule z pszczołami i wapno. W tej sytuacji, baronowie zdecydowali się przystąpić do regularnego oblężenia. Mimo, że Maarrat zostało otoczone szczelnym pierścieniem, przez dwa tygodnie nie poczyniono żadnego postępu. Krzyżowcy postanowili zbudować machiny oblężnicze. Zaczęli przetrząsać całą okolicę w celu zdobycia niezbędnego drewna. Zabrakło żywności, a całe grupy wojowników poczęły opuszczać swoje stanowiska, udając się na poszukiwanie jedzenia."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Ostatecznie, ludzie Rajmunda zdołali zbudować beluardę, której dowodzenie objął Wilhelm z Montpelier, i z pomocą której, w dniu 11 grudnia przystąpili do szturmu. Podciągnęli ją pod jedną z baszt miejskich, ale próba dostania się na mury obronne nie powiodła się. Jednak pod osłoną tej machiny, krzyżowcy zdołali dokonać podkopu pod sąsiadujący z basztą odcinek muru. Wieczorem mur się zawalił i część piechoty wdarła się do miasta, przystępując do rabunku. Tymczasem Boemund, któremu nie w smak był sukces żołnierzy Rajmunda, posunął się do podstępu, stosując ten sam fortel, który udał mu się w Antiochii. Ogłosił przez swojego herolda, że jeśli miasto skapituluje i odda się w jego ręce, zagwarantuje życie wszystkim obrońcom, którzy schronią się w budynku w pobliżu bramy głównej, i weźmie ich pod opiekę. Nocą walki ustały, gdyż mieszkańcy Ma'arratu byli już świadomi swojej klęski. Widząc wyłomy w fortyfikacjach, wielu z nich zabarykadowało się w domach, ofiarując zapłacenie haraczu, jeśli krzyżowcy darują im życie, a spora część schroniła się w budynku, który wskazał Boemund. Rankiem 12 grudnia, chrześcijanie wdarli się do miasta, zabijając większość mieszkańców, łupiąc i paląc domy. Boemund starał się zapobiec masakrze, jednak nie zdołał opanować swoich żołnierzy, do tego nie mógł rozkazywać wojskom pozostałych baronów. W efekcie, mężczyźni, którzy oddali się pod jego opiekę zostali wymordowani, a kobiety i dzieci sprzedano w niewolę."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Zdobycie Maarratu wzmocniło napięcia pomiędzy południowymi Francuzami Rajmunda a Normanami Boemunda. Przez cały czas trwania oblężenia, obie strony nieustannie rywalizowały ze sobą o zdobycze. Rajmund uważał, że większość łupów powinna przypaść jemu, ponieważ to jego oddziały zbudowały beluardę i dokonały podkopu, ale w rzeczywistości prawie wszystkie zdobycze zagarnął Boemund, który otrzymał haracz od wielu mieszkańców Maarratu. W tej sytuacji, hrabia Tuluzy zażądał oddania mu miasta, które chciał podporządkować biskupowi Albary. Boemund oświadczył na to, że nie wyprowadzi swych wojsk z Ma'arratu, póki oddziały Rajmunda nie opuszczą Antiochii. W armii rosło niezadowolenie. Zwykli żołnierze chcieli czym prędzej wyruszyć do Jerozolimy. 24 grudnia, po długich kłótniach obu baronów, przedstawiciele wojska oświadczyli Rajmundowi, że jeśli zorganizuje wymarsz armii na południe, żołnierze uznają go za wodza całej krucjaty. Rajmundowi od samego początku najbardziej zależało na zostaniu głównym przywódcą krzyżowców, przyjął przeto tę ofertę i już kilka dni później wymaszerował Maarrat z całymi siłami, a miasto otrzymał biskup Albary. Wojownicy Rajmunda opuścili Antiochię, która w całości przypadła Boemundowi. Obaj baronowie byli zadowoleni z takiego obrotu spraw."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Maarrat okazał się nie być tak zasobny jak przypuszczali krzyżowcy, w związku z czym nadal cierpieli na brak zapasów, przede wszystkim żywności. Kiedy przywódcy krucjaty przebywali w Rugii, debatując nad kwestią dowodzenia w dalszej wyprawie, pozostawieni w Maarracie żołnierze głodowali. Ciężko sytuacja zmusiła ich rzekomo do jedzenia ciał zabitych muzułmanów."}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Kronikarz, Radulf z Caen napisał:"}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "O wydarzeniach tych pisał również Fulcher z Chartres:"}, {"title": "Oblężenie Maarratu", "text": "Trzecim źródłem traktującym o wydarzeniach z Maarrat są prace Alberta z Akwizgranu, który napisał:"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w jakiej formie Paweł Diakon poprosił Karola Wielkiego o uwolnienie swojego brata?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Paweł Diakon", "text": "Paweł Diakon (ur. ok. 720, zm. przed 800) – mnich benedyktyński z klasztoru na Monte Cassino, poeta, kronikarz, autor m.in. Historii Longobardów."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "Paweł Diakon pochodził z ludu Longobardów. Prawdopodobnie miejscem urodzenia była jego posiadłość rodowa niedaleko Cividale del Friuli. Jego rodowód w linii męskiej wywodził się od Leupchisa (prapradziad po mieczu), pochodzącego z Panonii. Około 568 roku Leuphis osiadł w rejonie Forum Iulii. Pradziad Pawła Diakona, Leupihis, został porwany w 610 roku przez Awarów, jednak powrócił w rodzime strony i odbudował zniszczoną posiadłość. Dziadem Pawła Diakona był Arichis, zaś ojcem – Warnefried. Matką przyszłego mnicha była Teudelinde. Paweł Diakon miał starszego brata Arichisa, który odziedziczył posiadłość po ojcu, oraz nieznaną z imienia siostrę, która wstąpiła do klasztoru. "}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "Paweł Diakon otrzymał wykształcenie retoryczno-gramatyczne i związał się z dworem Ratichisa, gdzie zawarł przyjaźń z córką Dezyderiusza Adelpergą i jej małżonkiem Arechisem. Prawdopodobnie w 774 roku, tj. po upadku państwa Longobardów, Paweł Diakon wstąpił do klasztoru benedyktyńskiego na Monte Cassino. Motywy tej decyzji nie są znane. Być może powodował nim polityczny upadek ludzi z jego otoczenia, bądź nakaz zwycięzcy nad Dezyderiuszem Karola Wielkiego, który w ten sposób pozbywał się niepewnych podwładnych. Już będąc zakonnikiem, dowiedział się o utracie posiadłości przez swoją rodzinę na skutek nieudanego powstania Longobardów pod wodzą Hrodgauda przeciwko Frankom, w którym wziął udział starszy brat Pawła Diakona."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "W 782 roku Paweł Diakon zwrócił się z prośbą w formie elegii do Karola Wielkiego o przywrócenie majątku swojej rodzinie i wolności bratu. Został wtedy zaproszony jako nauczyciel gramatyki na dwór władcy. Wykorzystując swe zdolności dyplomatyczne, przyczynił się do zwolnienia longobardzkich jeńców z niewoli w zamian za przyrzeczenie pozostania na dworze. Spisana po jego śmierci legenda głosiła, że Paweł Diakon próbował pozbawić życia Karola Wielkiego, a gdy dwór domagał się ukarania go przez obcięcie rąk, władca odmówił. Po zamachu mnich miał udać się na wyspę, a stamtąd na dwór Arechisa i Adelpergi, po śmierci Arechisa zaś powrócić na Monte Cassino."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "W 786 roku Paweł Diakon wraz z dworem Karola Wielkiego odbył podróż po Europie: klasztory Metz, Corbie, Rzym, Monte Cassino. Samodzielnie kontynuował wyprawę na dwór księcia Benewentu Arechisa. Benewent był enklawą Longobardów, która za cenę haraczu pozostała niewchłonięte przez państwo Franków, a na dworze jego władcy znajdowali schronienie uchodźcy z północnej Italii. Dzięki staraniom Pawła Diakona napięte wówczas stosunki polityczne pomiędzy Karolem Wielkim a Arechisem uległy ociepleniu."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "Paweł Diakon zmarł w Monte Cassino 13 kwietnia prawdopodobnie przed 800 rokiem, gdyż w swoich dziełach przy imieniu Karola Wielkiego podawał tytuł rex (Karol Wielki został koronowany na cesarza w 800 roku)."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "; Historia Longobardów Dzieło Historia Longobardów liczy 6 ksiąg. Przy jej pisaniu Paweł Diakon korzystał z niezachowanych współcześnie dzieł Sekundusa z Trydentu (zm. 612) Kroniki Longobardów i prawdopodobnie z Origo gentis Longobardorum (O pochodzeniu Longobardów). Sięgnął również do Kroniki Perktarita, Kroniki Fredegara, Księgi pontyfikalnej, prac Grzegorza z Tours, Bedy Czcigodnego, Izydora z Sewilli, Jordanesa i Wenancjusza Fortunasa. Historia Longobardów zawiera cytaty z Wergiliusza, Pliniusza Starszego, Aureliusza Wiktora, Justynusa. "}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "Dzieło przedstawia historię ludu od czasów legendarnych do 744 roku. Nie jest ukończone, nie posiada wstępu i zakończenia, co może sugerować, że autor zmarł nagle i nie opisał czasów mu współczesnych. W części legendarnej Paweł Diakon zawarł m.in. informacje o germańskich wierzeniach pogańskich (bóstwo Wodan i jego żona, ludzie o psich głowach itd.), co w piśmiennictwie VIII wieku było zjawiskiem rzadko spotykanym poza Skandynawią."}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "; Historia rzymska Historia rzymska liczy 16 ksiąg. Jest to podręcznik napisany dla Adelpergi, której autor był nauczycielem. Podstawą do jego kompilacji było Breviarium ab Urbe condita oraz dzieje Rzymu od czasów legendarnych do cesarza Walensa autorstwa Eutropiusza. Paweł Diakon dodał do podręcznika historię okresu Justyniana Wielkiego, korzystając z Historiarum adversus paganos libri VII (Siedem ksiąg dziejów przeciw poganom) Pawła Orozjusza, Kroniki Prospera z Akwitanii, Liber pontificalis (Księgi pontyfikalnej), Kroniki Świętego Hieronima, Podstępów wojennych Frontinusa i prac JordanesaЯ. А. Дворецкая, http://ancientrome.ru/publik/dvoretskaya/dvorets01.htm Павел Варнефрид как историк и этнограф (к вопросу о влиянии позднеримской культуры на мировоззрение писателя), ancientrome.ru.. "}, {"title": "Paweł Diakon", "text": "; Pomniejsze dzieła Gesta episcoporum Metensium (Dzieje biskupów Metzu) Vita sancti Gregorii (Żywot Świętego Grzegorza papieża) Ad Donatum commentarius (Komentarz do Donata) Expositio super regulam sancti Benedicti  (Komentarz do reguły Św. Benedykta) wyciąg z leksykonu Pompejusza Festusa De verborum significatu (O znaczeniu wyrazów) Homilie w liczbie 244 w dwu księgach na porę letnią i zimową ok. 30 okolicznościowych wierszy"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "przez ile tygodni Frank Forde pełnił funkcję premiera Australii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Frank Forde", "text": "Frank Forde (ur. 18 lipca 1890 - zm. 28 stycznia 1983) - australijski polityk  Partii Pracy, premier Australii w dniach od 6 lipca do 13 lipca 1945. "}, {"title": "Frank Forde", "text": "W 1917 zdobył mandat senatora w senacie Queensland, a w 1922 został deputowanym w sejmie Australii.  Po wygranych przez laburzystów wyborach w 1929 został wiceministrem ds. przemysłu i ceł, a przez kilka dni przed przegranymi przez laburzystów wyborach w 1931 pełnił funkcję ministra.  Był jednym z niewielu laburzystowskich posłów którzy zostali wybrani w tych wyborach i w 1932 został zastępcą szefa gabinetu cieni.  "}, {"title": "Frank Forde", "text": "Po powrocie laburzystów do władzy w 1941 Forde został ministrem ds. wojska w gabinecie Johna Curtina, po śmierci Curtina w 1945 ówczesny gubernator generalny książę Gloucester mianował go premierem Australii, ale nie udało mu się zdobyć kierownictwa partii i już tydzień później został zastąpiony jako premier przez Bena Chifleya."}, {"title": "Frank Forde", "text": "Chifley mianował Forde'a wysokim komisarzem (ambasadorem) w Kanadzie, Forde pełnił tę funkcję do 1953.  Rok później próbował zostać ponownie wybranym do parlamentu Australii, ale tym razem bez powodzenia. W 1955 został wybrany do parlamentu Queenslandu.  "}, {"title": "Frank Forde", "text": "Po rozpadzie partii laburzystowskiej na dwie mniejsze partie w 1957 stracił miejscie w parlamencie.  Forde zdecydował się wówczas opuścić życie polityczne, przeprowadził się do Brisbane gdzie do końca życia poświęcił się pracy charytatywnej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co, oprócz projektu idealnego miasta, zawiera Manuskrypt paryski B Leonarda da Vinci?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Manuskrypt paryski B", "text": "Manuskrypt paryski B – najstarszy zbiór notatek Leonarda da Vinci datowany na lata 1487-90, choć parę stron może być jeszcze starszych. Manuskrypt znajduje się obecnie w Institut de France."}, {"title": "Manuskrypt paryski B", "text": "Notatnik przetrwał z oryginalnej welinowej oprawie, z klapką zapinaną na kołeczek i pętelkę. Tekst jest prawie nienaruszony. Początkowo zeszyt miał 100 kart, ale w latach 40. XIX w. hrabia Libri wyciął z niego ostatnie 10 kartek i sprzedał je lordowi Ashburnham. Wycięte strony wróciły do Paryża, ale są osobno oprawione."}, {"title": "Manuskrypt paryski B", "text": "Tematyka notatnika jest różnorodna. Są tam informacje o architekturze, w tym projekt idealnego miasta oraz projekty kościołów. Są także zapiski o technice wojskowej: łodzie podwodne i okręty służące do ataku z zaskoczenia, działo parowe z miedzi. Manuskrypt zawiera także pierwsze szczegółowe projekty maszyny latającej, nazwanej ornitopterem ze względu na naśladowanie zasad lotu ptaka. Znajdują się tam także informacje na temat figur geometrycznych. Zbiór zawiera także rysunek instrumentu strunowego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki muzyczny pseudonim nosił w młodości Robert Hue, późniejszy lider francuskich komunistów?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Robert Hue", "text": "Robert Georges Auguste Hue (ur. 19 października 1946 w Cormeilles-en-Parisis) – francuski polityk, działacz komunistyczny, długoletni sekretarz generalny Francuskiej Partii Komunistycznej, parlamentarzysta krajowy i europejski, dwukrotny kandydat w wyborach prezydenckich."}, {"title": "Robert Hue", "text": "Pochodzi z rodziny działaczy komunistycznych, już jako nastolatek pomagał ojcu w dystrybucji partyjnej prasy. Sam do Francuskiej Partii Komunistycznej (PCF) wstąpił w wieku 17 lat, w trakcie nauki w technikum. W młodości zajmował się także działalnością muzyczną, pod pseudonimem Willy Barton występował z zespołem rockowym Les Rapaces. Ukończył studia pielęgniarskie w Paryżu, po czym został zatrudniony w ośrodku zdrowia w Argenteuil."}, {"title": "Robert Hue", "text": "Pierwszym objętym przez niego stanowiskiem w administracji publicznej był urząd mera Montigny-lès-Cormeilles. Merem tej miejscowości został w 1977, pięciokrotnie uzyskiwał reelekcję. Zrezygnował z pełnienia tej funkcji w 2009 – po 32 latach nieprzerwanego jej pełnienia. Robert Hue był także radnym regionu Île-de-France (1986–1988 i 1992–1993) oraz departamentu Val-d'Oise (1988–1998)."}, {"title": "Robert Hue", "text": "Stopniowo awansował także w strukturach Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1987 wszedł w skład komitetu centralnego, a wkrótce do biura politycznego PCF. W 1994 został sekretarzem generalnym tego ugrupowaniahttp://www.france-politique.fr/organigramme-pcf.htm Francuska Partia Komunistyczna na stronie france-politique.fr . [dostęp 25 lipca 2010]., obejmując tym samym najwyższe stanowisko we władzach partii i zastępując na nim swojego politycznego patrona, Georges'a Marchais. W 1995 Robert Hue jako lider komunistów wystartował w wyborach prezydenckich. W pierwszej turze uzyskał 8,64% głosów. Ten dość dobry wynik (lepszy od rezultatu André Lajoinie z 1988) pozwolił mu na przeprowadzenie szeregu reform organizacyjnych i programowych w swoim ugrupowaniu, m.in. otwierając je na nowe środowiska."}, {"title": "Robert Hue", "text": "W wygranych przez lewicę wyborach parlamentarnych w 1997 Robert Hue uzyskał mandat deputowanego do Zgromadzenia Narodowego XI kadencji. W 1999 został posłem do Parlamentu Europejskiego V kadencji. Zasiadał w Grupie Zjednoczonej Lewicy Europejskiej i Nordyckiej Zielonej Lewicy oraz w Komisji ds. Przemysłu, Handlu Zewnętrznego, Badań Naukowych i Energii. Z mandatu zrezygnował jednak po roku jego sprawowania."}, {"title": "Robert Hue", "text": "W 2001 objął prestiżową i honorową funkcję prezydenta PCF, podczas gdy nowym sekretarzem generalnym została Marie-George Buffet. W 2002 po raz drugi został kandydatem w wyborach prezydenckich, tym razem w pierwszej turze otrzymał poparcie na poziomie 3,37%. Kilka tygodni później utracił mandat poselski, przegrywając w głosowaniu z kandydatem centroprawicy. W konsekwencji własnych porażek i po słabych wynikach wyborczych PCF w 2003 zrezygnował z piastowanego w tej partii stanowiska."}, {"title": "Robert Hue", "text": "26 września 2004 Robert Hue został powołany w skład Senatuhttp://www.senat.fr/senateur/hue_robert04078q.html Robert Hue na stronie Senatu . [dostęp 27 września 2011].. W listopadzie 2008 odszedł z rady krajowej PCF, a w grudniu tego samego roku powołał polityczne stowarzyszenie Nouvel espace progressiste. W listopadzie 2009 założył nową partię pod nazwą Zjednoczony Ruch Postępowy (Mouvement unitaire progressiste), dopuszczając przy tym możliwość zachowania członkostwa w innej formacji. 25 września 2011 uzyskał reelekcję w wyborach senackich."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto pozował Vincentowi van Goghowi do rysunku Smutek?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Smutek (ang. Sorrow) – rysunek Vincenta van Gogha sporządzony w kilku wersjach ok. 10 kwietnia 1882 roku w Hadze oraz litografia wykonana na jego podstawie ok. 11 listopada tego samego roku. Zarówno rysunek jak i litografia znajdują się w prywatnych kolekcjach."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Nr kat.: F 929 (rysunek), JH 129; F 1655, JH 259 (litografia)."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Smutek jest prawdopodobnie tym rysunkiem van Gogha, który najbardziej zapada w pamięć."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Modelką była prostytutka Clasina Maria (Sien) Hoornik (1850–1904), którą młody van Gogh spotkał wkrótce po przybyciu do Hagi (styczeń 1882) i z którą zamieszkał. Miała już ona w tym czasie córkę i była w ciąży. Van Gogh wspomniał o Hoornik w liście do brata z 7 maja 1882:"}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Kobieta w ciąży, która włóczyła się zimą po ulicach i która musiała zarabiać na chleb, wyobrażasz sobie jak. Wziąłem ją jako modelkę i pracowałem z nią przez całą zimę. Nie byłem w stanie dać jej jako modelce całodziennego wynagrodzenia, tym niemniej opłacałem jej czynsz i mogę jak dotąd, dzięki Bogu, chronić ją i jej dziecko od głodu i chłodu, dzieląc się z nią moim chlebem. Kiedy spotkałem tę kobietę, wpadła mi w oko, bo wyglądała źle."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Jak wynika z listu, Hoornik stała się na pewien okres jego modelką i towarzyszką życia. W tym czasie urodziła chłopca (van Gogh nie był jego ojcem). Presja i oburzenie rodziny spowodowały, że w sierpniu 1883 roku van Gogh odszedł od Hoornik, opuścił Hagę i wyjechał na północ Holandii, do Drenthe."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Van Gogh narysował Hoornik nagą, siedzącą na zewnątrz domu, z głową wspartą na skrzyżowanych ramionach i obwisłymi piersiami, zwisającymi nad obrzmiałym brzuchem. W prawym dolnym rogu umieścił angielski tytuł \"Sorrow\", jako że myślał wówczas dużo o swym pobycie w Anglii, żywo interesował się sztuką i literaturą angielską."}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Robiąc pierwsze studium van Gogh użył jako podkładu dwóch arkuszy papieru. Kiedy odkrył, że kontur został odbity pod spodem, sporządził dwie kolejne wersje, z których jedną wysłał bratu, a drugą prawdopodobnie zachował dla siebie. Na lewym marginesie tej wersji rysunku umieścił cytat z \"La Femme\" Jules'a Micheleta:"}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Jak to jest, że istnieje na ziemi kobieta tak samotna?"}, {"title": "Smutek (rysunek van Gogha)", "text": "Rysunek powstał w oparciu o \"Ilustrację 24\" z \"Exercises au fusain\" francuskiego rysownika i litografa Charlesa Bargue'a (ok. 1826/1827–1883). Użyty w nim ekspresyjny, linearny kontur był rezultatem przemyślanego procesu uczenia się przez van Gogha zasad rysunku ze wspomnianej książki."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie ma początek Magistrala Tatrzańska?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rozdroże pod Tokarnią", "text": "Rozdroże pod Tokarnią (słow. Rázcestie na Tokárinách) – położone na wysokości 784 m n.p.m. rozdroże szlaków turystycznych u wylotu  Doliny Jałowieckiej w słowackich Tatrach Zachodnich. Słowackie tabliczki na drogowskazie turystycznym podają wysokość 790 m. Znajduje się w lesie zwanym Tokarnią. Krzyżują się tutaj dwa szlaki turystyczne i ma początek Magistrala Tatrzańska – najdłuższy szlak tatrzański, prowadzący południowymi stokami słowackich Tatr. Od Rozdroża pod Tokarnią prowadzi aż do Wielkiego Białego Stawu w Dolinie Kieżmarskiej."}, {"title": "Rozdroże pod Tokarnią", "text": "Rozdroże pod Tokarnią znajduje się na zachodnich zboczach Doliny Jałowieckiej, u podnóży grzbietu  Sokoła, z rozdroża natomiast widoczny jest wapienny szczyt Mnicha. Jest tutaj wiata dla turystów."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto podpalił schronisko PTTK na Turbaczu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Schronisko PTTK na Turbaczu – schronisko turystyczne położone poniżej szczytu Turbacza w Gorcach, tuż przy granicy z Gorczańskim Parkiem Narodowym."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Pierwsze schronisko na Turbaczu wybudowało w 1925 r. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (oddział „Gorce”) na polanie Wisielakówka. Służyło turystom tylko do 17 grudnia 1933 r., kiedy to podpalili go nieznani sprawcy, najprawdopodobniej kłusownicy, uważający, że turystyka szkodzi ich interesom. PTT rozpoczął budowę drugiego schroniska w górnym skraju Hali Długiej, prace przerwał wybuch II wojny światowej. Część budynku oraz tymczasowy barak funkcjonowały jednak – głównymi odwiedzającymi nie byli nieliczni podczas wojny turyści, lecz partyzanci Konfederacji Tatrzańskiej, a później AK, którzy mieli tutaj swój punkt kontaktowy. W lipcu 1943 roku podczas dużej obławy Niemcy zajęli schronisko, zmuszając partyzantów do ewakuacji na polanę Stawieniec pod Kudłoniem. W listopadzie 1943 schronisko spłonęło – zniszczyli je Niemcy, którzy chcieli w ten sposób pozbawić wroga zaplecza do akcji dywersyjnych, albo sami partyzanci, chcąc zapobiec rozlokowaniu niemieckich patroli w budynku."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Budowę trzeciego, obecnie istniejącego schroniska ukończono w 1958 r., a w 1990 r. zmodernizowano je."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Schronisko znajduje się na wysokości 1283 m n.p.m. na skraju polany Wolnica, wchodzącej w skład Hali Długiej. Jest to okazały kamienny budynek o dwóch prostopadłych skrzydłach z arkadowym wejściem i strzelistym dachem z mansardami, kryty gontem."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Oferuje 110 miejsc noclegowych w pokojach 2-, 3-, 4-, 6- i wieloosobowych, a także 3-pokojowy apartament z łazienką, kuchnią i kompletnym wyposażeniem. W schronisku jest świetlica z telewizorem i kominkiem, jadalnia oferująca całodzienne wyżywienie, kawiarnia, stół pingpongowy, przechowalnia nart."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Schronisko nastawione jest nie tylko na obsługę indywidualnych turystów, ale również wycieczek szkolnych i obozów pobytowych dla młodzieży, wczasów rodzinnych, sympozjów, zjazdów i szkoleń oraz imprez sylwestrowych."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Obok schroniska (niewielki, drewniany budynek w lesie) – otwarte w 1980 roku Muzeum Kultury i Turystyki Górskiej PTTK eksponujące dzieje turystyki w Gorcach, historię schroniska na Turbaczu, opis działalności ruchu oporu podczas II wojny światowej oraz postać Władysława Orkana. W schronisku znajduje się całoroczna stacja ratunkowa Grupy Podhalańskiej GOPR. Na Hali Długiej, na której prowadzony jest kulturowy wypas owiec, funkcjonuje sezonowa bacówka. Obok schroniska pole namiotowe."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Przed schroniskiem największy w Gorcach węzeł szlaków turystycznych (co wiąże się ze zwornikowym charakterem masywu Turbacza). Oprócz szlaków turystyki pieszej istnieją tu szlaki turystyki rowerowej, konnej i ścieżki dydaktyczne."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "Z tarasu przed wejściem do schroniska roztacza się piękna panorama Pienin i Tatr nad pagórami Podhala – od Tatr Bielskich z Hawraniem przez Tatry Wysokie z Łomnicą, Gerlachem, Wysoką i Świnicą po Tatry Zachodnie z Kasprowym Wierchem, Bystrą i Banówką."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "W zimie na Hali Długiej funkcjonuje wyciąg narciarski o długości 300 m. Wytyczone są też trasy do uprawiania narciarstwa biegowego."}, {"title": "Schronisko PTTK na Turbaczu", "text": "– czerwony Główny Szlak Beskidzki przez Przełęcz Knurowską i Pasmo Lubania do Krościenka – czerwony Główny Szlak Beskidzki przez wierzchołek Turbacza, Obidowiec, Stare Wierchy, Jaworzynę Ponicką i Maciejową do Rabki-Zdroju – niebieski przez Bukowinę Waksmundzką do Łopusznej – niebieski przez Czoło Turbacza, Suchy Groń do Poręby Wielkiej (Koninki) – zielony przez Czoło Turbacza, Wierch Spalone i Turbaczyk, obok Orkanówki do Niedźwiedzia – zielony przez Bukowinę Waksmundzką do Kowańca w Nowym Targu – żółty przez Czoło Turbacza, przełęcz Borek, Kudłoń i Gorc Troszacki do Lubomierza – żółty przez Bukowinę Miejską do Kowańca w Nowym Targu"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "którą rocznicę powstania obchodzi w tym roku wykonujący muzykę country-pop zespół Gang Marcela?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Gang Marcela", "text": "Gang Marcela – polska grupa muzyczna wykonująca muzykę country-pop. "}, {"title": "Gang Marcela", "text": "Grupa powstała jesienią 1978 w Katowicach, a zadebiutowała w roku 1979 nagraniami dla Polskiego Radia."}, {"title": "Gang Marcela", "text": "W pierwszym składzie zespołu znaleźli się muzycy: Barbara Pysz (od 1982 B. Trojan; wokal, skrzypce, akordeon), Marceli Trojan, lider (wokal, harmonijka ustna), Jerzy Różycki (wokal, gitara basowa, instrumenty perkusyjne)."}, {"title": "Gang Marcela", "text": "W 1980 roku grupa nawiązała współpracę z popularnymi wówczas piosenkarzami – Krzysztofem Krawczykiem i Marylą Rodowicz. Występowała z nimi na koncertach oraz brała udział w nagraniach radiowych. Od 1983 roku koncertowała i nagrywała samodzielnie. "}, {"title": "Gang Marcela", "text": "W repertuarze miała zarówno utwory swoje, jak i innych autorów (również zagranicznych). Wypracowała własny styl, który był wypadkową country, folku i popu. Koncertowała w kraju (Opole, Mrągowo, Sopot) i za granicą (Czechosłowacja, Holandia, Mongolia, NRD, RFN, Stany Zjednoczone, Szwecja, Węgry, ZSRR). W 1985 roku zawiesiła działalność."}, {"title": "Gang Marcela", "text": "Zespół reaktywował się w roku 1989, na dobre powrócił na scenę w 1992. Brał udział w licznych festiwalach i koncertach poświęconych muzyce country (m.in. w Sopocie). W latach 90. współpracował też ze Zbigniewem Górnym, występując w programach z cyklu Gala piosenki biesiadnej. "}, {"title": "Gang Marcela", "text": "Zamiast Jerzego Różyckiego pojawił się inny wokalista – Mariusz Kalaga. Kolejne zmiany personalne nastąpiły w połowie roku 1996, kiedy ustalił się obecny skład zespołu – Barbara i Marceli Trojanowie oraz Jan „Johny” Maliński, który śpiewa, a także gra na gitarze i saksofonie."}, {"title": "Gang Marcela", "text": "Obecnie grupa poszukuje wydawcy swojej nowej, już przygotowanej, płyty Wciąż chce mi się żyć!"}, {"title": "Gang Marcela", "text": "1983 – Country and Eastern (EP, Tonpress, N-70) 1984 – Tyle złamanych serc (LP, Muza, SX-2192) 1989 – Kolędy i pastorałki (LP, ZPR Records, Z-LP-009) 1992 – The Best of Gang Marcela (CD, Top Music, TCD-004) 1993 – Byle do przodu! (CD, P.P.H.U. „ESKA”, SCD 008) 1993 – Kolędy i pastorałki (CD, Agencja Wydawnicza „Ania”, ACD 002) 1994 – Mamy święta (CD, Music Media Production, MMP-MŚ/94) 1995 – Napij się Żywca (CD, Ania-Box Music, ABM 018) 1996 – Cicha noc (CD, Music Media Production, MMP-GM-01/96) 1997 – Pytania o sens (CD, Music Media Production, MMP-GM 01/97) 1997 – Nastrój świąt (CD, Music Media Production, MMP-GM 12/97) 1997 – Bieszczady, czyli country na swojską nutę (MC, Music Media Production, MMP-B/97) 1998 – Złote przeboje (CD, Music Media Production, MMP-ZP/98) 1998 – Słoneczne piosenki (CD, Music Media Production, MMP-SP/98) 1998 – Śląski bukiet (CD, Music Media Production, MMP-ŚB/98) 1998 – Piosenki na każdą okazję (CD, Music Media Production, MMP-PNKO/98) 1999 – Lubię mieć luz i inne przeboje nie tylko dla kierowców (MC, Music Media Production, MMP-LML/99) 1999 – Jadę już (CD, Music Media Production, MMP-S2/GM/99) 2000 – Nie tylko kasa (CD, Music Media Production, MMP-NTK/2000) 2000 – Złote przeboje (CD, Silverton, STCD 03-00) 2002 – The Best - Gwiazdozbiór (CD, Albatros/Universal, AS 018) 2002 – Złote przeboje - Platynowa kolekcja (CD, GM Records, PM 178-2) 2008 – Pokój i Dobro (CD, Music Media Production, MMP-PiD/2009) 2009 – Ja jestem stąd (CD, Box Music/Promus, 5904 0 039812 3 4) Wciąż chce mi się żyć! (CD, niewydana) Ponadto liczne składanki i nagrania sesyjne."}, {"title": "Gang Marcela", "text": "Kto, jeśli nie ty Marzenia za grosz (Za jeden grosz) - wyróżnienie na KFPP w Opolu Mężczyzna i łzy Ojciec żył, tak jak chciał Sen jak dym Tyle złamanych serc Zaświeciła moja gwiazda Znajdziemy pośród trosk"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kiedy obchodzony jest Dzień Kryptologii?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dzień Kryptologii", "text": "Dzień Kryptologii – święto obchodzone 25 stycznia, ustanowione w 2007 przez Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu."}, {"title": "Dzień Kryptologii", "text": "Ustanowienie święta odbyło się w 75 rocznicę złamania szyfru niemieckiej maszyny kodującej Enigma, używanej komercyjnie w latach dwudziestych XX wieku. Czynu tego dokonali 14 grudnia 1932 roku trzej polscy matematycy i kryptolodzy, absolwenci Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UAM: Marian Rejewski, Jerzy Różycki oraz Henryk Zygalski, pracujący wówczas w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego. "}, {"title": "Dzień Kryptologii", "text": "Dzień ten jest wyrazem hołdu trzem naukowcom i absolwentom UAM, którzy swoim osiągnięciem przyczynili się do późniejszych sukcesów aliantów w walce z hitlerowcami podczas II wojny światowej i tym samym do zmniejszenia liczby śmiertelnych ofiar."}, {"title": "Dzień Kryptologii", "text": "W 2000 roku przyznano im pośmiertnie, jedno z najwyższych polskich odznaczeń cywilnych, Order Odrodzenia Polski."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak wygląda Serce Przerażone?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Tesmer", "text": "Tesmer (Cesmer, Cieszmer, Ciezmer, Dusemer, Teschmer, Tesmar, Tessmer, Serce Przerażone, Przyjaciel odmienny) − kaszubski herb szlachecki."}, {"title": "Tesmer", "text": "Herb znany przynajmniej w czterech wariantach. Opisy z wykorzystaniem zasad blazonowania, zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:"}, {"title": "Tesmer", "text": "Tesmar I (Cesmer, Cieszmer, Ciezmer, Dusemer, Teschmer, Tesmar, Tessmer, Serce Przerażone, Przyjaciel odmienny): W polu czarnym serce czerwone, przeszyte trzema strzałami na opak, środkowa w słup, boczne w skos i skos lewy. Klejnot: nad hełmem w koronie pięć róż, dwie błękitne, trzy czerwone, pomiędzy którymi trzy strzały na opak, w wachlarz, srebrne. Labry: z prawej czerwone, podbite błękitem, z lewej błękitne, podbite czernią."}, {"title": "Tesmer", "text": "Tesmar I a (Cieszmer, Ciezmer, Dusemer, Teschmer, Tesmar, Tessmer, Przyjaciel odmienny): Pole błękitne, strzały w godle i w klejnocie nie na opak, brak róż, labry błękitne, podbite czerwonym."}, {"title": "Tesmer", "text": "Tesmar I b (Tesmar, Tessmar, Tessmer, Przyjaciel odmienny): Pole srebrne, strzały w godle i w klejnocie nie na opak, błękitne, z upierzeniem czerwonym, strzały w klejnocie skrzyżowane, brak róż, labry czerwone, podbite srebrem."}, {"title": "Tesmer", "text": "Tesmar I c (Tesmar, Przyjaciel odmienny): Barwy nieznane, serce przeszyte dwiema strzałami w krzyż skośny, brak korony i róż, w klejnocie dwie strzały na opak w wachlarz. Labry nieznanej barwy."}, {"title": "Tesmer", "text": "Wariant I wymieniany w herbarzach: Dachnowskiego (Herbarz szlaachty Prus Królewskich), Chrząńskiego (Tablice odmian herbowych) oraz w pracach Piekosińskiego (publikacje w Heroldzi polskim oraz Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicznych). Wariant I a znany jest Dachnowskiegmu, Piekosińskiemu, a także Bagmihlowi (Pommersches Wappenbuch) i Żernickiemu (Der polnische Adel). Warianty I b oraz I c przytaczane są przez Nowego Siebmachera. Wariant I b używany był na Kaszubach i w Prusach Zachodnich w połowie XVII wieku, zaś wariant I c pochodzi z pieczęci Georga von Tesmar \"von Bern\" z 1555, z Bukowca."}, {"title": "Tesmer", "text": "Istniały na Pomorzu trzy rodziny tego nazwiska, mającego pochodzić od słowiańskiego imienia Cieszymir. Jedna wywodziła się z Meklemburgii i pisała się Tesmar, druga pochodziła z kołobrzeskich patrycjuszy, trzecia była rodziną kaszubską i pisała się Tesmer. Ta ostatnia mieszkała w powiatach tczewskim i mirachowskim a także na ziemi lęborsko-bytowskiej. Według legendy rodzina ta miała wywodzić się od brata wielkiego mistrza krzyżackiego, Henryka Dusemera von Arffbergk, stojącego na czele Zakonu w latach 1345–1351. Pierwszym znanym członkiem rodu był Grzegorz Tesmer, sekretarz księcia Barnima Starego w 1527. Kolejne wzmianki pochodzą z lat: 1560, 1563 (Joachim Tesmer), 1565 (Maciej Tesmer), 1568, 1571, 1581 (Filip Tesmer), 1570 (Baltazar Tesmer w Niedamowie). Rodzina posiadała w XVI-XVII wieku wioski Podlesie, Koleczkowo, dział w Tuchlinie. Od działu tego przyjmowali nazwisko Tuchliński (np. Jerzy Tesmer Tuchliński w 1618). Część rodziny osiadła w Prusach Zachodnich pod Kwidzynem. Z niej członkowie rodu są wzmiankowani w latach 1632 (Jan Tesmer, zm. 1652), 1691 (Aleksander Tesmer). W XVIII wieku Tesmerowie mieli cząstki wsi: Barłomino, Strzeblielinko, Borkowo, Świchowo, Trzebiatkowa. W wieku XIX: Bochowo, Borkowo, Dąbrówka Lęborska, Węgornia, Gostkowo, Trzebiatkowa. Tesmerowie służyli licznie w armii pruskiej. Oprócz nazwiska odmiejscowego Tuchliński, Tesmerowie odnotowani zostali także z nazwiskiem Bukowski (Tesmer występuje wtedy w roli przydomka). Obecnie nazwiska Tesmar i Tessmar używa około 20 osób, Tesmer – ponad 300, Tessmer – ponad 400."}, {"title": "Tesmer", "text": "Tesmar (Tesmer, Cesmer, Cieszmer, Ciezmer, Dusemer, Teschmer, Teschner, Tesmier, Tessmar, Teszmar, Teszmer, Thesmar, Thesmer, Thesmyer, Thessmer, Tiessmar, Toschmer, Tusemer, Ziesmar) także z nazwiskami odmiejscowymi Bukowski i Tuchliński."}, {"title": "Tesmer", "text": "Rodzinę tę odnotowano także z herbem Sas Pruski, wedle Dachnowskiego używała go linia z Podlesia. Nie wiadomo dlaczego doszło do takiej zamiany herbów. W grę wchodzi zapomnienie pierwotnego herbu przez gałąź, błąd heraldyków, bądź przejęcie Sasa Pruskiego od spowinowaconych Mściszewskich."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który trzykrotny mistrz paraolimpijski w tenisie na wózkach był jednym z producentów wykonawczych filmu Dōsōkai?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Shingo Kunieda", "text": "– japoński niepełnosprawny tenisista, medalista igrzysk paraolimpijskich z Aten (2004), Pekinu (2008) oraz Londynu (2012), medalista igrzysk paraazjatyckich oraz igrzysk FESPIC, producent filmowy."}, {"title": "Shingo Kunieda", "text": "Kunieda w wieku dziewięciu lat został zaatakowany przez nowotwór w okolicy rdzenia kręgowego. Spowodowało to paraliż ciała od pasa w dół. Grę w tenisa rozpoczął w wieku jedenastu lat, a rok później wystąpił w pierwszym turnieju, na którym przegrał w pierwszej rundzie. Sześć lat później zadebiutował w zawodowym tourze. W wieku 25 lat był pierwszym Japończykiem, który jako profesjonalista występował w zawodach tenisa na wózkach."}, {"title": "Shingo Kunieda", "text": "Jego najlepszymi wynikami w kończących sezon mistrzostwach w tenisie na wózkach są zwycięstwa w 2012 roku, zarówno w singlu, jak i w deblu. W swojej karierze sięgnął po 13 zwycięstw wielkoszlemowych w grze pojedynczej: Australian Open – 5; French Open – 4; US Open – 4. W grze podwójnej w Wielkim Szlemie odniósł 12 zwycięstw: Australian Open – 6; French Open – 4; Wimbledon – 1; US Open – 1."}, {"title": "Shingo Kunieda", "text": "Shingo Kunieda osiągnął pierwszą pozycję w rankingu singlowym w 2006 roku. Rok później awansował także na najwyższe miejsce w rankingu deblowym. Od przegranego półfinału turnieju Masters w listopadzie 2007 roku do porażki w półfinale Masters w 2010 roku nie uległ przeciwnikowi w żadnym meczu w singlu, wygrywając 106 kolejnych spotkań."}, {"title": "Shingo Kunieda", "text": "W 2008 roku współtworzył film Dōsōkai jako jeden z producentów wykonawczych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki tytuł nosi jedno z ostatnich dzieł Antonella da Messiny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioła", "text": "Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioła – obraz autorstwa Antonella da Messiny powstały około 1475 roku."}, {"title": "Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioła", "text": "Data powstania obrazu nie jest znana. Prawdopodobnie powstał po 1475 roku, gdy malarz powrócił do swojej rodzinnej Mesyny, na co wskazywać może tło, w którym jako Jerozolimę sportretowano Mesynę, w tym dającą się rozpoznać tamtejszą katedrę i dawną dzwonnicę. Messina przedstawił zmarłego Chrystusa, zdjętego już z krzyża, o czym świadczy widoczna rana w dłoni po gwoździu. Celem artysty było ukazanie cierpienia i bólu, widocznego na twarzy Jezusa. Chrystus ma zamknięte oczy i otwarte usta, z głowy na rozświetlony tors spływają krwiste krople. Z prawego boku przebitego włócznią wypływa struga krwi. Z tyłu stoi płaczący anioł, podtrzymując ciało Chrystusa i opłakując jego śmierć.  "}, {"title": "Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioła", "text": "Wokół postaci widocznych jest wiele artefaktów o symbolicznym wyrazie. Koło prawej ręki Jezusa znajduje się ludzka czaszka pełniąca rolę memento mori – przypomina każdemu o nieuchronnej śmierci. Podobne znaczenie mają rozrzucone kości na polanie po prawej stronie. Pozycja Jezusa i jego śmierć w połączeniu z czaszką ma również przypominać o ludzkiej naturze Syna Bożego. Z cierpieniem kontrastuje pogodna panorama miasta Jerozolimy, symbolizująca wiarę w Zbawienie.           "}, {"title": "Martwy Chrystus podtrzymywany przez anioła", "text": "Z tego samego okresu pochodzą dwa inne dzieła Antonella da Messiny, które w kilku szczegółach nawiązują do tego obrazu. Pierwszym jest Chrystus przy kolumnie. Zbawiciel ma identyczny wyraz twarzy, lecz jego oczy są otwarte, a z policzka spływają łzy. Zostały namalowane w taki sam sposób, jak na policzku stojącego z tyłu anioła. Drugi obraz, Pieta z trzema aniołami, nawiązuje do motywu anioła podtrzymującego ciało. Messina przedstawił trzech aniołów, zaś wspólnym szczegółem dla obu malowideł jest pejzaż tego samego miasta Mesyny w tle. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "z którego roku pochodzą najstarsze groby na cmentarzu w Klimontowie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie", "text": "Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie – zabytkowy cmentarz  założony w 1843 roku, znajdujący się w gminie Klimontów, w powiecie sandomierskim, usytuowany na południowych krańcach Klimontowa."}, {"title": "Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie", "text": "Cmentarz miał kształt zbliżony do prostokąta. Parokrotnie jego obszar był powiększany, m.in. w latach 1978 i 1993. Ogrodzony jest murem kamiennym z bramą wejściową w zachodniej części ogrodzenia. Najstarsze nagrobki pochodzą z 1874 roku. "}, {"title": "Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie", "text": "W okresie I wojny światowej na cmentarzu założono dwie mogiły żołnierzy poległych w okolicach Klimontowa. W 1917 roku na cmentarzu było pochowanych 76 żołnierzy austro-węgierskich oraz dwóch Rosjan. W kolejnych latach wojny na cmentarz zostało przeniesionych 16 żołnierzy austriackich ekshumowanych z mogił pojedynczych rozrzuconych w okolicach Klimontowa. "}, {"title": "Cmentarz rzymskokatolicki w Klimontowie", "text": "Według Marka Florka, na cmentarzu pochowano łącznie 250 żołnierzy poległych w I wojnie światowej oraz nieznaną liczbę żołnierzy Armii Czerwonej poległych w 1945 roku. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który obiekt sakralny w Jekaterynburgu nazywany był kiedyś „kościołem polskim”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu (ros. Храм Святой Анны) – rzymskokatolicki kościół, znajdujący się w rosyjskim mieście Jekaterynburg, w obwodzie swierdłowskim."}, {"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "Początki kościoła i działającej przy nim parafii sięgają XIX wieku . Jego założenie związane było z Polakami zesłanymi po klęsce powstania styczniowego, którzy osiedleni w Jekaterynburgu podjęli starania by utworzyć własne, katolickie miejsce kultu . Wcześniej katolicy nie posiadali własnej świątyni w mieście, w latach 40. XIX wieku kilka razy do roku przybywał do Jekaterynburga z Kazania kapłan katolicki . Parafia została założona w 1876 roku i od razu rozpoczęły się przygotowania do budowy kościoła. W latach 1880–1882 trwała zbiórka ofiar i datków potrzebnych na wybudowanie świątyni, duże wsparcie finansowe zapewniła Fundacja Poklewskich  kierowana przez Alfonsa Koziełł-Poklewskiego . W 1882 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę kościoła, a prace ukończono w 1884 roku. Uroczysta konsekracja świątyni nastąpiła 4 listopada 1884 roku . Architekt pozostaje nieznany, plan kościoła został zatwierdzony przez naczelnego architekta miasta. Bryła wniesiona została z cegły, a sam kościół był jednym z ciekawszych punktów na mapie ówczesnego Jekaterynburga. Ołtarz główny ozdobiony był ikoną świętej Anny, oprócz tego istniały jeszcze dwa ołtarze boczne, poświęcone Najświętszej Maryi Pannie i św. Janowi Chrzcicielowi. W 1897 roku parafia stała się ważną jednostką administracyjną Kościoła w Rosji, a swym zasięgiem obejmująca nie tylko Jekaterynburg, ale także tereny Wierchoturia, Irbitu czy ziem dzisiejszego rejonu kamyszłowskiego. W 1903 roku, znów przy pomocy Fundacji Poklewskich, parafia wykupiła tereny wokół kościoła, co pozwoliło jej na prowadzenie nie tylko kultu, ale także działalności oświatowej, kulturalnej i dobroczynnej. Już wkrótce obok kościoła uruchomione zostało towarzystwo dobroczynności, biblioteka oraz szkółka parafialna. W 1913 roku liczba parafian wynosiła około tysiąca osób. Kościół św. Anny wśród mieszkańców Jekaterynburga znany był jako tzw. kościół polski ."}, {"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "Przewrót bolszewicki, a następnie całkowite przejęcie władzy przez bolszewików po zakończeniu wojny domowej w Rosji, zmieniło sytuację dla katolickiej wspólnoty zgromadzonej przy jekaterynburskim kościele św. Anny. Już w 1922 roku obok akcji konfiskaty majątku Kościoła Prawosławnego z podobnym atakiem spotkały się wspólnoty katolickie. W roku tym skonfiskowano sprzęty liturgiczne kościoła św. Anny, zamknięto szkołę parafialną, a proboszcz ksiądz Franciszek Budrys został pierwszy raz aresztowany. W 1924 roku parafii odebrano grunty znajdujące się wokół kościoła oraz wszystkie znajdujące się tam zabudowania wraz z plebanią. Na tych terenach wkrótce wzniesiono Hotel Centralny. Katolicy byli prześladowani, a nabożeństwa utrudniane. 14 lutego 1930 roku władze SwierdłowskaW 1924 r. Jekaterynburg przemianowano na Swierdłowsk, którą to nazwę miasto nosiło do 1991 roku. zdecydowały o zamknięciu kościoła dla kultu religijnego i przejęciu go przez skarb miasta. W budynku urządzono bibliotekę, a ocalałe z grabieży resztki wystroju i sprzętów liturgicznych zostały przekazane do Swierdłowskiego Muzeum Ateizmu. W latach 30. XX wieku kolejne prześladowania spadły na miejscowych Polaków i katolików, a w 1937 roku rozstrzelano ostatniego proboszcza kościoła, ks. Franciszka Budrysa . Od lat 40. w budynku kościoła mieścił się dworzec autobusowy. Na początku lat 60. ukończono budowę nowego dworca, stary stał się więc bezużyteczny, dlatego w 1962 roku resztki dawnego kościoła zostały wysadzone."}, {"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "W 1991 roku odnowiona została hierarchia katolicka w Rosji. W 1992 roku zarejestrowano parafię w Jekaterynburgu, której opiekunem był ksiądz Józef Świdnicki, kapłan podziemnego kościoła, który za swą działalność religijną w Związku Radzieckim odbył m.in. wyrok trzyletniej katorgi . Od 20 sierpnia 1993 roku proboszczem wspólnoty katolickiej, która liczyła wówczas niecałe 20 osób został pochodzący z diecezji siedleckiej ksiądz Jerzy Paczuski . Początki odnowionej parafii związane były z biznesmenem pochodzenia żydowskiego, Borisem Mersonem, który słysząc o wielkich darach finansowych jakie otrzymywała Matka Teresa z Kalkuty uznał, że działalność religijna może też być dochodowym interesem. Wraz z grupą osób, zgodnie z prawem rosyjskim, zarejestrował on parafię i sam stanął na jej czele jako \"Prezydent Misji Katolickiej na Uralu\", po czym wystąpił do administratora apostolskiego biskupa Josepha Wertha o przydzielenie księdza. Ksiądz Paczuski po przyjeździe do Jekaterynburga uświadomił Mersona czym jest katolicka parafia, jaka jest rola księdza oraz zasugerował, że jeśli w parafii chce pozostać musi się ochrzcić w obrządku katolickim. Boris Merson zrozumiał, że nic tu nie osiągnie i zerwał kontakty z parafią. Parafia nie posiadała kościoła, a Msze św., pod pozorem słuchania muzyki religijnej, celebrowane były w wynajmowanej sali koncertowej w jednym z domów kultury. Uczestniczyło w nich około dwudziestu osób, z czego połowa nie była ochrzczona. Parafia zdobyła wkrótce sobie pewien rozgłos w prasie i mediach jekaterynburskich, jako swego rodzaju ciekawostka, co zapewniło szybki wzrost liczby parafian i chętnych do chrztu. "}, {"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "W październiku 1995 roku zwrócono się do władz miasta o zwrot dawnego majątku parafialnego. Dzięki pomocy parafian udało się odnaleźć w archiwach miejskich wykaz nieruchomości i rzeczy skonfiskowanych należących do parafii przed prześladowaniami bolszewickimi. Były to trzy zabudowania: dawna plebania, dawna szkoła i dawna stajnia. 19 marca 1996 roku władze zwróciły należące wcześniej do wspólnoty, a 7 kwietnia tego samego roku odbyła się tam pierwsza uroczysta liturgia wielkoczwartkowa. Remont zabudowań, które były powoli zwracane parafii, postępował przy pomocy z Polski, m.in. kleryków z diecezji siedleckiej i drohiczyńskiej. Sam teren na którym znajdował się dawny kościół nie był możliwy do odzyskania, gdyż znajdowało się w tym miejscu rondo. Latem 1996 roku rozpoczęła się budowa nowego kościoła. Powstał on na fundamentach dawnej stajni. Świątynia za patronkę otrzymała św. Annę. W jego budowie brali udział sami wierni, a także seminarzyści z różnych diecezji polskich. Wsparcia oprócz Polaków udzielały także wspólnoty katolickie pochodzące m.in. z Włoch i Niemiec. Nowy kościół nawiązuje swym wyglądem i stylem architektonicznym do bryły zniszczonej przez władze sowieckie starej świątyni. Uroczysta konsekracja nastąpiła w okresie odpustu parafialnego ku czci św. Anny, 29 lipca 2000 roku, a wzięli w niej udział także nuncjusz apostolski John Bukovsky i ordynariusz diecezji Joseph Werth. Jeszcze 23 czerwca 2000 roku Swierdłowskie Obwodowe Muzeum Krajoznawcze przekazało parafii, skonfiskowaną przed laty przez bolszewików, figurę Serca Pana Jezusa. Parafii przekazany został też obraz przedstawiający Chrystusa i faryzeuszy, który znajdował się w oryginalnym wyposażeniu starego kościoła ."}, {"title": "Kościół św. Anny w Jekaterynburgu", "text": "Po roku 2000 liczba parafian systematycznie wzrastała i osiągnęła liczbę około 300, po 2004 liczba ta wzrosła do około 500, z czego co niedzielę w Mszach św. uczestniczyło około 250 osób. Od 1998 roku przy parafii posługują Siostry Pallotynki. Zajmują się one edukacją, prowadząc szkołę niedzielną dla dzieci i katechezy dla dorosłych, a także zajmują się opieką nad starszymi i chorymi. Siostra Mirosława Włodarczyk wykłada też język polski na dwóch jekaterynburskich uniwersytetach. W styczniu 2001 roku parafię i kościół odwiedzili przedstawiciele rodziny Koziełł-Poklewskich, potomkowie głównych fundatorów. W czerwcu 2006 roku z okazji sto trzydziestej rocznicy powstania parafii, mszę w kościele odprawił nuncjusz Antonio Mennini. Udział w uroczystościach wzięli także m.in. konsul generalny Stanów Zjednoczonych, konsul generalny Wielkiej Brytanii oraz konsul generalny Niemiec . Przedstawiciele strony katolickiej spotkali się także z tej okazji z władzami Jekaterynburga oraz władzami obwodu swierdłowskiego. W 2008 roku z parafii odszedł ksiądz Pachuski, a zastąpił go urodzony w Duszanbe ksiądz Antoni Gsel . Kościół św. Anny położony jest w jekaterynburskim rejonie oktiabrskim, przy ulicy Nikołaja Gogola 9 ."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki pierścień nosiła „Afrykanka”?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który irlandzki komik zagrał główną rolę w serialu Księgarnia Black Books?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Dylan Moran", "text": "Dylan Moran (ur. 3 listopada 1971 w Navan) – irlandzki komik, aktor i scenarzysta, pracujący zarówno w swojej ojczyźnie, jak i w Wielkiej Brytanii. Występował jako odtwórca roli głównej w serialu Księgarnia Black Books, którego był także współscenarzystą."}, {"title": "Dylan Moran", "text": "Pochodzi z irlandzkiego hrabstwa Meath. Edukację zakończył na szkole średniej, po której przez cztery lata pozostawał bez stałego zajęcia, dorywczo pracując m.in. w kwiaciarni. W 1992 zadebiutował na dublińskiej scenie standupowej. W latach 1993 oraz 1996 zdobywał ważne nagrody na festiwalu w Edynburgu, uważanym za najważniejszą imprezę w środowisku brytyjskiej komedii estradowej. W 1995 został zaproszony przez redakcję The Irish Times do pisania felietonów dla tego dziennika. Współpraca ta trwała trzy kolejne lata. W 1997 odbył pierwszą dużą trasę po Wielkiej Brytanii. "}, {"title": "Dylan Moran", "text": "W 1998 zdobył pierwszą poważną rolę telewizyjną, w realizowanym dla BBC Two sitcomie How Do You Want Me? Rok później po raz pierwszy wystąpił w filmie, grając epizodyczną rolę w Notting Hill. Przełom w jego karierze nastąpił w roku 2000, kiedy na antenie Channel 4 zadebiutowała Księgarnia Black Books, serial wymyślony i napisany przez Morana oraz innego Irlandczyka, Grahama Linehana. Moran występował w nim także jako aktor, wcielając się w kluczową dla fabuły postać Bernarda Blacka, neurotycznego Irlandczyka o generalnie bardzo nieprzyjaznym stosunku do innych ludzi, prowadzącego w Londynie tytułową księgarnię. W latach 2001 i 2005 Moran i Linehan zostali dwukrotnie wyróżnieni Nagrodą Telewizyjną BAFTA za najlepszy scenariusz komedii sytuacyjnej. "}, {"title": "Dylan Moran", "text": "W 2004 miał swoją premierę jego kolejny program estradowy, z którym występował także poza Wyspami Brytyjskimi – we Włoszech i USA. Kolejne dwie trasy odbył w latach 2005 i 2008, na rok 2011 została zaś zaplanowana jeszcze jedna. Owocem każdej z nich było także wydanie jego występów na DVD.  W przeprowadzonym przez Channel 4 plebiscycie znalazł się w gronie 15 najwybitniejszych komików w historii brytyjskiego stand-upu. "}, {"title": "Dylan Moran", "text": "Równolegle rozwijał także karierę kinową, występując w filmach The Actors (2003), Wysyp żywych trupów (2004), Tristram Shandy: Wielka ściema (2005), Tell It to the Fishes (2006), Run Fatboy Run (2007) oraz A Film with Me in It (2008)."}, {"title": "Dylan Moran", "text": "Od 1997 jest żonaty z Elaine. Mają dwoje dzieci. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto był bezpośrednim świadkiem katastrofy gibraltarskiej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Ludwik Łubieński", "text": "Ludwik Maria Łubieński (ur. 6 maja 1912 w Kazimierzy Wielkiej, zm. 29 stycznia 1996 w Londynie),  hrabia herbu Pomian − polski prawnik, major, oficer łącznikowy Wojska Polskiego, szef polskiej misji morskiej w Gibraltarze, były sekretarz przedwojennego szefa dyplomacji Józefa Becka,  pracownik polskiej sekcji Radia Wolna Europa. Był naocznym świadkiem wydarzeń związanych ze śmiercią gen. Sikorskiego."}, {"title": "Ludwik Łubieński", "text": "Urodził się w arystokratycznej rodzinie polskiej w rodzinnym majątku Kazimierza Wielka niedaleko Krakowa. Jego żoną była Elżbieta Łubieńska z hrabiów Tyszkiewiczów, z którą miał trójkę dzieci: Marię – która przyjęła w Wielkiej Brytanii pseudonim artystyczny Rula Lenska, kiedy została po wojnie brytyjską aktorką, Gabrielę i Annę. W 1946 rodzina zamieszkała w Londynie."}, {"title": "Ludwik Łubieński", "text": "W okresie przedwojennym był sekretarzem szefa dyplomacji Józefa Becka. W 1938 był urzędnikiem Konsulatu RP w Rzymie. W 1939 został sekretarzem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w 1940 podoficerem w sztabie gen. Bronisława Regulskiego, dowodzącego polskim zgrupowaniem pancernym we Francji. W latach 1941–1943 oficer do zadań specjalnych Sztabu Najwyższego Wodza. Na Gibraltarze objął funkcję szefa Polskiej Misji Morskiej. W 1944 był oficerem łącznikowym Naczelnego Dowództwa Alianckiego w Algierze i Neapolu. Dnia 4 lipca 1943 roku na Gibraltarze był naocznym świadkiem katastrofy, w której zginął gen. Władysław Sikorski. Na podstawie jego relacji James Robert Norton-Amora, urzędnik stanu cywilnego w Gibraltarze, sporządził akt zgonu generała. Część historyków kwestionuje prawdziwość jego relacji. Łubieński był także pierwszą osobą, która zawiadomiła Londyn o śmierci gen. Sikorskiego w katastrofie."}, {"title": "Ludwik Łubieński", "text": "Po wojnie w latach 1947–1958 był dyrektorem Polish-American Relief Fund. W latach 1958–1968 pracował w Radiu Wolna Europa, gdzie pełnił funkcję kierownika Działu Produkcji."}, {"title": "Ludwik Łubieński", "text": "Katastrofa lotnicza samolotu C-87 Liberator 4 lipca 1943 w Gibraltarze"}, {"title": "Ludwik Łubieński", "text": "http://www.sejm-wielki.pl/b/cz.I003946 Marek Jerzy Minakowski - Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego - Serwis genealogiczny"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie odznaczenie zastąpiło nadawany w latach 1929–1976 portugalski Order Życzliwości?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Order Zasługi (port. Ordem do Mérito) – portugalskie odznaczenie państwowe ustanowione w 1976http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=136 Ordens Honoríficas Portuguesas – História da Ordem do Mérito  [dostęp 2012-08-20], nadawane osobom oraz instytucjom za wybitne dokonania lub zasługi w zakresie działalności publicznej lub prywatnej."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Order został ustanowiony w 1976 „z przeznaczeniem nagradzania doniosłych zasług lub czynów dokonanych w ramach sprawowania jakichkolwiek funkcji – publicznych lub prywatnych, będących przejawem bezinteresownego działania na rzecz społeczeństwa”http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=187 Ordens Honoríficas Portuguesas – Ordem do Mérito  [dostęp 2012-08-20]. Odznaczenie zastąpiło Order Życzliwości (port. Ordem de Benemerência), powołany 30 stycznia 1929 przez prezydenta António Carmonę i przyznawany do 1976. Równocześnie został ustanowiony Order Edukacji Publicznej (port. Ordem da Instrução Pública). Oba odznaczenia powstały w wyniku reformy Ordem da Instrução e da Benemerência, powołanego w kwietniu 1927."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Ordem do Mérito jest przyznawany zarówno obywatelom Republiki Portugalskiej, jak i cudzoziemcom."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Według oficjalnej klasyfikacji portugalskich odznaczeń państwowych Order Zasługi – wraz m.in. z Orderem Edukacji Publicznej – należy do kategorii „Orderów zasług cywilnych” (port. Ordens de Mérito Civil)."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Ordem do Mérito dzieli się na pięć klashttp://www.ordens.presidencia.pt/?idc=137 Ordens Honoríficas Portuguesas – Graus e Insígnias da Ordem do Mérito  [dostęp 2012-08-20]: Krzyż Wielki (Grã-Cruz) Wielki Oficer (Grande-Oficial) Komandor (Comendador) Oficer (Oficial) Medal (Medalha)"}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Dodatkową klasę stanowi stopień: „Członek honorowy” (Membro Honorário), który występuje w wypadku przyznania orderu instytucji."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Odznaką orderu jest krzyż maltański o obustronnie emaliowanych na niebiesko ramionach w  obramowaniu srebrnym (w wypadku medalu) lub złotym (pozostałe stopnie). Na środku awersu krzyża jest umieszczony okrągły, emaliowany medalion, w którego centrum znajduje się pięciopromienna gwiazda nałożona na niebieskie koło. Gwiazdę otacza biały pierścień z inskrypcją: „Bem Mercer”. Na rewersie medalionu widnieje – na złotym lub srebrnym polu – emaliowany herb Portugalii, który okala niebieski pierścień z napisem: „República Portuguesa”. Odznaka jest zawieszona na wieńcu laurowym, uwidocznionym na awersie. Metalowe elementy odznaki orderu stopnia oficerskiego i wyższych są pozłacane, zaś wszystkie napisy – złożone wersalikami."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Do orderu przynależy – w trzech najwyższych stopniach – krzyż, będący odpowiednikiem gwiazdy orderowej. Wykonane z pozłacanego srebra jednostronne insygnium jest odwzorowaniem krzyża odznaki, nieznacznie powiększonym. Różni się od niej ponadto okalającym medalion złotym, zewnętrznym pierścieniem z grawerunkiem liści laurowych."}, {"title": "Order Zasługi (Portugalia)", "text": "Na wstążkach orderu znajdują się trzy równej szerokości, pionowe pasy o barwach: czarny, żółtozłoty, czarny. Wstążka stopnia oficerskiego odznaczenia jest uzupełniona rozetką oraz klamrą, która zdobi również wstążkę medalu. Natomiast wstążka medalu przeznaczonego dla kobiet jest uformowana w podwójną kokardę."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "porcelana którego kraju była inspiracją dla fajansów z Delft?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Fajanse z Delft", "text": "Fajanse z Delft lub delfty (nid. Delfts blauw)  – wyroby dekoracyjne i użytkowe wykonane w technice fajansu z ręcznie malowanymi dekoracjami w kolorze niebieskim na białym tle ze szkliwa cynowego, pochodzące z XVII do połowy XIX wieku i wyprodukowane w manufakturach zlokalizowanych w holenderskim mieście Delft."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Fajanse z Delft powstały w XVII wieku jako substytut (imitacja) prawdziwej porcelany importowanej wówczas z Chin. Największą popularnością cieszyły się od 1650 do 1750 roku.  "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Flamandzcy garncarze przybyli do Delft z terenów dzisiejszej Belgii po upadku Antwerpii w 1585 roku i zapoczątkowali rozwój tutejszego garncarstwa."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Najprawdopodobniej pierwsza wytwórnia fajansów powstała w Delft pod koniec XVI wieku. Od 1602 roku, po powstaniu Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, do Holandii zaczęto importować z Chin prawdziwą chińską porcelanę. Był to w owych czasach artykuł ekskluzywny i bardzo drogi. Chińska porcelana z niebieskimi dekoracjami na białym tle przypadła do gustu Holendrom i wkrótce miejscowi garncarze, którzy do tej pory produkowali wyroby z majoliki, zaczęli starać się wyprodukować przedmioty podobne do porcelanowych, używając dostępnych w Europie materiałów, czyli gliny. W pierwszej połowie XVII wieku, gdy próby imitowania chińskiej porcelany powiodły się, szybko zaczęły powstawać nowe fabryki. Dodanie marglu pozwoliło otrzymać delikatniejsze wyroby, które nazwano fajansami. W połowie XVII wieku działały w Delft 32 wytwórnie fajansów. W XVII i XVIII wieku fajansowe naczynia z Delft były na terenie Holandii nazywane „porcelaną holenderską” (j. nid. Delftsch porceleyn). W okresie największego rozkwitu produkowano miliony sztuk rocznie, które były eksportowane do tak odległych zakątków świata jak Boston czy Curacao."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W drugiej połowie XVIII wieku sprzedaż wyrobów fajansowych z Delft zaczęła zmniejszać się, ich jakość obniżać, a fabryki zaczęły podupadać. Przyczyniły się do tego: odkrycie surowców do produkcji prawdziwej porcelany (kaolinitu), masowe importowanie porcelany z Chin do Europy oraz opracowanie w 1746 roku przez angielskiego farmaceutę Williama Cookworthy'ego metody otrzymywania wypalającej się na biało gliny, która nie wymagała nakładania białej glazury i gwarantowała produkt lepszej jakości niż rodzimy fajans z Delft. Napływ tańszych wyrobów, głównie angielskiej porcelany, spowodował około 1800 roku ostateczny upadek wytwórni fajansów w Delft."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W 1700 roku istniały 33 wytwórnie w Delft, które eksportowały swoje wyroby. W 1750 roku były aktywne 24 wytwórnie, a około 1800 roku działało ich już tylko 10. Ostatecznie w 1840 roku, dzięki nastawieniu się na masową produkcję taniej ceramiki o niskiej jakości, pozostała tylko jedna z fabryk (dzisiejsza De Porceleyne Fles). W 1884 inżynier Joost Thooft przywrócił wyrobom z Delft ich dawne dobre imię poprzez wprowadzeniu ulepszonej technologii produkcji, dającej produkt o podobnej jakości do porcelany angielskiej. Za zasługi dla przemysłu ceramicznego w 1919 roku fabrykę uhonorowano tytułem Koninklijk, czyli „królewski”. FabrykaRoyal Delft / Koninklijke Porceleyne Fles założona w 1653 roku jest jedyną, która przetrwała i funkcjonuje do dzisiaj."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Do charakterystycznych cech prawdziwych fajansów z Delft pochodzących z XVII do połowy XIX wieku należą: cienkie, żółtawe brzegi potłuczonych kawałków (glina wypalająca się na żółto), pokrycie (najczęściej) białym i nieprzezroczystym szkliwem cynowym ze wszystkich stron, które tworzy powierzchnię do malowania (obecnie ten sposób szkliwienia stosuje jedynie fabryka Koninklijke Tichelaar w Makkum; od około 1890 roku fabryka De Koninklijke Porceleyne Fles z Delft używa innej techniki dającej podobny efekt), odciski z tyłu lub od spodu pozostałe po zawieszeniu podczas wypalania w piecu, łatwe odłamywanie szkliwa, znak manufaktury, oznaki zniszczenia (starości)."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Nazwa „fajanse z Delft” odnosi się wyłącznie do wyrobów powstałych w manufakturach zlokalizowanych w mieście Delft. Na terenie Holandii fajanse szkliwione cyną według tego samego procesu technologicznego wytwarzano także w innych miejscach, m.in. w Rotterdamie i Fryzji."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W Delft produkowano fajanse dekoracyjne i użytkowe: wazony, flakony, talerze, dzbany do wina i piwa, świeczniki, naczynia stołowe (solniczki, misy, wazy, maselniczki, półmiski, czajniczki i czarki do herbaty, talerze), a także spluwaczki oraz naczynia apteczne do przechowywania medykamentów (albarelle) i kafelki. "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Fliz najpierw używano do okładania ścian w celu ochrony przed wilgocią, potem już tylko w celach dekoracyjnych. W XVII wieku płytki na ścinę dekorowano przedstawieniami ludzi i zwierząt. Wykładano nimi korytarze, klatki schodowe, ściany wzdłuż podług, ściany w kuchni oraz za kominkiem. "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Cechą wyróżniającą fajanse holenderskie było odejście od wielobarwnych dekoracji na rzecz różnych odcieni błękitu kobaltowego. Każda fabryka fajansów w Delft miała własną receptę na otrzymywanie charakterystycznych niebieskich odcieni."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Na początku wyroby fajansowe z Delft były dekorowane na wzór porcelany z chińskiej dynastii Ming. Wykorzystywano także ilustracje z książek podróżniczych i przedstawienia Dalekiego Wschodu. Dopiero później zaczęto dekorować fajanse charakterystycznymi motywami niderlandzkimi."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Do ozdoby fajansowych naczyń wykorzystywano: motywy chińskie, kwiatowe, europejskie, sceny figuralne, przedstawienia ptaków, pejzaże, sceny religijne, historyczne, heraldyczne, mitologiczne i rodzajowe. Uzyskany efekt zdobniczy określany był mianem delikatnego i eleganckiego."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Fajanse z Delft były ręcznie malowane przez (w większości) anonimowych artystów. Od 1750 roku zaczęto stosować techniki drukarskie (patrony i odbijanki)."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W Polsce przedmioty tego typu są potocznie nazywane \"delftami\"."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": " Inne rodzaje fajansów z Delft "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Obok wyrobów fajansowych malowanych w odcieniach błękitu kobaltowego na białym tle, w Delft produkowano i nadal produkuje się fajanse dekorowane różnymi barwami, głównie żółtą, zieloną, niebieską i czerwono-brązową na białym tle. Początki polichromatycznych fajansów z Delft sięgają XVIII wieku, a ich inspiracją były zdobione różnymi kolorami wyroby ceramiczne z okolic Morza Śródziemnego (majolika z Włoch i Hiszpanii, która dotarła do Holandii po 1550 roku). „Czarne fajanse” (nid. Delfts zwart) to wyroby fajansowe o czarnym tle pokrytym różnobarwnymi dekoracjami. Były wytwarzane już w XVII wieku w Delft i stanowiły imitację chińskich wyrobów z laki, które przywożono statkami. "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W Delft produkowano także białe naczynia bez dekoracji przeznaczone do codziennego użytku w kuchni (nid. wit Delfts) lub z małymi, prostymi dekoracjami."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Dawna metoda otrzymywania fajansów składała się z następujących etapów: pierwszego wypalania, szkliwienia (glazurowania), malowania (naszkliwnego) i drugiego wypalania."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W XVII wieku uformowane ze specjalnie spreparowanej, plastycznej gliny i wysuszone naczynia były wypalane w piecu garncarskim w temperaturze około 1000 °C, aby otrzymać nieglazurowany, jednokrotnie wypalony produkt, który współcześnie nazywa się biskwitem. Następnie biskwit był szkliwiony. Przez zanurzenie w wannie nakładano topliwą polewę, która po wypaleniu dawała nieprzezroczystą, białą warstwę szkliwa cynowego. Na tej białej i nieprzezroczystej warstwie szkliwa pokrywającej cały przedmiot malarz ręcznie malował dekorację. Głównym składnikiem niebieskiego barwnika był szaroniebieski tlenek kobaltu, który dopiero po wypaleniu uzyskiwał wyraźny niebieski kolor. Po namalowaniu dekoracji przedmiot poddawano ponownemu glazurowaniu, czyli powlekaniu warstwą transparentnego szkliwa ołowiowego, które nadawało dodatkowy blask. Przedmioty umieszczano w piecu garncarskim w specjalnych cylindrach, które chroniły je przed płomieniami i dymem, a następnie poddawano procesowi wypalania w temperaturze 1000 °C."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Obecnie wyroby fajansowe są produkowane przez fabrykę De Porceleyne Fles w Delft według unowocześnionej technologii, wdrażanej od 1876 roku. W tej metodzie stosuje się na biało wypalającą się glinę, maluje bezpośrednio na biskwicie (malowanie podszkliwne), a nie na podkładzie ze szkliwa cynowego, i cały przedmiot pokrywa przezroczystym szkliwem podczas drugiego wypalania."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Z papki otrzymanej ze zmieszania w odpowiednich proporcjach gliny z dodatkiem innych surowców i wody formuje się ręcznie na kole garncarskim pożądany przedmiot lub w tym celu wlewa się papkę do gipsowej formy. Po usunięciu gipsowej formy i wysuszeniu nieglazurowane przedmioty wypala się po raz pierwszy w piecu garncarskim w temperaturze 1120 °C, aby uzyskać tzw. biskwit (biały, porowaty materiał). Na biskwicie malowane są ręcznie dekoracje. Aby otrzymać w efekcie końcowym dekorację w kolorze niebieskim wykorzystuje się barwnik, którego głównym składnikiem jest tlenek kobaltu (CoO). Po naniesieniu dekoracji, która ma kolor szaroniebieski, przedmiot zanurza się w wannie z topliwą polewą lub nakłada się polewę przez spryskiwanie. Głównym składnikiem topliwej polewy jest kwarc. Składnikami dodatkowymi wchodzącymi w jej skład są: skaleń, tlenek ołowiu (PbO) i kwas borowy, które obniżają temperaturę topnienia kwarcu. Polewą całkowicie pokrywa się i maskuje malowidło umieszczone na przedmiocie. Warstwa polewy musi być jednolita i odpowiedniej grubości. Następnie biskwit z wymalowaną dekoracją i pokryty topliwą polewą jest po wysuszeniu ponownie (po raz drugi) umieszczany w piecu garncarskim na 24 godziny, gdzie poddawany jest działaniu temperatury 1100 °C. Podczas drugiego wypalania polewa topi się i staje się przezroczysta, a w wyniku zachodzącej reakcji chemicznej naniesione wcześniej malowidło uzyskuje niebieski kolor charakterystyczny dla fajansów z DelftInformacje pochodzą z dwóch filmów edukacyjnych w języku niderlandzkim zamieszczonych na Commons. Openbeelden: Tentoonstelling van Delftse keramiek (...) 1958 Weeknummer 58-45 en Vervaardingen van Delfts Blauw (..) 1976 Weeknummer 76-44."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": " Wpływ na ceramikę w Polsce "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Pod wpływem przywożonych do Polski fajansów holenderskich w XVII wieku m.in. w gdańskich warsztatach ceramicznych rozpoczęto produkcję kafli i płytek ceramicznych utrzymanych w stylu holenderskim, malowanych barwą błękitną lub fioletową."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W Delft można obejrzeć bogatą kolekcję delftów i kafli z XVII do XIX wieku, obok porcelany chińskiej i japońskiej, w Museum Lambert van Meerten. Także przy fabryce Royal Delft / De Koninklijke Porceleyne Fles, jedynej fabryce fajansów założonej w XVII wieku (1653), która przetrwała w Delft do dzisiaj, znajduje się muzeum delftów; podczas zwiedzania fabryki można zapoznać się z procesem produkcyjnym."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "W Polsce bogatą kolekcję delftów posiada Muzeum Narodowe w Gdańsku. Obecne obiekty muzealne stanowiły kiedyś element wyposażenia domów bogatych gdańszczan. Także Zamek Królewski na Wawelu posiada w swoich zbiorach kolekcję fajansów z Delft."}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Od połowy XIX wieku stosuje się określenie Delfts aardewerk dla wyrobów garncarskich (glinianych) z Delft. "}, {"title": "Fajanse z Delft", "text": "Obecnie (2012) w Delft nieprzerwanie produkuje ceramikę tylko jedna z fabryk założonych w XVII wieku – De Koninklijke Porceleyne Fles/Royal Delft, lecz według innej technologii produkcyjnej i bez pokrywania białym szkliwem cynowym<ref name=. Współcześnie działają w Delft także trzy atelier, w których artyści-malarze ręcznie dekorują wyroby fajansowe utrzymane w tradycji z Delft, oraz galeria prezentująca współczesną ceramikę holenderską. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który średniowieczny rotterdamski budynek ocalał z bombardowań miasta w 1940 roku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie (hol. Grote of Sint-Laurenskerk lub Laurenskerk Rotterdam) – kościół protestancki położony przy Grotekerkplein 27 w Rotterdamie. Jest głównym kościołem miasta. Zbudowany w latach ok. 1449–1525 jest jedynym późnogotyckim budynkiem, jaki ocalał ze średniowiecznego Rotterdamu. Zniszczenia, jakich kościół doznał w czasie II wojnie światowej i jego późniejsza odbudowa stały się symbolem wzlotów i upadków miasta i jego mieszkańców. Dziś robiący ogromne wrażenie kościół jest fenomenem pośród nowoczesnych budynków \"Manhattanu nad brzegiem Mozy\". Figuruje w rejestrze zabytków pod numerem 32783."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "1449 uważa się za rok powstania obecnego budynku kościoła; zbudowano wówczas dolne partie jego wieży. Kościół poświęcony św. Wawrzyńcowi był jednak wymieniany na tym miejscu już kilkaset lat wcześniej. Szerokość naw bocznych obecnego kościoła wskazuje, iż nowy kościół przypuszczalnie zbudowano wokół starego, co nie było czymś niezwykłym w tamtym czasie. Ze względu na osiadanie gruntu kilka kaplic prawdopodobnie wyburzono i ponownie zbudowano na początku XVI w. Kościół od wieży pierwotnie oddzielała grobla Slikvaart. Zasypano ją ok. 1460 w związku z budową nowego kościoła. W latach 1460–1472 zbudowano obecną nawę. Ok. sierpnia 1465 miała miejsce konsekracja tej części kościoła. Mniej więcej w latach 1488–1513 zbudowano obecne prezbiterium i transept. W roku 1572 do Rotterdamu zawitała reformacja, w wyniku której kościół św. Wawrzyńca przeszedł w ręce protestantów. Większość rzeźb i ołtarzy została usunięta, a wnętrze kościoła dostosowano do wymogów nowej zreformowanej liturgii."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W latach 1619–1621 nadbudowano wieżę wieńcząc ją drewnianym hełmem według projektu amsterdamskiego architekta Hendricka de Keysera. Jednak z powodu gnicia drewna w niektórych elementach konstrukcyjnych już w 1642 postanowiono hełm rozebrać."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W latach 1645–1646 wieża otrzymała nowy hełm zaprojektowany przez Dirca Davidsza. W celu wzmocnienia wieży jej nadbudowę wykonano z kamienia. W 1650, w wyniku ciężkiej burzy wieża została uszkodzona. W latach 1651–1655 przebudowano ją wzmacniając fundamenty i stosując nowe techniki palowania. W 1661 w wieży zamontowano 36-dzwonowy carillon odlany w ludwisarni F. Hemony."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W 1795, po proklamowaniu Republiki Batawskiej, tymczasowa rada miasta Rotterdam nakazała usunięcie wszelkich przejawów „różnic”: wszystkich herbów, chorągwi żałobnych i herbów z płyt nagrobnych. Działania te wpłynęły zasadniczo na wygląd wnętrza kościoła."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "14 maja 1940 zarówno kościół jak i wieża zostały bardzo poważnie zniszczone przez pożar powstały w wyniku zbombardowania Rotterdamu przez Luftwaffe. Ocalały tylko mury kościoła i jego wieża. W 1947, pod kierunkiem architekta miejskiego L. Voskuila, podjęto dzieło renowacji i rekonstrukcji zniszczonego budynku. Później, pod kierunkiem architekta J. Poota, rozpoczęto również odbudowę wieży. 19 maja 1952 królowa Juliana położyła pierwszy kamień pod odbudowę kościoła. Odbudowa, pod kierunkiem architektów J. C. Meischke i A. v.d. Steura, została przeprowadzona w 3 etapach: transept, prezbiterium, oraz nawa wraz z północnym i południowym ramieniem transeptu. Po śmierci Meischkego nadzór nad pracami przejął architekt J. W. C. Besemer. 24 października 1959 w obecności królowej Juliany oddano do użytku (po raz kolejny) transept kościoła. Odbudowę prezbiterium ukończono 22 grudnia."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "31 maja 1968 ukończono pokrycie dachu nawy. Oznaczało to zakończenie restauracji kościoła. 15 grudnia 1968 kościół w trakcie uroczystej ceremonii, w obecności rodziny królewskiej, został oddany do użytku. 22 grudnia tego samego roku w portalu wieży zamontowano drzwi, zaprojektowane przez włoskiego artystę Giacomo Manzù; ich motywem ikonograficznym jest wojna i pokój."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W 1973 w kościele zamontowano główne organy, zainaugurowane 7 grudnia."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W 1981 oddano do użytku nowe pomieszczenia biurowe, dobudowane w latach 1976–1981 do północnej strony kościoła według projektu Quista."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Kościół św. Wawrzyńca jest bazyliką zbudowaną na planie krzyża łacińskiego. Sześcioprzęsłowa nawa główna jest flankowana szerokimi nawami bocznymi, wzdłuż których biegną małe, płytkie kaplice. Prezbiterium otacza niższa, zamknięta pięciokątnie apsyda. Przestrzeń pod prezbiterium była ograniczona ze względu na sąsiedztwo rzeki Rotte. Elewacje kościoła wykonane są z cegły przekładanej warstwami ciemniejszego kamienia. Filary i poszczególne ozdoby wykonane zostały z piaskowca. Zarówno nawa główna jak i nawy boczne przekryte są sklepieniem kolebkowym."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Od czasów rekonstrukcji kościoła po II wojnie światowej, miedziane lektorium znajduje się w tylnej części prezbiterium. Jest to tylko część pierwotnego lektorium, które zostało wybudowane w latach 1712–1715. Pierwsze wzmianki o lektorium pochodzą z roku 1710, a znajdują się w uchwałach ówczesnych władz kościelnych dot. wymiany drewnianego lektorium z 1593 na lektorium miedziane. W 1711 zlecono rzeźbiarzowi François Douwe wykonanie dekoracji lektorium. 20 września 1712, po zatwierdzeniu projektu przez kustoszy kościelnych, zlecono wykonanie lektorium renomowanemu odlewnikowi mosiądzu Quirijnowi de Visser Willemszowi z Rotterdamu. François Douwe sam wyciął drewniane formy dla odlewów. Wyrzeźbił również wiele dekoracji z marmuru. Całe dzieło zostało ukończone w 1715 i zamontowane w zamknięciu prezbiterium, między drugim rzędem filarów. Podczas bombardowania w maju 1940 roku duża część lektorium została poważnie uszkodzona. Po odrestaurowaniu uzyskało ono obecny wygląd."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W posadzkach kaplic oraz w ramion transeptu znajdują się liczne nagrobki. Początkowo w kościele dokonywano tylko pochówków osób duchownych, choć jeszcze przed reformacją możliwe były również pochówki osób świeckich. Zwyczaj grzebania osób świeckich w kościele upowszechnił się szerzej dopiero po nadejściu reformacji. Pochówek wewnątrz kościoła podyktowany był jednak nie tylko ówczesną modą, ale także ograniczonym miejscem na przykościelnym cmentarzu. W 1623 w kościele znajdowało się ponad 900 kamiennych nagrobków. Niektóre były bardzo bogato zdobione reliefami i herbami, inne z kolei były proste, czasem miały tylko numer grobowca. Ostatni pochówek, Wilhelminy Wagemaker, miał miejsce w poniedziałek 27 sierpnia 1832. Wówczas to ogólna liczba nagrobków w kościele wyniosła ok. 1360. Wyobrażenie o ich ilości przed 1940 dają XVII-wieczne obrazy, zdobiące wnętrza kościoła. Niestety, większa część nagrobków przepadła w wielkim pożarze, wywołanym zbombardowaniem Rotterdamu w maju 1940. Ocalałe nagrobki, nadające się do rekonstrukcji, zostały odrestaurowane i umieszczone w samym kościele i wokół niego."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Grobowiec Johana van Brakela znajduje się w kaplicy przylegającej do północno-zachodniej ściany północnego ramienia transeptu. Johan van Brakel urodził się w Rotterdamie w 1618. W wieku 22 lat stał się członkiem flotylli państwowej. W 1666 wyróżnił się podczas bitwy czterodniowej zdobywając nieprzyjacielski okręt, podczas gdy jego własny okręt został zatopiony. Van Brakel dowody swojej odwagi i wytrwałości dał również w kolejnych latach uczestnicząc w kilku bitwach morskich. W 1688 towarzyszył księciu Wilhelmowi III Orańskiemu w drodze na tron króla Anglii. Van Brakel zginął 10 lipca 1690 w walce z Francuzami w pobliżu Beachy Head ."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Grobowiec Egberta Meussena Kortenaera znajduje się naprzeciwko północno-wschodniej ściany północnego ramienia transeptu. Kortenaer urodził się w 1604 w Groningen. W 1653 służył jako kapitan pod dowództwem admirała Trompa. Podczas bitwy morskiej pod North Foreland admirał Tromp został ranny, a swe insygnia admiralskie przekazał Kortenaerowi. W czasie II wojny północnej Kortenaer walczył po stronie króla Danii przeciwko królowi Szwecji. Ze względu na swój udział w bitwie został awansowany na stopień wiceadmirała, a przez króla Danii odznaczony Orderem Słonia. W 1665 został mianowany admirałem-porucznikiem Admiralicji w Rotterdamie. Kortenaer zginął w 1665 podczas drugiej wojny angielsko-holenderskiej w bitwie morskiej pod Lowestoft ."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": " Grobowiec Witte Corneliszoona de Witha  "}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Witte de With, urodzony w 1599 w Den Briel, zdobył sobie miejsce w historii Holandii z dwóch powodów: wyjątkowo trudnego charakteru i równie wyjątkowej odwagi. Pomimo jego konfliktów z przełożonymi, które omal nie doprowadziły go do skazania na karę śmierci w 1647, był nadal utrzymywany na swoim odpowiedzialnym stanowisku. Zasłużył się, między innymi, w podboju Dżakarty, w walkach z hiszpańską flotą skarbów i w bitwie na płyciźnie Downs, a jego odwaga, umiejętności żeglarskie i poczucie obowiązku były zarówno doceniane jak i budziły grozę. Witte de With zginął w 1658 podczas II wojny północnej na dowodzonym przez siebie okręcie Brederode. Zgodnie z napisem wyrytym na jego grobowcu, jego ciało zostało zabalsamowane i odesłane do ojczyzny, z wyrazami podziwu dla jego odwagi."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Przy grobie admirała Kortenaera, wysoko na ścianie pod oknem, znajduje się model okrętu De Liefde, symbolizującego zarówno żeglugę, handel i marynarkę wojenną, jak pamięć osoby zmarłej. Okręt ten ma fascynującą historię. W 1598 flota kilku okrętów wzięła udział w wyprawie handlowej do Chile, Peru, na wyspy Moluki i prawdopodobnie do Japonii. Po tym jak pierwszy okręt musiał zawrócić do portu macierzystego z powodu sztormu w Cieśninie Magellana, kolejny został przechwycony w Peru, a dwa następne wpadły w ręce Portugalczyków w pobliżu Tidore; pozostałe okręty, De Liefde i De Hope wzięły kurs na Japonię. De Hope prawdopodobnie zatonął podczas silnej burzy w 1600. De Liefde ostatecznie dotarł do wyspy Kiusiu w dniu 19 kwietnia tego samego roku, stając się tym samym pierwszym europejskim statkiem, który dotarł do Japonii. Wycieńczona załoga opuściła okręt, który został następnie rozebrany przez miejscową ludność. Ocalała tylko drewniana rufa, przechowywana obecnie w Muzeum Narodowym w Tokio. W 1962 replika tej rufy została przekazana w darze miastu Rotterdam przez japońską delegację z Tokio. Dar został odwzajemniony kopią modelu okrętu De Liefde z kościoła św. Wawrzyńca."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Drzwi do kościoła św. Wawrzyńca były darem pewnej rotterdamskiej firmy z okazji jej 150. rocznicy, przypadającej w 1968. Drzwi te (Porta della Pace e della Guerra) wykonał włoski rzeźbiarz Giacomo Manzù. Urodzony w 1908 w Bergamo artysta wykonał również drzwi do katedry w Salzburgu (Porta dell'Amore, 1958) oraz drzwi do Bazyliki Świętego Piotra na Watykanie (Porta della Morte, 1964). Drzwi do kościoła św. Wawrzyńca mogą być postrzegane jako zwieńczenie tej serii. Ich tematem ikonograficznym jest przedstawienie wojny i pokoju, a prawdopodobnym źródłem inspiracji seria Passione, wykonana przez artystę w latach 1938–1939. Wojnę i pokój Manzù ukazał w następujący sposób: gdy drzwi są zamknięte, widoczne jest na nich tematyczne przedstawienie wojny, a gdy są szeroko otwarte, wyobrażenie wojny znika z pola widzenia, a po wejściu przez nie oczom widza ukazuje się tematyczne przedstawienie pokoju, umieszczone w tympanonie ponad drzwiami."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Kościół św. Wawrzyńca posiada wyjątkowy zestaw organów. Podczas odbudowy kościoła ze zniszczeń wojennych podjęto decyzję, aby wszystkie jego organy były zbudowane przez tego samego budowniczego (firmę Marcussen & Søn z Danii). Organy główne otrzymały nowy projekt, według historycznego wyglądu, autorstwa jednego z architektów odbudowy, J. Besemera. Prospekty organów w prezbiterium i transepcie pozostały oryginalne, Marcussen & Søn zainstalował w nich jedynie nowe zestawy piszczałek. "}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Organy główne mają 85 głosów i są największymi całkowicie mechanicznymi organami w Europie. Ich możliwości są niemal nieograniczone, dzięki czemu nadają się do wykonywania muzyki z różnych epok muzycznych, co jest wykorzystywane podczas organizowanych w kościele koncertów organowych. Na instrumencie tym może być wykonywana praktycznie cała literatura organowa; organy mają, oprócz rejestrów romantycznych, również kompletny zestaw trąbek hiszpańskich, umieszczony w górnej części. Ich dźwięk to został zarejestrowany podczas specjalnej podróży studialnej do słynnych hiszpańskich organów."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Piszczałki organowe są podzielone według tak zwanych werkówWerk (od niemieckiego werk – mechanizm) – samodzielny zestaw głosów należących do danej klawiatury, charakteryzujący się indywidualnym, odróżniającym go od pozostałych sekcji brzmieniem. W polskiej terminologii organowej używana jest terminologia niemiecka, jakkolwiek niektóre nazwy mogą być tłumaczone na jęz. polski, jeżeli mają odpowiedniki, por.: http://organy.art.pl/slownik.php Wirtualne Centrum organowe – Słownik terminów organowych i http://www.gdanskie-organy.com/organs.php?lang=pl&loc=oliwa&tab=stoplist Gdańskie Organy.. W przypadku organów głównych są to: Hoofdwerk (Hauptwerk), Rugwerk (Rückwerk), Borstwerk (Brustwerk), Bovenwerk (Oberwerk), Pedaal (Pedał) i Chamadewerk (Werk z trąbkami hiszpańskimi). Rugwerk to „małe organy” za plecami organisty. Powyżej manuałów znajduje się brustwerk z piszczałkami brustpedału po obu stronach. Powyżej widnieje charakterystyczny, wystający poza obudowę, poziomy zestaw piszczałek trąbek hiszpańskich. Bezpośrednio nad nimi umieszczone są piszczałki hauptwerku, połączone z piszczałkami oberwerku. "}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Całość jest flankowana wysokimi na 10 m piszczałkami pedału. Rückwerk ma ok. 1850 piszczałek, oberwerk – ok. 1470, pedał – 1050, brustwerk – 925 i trąbki hiszpańskie – 280. Organy główne w sumie mają ok. 7600 piszczałek. Prospekt organowy spełnia funkcję nie tylko dekoracyjną ale również akustyczną."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Podczas rekonstrukcji kościoła podjęto decyzję o umieszczeniu organów również w transepcie. Komitet doradczy, nadzorujący odbudowę i renowację świątyni postanowił umieścić w transepcie organy stałe, które po tymczasowej funkcji jako instrument akompaniujący śpiewom podczas nabożeństw, miał być w później wykorzystywany podczas koncertów muzyki kameralnej. Przez przypadek znaleziono były prospekt organowy z kościoła św. Bartłomieja w Schoonhoven. Prospekt ten, wykonany w 1540 przez budowniczego organów z 's-Hertogenbosch Hendrika Niehoffa i stolarza Adriaana Schalkena, okazał się pasować (pod względem rozmiarów), do dawnych, małych organów z prezbiterium kościoła św. Wawrzyńca. Aż do 1721 organy te znajdowały się na miejscu obecnych organów w transepcie. We współpracy z firmą Marcussen & Son dokonano adoptacji prospektu do nowych organów w transepcie. Dodano jedynie rückpositiv, utrzymany całkowicie w tym samym stylu. W ścianie zrobiono niszę, aby pomieścić 16-stopowe piszczałki subbasu. Nie zmieniono przy tym intonacji instrumentu."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Organy w prezbiterium również mają oryginalny prospekt, pochodzący ze Starego Konwentykla Katolickiego w Amsterdamie, datowany na ok. 1725. Charakterem swym prospekt ten nawiązuje do stylistyki szkoły budowniczego organów, Arpa Schnitgera. Przy pomocy oryginalnych technik konserwatorskich udało się przywrócić prospekt do pierwotnego stanu. Budowę samych organów zlecono firmie Marcussen & Søn. Ich dyspozycja miała nie odbiegać od dyspozycji obu pozostałych organów, jedynie brzmienie instrumentu dostosowano do przestrzeni prezbiterium. Organy idealnie nadają się do koncertów."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W 1990 kościół św. Wawrzyńca nabył organy od centrum Het Trefpunt, należącego do holenderskiego Zgromadzenia Reformowanego w Rotterdamie. Instrument ten został zbudowany z drewna dębowego przez budowniczego organów van Vulpena i oddany do użytku w kwietniu 1963."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": " Carillon   W 1660 amsterdamski ludwisarz Hemony, na podstawie zlecenia rady miasta Rotterdam, odlał i zamontował zestaw dzwonów w wieży kościoła św. Wawrzyńca oraz w wieży ratusza. Podobnie jak w innych miastach Republiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandzkich, carillony te były własnością miasta. Pierwszy dzwon kościoła św. Wawrzyńca został zawieszony już w 1461 i nosił nazwę Laurencius (łac. Wawrzyniec). Carillon zainstalowany w XVII-wiecznym kościele św. Wawrzyńca składał się z 36 dzwonów o zakresie 3 oktaw nastrojonych według tonu głównego. Ze względu na restaurację wieży dzwony zostały zdjęte w 1934 i zainstalowane na nowo w 1939. Podczas bombardowania miasta w dniu 14 maja 1940 wieża została strawiona przez ogień. Ocalał jednak carillon i pierwotny bęben obrotowy."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Po odbudowie wieży carillon został w 1962 odrestaurowany przez ludwisarnię Royal Eijsbouts z Asten i rozbudowany do 49 dzwonów. W 1991 ta sama firma poddała mechanizm carillonu renowacji. Po II wojnie światowej w wieży kościelnej pod podłogą carillonu zostały zainstalowane trzy nowe dzwony, które mogą być używane jako uzupełnienie dzwonów carillonu. W użyciu jest nadal stary, XVII-wieczny bęben obrotowy. Oprócz carillonu kościelnego Rotterdam ma jeszcze dwa inne carillony: duży, romantyczny carillon na wieży ratusza miejskiego i mniejszy na wieży kościoła Ojców-Pielgrzymów w dzielnicy Rotterdam-Delfshaven.   "}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "Muzyka wykonywana na carillonie często składa się z transkrypcji XVIII i XIX-wiecznej muzyki na instrumenty klawiszowe, muzyki kameralnej i orkiestrowej, wykonywane są również transkrypcje utworów współczesnych, zaczerpniętych z muzyki pop lub musicali; istnieją też utwory skomponowane specjalnie na carillon."}, {"title": "Kościół św. Wawrzyńca w Rotterdamie", "text": "W średniowieczu, ofiarowując 3000 cegieł na budowę wieży kościoła, można było kupić obywatelstwo Rotterdamu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "co to jest chemoton?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Chemoton", "text": "Chemoton – zaproponowany przez węgierskiego biochemika Tibora Gántiego model minimalnego systemu – cyklu reakcji chemicznych zachodzących w układzie termodynamicznie otwartym – spełniającego kryteria życia. "}, {"title": "Chemoton", "text": " Biologia teoretyczna i inne nauki ścisłe "}, {"title": "Chemoton", "text": "Tibor Gánti, porównując nauki biologiczne z innymi naukami ścisłymi, zwrócił uwagę na istotną różnicę między nimi. "}, {"title": "Chemoton", "text": "Nauki ścisłe charakteryzuje możliwość stosowania modeli matematycznych pozwalających przewidywać zachowanie układu (np. silnika spalinowego, układu planetarnego, zbioru różnorodnych cząsteczek związków chemicznych – np. reagentów w bioreaktorze). Analogiczne metody badawcze są stosowane również w wielu różnych dziedzinach współczesnej biologii (zob. np. biologia molekularna, biologia syntetyczna, biologia systemowa, bioinformatyka, w tym m.in. genomika, proteomika, metabolomika, transkryptomika), jednak – według Gántiego – termin „biologia teoretyczna” nie jest w pełni poprawny dopóki nie został jednoznacznie zdefiniowany przedmiot tych badań – życie (z gr. βίος, bios), a na drodze do uściślenia definicji stoją względy światopoglądowe (m.in. irracjonalna trwałość teorii vis vitalis):"}, {"title": "Chemoton", "text": "Gánti zwrócił uwagę, że nauki ścisłe zwykle nie opisują zjawisk rzeczywistych, lecz modele określonych części realnego świata lub systemy takich modeli (np. model kosmologiczny, modele atomu, błony komórkowej, cząsteczki DNA). Model systemu minimalnego zachowuje podstawowe cechy modelowanego obiektu, mimo że jest złożony z minimalnej liczby elementów lub podsystemów – odłączenie jakiejkolwiek części powoduje zanik jego podstawowych właściwości. Taki system minimalny może być układem całkowicie abstrakcyjnym – nie występującym w rzeczywistości, ale ułatwiającym tworzenie użytecznych modeli matematycznych układów złożonych (np. punkt materialny w mechanice, komórka elementarna w krystalografii)."}, {"title": "Chemoton", "text": "Zmierzając do utworzenia modelu „minimalnego systemu żywego” Gánti: zaproponował osiem kryteriów, które spełniają znane organizmy żywe,  przeanalizował, czy wybrane kryteria może spełniać cykl kilku odpowiednio dobranych reakcji chemicznych, zachodzących w układzie otwartym, w przestrzeni ograniczonej błoną półprzepuszczalną."}, {"title": "Chemoton", "text": "Gánti przyjął, że minimalny system wzajemnie powiązanych reakcji chemicznych, spełnia rzeczywiste (absolutne) kryteria życia jeżeli: jest inherentną całością\"Inherentny\" oznacza rzecz nieodłączną, tkwiącą w istocie lub naturze czegoś; zob. , zachodzi w nim przemiana materii (zob. metabolizm)Nie zostały wprowadzane żadne założenia dotyczące rodzaju pierwiastków i związków, które uczestniczą w reakcjach, dzięki czemu kryteria umożliwiają poszukiwania śladów życia w warunkach całkowicie odmiennych od ziemskich. Tematami ostatnich publikacji Gántiego były wyniki zespołowych prac badawczych, dotyczących interpretacji badań powierzchni Marsa pod kątem istnienia prostych form życia (zob. Tibor Gánti, wybrane publikacje)., jest inherentnie stabilny (zob. homeostaza), dysponuje podsystemem przechowywania i przetwarzania informacji użytecznych dla całego systemu (zob. np. informacja genetyczna), procesy wewnętrzne są regulowane i sterowane. Dodatkowo system powinien spełniać trzy kryteria potencjalne (spełniane nie przez wszystkie organizmy żywe) – charakteryzować się: wzrostem i możliwością rozmnażania, zdolnością do dziedziczenia zmian, śmiertelnością. Spełnienie warunków potencjalnych nie jest konieczne z punktu widzenia jednego organizmu, ale jest niezbędne dla zapewnienia życia w większej skali – dla przeżycia gatunków, przystosowujących się do zmian zewnętrznych warunków dzięki ewolucji, lub dla utrzymania niezbędnego obiegu pierwiastków biogennych w ekosystemach."}, {"title": "Chemoton", "text": "Przystępując do budowy chemotonu Gánti stwierdził, że:"}, {"title": "Chemoton", "text": "Chemoton Gántiego składa się z trzech podstawowych, inherentnych części (obiegów reakcji chemicznych): podsystemu samoodtwarzania, który powinien umożliwiać procesy nazywane wzrostem i rozmnażaniem,  podsystemu wytwarzania błony zapewniającej izolację układu od otoczenia, z zachowaniem możliwości wymiany masy, podsystemu przechowywania informacji o całości systemu. Skoordynowane działanie wszystkich części sprawia, że cały układ uzyskuje specyficzne właściwości dodatkowe, nie występujące w poszczególnych podsystemach. Wyłączenie dowolnej części powoduje zanik tych właściwości, co jest warunkiem uznania układu za model systemu minimalnego. Dzięki wzajemnemu sprzężeniu trzech cykli reakcji czynności systemu są wykonywane samoczynnie, zgodnie z programem określonym budową układu („automat miękki”; działanie każdego podsystemu zależy od działania pozostałych i stanu otoczenia). "}, {"title": "Chemoton", "text": "W systemach rzeczywistych – organizmach żywych – zachodzą liczne reakcje chemiczne, decydujące o metabolizmie, zachodzące z wykorzystaniem energii dostarczanej z zewnątrz np. w postaci promieniowania słonecznego (fotosynteza) lub w postaci energii wiązań chemicznych tworzących cząsteczki pożywienia. Od dawna znane są reakcje tworzące podstawowe dla życia cykle, np. cykl Calvina, cykl kwasu cytrynowego (cykl Krebsa), cykl glioksylanowy (cykl Krebsa-Kornberga). W chemotonie tego typu reakcje rzeczywiste zostały zastąpione abstrakcyjnym „systemem samoodtwarzania” (modelem minimalnym cytoplazmy) – cyklem trzech odwracalnych reakcji chemicznych, których kierunek i prędkość zależy od stężeń reagentów wewnątrz układu (A, X, Y) i na zewnątrz (X, Y):  :  Substraty dopływające z zewnątrz (dyfuzja X przez błonę półprzepuszczalną) odgrywają rolę „pożywki chemotonu”. Jednym z produktów cyklu reakcji jest jej substrat – jeden ze składników modelu cytoplazmy (A1), co zapewnia możliwości „wzrostu chemotonu” bez zakłócenia stacjonarnego stanu całości (układ rosnący, akumulacyjny). Inne (Y) są „wydalane” na zewnątrz. "}, {"title": "Chemoton", "text": "W przypadkach rzeczywistych, takich jak np. cykl Calvina, ogólnym symbolom A, X i Y odpowiadają sumy ilorazów νiAi, νi Xi i νiYi, gdzie ν jest współczynnikiem stechiometrycznym, określonym dla kolejnych kroków procesu kołowego."}, {"title": "Chemoton", "text": "Warunek izolacji strefy reakcji chemicznych w chemotonie od otoczenia zapewniono wprowadzając do zestawu trzech ogólnych równań reakcji równanie czwarte, opisujące powstawanie produktu T, który nie rozpuszcza się w środowisku reakcji i którego cząsteczki charakteryzują się budową amfifilową (zawierają ugrupowania o różnej polarności): :  : "}, {"title": "Chemoton", "text": "Cząsteczki T wbudowują się w warstewkę powierzchniową otaczającą przestrzeń reakcji (zob. błona komórkowa), tworząc strukturę przypominającą liposomWcześniejsze badania mikrosfer, wykonane m.in. przez Sidneya Foxa i współpracowników, potwierdziły możliwość samorzutnego powstawania błon powierzchniowych w warunkach młodej Ziemi. Mikrosfery były uznawane za najprostsze formy życia (rosnące pęcherzyki, ulegające samorzutnym podziałom), jednak nie spełniały wszystkich kryteriów Gántiego (brak metabolizmu i podsystemu przechowywania i przekazywania informacji).. Po każdym cyklu reakcji otrzymuje się te same ilości cząsteczek A1 i T, wskutek czego wzrost powierzchni chemotonu jest wolniejszy niż wzrost objętości. W takiej sytuacji pojawia się tendencja do podziału układu na mniejsze, lecz bardziej trwałe – uzyskano model wzrostu połączonego z „rozmnażaniem” (zob. pomnażanie, podział komórki). "}, {"title": "Chemoton", "text": "Połączenie podsystemu tworzenia błony z podsystemem samoodtwarzania prowadzi ponadto do uzyskania sytuacji, w której sumaryczny proces kołowy staje się jednokierunkowy, ponieważ wbudowywanie cząsteczek T w warstwę powierzchniową nie jest odwracalne."}, {"title": "Chemoton", "text": "Możliwość przechowywania informacji o całym systemie (chemotonie) zapewniono wprowadzając do zestawu czterech ogólnych równań reakcji równanie piąte, opisujące powstawanie produktu V, który dobudowuje się do łańcucha polimeru pV: :  :  Założono, że polimer pVn powstaje na określonej matrycy – łańcuchu polimeru o określonej długości, zbudowanym – w najprostszym przypadku – z jednakowych merów (minimalny model transkrypcji). Informacja o działaniu całego systemu jest wówczas liczbą merów w łańcuchu matrycy. Od tej długości zależy m.in. wartość stężenia cząsteczek V, przy których rozpoczyna się polimeryzacja, a od tego stężenia zależy szybkość kroku prowadzącego do jego powstawania, a równocześnie wszystkich reakcji cyklu. Oznacza to, że cząsteczka matrycy zawiera informację ważną dla całego systemu. "}, {"title": "Chemoton", "text": "W czasie replikacji łańcucha mogą się zdarzać błędy (analogicznie do błędów replikacja DNA) – może np. powstać nić krótsza od nici matrycy. Taka przypadkowa zmiana właściwości chemotonu jest dziedziczna – chemotony potomne zawierają krótsze pVn. W bardziej złożonych modelach systemu stosowano różne cząsteczki V. Sekwencja różnych merów w matrycowej nici polimeru była kodem odczytywanym w czasie dołączania kolejnych elementów do nowego łańcucha pVn, przy czym są możliwe błędy odczytu tego kodu w czasie transkrypcji. Chemotony potomne dziedziczą również te zmiany."}, {"title": "Chemoton", "text": "Stwierdzono więc, że zaproponowany model spełnia wytypowane bez wstępnych założeń kryteria życia, czyli może być uznany za model „minimalnego systemu żywego”. Podejmując próby jego weryfikacji przeprowadzono m.in. komputerowe symulacje jego działania w bardziej złożonych sytuacjach, stosując odpowiednie układy równań stechiometrycznych i uproszczone równania kinetyczne (zob. szybkość reakcji chemicznej) odnoszące się np. do kolejnych kroków znanych cykli biologicznych. Uzyskano potwierdzenie przypuszczeń, że w prostych układach biologicznych spełnienie kryteriów życia nie wymaga udziału enzymów."}, {"title": "Chemoton", "text": "W posłowiu do książki „Podstawy życia” Tibor Gánti napisał o niej:"}, {"title": "Chemoton", "text": " Opinia z przedmowy do „Podstaw życia” "}, {"title": "Chemoton", "text": "Książka została przetłumaczona na język polski w roku 1986 przez Tomasza Kulisiewicza, polskiego informatyka i dziennikarza, i zaopatrzona w przedmowę, którą napisał prof. Zbigniew Grabowski, specjalista m.in. w dziedzinie chemii fizycznej, fizyki molekularnej i kinetyki. Koncepcję Gántiego uznał on za ważną i ambitną (może nawet przełomową?) próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie „co to jest Życie?”; napisał m.in.: "}, {"title": "Chemoton", "text": "W zakończeniu przedmowy wyraził opinię:  "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakiemu wydarzeniu z 1863 roku Artur Grottger zadedykował cykl swoich rysunków?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Polonia (cykl)", "text": "Polonia – cykl dziewięciu czarno-białych rysunków autorstwa polskiego malarza Artura Grottgera przedstawiających sceny z powstania styczniowego z roku 1863. Znajduje się w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie."}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Artur Grottger zamierzał brać udział w powstaniu styczniowym i w tym celu w marcu 1863 roku przybył do Lwowa, aby stamtąd przedostać się do zaboru rosyjskiego. Powstrzymali go jednak przyjaciele, którzy wyperswadowali mu ten pomysł. Artysta był słabego zdrowia, a ponadto był jedynym żywicielem rodziny, dlatego ostatecznie nie zdecydował się na uczestnictwo w walce. Wraz z matką i siostrą wrócił do Wiednia. "}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Reprezentował XIX-wieczne podejście do sztuki i za swoją misję uważał zadedykowanie swojej twórczości sprawie niepodległości ojczyzny. Nie mogąc walczyć w powstaniu, starał się walczyć za pomocą swojej sztuki. Mimo że nigdy nie widział na własne oczy wydarzeń powstania styczniowego, stworzył dwie serie rysunków zadedykowanych temu wolnościowemu zrywowi: Polonia (wykonana w 1863 roku i przedstawiająca przebieg wydarzeń w Królestwie Polskim) oraz Lithuania (wykonana w latach (1864–1866) poświęcona Litwie). Stały się one patriotyczną inspiracją dla wielu pokoleń Polaków."}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Część rysunków z cyklu Polonia Grottger narysował podczas krótkiego pobytu w kraju. Były to trzy pierwsze kartony cyklu: Branka, Kucie kos i Bitwa. Reszta prac powstała w wiedeńskiej pracowni artysty. W listopadzie 1863 roku rysunki zostały wystawione w salach Kunstverein. Cykl został zakupiony przez Węgra Jánosa Pálffy, który przekazał go muzeum budapesztańskiemu. "}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Cykl rysunków Artura Grottgera zatytułowany Polonia jest wykonany czarną i białą kredką na ciemnożółtych kartonach. Składa się on z 9 ułożonych chronologicznie prac zatytułowanych: Obraz symboliczny Polski (karta tytułowa), Branka, Kucie kos, Bitwa, Schronisko, Obrona dworu, Po odejściu wroga, Żałobne wieści, Na pobojowisku."}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Artur Grottger, z serii: „Wielka kolekcja sławnych malarzy” nr 44, Oxford Educational, Poznań 2008. ISBN 978-83-252-0123-4 Mariusz Bryl, Cykle Artura Grottgera, poetyka i recepcja, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1994. Magdalena Czapska-Michalik, Artur Grottger, z serii: „Kolekcja czasy, ludzie, dzieła” nr 30, Edipresse Polska S.A., Warszawa 2007. ."}, {"title": "Polonia (cykl)", "text": "Ludwik Świeżawski, Dobry geniusz, Łódź: Wyd. Łódzkie, 1975. Jerzy Wolf, Wybrańcy sztuki. Szkice, wybrał i posłowiem opatrzył Stanisław Cichowicz, Warszawa 1982."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie owoce uprawia się w chorwackiej gminie Lumbarda?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Lumbarda", "text": "Lumbarda – gmina w Chorwacji na wyspie Korčula, wchodząca w skład dubrovačko-neretvanskiego komitatu. Jest oddalona o około 6 km od miasta Korčula."}, {"title": "Lumbarda", "text": "W miasteczku zlokalizowany jest port, umiejscowiony wokół zatoki Prvi Žal. W okolicy znajdują się również naturalne plaże Bili Žal i Vela Pržina."}, {"title": "Lumbarda", "text": "Na wzgórzu Glavica znajduje się trzynawowy, parafialny kościół świętego Rocha (sv. Roka) – patrona Lumbardy. W okolicy można także znaleźć kościół św. Krzyża (sv. Križa) z 1774 oraz kilka mniejszych kaplic (św. Bartuli, św. Piotra, Narodzin Najświętszej Marii Panny)."}, {"title": "Lumbarda", "text": "W okolicy istniała w III wieku p.n.e. grecka osada rolnicza. Z tego okresu pochodzą wykopaliska ze wzgórza Koludrt – ceramika, monety, groby, a także napis wyryty w kamieniu traktujący o podziale ziemi między Grekami a Ilirami (Psefizma te Gnathia). Jest to najstarszy tego typu pisany dokument na wybrzeżu Adriatyku. Napis znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym w Zagrzebiu, a jego kopia w muzeum w Korčuli.  "}, {"title": "Lumbarda", "text": "W pobliżu Bili Žal znajdował się rzymski majątek ziemski. "}, {"title": "Lumbarda", "text": "W XVI wieku osada stała się miejscem budowy willi dla majętnych Korčulan, niektóre z nich istnieją do dnia dzisiejszego (Nobilo, Milina, Kršinić)."}, {"title": "Lumbarda", "text": "Mieszkańcy trudnią się głównie działalnością turystyczną, rybołówstwem i rolnictwem. Dominuje uprawa winogron. Produkuje się tutaj wiele lokalnych win, w tym Maraštinę, Pošip i Grk. W  okresie zbierania pomarańcz corocznie organizuje się festyny (Trganja naranče)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto jako pierwszy w Polsce wprowadził do rutynowej diagnostyki chorób kości badania morfometryczne tkanki kostnej?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Zbigniew Gburek (ur. 14 marca 1934 w Dmeninie, zm. 23 grudnia 2007) – polski lekarz i polityk, poseł na Sejm PRL IX kadencji."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "W 1947 ukończył szkołę powszechną, a w 1951 liceum ogólnokształcące w Radomsku. W 1957 uzyskał tytuł i dyplom lekarza na Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach. "}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Przebywał w wielu ośrodkach zagranicznych, następnie opracował i wdrożył w Polsce krioaplikator do miejscowego nadmuchu par azotu zastosowany do leczenia chorób reumatycznych."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "W 1955 podjął staż w Wojewódzkiej Poradni Schorzeń Tarczycy. Później pracował w I Klinice Chorób Wewnętrznych ŚAM w Zabrzu, a także w Przyklinicznej Poradni Reumatologicznej. Prowadził również zajęcia ze studentami. Od 1966 do 1967 pracował w Poradni Reumatologicznej PKP w Zabrzu, a od 1968 do 1975 w Poradni dla Chorych na Cukrzycę DOKP w Katowicach. W 1975 został dyrektorem Śląskiego Szpitala Reumatologicznego w Ustroniu. Od 1975 do 1985 pracował także w Instytucie Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu jako adiunkt, a następnie – od 1982 – jako docent. Od 1986 był p.o. kierownika Kat. Reumatologii ŚAM w Ustroniu oraz (od 1 października) kierownikiem Katedry Reumatologii i Kliniki Reumatologii i Rehabilitacji Narządów Ruchu w Ustroniu. W 1989 uzyskał tytuł naukowy profesora nauk medycznych. W tym samym roku objął stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1998, po likwidacji ŚAM, został zatrudniony w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych ŚAM w Tychach (przeniesionej w 2000 do Katowic-Ochojca oraz przemianowanej na Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych i Reumatologii). W 1999 przeszedł na emeryturę. Do 2002 pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy w Klinice Chorób Wewnętrznych i Reumatologii."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Jako pierwszy w Polsce wprowadził do rutynowej diagnostyki chorób kości badania morfometryczne tkanki kostnej. Wprowadził również badania dotyczące algodystrofii kończyn, zmian naczyniowych w reumatoidalnym zapaleniu stawów, pierwotnych i wtórnych systemowych zapaleń naczyń."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "W 1957 wprowadził do propedeutyki chorób wewnętrznych wykłady i ćwiczenia z reumatologii, a od 1986 zajęcia z reumatologii i rehabilitacji narządów ruchu. W latach 1976–1998 prowadził kursy w WODKM w Katowicach na temat podstaw diagnostyki i rehabilitacji chorób reumatycznych. Organizował także coroczne kursokonferencje oraz prowadził wiele wykładów, kursów i szkoleń. Był promotorem czterech prac doktorskich, a także konsultantem m.in. Komitetu Badań Naukowych oraz specjalistą rad naukowych różnych Instytutów (w latach 80.)."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Był też uczestnikiem działalności wielu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych (m.in. Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Towarzystwa Internistów Polskich). Był także członkiem komitetu redakcyjnego różnych pism lekarskich."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Od 1978 do 1984 był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Ustroniu. W 1985 został posłem na Sejm PRL IX kadencji. Mandat uzyskał w okręgu Bielsko-Biała z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Zasiadał w Komisji Polityki Społecznej, Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz w Komisji Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. W wyborach w 1989 bez powodzenia ubiegał się o mandat senatora z ramienia SD w okręgu Bielsko-Biała."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Należał też do NSZZ \"Solidarność\"."}, {"title": "Zbigniew Gburek", "text": "Otrzymał Krzyż Kawalerski oraz Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Order Honorowy \"Laur 50-lecia ŚAM\", odznakę \"Za zasługi dla województwa bielskiego\", złotą odznakę \"Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej\", a także odznakę \"Zasłużony działacz SD\". Został również Zasłużonym dla Polskiego Towarzystwa Lekarskiego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "od kiedy obraz Adam i Ewa pędzla Lucasa Cranacha Starszego znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha Starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)", "text": "Adam i Ewa – obraz pędzla Lucasa Cranacha Starszego, datowany na około 1510 rok, jedna z kilkudziesięciu wersji przedstawień pierwszych rodziców namalowanych przez tego artystę. Nie są znane zleceniodawca i miejsce przeznaczenia dzieła. "}, {"title": "Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha Starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)", "text": "Przed połową XIX wieku obraz był wzmiankowany w zbiorach rodu Hohenzollern-Hechingen, następnie stał się własnością prywatną doktora Oertela z Monachium, potem nieznanego z nazwiska paryżanina. Od roku 1925 znajdował się w zbiorach wrocławskiego Schlesisches Museum der Bildenden Kunste. Podczas wojny ewakuowano go do Kamieńca Ząbkowickiego. W 1946 roku został przekazany do Muzeum Narodowego w Warszawie, gdzie znajduje się do dziś. "}, {"title": "Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha Starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)", "text": "Obraz przedstawia pierwszych biblijnych rodziców, Adama i Ewę, ukazanych nago w lesie. Pośrodku stoi fragmentarycznie ukazane drzewo poznania dobra i zła, jednak nie jest to jabłoń, ale dąb, którego masywne korzenie nieco wystają z częściowo pokrytej zielenią i kamieniami ziemi. Po potężnym, „spiralnym”, rozgałęzionym u góry pniu pełza w dół wąż – symbol szatana – kusząc Ewę, aby skosztowała zakazanego owocu jabłoni. Obie postacie charakteryzują się odmienną barwą karnacji: u Adama tonacje są cieplejsze, u Ewy chłodniejsze. Oba akty ukazane są w lekkim kontrapoście; ich wysublimowane, taneczne pozy potęgują dynamikę kompozycji i podkreślają młodość i urodę pierwszych rodziców. Adam został ukazany jako młody, brodaty mężczyzna o kędzierzawych włosach, dużych, ciemnych oczach i nieco atletycznej budowie ciała. Kierująca swój wzrok w stronę widza Ewa, charakteryzuje się delikatnym modelunkiem ciała i rysami twarzy, dużymi, ciemnymi oczami i rozpuszczonymi, lekko rozwianymi, falującymi włosami. Dostrzegalne są tu emocje i uczucia: rozterka Adama wobec pokusy, której łatwo ulega Ewa. "}, {"title": "Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha Starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)", "text": "Pierwszym wykonanym przez Cranacha dziełem przedstawiającym Adama i Ewę jest datowany na rok 1509 drzeworyt, charakteryzujący się z jednej strony ekspresją, z drugiej zaś dążeniem do rodzajowego, realistycznego zilustrowania wątku z Księgi Rodzaju. W namalowanym około rok później obrazie warszawskim Lucas Cranach Starszy nieco zmienił sposób przedstawienia sceny z pierwszymi rodzicami, nadając jej bardziej erotyczny charakter, często obecny w twórczości artysty. Prócz kilkudziesięciu wersji Adama i Ewy exemplum gratia stanowi seria około 30 obrazów ukazujących Grzech pierworodny. Nagość jest tu świadomie wyeksponowana, natomiast pozy i gesty obrazują miłosne uczucia między Adamem i Ewą. Biblijne wątki poświęcone pierwszym rodzicom upowszechniły się w twórczości Cranachów oraz innych artystów niemieckich (m.in. Albrechta Dürera, Hansa Baldunga Griena) ze względu na zainteresowanie studiami nad proporcjami, anatomią i ruchem człowieka. W przypadku Lucasa Cranacha Starszego, który często zmieniał styl, malując kolejne wersje Adama i Ewy, wątek ten miał wymiar moralizatorski ze względu na silne oddziaływanie reformacji i nauk Marcina Lutra, który bardzo przyjaźnił się z Cranachem. "}, {"title": "Adam i Ewa (obraz Lucasa Cranacha Starszego w Muzeum Narodowym w Warszawie)", "text": "Pod względem stylistycznym warszawska wersja Adama i Ewy jest przykładem piękna ludzkiego ciała w wersji italianizującej. Wpływy włoskie w przedstawieniach pierwszych rodziców pojawiły się wcześniej m.in. w obrazach Albrechta Dürera i Jana Gossaerta. Prawdopodobnie stanowiły one inspirację dla Lucasa Cranacha Starszego. Namalowane w konwencji naturalistycznej postaci oraz krajobraz są charakterystyczne dla wczesnego okresu twórczości Cranacha, przypadającej na przełom dwóch pierwszych dekad XVI stulecia. Cechy fizjonomiczne postaci Adama i Ewy z warszawskiego dzieła podobne są m.in. do Alfeusza z wiedeńskiej Rodziny Marii, św. Krzysztofa z fragmentarycznie zachowanego retabulum ołtarzowego w zbiorach Thyssen-Bornemisza w Lugano oraz Wenus z Ermitażu i Marii z wrocławskiej Madonny pod jodłami."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaka wiewiórka o oliwkowo-brązowym futerku jest lokalnym przysmakiem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "Callosciurus erythraeus – gatunek gryzonia z rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae), zamieszkujący północno-wschodnie tereny Azji południowej – w znacznym rozmiarze w centralnych i południowych Chinach i kontynentalnej południowej Azji. Introdukowane populacje występują w  Japonii, Argentynie, we Francji, w Holandii i w Belgii. C. erythraeus jest uznawany za gatunek inwazyjny."}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "Naukowcy rozróżniają kilkadziesiąt podgatunków wiewiórki C. erythraeus:"}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "C. erythraeus erythraeus C. erythraeus atrodorsalis C. erythraeus bartoni C. erythraeus bhutanensis C. erythraeus bonhotei C. erythraeus castaneoventris C. erythraeus erythrogaster C. erythraeus flavimanus C. erythraeus gloveri C. erythraeus gordoni C. erythraeus griseimanus C. erythraeus harringtoni C. erythraeus hendeei C. erythraeus hyperythrus C. erythraeus intermedius C. erythraeus michianus C. erythraeus ningpoensis C. erythraeus pranis C. erythraeus rubeculus C. erythraeus shanicus C. erythraeus siamensis C. erythraeus sladeni C. erythraeus styani C. erythraeus thai C. erythraeus thaiwanensis C. erythraeus zimmeensis"}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "Powyższa lista nie jest jednak kompletna, bowiem w Tajlandii, Laosie i w Wietnamie odnotowano wiele nie opisanych form i populacji. "}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "C. erythraeus jest gryzoniem o średniej wielkości. Długość tułowia (wraz z głową) wynosi 20 cm do 26 cm. Masa ciała dorosłego osobnika to 309-435 g, według innych źródeł ok. 272 g. Ogon jest puszysty i ma długość zbliżoną do długości tułowia – 17 do 20 cm. Ubarwienie futra oliwkowo-brązowe w części grzbietowej, a czerwone w części brzusznej. Od ubarwienia siostrzanego gatunku C. notatus odróżnia go brak czarnych lub cielistych pasów wzdłuż boków. Poszczególne populacje oddalone od siebie geograficznie mogą jednak wykazywać znaczne zróżnicowanie ubarwienia. Maksymalną długość życia w niewoli określono na 17 lat."}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "C. erythraeus jest wiewiórką o dziennym, nadrzewnym trybie życia. W południowej części Azji jest gatunkiem łowionym na pożywienie."}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "Gatunek występuje w Azji południowo-wschodniej: w Bangladeszu, Kambodży, Chinach, Indiach, Laosie, Malezji, Mjanmie, Wietnamie oraz na Tajwanie. Począwszy od  1930 roku gatunek wielokrotnie implementowano w różnych częściach Japonii. W latach 70-tych XX wieku introdukowany był w Villa Flandria w Argentynie, oraz w Cap d'Antibes koło Antibes we Francji, w 1998 w Holandii, a w 2000 w Belgii. C. erythraeus jest uznawany za gatunek inwazyjny."}, {"title": "Callosciurus erythraeus", "text": "C. erythraeus zamieszkuje górskie tereny leśne, ale chętnie występuje też w przyległych do nich obszarach uprawnych. Gatunek występuje w górach na wysokości ponad 3000 m n.p.m., ale w Malezji spotykany jest na wysokości ponad 900 m n.p.m.."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "dlaczego obok stacji Herby Stare znajduje się druga stacja o tej nazwie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Herby Stare – zlikwidowana stacja kolejowa w Herbach, w województwie śląskim, w Polsce."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Pomysł budowy stacji w Herbach powstał wkrótce po wybudowaniu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z Warszawy do Sosnowca. Akcjonariat Kolei Prawego Brzegu Odry, budującej połączenie Wrocławia z Katowicami, chciał przez połączenie tych dwóch linii skrócić drogę transportu towarów przewożonych przez granicę prusko-rosyjską. W 1854 roku pomysł poparł car Mikołaj I Romanow, ale realizację linii Częstochowa-Herby zablokowali właściciele linii wiedeńskiej, którzy obawiali się spadku dochodów."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Do pomysłu próbowano bezskutecznie wrócić w roku 1867. 1 stycznia 1892 roku oddano natomiast linię łączącą stację Lubliniec z Herbami Pruskimi, którą w październiku 1894 przedłużono do Fosowskich, co dało połączenie z Opolem. W 1900 roku powstało towarzystwo budujące kolej częstochowsko-herbską, ale z powodu problemów w porozumieniu z władzami DŻWW zdecydowano o budowie wąskotorowej linii kolejowej, niemającej połączenia z linią wiedeńską. Budowę zrealizowano ostatecznie w latach 1901-1903."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Herby Stare zostały ulokowane na dawnej linii wąskotorowej częstochowsko-herbskiej jako końcowy przystanek tej linii i działały wówczas pod nazwą Herby Ruskie. Po drugiej stronie granicy znajdowała się stacja Herby Pruskie na linii normalnotorowej do Lublińca. Obie stacje dzieli odległość 1 km."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Połączenie z Herbami Pruskimi zbudowano w 1905 roku, gdy do niemieckiej stacji przedłużono linię wąskotorową, a do rosyjskiej normalnotorową. W 1911 roku linia po rosyjskiej stronie granicy została przekuta na szerokotorową z powodu budowy Kolei Herbsko-Kieleckiej, a w czasie okupacji Kongresówki Niemcy przekuli ją ponownie, tym razem na rozstaw normalny."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości stację nazwano początkowo Herbami Polskimi, a w 1930 roku Herbami Starymi, podczas gdy Herby Pruskie przemianowano na Herby Granica, a następnie na Herby Śląskie. W 1940 roku niemiecki okupant wyłączył z eksploatacji Herby Stare i przeniósł tę nazwę na Herby Śląskie, co może obecnie prowadzić do pomyłek przy identyfikacji obu stacji. Ten stan rzeczy utrzymał się do dziś."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Obecnie stacja jest wyłączona całkowicie z eksploatacji, nie zatrzymują się na niej żadne pociągi, a budynek dworcowy zaadaptowano na inne cele. Kilometr dalej w stronę zachodnią znajduje się stacja Herby Stare, gdzie zatrzymują się pociągi REGIO Przewozów Regionalnych."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Budynek dawnego dworca pełni obecnie funkcje mieszkalne, wokół niego znajduje się mocno zaniedbany park, który urządzono wkrótce po wybudowaniu stacji."}, {"title": "Herby Stare (zlikwidowana stacja kolejowa)", "text": "Herby Nowe Herby Stare – inna stacja o tej nazwie Kolej Herbsko-Kielecka"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który austriacki muzyk był doradcą japońskiego rządu w epoce Meiji?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Rudolf Dittrich", "text": "Rudolf Dittrich (ur. 25 kwietnia 1861 w Białej, zm. 16 lutego 1919 w Wiedniu) – austriacki pianista, skrzypek, organista i kompozytor muzyczny znany głównie ze swojej działalności w Japonii."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "Pochodził z Białej (dziś Bielsko-Biała) na pograniczu Galicji i Śląska Austriackiego. Kształcił się w Konserwatorium Wiedeńskim w zakresie fortepianu, skrzypiec, organów i kompozycji muzycznych. Wśród nauczycieli Dittricha był Anton Bruckner, który później stał się jego sponsorem. W listopadzie 1886 poślubił Petronellę Lammer (1860–1891)."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "W 1888 został zatrudniony przez rząd Japonii, gdzie trwała restauracja Meiji, na trzyletni kontrakt jako doradca zagraniczny. Mianowano go dyrektorem artystycznym Tokijskiej Szkoły Muzycznej (obecnie Narodowa Akademia Sztuk Pięknych i Muzyki), ponadto występował w teatrze Rokumeikan. Poza ojczystym niemieckim władał biegle językiem angielskim, którego nauczał przy okazji lekcji muzyki. Dał się poznać jako surowy nauczyciel, raz doszło wręcz do uczniowskich protestów przeciwko jego metodom. Zarazem wielu z jego uczniów zrobiło pomyślną karierę."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "W 1891 żona Dittricha zmarła z powodu zatorowości płucnej, a rząd ze względu na przygotowania do wojny chińsko-japońskiej wycofał się z dofinansowywania Tokijskiej Szkoły Muzycznej. Mimo trudności uczelni przedłużono Dittrichowi kontrakt na kolejne trzy lata."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "Około 1892 związał się z wykonawczynią muzyki na shamisenie, Mori Kiku, z którą miał nieślubnego syna Otto Moriego. Mori pomagała mu w transpozycji i tłumaczeniu japońskich pieśni, których zbiory ukazały się w 1894 i 1895. Opuścił Japonię w sierpniu 1894 na miesiąc przed wygaśnięciem kontraktu, pozostawiając zapisy zapewniające wsparcie finansowe dla syna, który później został zawodowym skrzypkiem. Wnuk Dittricha, Jun Negami, był aktorem i zmarł w 2005."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "Po powrocie do Wiednia występował jako skrzypek. W 1901 mianowano go jednym z trzech organistów dworskich Habsburgów, w której to funkcji zastąpił Antona Brucknera. W 1906 został profesorem Konserwatorium. Przygotował gmach Towarzystwa Muzycznego, gdzie grają Filharmonicy Wiedeńscy, pod koncerty organowe."}, {"title": "Rudolf Dittrich", "text": "10 lipca 1900 wziął ślub z Kathariną Kriegle, która urodziła mu dwóch synów. W październiku 1916 podczas próby koncertu upadł i od tego czasu nigdy już nie odzyskał pełnej sprawności. Zmarł trzy lata później w Wiedniu."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "gdzie zostaną rozegrane Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014 – 23 mistrzostwa świata w lotach narciarskich, które odbędą się w 2014 roku w czeskim Harrachovie. Areną zmagań skoczków będzie mamucia skocznia Čerťák o rozmiarze skoczni 205 metrów. Zawody są wstępnie planowane na dni 14–16 marca 2014 roku. Będą to czwarte w historii zawody tej rangi rozgrywane w tym miejscu (poprzednio w 1983, 1992 i 2002 roku)."}, {"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "Budowa skoczni mamuciej Čerťák rozpoczęła się w 1979 roku, po zaaprobowaniu jej projektu przez Międzynarodową Federację Narciarską. Została ona otwarta w marcu 1980 roku, podczas tygodnia lotów narciarskich. Trzy lata później rozegrano na niej Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 1983, które oglądało 60 000 widzów. Podczas tych zawodów po raz jedyny w historii na skoczni tej pobito rekord świata w długości skoku narciarskiego – reprezentujący Czechosłowację Pavel Ploc skoczył 181 metrów. "}, {"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "W kolejnych latach skocznia była mocno krytykowana z powodu licznych upadków i profilu skoczni, który powodował, że w skrajnym punkcie skoczkowie lecieli około 12 metrów nad zeskokiem. Z tego powodu Międzynarodowa Federacja Narciarska zabroniła rozgrywania tutaj konkursów, twierdząc, iż maksymalna wysokość lotu zawodników nad zeskokiem z powodu bezpieczeństwa nie powinna przekraczać 5 metrów. Doprowadziło to do konieczności przebudowy obiektu, która miała miejsce w latach 1989–1992. W trakcie jej trwania punkt konstrukcyjny został przesunięty na 185 metr. Zainstalowano wówczas także siatkę przeciwwietrzną. W tym samym roku rozegrano tutaj Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 1992, będące drugą taką imprezą w historii przeprowadzoną na tym obiekcie. "}, {"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "9 marca 1996 roku Austriak Andreas Goldberger jako pierwszy skoczek w historii tego obiektu przekroczył granicę 200 metrów uzyskując 204 metry. W 2002 roku rozegrano tutaj Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2002. Kolejne zawody na tej skoczni odbyły się dopiero w sezonie 2007/2008, w ramach Pucharu Świata. W 2009 roku na obiekcie zamontowano także sztuczne oświetlenie."}, {"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "Mimo zmian w konstrukcji skoczni jest ona nadal krytykowana, a część ekspertów uważa ją za jeden z najtrudniejszych obiektów mamucich na świecie, głównie z powodu pierwszej fazy lotu tuż po wyjściu z progu, w której zawodnicy lecą wysoko nad zeskokiem, co prowadzi do nagłych, silnych uderzeń powietrza. Ponadto planowane tutaj zawody były często odwoływane z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych, a także bojkotów ze strony zawodników."}, {"title": "Mistrzostwa Świata w Lotach Narciarskich 2014", "text": "Harrachov kandydował wcześniej do organizacji Mistrzostw Świata w Lotach Narciarskich 2012, jednak przegrał z norweskim Vikersund stosunkiem głosów 11 do 5. Zgodnie z ustaleniami z pozostałymi miastami, w których istnieją skocznie mamucie i Międzynarodową Federacją Narciarską Harrachov miał być jedynym kandydatem do organizacji mistrzostw świata w lotach narciarskich 2 lata później. W związku z tym w 2009 roku rozpoczęto na skoczni montaż sztucznego oświetlenia, a przebudowie miały ulec także trybuny. Oficjalnych zgłoszeń kandydatur należało dokonać do końca kwietnia 2009 roku, a każdy z kandydatów musiał wpłacić kaucję o równowartości 1,5 miliona koron czeskich. Do wsparcia finansowego tego przedsięwzięcia zobowiązały się wówczas władze miasta. Zgodnie z ustaleniami Harrachov, jako jedyny zgłosił chęć organizacji tych zawodów. Ostatecznego wyboru organizatora dokonano jednogłośnie 3 czerwca 2010 roku, podczas 47. Międzynarodowego Kongresu Narciarskiego w tureckiej Antalyi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ilu żołnierzy liczą Indyjskie Siły Zbrojne?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Indyjskie Siły Zbrojne", "text": "Indyjskie Siły Zbrojne (dewanagari भारतीय सशस्त्र सेनाएं, Bhāratīya Saśastra Sēnāēn, ang. Indian Armed Forces) – siły zbrojne Republiki Indii. Wojsko jest w pełni zawodowe, główne dowództwo znajduje się w Nowym Delhi. Licząc ponad 1,3 miliona żołnierzy Indie posiadają trzecie siły zbrojne na świecie pod względem liczby regularnego personelu. Ich arsenał obejmuje broń jądrową, 3500 czołgów, 1250 samolotów, 600 śmigłowców i 170 okrętów."}, {"title": "Indyjskie Siły Zbrojne", "text": "Od uzyskania niepodległości w 1947 roku Indie toczyły wojny z Pakistanem oraz konflikt graniczny z Chinami. W 1961 zbrojnie przyłączono do kraju enklawy kontrolowane przez Portugalczyków. Wojna indyjsko-pakistańska (1947-1948) Wyzwolenie Goa (od Portugalii w 1961) Wojna chińsko-indyjska (1962) Wojna indyjsko-pakistańska (1965) Wojna o niepodległość Bangladeszu (1971) Wojna indyjsko-pakistańska (1971) Wojna o Kargil (1999)"}, {"title": "Indyjskie Siły Zbrojne", "text": "Do zadań sił zbrojnych należą: utrzymanie integralności terytorialnej i suwerenności Indii, obrona kraju przed agresją z  zewnętrz, prowadzenie operacji poza terytorium Indii, jeżeli wymagają tego interesy kraju, Cold Start - gotowość do szybkiej mobilizacji i podjęcia działań, które nie dopuszczą do eskalacji konfliktu, niesienie pomocy ludności cywilnej w czasie klęsk żywiołowych, udział w operacjach pokojowych ONZ."}, {"title": "Indyjskie Siły Zbrojne", "text": " Indian Army (wojska lądowe) Eastern Command (dowództwo wschodnie) w Kolkacie Central Command (dowództwo centalne) w Lucknow (bez jednostek) Northern Command (dowództwo północne) w Udhampur Southern Command (dowództwo południowe) w Pune South West Command (dowództwo południowo-zachodnie) w Jaipurze Western Command (dowództwo zachodnie) w Chandimandir, ' (marynarka wojenna) Western Naval Command (WNC, morskie dowództwo zachodnie) w Mumbaju, Eastern Naval Command (ENC, morskie dowództwo wschodnie) w Visakhapatnam Southern Naval Command (SNC, morskie dowództwo południowe) w Koczin  Indian Air Force (siły powietrzne) Central Air Command – (CAC, centralne dowództwo powietrzne) w Allahabad, Uttar Pradesh, Eastern Air Command – (EAC, wschodnie dowództwo powietrzne) w Shillong, Meghalaya, Southern Air Command – (SAC, południowe dowództwo powietrzne) w Thiruvananthapuram, Kerala, South Western Air Command – (SWAC, południowo-zachodnie dowództwo powietrzne) w Gandhinagar, Gujarat, Western Air Command – (WAC, Zachodnie dowództwo powietrzne) w Subroto Park, Nowe Delhi  Indian Coast Guard (straż wybrzeża) Western Region (region zachodni) w Mumbaju, Eastern Region (region wschodni) w Ćennaji Andaman and Nicobar Command (A&NC, dowództwo archipelagu Andamarów i Nikobarów) w Port Blair wspólne dla całych sił zbrojnych, podległe pod Nowe Delhi"}, {"title": "Indyjskie Siły Zbrojne", "text": "Indie od wielu lat pozostają w czołówce, obok krajów Bliskiego Wschodu, największych importerów uzbrojenia. W latach 2006–2010 Indie były największym importerem broni, odpowiadając za 9% wartości światowego handlu uzbrojeniem, z tego 82% pochodziło z Rosji. Kraj stara się uniezależnić od zagranicznych dostawców warunkując zawieranie kontraktów od transferu technologii i uruchomienia produkcji w Indiach. Podane niżej realizowane kontrakty są warte 40 mld USD, do 2020 roku ta suma może wzrosnąć do 100 mld USD. Wśród największych dostawców i kontraktów z ostatnich lat można wyróżnić: Rosja: 272 samoloty Su-30MKI, 45 MiG-29K, 1600 czołgów T-90S, 151 śmigłowców Mi-17V-5, 14 Ka-31, 6 fregat Talwar, lotniskowiec Admirał Gorszkow, okręt podwodny Akuła II, 6 samolotów tankujących Ił-78, 8 patrolowych Tu-142M, modernizacja 59 MiG-29 Francja: modernizcja 49 Mirage 2000, 6 okrętów podwodnych Scorpène Izrael: BSL: IAI Searcher, IAI Heron, 6 samolotów AWACS Ił-76 EL/M-2075 Phalcon, systemy przeciwlotnicze: Barak SAM, Spyder SAM Stany Zjednoczone: samoloty: 10 C-17A, 12 C-130J, 8 P-8I Neptune Wielka Brytania: 123 BAE Hawk 132'', 37 SEPECAT Jaguar Polska: 556 WZT-3M"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jak powstało Wcześniejsze Qin?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "Wcześniejsze państwo Qin () – krótkotrwałe państwo ustanowione w północnych Chinach przez lud Di w okresie Szesnastu Królestw. Udało mu się zjednoczyć na kilka lat całe północne Chiny, ale po klęsce w bitwie nad rzeką Fei rozpadło się w kilka lat, dając początek wielu małym państwom."}, {"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "Gdy konflikty pałacowe doprowadziły do upadku państwo Zhao, władzę w nim przejął generał chińskiego pochodzenia, Ran Min. Rozpoczął on regularną eksterminację \"barbarzyńców\" (tj. nie-Chińczyków, Xiongnu, którzy stanowili klasę rządzącą w Zhao). Ci z Xiongnu, którzy przeżyli, uciekli, prosząc sąsiadujące państwa o pomoc. Koalicja Xianbei pokonała i zabiła Ran Mina w 352 roku, a jego państwo uległo podziałowi. Wschodnią część zagarnęło Wcześniejsze Yan, a w centralnej części, na obszarze dzisiejszych prowincji lud Di założył państwo, które późniejsi historycy nazwali Wcześniejszym Qin."}, {"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "Di nie posiadali tradycji własnej państwowości, a w III w. wielu z nich było przesiedlanych na skutek walk między dynastią Jin i państwami Han, Wcześniejszym i Późniejszym Zhao. To ostatnie państwo przesiedliło ponad 100 tys. Di, pod wodzą niejakiego Fu Honga, z równiny Guanzhong do Henanu i Hebei. Po śmierci króla Zhao, Shi Hu, Fu Hong powiódł swoich ludzi z powrotem w ojczyste strony. Pokonawszy lud Qiang, który także chciał osiedlić się w Guanzhong. W 351 roku, wykorzystując chaos wywołany wojną z Ran Minem, syn Fu Honga proklamował powstanie państwa Qin. Rok później koronował się jako cesarz, a już w 354 roku zdołał odeprzeć inwazję dynastii Jin z Henanu. Nazwa państwa odwoływała się do starożytnego mocarstwa Qin, które wywodziło się z tego samego obszaru i które po raz pierwszy zjednoczyło Chiny."}, {"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "W 357 roku, tron przejął ambitny i przedsiębiorczy Fu Jian, pod wodzą którego Qin rozpoczęło błyskawiczną ekspansję we wszystkich niemal kierunkach. Jeszcze w roku swej koronacji Fu Jian podporządkował sobie jeden z odłamów ludu Qiang. W 370 roku uderzył na Wcześniejsze Yan i podbił je, zwiększając obszar swego państwa o 157 dystryktów, zamieszkałych przez niemal 10 milionów osób. Trzy lata później oderwał od terytorium Jin niemal cały Sichuan, zaś w 376 roku zwrócił się na północ, podbijając wpierw Wcześniejsze Liang, a następnie państwo Dai ludu Tuoba, jednocząc do roku 381 całe północne Chiny."}, {"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "Qin udało się zjednoczyć północne Chiny dzięki sukcesom militarnym, ale nie stworzyło stabilnej administracji. Gdy po klęsce nad Fei odwrócili się od niego alianci, zwabieni uprzednio zwycięstwami na polach bitew, nastąpiła jego szybka zapaść. Podobnie jak inne państwa tego okresu, Qin cierpiało m.in. na braki siły roboczej. Spowodowało to wielkie przesiedlenia podbitej ludności w okolice stolicy (co miało też ułatwić ich kontrolę). Nie mniej niż 100 tys. rodzin qiangowskich (po 357 roku) i Murong (po podboju państwa Yan w 370 roku), zostało przeniesionych w ten sposób. Znaczne grupy ludności podlegały też lokalnym przywódcom kontrolującym zwarte społeczności mieszkające w obronnych miejscach i fortach. Zmniejszało to nie tylko dochody z podatków, ale też tworzyło potencjalnie wybuchową mieszankę w przypadku osłabienia potęgi militarnej Qin. Świadectwem niestabilności wewnętrznej były rebelie (Xiongnu w 366 roku, Qiangów w 367 roku, w Sichuanie w 374 roku) oraz bunty krewnych Fu Jiana (w latach 367-8 i 380 w Hebei)."}, {"title": "Wcześniejsze Qin", "text": "Zjednoczywszy Chiny północne, Fu Jian rozpoczął działania przeciw Wschodniej dynastii Jin na południu. W 378 roku jego syn, Fu Pi obległ, a rok później zdobył twierdzą Xiangyang nad rzeką Han; równocześnie siły Qin zaatakowały umocnienia nad Huai i zagroziły stolicy Jin – miastu Jiankang. Jin wyparło armie Qin za Huai, ale próba odzyskania Xiangyangu w 383 roku zakończyła się klęską Jin. W odpowiedzi Fu Jian zgromadził wielką armię, liczącą nawet 270 tys. kawalerzystów i 600 tys. piechurów (według innych źródeł, nawet 360 tys. jeźdźców) Wyruszywszy z Chang'anu, armie uderzyły z Sichuanu na zachód, ale główne uderzenie skierowano przeciw miastu Shouchun nad Huai. Dowodzona przez Fu Ronga, syna cesarza, ćwierćmilionowa awangarda zdobyła twierdzę; następnie 50-tysięczny korpus doszedł nad rzeczkę Luo, dopływ Huai, gdzie rozbił go nocny atak awangardy armii Jin (zginął też komendant sił Qin). Licząca 70 tys. żołnierzy armia Jin doszła następnie nad rzekę Fei, i starła z siłami Fu Ronga. Walka skończyła się panicznym odwrotem sił Qin i śmiercią Fu Ronga."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto otrzymał obraz Mleczarka z Bordeaux po śmierci Francisca Goi?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mleczarka z Bordeaux", "text": "Mleczarka z Bordeaux (hiszp. La lechera de Burdeos) – obraz hiszpańskiego malarza Francisca Goi."}, {"title": "Mleczarka z Bordeaux", "text": "Dzieło pochodzi z późnego okresu twórczości Goi. Powstało na rok przed śmiercią artysty i jest jedną z jego ostatnich znanych prac olejnych. Obraz został namalowany w 1827 roku, kiedy Goya przebywał na emigracji we francuskim Bordeaux. W tym czasie miał już 81 lat, był schorowany, niedowidział i niemal kompletnie ogłuchł. Jego popularność we Francji nie mogła się równać z estymą, którą darzono go w ojczyźnie. W Bordeaux mieszkał razem ze swoją kochanką Leokadią Weiss i jej córką Rosario, zdradzającą zamiłowanie do malarstwa."}, {"title": "Mleczarka z Bordeaux", "text": "Postać na obrazie wzorowana jest na XIX-wiecznych mleczarkach z Bordeaux - młodych wiejskich dziewczynach, które przychodziły do miasta aby sprzedawać mleko. Przedstawia młodą i piękną kobietę o delikatnych rysach twarzy, które podkreśla świetlisty czepek i szal. Obok niej stoi dzban z mlekiem, na którym widać napis Goya. Krytycy uważają, że portret przedstawia jedną z najbliższych Goi kobiet – Leokadię Weiss lub jej córkę Rosario. Przypuszcza się, że Rosario mogła być córką Goi, ale nie jest to pewne. Faktem jest, że Goya opiekował się nią jak ojciec i wspierał ją w karierze malarskiej. "}, {"title": "Mleczarka z Bordeaux", "text": "Zastosowana błękitnozielona gama kolorów, pogodny nastrój, dolna perspektywa oraz nakładanie farby drobnymi dotknięciami pędzla (charakterystyczne dla impresjonizmu) nie są zabiegami typowymi dla późnego malarstwa Goi. Przez niektórych krytyków sztuki (również kustoszy Prado) dzieło nie jest uznawane za pracę Goi. Sugerowano również, że autorką obrazu mogła być sama Rosario. Walory artystyczne tego dzieła znacznie przewyższają namalowane przez nią prace, które zachowały się w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych Św. Ferdynanda w Madrycie, dlatego jej autorstwo jest mało prawdopodobne."}, {"title": "Mleczarka z Bordeaux", "text": "To dzieło utrzymane w świetlistych barwach jest zapowiedzią impresjonizmu, przypomina kobiece portrety Renoira lub tancerki Degasa."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaką informację zdołano ukryć przed Stalinem?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa wydarzyła się 5 stycznia 1950 roku, gdy samolot Lisunow Li-2 z Moskwy do Czelabińska rozbił się w czasie próby lądowania na lotnisku zastępczym w Swierdłowsku. Zginęli wszyscy spośród 19 osób znajdujących się na pokładzie, w tym 11 zawodników drużyny hokejowej WWS MWO Moskwa i 6 członków załogi samolotu."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Drużyna WWS MWO Moskwa została utworzona przez Wasilija Stalina, dowódcę Sił Powietrznych Moskiewskiego Okręgu Wojskowego i syna dyktatora Józefa Stalina. Dzięki staraniom Wasilija drużyna została zasilona przez najlepszych radzieckich hokeistów, a on sam miał co do niej nadzieję na zdobycie mistrzostwa kraju."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Przed wyjazdem na pierwszy w sezonie mecz do Czelabińska z miejscowym Dzierżyńcem trener zespołu Borys Boczarinkow zwrócił się do Wasilija o udostępnienie samolotu, co pozwoliłoby uniknąć wielogodzinnej podróży pociągiem przez Syberię. Wasilij szybko zorganizował samolot, dla drużyny podstawiono Lisunowa Li-2."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Wylot nastąpił 5 stycznia, drużyna miała przybyć do Czelabińska i mieć trzy dni na przygotowania do meczu. Warunki atmosferyczne były jednak złe, a w okolicach miejsca docelowego bardzo złe. Lotnisko w Czelabińsku zostało zamknięte, a samolot skierowano do Swierdłowska, gdzie musiał długo oczekiwać na swoją kolej do lądowania. Załoga wykonała pięć nieudanych prób podejścia do lądowania, wszystkie przerywano z powodu braku widoczności. Szósta próba zakończyła się katastrofą, a zderzenia z ziemią nie przeżył żaden z pasażerów. Łącznie zginęło jedenastu hokeistów, trener, masażysta oraz sześciu członków załogi samolotu."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Na informację o katastrofie Wasilij wpadł w panikę, gdyż drużyna była stworzona przez niego, wielu zawodników zmieniło barwy klubowe w niejasnych okolicznościach, a dodatkowo samolot, w którym zginęła załoga, został wypożyczony bez zgody Stalina. Informację o katastrofie Wasilij zataił, uniemożliwiając publikację jej w prasie, w efekcie czego rozeszła się jedynie w Czelabińsku."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Wasilij obawiał się gniewu ojca, dlatego też podjął szerokie starania, by informacja o tym zdarzeniu nie dotarła do niego. W tym celu w ciągu jednego dnia skompletował nowy zespół i postarał się o rozegranie meczu w Czelabińsku zgodnie z planem. Według części źródeł starania Wasilija o zatajenie informacji przed ojcem udały się i dyktator nie dowiedział się o niej aż do swojej śmierci 5 marca 1953 roku."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "W katastrofie nie zginęło trzech zawodników klubu. Byli to Wsiewołod Bobrow (który zaspał na samolot), zawieszony na dwa spotkania Aleksander Winogradow i Wiktor Szuwałow, którego obecność w meczu uznano początkowo za niewłaściwą (do niedawna zawodnik Dzierżyńca Czelabińsk)."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Do nowej drużyny wprowadzono m.in. Pawła Ziburtowicza, brata zmarłego w wypadku Jurija, oraz Anatolija Mojsiejewa, który zastąpił niespokrewnionego z nim Aleksandra. Przez wprowadzenie zawodników o takich samych nazwiskach jak zmarli, Wasilij starał się ukryć katastrofę. Prasa miała odtąd podawać w przypadku tych zawodników wyłącznie ich nazwiska, a gdy bramki strzelali inni zawodnicy podawania nazwisk w ogóle unikano."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Obie drużyny rozegrały mecz bez zakłóceń, a moskiewska WWS MWO wygrała 8:3, zaś w całym sezonie zajęła czwarte miejsce w tabeli, kolejny sezon już wygrywając."}, {"title": "Katastrofa samolotu drużyny WWS MWO Moskwa", "text": "Władze radzieckie nigdy oficjalnie nie uczciły pamięci ofiar katastrofy. Dopiero po upadku ZSRR rodziny i przyjaciele zawodników ufundowali pomnik, który znajduje się w pobliżu lotniska w Swierdłowsku (dziś Jekaterynburgu)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "za co sąd wojenny Kriegsmarine skazał na karę śmierci Oskara Kuscha, dowódcę okrętu podwodnego U-154?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "Oskar Heinz Kusch (ur. 6 kwietnia 1918, zm. 12 maja 1944 w Kilonii) – oficer Kriegsmarine z czasów II wojny światowej. Na skutek oskarżenia przez Urlicha Abela – pierwszego oficera dowodzonego przez Kuscha U-Boota U-154 – o wywrotową propagandę oraz wypowiedzi krytyczne wobec Adolfa Hitlera i dowództwa Kriegsmarine, został skazany na karę śmierci przez niemiecki sąd wojenny. Wyrok został wykonany 12 maja 1944 roku w Kilonii."}, {"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "20 grudnia 1943 roku dowodzony przez Oskara Kuscha U-154 powrócił do Francji z patrolu u wybrzeży Brazylii. W trakcie patrolu doszło do osobistych i ideologicznych tarć między dowódcą okrętu a jego pierwszym oficerem, doktorem nauk prawnych i fanatycznym nazistą Urlichem Abelem, które wkrótce przeobraziły się w otwarty konflikt. Kilka dni po powrocie z rejsu Kusch sporządził opinię służbową dla szkoły dowódców okrętów podwodnych, do której wstąpić chciał Abel. Według opinii Kuscha, Abel był „oficerem pozbawionym wyobraźni, nie potrafiącym dostosować się do zmiennej sytuacji taktycznej, sztywno trzymającym się podręcznikowych reguł”, a nadto „o ograniczonym talencie do dowodzenia”. Kusch stwierdzał jednak, że Abel może dowodzić okrętem na froncie. Prawdopodobnie wstrząśnięty lekturą opinii Abel, 12 stycznia 1944 roku złożył formalny raport, w którym oskarżył swojego przełożonego o szerzenie wywrotowej propagandy i podburzanie do buntu. W kolejnym raporcie, z 25 stycznia, obwinił Kuscha także o tchórzostwo. Już jednakże pierwsze doniesienie spowodowało uruchomienie procedury prawnej i w konsekwencji 20 stycznia 1944 roku aresztowanie i osadzenie Kuscha w więzieniu w Kilonii, gdzie zebrał się powołany do rozpatrzenia sprawy sąd wojenny."}, {"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "Oskarżenie o wywrotową propagandę poparło dwóch oficerów z U-154, którzy wraz z Abelem zaświadczyli pod przysięgą, że ich dowódca  wyrażał się o Hitlerze per „wariat”, „utopista”, „megaloman” lub „patologiczny typ”. Kusch wyrzucić miał także regulaminowy portret Führera z mesy, zapowiadając że „na jego okręcie nie będzie żadnego bałwochwalstwa”. Regularnie też oświadczał w obecności podwładnych, że Niemcy przegrają wojnę, choćby z tego powodu, że okręty, które wysyła się w morze, są kompletnie przestarzałe. Wśród zarzutów znalazło się także oskarżenie o częste słuchanie BBC i innych rozgłośni alianckich, co w III Rzeszy stanowiło poważne przestępstwo."}, {"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "Sąd uznał Kuscha winnym szerzenia wywrotowych poglądów i słuchania wrogich rozgłośni. Oskarżenie domagało się kary 10 lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności, lecz 29 stycznia 1944 roku skład sędziowski z udziałem oficera broni podwodnej Ottona Westphalena skazał go na karę śmierci. Nieoficjalnie Westphalen rozpuścił wieść, że jeśli Kusch poprosi o łaskę i szansę zmycia win w boju, sąd z chęcią na to przystanie. Mimo jednak nacisków z różnych stron, Oskar Kusch nie złożył takiej prośby i 12 maja 1944 roku został rozstrzelany w więzieniu wojskowym w Kilonii."}, {"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "Przez cały czas trwania procesu głosu w sprawie nie zabrał dowódca Kriegsmarine, admirał Karl Dönitz mimo że wielu innych oficerów okrętów podwodnych wstawiało się za Kuschem. Byli wśród nich m.in. kawalerowie Krzyża Rycerskiego Werner Winter z U-103 i Wilhelm Franken z U-565. Wielu oficerów miało żal do dowództwa, że najwyżsi przełożeni nie zrobili niczego aby pomóc Kuschowi. Inny dowódca U-Bootów, Erich Topp, pisał w swoich pamiętnikach:"}, {"title": "Oskar Heinz Kusch", "text": "Topp dosłużył się po wojnie wysokiej rangi w Bundesmarine i próbował doprowadzić do rehabilitacji Kuscha, starania te natrafiły jednak na silny opór ze strony m.in. Hansa-Rudolfa Rösinga i Karla-Friedricha Mertena, którzy także zaszli daleko w hierarchii wojskowej. Wykorzystując wymiar sprawiedliwości pod okupacją aliancką, ojciec Oskara Kuscha złożył doniesienia do alianckiej prokuratury na członków składu orzekającego, oskarżając ich o zamordowanie syna. W trzech rozprawach sędziowie uniewinnili jednak wszystkich członków składu. Sprawa Kuscha do dziś wywołuje zacięte spory wśród żołnierzy niemieckiej floty podwodnej."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które łosie rogi rosną na drzewach?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Płaskla", "text": "Płaskla, łosie rogi (Platycerium Desv.) – rodzaj roślin należący do rodziny paprotkowatych. Należy do niego ok. 18 epifitycznych gatunków, pochodzących z regionów tropikalnych i umiarkowanych Ameryki Południowej, Afryki, południowo-wschodniej Azji, Australii i Nowej Gwinei. Gatunkiem typowym jest Platycerium alcicorne (Desv.)."}, {"title": "Płaskla", "text": "W obrębie rodzaju wyróżnić można dwie grupy zasięgowe odpowiadające zresztą dwóm kladom, na jakie rodzaj ten się dzieli. Jedna grupa gatunków należy do kladu afrykańsko-amerykańskiego, druga do jawajsko-australijskiego. W Afryce i na Madagaskarze występuje 6 gatunków. Dwa z nich spotykane są tylko w tropikach kontynentalnej Afryki – P. elephantotis i P. stemaria. Trzy są endemitami Madagaskaru – P. ellisii, P. madagascariense i P. quadridichotomum. Jeden gatunek występuje wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki i na Madagaskarze – P. alcicorne. Na niewielkim obszarze w Ameryce Południowej na pograniczu Peru i Boliwii występuje tylko P. andinum. Zasięg pozostałych gatunków obejmuje różne obszary od półwyspu Malajskiego poprzez archipelag Malajski do północno-wschodniej Australii."}, {"title": "Płaskla", "text": "U sporofitów korzenie i liście wyrastają z krótkiego kłącza. Istnieją dwa rodzaje liści: płonne i płodne. Bezpłodne liście płonne w kształcie nerki lub tarczy przylegają do podłoża i chronią kłącze i korzenie przed uszkodzeniem i wysuszeniem. U niektórych gatunków wierzchnie liście płonne formują otwartą koronę, zbierając wodę. Liście płodne są dychotomiczne lub w kształcie poroża i wyrastają lub zwieszają się z kłącza. Osiągają 150 cm długości. Duże brązowe lub rdzawe sori znajdują się na dolnej stronie liści płodnych. Jeśli warunki są odpowiednie, zarodniki kiełkują w sposób naturalny na okolicznych drzewach. Niektóre gatunki płaskli formują kolonię (polikormon), kiedy ich kłącze się rozdzieli lub nowe kłącze zbuduje się na wierzchołku korzenia."}, {"title": "Płaskla", "text": " Systematyka Synonimy -  Alcicornium (Gaudich. ex Underw.) Neuroplatyceros (Fée) Pozycja systematyczna według Smitha i in. (2006) -  Rodzaj Platycerium należy do rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae), rząd paprotkowce Polypodiales. Stanowi grupę siostrzaną dla rodzaju Pyrrosia, kolejne pod względem pokrewieństwa rodzaje to: Microsorum, Lemmaphyllum i Lecanopteris. Pozycja systematyczna według Crescent Bloom -  Gromada paprotniki (Polypodiophyta Cronquist), podgromada Polypodiophytina (Reveal), klasa paprocie (Polypodiopsida Cronquist), podklasa paprocie cienkozarodniowe (Polypodiidae Cronquist), rząd paprotkowce (Polypodiales Mett. ex A.B. Frank in Leunis), podrząd Polypodiineae (Bessey), rodzina paprotkowatych (Polypodiaceae Bercht. & J. Presl). Podział na gatunki -  Klad afrykańsko-amerykański: Platycerium alcicorne Desv. Platycerium andinum Baker Platycerium elephantotis Schweinf. Platycerium ellisii Baker Platycerium madagascariense Baker Platycerium quadridichotomum (Bonap.) Tardieu Platycerium stemaria (P. Beauv.) Desv."}, {"title": "Płaskla", "text": "Klad malajsko-australijski: Platycerium bifurcatum (Cav.) C. Chr. – płaskla łosioroga Platycerium bifurcatum subsp. bifurcatum Platycerium bifurcatum subsp. veitchii (Underw.) Hennipman & M. C. Roos Platycerium bifurcatum subsp. willinckii (T. Moore) Hennipman & M. C. Roos Platycerium coronarium (J. Koenig ex O. F. Müll.) Desv. Platycerium diversifolium  Platycerium grande (Fée) Kunze – płaskla wielka Platycerium ridleyi Platycerium sumbawense  Platycerium superbum de Jonch. & Hennipman Platycerium wallichii Hook. Platycerium wandae Racib."}, {"title": "Płaskla", "text": "P. wandae jest gatunkiem opisanym po raz pierwszy przez Mariana Raciborskiego w 1902 roku, nazwanym tak najprawdopodobniej na cześć swojej jedynej krewnej – młodszej siostry Marii Wandy Raciborskiej."}, {"title": "Płaskla", "text": " Zastosowanie Roślina ozdobna -  Niektóre gatunki z rodzaju są uprawiane jako rośliny doniczkowe. Rodzaj ten jest również szeroko reprezentowany w ogrodach botanicznych."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jaki kształt ma czworoboczek?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Haeterius ferrugineus", "text": "Czworoboczek (Haeterius ferrugineus) – gatunek myrmekofilnego chrząszcza z rodziny gnilikowatych, podrodziny Haeteriinae. Ma zbliżony do kulistego kształt. Długość ciała wynosi 1,5–2 mm. Ciało chrząszcza jest barwy czerwonożółtej, pokryte złotawymi szczecinkami."}, {"title": "Haeterius ferrugineus", "text": "Jedyny występujący w Polsce i Europie przedstawiciel rodzaju Haeterius. Zasięg występowania obejmuje południową i środkową Europę, Wyspy Brytyjskie, Kaukaz. Prawdopodobnie występuje w całej Polsce oprócz wysokich gór, ale spotykany jest nieczęsto. Żyje w mrowiskach mrówek z rodzajów Formica (mrówki rudnicy, pierwomrówki łagodnej, pierwomówki krasnolicej, zbójnicy krwistej, mrówki ćmawej), Polyergus (mrówki amazonki), Myrmica (wścieklicy uszatki), Leptothorax (wysmuklicy zwyczajnej), Lasius (kartonówki zwyczajnej, podziemnicy zwyczajnej, hurtnicy pospolitej) i Tapinoma (koczowniczki czarnej)Sławomir Mazur: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. 19. Sphaeritidae i gniliki – Histeridae. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973 ss. 69.."}, {"title": "Haeterius ferrugineus", "text": "Już Wasmann obserwował myrmekofilne zachowania tego gatunku chrząszcza. Stwierdził, że żyjąc w mrowisku owad odżywia się głównie martwymi i rannymi mrówkami. Niekiedy pożera również larwy i poczwarki. Mrówki zazwyczaj nie reagują na obecność czworoboczków, gdy jednak zaatakują chrząszcza, ten udaje martwego – nie porusza się, a jego odnóża ściśle przylegają do tułowia. Mrówki oblizują owada, przenoszą go z miejsca na miejsce i w końcu porzucają. Nie potwierdzono, czy chrząszcz ma specjalne gruczoły uwalniające atrakcyjną dla mrówek wydzielinę, których obecność na krawędziach tułowia podejrzewali niektórzy badacze jego biologii. Hölldobler wykazał, że H. ferrugineus, podobnie jak amerykański gatunek H. brunneipennis, niekiedy wyłudza pokarm od robotnic. W obecności mrówki chrząszcz wyprostowuje przednią parę odnóży i powoli nimi macha, zwracając jej uwagę. Dotyka ona czułkami i oblizuje chrząszcza, zwracając przy tym niewielką ilość pokarmu, który chrząszcz zjada."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który rzadki w warunkach polskich pluskwiak występuje na platanach porastających bulwar Józefa Zwierzyckiego we Wrocławiu?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Bulwar Józefa Zwierzyckiego", "text": "Bulwar Józefa Zwierzyckiego we Wrocławiu – bulwar położony na północnym brzegu jednego z ramion bocznych Odry Północnej, w obrębie osiedla Nadodrze. Obejmuje obszar zawarty między korytem Odry Północnej, a budynkami Archiwum Państwowego i Uniwersytetu Wrocławskiego. Przy bulwarze znajduje się także budynek dawnej siedziby Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Bulwar stanowi pieszy łącznik pomiędzy ulicą Pomorską a placem Maksa Borna i ulicą Stanisława Dubois. Położony jest nad korytem rzeki, które w tym miejscu początkowo biegnie na zachód a następnie łukiem zmienia kierunek na północny – bulwar biegnie po wewnętrznej stronie tego łuku. Bulwar ten jest jednym z ciągu bulwarów nad Odrą Północną: bulwar Józefa Zwierzyckiego, ulica Strażnicza, bulwar Słoneczny."}, {"title": "Bulwar Józefa Zwierzyckiego", "text": "Nazwa bulwaru została ustalona uchwałą XXII/124/91 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 maja 1991 roku w sprawie ustalenia nazw ulic i placów na terenie m. Wrocławia. Upamiętnia ona postać profesora Józefa Zwierzyckiego, polskiego geologa, badacza Archipelagu Malajskiego i Nowej Gwinei oraz jednego z twórców Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego."}, {"title": "Bulwar Józefa Zwierzyckiego", "text": "Z bulwaru rozciąga się widok na wyspę Kępa Mieszczańska. Sam bulwar biegnie wzdłuż nabrzeża rzeki wykonanego jako pionowa ściana murowana, stanowiąca konstrukcję oporową, oblicowana płytami kamiennymi. Na zwieńczeniu tej ściany zamontowana jest stalowa balustrada z murowanymi, kamiennymi filarami. Tylko na odcinku przy placu Maksa Borna brzeg stanowi skarpa umocniona brukiem kamiennym. Aleje spacerowe bulwaru osadzone są drzewami, w tym między innymi platanami. Stwierdzono tu występowanie niezwykle rzadkiego w warunkach polskich owada. Jest to pluskwiak z rodziny prześwietlikowatych (Tingidae), Corythucha ciliata, który występuje głównie właśnie na platanach. "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "które państwo ma najdłuższą konstytucję na świecie?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Konstytucja Indii", "text": "Konstytucja Indii (ang. The Constitution of India, hind. भारतीय संविधान , trl. Bhāratīya Samvidhān) – ustawa zasadnicza Indii. Zawiera podstawowe zasady ustroju politycznego Indii, strukturę głównych organów państwowych, a także podstawowe prawa i wolności obywatelskie."}, {"title": "Konstytucja Indii", "text": "Została uchwalona przez Zgromadzenie Konstytucyjne 26 listopada 1949 roku i weszła w życie 26 stycznia 1950 roku. Oryginał napisany był w języku angielskim."}, {"title": "Konstytucja Indii", "text": "W preambule Indie określone są jako suwerenna, socjalistyczna, świecka republika demokratyczna. Ta wersja została ustalona 42 poprawką do konstytucji z 28 sierpnia 1976 roku. Pod względem ustroju politycznego, Indie są krajem federalnym z systemem parlamentarno-prezydenckim i z dwuizbowym parlamentem."}, {"title": "Konstytucja Indii", "text": "Największy wpływ na kształt konstytucji miał ustrój polityczny Wielkiej Brytanii. Jej twórcy czerpali również z doświadczenia konstytucyjnego Stanów Zjednoczonych, Kanady i Irlandii a także konstytucji weimarskiej i australijskiej. Część późniejszych poprawek powstała w oparciu o konstytucję ZSRR z 1936 roku."}, {"title": "Konstytucja Indii", "text": "Jest to najdłuższa z konstytucji państwowych. Składa się z 24 części zawierających 345 artykułów, oraz 12 załączników."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie rękopisy powstały w Monasterze Ławryszewskim?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Monaster Ławryszewski – prawosławny męski klasztor między miejscowościami Ławryszewo i Gniesicze, nad Niemnem, w jurysdykcji eparchii nowogródzkiej i lidzkiej Egzarchatu Białoruskiego. Między II poł. XIII w. a 1530, gdy został zniszczony w czasie tatarskiego najazdu, był to jeden z najważniejszych prawosławnych ośrodków życia monastycznego na ziemi nowogródzkiej. Od połowy XVII w. do 1836 był to klasztor unicki. Następnie został zamknięty, a jego cerkiew przekształcona w świątynię parafialną."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Klasztor został reaktywowany w 1911, jednak już kilka lat później, po rewolucji październikowej, został zamknięty ponownie. W 1993 rozpoczęta została odbudowa zniszczonego obiektu sakralnego, a w 2007 monaster otwarto ponownie."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Życie monastyczne w miejscu, gdzie współcześnie (pocz. XXI) funkcjonuje wspólnota, zainicjował najpóźniej w 1223 mnich Elizeusz. Elizeusz, razem ze swoimi uczniami, zbudował nad Niemnem pierwsze cerkwie św. Eliasza i Wniebowstąpienia Pańskiego, jak również wzniósł drewniane budynki mieszkalne dla mnichów. W 1250 Elizeusz został zamordowany przez posłusznika. Jedenaście lub dwanaście lat później nowy monaster nad Niemnem założył książę Wojsiełk, będący już wówczas prawosławnym mnichem. Klasztor stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i przyczynił się do umacniania prawosławia na ziemi nowogródzkiej. W XIV w. był to jeden z największych monasterów na zachodnich ziemiach ruskich i litewskich. Szczególnym kultem otaczano w nim Elizeusza Ławryszewskiego; jego relikwie były wystawione dla kultu w głównej cerkwi klasztornej. W 1514 Elizeusz został oficjalnie kanonizowany. Źródłem utrzymania monasteru były nadania ziemskie otrzymane w pierwszym stuleciu istnienia wspólnoty. Wielki książę Witold nadał mnichom prawo do pozyskiwania drewna z Puszczy Nalibockiej i Niehniewickiej. W 1521 klasztor otrzymał dwie włóki sianożęci od Onufrego Witonizskiego. W 1522 Zygmunt Stary nadał prawo prezenty przełożonych Monasteru Ławryszewskiego Teodorowi Chreptowiczowi. Wspólnota zgromadziła bogatą bibliotekę."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Monaster Ławryszewski przetrwał najazd tatarski na ziemię nowogródzką w 1508, jednak w czasie kolejnego ataku w 1530 został całkowicie zniszczony. Wtedy zaginęły relikwie Elizeusza Ławryszewskiego i większość cennego wyposażenia klasztornych świątyń."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": " Klasztory w Ławryszewie między XVI a XIX w. "}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Monaster został odbudowany w 1550 na terenie wsi Ławryszewo; miejsce po dawnym klasztorze zarósł bowiem las sosnowy. Klasztor ten funkcjonował do II poł. XVII w., gdy został odebrany Kościołowi prawosławnemu i znalazł się w jurysdykcji Kościoła unickiego. Kolejny monaster, unicki, został w tym samym miejscu założony pod koniec XVIII w. i funkcjonował do 1836. Został wtedy zlikwidowany, a jego główna cerkiew - przekształcona w świątynię parafialną. Po 1839 była to świątynia prawosławna."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "W 1911 hrabia Konstantin Chrieptowicz-Butieniew ufundował w swoim majątku w Ławryszewie monaster, którego pierwszym przełożonym został hieromnich Warłaam. W nowym klasztorze powstała cerkiew św. Elizeusza Ławryszewskiego, którą 27 lipca 1913 poświęcił biskup miński i turowski Mitrofan. Klasztor został zamknięty po rewolucji październikowej. Dopiero w końcu XX wieku rozpoczęto jego odbudowę. W 1993 arcybiskup białostocki i gdański Sawa oraz biskup nowogródzki i lidzki Konstantyn poświęcili pamiątkowy krzyż na miejscu dawnego klasztoruhttp://piligrim.by/content/view/184/505/ Лавришево. Свято-Елисеевский мужской монастырь."}, {"title": "Monaster Ławryszewski", "text": "Wspólnota monastyczna została formalnie reaktywowana w 2007. W planach Egzarchatu Białoruskiego monaster będzie przeznaczony dla 60 mnichów, zaś w klasztornym kompleksie powstanie nowy sobór i mniejsza cerkiew. W 2009 na terenie klasztoru wzniesiono pomnik Elizeusza Ławryszewskiego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "jakie waluty i ceny obowiązywały w Europie w XVIII wieku?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W Europie XVIII wieku były w obiegu różne waluty. Z ich wymienialnością zwykle nie było problemów. Wzajemne relacje kursu monet nie ulegały bardzo gwałtownym zmianom. Wielkim problemem gospodarki XVIII stulecia był powszechny brak pieniądza na rynku. W rezultacie w wielu krajach używano obcej waluty. Monety austriackie i hiszpańskie krążyły w Imperium Osmańskim. Hiszpańskie dalero (talar) z nadbitą wartością 4 szylingów i 9 pensów były popularnym środkiem płatniczym w Szkocji w drugiej połowie XVIII wieku Jeremy Black, Europa XVIII wieku 1700-1789, PIW Warszawa 1997, s. 78."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": " Imperium Habsburgów w XVIII wieku "}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W 1790 roku w Austrii głównymi jednostkami monetarnymi były floren i gulden. Obie miały tę samą wartość, a ich nazwy były w zasadzie synonimiczne. floren = 60 grajcarów (czy krajcarów). w obiegu były tez złote i srebrne dukaty. 1 dukat wymieniano na 4,5 florena."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "System monetarny Austrii do 1857 r:  1 talar (srebrna moneta bita od XV wieku) = 2 guldeny 1 gulden = 60 krajcarów (kreuzer) 1 kreuzer = 4 fenigi = 8 halerzy"}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W Prusach system monetarny oparty był na talarze (Reichstaler) dzielącym się na grosze. Do 1821 roku talar liczył 24 tzw. dobre grosze. W 1821 r. została przeprowadzona reforma monetarna związana z kryzysem finansowym po wojnach napoleońskich. Talara podzielono na 30 (nowych) groszy srebrnych. System ten przetrwał do wprowadzenia w 1873 r. marki."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Walutą pruska był też fryderyk (Friedrichsdor - Friedrich d'or). W Berlinie, Frankfurcie i innych miastach niemieckich można było płacić Friedrichsdorami i Karolinami.  Friedrich d'or bity w latach 1741-1855 był odpowiednikiem hiszpańskiego Pistola z XVII wieku. Jeden osiemnastowieczny \"fryderyk ze złota\" równał się 5 talarom. kurs z ok. 1790 wynosił 1 Friedrichsdor = 1 karolin = 11 florenów austriackich."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Karolin był bawarską złotą monetą, którą nakazał bić książę Bawarii Karol Albert w roku 1726 na wzór francuskiego luidora. Jego wartość oceniano nieco niżej niż luidora, czyli na wartość 10 guldenów (luidora na 11 guldenów). Zebranie Reichsmünztag z roku 1738 oceniło jego wartość na 8 guldenów i 5 krajcarów, lecz podczas wojny siedmioletniej wzrosła do 11 guldenów w roku 1763."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Palatynat używał własnych Karolinów od roku 1740. Moneta ta szybko stała się środkiem płatniczym w całych południowych Niemczech i warta była 3 złote guldeny = 11 normalnych guldenów. Księstwa Hesja-Darmstadt, Palatynatu, Kolonii i Wurtemberdii naśladowały wzór karolina bawarskiego. W niektórych miastach zachodnich Niemiec mona było też płacić pruskimi Friedrichsdorami."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "We Włoszech w użyciu były złote monety zwane gigliati warte tyle co dukaty (Kurs z ok. roku 1790: 1 gigliati = 1 dukat = 4,5 florena). Republika Wenecka używała dukatów, waluty, którą Wenecjanie sami wynaleźli w średniowieczu."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "We Francji używano luidorów (Kurs z ok. roku 1790: 1 luidor = 1 friedrichsdor = 1 karolin = 11 florenów ), liwrów (1 luidor = 48 liwrów) i sou (1 liwr = 20 sous). livre (fr. \"funt\") Stosunek sou do liwra był podobny jak relacja małej złotej monety starożytnej - solidu do funta rzymskiego. Słowo \"sou\" pochodzi od solidu (fr: sol). Sou utrzymało się we Francji do ok. 1940 (!) roku."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": " Wielka Brytania w XVIII wieku "}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W osiemnastowiecznej Wielkiej Brytanii główną walutą był Funt szterling. W latach 1663 do 1813 bita była złota Gwinea. Początkowo była równa 20 szylingom (shillings), później 21 szylingom. Szyling był walutą Wielkiej Brytanii do czasu reformy monetarnej (15 lutego 1971). Równał się 1/20 funta szterlinga, a sam dzielił się na 12 pensów. 1 funt szterling = 20 szylingów = 240 pensów. Kurs z ok. roku 1790: 1 Funt szterling = 10 florenów)."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Riksdaler - talar szwedzki wprowadzony w 1534 roku pod nazwą daler, a od 1604 roku bity pod nazwą riksdaler. W latach 1777 - 1873 był podstawową walutą Szwecji. Także dzisiaj nazwa ta potocznie oznacza koronę szwedzką.  Wartością obrachunkową odpowiadającą Riksdalerowi było w (zależności od okresu) 4-6 Marek. W chwili wprowadzenia w XVI wieku (1534) wartość dalera wynosiła 3 marki, 24 öre lub 144 fenigi."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Karol IX Waza kazał bić Karoliny jako złotą monetę (1604-1611). Warta była wtedy 16 Marek lub 4 Riksdalery. Późniejszy (z lat 1660-1697) srebrny karolin wart był 2 Marki lub 16 Öre, potem zaś tylko 1,3 Marek. Gdy panował Adolf Fryderyk (1751-1771) nazywano je też \"Adolphinami\""}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W Hiszpanii XVIII wieku podstawowa jednostką monetarną było maravedí standardowa moneta srebrna real = 34 maravedís. tzw. real de a ocho = aż 272 maravedís dukat, który w XVI wieku był jeszcze monetą, a od XVII tylko jednostką obrachunkową. = 375 maravedís. Hiszpańskie złote escudo było standardowa monetą złotą wartą 450 maravedís. peseta (peso) była to moneta, w której obliczano wartość sprowadzanych z Ameryki Płd. skarbów; istniało w dwóch rodzajach: peso de mina zanikło właściwie już z końcem XVII wieku (warte było 450 maravedís. W XVIII wieku dominowało peso fuerte (\"mocna peseta\") peso de a ocho reales równe 272 maravedís czyli realowi de a ocho. vellon był małą monetą miedzianą. lliura był to funt, który używała Katalonia. 1 Lliura = 10 realów (10 × 34 = 340 maravedís), lub nieco mniej niż dukat ."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "w obiegu był też (przede wszystkim w koloniach) dalero (hiszpański talar=dolar). Hiszpańskie dalero z nadbitą wartością 4 szylingów i 9 pensów były popularnym środkiem płatniczym w Szkocji w drugiej połowie XVIII wieku ."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "w 1380 podstawową jednostką monetarną w Portugalii został srebrny portugalski real = 120 dinheiros. Od XVI wieku zaczęto bić reale również z miedzi."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Od XVI wieku do 1918 grosz polski = 1/30 złotego polskiego. Stosunek ten ustabilizował się po reformie monetarnej króla Stanisława Augusta. Od 1752 grosze polskie bito w miedzi.  Szóstak była to srebrna moneta równa 6 groszom bita w Polsce i na Litwie w latach 1528–1765. Do XVII wieku złoty pełnił funkcję jedynie jednostki obrachunkowej."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": " Wzajemny stosunek wartości walut europejskich ok. 1790 roku "}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "1 Friedrich d'or = 1 luidor (48 liwrów) = 1 karolin palatynacki, to równowartość: 5 talarów austriackich (Reichstaler)/Riksdalerów szwedzkich, to równowartość: 11 florenów/guldenów, to równowartość: 2,444 dukata/gigliati, to równowartość: 1,1 funta szterlinga."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "1 floren = 4,36 liwra."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": " Porównanie siły nabywczej walut z ok. 1790 roku z dolarem z ok. 1990 roku "}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "1 floren z 1790 r. = 16,5 $ z 1990 r. 1 Funt szterling z 1790 r. = 165 $ z 1990 r. 1 luidor/friedrich d'or/karolin z 1790 r. = 181,5 $ z 1990 r. 1 talar/dalero/riksdaler z 1790 r. = ok. 36,2 $ z 1990 r. 1 liwr z 1790 r. = 3,77 $ z 1990 r. 1 dolar amerykański z 1774 roku (przed 1785 rokiem waluta nieoficjalna) = 11,11 dolara z 1989 roku, dolar z 1780 = 6,25 dolara z 1989, a dolar z 1790 = 9,09 dolara z 1989 roku. http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_dollarValue , a więc choć był z nazwy talarem (dolar=talar=daler=dalero) to musiał mieć w 1790 roku wartość ponad trzykrotnie mniejszą niż np. riskdaler szwedzki (mimo że USA cierpiały na deflację, ale ich prestiż międzynarodowy był wtedy mizerny). Za 1 luidora można by w 1790 roku dostać 20 ówczesnych dolarów, a za funta 18 dolarów."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W 1709 roku Jerzy I Hanowerski, elektor Hanoweru, nadał Georgowi Friedrichowi Händlowi pensję w wysokości 1000 talarów rocznie."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W 1713 roku królowa Anna Stuart przyznała Georgowi Friedrichowi Händlowi dożywotnią pensję w wysokości 200 funtów rocznie. Joseph Haydn w ciągu czterech sezonów w Londynie (1791-1795) zarobił 2400 funtów szterlingów = 24 000 florenów (odpowiednik ok. 400 000 dolarów z 1990). Rok 1791 przyniósł mu 5883 floreny. Arystokrata Fitzwilliam Darcy z powieści Jane Austen Duma i uprzedzenie miał 10 000 funtów szterlingów dochodu rocznie, kpt. Quinn z \"Barry'ego Lyndona\" miał 5000."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Wielka Encyklopedia Francuska (25 tys. kompletów po 28 tomów) - sprzedaż ''l'Encyclopédie'' przyniosła 2,5 mln liwrów zysku (co odpowiada wartości ok. 30 mln $ obecnie). Jean Le Rond d'Alembert, przystępując do współpracy z encyklopedystami, miał zgodnie z kontraktem otrzymać 500 liwrów wynagrodzenia od każdego tomu. Subskrypcja (na dziesięć początkowo zakładanych tomów), której termin upływał 1 maja 1751 roku, wynosiła; 60 liwrów za tom 1 i 2, 24 za każdy następny i 40 za dwa tomy plansz. Łącznie całość miała wynosić 280 liwrów, zaś w wolnej sprzedaży 372 liwry."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "źródło: Zofia Libiszowska, Francja Encyklopedystów, Warszawa 1973, ss. 276-277 i 292."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Roczna pensja Mozarta w Salzburgu (po 1778 roku) wynosiła 450 florenów (100 dukatów = 7425 dolarów z 1990 roku)."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Organista Leopold Hoffmann z wiedeńskiej katedry św. Szczepana zarabiał 2000 florenów rocznie. Kapelmistrz cesarski Antonio Salieri zarabiał w 1790 roku 1200 florenów rocznie. U szczytu swej sławy (w roku 1787) śpiewaczka Nancy Storace pobierała od cesarza Józefa II 4500 florenów rocznie (na ceny z ok. 1990 - ok. 77 500 $). Bibliotekarz biblioteki cesarskiej Gottfried van Swieten zarabiał, poza licznymi apanażami i przywilejami, 8000 florenów rocznie. Książę Esterhazy zarobił w roku 1762 1 milion florenów netto. Skomponowanie dużej pełnospektaklowej opery przynosiło w 1790 zwykle ok. 100 florenów. Za Così fan tutte Mozart dostał wyjątkowo dużo, bo 200 florenów. W płodnym dla niego roku 1791 Mozart zarobił 5763 floreny (pensje, honoraria i pożyczki)."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W roku 1800 pisarz Cornelis van der Aa wydał antyrewolucyjny prospekt, co kosztowało go 150 guldenów."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W maju 1785 roku ambasador USA Thomas Jefferson wynajął Hotel de Langeac jako swą przyszłą siedzibę, za sumę 7500 liwrów rocznie."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W styczniu 1731 roku egzemplarz gazety comiesięcznej ''Gentleman's Magazine kosztował 6 pensów. w maju 1792 za zwykłe miejsce w Covent Garden Theatre trzeba było zapłacić tyle co za całą lożę w wiedeńskim Burgtheater."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W 1780 roku z okazji koronacji Józefa II Karl Ditters von Dittersdorf kupił dwa wykwintne ubrania za 700 florenów (ok. 11 550 $ z lat 1990). W 1785 średnia wiedeńska rodzina z trojgiem dzieci i służbą potrzebowała, żyjąc na średnim poziomie, ok. 400-500 florenów rocznie. 16 kwietnia Loża w Burgtheater kosztowała 4 floreny 30 grajcarów. Najlepsze miejsce na parterze 1 floren i 25 grajcarów."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "ceny towarów w Wiedniu ok. 1790 roku: proste męskie ubranie - 30-50 florenów wytworna suknia - od ok. 100 florenów para jedwabnych pończoch męskich - 5 florenów."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W 1719 roku w Kaliszu maksymalna cena urzędowa na chleb pszenny wynosiła 3 grosze , na chleb żytni 2 grosze , a na garniec (3,75 l) piwa jęczmiennego 7 groszy i 1 szeląga."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W roku 1753 francuski dług państwowy tylko w papierach wartościowych (mniej niż połowa ogólnego długu) wynosił ponad 1 360 000 000 liwrów. Przy nieznacznej inflacji ogólny dług państwowy w roku 1764 wynosił 2 350 000 000 liwrów. Ta druga wartość wyrażona w funtach brytyjskich wynosiłaby (1 funt = ok. 43,6 liwra) ok. 538 999 083 funtów, co biorąc pod uwagę ponad dwukrotnie liczniejszą ówczesną populację Francji, oznaczałoby, że per capita dług francuski państwowy byłby mniejszy niż np. dług brytyjski z 1783 roku. Dług brytyjski był jednak lepiej obsługiwany przez państwo i Bank of England."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "źródło: Jeremy Black, Europa XVIII wieku, PIW Warszawa 1997, s. 360."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "Gdy trwała wojna siedmioletnia (1756-1763), rząd brytyjski wydał na nią 83 000 000 funtów, z czego ok. 37% pochodziło z pożyczek. W roku 1765 władze brytyjskie kupiły od księcia Altholl suwerenność Wyspy Man za 70 000 funtów i roczną pensję. Roczne publiczne wydatki brytyjskie to: 10 400 000 funtów w roku 1775 i 29 300 000 funtów w 1783. W latach 1776-1783 wydano łącznie 114 600 000 funtów. W 1775 brytyjski dług publiczny wynosił 127 000 000 funtów, a w roku 1783 - 232 000 000 funtów."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W roku 1765 holenderski dom handlowy Clifford zaaranżował 10 mln guldenów pożyczki dla Korony Duńskiej."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W roku 1701 Karol XII pożyczył od władz Republiki Zjednoczonych Prowincji 750 000 florenów pod zastaw opłat portowych z portu Ryga."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "W roku 1763 dochody z pogłównego dały Rosji 6 000 000 rubli, a w latach 1784-1793 już przeciętnie 21-23 mln na rok."}, {"title": "Waluty i ceny w Europie w XVIII wieku", "text": "źródło: Jeremy Black, Europa XVIII wieku, PIW Warszawa 1997, ss. 414-430."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "ile szklanic sherry musiał wypić John Arbuthnot Fisher w trakcie egzaminu do Royal Navy?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "John Arbuthnot Fisher, 1. baron Fisher z Kilverstone GCB, OM, GCVO (ur. 25 stycznia 1841 w Rambodde na Cejlonie, zm. 10 lipca 1920 w Londynie) – brytyjski wojskowy, admirał Royal Navy, pełniący podczas długoletniej kariery rozmaite funkcje dowódcze na morzu i w pracy sztabowej, w latach 1904−1910 i 1914−1915 pierwszy lord morski Admiralicji, najwyższy stanowiskiem oficer brytyjskiej marynarki wojennej. Znany jako kontrowersyjny reformator floty, wprowadził ją z czasów drewnianych żaglowców w erę napędzanych parą pancerników i nowych broni, takich jak torpedy i okręty podwodne. Był promotorem budowy przełomowego okrętu liniowego „Dreadnought” i jednostek nowych klas: niszczycieli i krążowników liniowych. Pomimo że część z propagowanych przez niego idei nie sprawdziła się w praktyce, spowodował przekształcenie się Royal Navy w nowoczesną i najsilniejszą w świecie marynarkę wojenną, która z powodzeniem sprostała zadaniom, stawianym przed nią w czasie działań zbrojnych I wojny światowej."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "John Arbuthnot Fisher (popularnie nazywany „Jacky” lub „Jackie”) był najstarszym synem pułkownika Williama Fishera, oficera British Army stacjonującego na Cejlonie i pełniącego funkcję adiutanta ówczesnego gubernatora wyspy Roberta Wilmot-Hortona oraz Sophie Lambe, córki londyńskiego kupca winnego, której starszy brat Fryderyk prowadził w kolonii rodzinne interesy. Matką chrzestną Johna Fishera została żona gubernatora, lady Anne Wilmot-Horton."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Wkrótce po urodzeniu syna William Fisher porzucił służbę wojskową i został właścicielem plantacji kawy, pełniąc jednocześnie funkcję superintendenta miejscowej policji. Nie wiodło mu się jednak najlepiej i nie był w stanie utrzymać powiększającej się rodziny. W wieku sześciu lat John Fisher został wysłany do rodziny matki w Londynie i rozpoczął naukę w King's School w Coventry. W Wielkiej Brytanii ponownie spotkał swoją matkę chrzestną, lady Wilmot-Horton, która po śmierci męża powróciła do metropolii. Dzięki jej koneksjom po ukończeniu szkoły w 1854 roku został zaprotegowany przez admirała Williama Parkera do służby w Royal Navy."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Także dwaj spośród młodszych braci Johna Fishera wstąpili do marynarki wojennej: Frederic William Fisher doszedł do rangi admiralskiej, zaś najmłodszy Philip był porucznikiem na fregacie „Atalanta” i zginął z całą załogą podczas jej fatalnego rejsu na Atlantyku w lutym 1880 roku."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W wieku 13 lat John Fisher rozpoczął jako kadet pierwsze szkolenie morskie na stacjonującym w Portsmouth dawnym okręcie flagowym Nelsona, liniowcu „Victory”. Przed przyjęciem do Royal Navy przeszedł zwyczajny w tych czasach egzamin: musiał przeczytać tekst Modlitwy Pańskiej, wypić jednym haustem szklanicę sherry oraz przeskoczyć nago przez krzesło. To wystarczało do oceny zalet fizycznych i umysłowych przyszłego oficera. W lutym następnego roku wypłynął w morze w składzie załogi 84-działowego żaglowego okrętu liniowego „Calcutta”, który brał udział w operacjach Royal Navy na Bałtyku podczas wojny krymskiej, między innymi blokadzie Zatoki Fińskiej. Pod koniec roku liniowiec, nieprzydatny w działaniach na płytkich wodach przybrzeżnych, powrócił do Wielkiej Brytanii."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Kolejnym okrętem, na którym John Fisher służył od marca 1856 roku, był parowo-żaglowy 91-działowy okręt liniowy „Agamemnon”, wysłany do Konstantynopola, aby w drodze powrotnej przewieźć do kraju powracających z wojny krymskiej żołnierzy. 12 lipca 1856 roku John Fisher został awansowany do stopnia midszypmena, a następnie wcielony do załogi korwety parowo-żaglowej „Highflyer”, przydzielonej do China Station i płynącej na Daleki Wschód."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Na pokładzie „Highflyera”, dowodzonego przez komandora Charlesa Shadwella, John Fisher spędził niemal pięć lat, poznając dzięki swemu wykształconemu dowódcy zasady astronawigacji i w 1859 roku zostając jego adiutantem. 25 czerwca 1859 tegoż roku obaj wzięli udział w nieudanym ataku na forty Dagu podczas II wojny opiumowej. Dowodzący desantem komandor Shadwell został ranny w stopę, zaś Brytyjczycy zmuszeni do odwrotu, mając 89 zabitych i 345 rannych. Wtedy młody Fisher po raz pierwszy bezpośrednio zetknął się ze śmiercią w wojnie. Po tej akcji, na skutek niezaleczonej rany, komandor Shadwell musiał zdać w styczniu 1860 roku dowództwo okrętu i powrócić do Wielkiej Brytanii (w rok później został członkiem Royal Society), zaś John Fisher po zdaniu egzaminów został awansowany do stopnia porucznika marynarki (Sub-Lieutenant) i przeniesiony jako porucznik flagowy na parową fregatę „Chesapeake”. Wtedy również po raz pierwszy miał okazję dowodzić samodzielnie jednostką floty: admiralskim jachtem „Coromandel” w kilkudniowym rejsie z Hongkongu do Kantonu. Jeszcze w tym samym roku otrzymał promocję do stopnia kapitana marynarki (Lieutenant) i kolejny przydział, na parową fregatę bocznokołową „Furious”. Na tym okręcie, wiozącym dary cesarza Japonii Kōmei dla królowej Wiktorii powrócił do Wielkiej Brytanii w sierpniu 1861 roku."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Po powrocie do Portsmouth John Fisher musiał zdać konieczne egzaminy dla potwierdzenia swojego patentu oficerskiego. Zaliczył je ostatecznie w listopadzie 1861 roku, zajmując pierwsze miejsce wśród zdających. Zaowocowało to w styczniu 1862 roku propozycją objęcia stanowiska wykładowcy w szkole artylerii Royal Navy na „Excellent” (wówczas stary drewniany okręt liniowy, przycumowany w Portsmouth, obecnie kompleks na  Whale Island o tej samej nazwie), które zajmował do marca 1863 roku. Wtedy został oficerem artyleryjskim na „Warriorze”, pierwszym brytyjskim okręcie pancernym, najpotężniejszej jednostce wojennej ówczesnego świata."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W tym czasie John Fisher poznał i 4 sierpnia 1866 roku poślubił Frances Delves-Broughton. Mieli czworo dzieci: syna Cecila oraz trzy córki: Beatrix Alice, Dorothy Sybil oraz Pamelę Mary. Latem tego samego roku kapitan Fisher powrócił na „Excellent”, gdzie między innymi zajmował się badaniami nad właśnie wprowadzaną na uzbrojenie bronią torpedową. W czerwcu 1869 roku został zaproszony do Niemiec na uroczystość otwarcia nowej bazy morskiej w Wilhelmshaven, gdzie spotkał się między innymi z królem Prus i późniejszym cesarzem Wilhelmem I oraz kanclerzem Otto von Bismarckiem. W tym samym roku awansował do stopnia komandora porucznika (Commander) i został przeniesiony jako zastępca dowódcy na okręt liniowy „Donegal” a w maju 1870 roku w tej samej funkcji na opancerzoną fregatę „Ocean”, wysyłaną na Daleki Wschód jako okręt flagowy China Station."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Przebywając w Chinach komandor Fisher nie zaprzestał swej pracy teoretycznej nad nowymi systemami uzbrojenia, wysyłając do metropolii listy, publikując artykuły w prasie brytyjskiej i wydając nakładem własnym bądź przyjaciół broszury. Zmodernizował również artylerię własnego okrętu, wprowadzając po raz pierwszy w Royal Navy elektryczny system oddawania salw armatnich. Pod koniec 1871 roku „Ocean” powrócił do kraju i wkrótce potem John Fisher ponownie został wykładowcą na „Excellent”. Otrzymał do swej dyspozycji starą fregatę „Vernon”, na której miał zorganizować ośrodek badań i szkoleń w dziedzinie broni torpedowej i minowej. Prowadził wykłady i pokazy nowych broni, współuczestniczył w zakupie pierwszych bojowych torped Whiteheada dla Royal Navy. 30 października 1874 roku otrzymał awans na komandora (Captain). Ostatecznie John Fisher zakończył swą pracę na „Excellent” we wrześniu 1876 roku. Do marca 1877 roku był urlopowany z marynarki i przebywał z rodziną."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Kolejnym przydziałem komandora Fishera było dowództwo (flag captain) na okręcie flagowym admirała Astleya Coopera Keya, pancerniku „Bellerophon”, przygotowywanym w stoczni do rejsu na wody północnego Atlantyku, gdzie miał dołączyć do tamtejszej eskadry Royal Navy. W czerwcu 1878 roku przeszedł wraz ze swym admirałem na równoległe stanowisko na pancerniku „Hercules”, służącym we Flocie Kanału La Manche (Channel Fleet). W styczniu 1879 roku John Fisher objął dowództwo starej drewnianej opancerzonej korwety „Pallas”, wchodzącej w skład Floty Śródziemnomorskiej. Podczas półrocznej służby na Morzu Śródziemnym jego okręt odbył między innymi oficjalną wizytę w Konstantynopolu, gdzie dowódca był podejmowany obiadem przez sułtana Abdulhamida II."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Od września 1879 roku komandor Fisher ponownie został przydzielony do Eskadry Północnoatlantyckiej, jako dowódca krążownika pancernego „Northampton”, okrętu wyposażonego w wiele nowinek technicznych, takich jak dwie śruby na oddzielnych wałach napędowych, wewnętrzna instalacja telefoniczna, reflektory bojowe czy nowoczesne wyposażenie nawigacyjne. Służył on bardziej jako jednostka eksperymentalna, aż do 1881 roku nie wchodząc faktycznie w skład floty."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W styczniu 1881 roku komandor Fisher został mianowany dowódcą najnowszego, pozostającego jeszcze w budowie, pancernika „Inflexible”. Był to najpotężniejszy wówczas okręt świata, uzbrojony w cztery działa kalibru 406 mm w dwóch obrotowych wieżach i mający pancerz burtowy o grubości 610 mm. Do czasu jego ukończenia John Fisher został czasowo przydzielony na okręt flagowy dowódcy portu w Portsmouth, stary liniowiec „Duke of Wellington”."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Po odbyciu prób morskich „Inflexible” popłynął na Morze Śródziemne, rozpoczynając służbę we Flocie Śródziemnomorskiej. W marcu i kwietniu 1882 roku okręt towarzyszył królowej Wiktorii, która przebywała na wypoczynku w Mentonie na Riwierze Francuskiej. W tym czasie John Fisher zdobył przyjaźń królowej i pozostawał z nią w doskonałych stosunkach aż do jej śmierci."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W maju 1882 roku, w związku z antyeuropejskimi wystąpieniami w Egipcie, „Inflexible” i siedem innych brytyjskich pancerników pod dowództwem wiceadmirała Fredericka Beauchamp-Seymoura wpłynęło na redę Aleksandrii, by zażądać zaprzestania wzmacniania fortyfikacji miasta. Ponieważ zrewoltowani oficerowie armii egipskiej odrzucali brytyjskie żądania, 11 lipca pancerniki rozpoczęły ostrzał fortów nadbrzeżnych. Podczas całodziennej wymiany ognia egipskie umocnienia zostały rozbite, straty na brytyjskich okrętach były niewielkie, wynosiły pięciu zabitych, w tym jeden na „Inflexible”. Następnego dnia John Fisher został dowódcą kilkusetosobowego desantu, który, wysadzony na wybrzeże, bronił przez trzy dni miasta przed atakującą armią egipską. W tych dniach z inicjatywy komandorów: Fishera i Wilsona (późniejszego admirała i następcy Fishera w Admiralicji), zbudowano improwizowany pociąg pancerny, którym dokonywano wypadów poza własne pozycje. Dzięki relacjom prasowym, akcja ta przyniosła Fisherowi duże uznanie brytyjskiej opinii publicznej i odznaczenie Orderem Łaźni."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W sierpniu 1882 roku John Fisher był zmuszony, w związku z ciężką chorobą (dyzenterią), zdać dowództwo „Inflexible” i powrócić do Wielkiej Brytanii. Leczenie trwało aż do marca następnego roku. W kwietniu został mianowany dowódcą szkoły na „Excellent”. W ciągu ostatnich kilku lat szkoła została zaniedbana i niezbędna była jej szybka reforma, by sprostać wymaganiom postępu technicznego. W tym czasie pod komendę Fishera trafili dwaj młodzi i zdolni porucznicy: John Jellicoe i Percy Scott, późniejsi admirałowie. W czerwcu i lipcu 1885 roku komandor Fisher brał udział w rejsie eskadry admirała Geoffreya Hornby'ego na Bałtyk, w związku z możliwą wojną z Rosją. Poza tym zajmował się reformą „Excellent” oraz, we współpracy z „Pall Mall Gazette”, przedstawieniem w cyklu artykułów zaniedbań występujących w Royal Navy. Od tego czasu datowała się bliska znajomość Fishera z Księciem Walii, przyszłym królem Edwardem VII, który żywo interesował się flotą i zdawał na „Excellent” egzamin na oficera artylerii."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W listopadzie 1886 roku komandor Fisher opuścił dowodzoną przez siebie szkołę, obejmując kolejne stanowisko: Director of Naval Ordnance (DNO), oficera odpowiedzialnego za zaopatrzenie floty w artylerię, broń torpedową i minową oraz nadzorującego przebieg prac rozwojowych nowych typów broni. W tamtym okresie w powszechnym użyciu na jednostkach Royal Navy były wciąż przestarzałe armaty ładowane odprzodowo, o małej skuteczności i szybkostrzelności, zaś o finansach floty decydowało dowództwo armii lądowej. Już w ciągu roku działalności na swym stanowisku John Fisher doprowadził do częściowego przejęcia kontroli nad finansowaniem własnego uzbrojenia przez marynarkę. Rozpoczęto także prace nad nowymi typami szybkostrzelnych armat odtylcowych. Przodował w nich koncern Armstronga, którego dyrektor techniczny, Josiah Vavasseur, był osobistym przyjacielem Fishera i przed śmiercią zapisał swój majątek jego synowi, z zastrzeżeniem, by ten przyjął nazwisko donatora. W 1890 roku John Fisher został promowany do stopnia kontradmirała (Rear-Admiral)."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Kolejnym stanowiskiem, które John Fisher objął w maju 1891 roku i piastował do końca stycznia 1892 roku, był urząd superintendenta (oficera nadzorującego personel cywilny) stoczni marynarki w Portsmouth. Wprowadził tam nowe formy organizacji pracy i kontroli, co zaowocowało znacznym skróceniem czasu budowy i remontów okrętów. Później te metody wprowadzano kolejno we wszystkich stoczniach, państwowych i prywatnych, pracujących na potrzeby Royal Navy, dzięki czemu możliwe było szybsze wprowadzanie do linii nowych jednostek i znaczne oszczędności finansowe. Anegdotyczne były niektóre sposoby motywacji pracowników przez Fishera, który na przykład pewnego dnia ustawił swój stolik tuż koło miejsca pracy stoczniowców, zapowiadając, że nie odejdzie, aż wykonywana przez nich naprawa nie zostanie zakończona. W efekcie, wymiana działa trwająca zwykle dwa dni, została dokonana w dwie godziny."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "1 lutego 1892 roku kontradmirał Fisher otrzymał nominację na trzeciego lorda morskiego Admiralicji (Third Sea Lord and Controller of the Navy). Oficer na tym stanowisku był odpowiedzialny za projektowanie i budowę jednostek floty, wprowadzanie nowych rozwiązań technicznych, zlecanie budowy poszczególnym stoczniom oraz zamawianie uzbrojenia. Po wejściu w życie programu rozbudowy floty Naval Defence Act 1889 (który zapoczątkował największy wyścig zbrojeń morskich tamtych czasów) brytyjska marynarka wojenna weszła w nową fazę rozwoju, mającego stworzyć nowoczesną i najpotężniejszą na świecie flotę liniową. Wyznaczał on tzw. two power standard oznaczający, że Royal Navy miała być silniejsza od dwóch dowolnych połączonych flot. Jednak wprowadzanie kolejnych nowinek dotyczących uzbrojenia, opancerzenia i napędu okrętów napotykało opór ze strony starszych oficerów, wychowanych jeszcze w erze drewnianych żaglowców."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Już na początku swego urzędowania John Fisher zetknął się z problemem przewagi francuskiej Marine Nationale w klasie torpedowców. Ponieważ proste jej zredukowanie przez budowę w krótkim czasie coraz to większej liczby podobnych okrętów nie było możliwe, Fisher w porozumieniu z Alfredem Yarrowem, właścicielem budującej torpedowce dla Royal Navy stoczni Yarrow Shipbuilders, wpadli na pomysł budowy jednostek szybszych i lepiej uzbrojonych, przeznaczonych do zwalczania torpedowców. Zgodnie z sugestią Fishera zostały one nazwane niszczycielami torpedowców (torpedo boat destroyers) i dały początek nowej klasie niszczycieli. Pierwszy z nich, „Havock”, wszedł do służby w 1894 roku. Dążąc do budowy nowych okrętów w jak największej liczbie, Fisher rozesłał projekt Yarrowa do innych stoczni, zlecając również im budowę, co nie było po myśli przedsiębiorcy znad Clyde."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Kolejną wprowadzoną przez Fishera innowacją było zastosowanie kotłów wodnorurkowych w miejsce dotychczas używanych cylindrycznych. I tym razem zmiany wymuszone były ich wcześniejszym zastosowaniem w innych flotach, przede wszystkim francuskiej, i również spotkały się z oporem wśród rodaków Johna Fishera. Protestowali zarówno oficerowie Royal Navy, obawiający się kłopotów z bardziej zaawansowaną techniką wymagającą przeszkolonej obsługi, jak i producenci kotłów, nie mający zamiaru wprowadzać zmian w organizacji pracy w swoich zakładach. W efekcie, na budowanych jako odpowiedź na zaprojektowany specjalnie do prowadzenia wojny krążowniczej rosyjski krążownik pancerny „Ruryk”, jednostkach typu Powerful oraz na nieco późniejszych pancernikach typu Canopus, zainstalowano jedyne dostępne kotły wodnorurkowe francuskiego typu Belleville'a."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W 1894 roku kontradmirał Fisher został Komandorem Orderu Łaźni, zaś w dwa lata później wiceadmirałem (Vice-Admiral). Jego pięcioletnia kadencja na stanowisku trzeciego lorda morskiego zakończyła się na początku 1897 roku."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W czerwcu 1897 roku admirał Fisher otrzymał jako swój okręt flagowy najnowszy pancernik Royal Navy, „Renown”, przystosowany specjalnie do służby kolonialnej na wodach tropikalnych. Z jego pokładu, z Księciem Walii u boku, dowodził flotą 164 okrętów różnych klas podczas wielkiej rewii z okazji diamentowego jubileuszu królowej Wiktorii na redzie Spithead. Stała się ona pamiętna, gdy szkocki konstruktor Charles Parsons wprowadził w szyk okrętów swój eksperymentalny jacht „Turbinia”, który, napędzany turbinami parowymi, był nieosiągalny dla usiłujących go doścignąć jednostek Royal Navy. Demonstracja ta, dokonana na oczach królowej i całego dowództwa Admiralicji, spowodowała rozpoczęcie we flocie eksperymentów z nowym napędem."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Wkrótce potem, w sierpniu, John Fisher otrzymał przydział jako dowódca North America and West Indies Station na Karaibach i w Kanadzie. Funkcję tę pełnił do maja 1899 roku, gdy dołączył do brytyjskiej delegacji na pierwszą konferencję pokojową w Hadze. Zasłynął tam jako niepokorny wojskowy, negujący możliwość ustalenia podczas obrad norm prowadzenia działań wojennych. Jego postępowanie zgodne było z linią polityki brytyjskiej i spotkało się z poparciem amerykańskiego teoretyka wojny morskiej, komandora (później admirała) Alfreda T. Mahana."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Po zakończeniu konferencji John Fisher został mianowany dowódcą Eskadry Śródziemnomorskiej Royal Navy, największego wówczas związku operacyjnego floty. Jego okrętem flagowym pozostał „Renown”, określany z powodu pięknej sylwetki i lżejszego niż inne okręty tej klasy uzbrojenia jako pancernik-jacht, ściągnięty specjalnie z Karaibów. Zajmując najwyższe stanowisko operacyjne, Fisher zajął się doskonaleniem taktyki swego zespołu, poprawą skuteczności artylerii oraz krytykowaniem za pośrednictwem prasy i londyńskich przyjaciół polityki Admiralicji, szczególnie ówczesnego pierwszego lorda morskiego, admirała Waltera Kerra, licząc na zajęcie jego stanowiska. Od tego czasu datowała się również narastająca niechęć pomiędzy Fisherem a jego zastępcą (od 1900 roku), kontradmirałem Charlesem Beresfordem, znanym we flocie jako Charlie B. Ten arystokrata, kilkukrotny członek Parlamentu i odważny, lubiany przez podwładnych wojskowy, stał się obiektem publicznych napomnień Fishera, co wywołało pomiędzy oboma dowódcami ciągnącą się przez lata wrogość."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Pod koniec 1900 roku okręty Eskadry Śródziemnomorskiej odbyły oficjalną wizytę w Konstantynopolu, z okazji jubileuszu objęcia władzy przez sułtana Abdulhamida II, a jej dowódca został odznaczony Wielką Wstęgą Orderu Osmańskiego. W listopadzie 1901 roku John Fisher awansował do stopnia admirała (Admiral). Rok później, przy wydatnym poparciu króla Edwarda VII i Pierwszego Lorda Admiralicji hrabiego Selborne'a, został drugim lordem morskim."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Na nowym stanowisku admirał Fisher był odpowiedzialny za sprawy naboru i szkolenia kadr oficerskich marynarki. Panujący na przełomie XIX i XX wieku system niewiele zmienił się od czasów początków kariery Fishera, gdy do zostania kadetem wystarczały dobre urodzenie, protekcja kogoś możnego oraz umiejętności pozwalające przeczytać na głos Ojcze nasz i przeskoczyć ponad krzesłem. John Fisher przystąpił do działań, mających zmienić ten stan i pozwolić na wprowadzenie do floty nowych, zdolnych i wykształconych oficerów, mogących sprostać rosnącym w dobie szybkiego postępu technicznego wymaganiom. Po półrocznej pracy przygotował memorandum, ogłoszone na Boże Narodzenie 1902 roku. Oficjalnie jego autorstwo zostało przypisane hrabiemu Selborne. Przewidywało ono zniesienie cenzusu urodzenia dla kandydatów na kadetów, wprowadzenie czteroletniego szkolenia początkowego i zrównanie sytuacji oficerów operacyjnych z mechanikami. System ten, nazwany schematem Selborne'a, został z oporami przyjęty w Royal Navy i po kilku latach zapewnił flocie dopływ nowych, wykształconych oficerów, z których wielu skutecznie walczyło w latach I wojny światowej."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Również w 1902 roku John Fisher został Kawalerem Wielkiego Krzyża Orderu Łaźni. W oczekiwaniu na objęcie stanowiska pierwszego lorda morskiego, wkrótce postanowił usunąć się nieco z życia publicznego i w 1903 roku odszedł z Admiralicji, zostając dowódcą bazy marynarki w Portsmouth. Jego okrętem flagowym był w tym czasie cumujący tam na stałe „Victory”, dawna jednostka admirała Nelsona."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Oficjalna nominacja Johna Fishera na pierwszego lorda morskiego Admiralicji, najwyższe dostępne dla wojskowych stanowisko w kierownictwie floty, nastąpiła 21 października 1904 roku, w rocznicę bitwy pod Trafalgarem i była powiązana z uroczystym śniadaniem z królem Edwardem VII i nominacją na pierwszego adiutanta jego wysokości do spraw morskich. Nowy lord energicznie przystąpił do działań reformatorskich. 22 grudnia został powołany komitet doradczy, mający opracować podstawę projektową dla nowego typu okrętu liniowego, o zunifikowanej artylerii głównego kalibru. Było to koniecznością wobec doniesień o planowanej budowie podobnych jednostek dla konkurencyjnych flot. W ten sposób powstał „Dreadnought”, pancernik, który dał początek nowej klasie drednotów i spowodował przełom w dziedzinie zbrojeń na morzu. Oprócz jednego kalibru dział artylerii głównej była to konstrukcja pionierska również w dziedzinie napędu, wyposażona w turbiny parowe."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Koncepcja budowy nowych typów okrętów według lorda Fishera poszła dalej: jego pomysłem było stworzenie klasy krążowników liniowych, jako szybkich okrętów mających towarzyszyć flocie w roli skrzydła rozpoznawczego oraz wypełniać zadania ochrony własnych linii komunikacyjnych i niszczenia transportu przeciwnika. Osiągnięto to kosztem bardzo znacznej redukcji opancerzenia, co spowodowało, że krążowniki liniowe miały niezrównoważone charakterystyki operacyjne i były bardzo wrażliwe na ogień artylerii przeciwnika. Dobitnie udowodniła to bitwa jutlandzka w 1916 roku, kiedy trzy brytyjskie jednostki tej klasy zatonęły wraz z niemal całymi załogami na skutek eksplozji wywołanych trafieniami w słabo chronione magazyny amunicyjne. Były to również okręty bardzo drogie w budowie i eksploatacji, z uwagi na niezbędne do nadania im odpowiednich prędkości potężne i wymagające dużych ilości paliwa i licznej obsługi siłownie."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Innym okrętem, którego projektowanie i budowa odpowiadały koncepcjom admirała Fishera, był lider „Swift”, o kotłach opalanych wyłącznie paliwem płynnym. Był on dwukrotnie większy od budowanych ówcześnie niszczycieli i według koncepcji admirała Fishera miał zapoczątkować klasę jednostek zastępujących w działaniach operacyjnych krążowniki lekkie. Z powodu zainstalowania na liderze zbyt dużej liczby niesprawdzonych w praktyce nowoczesnych rozwiązań technicznych, nie był on okrętem zbyt udanym, choć służył przez cały okres I wojny światowej. Podobnie było z serią budowanych równolegle dużych niszczycieli typu Tribal, również napędzanych turbinami parowymi i posiadających kotły opalane paliwem płynnym."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Nietrafione okazało się podejście lorda Fishera do nowych rodzajów broni: okrętów podwodnych i min morskich. Traktowanie tych pierwszych wyłącznie jako elementu obrony własnych wybrzeży doprowadziło do budowy długiej serii małych jednostek (których walory ofensywne były poważnie ograniczone) i zaniedbania prac nad okrętami pełnomorskimi, zdolnymi do działania w pobliżu baz przeciwnika. Z kolei prace nad minami zostały w tym okresie całkowicie zarzucone, co było poważnym błędem i doprowadziło do deficytu tej broni w pierwszym okresie wojny. Było to o tyle zaskakujące, że właśnie John Fisher propagował broń podwodną w latach swojej pracy na „Excellent”."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Zobligowany do redukcji wydatków Royal Navy lord Fisher zdecydował się również na reformę struktur floty. Przede wszystkim doprowadził do likwidacji tzw. Floty Rezerwowej, na którą składały się jednostki przestarzałe, mogące wykonywać jedynie zadania pomocnicze. Znaczną część tych okrętów złomowano, na pozostałych pozostawiono jedynie załogi szkieletowe, mające za zadanie utrzymywać je w stanie częściowej gotowości na wypadek konfliktu zbrojnego. Zaoszczędzone w ten sposób środki można było przeznaczyć na budowę nowoczesnych jednostek i szkolenie ich załóg."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W obliczu rosnącej potęgi niemieckiej Kaiserliche Marine, która stawała się coraz wyraźniej najpoważniejszą konkurentką Royal Navy na morzu, admirał Fisher zdecydował o zmianach strukturalnych istniejących sił brytyjskiej floty. Pod koniec 1906 roku utworzono Home Fleet, mającą chronić wschodnie wybrzeże Wielkiej Brytanii i uzupełniać działające również na wodach zachodnioeuropejskich Flotę Kanału i Flotę Atlantycką. Struktury Home Fleet zasilane były okrętami przesuwanymi ze składu Floty Śródziemnomorskiej, która była zbyt silna wobec sprzymierzonych z Wielką Brytanią Włoch i Francji oraz eskadr kolonialnych, w których pozostawiano jedynie słabsze jednostki. Odbywało się to stopniowo, aby nie dawać władzom Niemiec powodów do protestów."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Te ostatnie działania doprowadziły do ponownego konfliktu lorda Fishera z admirałem Charlesem Beresfordem, od 1907 roku dowódcą Channel Fleet, i skupioną wokół niego grupą wyższych oficerów. Wzmacnianie Home Fleet odbierał on jako działanie wymierzone w prestiż jego dowództwa i kwestionował coraz bardziej otwarcie wszystkie decyzje Fishera. Ostatecznie doprowadziło to do odebrania mu dowództwa i usunięcia ze służb czynnej w 1909 roku, ale również do rezygnacji Johna Fishera, który złożył dymisję 25 stycznia 1911 roku, w swoje 70. urodziny."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Podczas swej służby na stanowisku pierwszego lorda morskiego lord Fisher został odznaczony Order of Merit w czerwcu 1905 roku, awansowany do stopnia admirała floty (Admiral of the Fleet) w grudniu tegoż roku, odznaczony Krzyżem Wielkim Legii Honorowej w 1906 roku, Krzyżem Wielkim Królewskiego Orderu Wiktorii w czerwcu 1908 roku oraz wyniesiony do godności barona Fishera z Kilverstone 7 grudnia 1909 roku. Jako motto herbu wybrał sobie słowa będące parafrazą wersu z Psalmu 34: Fear God and Dread Nought („Bój się Boga i niczego więcej”), nawiązujące również do nazwy zbudowanego według jego koncepcji pancernika. Jednocześnie, aby umożliwić wykonanie testamentu Josiaha Vavasseura, jedyny syn Fishera, Cecil, otrzymał zgodę królewską na przybranie podwójnego nazwiska Vavasseur Fisher."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Odejście ze stanowiska nie oznaczało usunięcia się barona Fishera ze służby publicznej. Zaprzyjaźniony już w tym okresie z Winstonem Churchillem, został po objęciu przez niego funkcji Pierwszego Lorda Admiralicji w październiku 1911 roku najpierw nieoficjalnym doradcą, a później przewodniczącym komisji, mającej opracować sposoby wprowadzenia paliwa płynnego jako głównego napędu okrętów Royal Navy. Komisja ta zaleciła przyspieszoną budowę zbiornikowców i rafinerii ropy naftowej oraz inwestycje w wydobycie ropy na polach naftowych Persji."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": " I wojna światowa i ostatnie lata życia "}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W chwili wybuchu I wojny światowej funkcję pierwszego lorda morskiego sprawował książę Ludwik Battenberg, spokrewniony z rodziną królewską. Jego niemieckie pochodzenie stało się, pomimo zmiany nazwiska na Mountbatten, przyczyną ostrej kampanii prasowej, w wyniku której został pod koniec października 1914 roku zmuszony do dymisji. Winston Churchill zaproponował baronowi Fisherowi, mającemu już 73 lata, ponowne objęcie tego stanowiska. Admirał zabrał się do pracy ze zwykła mu energią, wysuwając mnóstwo koncepcji działań przeciwko Niemcom. Najważniejszą był plan przeprowadzenia desantu na niemieckim wybrzeżu Bałtyku siłami armii rosyjskiej wspartej przez Royal Navy i ataku w kierunku Berlina. Dla potrzeb tego planu powstały tzw. wielkie krążowniki lekkie „Courageous”, „Glorious” i „Furious” (a w sferze planów pozostał jeszcze większy „Incomparable”), które po zakończeniu wojny, z braku jakiejkolwiek koncepcji ich sensownego wykorzystania, zostały przebudowane na lotniskowce. Podjął także zarzuconą po jego wcześniejszej dymisji budowę kolejnych krążowników liniowych, wspierając projekt dwóch lżejszych jednostek typu Renown, uzbrojonych jedynie w sześć dział dużego kalibru."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "Po raz kolejny dał o sobie znać apodyktyczny charakter lorda Fishera. Wkrótce po objęciu stanowiska usunął z Admiralicji dowódcę sztabu wojennego, wiceadmirała Dovetona Sturdee, który kilka lat wcześniej był jednym z oficerów popierających admirała Beresforda. Otrzymał on rozkaz objęcia dowództwa zespołu okrętów wypływających na południowy Atlantyk w poszukiwaniu niemieckiej Eskadry Wschodnioazjatyckiej. Z kolei po bitwie na Dogger Bank oskarżył kontradmirała Archibalda Moore'a, dowodzącego 2. Eskadrą Krążowników Liniowych, o brak inicjatywy i spowodował jego przeniesienie na mało znaczące stanowisko dowódcy zespołu starych krążowników stacjonujących na Wyspach Kanaryjskich."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "W związku z faworyzowaniem przez rząd koncepcji działań w rejonie Dardaneli i żądaniem przesunięcia tam coraz większych sił Royal Navy, skonfliktowany w tej kwestii z Winstonem Churchillem admirał Fisher złożył dymisję 15 maja 1915 roku. Została ona oficjalnie przyjęta 22 maja. Fisher wyjechał do Szkocji, powrócił jednak wkrótce do Londynu, obejmując stanowisko przewodniczącego doradczej Komisji Badań i Wynalazków Royal Navy. W 1917 roku został odznaczony japońską Wielką Wstęgą Kwiatu Paulowni Orderu Wschodzącego Słońca. W lipcu 1918 roku zmarła jego żona Frances. On sam zmarł w wyniku nowotworu gardła, po kilku operacjach, 10 lipca 1920 roku w Londynie. Po uroczystościach pogrzebowych w Opactwie Westminsterskim jego ciało zostało przewiezione do Kilverstone i pochowane obok żony na przykościelnym cmentarzu."}, {"title": "John Arbuthnot Fisher", "text": "porucznik (Sub-Lieutenant) − 4 stycznia 1860 kapitan (Lieutenant) − 4 listopada 1860 komandor porucznik (Commander) − 2 sierpnia 1869 komandor (Captain) − 30 października 1874 kontradmirał (Rear-Admiral) − 2 sierpnia 1890  wiceadmirał (Vice-Admiral) − 8 maja 1896 admirał (Admiral) − 2 listopada 1901 Admiral of the Fleet − 4 grudnia 1905 "}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "który z redaktorów drugiego obiegu był miłośnikiem twórczości Władysława Zambrzyckiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Przemysław Cieślak, ps. „Poldek”, „Siniak” (ur. 20 czerwca 1955 w Warszawie, zm. 6 maja 2012 w Warszawie) – polski redaktor i wydawca, współpracownik KOR i Wydawnictwa NOWA."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Ukończył Wydział Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego w 1979. W latach 1978–1979 był słuchaczem wykładów TKN."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "W latach 1978–1981 był współpracownikiem KSS „KOR” (m.in. w ramach Biura Interwencyjnego), w latach 1979–1980 działał jako kolporter, drukarz, członek redakcji i autor tekstów w „Biuletynie Informacyjnym” KSS KOR. Pisał o sobie: „Zaliczałem się do tzw. młodego KOR, czyli, inaczej mówiąc, byłem chłopcem do wszystkiego; z własnej rzecz jasna woli”. Od roku 1979 był związany z Niezależną Oficyną Wydawniczą NOWA, gdzie pracował jako drukarz, redaktor i kolporter. W latach 1979–1980 współprowadził (wraz z Markiem Borowikiem i Wacławem Holewińskim) w ramach NOW-ej Niezależną Spółdzielnię Wydawniczą 1."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "W sierpniu 1980 był w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, przywiózł wtedy do strajkujących list od Jacka Kuronia i Henryka Wujca. W 1981 roku (poza obowiązkami w NOW-ej) był autorem w piśmie związkowym „Niezależność” oraz reporterem Agencji Prasowej Solidarność (AS)."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Po wprowadzeniu stanu wojennego już 14 grudnia drukował pierwsze ulotki przeciw stanowi wojennemu. W dniu 16 grudnia 1981 roku został internowany w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, z którego został zwolniony 23 lipca 1982 roku. „Pamiętam, że w kwestionariuszu przyjęcia mnie »na stan« do Białołęki podałem oficjalnie jako miejsce pracy NOW-ą” – wspominał po latach. Po zwolnieniu z internowania kontynuował działalność w NOW-ej, w której w latach 1982–1986 pracował jako drukarz, redaktor, członek kolegium redakcyjnego i kolporter. W latach 1986–1990 był współwłaścicielem i współprowadził oficjalnie zarejestrowane wydawnictwo Verba, potem przez kilka miesięcy wydawnictwo CiS."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "W latach 1991–1998 prowadził drobną działalność handlową, a od roku 1999 prowadził własny Antykwariat Książek Wydawnictwo i Agencję Literacką www.cytat.pl. W roku 2003 został członkiem założycielem Stowarzyszenia Wolnego Słowa."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Był miłośnikiem twórczości Władysława Zambrzyckiego, wydał autorską, nieocenzurowaną wersję Kwatery bożych pomyleńców oraz pozostającą ponad 40 lat w rękopisie powieść W oficynie Elerta; obie te książki opatrzył przypisami i posłowiem. Stworzył gromadzącą materiały na temat życia i twórczości pisarza witrynę internetową."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Był wielokrotnie zatrzymywany i poddawany przeszukaniom przez milicję i SB. W okresie od 9 marca 1978 roku do 20 marca 1978 roku był rozpracowywany przez Wydział III KS MO w ramach SOS kryptonim Pak, a od 25 czerwca 1982 roku był rozpracowywany przez Wydział III-2 KS MO w ramach KE, od 11 grudnia 1987 roku – w ramach SOR Grad."}, {"title": "Przemysław Cieślak", "text": "Został wyróżniony m.in.: nagrodą Polcul Foundation (1985)  oraz odznaczony: odznaką Zasłużony Działacz Kultury (1999) Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2008, „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej”)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "czym się różni barszcz wigilijny od zwykłego barszczu z uszkami?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wigilijny barszcz z uszkami", "text": "Wigilijny barszcz z uszkami – specjalnie przygotowany czerwony barszcz z postnymi uszkami, będący tradycyjną polską zupą podawaną w czasie Wigilii Bożego Narodzenia."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na czym polegają wyścigi szybowcowe?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Wyścigi szybowcowe – dyscyplina szybownictwa, znana także jako zawody Grand Prix; uproszczona forma przelotów szybowcowych, do których zawodnicy wykonują jednoczesny start lotny„Start” do wyścigu odbywa się w powietrzu; polega na przecięciu umownej „linii” (naprawdę płaszczyzny) startowej w określonym przez organizatora momencie, przedziale wysokości i prędkości. Nie należy mylić z fizycznym startem szybowca do lotu (z ziemi), z reguły wykonywanym na holu za samolotem silnikowym. (jak w regatach żeglarskich). "}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Wyścigi odbywają się na stosunkowo krótkich trasach rzędu 200–400 km między punktami zwrotnymi, które wyznacza się tak, aby przebieg wyścigu mógł być obrazowany za pomocą przekazów TV, lub symulacji komputerowej tworzonej na podstawie sygnałów radio-telefonicznych z szybowców a w niektórych punktach obserwowany z ziemi, np. przez osoby zgromadzone na lotnisku aeroklubu, lub w punkcie widokowym."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Podczas  trwających 7–9 dni zawodów rozgrywa się, w kolejnych dniach, kilka wyścigów. O wyniku decyduje z zasady wyłącznie czas przybycia na metę.Ze względów bezpieczeństwa zawodnik dostaje punkty karne za przecięcie linii mety poniżej ustalonej przez organizatora wysokości. W każdym wyścigu punkty otrzymuje dziewięciu pierwszych zawodników – zwycięzca zdobywa 10 punktów, a pozostali – od drugiego do dziewiątego – kolejno od 8 do 1 punktu. O zwycięstwie w zawodach decyduje suma punktów uzyskanych we wszystkich wyścigach."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Od 2005 r. organizowane są mistrzostwa świata w tej dyscyplinie – FAI World Sailplane Grand Prix Final. Bierze w nich udział maksymalnie  20 pilotów wyłanianych podczas dwuletniego cyklu zawodów kwalifikacyjnych. Dla dramaturgii i widowiskowości trzy pierwsze mistrzostwa świata rozgrywano w wysokich górach: Alpach, N.Zelandii, Andach.  Ze względów historycznych  finał Grand Prix  2011 r. odbył się w Wasserkuppe.Za pierwsze szybowcowe mistrzostwa świata uważa się zawody rozegrane w 1937 r. na szybowisku Rhon – Wasserkuppe. Miejsce to nazywa sie \"kolebką sportu szybowcowego\" – za pierwsze (lokalne) zawody szybowcowe uważa się zorganizowane w Wasserkuppe w 1920 r. przez Oskara Ursinus'a (http://www.cugc.org.uk/cms/node/43 History of Gliding, Malcolm Morgan, Cambridge University Gliding Club, 04/07/2012)."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Pierwsze zawody szybowcowe sprowadzały się do lotów na czasTzn. na współzawodnictwie o jak najdłuższy czas utrzymania się w powietrzu., osiągania maksymalnej wysokości lotu oraz wykonywania niezbyt odległych przelotówWygrywał pilot dolatujący najdalej od punktu startowego, w dowolnym kierunku.. Obecne osiągi wyrafinowanych pod względem technicznym szybowców, oraz doskonała znajomość zjawisk atmosferycznych umożliwiających latanie bezsilnikowe, pozwoliły na wykonywanie lotów w których przekroczono dystans 3000 km, uzyskano średnią prędkość ponad 300 km/h, oraz wysokość 16 450 m. "}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Ze względów organizacyjnych ograniczono więc rozgrywanie zawodów szybowcowych do przelotów prędkościowychWygrywa pilot osiągający najwyższą średnią prędkość po – z reguły zamkniętej – trasie wyznaczonej przez kolejne punkty zwrotne, lub kolejne obszary zwrotne., lub odległościowychWygrywa pilot który doleci najdalej wzdłuż wyznaczonej – z reguły zamkniętej – trasy., w obszarze zamkniętymOrganizacyjnie istotne jest żeby pilot i maszyna na koniec dnia zawodów byli z powrotem na miejscu startu, a nie 1000km dalej., na trasach sięgających 400–700 km, czasem nawet 1000 km. Jest jednak wciąż niemożliwa bezpośrednia obserwacja takich lotów. "}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Dodatkowo, ze względu na dowolność wyboru czasu startu lotnegoPonieważ pogoda zmienia się zarówno w miejscu jak i czasie, naturalne jest dawanie pilotom możliwości wyboru – według nich najkorzystniejszego – momentu startu, co m.in. sprawdza ich umiejętności przewidywania rozwoju pogody. i rozbieżność tras lotu poszczególnych pilotówCo pozwala pilotom współzawodniczyć w ocenie który tor lotu będzie najkorzystniejszy, biorąc pod uwagę czynniki jak teren, rozwój pogody czy też przyjętą taktykę współzawodnictwa. niezrozumiałe jest też dla przeciętnego kibica elektroniczne obrazowanie lotów. Istnieje więc potrzeba innej formuły zawodów, która byłaby łatwo dostępna dla publiczności – dlatego od 2005 roku rozgrywane są Mistrzostwa Świata (także) w wyścigach szybowcowych."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "W klasycznych konkurencjach przelotów szybowcowych zawodnicy zdobywają punkty z grubsza proporcjonalnie do osiągniętej średniej prędkości. Dlatego, jeżeli z jakiś powodów zawodnik jest już w zawodach liderem ze sporym zapasem punktów, zawodnik ten może w następnych dniach zawodów utrzymać prowadzenie bez agresywnego latania a jedynie \"pilnując z tyłu\" swoich najbliższych konkurentów, powtarzając ich manewry i w konsekwencji kończąc następne konkurencje z niewiele gorszym wynikiem, niewiele zmniejszającym jego przewagę. "}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "W wyścigach szybowcowych jednak \"niewiele gorszy przelot\" może kosztować bardzo dużo punktów (punkty są za kolejność), niewielkie różnice w prędkości dają drastycznie różną ilość punktów jeżeli wiele szybowców finiszuje równocześnie. Zasady te wymuszają bardzo agresywne latanie."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "W klasycznych konkurencjach przelotów szybowcowych zawodnik startujący wcześniej niż pozostali pokazuje miejsca noszeń zawodnikom z tyłu, startującym chwilę później. Zawodnicy ci mogą więc go łatwo dogonić (wiedzą gdzie są noszenia, czego szybowiec lecący jako pierwszy nie wie z taką pewnością). Ci późniejsi zawodnicy kończąc konkurencję w grupie, jednocześnie z tym który wystartował jako pierwszy, osiągają lepszą średnią prędkość (bo startowali później). Dlatego nieraz żadnemu zawodnikowi nie opłaca się startować jako pierwszy, co czasem prowadzi do pokonywania trasy przez większość szybowców jednocześnie (ryzyko zderzeń) czy pozorowania startów, a przede wszystkim zmniejsza premię za umiejętność samodzielnego latania (wystarczy, a nawet jest premiowane trzymać się grupy i/lub lecieć w ślad za innym szybowcem). Problem ten w zasadzie znika w wyścigach (John H. Cochrane, op.cit)."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Lokalne zawody w wyścigach są rozgrywane na maszynach różnych (ustalonych dla danych zawodów) klas. Mistrzostwa świata dotąd rozgrywane były w klasie 15 m. W klasie tej istnieje kilka typów szybowców o bardzo zbliżonych parametrach (Ventus 2, Schleicher ASW 27, SZD-56-2 Diana 2, Schleicher ASG 29), ale najwięcej sukcesów odniosła Diana 2. Szybowiec ten jest najnowszą (modernizacja 2005) konstrukcją projektowaną jedynie i specjalnie dla klasy 15 m, pozostałe maszyny są albo starsze, albo projektowane jednocześnie dla klas 15 m i 18 m."}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "1. Mistrzostwa Świata Grand Prix 2005 w Château-Arnoux-Saint-Auban, Francja Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2 2. miejsce – Mario Kiessling (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax 3. miejsce – Petr Krejcirik (Czechy), szybowiec Glasflugel 304CZ 2. Mistrzostwa Świata Grand Prix 2007 w Omarama, Nowa Zelandia Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2 2. miejsce – Uli Schwenk (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax 3. miejsce – Ben Flewett (Nowa Zelandia), szybowiec Schleicher ASW 27 3. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2010Sezon eliminacji 2008–2009, finał w 2010, Santiago de Chile, Chile Zwycięzca – Sebastian Kawa (Polska), szybowiec SZD-56-2 Diana 2 2. miejsce – Carlos Rocca Vidal (Chile), szybowiec Ventus 2b 3. miejsce – Mario Kiessling (Niemcy), szybowiec Ventus 2ax 4. Mistrzostwa Świata Grand Prix w 2011Sezon eliminacji 2010–2011, finał w 2011, Wasserkuppe, Niemcy Zwycięzca – Giorgio Galetto (Włochy), szybowiec Ventus 2ax 2. miejsce – Sebastian Nägel (Niemcy), szybowiec Schleicher ASW 27 3. miejsce – Peter Hartmann (Austria), szybowiec Ventus 2"}, {"title": "Wyścigi szybowcowe", "text": "Zawody Grand Prix rozgrywane są w cyklu 2 letnim, ale gdy są rozgrywane na półkuli południowej termin zawodów dostosowany jest do szczytu letnich warunków na Antypodach i przypada czasem na początek następnego roku – stąd te przesunięcia dat. Final poprzedzany jest – w ciągu poprzednich 2 lat – eliminacjami."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "do jakiego obrządku Kościoła katolickiego należy eparchia Marthandom?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eparchia Marthandom", "text": "Eparchia marthandomska (łac. Eparchia Marthandomensis) – eparchia Kościoła katolickiego obrządku syromalankarskiego w Indiach z siedzibą w mieście Marthandom w dystrykcie Kanyakumari w stanie Tamil Nadu."}, {"title": "Eparchia Marthandom", "text": "Eparchia została erygowana 16 grudnia 1996 roku konstytucją apostolską Singulares omnino papieża Jana Pawła II jako sufragania archieparchii Trivandrum. Diecezja powstała poprzez wyłączenie z terytorium archieparchii."}, {"title": "Eparchia Marthandom", "text": "Obecnym biskupem ordynariuszem eparchii jest Vincent Mar Paulos.  "}, {"title": "Eparchia Marthandom", "text": "Lawrence Ephraem Thottam (16 grudnia 1996 – 8 kwietnia 1997) Yoohanon Chrysostomus Kalloor (16 kwietnia 1998 – 25 stycznia 2010, później biskup Pathanamthitty) Vincent Paulos Kulapuravilai (od 25 stycznia 2010)"}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto prowadził spór akomodacyjny?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Spór akomodacyjny", "text": "Spór akomodacyjny – konflikt trwający w XVII i XVIII wieku pomiędzy jezuitami a innymi zgromadzeniami dotyczący metod działalności misyjnej."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "Pod koniec XVI wieku jezuici rozpoczęli działalność ewangelizacyjną w Chinach. Początkowo jako jedyni mieli prawo do prowadzenia tam misji. Stosowali oni akomodację – tłumaczyli Biblię, księgi liturgiczne, dostosowywali chrześcijaństwo do zwyczajów chińskich. W 1608 r. do Chin dotarły zakony żebrzące – franciszkanie i dominikanie. Odrzucali oni metody przyjęte przez jezuitów preferując bardziej tradycyjne metody chrystianizacji. W wyniku nieudanych prób przedyskutowania problemu doszło do konfliktu pomiędzy obiema stronami."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "Jednym z najpoważniejszych punktów sporu była kwestia, jakim imieniem w tłumaczeniu na chiński nazywać chrześcijańskiego Boga. Początkowo w powszechnym użyciu były zapożyczone z wierzeń chińskich terminy Shangdi (上帝; Najwyższy Władca) oraz Shen (神; bóstwo, duch). Ostatecznie przyjęty został zaproponowany przez jezuitów neologizm Tianzhu (天主), czyli Pan Niebios, od którego wywodzi się chińska nazwa katolicyzmu tianzhujiao (天主教)."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "W 1645 roku konflikt przeniósł się do Stolicy Apostolskiej. Na podstawie niepełnych informacji zawartych w skargach wysyłanych przez dominikanów i franciszkanów Kongregacja Rozkrzewiania Wiary potępiła ryty chińskie i zabroniła ich stosowania."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "W odpowiedzi na stanowisko Watykanu jezuici wysłali do Rzymu delegację w celu objaśnienia stosowanych przez siebie metod ewangelizacyjnych. W efekcie papież Klemens IX częściowo uchylił zakaz stosowania akomodacji."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "Stanowisko Stolicy Apostolskiej nie rozwiązało konfliktu. W 1705 roku do Pekinu dotarł legat papieski Karol de Tournon. Był on przeciwny stosowaniu akomodacji. Ponieważ cesarz Kangxi zagroził wydaleniem z kraju misjonarzy, którzy nie będą jej stosowali, legat wydał dekret zakazujący akomodacji pod groźbą ekskomuniki. Został on odebrany przez Chińczyków jako obelga godząca w ich obyczaje i kulturę. Cesarz deportował de Tournona do Makau, gdzie też został uwięziony i zmarł. W ramach protestu również część misjonarzy została odesłana do Rzymu. Urażony papież Klemens XI w 1714 roku ostatecznie zakazał stosowania rytów chińskich. Odpowiedź cesarza była równie definitywna – wydalił on z kraju wszystkich misjonarzy i zakazał dalszego propagowania chrześcijaństwa."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "Dla chrześcijaństwa w Chinach spór akomodacyjny okazał się tragiczny. Religia, która bardzo szybko rozprzestrzeniała się na tych ziemiach, stała się teraz obiektem prześladowań. Misjonarze chrześcijańscy powrócili do Chin dopiero w drugiej połowie XIX wieku."}, {"title": "Spór akomodacyjny", "text": "W dzisiejszych czasach akomodacja i inkulturacja są powszechnie stosowanymi metodami ewangelizacyjnymi."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "na którym miejscu listy Billboard 200 zadebiutował album Mechanize amerykańskiej grupy muzycznej Fear Factory?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Mechanize", "text": "Mechanize – siódmy album studyjny amerykańskiej grupy muzycznej Fear Factory. W Europie wydawnictwo ukazało się 5 lutego 2010 roku nakładem AFM Records, natomiast w Stanach Zjednoczonych płyta została wydana 9 lutego tego samego roku nakładem Candlelight Records. Jest to pierwszy album zarejestrowany w odnowionym składzie, z udziałem perkusisty Genea Hoglana oraz gitarzysty Dino Cazaresa, który po siedmiu latach powrócił do zespołu w 2009 roku."}, {"title": "Mechanize", "text": "Kompozycje zostały zarejestrowane od lipca do września 2009 roku w Surplus Studio w Van Nuys w stanie Kalifornia. Nagrania wyprodukował zespół we współpracy z Rhysem Fulberem, który również zaaranżował oraz zarejestrował partie instrumentów klawiszowych i sampli. Mechanize zadebiutował na 72. miejscu listy Billboard 200 w Stanach Zjednoczonych, sprzedając się w przeciągu tygodnia w nakładzie 10 000 egzemplarzy."}, {"title": "Mechanize", "text": "Album spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony krytyków muzycznych. Redaktor portalu Interia.pl Łukasz Dunaj napisał: \"Rwane, tłumione riffy, ciągły masaż podwójnymi stopami Hoglana i charakterystyczny krzykośpiew Bella to oczywisty fundament, na którym wzniesione zostały bardzo energetyczne, stylowe kompozycje. Amerykanie nie chcą zaskakiwać, eksplorować nieznanego\"."}, {"title": "Mechanize", "text": "Opracowano na podstawie materiału źródłowego."}, {"title": "Mechanize", "text": "Opracowano na podstawie materiału źródłowego."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "w ilu księgach Eutropiusz zawarł ponad 1000-letnią historię państwa rzymskiego?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Eutropiusz (historyk)", "text": "Eutropiusz (ur. ok. roku 320, zm. po roku 387) – późnorzymski historyk i urzędnik państwowy, autor Brewiarium od założenia Miasta."}, {"title": "Eutropiusz (historyk)", "text": "Eutropiusz pochodził z dobrze sytuowanej rodziny. Za panowania cesarza Konstancjusza II (337–361) piastował prawdopodobnie urząd magister epistularum, na którym utrzymał się także w okresie rządów Juliana Apostaty (361–363). W roku 363 wziął udział w nieudanej wyprawie Juliana na Persję. Następnie, w czasach cesarza Walensa (364–378), Eutropiusz dostąpił kolejnych zaszczytów: został włączony do grona senatorów, być może sprawował także funkcję magister memoriae. Sprawował prokonsulat Azji (w roku 370/371), następnie stanowisko prefektura pretorium Illirii (styczń 380 roku do września 381 roku). Zwieńczeniem jego kariery publicznej była godność konsula, którą otrzymał wraz z cesarzem Walentynianem II w 387 roku."}, {"title": "Eutropiusz (historyk)", "text": "Na życzenie Walensa, Eutropiusz napisał streszczenie dziejów rzymskich poczynając od 754 r. p.n.e./753 r. p.n.e., czyli daty uznawanej tradycyjnie za moment założenia Rzymu, a kończąc na roku 364 n.e. Ponad 1000 lat historii państwa rzymskiego zmieścił w dziesięciu księgach, dokonując wyboru materiału z dzieł licznych wcześniejszych autorów (m.in. Liwiusza, Plutarcha, czy Swetoniusza) i skracając wszystko do rozmiarów popularnego i pożądanego przez ówczesnych czytelników brewiarium. Dzieło powstało najpewniej między końcem 369 a końcem 370 roku. "}, {"title": "Eutropiusz (historyk)", "text": "Dzieło Eutropiusza cieszyło się ze względu na swoją zwartość i styl dużym powodzeniem nie tylko w Cesarstwie Rzymskim, ale także długo po jego upadku. Autor pisał stylem prostym, bez sztucznej i przesadnej retoryki, w przeciwieństwie do swojego poprzednika - Aureliusza Wiktora - odbiega od naśladownictwa stylu Salustiusza, czy Tacyta."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}, {"question": "kto popularyzuje naukę wśród dzieci, używając starych dętek rowerowych?", "answers": [], "full_answers": {}, "positive_ctxs": [{"title": "Arvind Gupta", "text": "Arvind Kumar Gupta – indyjski wynalazca zabawek i popularyzator nauki. Absolwent Indian Institute of Technology (IIT) w Kanpur. Jako zwolennik zasad Gandhiego, wziął udział w 1978 w programie nauczania dzieci Hoshangabad w stanie Madhya Pradesh. Od tego czasu zajmuje się projektowaniem i tworzeniem pomocy naukowych dla najmłodszych. Jako konsultant UNESCO ds. nauki przedmiotów ścisłych, brał udział w programach edukacyjnych w wielu krajach."}, {"title": "Arvind Gupta", "text": "Jest autorem lub współautorem wielu książek i artykułów dotyczących popularyzacji nauki wśród dzieci, prowadzi również programy telewizyjne."}, {"title": "Arvind Gupta", "text": "Gupta jest szczególnie znany za sprawą prostych zabawek edukacyjnych wykonanych z odpadów lub przedmiotów codziennego użytku (gazet, słomek, dętek rowerowych itp.), które mogą być wykonane minimalnym kosztem. Obecnie pracuje w Dziecięcym Centrum Nauki znajdującym się w Międzyuczelnianym Centrum Astronomii i Astrofizyki (IUCAA) Pune w Indiach."}, {"title": "Arvind Gupta", "text": "Motto, jakie znajduje się na jego stronie internetowej, brzmi:"}, {"title": "Arvind Gupta", "text": "Arvind Gupta zdobył wiele nagród za popularyzację nauki oraz projektowanie pomocy dydaktycznych dla dzieci. Należą do nich m.in. inauguracyjna Nagroda Państwowa za popularyzację nauki wśród dzieci (1988), Nagroda dla wybitnego absolwenta IIT w Kanpur w 2001 r., Nagroda im. Indiry Gandhi za popularyzację nauki przyznana przez Indyjską Akademię Nauk (2008), Nagroda Regionalnego Centrum TWAS – Akademii Nauk dla krajów rozwijających się (ang. TWAS, Academy of Sciences for the Developing World) (2010)."}], "negative_ctxs": [], "hard_negative_ctxs": [], "source_file": "czywieszki"}]