moved all docs to 1 fille, fixing dl issue

.gitattributes

@@ -56,3 +56,4 @@ saved_model/**/* filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
 # Video files - compressed
 *.mp4 filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
 *.webm filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text
+data/all_docs.json filter=lfs diff=lfs merge=lfs -text

README.md

@@ -1,3 +1,66 @@
+---
+language:
+- en
+- zht
+- ar
+- zhs
+- es
+- fr
+- ru
+- hi
+- ms
+- sw
+- az
+- ko
+- pt
+- hy
+- th
+- uk
+- ur
+- sr
+- iw
+- ja
+- hr
+- tl
+- ky
+- vi
+- fa
+- tg
+- mg
+- nl
+- ne
+- uz
+- my
+- da
+- dz
+- id
+- is
+- tr
+- lo
+- sl
+- so
+- mn
+- bn
+- bs
+- ht
+- el
+- it
+- to
+- ka
+- sn
+- sq
+
+pretty_name: BordIRlines
+multilinguality:
+- multilingual
+annotations_creators:
+- machine-generated
+language_creators:
+- found
+source_datasets:
+- manestay/borderlines
+---
+
 # BordIRLines Dataset
 
 ## Dataset Summary
@@ -93,16 +156,16 @@ The dataset is structured as follows:
 ```
 data/
   {lang}/
-    {lang}_docs.json
     {system}/
       {mode}/
         {lang}_query_hits.tsv
 ...
+  all_docs.json
   queries.tsv
 ```
 
 * `queries.tsv`: Contains the list of query IDs and their associated query texts.
-* `{lang}\_docs.json`: A JSON file with docs for a specific language.
+* `all_docs.json`: JSON dict containing all docs. It is organized as a nested dict, with keys `lang`, and values another dict with keys `doc_id`, and values `doc_text`.
 * `{lang}\_query_hits.tsv`: A TSV file with relevance scores and hit ranks for queries.
 
 Currently, there are 50 langs * 1 system * 4 modes = 200 query hit TSV files.

bordirlines.py

@@ -72,7 +72,6 @@ class BordIRlinesConfig(datasets.BuilderConfig):
         self.data_root_dir = ROOT_DIR
 
 
-@lru_cache
 def load_json(path):
     with open(path, "r", encoding="utf-8") as f:
         return json.load(f)
@@ -115,12 +114,8 @@ class BordIRLinesDataset(datasets.GeneratorBasedBuilder):
 
     def _split_generators(self, dl_manager):
         base_url = self.config.data_root_dir
-        downloaded_queries = dl_manager.download_and_extract(
-            {
-                "queries": f"{base_url}/queries.tsv",
-            }
-        )
-        queries_df = pd.read_csv(downloaded_queries["queries"], sep="\t")
+        queries_path = f"{base_url}/queries.tsv"
+        docs_path = dl_manager.download_and_extract(f"{base_url}/all_docs.json")
 
         lang = self.config.language
 
@@ -134,32 +129,30 @@ class BordIRLinesDataset(datasets.GeneratorBasedBuilder):
                 source = f"{system}.{mode}"
                 downloaded_data[source] = dl_manager.download_and_extract(
                     {
-                        "docs": f"{base_url}/{lang_docs}/{lang_docs}_docs.json",
                         "hits": f"{base_url}/{lang}/{system}/{mode}/{lang}_query_hits.tsv",
+                        "docs": docs_path,
+                        "queries": queries_path,
                     }
                 )
 
                 split = datasets.SplitGenerator(
                     name=f"{system}.{mode}",
                     gen_kwargs={
-                        "downloaded_data": downloaded_data[source],
-                        "queries_df": queries_df,
+                        "hits_path": downloaded_data[source]["hits"],
+                        "docs_path": downloaded_data[source]["docs"],
+                        "queries_path": downloaded_data[source]["queries"],
                     },
                 )
                 splits.append(split)
 
         return splits
 
-    def _generate_examples(self, downloaded_data, queries_df):
+    def _generate_examples(self, hits_path, docs_path, queries_path):
         n_hits = self.config.n_hits
+        queries_df = pd.read_csv(queries_path, sep="\t")
         query_map = dict(zip(queries_df["query_id"], queries_df["query_text"]))
         counter = 0
 
-        docs_path = downloaded_data["docs"]
-        hits_path = downloaded_data["hits"]
-
-        curr_lang = docs_path.split("/")[-1].split("_")[0]
-
         docs = load_json(docs_path)
 
         hits = pd.read_csv(hits_path, sep="\t")
@@ -167,14 +160,9 @@ class BordIRLinesDataset(datasets.GeneratorBasedBuilder):
             hits = hits.groupby("query_id").head(n_hits)
         for _, row in hits.iterrows():
             doc_id = row["doc_id"]
-            if row["doc_id"] not in docs and curr_lang != row["doc_lang"]:
-                docs_path_local = replace_lang_str(docs_path, row["doc_lang"])
-                docs_local = load_json(docs_path_local)
-            else:
-                docs_local = docs
-
+            doc_lang = row["doc_lang"]
             query_id = row["query_id"]
-            query_text = query_map.get(query_id, "")
+            query_text = query_map[query_id]
             yield (
                 counter,
                 {
@@ -184,8 +172,8 @@ class BordIRLinesDataset(datasets.GeneratorBasedBuilder):
                     "rank": row["rank"],
                     "score": row["score"],
                     "doc_id": doc_id,
-                    "doc_text": docs_local[doc_id],
-                    "doc_lang": row["doc_lang"],
+                    "doc_text": docs[doc_lang][doc_id],
+                    "doc_lang": doc_lang,
                 },
             )
 

data/all_docs.json

@@ -0,0 +1,3 @@
+version https://git-lfs.github.com/spec/v1
+oid sha256:b4f73121711934b5c239b247921784cfd98d829b888282ab1152834347f57008
+size 12819170

data/bn/bn_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "63990_p0": "নাফ নদী () বাংলাদেশের পূর্ব-পাহাড়ি অঞ্চলের কক্সবাজার জেলার একটি নদী। নদীটির দৈর্ঘ্য ৬৩ কিলোমিটার, গড় প্রস্থ ১৩৬৪ মিটার এবং প্রকৃতি সর্পিলাকার। বাংলাদেশ পানি উন্নয়ন বোর্ড বা \"পাউবো\" কর্তৃক নাফ নদীর প্রদত্ত পরিচিতি নম্বর “পূর্ব-পাহাড়ি অঞ্চলের নদী নং ০৭”।",
-  "63990_p6": "মিয়ানমারের নদী\nকক্সবাজার জেলার নদী\nউখিয়া উপজেলা\nটেকনাফ উপজেলা\nবাংলাদেশের রাষ্ট্রসীমানা বিরোধ\nএশিয়ার আন্তর্জাতিক নদী",
-  "63990_p2": "প্রবাহ\nবাংলাদেশের দক্ষিণ প্রান্তে বার্মা সীমান্তে অবস্থিত একটি নদী। এটি কক্সবাজার জেলার দক্ষিণ পূর্ব কোনা দিয়ে প্রবাহিত। মূলত এটি কোন নদী নয়, বঙ্গোপসাগরের বর্ধিত অংশ। এর পানি তাই লবনাক্ত। এর পশ্চিম পাড়ে বাংলাদেশের টেকনাফ উপজেলা এবং পূর্ব পাড়ে বার্মার আরাকান প্রদেশের আকিয়াব অবস্থিত। এর প্রস্থ স্থান বিশেষে ১.৬১ কিমি হতে ৩.২২ কিমি হয়ে থাকে। নদীটির মোহনায় শাহপরীর দ্বীপ ও সেন্ট মার্টিন্‌স দ্বীপ অবস্থিত।",
-  "63990_p1": "নাফ নদীর গড় গভীরতা , এবং সর্বোচ্চ গভীরতা । নদীটিকে প্রথম অ্যাংলো-বার্মা যুদ্ধের অন্যতম একটি কারণ বলে মনে করা হয়।",
-  "63990_p5": "আরও দেখুন \n বাংলাদেশের নদীর তালিকা\n পশ্চিমবঙ্গের নদনদীর তালিকা\n বাংলাদেশের বড় নদীসমূহ",
-  "63990_p4": "ফেব্রুয়ারি ১৯৯২ — বার্মার আধাসামরিক বাহিনী লুন টিনের সদস্যরা নাফ নদী পাড়ি দিয়ে বাংলাদেশে দিকে আসা ২০ জন শরণার্থীকে গুলি করে হত্যা করে।\n ২৪ মার্চ ১৯৯৪ — মায়ানমারের সংখ্যালঘু রোহিঙ্গাদের একটি দল নাফ নদীতে ছোট নৌকার মাধ্যমে মাছ শিকার করছিল, এসময় মায়ানমার সেনাবাহিনীর পশ্চিমের কমান্ডের সদস্যরা জেলেদের কাছ থেকে ঘুষ দাবি করেন কিন্তু জেলার টাকা না দিতে পারায় তাদের রশি দিয়ে বেঁধে মায়ানমারের মাংডু শহরের বালু খালি গ্রামে নিয়ে যাওয়া হয়। ৫ দিন ধরে ৮ জন রোহিঙ্গা জেলেকে নির্যাতনের পর তাদের ফায়ারিং স্কোয়াডে নিয়ে গুলি করে হত্যা করা হয়।\n ২৭ অক্টোবর ২০০১ — নাফ নদীতে মাছ ধরার সময় বার্মার সীমান্ত রক্ষী বাহিনী একজন বাংলাদেশিকে হত্যা করে, ২ জনকে আহত করে এবং ১৩ জনকে অপহরণ করে।\n ২২ জানুয়ারি ২০০৫ — নাফ নদী অতিক্রম করার সময় মায়ানমারের সীমান্ত রক্ষী বাহিনী ৭০ জনকে গুলি করে হত্যা করে। অস্ত্র বিহীন এতোগুলো মানুষকে হত্যা করার পর মায়ানমারের সীমান্ত রক্ষী বাহিনীর পক্ষ থেকে তাদের কার��যক্রমকে বৈধতা দেওয়া জন্য বলা হয়েছিল, “লোকগুলো চাল পাচারের সাথে জড়িত বলে তাদের সন্দেহ”।\n জুন ২০১২ — মায়ানমার সেনাবাহিনীর নির্যাতনের মুখে হাজার হাজার রোহিঙ্গা শরণার্থী নাফ নদী পাড়ি দিয়ে বাংলাদেশে অনুপ্রবেশ করে যদিও বাংলাদেশের সীমান্ত রক্ষী বাহিনী তাদের বেশ কয়েক দলকে ফেরত পাঠিয়েছিল। ২০১২ সালের ১১ই জুলাই মায়ানমারের রাষ্ট্রপতি থেইন সেইন মায়ানমার থেকে সব রোহিঙ্গাকে বহিষ্কারের কথা বলেন অথবা জাতিসংঘে প্রস্তাব করেন ৩ লক্ষ রোহিঙ্গাকে অন্য কোথায় সড়িয়ে নিতে যদিও জাতিসংঘ প্রস্তাবটি সাথে সাথেই বাতিল করে দেয়।\n আগস্ট ২০১৭ — বাংলাদেশ বর্ডার গার্ডের ঘুমডাম সীমান্ত চৌকির স্টেশন প্রধান বলেন, মায়নমারের সেনাবাহিনী শরণার্থী হিসেবে নাফ নদী পাড়ি দিয়ে পালিয়ে আসা রোহিঙ্গাদের উপর গুলিবর্ষণ করেছে। এএফপির এক প্রতিবেদকের তথ্য মতে, তিনি পলায়নরত রোহিঙ্গাদের উপর মায়ানমার সেনাবাহিনীর গুলিবর্ষণ ও সীমান্তে মাইন পেতে রাখার ঘটনা দেখেছেন।",
-  "63990_p3": "ঘটনা\nনাফ নদীতে ইতিমধ্যেই বেশ কিছু আলোচিত ঘটনা ঘটেছে। এর মধ্যে রয়েছে, মায়ানমারের সশস্ত্র বাহিনী কর্তৃক জেলে ও শরণার্থীদের গুলিবর্ষণ, বাংলাদেশ সীমান্ত রক্ষা বাহিনী বিজিবি কর্তৃক বার্মার রোহিঙ্গা শরণার্থীদের মায়ানমারে ফেরত পাঠানো এবং সবশেষে কয়েক লক্ষ রোহিঙ্গার মায়ানমার থেকে নাফ নদী দিয়ে শরণার্থী হিসেবে বাংলাদেশে আশ্রয় গ্রহণ। নিম্নে কিছু উল্লেখযোগ্য ঘটনা বর্ণনা করা হয়েছে:",
-  "822_p71": "নৌপথ \nবাংলাদেশ নদীমাতৃক দেশ। তাই বাংলাদেশের প্রাচীনতম যাতায়াত পথ হিসেবে গণ্য করা হয় নৌপথ বা জলপথকে। নৌপথের নদীপথ এবং সমুদ্রপথ উভয়ই সমান গুরুত্বপূর্ণ। নদীমাতৃক দেশ হিসেবে অভ্যন্তরীণ যাতায়াত ব্যবস্থায় নদীপথ গুরুত্বপূর্ণ, তবে বহির্বিশ্বের সাথে যাতায়াত ব্যবস্থায় সমুদ্রপথ ব্যবহৃত হয়। বাংলাদেশে প্রায় ৮৪০০ কিলোমিটার দীর্ঘ অভ্যন্তরীণ নাব্য জলপথ রয়েছে। এর মধ্যে ৫৪০০ কিলোমিটার সারা বছর নৌচলাচলের জন্য উন্মুক্ত রয়েছে। অবশিষ্ট প্রায় ৩০০০ কিলোমিটার শুধু বর্ষাকালে ব্যবহৃত হয়। সাধারণত দেশের দক্ষিণ ও পূর্বাঞ্চলের নদীগুলো নৌচলাচলের জন্য বেশি উপযোগী। এ অঞ্চলেই দেশের গুরুত্বপূর্ণ নদীবন্দরগুলো অবস্থিত: ঢাকা, নারায়ণগঞ্জ, চাঁদপুর, বরিশাল, ঝালকাঠি, খুলনা প্রভৃতি। নদীপথে চল���চলকারী যাত্রীদের মধ্যে অধিকাংশই (৯৪%) নৌকা ও লঞ্চে এবং বাকিরা (৬%) স্টিমারে যাতায়াত করেন। দেশের সমুদ্রপথ মূলত ব্যবসায়-বাণিজ্যের প্রয়োজনে ব্যবহৃত হয়। বর্তমানে বাংলাদেশে তিনটি সমুদ্র বন্দর রয়েছে। এগুলো হল চট্টগ্রাম সমুদ্র বন্দর, মোংলা সমুদ্র বন্দর এবং পায়রা সমুদ্র বন্দর।",
-  "822_p0": "বাংলাদেশ () দক্ষিণ এশিয়ার একটি সার্বভৌম রাষ্ট্র। বাংলাদেশের সাংবিধানিক নাম গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ। ভৌগোলিকভাবে বাংলাদেশের পশ্চিমে ভারতের পশ্চিমবঙ্গ, উত্তরে পশ্চিমবঙ্গ, আসাম ও মেঘালয়, পূর্ব সীমান্তে আসাম, ত্রিপুরা ও মিজোরাম, দক্ষিণ-পূর্ব সীমান্তে মিয়ানমারের চিন ও রাখাইন রাজ্য এবং দক্ষিণ উপকূলের দিকে বঙ্গোপসাগর অবস্থিত। ভৌগোলিকভাবে পৃথিবীর বৃহত্তম ব-দ্বীপের সিংহভাগ অঞ্চল জুড়ে বাংলাদেশ ভূখণ্ড অবস্থিত। জনসংখ্যার বিবেচনায় ১৬ কোটির অধিক মানুষ নিয়ে বাংলাদেশ বিশ্বের ৮ম বৃহত্তম দেশ।  নদীমাতৃক বাংলাদেশ ভূখণ্ডের উপর দিয়ে বয়ে গেছে ৫৭টি আন্তর্জাতিক নদী। বাংলাদেশের উত্তর-পূর্বে ও দক্ষিণ-পূর্বে  টারশিয়ারি যুগের পাহাড় ছেয়ে আছে। বিশ্বের বৃহত্তম ম্যানগ্রোভ অরণ্য সুন্দরবন ও দীর্ঘতম প্রাকৃতিক সৈকত কক্সবাজার সমুদ্র সৈকত বাংলাদেশে অবস্থিত।",
-  "822_p22": "বাংলাদেশের ভৌগোলিক অবস্থান ২০°৩৪´ থেকে ২৬°৩৮´ উত্তর অক্ষাংশ এবং ৮৮°০১´ থেকে ৯২°৪১´ দ্রাঘিমাংশ পর্যন্ত বিস্তৃত। দেশটির পূর্ব-পশ্চিমে সর্বোচ্চ বিস্তৃতি ৪৪০ কিলোমিটার এবং উত্তর-উত্তরপশ্চিম থেকে দক্ষিণ-দক্ষিণপূর্ব প্রান্ত পর্যন্ত সর্বোচ্চ বিস্তৃতি ৭৬০ কিলোমিটার। দক্ষিণ এশিয়ার দীর্ঘতম দুটি নদী গঙ্গা ও ব্রহ্মপুত্র যেখানে বঙ্গোপসাগরে মিশেছে সেখানেই কালের পরিক্রমায় গড়ে ওঠে পৃথিবীর বৃহত্তম এই ব-দ্বীপ। এই গঙ্গা-ব্রহ্মপুত্র মোহনা অঞ্চলে প্রায় ৩০০০ বছর বা তারও পূর্ব থেকে যে জনগোষ্ঠীর বসবাস, তা-ই ইতিহাসের নানান চড়াই উৎরাই পেরিয়ে এসে দাঁড়িয়েছে বর্তমানের স্বাধীন রাষ্ট্র “বাংলাদেশ” রূপে। ভৌগোলিক বিচারে বাংলাদেশের অবস্থান দক্ষিণ এশিয়ায়, ভারত ও মিয়ানমারের মাঝখানে। এর ভূখণ্ড ১ লক্ষ ৪৮ হাজার ৪৬০ বর্গ কিলোমিটার (সিআইএ ওয়ার্ল্ড ফ্যাক্টবুক ২০২১ অনুসারে) অথবা ১ লক্ষ ৪৭ হাজার ৫৭০ বর্গকিলোমিটার (বাংলাদেশ পরিসংখ্যান ব্যুরো ২০২০ অনুসারে) বাংলাদেশের ভূখণ্ডগত সমুদ্রসীমা ১২ নটিক���যাল মাইল (২২.২২ কিমি) এবং অর্থনৈতিক সমুদ্রসীমা উপকূল থেকে ২০০ নটিক্যাল মাইল (৩৭০.৪০ কিমি) পর্যন্ত বিস্তৃত। বাংলাদেশের পশ্চিম, উত্তর, আর পূর্ব সীমান্ত জুড়ে রয়েছে ভারত। তবে পূর্বে ভারত ছাড়াও মিয়ানমারের (বার্মা) সাথে সীমান্ত রয়েছে; দক্ষিণে রয়েছে বঙ্গোপসাগর। ভারতের ৫টি রাজ্য (পশ্চিমবঙ্গ, আসাম, মেঘালয়, ত্রিপুরা এবং মিজোরাম) এর সাথে বাংলাদেশের আন্তঃর্জাতিক সীমানা রয়েছে। বাংলাদেশের পশ্চিমে রয়েছে ভারতের পশ্চিমবঙ্গ রাজ্য; উত্তরে পশ্চিমবঙ্গ, আসাম, মেঘালয় রাজ্য এবং পূর্বে রয়েছে আসাম, ত্রিপুরা ও মিজোরাম। বাংলাদেশের স্থল সীমান্তরেখার দৈর্ঘ্য ৪,২৪৭ কিলোমিটার যার ৯৪ শতাংশ (৯৪%) ভারতের সাথে এবং বাকি ৬ শতাংশ মিয়ানমারের সাথে। বাংলাদেশের সমুদ্রতটরেখার দৈর্ঘ্য ৫৮০ কিলোমিটার। বাংলাদেশের দক্ষিণ-পূর্বাংশের কক্সবাজার পৃথিবীর দীর্ঘতম অনবচ্ছিন্ন সমুদ্র সৈকতগুলোর অন্যতম।",
-  "822_p23": "বাংলাদেশের উচ্চতম স্থান দেশের দক্ষিণ-পূর্বাঞ্চলে পার্বত্য চট্টগ্রামের মোদক মুয়াল, সমুদ্রতল থেকে যার উচ্চতা ১,০৫২ মিটার (৩,৪৫১ ফুট) এবং সর্বোচ্চ শৃঙ্গ “বিজয়” (তাজিং ডং)-এর উচ্চতা ১,২৮০ মিটার যা রাঙ্গামাটি জেলার সাইচল পর্বতসারির অন্তর্ভুক্ত। বঙ্গোপসাগর উপকূলে দেশের দক্ষিণ-পশ্চিম কোণের অনেকটা অংশ জুড়ে সুন্দরবন অবস্থিত, যা বিশ্বের অন্যতম বৃহত্তম ম্যানগ্রোভ বন। এখানে রয়েছে রয়েল বেঙ্গল (টাইগার) বাঘ, চিত্রা হরিণ সহ নানা ধরনের প্রাণীর বাস। ১৯৯৭ খ্রিষ্টাব্দে এই এলাকাকে বিলুপ্তির সম্মুখীন বলে ঘোষণা দেয়া হয়।",
-  "822_p3": "জনসংখ্যায় বিশ্বে অষ্টম বৃহত্তম দেশ বাংলাদেশ, যদিও আয়তনে বিশ্বে ৯২ তম। ৬টি ক্ষুদ্র দ্বীপ ও নগররাষ্ট্রের পরেই বিশ্বের সবচেয়ে ঘনবসতিপূর্ণ দেশ বাংলাদেশ। মাত্র ৫৬ হাজার বর্গমাইলেরও কম এই ক্ষুদ্রায়তনের দেশটির প্রাক্কলিত (২০১৮) জনসংখ্যা ১৮ কোটির বেশি অর্থাৎ প্রতি বর্গমাইলে জনবসতি ২৮৮৯ জন (প্রতি বর্গ কিলোমিটারে ১১৪০ জন)। দেশের জনসংখ্যার প্রায় ৯৯% মানুষের মাতৃভাষা বাংলা; সাক্ষরতার হার প্রায় ৭৫.২% ।",
-  "822_p88": "বঙ্গ\nবাংলাভাষী দেশ ও অঞ্চল\nকমনওয়েলথ প্রজাতন্ত্র\nউন্নয়নশীল ৮টি দেশের সদস্য রাষ্ট্র\nএশিয়ায় সাবেক ব্রিটিশ উপনিবেশ ও আশ্রিত রাজ্য\nস্বল্পোন্নত দেশ\nকমনওয়েলথ অব নেশনসের সদস্য\nইসলামি সহযোগিতা সংস্থার সদস্য রাষ্ট্র\nসার্কে�� সদস্য রাষ্ট্র\nজাতিসংঘের সদস্য রাষ্ট্র\nদক্ষিণ এশিয়ার দেশ\nএশিয়ার রাষ্ট্র\n১৯৭১-এ প্রতিষ্ঠিত রাষ্ট্র ও অঞ্চল\n১৯৭১-এ এশিয়ায় প্রতিষ্ঠিত\nপ্রতি বৎসর হালনাগাদ করা দরকার এমন নিবন্ধ\nনির্বাচিত দেশ নিবন্ধ\nগণতান্ত্রিক রাষ্ট্র\nভারতীয় উপমহাদেশ",
-  "822_p80": "বাংলাদেশের রান্না-বান্নার ঐতিহ্যের সাথে ভারতীয় ও মধ্যপ্রাচ্যের রান্নার প্রভাব রয়েছে। ভাত, ডাল ও মাছ বাংলাদেশীদের প্রধান খাবার, যেজন্য বলা হয়ে থাকে মাছে ভাতে বাঙালি। দেশে ছানা ও অন্যান্য প্রকারের মিষ্টান্ন, যেমন রসগোল্লা, কাঁচাগোল্লা, চমচম, সন্দেশ, কালোজাম বেশ জনপ্রিয়।",
-  "822_p8": "বাংলা বা বেঙ্গল শব্দগুলোর আদি উৎস অজ্ঞাত; ধারণা করা হয় আধুনিক এ নামটি বাংলার সুলতানি আমলের বাঙ্গালা শব্দ থেকে উদ্ভূত হয়। কিন্তু কিছু ঐতিহাসিক ধারণা করেন যে, শব্দটি বং অথবা বাং নামক একটি দ্রাবিড়ীয়-ভাষী উপজাতি বা গোষ্ঠী থেকে উদ্ভূত হয়েছে। বং জাতিগোষ্ঠী ১০০০ খ্রিস্টপূর্বের দিকে এই অঞ্চলে বসতি স্থাপন করেছিলেন। কিছু ঐতিহাসিকদের মতে, বং ছিলেন হিন্দের দ্বিতীয় পুত্র, যেখানে হিন্দ ছিলেন হামের প্রথম পুত্র আর হামের পিতা ছিলেন নবী নূহ।",
-  "822_p1": "দক্ষিণ এশিয়ার প্রাচীন ও ধ্রুপদী যুগে বাংলাদেশ অঞ্চলটিতে বঙ্গ, পুণ্ড্র, গৌড়, গঙ্গাঋদ্ধি, সমতট ও হরিকেল নামক জনপদ গড়ে উঠেছিল। মৌর্য যুগে মৌর্য সাম্রাজ্যের একটি প্রদেশ ছিল অঞ্চলটি। জনপদগুলো নৌ-শক্তি ও সামুদ্রিক বাণিজ্যের জন্য বিখ্যাত ছিল। মধ্যপ্রাচ্য, রোমান সাম্রাজ্যে মসলিন ও সিল্ক রপ্তানি করতো জনপদগুলো। প্রথম সহস্রাব্দিতে বাংলাদেশ অঞ্চলকে কেন্দ্র করে পাল সাম্রাজ্য, চন্দ্র রাজবংশ, সেন রাজবংশ গড়ে উঠেছিল। বখতিয়ার খলজির গৌড় জয়ের পরে ও দিল্লি সালতানাত আমলে এ অঞ্চলে ইসলাম ছড়িয়ে পড়ে। ইউরোপীয়রা শাহী বাংলাকে পৃথিবীর সবচেয়ে ধনী বাণিজ্য দেশ হিসেবে গণ্য করতো।",
-  "822_p6": "বাংলাদেশ শব্দটি খুঁজে পাওয়া যায় বিংশ শতাব্দীর শুরুর দিকে, যখন থেকে কাজী নজরুল ইসলাম রচিত \"নম নম নম বাংলাদেশ মম\" ও রবীন্দ্রনাথ ঠাকুর রচিত \"আজি বাংলাদেশের হৃদয় হতে\" এর ন্যায় দেশাত্মবোধক গানগুলোর মাধ্যমে সাধারণ পরিভাষা হিসেবে শব্দটির ব্যবহার শুরু হয়। অতীতে বাংলাদেশ শব্দটিকে দুটি আলাদা শব্দ হিসেবে বাংলা দেশ আকারে লেখা হত। ১৯৫০ দশকের শুরুতে, বাঙ্গালি জাতীয়তাবাদীরা শব্দটিকে পূর্ব ���াকিস্তানের রাজনৈতিক মিটিং-মিছিল ও সভা-সমাবেশে ব্যবহার করতো। বাংলা শব্দটি বঙ্গ এলাকা ও বাংলা এলাকা উভয়ের জন্যই একটি প্রধান নাম। শব্দটির প্রাচীনতম ব্যবহার পাওয়া যায় ৮০৫ খ্রিষ্টাব্দের নেসারি ফলকে। এছাড়াও ১১-শতকের দক্ষিণ-এশীয় পাণ্ডুলিপিসমূহে ভাংলাদেসা পরিভাষাটি খুঁজে পাওয়া যায়।",
-  "822_p27": "বাংলাদেশের জলবায়ু নাতিশীতোষ্ণ। আবহাওয়া ও জলবায়ুর উপর ভিত্তি করে ৬টি ঋতুতে ভাগ করা হয়েছে যথা: গ্রীষ্ম, বর্ষা, শরৎ, হেমন্ত, শীত ও বসন্ত। বছরে বৃষ্টিপাতের মাত্রা ১৫০০-২৫০০ মি.মি./৬০-১০০ ইঞ্চি; পূর্ব সীমান্তে এই মাত্রা ৩৭৫০ মি.মি./১৫০ ইঞ্চির বেশি। বাংলাদেশের গড় তাপমাত্রা ২৫° সেলসিয়াস। বাংলাদেশের মধ্য দিয়ে কর্কটক্রান্তি রেখা অতিক্রম করেছে। এখানকার আবহাওয়াতে নিরক্ষীয় প্রভাব দেখা যায়। নভেম্বর হতে মার্চ পর্যন্ত হালকা শীত অনুভূত হয়। মার্চ হতে জুন মাস পর্যন্ত গ্রীষ্মকাল বিরাজ করে। জুন থেকে অক্টোবর পর্যন্ত চলে বর্ষা মৌসুম। এসময় মৌসুমী বায়ুর প্রভাবে এখানে প্রচুর বৃষ্টিপাত হয়। প্রাকৃতিক দুর্যোগ, যেমন বন্যা, ঘূর্ণিঝড়, টর্নেডো, ও জলোচ্ছ্বাস প্রায় প্রতিবছরই বাংলাদেশের কোনো না কোনো স্থানে আঘাত হানে।",
-  "822_p5": "গঙ্গা-ব্রহ্মপুত্রের উর্বর অববাহিকায় অবস্থিত এই দেশটিতে প্রায় প্রতি বছর মৌসুমী বন্যা হয়; আর ঘূর্ণিঝড়ও খুব সাধারণ ঘটনা। নিম্ন আয়ের এই দেশটির প্রধান সমস্যা পরিব্যাপ্ত দারিদ্র গত দুই দশকে অনেকাংশে নিয়ন্ত্রণে এসেছে, সাক্ষরতার হার বৃদ্ধি পেয়েছে দ্রুত, জন্ম নিয়ন্ত্রণ কার্যক্রমে অর্জিত হয়েছে অভূতপূর্ব সফলতা। এছাড়া আন্তর্জাতিক মানব সম্পদ উন্নয়ন সূচকে বাংলাদেশ দৃষ্টান্তমূলক অগ্রগতি অর্জনে সক্ষম হয়েছে। তবে বাংলাদেশ এখনো বেশ কিছু গুরুত্বপূর্ণ চ্যালেঞ্জ মোকাবেলা করছে যার মধ্যে রয়েছে পরিব্যাপ্ত পরিবারতন্ত্র, রাজনৈতিক ও প্রশাসনিক দুর্নীতি, বিশ্বায়নের প্রেক্ষাপটে অর্থনৈতিক প্রতিযোগিতা এবং জলবায়ু পরিবর্তনের ফলে সমুদ্রতলের উচ্চতা বৃদ্ধির ফলশ্রুতিতে তলিয়ে যাবার শঙ্কা। তাছাড়া একটি সর্বগ্রহণযোগ্য নির্বাচন ব্যবস্থার রূপ নিয়ে নতুন ভাবে সামাজিক বিভাজনের সৃষ্টি হয়েছে। বাংলাদেশে সংসদীয় গণতান্ত্রিক সরকার ব্যবস্থা প্রচলিত। বাংলাদেশ দক্ষিণ এশীয় আঞ্চলিক সহযোগিতা সংস্থা ও বিমসটেক-এর প্রতিষ্��াতা সদস্য। এছাড়া দেশটি জাতিসংঘ, বিশ্ব বাণিজ্য সংস্থা, বিশ্ব শুল্ক সংস্থা, কমনওয়েলথ অফ নেশনস, উন্নয়নশীল ৮টি দেশ, জোট-নিরপেক্ষ আন্দোলন এবং ওআইসি ইত্যাদি আন্তর্জাতিক সংস্থার সক্রিয় সদস্য।",
-  "822_p29": "বাংলাদেশের অধিকাংশ এলাকা সমুদ্র সমতল হতে মাত্র ১০ মিটার উচ্চতায় অবস্থিত। সমুদ্র সমতল মাত্র ১ মিটার বৃদ্ধি পেলেই এদেশের ১০% এলাকা নিমজ্জিত হবে বলে ধারণা করা হয়।",
-  "822_p66": "দেশের শিল্প ও রফতানির উন্নয়নের জন্য বাংলাদেশ সরকার দেশের বিভিন্ন স্থানে রফতানি প্রক্রিয়াজাতকরণ এলাকা (ইপিজেড) স্থাপন করেছে। বাংলাদেশ রপ্তানি প্রক্রিয়াকরণ অঞ্চল কর্তৃপক্ষ বা বেপজা এগুলোকে নিয়ন্ত্রণ করে। দেশের রফতানি ও আমদানি বাণিজ্যর সিংহভাগ চট্টগ্রাম সমুদ্র বন্দর, মংলা সমুদ্র বন্দর ও বেনাপোল স্থলবন্দরের মাধ্যমে সম্পন্ন হয়।",
-  "822_p55": "২০১২ সালের হিসাবে, সেনাবাহিনীর বর্তমান শক্তি প্রায় ৩,০০,০০০ (রিজার্ভসহ) এবং নৌবাহিনী ১৯,০০০। ২০২০ সালের হিসাবে বিশ্বের ১৩৮টি দেশের সামরিক বাহিনীর শক্তিমত্তার র‌্যাঙ্কিং তৈরিকারী “গ্লোবাল ফায়ার পাওয়ার ইনডেক্স” নামক এক বৈশ্বিক সূচকে বাংলাদেশ ৪৬ তম স্থান দখল করেছে। প্রথাগত প্রতিরক্ষা ভূমিকা ছাড়াও, সামরিক বাহিনীকে দুর্যোগ এবং রাজনৈতিক অস্থিরতার সময়ে ত্রাণ ও অভ্যন্তরীণ নাগরিক নিরাপত্তার জন্য কর্তৃপক্ষ ডাক দিতে পারে। বাংলাদেশ বর্তমানে সক্রিয় কোনো চলমান যুদ্ধে নেই, কিন্তু এটি ১৯৯১ সালে অপারেশন মরুভূমি ঝড় () যুদ্ধে ২,৩০০ সৈন্য প্রেরণ করে এবং বাংলাদেশ ধারাবাহিকভাবে সারা বিশ্বে একটি শীর্ষ অবদানকারী (১০,৭৩৬) শান্তিরক্ষা বাহিনী। মে ২০০৭ সালে, বাংলাদেশ সেনাবাহিনী গণতান্ত্রিক কঙ্গো প্রজাতন্ত্র, লাইবেরিয়া, সুদান, পূর্ব তিমুর এবং আইভরি কোস্ট রাষ্ট্র গঠনে গুরুত্বপূর্ণ ভূমিকা পালন করেছে।",
-  "822_p63": "১৯৯০ খ্রিষ্টাব্দ থেকে প্রতিবছর বাংলাদেশ গড়ে ৫% থেকে ৬.২% শতাংশ হারে প্রবৃদ্ধি অর্জন করে এসেছে। মধ্যবিত্ত ও ভোক্তা শ্রেণীর প্রসারণ ঘটেছে দ্রুত। ২০০৫ খ্রিষ্টাব্দের ডিসেম্বর মাসে গোল্ডম্যান স্যাক্স-এর বিশ্লেষণে বাংলাদেশকে আগামী ১১ দেশ এর মধ্যে গণ্য করা হয়েছে।",
-  "822_p17": "গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ",
-  "822_p9": "অন্য তত্ত্ব অনুযায়ী শব্দটির উৎপত্তি ভাঙ্গা (বঙ্গ) শব্দ থেকে হয়েছে, যেটি অস্ট্রীয় শব্দ \"বঙ্গা\" থেকে এসেছিল, অর্থাৎ অংশুমালী। শব্দটি ভাঙ্গা এবং অন্য শব্দ যে বঙ্গ কথাটি অভিহিত করতে জল্পিত (যেমন অঙ্গ) প্রাচীন ভারতীয় গ্রন্থে পাওয়া যায়, যেমনঃ বেদ, জৈন গ্রন্থে, মহাভারত এবং পুরাণে। \"ভাঙ্গালাদেসা/ ভাঙ্গাদেসাম\" (বঙ্গাল/বঙ্গল)-এর সবচেয়ে পুরনো উল্লেখ রাষ্ট্রকূট সম্রাট তৃতীয় গোবিন্দ-এর নেসারি ফলকে উদ্দিষ্ট (৮০৫ খ্রিষ্টাব্দের আগে), যেখানে ভাঙ্গালার রাজা ধর্মপালের বৃত্তান্ত লেখা আছে।",
-  "822_p7": "১৪শ শতাব্দীতে বাংলা সালতানাতের সময়কালে পরিভাষাটি দাপ্তরিক মর্যাদা লাভ করে। ১৩৪২ সালে শামসুদ্দীন ইলিয়াস শাহ বাংলার প্রথম শাহ হিসেবে নিজেকে ঘোষণা করেন। উক্ত অঞ্চলকে বোঝাতে বাংলা শব্দটির সর্বা‌ধিক ব্যবহার শুরু হয় ইসলামী শাসনামলে। ১৬শ শতাব্দীতে পর্তুগিজরা অঞ্চলটিকে বাঙ্গালা নামে উল্লেখ শুরু করে।",
-  "822_p2": "মুঘল আমলে বিশ্বের মোট উৎপাদনের (জিডিপি'র) ১২ শতাংশ উৎপন্ন হতো সুবাহ বাংলায়, যা সে সময় সমগ্র পশ্চিম ইউরোপের জিডিপি'র চেয়ে বেশি ছিল। ১৭৬৫ থেকে ১৯৪৭ সাল পর্যন্ত বাংলাদেশ ভূখণ্ডটি প্রেসিডেন্সি বাংলার অংশ ছিল। ১৯৪৭-এ ভারত বিভাজনের পর বাংলাদেশ অঞ্চল পূর্ব বাংলা (১৯৪৭–১৯৫৬; পূর্ব পাকিস্তান, ১৯৫৬–১৯৭১) নামে নবগঠিত পাকিস্তান অধিরাজ্যের অন্তর্ভুক্ত হয়। ১৯৪৭ থেকে ১৯৫৬ পর্যন্ত বাংলা ভাষা আন্দোলনকে কেন্দ্র করে বাঙালি জাতীয়তাবাদের বিকাশ হলে পশ্চিম পাকিস্তানের বিবিধ রাজনৈতিক, সাংস্কৃতিক ও অর্থনৈতিক শোষণ, বৈষম্য ও নিপীড়নের বিরুদ্ধে ভারতের সহায়তায় গণতান্ত্রিক ও সশস্ত্র সংগ্রামের মধ্য দিয়ে ১৯৭১ সালে পূর্ব পাকিস্তান বাংলাদেশ নামক স্বাধীন ও সার্বভৌম জাতিরাষ্ট্র হিসাবে প্রতিষ্ঠিত হয়। স্বাধীনতা পরবর্তী সময়ে দারিদ্র্যপীড়িত বাংলাদেশে বিভিন্ন সময় ঘটেছে দুর্ভিক্ষ ও প্রাকৃতিক দুর্যোগ; এছাড়াও প্রলম্বিত রাজনৈতিক অস্থিতিশীলতা ও পুনঃপৌনিক সামরিক অভ্যুত্থান এদেশের সামগ্রিক রাজনৈতিক স্থিতিশীলতা বারংবার ব্যাহত করেছে। নব্বইয়ের স্বৈরাচার বিরোধী আন্দোলনের মধ্য দিয়ে ১৯৯১ সালে সংসদীয় শাসনব্যবস্থা পুনঃপ্রতিষ্ঠিত হয় যার ধারাবাহিকতা আজ অবধি বিদ্যমান। সকল প্রতিকূলতা সত্ত্বেও গত দুই দশকে বাংলাদেশের অর্থনৈতিক প্রগতি ও সমৃদ্ধি সারা বিশ্বে স্বীকৃতি লাভ করেছে।",
-  "822_p87": "সাধারণ জ্ঞাতব্য\n \n সিআইএ প্রণীত দ্য ওয়ার্ল্ড ফ্যাক্টবুকে  বাংলাদেশ \n \n দৈনিক ���্রথম আলোতে বাংলাদেশ\n বাংলাদেশে ১৯৭১ সালে গণহত্যার খতিয়ান \n বাংলাদেশ ব্যাংক \n \n \n ইন্টারন্যাশনাল ফিউচার্স থেকে বাংলাদেশের মূল উন্নয়নের পূর্বাভাস",
-  "8847_p29": "সীমানা \nমিয়ানমার ৬৭৮,৫০০ বর্গকিলোমিটার (২৬১,৯৭০ বর্গমাইল) এলাকাজুড়ে বিস্তৃত। মিয়ানমারের পশ্চিমে বাংলাদেশের চট্টগ্রাম বিভাগ এবং ভারতের মিজোরাম, উত্তর-পশ্চিমে ভারতের আসাম, নাগাল্যান্ড ও মণিপুর অবস্থিত। মিয়ানমারের সীমানার উত্তর-পূর্বাংশের ২,১৮৫ কিলোমিটার জুড়ে আছে তিব্বত এবং চীনের ইউনান প্রদেশ। দক্ষিণ-পূর্বে রয়েছে লাওস ও থাইল্যান্ড। দক্ষিণ-পশ্চিম এবং দক্ষিণে বঙ্গোপসাগর ও আন্দামান সাগরের সাথে মিয়ানমারের ১,৯৩০ কিলোমিটার উপকূল রেখা রয়েছে।",
-  "8847_p0": "মিয়ানমার (, ), যার দাফতরিক নাম মিয়ানমার সংঘ প্রজাতন্ত্র (, ) এবং যা , বর্মা বা বার্মা নামেও পরিচিত, হল দক্ষিণ-পূর্ব এশিয়ার একটি দেশ। এটি দক্ষিণ-পূর্ব এশীয় মূলভূখণ্ডের বৃহত্তম দেশ এবং ২০১৭ সালের হিসেব মতে এর জনসংখ্যা প্রায় ৫৪ মিলিয়ন। মিয়ানমারের উত্তর-পশ্চিমে বাংলাদেশ ও ভারত, উত্তর-পূর্বে চীন, পূর্ব ও দক্ষিণ-পূর্বে লাওস ও থাইল্যান্ড এবং দক্ষিণ ও দক্ষিণ-পশ্চিমে আন্দামান সাগর ও বঙ্গোপসাগর অবস্থিত। দেশটির রাজধানী নেপিডো এবং বৃহত্তম শহর ইয়াঙ্গুন।",
-  "8847_p28": "মিয়ানমারের অভ্যন্তরভাগে কেন্দ্রীয় নিম্নভূমিগুলি মূলত সরু ও দীর্ঘ। এগুলি ইরাবতী-সিত্তাং নদীর ব-দ্বীপ এলাকায় প্রায় ৩২০ কিলোমিটার প্রশস্ত। এই ব-দ্বীপীয় সমভূমিগুলি অত্যন্ত উর্বর এবং দেশের সবচেয়ে অর্থনৈতিক গুরুত্ববিশিষ্ট অঞ্চল। এদের মোট আয়তন প্রায় ৪৭,০০০ বর্গকিলোমিটার। মিয়ানমারের উত্তর-পশ্চিমের আরাকান উপকূল এবং দক্ষিণ-পশ্চিমের তেনাসসেরিম উপকূল উভয়েই শিলাময় এবং এগুলির কাছে অনেক দ্বীপ অবস্থিত। মিয়ানমারে বেশ কিছু উৎকৃষ্ট প্রাকৃতিক পোতাশ্রয় আছে।",
-  "8847_p30": "আবহাওয়া ও জলবায়ু \nমিয়ানমারের অধিকাংশই কর্কটক্রান্তি ও বিষুবরেখার মাঝে অবস্থিত। ব-দ্বীপ অঞ্চলে বার্ষিক বৃষ্টিপাতের পরিমাণ প্রায় ২,৫০০ মিলিমিটার (৯৮ ইঞ্চি), তবে মধ্য মিয়ানমারের শুষ্ক এলাকায় তা ১,০০০ মিলিমিটারের কম। উত্তরের অপেক্ষাকৃত শীতল এলাকায় গড় তাপমাত্রা ২১ °সেলসিয়াস। উপকূলীয় ও ব-দ্বীপ এলাকায় গড় তাপমাত্রা ৩২ °সেলসিয়াস।",
-  "8847_p27": "আয়তন ও ভূ-প্রকৃৃতি \nমিয়ানমারের মোট আয়তন ���৭৬,৫৫২ বর্গকিলোমিটার। উত্তর-দক্ষিণে এর দৈর্ঘ্য প্রায় ২,০৮৫ কিলোমিটার। পূর্ব-পশ্চিমে এর সর্বোচ্চ বিস্তার প্রায় ৯৩০ কিলোমিটার। উপকূলীয় এলাকাটি নিম্ন মিয়ানমার এবং অভ্যন্তরীণ অংশটি ঊর্ধ্ব মিয়ানমার নামে পরিচিত। অশ্বখুরাকৃতি পর্বতব্যবস্থা ও ইরাবতী নদীর উপত্যকা দেশটির ভূ-সংস্থানের প্রধান বৈশিষ্ট্য। উত্তরের পর্বতগুলির সর্বোচ্চ শৃঙ্গ হকাকাবো রাজি-র উচ্চতা ৫,৮৮১ মিটার। এটি দক্ষিণ-পূর্ব এশিয়ার সর্বোচ্চ শৃঙ্গ। আরও দুইটি পর্বতব্যবস্থা উত্তর থেকে দক্ষিণে বিস্তৃত। আরাকান ইয়োমা পর্বতমালাটি মিয়ানমার ও ভারতীয় উপমহাদেশের মধ্যে একটি প্রাচীরের সৃষ্টি করেছে। এর পর্বতগুলির উচ্চতা প্রধানত ৯১৫ মিটার থেকে ১,৫২৫ মিটার পর্যন্ত হয়। অন্যদিকে শান মালভূমি থেকে বিলকাতং পর্বতশ্রেণীটি প্রসারিত হয়ে দক্ষিণ-পূর্ব নিম্ন মিয়ানমার এবং দক্ষিণ-পশ্চিম থাইল্যান্ডের সীমান্ত বরাবর চলে গেছে। শান মালভূমিটি চীন থেকে প্রসারিত হয়েছে এবং এর গড় উচ্চতা প্রায় ১,২১৫ মিটার।",
-  "8847_p2": "ব্যুৎপত্তি \nবার্মা নামটি ব্রহ্মদেশ নামটির সঙ্গে সম্পর্কিত। সংস্কৃত ভাষায় এই দেশটি \"ब्रह्मदेश\" (\"ব্রহ্মদেশ\") নামে পরিচিত। বর্মী ভাষায় দেশটিকে \"মিয়ানমা\" নামে ডাকা হয়। চৈনিক ভাষায় (মান্দারিন) এর নাম \"মিআন\" বা \"মিআনদিআন\"।  আসামে একে \"মান দেশ\" বলে।",
-  "8847_p34": "রাজনৈতিক ও অর্থনৈতিক মতাদর্শগত লড়াই জীবনযাত্রাকে প্রভাবিত করেছে। কয়েক দশক গৃহযুদ্ধ এবং অশান্তি মিয়ানমারের বর্তমান স্তরের দারিদ্র্য এবং অর্থনৈতিক অগ্রগতির অভাবকে অবদান রেখেছে। ব্যক্তিগত জীবনযাত্রার মান উন্নয়নের জন্য প্রয়োজনীয় মানবিক, সামাজিক ও অর্থনৈতিক অবকাঠামোগত উন্নতি মনোনিবেশিত সরকারী প্রচেষ্টা গ্রহণ করতে পারেনি। মিয়ানমারে পর্যাপ্ত অবকাঠামোগত অভাব রয়েছে। জিনিসপত্র মূলত থাই সীমান্তের ওপারে (যেখানে বেশিরভাগ অবৈধ ওষুধ রফতানি হয়) এবং ইরাবতী নদীর তীরে। রেলপথ পুরানো এবং প্রাথমিক, 19 তম শতাব্দীর শেষের দিকে নির্মাণের পর থেকে কয়েকটি মেরামত করে প্রধান শহরগুলি বাদে মহাসড়কগুলি সাধারণত অপরিবর্তিত থাকে। ২০১০-১১ সালে বাংলাদেশ মিয়ানমারকে 179 ডলার আমদানির বিপরীতে $ 9.65 মিলিয়ন ডলারের পণ্য রফতানি করেছিল মিলিয়ন। 2000 এর দশকে মিয়ানমারে চিকিৎসা এবং চিকিৎসা সরঞ্জামের বার্ষিক আমদানি ছিল 160 মিলিয়ন মার্কিন ডলার।",
-  "8847_p39": "ধর্ম \n \nমিয়ানমার একটি বৌদ্ধ সংখ্যাগরিষ্ঠ রাষ্ট্র। এখানে ৮৮% মানুষ বৌদ্ধ ধর্মে বিশ্বাসী। এখানে 8% খ্রিস্টান এবং অল্প সংখ্যক মুসলিম ও হিন্দু রয়েছে।",
-  "8847_p40": "আরো দেখুন \n মিয়ানমার-সম্পর্কিত নিবন্ধ সূচী",
-  "8847_p32": "প্রাণীজগৎ\nবন্য জীবজন্তুর মধ্যে বাঘ, গণ্ডার, বুনো মহিষ, মেঘলা চিতা, বুনো শূকর, শিয়াল, হরিণ, কৃষ্ণসার, বনছাগল, হাতি, উল্লুক, বানর, চামচিকা, বনরুই এবং কলাবাদুড় পাওয়া যায়। আটশ'রও বেশি প্রজাতির পাখি পাওয়া যায় যার মাঝে আছে সবুজ টিয়া, পাতি ময়না, ময়ূর, লাল বনমোরগ, বাবুই, কাক, বক, মানিকজোড়, লক্ষ্মীপেঁচা প্রভৃতি। সরীসৃপের মাঝে রয়েছে কুমির, তক্ষক, গুই সাপ, অজগর, শঙ্খচূড়, কচ্ছপ প্রভৃতি। স্বাদু পানির মাছ পাওয়া যায় বিপুল পরিমাণে, যা এখানকার খাদ্যের গুরুত্বপূর্ণ উৎস।",
-  "8847_p37": "মিয়ানমারের বর্তমান জনসংখ্যা ৫৫মিলিয়ন।",
-  "8847_p26": "মিয়ানমার দেশটি মূল মিয়ানমার অঞ্চল এবং আরও সাতটি রাজ্য নিয়ে গঠিত। এগুলি হলো চিন, কাচিন, কারেন, মন, রাখাইন (আরাকান) এবং শান। মূল বার্মা সাতটি বিভাগে বিভক্ত - ইরাবতী, মাগওয়ে, মান্দালয়, ব্যাগো, রেংগুন, সাগাইং, এবং তেনাসসেরিম।",
-  "8847_p18": "১৯৬২ সালের ২ মার্চ মিয়ানমারের সামরিক জান্তা ক্ষমতা দখল করে। সামরিক জান্তার প্রধান ছিলেন নে উইন। তারা ২৭ মে ১৯৯০ সালে প্রথম নির্বাচন দেয়। এ নির্বাচনে অং সান সু চি এর দল \"ন্যাশনাল লিগ ফর ডেমোক্রেসি\" ৪৯২ টি অাসনের মধ্যে ৩৯২টি আসন পায়। কিন্তু নির্বাচনী আইনের মাধ্যমে তা বাতিল করা হয়। রেঙ্গুন নামটি ১৯৮৯ সালে সামরিক শাসকেরা পরিবর্তন করে রাখেন ইয়াঙ্গুন। নভেম্বর ২০০৫ সালে ইয়াঙ্গুন দেশের রাজধানীর মর্যাদা হারায়। বর্তমানে বার্মা বা মিয়ানমারের রাজধানী ইয়াঙ্গুন থেকে প্রায় ৬০০ কিলোমিটার দূরে অত্যন্ত পরিকল্পিত নতুন শহর নেপিডোতে।",
-  "8847_p42": "দক্ষিণ-পূর্ব এশিয়ার রাষ্ট্র‎\nএশিয়ার রাষ্ট্র‎\nমিয়ানমার\nজাতিসংঘের সদস্য রাষ্ট্র\nসাবেক সমাজতান্ত্রিক প্রজাতন্ত্র\n১৯৪৮-এ প্রতিষ্ঠিত রাষ্ট্র ও অঞ্চল\nসামরিক একনায়কতন্ত্র\nআসিয়ানের সদস্য রাষ্ট্র\nনাম পরিবর্তন করা রাষ্ট্র",
-  "8847_p22": "মিয়ানমারের সাম্প্রতিক রাজনৈতিক ইতিহাস বিরোধী দলগুলির মধ্যে গণতান্ত্রিক কাঠামো প্রতিষ্ঠা করার সংগ্রামের দ্বারা আচ্ছাদিত। নিবিড়ভাবে অনুষ্ঠিত সামরিক শাসন থেকে একটি মুক্ত গণতান্ত্র��ক ব্যবস্থায় এই রাজনৈতিক রূপান্তর মিয়ানমারের ভবিষ্যত নির্ধারণ করে বলে ব্যাপকভাবে বিশ্বাস করা হয়। ২০১৫ সালের সাধারণ নির্বাচনে অং সান সু চির ন্যাশনাল লীগ ফর ডেমোক্রেসির অবিচ্ছিন্ন বিজয় এই উত্তরণের সফল সমাপ্তির জন্য আশা জাগিয়ে তুলেছে।",
-  "8847_p3": "প্রায় ১৩ হাজার বছর আগে বর্তমান মিয়ানমারে জনবসতির অবস্থান সর্ম্পকে জানা যায়। পিয়ু নামের উপজাতিরা ১ম শতকে বার্মা এলাকাতে দক্ষিণ দিকের ইরাবতী উপত্যকা দিয়ে প্রবেশ করে। অপর দিকে উত্তর দিক দিয়ে মুন জাতি প্রবেশ করে। ৯ম শতকে \"মিরানমা\" জাতি ইরাবতী উপত্যকার উপরে বসবাস শুরু করে।",
-  "8847_p20": "২০০৮ সালের মে মাসে মিয়ানমারের সেনাবাহিনী খসড়া সংবিধান অনুমোদিত হয়েছিল। ২৯ মিলিয়ন ভোটারের মধ্যে ৯৯.৪% সরকারী ভোটগ্রহণের ৯৯.৪%, বহু আন্তর্জাতিক পর্যবেক্ষক এবং ন্যাশনাল লিগ অফ ডেমোক্রেসি কর্তৃক বিস্তৃত রিপোর্টের দ্বারা সন্দেহজনক বলে গণ্য হয়েছে জালিয়াতি, ব্যালট স্টাফিং এবং ভোটারদের ভয় দেখানো।",
-  "8847_p33": "কয়েক দশক স্থবিরতা, অব্যবস্থাপনা এবং বিচ্ছিন্নতায় ভুগতে মিয়ানমার দক্ষিণ-পূর্ব এশিয়ার অন্যতম দারিদ্র্য দেশ। আধুনিক প্রযুক্তিতে দক্ষ শিক্ষিত লোকবলের অভাব মিয়ানমারের অর্থনীতিতে বাধা সৃষ্টি করেছে, যদিও বিদেশী দেশ ও সংস্থার সহযোগিতায় নতুন সরকার দ্বারা চালিত সাম্প্রতিক সংস্কার ও বিকাশ এটিকে অতীতের বিষয়টিকে পরিণত করার লক্ষ্য নিয়েছে।",
-  "8847_p24": "মিয়ানমার সামরিক বাহিনী তাতমাডও নামে পরিচিত।  মিগ্-২৯SM ধরনের ৩০ টি যুদ্ধ বিমান রয়েছে যা বিমান বাহিনীর প্রধান যুদ্ধবহর। নৌবহরে ভারতীয় সিন্ধুবীর ডুবোজাহাজ ক্রয়ের কথা চলছে।",
-  "8847_p5": "১৩ শতকের দিকে মিয়ানমারে কয়েকটি বিচ্ছিন্ন রাজ্য সৃষ্টি হয়। এদের মধ্যে উল্লেখযোগ্য হল: আভা, আরাকান, হানথাবতী প্রভৃতি। টঙ্গু  সাম্রাজ্য প্রথম ১৫শ শতকে বার্মাকে একত্রীকরণ করে। ১৮শ শতকে ব্রিটিশরা বার্মা দখল করে নেয়। ১৯৪৮ সালে বার্মা স্বাধীনতা লাভ করে। ১৯৬২ সালে দেশটিতে প্রথম সামরিক সরকার ক্ষমতায় অসীন হয়।",
-  "8847_p1": "তৎকালীন বার্মার গণতান্ত্রিক সরকারের উৎখাতের পর ১৯৮৯ সালে সেখানকার সামরিক সরকার বার্মার নতুন নামকরণ করে \"মিয়ানমার\" এবং প্রধান শহর ও তৎকালীন রাজধানী রেঙ্গুনের নতুন নাম হয় \"ইয়াঙ্গুন\"। তবে গণতান্ত্রিক দলগুলোর অনেক অনুসারীই এই নামকরণের বিপক্ষে। ���১ অক্টোবর ২০১০ থেকে দেশটির জাতীয় সঙ্গীত ও নতুন জাতীয় পতাকা প্রবর্তন করা হয়।",
-  "8847_p11": "এ দুজনের মধ্যে মধ্যস্থতায় ছিলেন ভারতীয় বংশোদ্ভূত মি. দিনা নাথ, যাঁর বার্মিজ নাম ছিল দত্ত কাহন থেইন থেইয়েন। তিনি তার রেঙ্গুনের বাড়িটির একাংশ ছেড়ে দিয়েছিলেন অং সানকে তার অফিস হিসেবে ব্যবহার করতে। এখানেই গোপন বৈঠক হয় সুভাষ বোস ও অং সানের। ‘হাউস অব মেমোরি’ নামে পরিচিত এবং বার্মার তথা ভারতের স্বাধীনতাসংগ্রামের সঙ্গে ওতপ্রোতভাবে জড়িত।  মি. দিনা নাথ পরে রাষ্ট্রদ্রোহের মামলায় ১৯৪৭ সাল পর্যন্ত দিল্লির লাল কেল্লায় এক বছর কারাভোগে ছিলেন। পরে দিনা নাথকে ভারতের প্রধানমন্ত্রী নেহেরু  ভারতের সর্বোচ্চ খেতাবে ভূষিত করেছিলেন।"
-}

data/bs/bs_docs.json

@@ -1,76 +0,0 @@
-{
-  "2821_p33": "Teritorijalna organizacija",
-  "2821_p0": "Srbija, službeno Republika Srbija, jest suverena kontinentalna država parlamentarnog oblika u jugoistočnoj Evropi. Graniči sa Mađarskom na sjeveru, Rumunijom i Bugarskom istoku, Makedonijom i Kosovom na jugu, Crnom Gorom na jugozapadu i Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom na zapadu. Srbija zvanično ne priznaje otcjepljenje Kosova, te ga smatra i dalje svojom teritorijom. Novija historija Srbije je vezana za raspad SFR Jugoslavije. Nakon otcjepljenja bivših republika SFRJ 1992. godine, Srbija se smatra zakonskom nasljednicom Savezne republike Jugoslavije. Glavni grad Srbije je Beograd.",
-  "2821_p27": "Vode \nRijeke Srbije najvećim dijelom pripadaju Crnom moru, a sve vode tog toka okuplja Dunav. Vode s većeg dijela metohijskog područja pripadaju Jadranskom slivu, a krajnji jugoistočni dijelovi Egejskom slivu. Tri su plovne rijeke u Srbiji: Dunav (588 km), Sava (206 km), Tisa (168 km), i dijelom Velika Morava. Ostale veće rijeke Srbije su: Zapadna Morava (308 km), Južna Morava (295 km), Ibar (272 km), Drina (220 km) i Timok (202 km). Najveće jezero u Srbiji, Đerdapsko jezero, nalazi se na granici s Rumunijom i ima površinu od 163 km2 (ukupna površina jezera je 253 km 2).",
-  "2821_p17": "Teritorija Srbije je predmet međunarodnog neslaganja. Zvanični stav Srbije, koji se poziva na Ustav prihvaćen u novembru 2007. godine kao i Rezoluciju Ujedinjenih naroda broj 1244 je da Srbija u svom sastavu ima Autonomnu pokrajinu Vojvodina, centralnu ili užu Srbiju i Autonomnu pokrajinu Kosovo i Metohija. Kosovo, koje je od 1999. godine po administrativnom kontrolom Ujedinjenih nacija, jednostrano je proglasilo nezavisnost 17. februara 2008. godine.",
-  "2821_p34": "Po Ustavu iz 2006. godine, Srbija je podijeljena na dvije autonomne pokrajine Vojvodinu, na sjeveru i Kosovo i Metohiju na jugu. Ovim je Ustavom srbijanskim pokrajinama vraćena autonomija koju su te pokrajine imale u periodu od 1974-89, a koja je ukinuta 1989. godine, centraliziranjem Srbije unutar SFRJ. Ostatak Srbije, često kolokvijalno nazvan Centralna Srbija, ili Uža Srbija, ne predstavlja političku jedinicu Srbije, te samim tim nema ni posebno ime. Otcjepljivanjem Kosova i proglašavanjem nezavisnosti 2009. godine, Srbija se de facto sastoji od jedne pokrajine i Centralne Srbije, mada srbijanski zakoni i dalje Kosovo, pod nazivom Kosovo i Metohija (Kosmet) smatraju sastavnim dijelom države. Administrativni centri pokrajina su Novi Sad i Priština. Ustavnim i drugim zakonskim promjenama u Srbiji 2013. godine teži se ka promjeni zakonskih odredaba u Vojvodini, koja se želi pretvoriti u region, bez prava na Skupštinu i drugih institucija, koje bi mogle imati važan politički značaj.\nDrugi nivo podjela je podjela na okruge. Srbija je podijeljena na 30 okruga, od kojih Beogradski okrug ima poseban status. Osamnaest okruga nalazi se u Centralnoj Srbiji, sedam u Vojvodini, a pet na Kosovu. Okruzi su podijeljeni na gradove i općine, a neki veći gradovi su podijeljeni na gradske općine (Beograd, Novi Sad, Niš, Požarevac, Vranje i Kragujevac). U Srbiji status grada ima ukupno 24 naselja, a status općina ukupno 150 naselja, od kojih su 30 na Kosovu.",
-  "2821_p13": "U Drugom svjetskom ratu, Jugoslavija je okupirana od strane Hitlerovske koalicije. Bosna i Hercegovina je ušla u sistem Nezavisne Države Hrvatske. Baranja i Bačka su pripojena Mađarskoj. Crna Gora je bila pod italijanskom okupacijom. Kosovo i zapadna Makedonija su postale dijelom tzv. Velike Albanije. Sjeverna Makedonija je ušla u sastav Bugarske. Sužena Srbija i Banat su bile pod njemačkom okupacijom. Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Srbiji su djelovali: Jugoslovenska vojska u otadžbini – Četnički oslobodilački pokret generala Dragoljuba Mihailovića, Odredi Komunističke Partije Jugoslavije – Partizanski oslobodilački pokret Josipa Broza Tita, te kvislinzi Srpska državna straža generala Milana Nedića i Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića.",
-  "2821_p11": "Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca",
-  "7548_p0": "Drina je rijeka u istočnoj Bosni i Hercegovini koja većim dijelom toka čini prirodnu granicu te zemlje sa Srbijom.",
-  "7548_p16": "Drina River Sub-basin",
-  "7548_p17": "Rijeke u Bosni i Hercegovini\nRijeke u Srbiji\nPogranične rijeke Bosne i Hercegovine\nGranica između Bosne i Hercegovine i Srbije",
-  "7548_p2": "Nedugo nakon svog nastajanja na Šćepan Polju, Drina ulazi u Bosnu i Hercegovinu. Ovaj dio Bosne i Hercegovine također je dobio ime prema toj rijeci - Gornje Podrinje. Prolazeći kroz Foču, Goražde i Višegrad, u rijeku Drinu se uliva više manjih i većih rijeka, kao što su Kolina, Ćehotina, Janjina, Lim, Prača, Rzav i Vrelo.",
-  "7548_p13": "Drina je bila granica između Zapadnog i Istočnog Rimskog Carstva.\n Duž Drine, granice Austro-Ugarske i kraljevine Srbije, 1914–1915. vođene su velike ratne operacije.\n Drina je 27. marta 1896. dostigla vodostaj 14 m viši od normalnog i poplavila ćupriju u Višegradu.\n Krajem 19. vijeka rijekom su krstarili austrougarski parobrodi i dolazili do Zvornika.\n Za Drinu se veže izreka \"nemoj ispravljati krivu Drinu\" i znači \"raditi beskoristan posao\".",
-  "7548_p1": "Nastaje spajanjem crnogorskih rijeka Tare i Pive u Šćepan Polju. Od rijeka koje protiču Bosnom i Hercegovinom jedino je rijeka Sava duža od Drine. Ujedno je i najduža pritoka Save. Svojim tokom dužine od oko 346 kilometara prolazi kroz mnogobrojna mjesta u Bosni i Hercegovini. U donjem Podrinju (Semberiji) Drina jednim dijelom čini granicu između Bosne i Hercegovine i Srbije. Drina se uliva u Savu blizu Sremske Rače. Nadmorska razlika između Šćepan Polja i ušća Drine u Savu iznosi 358 metara.",
-  "7548_p3": "Historijski gledano, rijeka Drina je ovdje bila prepuna brzaka i prolazila kroz kanjone i klisure. Nažalost, ova jedinstvena priroda je djelomično uništena izgradnjom hidrocentrala u Višegradu i Bajinoj Bašti. Pravac njenog toka je od juga ka sjeveru i ima dosta pritoka. Veće pritoke sa lijeve strane su Sutjeska, Bistrica, Kolina, Osanica, Prača, Drinjača i Janja, a sa desne Ćehotina, Lim, Rzav, Ljubovija i Jadar.",
-  "7548_p14": "Drina u književnosti \nIvo Andrić, koji je dio djetinjstva proveo u Višegradu, često je koristio Drinu kao pozadinu svojih djela. Jedno od njegovih najpoznatijih djela je roman Na Drini ćuprija.",
-  "7548_p5": "Na Drini su izgrađene tri hidroelektrane (HE): Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik.",
-  "7548_p15": "Također pogledajte \n Most Mehmed-paše Sokolovića\n Nacionalni park Sutjeska\n Nacionalni parkovi u Bosni i Hercegovini\n Drinska regata",
-  "7548_p9": "Na svom toku Drina je na dosta mjesta premošćena. Od svih mostova najpoznatiji je stari most u Višegradu, zadužbina Mehmed-paše Sokolovića, izgrađen 1571. godine. Most je u romanu \"Na Drini ćuprija\" opisao nobelovac Ivo Andrić.",
-  "7548_p12": "most Skelani - Bajina Bašta\n most u Ustokolini\n most na Osanici\n most na Sadbi\n most u Vitkovićima\n most u Baćcima (Goražde)\n most Alije Izetbegovića (Goražde)\n most Most Žrtava genocida u Srebrenici (Goražde)\n most u Kopačima\n most u Međeđi\n most na ušću Lima\n most Bratoljub (Bratunac)\n most Bratunac - Ljubovija\n most Zvornik - Mali Zvornik\n most Karakaj - Mali Zvornik\n most Šepak - Loznica\n uskotračni željeznički most kod ušća Lima u Drinu - bio je važan strateški objekat, koji je nekoliko puta rušen i obnavljan tokom dva Svjetska rata, da bi 1989. godine bio potopljen akumulacionim jezerom HE Višegrad",
-  "7548_p7": "HE \"Bajina Bašta\" u Perućcu je najveći objekat sagrađen na rijeci Drini. Rijeka je pregrađena branom visokom 90 i dugačkom 460 metara. Puštena je u rad 22. novembra 1966. Instalirana su četiri agregata ukupne snage 365 MW. Korisna zapremina akumulacije je 340 miliona m3. HE \"Bajina Bašta\" godišnje proizvede oko 1500 GWh.",
-  "7548_p10": "Noviji mostovi na Drini su:",
-  "830_p0": "Bosna i Hercegovina (skraćeno BiH, neformalno Bosna, ćirilica Босна и Херцеговина) suverena je država u jugoistočnoj Evropi, smještena na zapadu Balkanskog poluostrva. Na sjeveru, zapadu i jugozapadu graniči s Hrvatskom, na istoku sa Srbijom, a na jugoistoku s Crnom Gorom. Pomorska je država jer na jugu, na teritoriji općine Neum, izlazi na Jadransko more. Glavni i najveći grad države jest Sarajevo. Nezavisnost je stekla 1. marta 1992. nakon odluke građana referendumom o samoopredjeljenju. Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2013, imala je 3.531.159 stanovnika.",
-  "830_p51": "Bosna i Hercegovina obiluje rijekama i jezerima. Sve rijeke pripadaju crnomorskom i jadranskom slivu. Najduža je Sava, koja formira znatan dio granice s Hrvatskom. Najduža rijeka koja izvire, odnosno nastaje u Bosni i Hercegovini jest Drina, koja je, poput Save, velikim dijelom toka pogranična rijeka jer formira veći dio granice sa Srbijom. Od dužih rijeka tu su još Bosna (s najvećim unutardržavnim slivom), Vrbas, Una, Sana, Ukrina i Spreča, koje teku prema sjeveru i pripadaju crnomorskom slivu, dok je na jugu najveća rijeka Neretva, koja je i jedina rijeka s područja Bosne i Hercegovine koja se ulijeva u Jadransko more.",
-  "830_p43": "Položaj \nSmještena je na jugoistoku Evrope, u zapadnom dijelu Balkanskog poluostrva, između 42. i 46. stepena sjeverne geografske širine i 15. i 20. stepena istočne geografske dužine. Površina joj je 51.129 km2 (51.209,2 km2 od čega je 51.197 km2 kopno, a 12,2 km2 površina mora). Dužina granice sa susjednim državama iznosi 1.538 km, a od toga je suhozemna granica duga 774 km, riječna 751 km, a morska 13 km. Graniči s Hrvatskom na sjeveru, sjeverozapadu i jugu (932 km), Srbijom na istoku (357 km) i Crnom Gorom na jugoistoku (248 km). Na krajnjem jugu, na teritoriji općine Neum, izlazi na Jadransko more u dužini 20-ak km. Granice Bosne i Hercegovine uglavnom su prirodnog porijekla i većinom je čine rijeke Drina, Sava i Una, te planine, kao Dinara na jugozapadu.",
-  "830_p83": "Rijeke u Bosni i Hercegovini uglavnom su planinske (pogotovo gornji i srednji tok) i uz znatnu visinsku razliku izvora u odnosu na ušće, što im daje znatnu vrijednost potencijalne energije idealan su obnovljivi izvor energije. Zahvaljujući tom faktoru i reljefu kroz koji protječu (uske doline i kanjoni), potencijalna energija mnogih vodotoka iskorištena je za proizvodnju električne energije. Gornji tokovi Drine, Neretve, Vrbasa, Une i drugih rijeka obiluju ogromnim hidropotencijalom, usljed čega su upravo na tim mjestima izgrađene najveće hidroelektrane u državi.",
-  "830_p72": "Bosna i Hercegovina je nakon završetka rata administrativno podijeljena na dva entiteta i distrikt sa specijalnim statusom. Takvu teritorijalnu podjelu tretira međunarodni standard ISO 3166-2:BA koji za svaku administrativnu jedinicu unutar države (prva dva nivoa) definira međunarodnu dvodjelnu oznaku. Administrativne jedinice prvog nivoa su entiteti (Republika Srpska i Federacija Bosne i Hercegovine) i Brčko distrikt. Federacija Bosne i Hercegovine se do formiranja Brčko distrikta prostirala na približno 51% a Republika Srpska na 49% površine Bosne i Hercegovine. Entiteti su nastali Dejtonskim sporazumom iz 1995. zbog ogromnih promjena u etničkoj slici zemlje. U Republici Srpskoj ovo je većinom bilo zbog etničkog čišćenja lokalnog bošnjačkog i hrvatskog stanovništva, a u dijelovima Federacije zbog odlaska ili etničkog čišćenja lokalnog srpskog stanovništva.",
-  "830_p26": "Krajem Prvog svjetskog rata i propašću Austro-Ugarske područja Bosne i Hercegovine ulaze u početku u Država Slovenaca, Hrvata i Srba, a potom u novonastalu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, koja se od 1929. zove Kraljevina Jugoslavija. Nakon pojačane industrijalizacije i opće ekspanzije bosanskohercegovačkog društva za vrijeme austrougarske epohe, Bosna i Hercegovina tokom prve Jugoslavije ekonomski nazaduje, što stvara osnovu za socijalno nezadovoljstvo i nemire, koji će kasnije uslijediti.",
-  "830_p45": "Bosna i Hercegovina sastoji se od dvije geografske i historijske cjeline: većeg bosanskog dijela na sjeveru (otprilike 40.000 km2) i manjeg hercegovačkog na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na Hercegovinu, s tom razlikom da je riječ o različitim tipovima tla.",
-  "830_p24": "Tokom Prvog svjetskog rata mnogo građana Bosne i Hercegovine bilo je regrutirano u austro-ugarsku vojsku i upućeno na granice prema Kraljevini Srbiji i Kraljevini Crnoj Gori. Osobito je bila jaka koncentracija uzduž rijeke Drine. U početku rata imala je Srbija početne uspjehe, njena vojska je čak prešla Drinu i upala u istočnu Bosnu. Tada je austro-ugarska vojska pod vodstvom dvojice generala Hrvata, Stjepana Sarkotića i Luke Šnjarića, potukla Vojsku Kraljevine Srbije kod Han-Pijeska i izbacila ih preko Drine. Kraljevina Srbija i Kraljevina Crna Gora bile su 1915. vojnički potučene, njihovi državni teritoriji okupirani, a glavnina vojske se preko Albanije i Grčke dokopala solunskog bojišta gdje se uz zapadne saveznike Francusku i Englesku uspjela 1918. s juga vratiti u Srbiju i otud bez otpora ući u Bosnu, Hercegovinu, Hrvatsku, dio južne Ugarske (Bačku, Banat i Baranju) i napokon i u Sloveniju. Srbija je tada, kao jedna od pobjednica u Prvom svjetskom ratu, iako je doživljavala uglavnom poraze, nastojala sve te zemlje samo priključiti Kraljevini Srbiji i tako ostvariti stoljetnu ideju o Velikoj Srbiji i njenom izlazu na Jadransko more. U tim planovima Bosna i Hercegovina je imala središnje mjesto. Te pokrajine i tada oko 40% Srba u njihovom stanovništvu, trebale su biti most prema Srbima u Hrvatskoj, poglavito na području bivše Hrvatsko-slavonske vojne krajine.",
-  "830_p46": "Na sjeveru se planinsko područje spušta u brežuljkasto područje Posavine, odnosne dalje pretvara u Panonsku niziju. Dinarski dijelovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim pojasom između Neuma i poluostrva Klek izbija i na Jadransko more. Važna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih rijeka (Una, Vrbas, Bosna, Drina), od juga ka sjeveru, odnosno, u slučaju Neretve, od sjevera ka jugu, a poseban oblik u krajoliku čine prostrana kraška polja na jugozapadu, jugu i jugoistoku (Livanjsko, Duvanjsko, Popovo i druga).",
-  "830_p85": "Bosna i Hercegovina ima izgrađenu infrastrukturu za odvijanje cestovnog, željezničkog i zračnog saobraćaja. Također, (gdje postoji nekoliko riječnih luka) moguć je i vodeni saobraćaj Savom, ali u ograničenoj mjeri.",
-  "830_p3": "U Bosni i Hercegovini žive tri konstitutivna naroda, Bošnjaci, Srbi i Hrvati, a Bošnjaci su etnička većina. Osim njih, u državi žive i druge etničke zajednice: Albanci, Crnogorci, Jevreji, Makedonci, Romi, Slovenci, Turci i drugi. Bez obzira na etničku pripadnost, državljane Bosne i Hercegovine drugi često kolokvijalno identificiraju kao Bosance. Pojmovi Hercegovac i Bosanac održavaju se na osnovu regionalne, a ne etničke razlike, pri čemu se granice Hercegovine ne mogu precizno definirati. Osim toga, zemlja se jednostavno nazivala Bosna sve do austrougarske okupacije krajem 19. stoljeća.",
-  "830_p151": "Federacija Bosne i Hercegovine",
-  "830_p155": "Bosanskohercegovački gradovi po broju stanovnika\n Regije u Bosni i Hercegovini\n Saobraćaj u Bosni i Hercegovini\n Spisak predsjednika Bosne i Hercegovine\n Vojska Bosne i Hercegovine\n Zastava Bosne i Hercegovine\n Grbovi i zastave Bosne i Hercegovine kroz historiju\n Naseljena mjesta u Bosni i Hercegovini, 1991.\n Naseljena mjesta u Bosni i Hercegovini, 1991. (po abecednom redu)\n Pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji\n Bosanska imena\n Registarske oznake za vozila u Bosni i Hercegovini",
-  "830_p92": "– Oznake za magistralne ceste u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p150": "Entitetski nivo \nIako Bosna i Hercegovina nema usvojen zakon o praznicima, entiteti Federacija Bosne i Hercegovine i Republika Srpska, zajedno sa Brčko distriktom, imaju svoje zakone koji važe samo na nivou te administrativne teritorije.",
-  "830_p55": "Bosna i Hercegovina je po svom državnom uređenju jedinstvena u svijetu. Njeno uređenje je republičkog karatera, iako BiH ne funkcioniše niti se definiše kao republika zbog složenosti jedinica na koje se dijeli (entiteti i kantoni). Nezavisnost je stekla 5. aprila 1992, nakon što se referendumom o nezavisnosti odvojila od SFRJ, iz koje su prethodno istupile Slovenija, Hrvatska i Makedonija. Vlada se po trenutnom ustavu počela sastavljati od 14. decembra 1995. nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma koji je zaustavio rat. Glavni grad zemlje je Sarajevo. U Bosni i Hercegovini djeluje i visoki predstavnik, koji je na čelu Ureda Visokog predstavnika (), a koga bira Evropski parlament. Trenutni visoki predstavnik u Bosni i Hercegovini jest Christian Schmidt iz Njemačke.",
-  "830_p156": "BHtourism.ba  \n Centralna Banka Bosne i Hercegovine \n Ministarstvo vanjskih poslova Bosne i Hercegovine \n OSCE Misija u Bosni i Hercegovini \n Ured visokog predstavnika \n Bosna i Hercegovina na \"International Futures\" \n Bosna i Hercegovina na BBC News",
-  "830_p91": "– Oznake za brze ceste u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p89": "– Oznake za međunarodne ceste u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p90": "– Oznake za autoput u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p2": "Bosna i Hercegovina regionalno je i međunarodno poznata po prirodnim ljepotama i kulturnom naslijeđu, kuhinji, eklektičnoj i jedinstvenoj muzici, arhitekturi i festivalima, od kojih su neki jedni od najvećih i najuglednijih takve vrste u jugoistočnoj Evropi.",
-  "830_p93": "– Oznake za regionalne ceste u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p68": "Bosna i Hercegovina, kao međunarodno priznata i suverena država, preko svojih nadležnih institucija, nastoji voditi dobrosusjedsku politiku i općenito vanjsku politiku na principima međusobnog uvažavanja i ravnoprvnosti kao i poštivanja suvereniteta država sa kojima nastoji izgraditi dobre međudržavne odnose. U svrhu ostvarivanja takvih univerzalnih načela vanjske politike, Bosna i Hercegovina teži ka saradnji na bilateralnom, regionalnom i globalnom planu. Prema Ustavu Bosne i Hercegovine, vođenje vanjske politike u isključivoj je nadležnosti državnog Predsjedništva.",
-  "830_p107": "Prema popisu iz 1991, Bosna i Hercegovina je imala 43,47% Bošnjaka, 31,21% Srba i 17% Hrvata, dok se 6% ljudi izjasnilo kao Jugoslaveni, a 2% kao ostali. Religijska podjela bila je slična nacionalnoj: 99% Hrvata su katolici, 90% Bošnjaka su muslimani i 95% Srba su pravoslavci. Podaci su se otad znatno promijenili jer je u ratu poginulo između 100.000 i 250.000 ljudi, a gotovo polovina stanovništva zemlje raseljena je. Prema spomenutom popisu, u Bosni i Hercegovini bilo je 40% muslimana, 31% pravoslavaca, 15% katolika, te 14% pripadnika ostalih vjeroispovijesti. 18,9% stanovništva mlađe je od 14 godina, 70,6% je između 15 i 64 godine, a 10,5% stanovnika starije je od 65 godina. Prosječna starost iznosi 35,9 godina. Za muškarce je ona 35,5 a za žene 36,2 godine. Broj stanovnika raste za otprilike 0,45% godišnje.",
-  "830_p108": "Religija \nPrema popisu stanovništva iz 2013, islam je većinska religija u Bosni i Hercegovini, koju čini 51% stanovništva. Kršćanima se izjašnjava 46% populacije; od njih, Srpska pravoslavna crkva čini najveću grupu, što čini 31% stanovništva (od kojih većina identificiraju kao Srbi), a Rimokatolička crkva 15% (od kojih je većina identificiraju kao Hrvati). Najmanji skupine čine agnostici 0,3%, 0,8% ateisti, ostali 1,15%, a vjeru nije izjasnilo ili nije bilo odgovora od njih 1,1%.",
-  "830_p1": "Područje Bosne i Hercegovine naseljeno je još od paleolita, dok se u neolitskom razdoblju bilježi stalna naseljenost teritorije kada se razvijaju kulture kao što su kakanjska i butmirska. Nakon dolaska prvih Indoevropljana bilježi se više kultura željeznog doba kao što su glasinačka i srednjobosanska kulturna grupa. Te kulture se najviše dovode u vezu s više ilirskih plemena kao što su bili Desidijati, Mezeji, Breuci, Dicioni, Autarijati. Dolaskom Rimljana većina tih plemena do 6. stoljeća bila je romanizirana. Dolaskom slavenskih plemena na Balkan, teritoriju Bosne i Hercegovine naseljavaju i razna južnoslavenska plemena. Do 12. stoljeća uspostavljena je Bosanska banovina, koja će krajem 14. stoljeća prerasti u Kraljevinu Bosnu. Za vrijeme vladavine kralja Tvrtko I bila je najmoćnija feudalna kraljevina u regionu. Sa smrću Tvrtka I snaga i utjecaj bosanske države polahko opadaju. U to doba Osmanlijsko Carstvo počinje invaziju na jugoistočnu Evropu, što je bilo velika prijetnja i za Kraljevinu Bosnu. Iscrpljena unutrašnjim sukobima i prepuštena sama sebi, pod vladavinom posljednjeg kralja Stjepana Tomaševića Bosna gubi nezavisnost 1463. U sljedećem stoljeću cijelo područje današnje Bosne i Hercegovine ulazi u sastav Osmanlijskog Carstva i postaje njena najzapadnija provincija. Slabljenjem Osmanlijskog Carstva nakon Berlinskog kongresa Austro-Ugarska je okupirala Bosnu i Hercegovinu, što će potrajati do Prvog svjetskog rata. Između dva svjetska rata bila je u sastavu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije, a potom i u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije kao jedna od njenih šest republika. Raspadom Jugoslavije proglašava nezavisnost, usljed čega izbija rat u Bosni i Hercegovini, koji je trajao od 1992. do 1995.",
-  "830_p105": "U Bosni i Hercegovini 2013. živjelo je 50,11% Bošnjaka, 30,78% Srba i 15,43% Hrvata, dok ostali čine 2,73%.",
-  "830_p106": "Prema podacima američke agencije CIA iz 2000, u Bosni i Hercegovini živjelo je 48% Bošnjaka, 37,1% Srba, 14,3% Hrvata i 0,6% ostalih. Prema procjenama iste agencije iz 2004, Bosna i Hercegovina je imala 4.007.608 stanovnika. Procjene CIA-e iz 2017. navode da je u julu te godine u Bosni i Hercegovini živio 3.856.181 stanovnik. Prema domaćim procjenama, u Federaciji Bosne i Hercegovine žive 2.517.972 stanovnika, a u Republici Srpskoj 1.490.993.",
-  "830_p44": "Najviši je vrh Maglić (2.386 m), u jugoistočnom dijelu, na granici s Crnom Gorom. Najduža rijeka koja protječe Bosnom i Hercegovinom jest Sava, a od jezera je najveće Buško, vještačka hidroakumulacija površine 56,7 km2.",
-  "830_p35": "U oktobru 1991. SR Bosna i Hercegovina izglasava suverenost da bi potom uslijedio i referendum za nezavisnost u februaru 1992. Srpsko stanovništvo uglavnom je bojkotovalo referendum. Odmah po proglašavanju nezavisnosti i međunarodnog priznanja zemlje u aprilu 1992, izbija rat u Republici Bosni i Hercegovini. Republika Bosna i Hercegovina primljena je u Ujedinjene nacije 22. maja 1992. Već 1991. hrvatski predsjednik Franjo Tuđman sklapa dogovor o podjeli Bosne i Hercegovine sa srbijanskim predsjednikom Miloševićem na sastanku u Karađorđevu. O podjeli Bosne i Hercegovine danas postoji mnogo dokumentacije, a izdvajaju se Tuđmanovi stenogrami, ali i svjedočenja Stjepana Mesića, nekadašnjeg predsjednika Predsjedništva SFRJ, Ante Markovića, nekadašnjeg premijera SFRJ, i mnogih drugih svjedoka vremena.",
-  "830_p37": "U američkom gradu Daytonu 21. novembra 1995. sve zaraćene strane potpisuju mirovni sporazum, čime je neslužbeno završen rat. Konačni sporazum potpisan je u Parizu 14. decembra 1995. Dejtonski sporazum potvrdio je Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu i suverenu državu u Evropi. Prema ugovoru Bosna i Hercegovina sastoji se iz dvije administrativne jedinice: Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske, te Brčko distrikta, koji ima poseban status i ne pripada nijednom entitetu.",
-  "830_p50": "Klima je umjereno kontinentalna s toplim ljetima i hladnim zimama. Područja s velikom nadmorskom visinom imaju kratka hladna ljeta i duge, ponekad žestoke zime. U primorju i na jugu zemlje zime su blage i kišovite. Glavni grad je Sarajevo, a ostali veći gradovi jesu Banja Luka, Tuzla, Mostar, Zenica, Bihać, Cazin, Prijedor, Brčko, Bijeljina, Travnik, Trebinje, Doboj, Gračanica i Livno.",
-  "830_p33": "U to vrijeme osnivaju se i obrazovne, naučne i kulturne institucije kao što su Akademije nauka i umjetnosti BiH, univerziteti u \nSarajevu, Banjoj Luci, Mostaru i Tuzli, Radiotelevizija Sarajevo. Godine 1971. dolazi do priznavanja Muslimana, kao šestog naroda u tadašnjoj zemlji, koji uz Srbe i Hrvate, čine jedan od konstitutivnih naroda SR Bosne i Hercegovine i SFR Jugoslavije.",
-  "830_p141": "Bosna i Hercegovina je članica UNESCO-a od 12. jula 1993. Na spisku Svjetske baštine sa područja Bosne i Hercegovine nalaze se tri spomenika: Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu, Stari most u Mostaru i Stećci koji se nalaze na 20 lokacija u Bosni i Hercegovini.",
-  "830_p124": "Tokom hiljadugodišnjeg postojanja Bosna i Hercegovina našla se pod utjecajem različitih kultura i civilizacija te je dugo bila svojevrsna granica između zapadnog i istočnog (orijentalnog) utjecaja, poprimajući i zadržavajući specifičnosti s obje strane, što je rezultiralo raznovrsnom arhitekturom, koja je važno naslijeđe te države.",
-  "830_p123": "Bosna i Hercegovina ima bogatu kulturu koja je imala veliki utjecaj na ostale zemlje Balkana i Evrope. Ona se ispoljavala na raznim područjima ljudske djelatnosti, a uključivala je muziku, književnost, film, likovnu i primijenjenu umjetnost, te dizajn i savremene medije. Iz Bosne i Hercegovine su porijeklom dvojica dobitnika Nobelove nagrade: Vladimir Prelog dobio ju je za hemiju, a Ivo Andrić za književnost. Glavni grad Sarajevo je bio domaćin 14. Zimskih olimpijskih igara.",
-  "830_p146": "Današnji bosanskohercegovački grb je karakterističnog oblika sa gornjom, ravnom stranom i donjim, izduženim dijelom ovalne forme, koji se završava u za grbove karakterističnom šiljku, a sastoji se iz dva dijela sa žutom i plavom plohom. Obje boje imaju uporište u bosanskoj nacionalnoj historiografiji i mogu korespondirati sa dotadašnjim nacionalnim simbolima Bosne i Hercegovine kao što su zlatni ljiljani i plava podloga bosanskog grba tokom 1990-ih. Gornji desni dio ispunjava žuti trougao, koji zauzima nešto manje od polovine heraldičke figure bosanskog državnog simbola. Stilizirano predstavlja Bosnu i Hercegovinu u njenim historijskim granicama (Una, Sava, Drina, Dinara) čime u prvi plan dolazi do izražaja njen historijski kontinuitet.",
-  "830_p97": "Najvažnije željeznički pravci jesu:\n Ploče – Bosanski Šamac, na kojem je pruga Šamac – Sarajevo (dužina: 239 km, izgrađena 1948) pravac je koji se od juga i glavne luke Ploče dolinama Neretve i Bosne pruža prema sjeveru države i dalje prema srednjoj Evropi i povezuje mnoge privredne centre, kao što su Mostar, Konjic, Sarajevo, Kakanj, Zenica, Maglaj, Doboj)\n Bihać – Zvornik (pravac koji povezuje zapadni dio države s istočnim, odnosno preko Srbije povezuje Bosnu i Hercegovinu s istočnom i jugoistočnom Evropom.",
-  "830_p126": "Bosanskohercegovačku književnost čine mnoga poznata djela, pisana perima napoznatijih književnika Bosne i Hercegovine. Ivo Andrić je najvažniji predstavnik domaće književnosti i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1961. za \"kompletan književni opus o historiji jednog naroda\". Vrhunac tog rada je bio roman Na Drini ćuprija. Tokom osmanlijskog doba mnogi pisci iz Bosne i Hercegovine bili su poznati u orijentalnom svijetu, a u samoj Bosni razvija se alhamijado književnost.",
-  "830_p18": "Historijske i arheološke informacije o ranosrednjovjekovnoj Bosni su oskudne. Prema bizantskom O upravljanju carstvom, u Bosni su postajala dva naseljena grada Katera i Desnik. Utvrđeno je da se srednjovjekovni zemlja Bosna protezala od sarajevskog polja na jugu do zeničkog polja na sjeveru, a istočna granica je bila dolina Prače prema Drini, zapadna duž doline Lepenice i Lašve.",
-  "830_p53": "Nacionalni parkovi i parkovi prirode u Bosni i Hercegovini",
-  "830_p74": "Najniži nivo političke podjele Bosne i Hercegovine je podjela na općine i gradove. Bosna i Hercegovina sastoji se od 141 općine (71 u Federaciji Bosne i Hercegovine i 57 u Republici Srpskoj) i 24 službena grada. Općinama i gradovima rukovode općinska i gradska vijeća a dalje se dijele na mjesne zajednice.",
-  "830_p73": "Od 1996. ovlasti vlada oba entiteta u odnosu na državni nivo, odnosno Vijeće ministara znatno su smanjene. Ipak, iako je zemlja na putu ka svom državnom ujedinjeju, entiteti još imaju brojne nadležnosti. Drugi nivo političke podjele jest podjela Federacije Bosne i Hercegovine na kantone, kojih je deset i svi imaju uspostavljenu zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast. Neki su etnički mješoviti, pa su uspostavljeni posebni mehanizmi zaštite interesa konstitutivnih naroda.",
-  "830_p28": "Sporazumom Cvetković–Maček 1939. formira se Banovine Hrvatske, u koju ulaze i dijelovi Bosne i Hercegovine, i to uglavnom oni koji su već pripadali Primorskoj banovini i dijelovi zemlje na sjeveru, uz Savu.",
-  "830_p27": "Nakon sloma parlamentarne demokratije i zavođenja Šestojanuarske diktature 1929. došlo je do novih administrativno-političkih promjena u zemlji. Jugoslavija je dobila devet banovina, čime je Bosna i Hercegovina formalno podijeljena. Površina Bosne i Hercegovine pripala je u svom historijskom obliku četirima različitim banovinama, koje su nazvane po geografskim i historijskim regijama. Vrbaska, Drinska, Zetska i Primorska banovina trebale su prema prvotnoj ideji tadašnjeg jugoslavenskog kralja Aleksandra I potisnuti regionalne i nacionalne identitete, a u prvi plan staviti jedinstveni jugoslavenski identitet.",
-  "830_p76": "Uz SR Makedoniju i SR Crnu Goru, SR Bosna i Hercegovina se ubrajala u red siromašnijih republika Jugoslavije. Poljoprivreda je uglavnom bila u privatnim rukama, ali posjedi su bili mali i neprofitabilni, dok se hrana uglavnom uvozila. I danas se vide posljedice centralnog planiranja privrede, a glavna je nevolja prevelik broj radnika u industriji. Za vrijeme socijalizma u Bosni i Hercegovini forsirana je teška i vojna industrija, pa je republika imala velik dio jugoslavenskih vojnih postrojenja.",
-  "830_p32": "Zbog svog centralnog geografskog položaja unutar jugoslovenske federacije, Bosna i Hercegovina je izabrana kao osnova za razvoj vojno-odbrambene industrije. U tom periodu izgrađeno je mnogo vojnih objekata i tvornica oružja što je doprinijelo velikoj koncentraciji oružja i vojnog osoblja. S obzirom na prirodna bogatstva kojim raspolaže, Bosna i Hercegovina je za vrijeme SFRJ bila centar uglavnom bazične industrije.",
-  "830_p157": "Države svijeta\nMediteranske države\nBiH\nDržave članice Vijeća Evrope\nDržave članice Ujedinjenih nacija",
-  "830_p30": "Jedan dio Bošnjaka, bosanskih Srba i bosanskih Hrvata aktivno učestvuju u antifašističkom pokretu Josipa Broza Tita, dajući znatan doprinos Narodnooslobodilačkoj borbi i konačnom oslobođenju cijele zemlje od stranih okupatora. Bosna i Hercegovina je jedna od prvih zemalja antifašističke koalicije u porobljenoj Evropi 1941–1945. Na teritoriji Bosne i Hercegovine vode se neke od najžešćih bitaka (Neretva, Kozara, Sutjeska, Drvar) Drugog svjetskog rata na području jugoistočne Evrope. U Mrkonjić Gradu 25. novembra 1943. postavljeni su temelji suvremene Bosne i Hercegovine, na Prvom zasjedanju ZAVNOBiH-a, dok su u Jajcu 29. novembra iste godine na Drugom zasjedanju AVNOJ-a postavljene osnove nove, socijalističke Jugoslavije, u okviru koje je SR Bosna i Hercegovina bila jedna od šest ravnopravnih republika.",
-  "830_p136": "Bosna i Hercegovina jedna je od država s gustom mrežom državnih, entitetskih, kantonalnih, regionalnih i gradskih radiostanica. Ipak, specijalizirane radijske stanice sa specijaliziranim sadržajima još su u manjoj mjeri zastupljene u odnosu na konvencionalne i tradicionalne.",
-  "830_p31": "U vremenu od 1945. do početka 1990-ih SR Bosna i Hercegovina doživljava ubrzanu industrijalizaciju, modernizaciju i urbanizaciju, a paralelno s tim osnivaju se i institucije zemlje, koje naglašavaju njenu državnost i institucionalnu nezavisnost.",
-  "830_p23": "Odlukom Berlinskog kongresa 1878. Bosna i Hercegovina postaje sastavni dio Austro-Ugarske. Paralelno se u susjednim državama razvijaju slavenski nacionalni pokreti, koji su radili na ujedinjenju svih Južnih Slavena na jugoistoku Evrope. Povod za Prvi svjetski rat bio je sarajevski atentat, koji je 28. juna 1914. izveo Gavrilo Princip, pripadnik revolucionarnog omladinskog pokreta \"Mlada Bosna\". On je pucao na austro-ugarskog prestolonasljednika Franza Ferdinanda i njegovu trudnu suprugu, koji su podlegli ranama.",
-  "830_p69": "Pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji, uz pristupanje NATO-u, jedan je od glavnih vanjskopolitičkih ciljeva Bosne i Hercegovine što je inicirano stupanjem na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju 1. juna 2015. Državama sa kojima je ratificiran ovaj sporazum ponuđena je mogućnost da, nakon što ispune neophodne uslove, postanu članice Evropske unije. Zbog toga je Bosna i Hercegovina jedan od potencijalni kandidata za pridruživanje EU. Bosna i Hercegovina usvojila je Akcioni plan za članstvo u NATO-u 23. aprila 2010, što je posljednji korak za puno članstvo u toj vojnoj organizaciji iako postoje oprečni unutardržavni stavovi prema članstvu."
-}

data/control/openai/control_docs.json

@@ -1 +0,0 @@
-{}

data/da/da_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "1894_p0": "Storbritannien (), officielt Det Forenede Kongerige Storbritannien og Nordirland (), er et land i Vesteuropa. Storbritannien udgøres af øen af samme navn, den nordøstlige del af øen Irland samt et stort antal mindre øer. Nordirland deler, som den eneste del af Storbritannien, landegrænse med et andet land, Republikken Irland. Storbritannien er på nær førnævnte landegrænse omgivet af Atlanterhavet med Nordsøen mod øst, Den Engelske Kanal mod syd, og Det Keltiske Hav mod syd og sydvest. Landet har dermed verdens 12. længste kystlinje. Mellem Storbritannien og Irland ligger Det Irske Hav. Storbritannien er med sine 242.000 kvadratkilometer samlede areal verdens 78. største og Europas 11. største land. Det er med sine over 67 millioner indbyggere (ultimo 2021) det 21. folkerigeste land i verden. Dermed har Storbritannien den 4. højeste befolkningstæthed i EU.",
-  "1894_p31": "Storbritannien har op mod 1.100 småøer eller holme. Nogle af disse er kunstige crannogs og blev anlagt for at gøre det lettere at forsvare landet i urolige tider.",
-  "1894_p3": "Storbritannien er et iland. Det har verdens 5. største økonomi målt på BNP samt den 9. højeste købekraftsparitet. Storbritannien er et højindkomstland med en meget høj levestandard (16. på HDI). Det var verdens første industrialiserede land og desuden verdens vigtigste stormagt i hele det 19. og tidlige 20. århundrede. Storbritannien er fortsat en stormagt med betydelig international indflydelse på områder såsom økonomi, kultur, militær, videnskab og politik. Det er også en anerkendt atommagt. Storbritanniens forsvarsbudget er verdens 7. højeste. Storbritannien har været permanent medlem af FN’s Sikkerhedsråd siden rådets grundlæggelse i 1946. Landet har også været et førende medlem af EU og dens forløber, EØF, siden 1973. Den 23. juni 2016 valgte det britiske folk ved en folkeafstemning imidlertid at forlade EU, hvilket i øjeblikket forhandles på plads i EU-regi. Storbritannien er også medlem af Commonwealth of Nations, Europarådet, G7, G20, NATO, OECD og WTO. Storbritannien forlod EU den 31. januar 2020, ved midnat dansk tid.",
-  "1894_p44": "Rigets fire forskellige nationer, home nations, har forskellige ordninger for lokalstyre:",
-  "1894_p1": "Storbritannien er et konstitutionelt monarki med et parlamentarisk demokrati. Monarken er kong Charles 3., som har regeret siden d. 8. september 2022. Storbritanniens hovedstad samt største by er London, der er en verdensby og et vigtigt finanscentrum. London er med sine 10,3 millioner indbyggere Europas 4. største og var EU’s 2. største by. Af andre vigtige storbyer bør Birmingham, Leeds, Glasgow, Liverpool og Manchester nævnes. Storbritannien består af fire forenede lande: England, Skotland, Wales og Nordirland. De tre sidstnævnte har omfattende selvstyre, dog af varierende grad, centreret omkring deres hovedstæder Edinburgh, Cardiff og Belfast. De nærliggende øer Isle of Man, Bailiwick of Guernsey og Bailiwick of Jersey er ikke officielt en del af Storbritannien, men såkaldte kronbesiddelser, hvor den britiske regering er ansvarlig for forsvar og international repræsentation.",
-  "1894_p48": "Britisk oversøisk territorium",
-  "1894_p2": "De interne forhold mellem de fire britiske lande har ændret sig voldsomt gennem tiderne. Wales blev annekteret af Kongeriget England med de såkaldte Laws in Wales Acts i 1535 og 1542. En traktat mellem England og Skotland resulterede i 1701 i et forenet Kongeriget Storbritannien, der i 1801 også indlemmede Kongeriget Irland. Således opstod Det Forenede Kongerige Storbritannien og Irland. Fem sjettedele af Irland rev sig i 1922 løs fra Storbritannien, hvilket gav anledning til et navneskifte til det nuværende Forenede Kongerige Storbritannien og Nordirland. Storbritannien har fjorten oversøiske territorier. De er de sidste rester af Det Britiske Imperium, der på sit højdepunkt i 1920’erne omfattede en fjerdedel af verdens lande, og dermed var verdenshistoriestens største rige. Britisk indflydelse kan i dag spores i sprog såvel som kultur over hele verden.",
-  "1894_p49": "Et britisk oversøisk territorium (BOT) (engelsk: British overseas territory; tidligere kendt som biland eller kronkoloni) er et territorium som er underlagt britisk overhøjhed uden at være en del af Det Forenede Kongerige Storbritannien og Nordirland (UK). I dag er fjorten oversøiske territorier knyttet til UK. Betegnelsen \"British Overseas Territory\" stammer fra 2002, hvor den erstattede betegnelsen British dependent territory, som igen blev indført i 1981. Før da blev disse områder kaldt kolonier eller kronkolonier.",
-  "1894_p36": "De Britiske Øer er gennem historien blevet udsat for flere invasioner og migrationsbølger, specielt fra Skandinavien og det europæiske kontinent. Før romerne kom, var øerne bosat af keltere og piktere. Der fandtes rester af præ-keltiske folk af ukendt ophav. Den romerske besættelse varede i flere århundreder, og derefter tog angelsaksere og vikinger over som dominerende grupper. I 1066 kom normannerne. I nyere tid er mange indvandrere kommet til øerne specielt fra de tidligere britiske kolonier, men også fra de fleste andre lande. Dagens briter er af præ-keltisk, keltisk, romersk, angelsaksisk, norrønt, normannisk og skandinavisk ophav, med et betydeligt indslag af ikke-europæiske folkeslag.",
-  "1894_p87": "Medlemsstater af Europarådet\nBritiske imperium\nCommonwealth\nKonstitutionelle monarkier\nKongeriger\nMonarkier i Europa",
-  "1894_p79": "Cricket fremstår for mange som den mest britiske af alle sportsgrene. I internationale konkurrencer stiller Wales og England op sammen, Skotland stiller for sig selv, mens Nordirland stiller i et all-irsk hold. Sporten er betydeligt mere populær i England end andre steder.",
-  "1894_p82": "Storbritanniens flag, Unionsflaget, er bedre kendt som Union Jack. Flaget er en kombination af Englands flag, Skotlands flag og Irlands gamle flag. Wales er ikke repræsenteret i Unionsflaget, eftersom Wales blev erobret og annekteret af England før Det Forenede Kongerige blev dannet. Storbritannien har formelt ingen nationalsang, men kongemelodien God Save the King – hvor \"King\" udskiftes med \"Queen\" i teksten, når monarken er en kvinde – har stilling som en de facto nationalsang.",
-  "1894_p64": "Storbritannien var sammen med USA et vigtig sted for udviklingen af rock. Blandt de mest kendte kunstnere og grupper er The Beatles, David Bowie, Elton John, Ozzy Osbourne, Queen, Deep Purple, Led Zeppelin, Pink Floyd, Genesis, Rolling Stones, The Who, Duran Duran, The Smiths, Depeche Mode, The Cure og mange andre. Inden for punk var Storbritannien længe i første række med bands som Sex Pistols og The Clash. Det samme gjaldt i en periode heavy metal, med bl.a. Judas Priest, Black Sabbath, Motörhead og Iron Maiden.",
-  "1894_p32": "Hovedstæderne i de enkelte lande i Storbritannien er: Belfast (Nordirland), Cardiff (Wales), Edinburgh (Skotland) og London (England), sidstnævnte er også hovedstaden i Storbritannien som helhed.",
-  "1894_p30": "Nordirland består for det meste af åslandskab. De største byer er hovedbyen Belfast og Derry (Londonderry). Storbritanniens største indsø, Lough Neagh, ligger i Nordirland og har et overfladeareal på 388 km².",
-  "1894_p56": "Storbritannien er også et af de fem lande i verden med et omfattende atomarsenal. De bruger missilsystemet Trident II fra ubåde af Vanguard-klassen.",
-  "36_p0": "Danmark, officielt Kongeriget Danmark, er et land i Skandinavien og en suveræn stat. Det er den sydligste af de skandinaviske nationer, sydvest for Sverige og syd for Norge, og det grænser op til Tyskland mod syd. Grønland og Færøerne indgår også i den danske stat som rigsdele med selvstyre indenfor Danmarks Rige (Danmarks forhold til rigsdelene kaldes Rigsfællesskabet).",
-  "36_p56": "Udover det egentlige Danmark, der ligger i Skandinavien, omfatter den danske stat også de to selvstyreområder Grønland og Færøerne. Områderne hører ifølge grundlovens §1 til Kongeriget Danmark og er dermed underlagt Folketinget og regeringen. De to områder har dog begge egen folkevalgt forsamling og et landsstyre ledet af henholdsvis en landsstyreformand (Grønland) og en lagmand (Færøerne). Færøerne opnåede hjemmestyre i 1948 og Grønland i 1979. De to områder er dog ikke fuldt uafhængige, f.eks. skal folkeskolerne udover det lokale sprog undervise i dansk. Staten yder økonomisk bloktilskud til begge områder, ligesom staten yder bloktilskud til regionerne og kommunerne i Danmark. Udenrigsforhold varetages som hovedregel af regeringen i København med inddragelse af både Grønland og Færøerne, når det vedrører disse. Hvert område repræsenteres også ved to pladser i Folketinget.",
-  "36_p130": "Danmark\nMedlemsstater af Europarådet\nLande i Europa",
-  "36_p2": "Danmark består af halvøen Jylland (undtagen den Tyske del, og oftest medregnet Nørrejyske Ø) og 443 navngivne øer, småøer og holme, med de største øer Sjælland, Nørrejyske Ø og Fyn. Landet er kendetegnet ved flad, dyrkbar jord og sandkyst, lav højde og tempereret klima. Danmark har et samlet areal på 43.094 km², heraf er vandarealet på 700 km²; det samlede areal inklusive Grønland og Færøerne er 2.210.573 km².",
-  "36_p65": "Danmark har et areal på 42.952 km² som opgjort af Danmarks Statistik i 2023. Det præcise areal ændrer sig lidt fra år til år. Ifølge CIA's opgørelse var det i 2023 verdens 133. største land, lidt mindre end Estland på godt 45.000 km² og lidt større end Nederland på ca. 41.500 km². Danmark ligger i Skandinavien, beliggende i det nordlige Europa, og grænser kun til Tyskland mod syd. Landet er omgivet af flere have: Vesterhavet mod vest, Skagerrak mod nord, Kattegat og Øresund, og Østersøen mod syd. Mellem disse have findes mange sunde og bælter: Dels Limfjorden (som er et sund) mellem Vesterhavet og Kattegat, dels Lillebælt, Storebælt og Øresund mellem Kattegat og Østersøen og dels en lang række mindre farvande mellem øerne. Den største del af arealet udgør halvøen Jylland (23.872 km²), mens resten fordeler sig på 1419 øer, heraf 443 navngivne og heraf igen 78 beboede. De tre største øer er Sjælland, Den Nørrejyske Ø (Vendsyssel-Thy) (siden 1825, nuværende åbning siden 1862) og Fyn.",
-  "36_p72": "Stevns Klint;\nVadehavet – der strækker sig langs både den danske, tyske og nederlandske kyst;\nIlulissat Isfjord\nAasivissuit – Nipisat\nKujataa Grønland",
-  "36_p49": "Danmark er medlem af forskellige sammenslutninger som f.eks. EU, FN, NATO og Nordisk Råd. Som medstifter af NATO afbrød Danmark i efterkrigstiden halvandet århundredes neutralitet og forsøgte under koldkrigstiden at knytte de østeuropæiske lande til Vesten, heriblandt de baltiske lande (Estland, Letland og Litauen). Danmark har været medlem af EU (tidligere EF) siden 1973 og hører her til blandt de frihandelsorienterede EU-lande. Opbakningen til medlemskabet er generelt høj i Danmark, samtidig med at befolkningen er skeptisk overfor at afgive yderligere suverænitet til EU.\nVed en folkeafstemning i 1992 sagde et flertal nej til Maastricht-traktaten. I en folkeafstemning fra 2000 stemte danskerne nej til at udskifte den danske krone med euroen som valuta, og i 2015 var der i en anden folkeafstemning flertal imod at ophæve det danske retsforbehold indenfor EU. I fem andre folkeafstemninger om EF-/EU-spørgsmål har der omvendt været et flertal for deltagelse: I 1972 (medlemskab af EF), i 1986 (EF-pakken), i 1993 (Edinburgh-aftalen), i 1998 (Amsterdam-traktaten) og i 2014 (Patentdomstolen).",
-  "36_p129": "Danmark på det nu frie Encyclopaedia Britannica Eleventh Edition (kan findes på s. 23-43)",
-  "36_p1": "Danmark er omgivet af flere have: Vesterhavet (Nordsøen), Skagerrak og Kattegat på henholdsvis vest-, nord- og østsiden af Jylland, og Kattegat og Østersøen henholdsvis nord og syd for de danske øer.",
-  "5832_p3": "Øer i Irland\n Ø\nØer som er delt mellem to lande\nDe Britiske Øer\nØer i Storbritannien",
-  "5832_p0": "Irland er den tredjestørste ø i Europa med et areal på 84.000 km². Øen Irland ligger vest for Storbritannien, og hovedparten af øen har siden 1921 udgjort Republikken Irland. Resten (ca. en sjettedel) udgøres af Nordirland, der er en del af Det Forenede Kongerige Storbritannien og Nordirland).",
-  "5832_p2": "Se også \n Barrow\n IRA\n Irlands historie",
-  "5843_p148": "Øer i Island\nMedlemsstater af Europarådet\nLande i Europa\nRepublikker",
-  "5843_p0": "Island () er en nordisk europæisk østat, der ligger, hvor Nordatlanten møder Ishavet på den midtatlantiske ryg. Landet har 364.260 indbyggere og et areal på 103.000 km², hvoraf landarealet udgør 100.250 km², hvilket gør det til Europas tyndest befolkede land. Landets hovedstad og største by er Reykjavík, der sammen med de omgivende områder i den sydvestlige del af landet er hjemsted for to tredjedele af landets befolkning.",
-  "5843_p58": "Island opretholder diplomatiske forbindelser med stort set alle verdens nationer, men båndene til de øvrige nordiske lande, Tyskland, USA, Canada og de øvrige NATO-lande er særlig tætte. Ud fra historien samt kulturelle, økonomiske og sproglige ligheder er Island et nordisk land, og disse lande opretholder et tæt samarbejde via Nordisk Råd.",
-  "5843_p25": "Selv om Island ligger tættere på Grønland, der hører til Nordamerika, ligger landet nærmere Kontinentaleuropa end det kontinentale Nordamerika. Man regner typisk landet til Europa af historiske, politiske, kulturelle og praktiske grunde. Geologisk set indeholder landet dele af begge kontinentalpladerne. Det landområde, der ligger tættest på Island, er det østlige Grønland (287 km). Af europæiske landområder ligger Færøerne i en afstand af 420 km, Jan Mayen 550 km, Shetlandsøerne og Ydre Hebrider omkring 470 km, det skotske fastland og Orkney 798 km, mens det norske fastland ligger cirka 970 km væk.",
-  "5843_p85": "I 2009 udbød Island de første licenser til firmaer, der ønskede at søge efter olie i havbunden ud for øen med henblik på udvinding heraf i området nordøst for øen kaldet Dreki-feltet.",
-  "5843_p59": "Island er en del af det Europæiske Økonomiske Samarbejdsområde, som giver landet adgang til det store fælles marked i EU. Island er ikke selv medlem, men 16. juli 2009 besluttede Altinget med 33 stemmer for og 28 imod at søge om medlemskab af EU, og landet søgte officielt om optagelse 17. juli samme år. Optagelsesproceduren har været i gang siden juli 2010. I marts 2015 meddelte det den islandske regering dog at man trak ansøgningen tilbage.",
-  "5843_p60": "Island er desuden medlem af FN, NATO, EFTA og OECD.",
-  "5843_p15": "Kongeriget Island (1918–1944)",
-  "5843_p17": "Ved optakten til anden verdenskrig stillede Island i lighed med Danmark sig som udgangspunkt neutrale, men med den tyske besættelse af Danmark 9. april 1940 frasagde Altinget den danske konge som regent og overtog selv Islands udenrigspolitik samt alle landets øvrige opgaver, der hidtil havde været klaret i Danmark. En måned senere invaderede og besatte Storbritannien Island og krænkede dermed den islandske neutralitet. I 1941 overtog USA besættelsen af landet, så Storbritannien kunne frigøre tropperne til andre opgaver; dette arrangement blev tøvende accepteret af de islandske myndigheder.",
-  "5843_p86": "I 2012 forhandlede regeringerne i Island og Storbritannien om muligheden for at etablere et jævnstrømshøjspændingskabel til at levere elektricitet fra Island til Storbritannien. Årsagen hertil er, at Island har store uudnyttede ressourcer af vedvarende energi, mens Storbritannien kan se frem til, at landets energireserver baseret på olieudvinding i Nordsøen ikke kan blive ved med at dække behovet, lige som landet også er interesseret i at få en større del af energien baseret på vedvarende kilder.",
-  "5843_p62": "Islændingene bryster sig gerne af deres rolle i topmødet i Reykjavik 1986 mellem Ronald Reagan og Mikhail Gorbatjov, som fik afgørende betydning for afslutningen af den kolde krig. Island har gennem historien selv været involveret i en serie internationale konflikter angående fiskerirettighederne. Flere stridigheder med Storbritannien førte til den såkaldte torskekrig, der eskalerede i flere omgange: 1952–56, da Island udvidede sin fiskerizone fra 3 til 4 sømil, 1958–61, hvor den blev udvidet til 12 sømil, 1972-73, hvor zonen blev udvidet til 50 sømil, og endelig i 1975–76, hvor zonen blev udvidet til 200 sømil.",
-  "5843_p27": "Geologisk set er Island en del af den midtatlantiske ryg, langs hvilken oceanbundspladen forløber og danner ny plader. Denne del af oceanryggen oven på et sted med en søjleagtig opstigning af bjergarter (\"mantle plume\"), hvilket er med til at sikre, at Island ligger over havoverfladen. Ryggen udgør grænsen mellem den Eurasiske og den Nordamerikanske Plade, og Island blev dannet ved en løsrivelse og en akkretion (tilvækst af materiale) som følge af vulkansk aktivitet langs ryggen.",
-  "83654_p0": "Rockall er et 23 m højt og 27 m bredt klippeskær i Atlanterhavet 407 kilometer vest for Hebriderne som Storbritannien har suverænitet over. Skæret er omstridt, da både Danmark (for Færøerne), Island, Irland og Storbritannien gør krav på rettighederne til havbunden omkring det. Storbritanniens suverænitet over øen er anerkendt, men ikke det britiske krav om at grænsedragningen på en 200 sømil økonomisk zone skal ske ud fra Rockall. Fra færøsk og dansk side gøres det gældende, at Rockall geologisk set hører sammen med Færøerne, da begge ligger på samme undersøiske højderyg, adskilt fra Storbritannien.",
-  "83654_p5": "1811: Den første registrerede person, en engelsk søofficer kaldet Basil Hall fra HMS Endymion, lander på klippeøen.\n 1831: Den engelske flådekaptajn A.T.E. Vidal landsættes på øen.\n 1887: Shetlandske skibe har i 1886 fundet en fiskebanke med mange fisk, og nu fisker sluppen \"Delphinen\" som det første færøske skib ved øen. 5 mand fra besætningen klatrer op på klippen og fanger lomvier.\n 1904: 28. juni forliser det danske DFDS-skib S/S Norge på Helens Rev nordøst for Rockall, og 635 af de 727 passagerer og 68 besætningsmedlemmer som var om bord mister livet.\n 1955: 18. september lander en britisk helikopter med britiske soldater og en civil geolog på klippen, hejser Union Jack og erklærer Rockall for at være britisk område. Formålet med aktionen er at forhindre sovjetiske skibe i at benytte området til at observere britiske raketforsøg ved Hebriderne.\n 1969: I nærheden af Rockall bliver der opdaget store olieforekomster, som endnu ikke er udnyttet. Storbritannien erklærer området som eksklusiv økonomisk zone og kræver retten til at udvinde olie og få fiskerettighederne i det 200 sømil store område omkring øen.\n 1976: Storbritannien kræver, at Rockall skal danne udgangspunkt for en kommende fiskerigrænse.\n 1985: I maj gør Danmark på Færøernes vegne krav på dele af det 300.000 km² store havområde omkring Rockall.\n 1997: Greenpeace besætter Rockall og proklamerer \"staten Waveland\" i en aktion for at forhindre olieudvinding i farvandene omkring skæret. I februar 1999 bliver Greenpeaces sponsor \"Knowhaus\" insolvent, og hævdelsen af Waveland som stat ophører.\n 2001: Repræsentanter fra Island, Færøerne, Irland og Storbritannien mødes i Reykjavik. Alle fire lande hævder deres ret til at søge efter olie ved klippen.\n 2005: Repræsentanter fra de fire stater mødes i Tórshavn. Hvilket land eller lande, der har rettighederne til at søge efter olie ved Rockall, bliver ved mødet ikke opklaret. Se også Territorialstridigheder.",
-  "83654_p1": "I maj 2005 var der på Færøerne et møde med repræsentanter fra de fire stater om fremtiden for det omstridte klippeskær. Hvilket land der har rettighederne til at søge efter olie ved Rockall blev ved mødet ikke opklaret. se også Territorialstridigheder",
-  "83654_p3": "I 2010 indsendte Danmark og Færøerne materiale til FN's Havretskommission for at få adkomst til en del af Færø-Rockall-plateauet.\nDet vil blive diskuteret på kommissionens møde i marts.",
-  "83654_p12": "Fotos fra Rockall \n S/S Norges forlis\n Storbritannien invaderer Rockall 1955 (engelsk)",
-  "83654_p6": "Sang om Rockall \nEfter at den britiske regering i 1957 landsatte tropper på Rockall, komponerede gruppen Flanders en sang:",
-  "83654_p9": "Den 6. august 1887 skriver den færøske avis Dimmalætting: \"Daniel Davidsen af Næs (Eysturoy), bedstemand på á 'Delfinini', og Johan Mathias Petersen, fisker på skibet Gauntlet, havde i forrige måned besteget klippen Rockall. Der fandtes en stor mængde søfugle, hovedsagelig lomvier og et mindre antal alker. Hver en plet på klippen, hvor der var plads for en rede, var besat.\"",
-  "83654_p2": "Færøernes tidligere Lagmand Anfinn Kallsberg: \"Den anden tvist er om det ydre sokkelområde udenfor 200 sømil fra Hatton Bank til Rockall Bank. Her er det vor opgave at bevise fortsættelse af vor sokkel fra Hatton Bank og Rockall, og at modbevise, at andre har lige så berettigede krav som vi har\"",
-  "83654_p8": "Færinger på Rockall \n1887 kom færinger for første gang med eget skib – fiskeskonnerten á 'Delfinini' til Rockall",
-  "83654_p13": "Europas geografi\nKystklipper\nNutidens omstridte geografiske områder"
-}

data/el/el_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "145806_p88": "Μετά την επίλυση του Μακεδονικού με τη Συμφωνία των Πρεσπών το 2018, το Υπουργείο εντοπίζει δύο εναπομείναντα ζητήματα ιδιαίτερης σημασίας για το ελληνικό κράτος: τις τουρκικές αμφισβητήσεις της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο και τον αντίστοιχο εναέριο χώρο και το Κυπριακό που αφορά την τουρκική κατοχή στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου.",
-  "145806_p89": "Υπάρχει μια μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας για τους φυσικούς πόρους στην ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει νομικά την υφαλοκρηπίδα και την αποκλειστική οικονομική ζώνη γύρω από τα ελληνικά νησιά.",
-  "145806_p0": "Η Ελλάδα (επίσημη ονομασία: Ελληνική Δημοκρατία) είναι χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ευρισκόμενη στο νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 10.432.481 κατοίκους. Συνορεύει στα βορειοδυτικά με την Αλβανία, στα βόρεια με τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία, στα βορειοανατολικά και ανατολικά (μέσω εδάφους και θαλάσσης) με την Τουρκία. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της είναι η Αθήνα.",
-  "145806_p172": "Ευρωπαϊκά κράτη\nΜεσογειακά κράτη\nΚράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης\nΧώρες μέλη του ΝΑΤΟ",
-  "145806_p4": "Η Ελλάδα εντάχθηκε στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση) το 1981, στη Ζώνη Σένγκεν το 2000 και στην Ευρωζώνη το 2001. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952 και ιδρυτικό μέλος του ΟΗΕ, του ΟΟΣΑ, του ΠΟΕ, του ΟΑΣΕ και του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας. Η ιδιάζουσα πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, η εκτεταμένη τουριστική βιομηχανία της, ο εξέχων ρόλος της ελληνικής ναυτιλίας και η γεωστρατηγική σημασία της χώρας, την καθιστούν μεσαία δύναμη. Είναι η μεγαλύτερη οικονομία στα Βαλκάνια και σημαντικός επενδυτής στη περιοχή. Θεωρείται ανεπτυγμένη χώρα με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και πολύ υψηλό δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης. Κατατάχθηκε ως η 32η χώρα σε επίπεδο ποιότητας ζωής στον κόσμο για το 2019.",
-  "145806_p104": "Με μια οικονομία μεγαλύτερη από αυτές των υπόλοιπων βαλκανικών χωρών, η Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη οικονομία στα Βαλκάνια, και σημαντικός περιφερειακός ερευνητής. Η Ελλάδα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος επενδυτής κεφαλαίου στην Αλβανία, ο τρίτος μεγαλύτερος επενδυτής στη Βουλγαρία, συγκαταλέγεται στις πρώτες τρεις χώρες με βάση τις επενδύσεις στη Ρουμανία, ενώ είναι και ο μεγαλύτερος επενδυτής της Βόρειας Μακεδονίας. Οι ελληνικές τράπεζες ανοίγουν τουλάχιστον ένα υποκατάστημα κάπου στα Βαλκάνια κάθε μήνα. Ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος (ΟΤΕ) έχει σημαντική παρουσία στις χώρες της Γιουγκοσλαβίας και τα Βαλκάνια.",
-  "145806_p129": "Ορυκτός πλούτος\nΗ Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο. Η χώρα έχει μεγάλα κοιτάσματα λιγνίτη, βωξίτη, νικελίου, περλίτη, μπεντονίτη, χουντίτη, μαγνησίτη καθώς και μαρμάρου, ενώ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός ελαφρόπετρας παγκοσμίως. Επίσης υπάρχουν χρυσός, χαλκός και κοιτάσματα σπάνιων γαιών. Αντλείται πετρέλαιο στην περιοχή της Καβάλας-Θάσου και γίνονται έρευνες για εξόρυξη στο Ιόνιο Πέλαγος, τον Πατραϊκό κόλπο και νότια της Κρήτης. Φήμες για κοιτάσματα πετρελαίου στο Αιγαίο Πέλαγος δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν χωρίς έρευνες, που δεν γίνονται μέχρι να οριοθετηθεί υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αυτές αποτελούν τα κύρια σημεία αντιπαραθέσεων της χώρας με την Τουρκία.",
-  "145806_p90": "Επιπλέον, λόγω της πολιτικής και γεωγραφικής εγγύτητάς της με την Ευρώπη, την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, η Ελλάδα είναι μια χώρα σημαντικής γεωστρατηγικής σημασίας, πλεονέκτημα το οποίο έχει αξιοποιήσει για να αναπτύξει μια περιφερειακή πολιτική για να συμβάλει στην προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Αυτό έχει δώσει στη χώρα καθεστώς μεσαίας δύναμης στις παγκόσμιες υποθέσεις. Μερικοί από τους οργανισμούς στους οποίους είναι μέλος είναι οι εξής:",
-  "242_p87": "Πολιτισμός \n Η Τουρκία στην Αθήνα\n Οδηγός Τουρκίας στα Ελληνικά",
-  "242_p0": "Η Τουρκία επίσημα γνωστή ως Δημοκρατία της Τουρκίας ή Τουρκική Δημοκρατία (Τουρκικά: Türkiye Cumhuriyeti, μτγ: Τούρκιε Τζουμχούριετι, ), είναι μια χώρα που βρίσκεται στην Ασία , με ένα μικρό (3%) τμήμα της επικράτειάς της στην Ευρώπη. Μέχρι το 1922, η χώρα ήταν το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η χερσόνησος της Μικράς Ασίας, που βρίσκεται ανάμεσα στον Εύξεινο Πόντο και τη Μεσόγειο Θάλασσα, συγκροτεί το βασικό τμήμα της χώρας. Η Τουρκία συνορεύει με οκτώ χώρες: δυτικά με την Ελλάδα, βορειοδυτικά με τη Βουλγαρία, ανατολικά με τη Γεωργία, την Αρμενία, το Ιράν και το θύλακα Ναχιτσεβάν του Αζερμπαϊτζάν και νοτιοανατολικά με το Ιράκ και τη Συρία. Νότια είναι η Μεσόγειος Θάλασσα, δυτικά το Αιγαίο Πέλαγος και βόρεια ο Εύξεινος Πόντος. Η Θάλασσα του Μαρμαρά, ο Βόσπορος και ο Ελλήσποντος (που συναποτελούν τα Τουρκικά Στενά) οριοθετούν το σύνορο μεταξύ Θράκης και Μικράς Ασίας, ενώ επίσης χωρίζουν την Ευρώπη από την Ασία. Η θέση της Τουρκίας στο σταυροδρόμι Ευρώπης και Ασίας την καθιστούν χώρα σημαντικής γεωστρατηγικής σημασίας.",
-  "242_p18": "Η χερσόνησος της Ανατολίας ή διαφορετικά η Μικρά Ασία, το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας καταλαμβάνει σήμερα η Τουρκία, αποτελεί μία από τις αρχαιότερες κατοικημένες περιοχές στον κόσμο. Πολλοί Αρχαίοι Μικρασιατικοί πληθυσμοί έχουν ζήσει στη Μικρά Ασία, αρχίζοντας με τη Νεολιθική περίοδο μέχρι την κατάκτησή της από τον Αλέξανδρο το Μέγα. Πολλοί από αυτούς μιλούσαν τις γλώσσες της Ανατολίας, κλάδο της μεγαλύτερης Ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας. Στην πραγματικότητα, δεδομένης της αρχαιότητας των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών χεττιτικής και λουβιανικής, μερικοί μελετητές προτείνουν τη Μικρά Ασία ως το υποθετικό κέντρο, από το οποίο εξαπλώθηκαν οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Το ευρωπαϊκό ��μήμα της Τουρκίας, η Ανατολική Θράκη, έχει επίσης κατοικηθεί πριν από σαράντα χιλιάδες χρόνια και μπήκε στη Νεολιθική εποχή περί το 6.000 π.Χ., με τους κατοίκους της να αρχίζουν να ασχολούνται με τη γεωργία. Το Γκιομπεκλί Τεπέ είναι η θέση της αρχαιότερης γνωστής ανθρωπογενούς θρησκευτικής κατασκευής, ενός ναού χρονολογούμενου από το 10.000 π.Χ., ενώ το Τσαταλογιούκ είναι ένας πολύ μεγάλος Νεολιθικός και Χαλκολιθικός οικισμός στη νότια Μικρά Ασία, που υπήρχε από περίπου το 7.500 π.Χ. μέχρι το 5.700 π Χ. Είναι η μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη Νεολιθική θέση, που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα και τον Ιούλιο του 2012 ενεγράφη ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο εποικισμός της περιοχής στην Τροία ξεκίνησε από τη Νεολιθική Εποχή και συνεχίστηκε στην Εποχή του Σιδήρου.",
-  "242_p31": "Δημοκρατία της Τουρκίας",
-  "242_p64": "Πρωτεύουσα της Τουρκίας, αλλά δεύτερη σε πληθυσμό, είναι η Άγκυρα με 4.875.803 κατοίκους. Είναι κτισμένη στο κέντρο του οροπεδίου της Ανατολίας σε μικρή απόσταση από τη θέση της αρχαίας Χετταϊκής Ακρόπολης, όπου ήταν σταυροδρόμι περάσματος καραβανιών.",
-  "242_p55": "Μεταφορές \nΗ Τουρκία διαθέτει σιδηροδρομικό δίκτυο με σημαντικότερη γραμμή τη γραμμή από Κεντρική Ευρώπη - Κωνσταντινούπολη - Δορύλαιο - Άγκυρα - Άδανα - Βαγδάτη και δεύτερη γραμμή προς την Άγκυρα - Θεοδοσιούπολη - Τιφλίδα. Το οδικό της δίκτυο είναι μέτρια αναπτυγμένο, ιδιαίτερα στο ηπειρωτικό εσωτερικό. Διαθέτει πλήρες αεροπορικό εσωτερικό δίκτυο, καθώς και για το εξωτερικό. Επίσης, διαθέτει και θαλάσσιες συγκοινωνίες. Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.",
-  "242_p51": "Η Αρμενία, με το υψίπεδό της, εξαιτίας του ότι βρίσκεται σε απομακρυσμένη περιοχή, παραμένει περιοχή καθαρά αγροτική και κτηνοτροφική. Το Τουρκικό Κουρδιστάν που βρίσκεται νότια του Αρμενικού υψιπέδου, είναι περιοχή φτωχή και αραιοκατοικημένη. Έχει όμως μεγάλο υπόγειο πλούτο, που της δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί.",
-  "242_p50": "Στη νότια Τουρκία η Οροσειρά του Ταύρου και Αντίταυρου δεν απλώνεται απότομα προς τη θάλασσα, αλλά δημιουργεί διάφορες πεδιάδες, όπως της Αττάλειας και της Κιλικίας. Η πεδιάδα της Κιλικίας επικοινωνεί με το εσωτερικό οροπέδιο της Ανατολίας διαμέσου της «Πύλης της Κιλικίας». Η δίοδος αυτή έχει παίξει σπουδαίο ρόλο στη διακίνηση των λαών. Η μεγάλη βροχόπτωση στην περιοχή αυτή ευνοεί την ανάπτυξη δασών (πλατάνια, δρυς, οξιές, κέδρα, πεύκα και καρυδιές).",
-  "242_p88": "Χώρες μέλη του ΝΑΤΟ\nΑνατολική Μεσόγειος",
-  "242_p11": "Εδώ, στα παράλια, ζει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Τουρκίας και βρίσκονται οι μεγαλύτερες πόλεις.",
-  "242_p22": "Αρχίζοντας γύρω στα 1200 π.Χ. οι ακτές της Μικράς Ασίας κατοικήθηκαν πυκνά από τους Έλληνες Αιολείς και τους Ίωνες. Από τους αποίκους αυτούς ιδρύθηκαν πολλές σημαντικές πόλεις, όπως η Μίλητος, η Έφεσος, η Σμύρνη και το Βυζάντιο (αργότερα Κωνσταντινούπολη), η τελευταία ιδρυμένη από Έλληνες αποίκους από τα Μέγαρα το 657 π.Χ. Το πρώτο κράτος που ονομάστηκε Αρμενία από τους γειτονικούς λαούς ήταν το Κράτος της Αρμενικής δυναστείας των Οροντιδών, που περιελάμβανε τμήματα της ανατολικής Τουρκίας και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. Στη Βορειοδυτική Τουρκία, η σημαντικότερη φυλετική ομάδα στη Θράκη ήταν οι Οδρύσες, που το βασίλειό τους ιδρύθηκε από τον Τήρη Α΄.",
-  "242_p76": "Πολιτισμός\nΗ Τουρκία έχει πολυποίκιλο πολιτισμό, που είναι ένας συνδυασμός Tουρκομανικού, Μικρασιατικού, οθωμανικού (που και ίδιος ήταν μια συνέχεια τόσο του ελληνορωμαϊκού όσο και του ισλαμικού πολιτισμού) και του Δυτικού πολιτισμού και παραδόσεων, που ξεκίνησε με τη Δυτικοποίηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. Αυτό το μείγμα ξεκίνησε αρχικά ως αποτέλεσμα της επαφής των Τούρκων και του πολιτισμού τους με εκείνους των λαών που βρέθηκαν στο δρόμο τους κατά τη μετανάστευσή τους από την Κεντρική Ασία προς τη Δύση.",
-  "242_p1": "Η περιοχή που σήμερα ονομάζεται Τουρκία έχει κατοικηθεί από την Παλαιολιθική περίοδο, μεταξύ άλλων από διάφορους Αρχαιομικρασιατικούς πολιτισμούς και Θρακικούς λαούς καθώς και από Ίωνες, που ίδρυσαν εκεί δώδεκα μεγάλες πόλεις (Ιωνική δωδεκάπολις). Μετά την κατάκτηση από τον Αλέξανδρο τον Μέγα, η περιοχή εξελληνίστηκε, διαδικασία που συνεχίστηκε με τη Ρωμαϊκή κυριαρχία και τη μετάβαση στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τον 11ο αιώνα άρχισαν να μεταναστεύουν στην περιοχή οι Σελτζούκοι Τούρκοι, αρχίζοντας τη διαδικασία του εκτουρκισμού και του εξισλαμισμού της περιοχής, που επιταχύνθηκε από τη νίκη των Σελτζούκων επί των Βυζαντινών στη Μάχη του Μαντζικέρτ το 1071. Το Σελτζουκικό Σουλτανάτο του Ρουμ κυβέρνησε τη Μικρά Ασία μέχρι τη Μογγολική εισβολή το 1243, οπότε διασπάστηκε σε αρκετά μικρά τουρκικά μπειλίκια. Ξεκινώντας από τα τέλη του 13ου αιώνα το οθωμανικό μπειλίκι συνένωσε τη Μικρά Ασία και δημιούργησε μια αυτοκρατορία που περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ακολούθησε την ήττα της κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τμήματά της καταλήφθηκαν από τους νικητές Συμμάχους. Ο Τουρκικός Πόλεμος για την Ανεξαρτησία, που ξεκίνησε από το Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και τους συνεργάτες του, είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της σύγχρονης Δημοκρατίας της Τουρκίας το 1923, με τον Ατατούρκ ως πρώτο πρόεδρό της.",
-  "242_p85": "Δείτε επίσης \n Εθνόσημο της Τουρκίας",
-  "242_p3": "Ετυμολογία\nΤο όνομα της Τουρκίας μπορεί να διαιρεθεί σε δύο συστατικά: το εθνώνυμο Τουρκ και την κατάληξη -ία, που σημαίνει «κάτοχος», «χώρα του» ή «σχετικό με». Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου Τουρκ ως ενδωνύμου περιλαμβάνεται στις Παλαιοτουρκικές επιγραφές των Γκέκτουρκ (Γαλάζιοι Τούρκοι) της Κεντρικής Ασίας (περ. 8ος αιώνας). Το όνομα Τουρκία χρησιμοποιήθηκε από το Βυζαντινό αυτοκράτορα και λόγιο Κωνσταντίνο Ζ΄ Πορφυρογέννητο στο βιβλίο του Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν, αν και εκεί το Τούρκοι αναφερόταν επίσης στους Μαγυάρους (Ούγγρους). Παρομοίως η μεσαιωνική Αυτοκρατορία των Χαζάρων, Τουρκόφωνο κράτος στις βόρειες ακτές του Εύξεινου Πόντου και της Κασπίας θάλασσας, αναφερόταν ως Τουρκία (Χώρα των Τούρκων) σε Βυζαντινές πηγές. Ομως οι Βυζαντινοί άρχισαν αργότερα να χρησιμοποιούν το όνομα αυτό για να ορίσουν τα ελεγχόμενα από τους Σελτζούκους τμήματα της Μικράς Ασίας στους αιώνες που ακολούθησαν τη Μάχη του Μαντζικέρτ το 1071.",
-  "242_p34": "Μετά τη συμμετοχή της στις δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών στον Πόλεμο της Κορέας η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952. Με αφορμή την δεκαετία διακοινοτικής βίας στην Κύπρο και το πραξικόπημα στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974, οργανωμένο από την παραστρατιωτική οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄, που ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο και εγκατέστησε ως δικτάτορα τον φιλοενωτικό (με την Ελλάδα) Νίκο Σαμψών, η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974 και κατέλαβε το 38% του εδάφους. Παρά το ψήφισμα του ΟΗΕ που ζητούσε την απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων, η Τουρκία εγκατέστησε στη Βόρεια Κύπρο εννέα χρόνια αργότερα την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου, που αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία.",
-  "242_p2": "Η Τουρκία είναι κοσμική, ενιαία, συνταγματική δημοκρατία με ποικιλόμορφη πολιτιστική κληρονομιά. Όντας πρώην κοινοβουλευτική δημοκρατία, υιοθέτησε προεδρικό σύστημα με ένα δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε το 2017. Το νέο προεδρικό σύστημα τέθηκε σε ισχύ με τις τουρκικές προεδρικές εκλογές το 2018. Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η τουρκική, γλώσσα της τουρκικής γλωσσικής οικογένειας, που μιλιέται ως μητρική γλώσσα από το 85% περίπου του πληθυσμού. Οι Τούρκοι αποτελούν το 70 - 75% του πληθυσμού. Οι μειονότητες περιλαμβάνουν Κούρδους (18%) και άλλους (7 - 12%). Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού είναι Μουσουλμανική. Η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΝΑΤΟ, του ΟΟΣΑ, του ΟΑΣΕ και του G-20 των μεγαλύτερων οικονομιών. Η Τουρκία ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για πλήρη ένταξη με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2005, όντας συνδεδεμένο μέλος με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα από το 1963 και έχοντας προσχωρήσει στην Ευρωπαϊκή Τελωνειακή Ένωση το 1995. Ενώ οι ενταξιακές της διαπραγματεύσεις έχουν σταματήσει από το 2018, παραμένουν ενεργές ως το 2020 με την χώρα να εξακολουθεί να διατηρεί το καθεστώς της ως υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ. Η Τουρκία είναι επίσης μέλος του Συμβουλίου Συνεργασίας Τουρκόφωνων Κρατών (ιδρύθηκε το 2009), της Διεθνούς Οργάνωσης Τουρκικού Πολιτισμού (ιδρύθηκε το 1993), του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας (ιδρύθηκε το 1995). Οι αυξανόμενες διπλωματικές και οικονομικές πρωτοβουλίες της Τουρκίας έχουν οδηγήσει στην αναγνώρισή της ως περιφερειακής δύναμης. Η σημερινή κυβέρνηση της χώρας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχει προβεί σε ενέργειες που αυξάνουν την επιρροή του Ισλάμ με ταυτόχρονη υπονόμευση της κεμαλικής πολιτικής και της ελευθερίας του Τύπου.",
-  "242_p15": "Τουρκικά ποτάμια που χύνονται σε μη ευρωπαϊκές θάλασσες είναι ο Ευφράτης και ο Τίγρης. Ο Ευφράτης αποχετεύει τα νερά του μεγαλύτερου μέρους του υψιπέδου της Αρμενίας και εκβάλλει στον Περσικό Κόλπο ενώ ο Τίγρης αποχετεύει τα νερά του Τουρκικού Κουρδιστάν, πηγάζει από τον Αντίταυρο και χύνεται στον Περσικό κόλπο, αφού προηγουμένως ενωθεί με τον Ευφράτη. Ο Άραξος καθορίζει για αρκετό μήκος τα σύνορα της Τουρκίας και της Αρμενίας και εκβάλλει στην Κασπία θάλασσα.",
-  "242_p68": "Τα Άδανα (1.715.226 κατ.), με βιομηχανία αγροτικών προϊόντων της πλούσιας πεδιάδας. Το Γκαζιαντέπ (1.626.415 κατ.), το Ικόνιο (1.268.915 κατ.), από τις λαμπρότερες τουρκικές πόλεις, η Αττάλεια (1.194.204 κατ.), το Ντιγιάρμπακιρ (1.010.032 κατ.), η Μερσίνη (974.091 κατ.) και η Καισάρεια (929.712 κατ.), η Αμάσεια (112.194 κατ.), πατρίδα του Στράβωνα. Το Εσκισεχίρ (746.536 κατ.), συγκοινωνιακός κόμβος, βρίσκεται σε εύφορη γεωργική περιοχή, με σχετική βιομηχανία. Η Σαμψούντα (595.373 κατ.), λιμάνι εξαγωγής καπνών, η Κερασούντα (113.761 κατ.), λιμάνι εξαγωγής ξηρών καρπών. Η Σινώπη (41.916 κατ.), αρχαία ελληνική αποικία, πατρίδα του φιλόσοφου Διογένη. Η Αλεξανδρέττα (186.971 κατ.), παλιό λιμάνι διαμετακομιστικού εμπορίου. Χρησιμοποιείται σήμερα από τους Τούρκους ως ναύσταθμος της Ανατολικής Μεσογείου. Το Αφιόν Καραχισάρ (231.983 κατ.), που ήταν το τελευταίο θέατρο μεγάλων μαχών του ελληνικού στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία. Το Ερζερούμ (409.253 κατ.), η μεγαλύτερη πόλη της τουρκικής Αρμενίας.",
-  "242_p4": "Το Αγγλικό όνομα Turkey πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 14ου αιώνα και προέρχεται από το Μεσαιωνικό Λατινικό Turchia. Το Αραβικό συγγενές Τουρκίια (تركيا), με τη μορφή Ντάουλα΄αλ Τουρκίια (Κράτος των Τούρκων) χρησιμοποιείτο ιστορικά ως επίσημη ονομασία του μεσαιωνικού Σουλτανάτου των Μαμελούκων (1250 - 1517), που απλωνόταν στην Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, τη Συρία, τη Χετζάζ και την Κυρηναϊκή. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναφερόταν συχνά μεταξύ των συγχρόνων της ως Τουρκία ή Τουρκική Αυτοκρατορία.",
-  "242_p69": "Γλώσσα\nΕπίσημη γλώσσα της χώρας είναι η τουρκική, που μιλιέται ως μητρική γλώσσα από το 85% του πληθυσμού περίπου. Περίπου 12% του πληθυσμού μιλούν ως μητρική γλώσσα την Κουρδική. Η Αραβική και η Ζαζαϊκή είναι μητρικές γλώσσες για πάνω από 1% του πληθυσμού εκάστη και αρκετές άλλες μικρότερων τμημάτων του πληθυσμού. Απειλούμενες με εξαφάνιση γλώσσες στην Τουρκία είναι η Αμπάζα, η Αμπχαζική, η Γκαγκαουζική, η Δυτική Αρμενική, η Ερτεβίν, η Ισπανοεβραϊκή, η Καμπαρντιανή-Τσερκεσιανή, η Καππαδοκική Ελληνική, η Λαζική, η Μλασό, η Ουμπίκ, η Ποντιακή διάλεκτος, η Ρομά, η Σουρέτ, η Τουρόγιο και η Χομσετσί.",
-  "242_p39": "Το μέσο ετήσιο ποσοστό αύξησης του ΑΕΠ από το 2002 ως το 2007 ήταν 6,8%, κάνοντας την Τουρκία μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες αυτή την περίοδο. Εντούτοις η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε στο 1% το 2008, και το 2009 η τουρκική οικονομία επηρεάστηκε από τη παγκόσμια οικονομική κρίση με ύφεση 5%. Η οικονομία επέστρεψε σε ανάπτυξη 8% το 2010. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Eurostat το τουρκικό κατά κεφαλή ΑΕΠ σε αγοραστική δύναμη βρισκόταν στο 52% του μέσου της ΕΕ το 2011.",
-  "242_p33": "Η Τουρκία παρέμεινε ουδέτερη στο μεγαλύτερο μέρος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά μπήκε στην τελική φάση του πολέμου στο πλευρό των Συμμάχων στις 23 Φεβρουαρίου 1945. Στις 26 Ιουνίου 1945 η Τουρκία έγινε ιδρυτικό μέλος των Ηνωμένων Εθνών. Η Τουρκία (μαζί με την Ελλάδα) συμπεριλήφθηκαν στο Σχέδιο Μάρσαλ και στον ΟΟΣΑ για την ανοικοδόμηση των ευρωπαϊκών οικονομιών το 1948 και στη συνέχεια έγιναν ιδρυτικά μέλη του ΟΟΣΑ το 1961.",
-  "242_p38": "Η Τελωνειακή Ένωση Ευρωπαϊκής Ένωσης - Τουρκίας, που τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1996, οδήγησε σε εκτεταμένη απελευθέρωση των δασμών και αποτελεί τον πυλώνα της εμπορικής πολιτικής της Τουρκίας. Η Τουρκία έχει σταδιακά ανοίξει τις αγορές της μέσω οικονομικών μεταρρυθμίσεων μειώνοντας τους κυβερνητικούς ελέγχους στο εξωτερικό εμπόριο και τις επενδύσεις και της ιδιωτικοποίησης βιομηχανιών που ανήκαν στο δημόσιο και έχει συνεχιστεί το άνοιγμα πολλών τομέων στην ιδιωτική και ξένη συμμετοχή, εν μέσω πολιτικού διαλόγου. Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ κορυφώθηκε στο 75,9% κατά την ύφεση του 2001, πέφτοντας σε εκτιμώμενο 26,9% το 2013.",
-  "242_p19": "Οι αρχαιότεροι καταγεγραμμένοι κάτοικοι της Μικράς Ασίας ήταν οι Χάττι και οι Χουρρίτες, μη ινδοευρωπαϊκοί λαοί που κατοικούσαν την κεντρική και την ανατολική Μικρά Ασία αντίστοιχα από το 2.000 π.Χ. περίπου. Οι Ινδοευρωπαίοι Χετταίοι ήρθαν στη Μικρά Ασία και σταδιακά αφομοίωσαν τους Χάττι και τους Χουρρίτες γύρω στα 2000 με 1700 π.Χ. Η πρώτη μεγάλη αυτοκρατορία στην περιοχή ιδρύθηκε από τους Χετταίους, από τον 18ο ως και τον 13ο αιώνα π.Χ. Οι Ασσύριοι κατέλαβαν και αποίκησαν τμήματα της νοτιοανατολικής Τουρκίας από το 1950 π.Χ. μέχρι το 612 π.Χ.",
-  "242_p41": "Ο τουρισμός στην Τουρκία έχει γνωρίσει ταχεία ανάπτυξη τα τελευταία είκοσι χρόνια και αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομίας. Το 2011 αφίχθησαν στην Τουρκία 33,3 εκατ. ξένοι επισκέπτες, κάνοντας τη χώρα τον έκτο δημοφιλέστερο τουριστικό προορισμό στον κόσμο, και συνέβαλαν στα έσοδα της Τουρκίας με 23 εκατ. $. Άλλοι βασικοί τομείς της τουρκικής οικονομίας είναι οι τράπεζες, οι κατασκευές, οι οικιακές συσκευές, τα ηλεκτρονικά, τα υφάσματα, η διύλιση πετρελαίου, τα πετροχημικά προϊόντα, τα τρόφιμα, οι εξορύξεις, ο σίδηρος και ο χάλυβας και η βιομηχανία μηχανών και αυτοκινήτων. Η Τουρκία έχει μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία, που παρήγαγε 1.072.339 αυτοκίνητα το 2012, κατατασσόμενη 16η παραγωγός στον κόσμο.",
-  "242_p36": "Η Τουρκία έχει το 15ο μεγαλύτερο ΑΕΠ σε ΜΑΔ και το 17ο μεγαλύτερο ονομαστικό ΑΕΠ. Η χώρα είναι από τα ιδρυτικά μέλη του ΟΟΣΑ και των μεγάλων οικονομιών του G-20. Κατά τις δέκα πρώτες δεκαετίες της δημοκρατίας, μεταξύ 1923 και 1983, η Τουρκία είχε προσκολληθεί σε μια οιονεί κρατικίστικη προσέγγιση με αυστηρό κυβερνητικό σχεδιασμό του προϋπολογισμού, με κυβερνητικά επιβαλλόμενους περιορισμούς στη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, στο εξωτερικό εμπόριο, τη ροή ξένου συναλλάγματος και τις άμεσες ξένες επενδύσεις. Όμως το 1983 ο Πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ ξεκίνησε μια σειρά μεταρρυθμίσεων σχεδιάζοντας να μεταλλάξει την οικονομία από ένα κρατικίστικο σύστημα απομονωτισμού σε ένα μοντέλο περισσότερο του ιδιωτικού τομέα βασιζόμενο στην αγορά.",
-  "242_p61": "Δεν υπάρχουν διαθέσιμα αξιόπιστα στοιχεία για την εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού, γιατί τουρκικά στοιχεία της απογραφής δεν περιλαμβάνουν στατιστικά για την εθνικότητα.",
-  "242_p5": "Τον Δεκέμβριο του 2021, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέδωσε εγκύκλιο ζητώντας οι εξαγωγές να φέρουν την ένδειξη «Made in Türkiye». Η εγκύκλιος ανέφερε επίσης ότι σε σχέση με άλλες κυβερνητικές ανακοινώσεις «θα επιδειχθεί απαραίτητη ευαισθησία στη χρήση της φράσης «Türkiye» αντί για φράσεις όπως «Turkey», «Türkei», «Turquie» κ.λπ.». Ο λόγος που δόθηκε στην εγκύκλιο για την προτίμηση της Τουρκίας ήταν ότι «αντιπροσωπεύει και εκφράζει την κουλτούρα, τον πολιτισμό και τις αξίες του τουρκικού έθνους με τον καλύτερο τρόπο». Σύμφωνα με το τουρκικό κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT World, ένας ακόμη λόγος ήταν για να αποφευχθεί μια υποτιμητική συσχέτιση με τη γαλοπούλα (turkey), το πτηνό. Τον Ιανουάριο του 2022 αναφέρθηκε ότι η κυβέρνηση σχεδίαζε να εγγράψει την Τουρκία στα Ηνωμένα Έθνη με την ονομασία Türkiye. Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έστειλε επιστολές στον ΟΗΕ και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς στις 31 Μαΐου 2022, ζητώντας να χρησιμοποιηθεί η ονομασία Türkiye. Ο ΟΗΕ συμφώνησε και υλοποίησε το αίτημα αμέσως.",
-  "242_p23": "Η Μικρά Ασία κατακτήθηκε από την Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. και αργότερα από τον Αλέξανδρο το Μέγα το 334 π.Χ., γεγονός που οδήγησε σε αυξανόμενη πολιτιστική ομογενοποίηση και εξελληνισμό της περιοχής. Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το 323 π.Χ. η Μικρά Ασία διαιρέθηκε αργότερα σε μικρά Ελληνιστικά βασίλεια (μεταξύ αυτών η Βιθυνία, η Καππαδοκία, η Πέργαμος και ο Πόντος), που όλα έγιναν τμήμα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας στα μέσα του 1ου αιώνα π.Χ. Η διαδικασία του εξελληνισμού που είχε αρχίσει με την κατάκτηση του Αλέξανδρου επιταχύνθηκε υπό τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, έτσι ώστε τους πρώτους αιώνες μ.Χ. οι τοπικές γλώσσες και πολιτισμοί της Ανατολίας είχαν εκλείψει και αντικατασταθεί από τα Ελληνικά.",
-  "242_p17": "Προϊστορία της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης",
-  "242_p58": "Το άρθρο 66 του τουρκικού Συντάγματος ορίζει ως Τούρκο: οποιονδήποτε συνδέεται με το τουρκικό κράτος με δεσμό ιθαγένειας, έτσι η νομική χρήση του Τούρκου ως πολίτη της Τουρκίας διαφέρει από τον εθνοτικό ορισμό. Εντούτοις η πλειοψηφία του τουρκικού πληθυσμού είναι τουρκικής εθνικότητας. Υπολογίζονται σε 70-75% από το World Factbook της CIA. Οι τρεις μειονότητες, που αναγνωρίζονται από τη Συνθήκη της Λωζάνης είναι οι Αρμένιοι, οι Έλληνες και οι Εβραίοι. Ο πρώην πολυάριθμος Ελληνικός πληθυσμός μειώθηκε κατά πολύ από συνταρακτικά γεγονότα στις αρχές του 20ού αιώνα: την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και τη Γενοκτονία των Ελλήνων. Μετά από δεκαετίες υποστηριζόμενων από το κράτος διακρίσεων η πρώην ισχυρή κοινότητα 100.000 Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης έχει τώρα συρρικνωθεί σε περίπου 3.000. Άλλες εθνικές ομάδες περιλαμβάνουν Αμπχάζιους, Αλβανούς, Άραβες, Ασσύριους, Βόσνιους, Κιρκάσιους, Γεωργιανούς, Χεμσίν, Λαζούς, Τάταρους της Κριμαίας, Πομάκους και Ρομά.",
-  "242_p52": "Ορυκτός πλούτος \nΟ ορυκτός πλούτος της Τουρκίας είναι σημαντικός, αλλά αφενός μεν δεν έχει πλήρως ερευνηθεί ενώ, από την άλλη πλευρά, είναι διεσπαρμένος σε διάφορα σημεία και οι κακές συγκοινωνίες δυσκολεύουν τόσο την έρευνα όσο και την εκμετάλλευσή του. Διαθέτει λιθάνθρακες μέτριας ποιότητας, πετρέλαιο σε περιορισμένες ποσότητες και σιδηρομεταλλεύματα. Μεγάλης οικονομικής σημασίας είναι τα μεταλλεύματα χρωμίου (χρωμίτης). Διαθέτει επίσης χαλκό, μόλυβδο, ψευδάργυρο, αντιμόνιο, μαγγάνιο, βόριο κ.ά.",
-  "242_p83": "Διακυβέρνηση \nΗ Τουρκία ήταν μέχρι τον Αύγουστο του 2014 Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία με τον Πρόεδρο να έχει περιορισμένες αρμοδιότητες και τον Πρωθυπουργό να κυριαρχεί. Ωστόσο μετά τις άμεσες Προεδρικές εκλογές του 2014 το πολίτευμα μετατράπηκε σε μία de facto Ημιπροεδρική δημοκρατία με τον Πρόεδρο να έχει τον κυριότερο ρόλο και τον Πρωθυπουργό να ασκεί ελάχιστες ουσιαστικές πολιτικές εξουσίες, ενώ μετά το αποτέλεσμα του συνταγματικού δημοψηφίσματος του 2017 και την έγκρισή του από το κοινοβούλιο το 2018 το πολίτευμα μετατράπηκε και επίσημα σε μία πλήρη Προεδρική δημοκρατία καταργώντας το αξίωμα του πρωθυπουργού και την αντικατάστασή του από εκείνη του αντιπροέδρου.",
-  "242_p81": "Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, που βρίσκονται στην Τουρκία, είναι επίσης απόδειξη του μοναδικού μίγματος παραδόσεων, που έχουν επηρεάσει την περιοχή ανά τους αιώνες. Πέραν από τα παραδοσιακά Βυζαντινά στοιχεία, παρόντα σε πολλά μέρη της Τουρκίας, πολλά έργα της ύστερης οθωμανικής αρχιτεκτονικής, με τον εξαιρετικό της συνδυασμό τοπικών και Ισλαμικών παραδόσεων, βρίσκονται σε όλη τη χώρα, καθώς και σε πολλά πρώην εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Μιμάρ Σινάν θεωρείται ευρέως ο μεγαλύτερος αρχιτέκτονας της κλασικής περιόδου της οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Από τον 18ο αιώνα η τουρκική αρχιτεκτονική επηρεαζόταν ολοένα και περισσότερο από ευρωπαϊκούς ρυθμούς και αυτό μπορούμε να το δούμε ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου κτίρια της εποχής του Τανζιμάτ, όπως τα ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ, Σιραγκάν, Φεριγιέ, Μπειλέ��μπει, Κιουκουκσού και Ιλαμούρ (σχεδιασμένα από αυλικούς αρχιτέκτονες της οθωμανικής αρμενικής οικογένειας Μπαλιάν) αντιπαραβάλλονται δίπλα σε πολλούς σύγχρονους ουρανοξύστες, αντιπροσωπεύοντας όλα τους διαφορετικές παραδόσεις. Τα παραθαλάσσια σπίτια (γιαλιά) της οθωμανικής περιόδου στον Βόσπορο αντικατοπτρίζουν επίσης τη μίξη κλασικών οθωμανικών και ευρωπαϊκών ρυθμών κατά την προαναφερθείσα περίοδο.",
-  "7997_p1": "Η θέση της Ελλάδας \nΗ θέση της Ελλάδας είναι πως οι δυο βραχονησίδες αποτελούν ελληνικό έδαφος. Η Ελλάδα επικαλείται τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923 και τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947.",
-  "7997_p4": "Η θέση της Τουρκίας \nΗ θέση της Τουρκίας είναι ότι τα νησιά αυτά δεν αναφέρονται ονομαστικά στις συμφωνίες αυτές. Σύμφωνα με την Τουρκία, η κυριαρχία των βραχονησίδων είναι ακόμη αδιευκρίνιστη και πρέπει να καθοριστεί με μια συμφωνία.",
-  "7997_p7": "Βραχονησίδες της Καλύμνου\nΝησιωτικά συμπλέγματα Ελλάδας\nΙμια\nΕδαφικές διαμάχες της Ελλάδας\nΕδαφικές διαμάχες της Τουρκίας",
-  "7997_p6": "Δείτε επίσης \n Γκρίζες Ζώνες\n Τουρκικός Εθνικισμός",
-  "7997_p0": "Τα Ίμια ή Λίμνια (Ανατολικό  και Δυτικό  Ίμιο ή Λίμνιο) είναι δύο ελληνικές ακατοίκητες νησίδες, ανατολικά της Καλύμνου, στα Δωδεκάνησα. Τα νησιά αυτά έγιναν περισσότερο γνωστά το 1996, όταν έγιναν αφορμή να προκληθεί κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η κρίση αυτή είναι γνωστή ως Κρίση των Ιμίων.",
-  "7997_p2": "Σύμφωνα με το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης, παραμένουν στην Τουρκία τα νησιά που απέχουν λιγότερο από 3 μίλια από τις ακτές της, εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά. Οι νησίδες Ίμια απέχουν 3,7 ν.μ. από τις ακτές της Τουρκίας. Το άρθρο 15 της ίδιας Συνθήκης προβλέπει ότι η Τουρκία παραχωρεί στην Ιταλία νησιά της Δωδεκανήσου (μεταξύ των οποίων την Κάλυμνο) «και τις εξαρτώμενες από αυτές νησίδες». Οι νησίδες αυτές υπάγονται στην Ιταλία σύμφωνα και με την Ιταλοτουρκική Σύμβαση του 1932 για τον καθορισμό των θαλασσίων συνόρων.",
-  "7997_p5": "Χαρτογραφικά στοιχεία\nΜετά την κρίση του 1996, το Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδας αλλά και ΜΜΕ και ιδιώτες έφεραν στη δημοσιότητα παλαιότερους ιταλικούς και τουρκικούς χάρτες που δείχνουν τα νησιά Ίμια να υπάγονται στην Ιταλία (προ του 1947) ή στην Ελλάδα. Επίσης υπάρχουν αμερικανικοί και ρωσικοί χάρτες που αναφέρουν τα Ίμια (μερικοί ως \"Λίμνια\") ως ανήκοντα στην Ελλάδα."
-}

data/hr/hr_docs.json

@@ -1,161 +0,0 @@
-{
-  "10600_p44": "Primorje. Crnogorsko primorje obuhvaća uski obalni pojas od poluotoka Oštre (Hrvatska) do ušća rijeke Bojane (granica prema Albaniji) te zaljev Boku kotorsku.",
-  "10600_p0": "Crna Gora (cnr. lat. Crna Gora, cnr. ćir. Црна Гора) je sredozemna i jugoistočnoeuropska  parlamentarna republika. Na sjeveroistoku graniči sa Srbijom (duljina granice 124 km), na istoku s Republikom Kosovo  (79 km), na jugu s Albanijom (172 km), Hrvatskom na jugozapadu (22,6 km), Bosnom i Hercegovinom na zapadu (245 km), dok priobalni dio mora, uz međunarodne vode, čini granicu s Italijom. Kopnena površina iznosi 13 812 km² dok površina obalnog mora iznosi 2440 km². Obala je duga 293,5 km (90 km zračne linije) i osrednje razvedena (koeficijent razvedenosti iznosi 3,0). Glavni grad je Podgorica, gospodarsko i političko središte Republike Crne Gore u kojoj su Vlada i parlament, dok prijestolnica Cetinje ima kako kulturni i znanstveni tako i politički značaj jer se u prijestolnici nalaze rezidencija predsjednika crnogorske države i diplomatsko sjedište zemlje. Nositelj suverenosti je građanin koji ima crnogorsko državljanstvo. Službeni jezik u Crnoj Gori je crnogorski jezik, ćirilično i latinično pismo su ravnopravni, a u službenoj uporabi su i srpski, bošnjački, albanski i hrvatski jezik. Valuta koja se koristi u državi je euro iako Crna Gora službeno nije članica Europske unije niti Eurozone. Na snazi je Ustav koji je donesen 19. listopada 2007. godine, a proglašen 22. listopada 2007. godine.",
-  "10600_p39": "Crna Gora se rasprostire od visokih vrhova na granici sa Srbijom, Kosovom i Albanijom, a širi se velikom ravnicom koja se prostire nekoliko kilometara. Ravnica grubo nestaje na jugu, gdje se Lovćen i Orjen naglo urušavaju u Bokokotorski zaljev.",
-  "10600_p22": "Sudjelovala je u I. balkanskom ratu 1912. – 1913. i mirom u Bukureštu 1913. dobila Berane (Ivangrad), Bijelo Polje, Gusinje, Pljevlja, Plav, Tuzi i dio Skadarskog jezera. U I. svjetskom ratu, kao saveznicu Srbije, okupirala ju je austrougarska vojska 1916., a kralj i veći dio vlade otišli su u Italiju. Predsjednik nove emigrantske crnogorske vlade Andrija Radović pregovarao je sa srpskom vladom o ujedinjenju Crne Gore sa Srbijom i osnovao Crnogorski odbor za narodno ujedinjenje, a Velika narodna skupština u Podgorici 26. studenoga 1918. svrgnula je dinastiju Petrović-Njegoš i proglasila ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom; time je crnogorska država de facto prestala postojati, a njezin je teritorij uključen u sastav srpske države.",
-  "10600_p45": "Crna Gora velikim dijelom otvoreno izlazi na Jadransko more.",
-  "10600_p10": "Slaveni su naselili to područje, koje se u izvorima do kraja X. st. nazivalo Dukljom, od XI. st. Zetom, a od XIV. st. Crnom Gorom. Prva (vazalna) državna organizacija u Duklji nastala je u IX. st., za Vladimira (oko 970. – 1016.), kralja Crvene Hrvatske, došla je pod vlast makedonskog cara Samuila, a potom Bizanta.",
-  "10600_p24": "Napadom sila Osovine, Crnu Goru okupirala je Italija, koja je anektirala Boku kotorsku, a neke granične dijelove Albanija. Pod protektoratom Italije Crnogorska federalistička stranka pripremala je uspostavu crnogorske države, Nezavisne Crne Gore, koju je 12. srpnja 1941. proglasio Crnogorski sabor. Protivnici osamostaljenja Crne Gore (pripadnici KPJ i četnici) započeli su sutradan ustanak. Ustanici su se podijelili na partizane, pod vodstvom KPJ, i na četnike koji su nastupali s velikosrp. pozicija i od jeseni 1941. surađivali s Talijanima. Nakon kapitulacije Italije, partizanske snage zauzele su područje između Lima i Zete, a Nijemci su u ostalom dijelu uspostavili upravu pod svojim nadzorom. \nU Kolašinu je 15. studenog 1943. održana skupština Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja (AVNO), koja je izabrala Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja (ZAVNO) i delegate za II. zasjedanje AVNOJ-a. ZAVNO je 13. srpnja. 1944. prerastao u Crnogorsku antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja (CASNO), koja je na zasjedanju 15. travnja 1945. konstituirana u Crnogorsku narodnu skupštinu. Borbe za Crnu Goru završene su u siječnju 1945., kada su jedinice NOV-a ovladale cijelim crnogorskim područjem.",
-  "10600_p38": "Najduža rijeka: Zeta.\n Najduža obala: Velika Plaža, Ulcinj – 13.000 metara\n Najviši vrhovi: \n Bobotov Kuk (Durmitor) – 2522 m\n Maja Rozit (Prokletije) – 2522 m\n Najveće jezero: Skadarsko – 391 km²\n Najdublji kanjon: Tara – 1300 m\n Najveći zaljev: Bokokotorski\nPovršina joj iznosi 13 800 kvadratnih kilometara (još uvijek postoje teritorijalni sporovi s Hrvatskom oko Prevlake). Dijeli se na općine.",
-  "10600_p58": "Upravna podjela Crne Gore",
-  "10600_p97": "Ustav Crne Gore (2007.)\n Službene stranice Republike Crne Gore \n Službene stranice Turističke organizacije Crne Gore\n Ustav Crne Gore na službenim stranicama crnogorske skupštine (parlamenta) (na crnogorskom jeziku) \n Web katalog Crne Gore \n Crna Gora za početnike \n Intervju: Marko Špadijer, glavni tajnik Matice Crnogorske u Zagrebu \n Forum o crnogorskoj povijesti , dosta kvalitetnih referenca i tekstova",
-  "10600_p3": "Crna Gora je članica Ujedinjenih naroda, Organizacije za europsku sigurnost i suradnju, Vijeća Europe i sredozemne unije. Također je kandidat za članstvo u Europskoj uniji od 2010. godine. Crna Gora je 5. lipnja 2017. godine postala 29. članica NATO-a.",
-  "10600_p94": "Povijesni simboli Crne Gore",
-  "10600_p77": "UNESCO-ova Svjetska baština\nMjesta u Crnoj Gori koje je UNESCO smjestio u Svjetsku baštinu su:\n Durmitor\n Kanjon Tara\n Stari grad Kotor\n Kotorski zaljev\n stećci",
-  "10600_p2": "Temelji crnogorske države su kneževine Duklja i Zeta. Crna Gora je tijekom turske vladavine imala autonomiju, a neovisnost od Osmanskog Carstva joj je potvrđena na Berlinskom kongresu 1878. godine. Od 1918. bila je dio sve tri Jugoslavije. Na referendumu održanom 21. svibnja 2006. godine građani Crne Gore su izglasali nezavisnost i razdruženje sa Srbijom s ukupno 55,54 % glasova. Neovisnost Crne Gore je proglašena 3. lipnja 2006. godine. Dana 28. lipnja 2006. Crna Gora je postala 192. članica Ujedinjenih naroda, a 11. svibnja 2007. 47. članica Vijeća Europe.",
-  "10600_p91": "Crna Gora ima grb, zastavu i himnu. Grb Crne Gore je zlatni dvoglavi orao s lavom na prsima, dok je zastava Crne Gore crvene boje s grbom na sredini i zlatnim obrubom. Kod naroda se još koristi i krstaš-barjak, pobjednički grb Crne Gore iz ratova sa Turcima. Himna Crne Gore je \"Oj svijetla majska zoro\".",
-  "10600_p64": "Prema Ustavu od 22. listopada 2007. Crna Gora je unitarna republika s parlamentarnim sustavom vlasti. Predsjednik republike na čelu je države i vrhovni je zapovjednik oružanih snaga. Biraju ga državljani na općim izborima za mandat u trajanju od 5 godina i za najviše dva mandata.",
-  "10600_p74": "Iako je Crna Gora površinski mala zemlja, karakteriziraju je pejzaži istinske ljepote visoke planine i duboki kanjoni, široke ravnice, brze rijeke, Skadarsko jezero i slikovita obala mora. Svake godine privlači sve veći broj turista iz inozemstva. Značajan je razvoj turizma (po udjelu turističkih dolazaka 2014. prednjači Budva s 49,7 %).",
-  "10600_p56": "Crnogorci su rasprostranjeni širom države, apsolutna ili relativna većina stanovništva su u Podgorici, Cetinju, Danilovgradu, Nikšiću, Kolašinu, Mojkovcu, Šavniku, Žabljaku, Budvi, Baru, Kotoru, Tivtu;\n Srbi su relativna većina u Herceg Novom, Beranama, Bijelom Polju, a apsolutna u većina u Pljevljima, Plužinama i Andrijevici.\n Bošnjaci i narod Muslimana su apsolutna većina u Rožajama i Plavu;\n Albanci su većina u Ulcinju.\n Hrvati žive u Boki kotorskoj.",
-  "10600_p68": "Vojska trenutačno održava snagu od 1950 članova aktivnih vojnika. Veći dio svoje opreme i snaga naslijedila je iz vojske Srbije i Crne Gore. Budući da je Crna Gora sadržavala cijelu obalu bivše zajednice, zadržala je praktički cijelu pomorsku snagu. Vojska Crne Gore sudjeluje u misijama NATO-a u Afganistanu i Iraku.",
-  "10600_p47": "Rijeke pripadaju sljevu Crnoga (Lim, Ćeotina, Ibar, Piva) i Jadranskoga (Morača, Zeta, Bojana) mora.",
-  "10600_p1": "Crna Gora zauzima uglavnom planinsko područje, a sastoji se iz pet prirodnih regionalnih cjelina: Stare Crne Gore, Brda, Sjeveroistočnoga škriljavoga gorja, Središnjega nizinskog prostora i Primorja.",
-  "10600_p96": "Skupština Crne Gore\n Crnogorsko gospodarstvo\n Odlikovanja i priznanja Crne Gore",
-  "10600_p17": "Skupština Crnogoraca i Bokelja u Dobroti 29. listopada 1813. proglasila je ujedinjenje Crne Gore i Boke, ali je odlukom Bečkoga kongresa 1815. Boka kotorska postala dio Kraljevstva Dalmacije pod austrijskom vlašću.",
-  "10600_p75": "Primorje i planine, zbog međusobne blizine, doživljavaju se kao cjelina, što se može okarakterizirati kao glavna komparativna prijednost Crne Gore u bogatoj turističkoj ponudi među konkurencijom na tržištu sredozemne i jadranske regije.",
-  "10600_p71": "Stopa nezaposlenosti smanjena je s 37 % (2000.) na 10,7 % (2008.), a potom je porasla na 18 % (2014.). Tijekom 2006–13. prosječni udjel siromašnog stanovništva iznosio je 8,3 % (najveći, 11,3 %, bio je 2006. i 2012). Održale su se velike regionalne gospodarske razlike; na sjevernom dijelu nezaposlenost je dvostruko veća u odnosu na središnji i južni dio Crne Gore (sjeverno područje obuhvaća 67 % ukupnoga obradivog zemljišta, 71 % šuma, 70 % stočnog fonda, gotovo sve državne hidropotencijale te zalihe ugljena, olova i cinka). Vrijednost BDP-a ostvernoga 2014. bila je oko 4,6 milijarda USD; BDP po stanovniku iznosio je oko 7400 USD. U sastavu BDP-a najveći je udjel uslužnog sektora (oko 88 %), potom industrije (11 %) i poljoprivrede (1 %).",
-  "10600_p87": "Većina stanovništva su vjernici Srpske pravoslavne crkve, no postoji i samostalna Crnogorska pravoslavna crkva. Katolici su okupljeni oko Kotorske biskupije te Barske nadbiskupije, a muslimani u okviru Islamske zajednice Crne Gore.",
-  "10600_p35": "Ni odnosi Crne Gore sa susjednom Srbijom nisu lišeni napetosti, ali su s Kosovom izgrađeni bliski odnosi, a uspostavljena je i dobra suradnja sa susjednim članicama NATO-a Albanijom i Hrvatskom, kao i s Italijom.",
-  "10600_p54": "Crnogorci 44,98 %\n Srbi 28,73 %\n Bošnjaci 8,65 %\n Albanci 4,91 %\n Muslimani 3,31 %\n Romi 1,01 %\n Hrvati 0,97 %\n neizjašnjeni 4,87 %",
-  "126772_p3": "Godine 1998. mirovnim sporazumom Baranja, Istočna Slavonija i zapadni Srijem su vraćeni Hrvatskoj, ali Srbija odbija vratiti Vukovarsku adu koja ostaje pod vojnom okupacijom. Pod okupacijom SR Jugoslavije ostaju i još neki otoci na lijevoj obali Dunava poput Šarengradske ade.",
-  "126772_p4": "Godine 2004. Srbija povlači vojsku s Vukovarske ade, no i dalje je prisutna policija Srbije na tom teritoriju. Hrvatski državljani ne mogu pristupiti svojim posjedima na Vukovarskoj adi.",
-  "126772_p1": "Kao što ime govori, nalazi se nedaleko Vukovara. Za vrijeme SFR Jugoslavije, ovaj se otok nalazio u sastavu SR Hrvatske. Tijekom Domovinskog rata JNA je osvojila ovaj otok te ga do daljnjega drži pod okupacijom.",
-  "126772_p2": "Godine 1992. Hrvatska postaje neovisna. Odlukom Badinterove komisije republičke granice postaju državne tako da Vukovarska ada postaje i službeno hrvatski otok pod srpskom okupacijom.",
-  "126772_p6": "Iako je po Badinterovoj komisiji dijelom teritorija RH, PU vukovarsko-srijemska je od 2002. godine evidentirala da je patrolni brod srbijanske vojske 151 put povrijedio državnu granicu. Dio je katastarske općine Vukovara. Od srbijanske okupacije 1991. do 2006. godine, s desne obale Dunava do Vukovarske ade od mirne reintegracije hrvatskog Podunavlja moglo se proteklih godina doći samo uz pograničnu propusnicu.",
-  "126772_p0": "Vukovarska ada je hrvatski riječni otok na Dunavu, na dijelu gdje ova rijeka čini granicu s Vojvodinom, odnosno sa Srbijom.",
-  "126772_p7": "Hrvatski riječni otoci\nOtoci na Dunavu\nHrvatsko-srpski granični spor",
-  "126772_p5": "Srbija još uvijek odbija vratiti Šarengradsku adu Hrvatskoj odbijajući ispoštovati odluke Badinterove komisije zahtijevajući promjenu granice kako bi mogla anektirati ovaj otok. Srbija inzistira da razgraničenje treba ići sredinom rijeke Dunav. Granica sredinom Dunava je mirovnim sporazumom iz 1998. određena kao privremena.",
-  "16322_p7": "Godine 2004. Srbija povlači vojsku sa Šarengradske ade. No i dalje je nazočna policija Srbije na tom teritoriju. Hrvatski državljani ne mogu pristupiti svojim posjedima na Šarengradskoj adi. Srbija još uvijek odbija vratiti Šarengradsku adu Hrvatskoj odbijajući ispoštovati odluke Badinterove komisije zahtijevajući promjenu granice kako bi mogla anektirati ovaj otok. Srbija inzistira da razgraničenje treba ići sredinom rijeke Dunav. Granica sredinom Dunava je mirovnim sporazumom iz 1998. određena kao privremena.",
-  "16322_p0": "Šarengradska ada je hrvatski riječni otok na Dunavu, na dijelu gdje ova rijeka čini granicu s Vojvodinom, odnosno sa Srbijom. Najveća je ada u Hrvatskoj (P=6,7 km²).",
-  "16322_p10": "Hrvatski riječni otoci\nOtoci na Dunavu\nHrvatsko-srpski granični spor\nPolitika Srbije",
-  "16322_p9": "Otok je još pod srpskom okupacijom. Na problem je upozoravao bivši hrvatski saborski zastupnik Pero Ćorić. Dokumentarni film Srpska okupacija šarengradske Ade bavi se tom temom.",
-  "16322_p3": "Politički status \nU SFR Jugoslaviji, ovaj otok se nalazio u sastavu SR Hrvatske. Tijekom Domovinskog rata JNA je osvojila ovaj otok, te ga do kraja rata drži pod okupacijom.",
-  "16322_p4": "Godine 1991. Hrvatska postaje neovisna. Odlukom Badinterove komisije republičke granice postaju državne tako da Šarengradska ada postaje i službeno hrvatski otok pod srpskom okupacijom.",
-  "16322_p5": "Godine 1998. mirovnim sporazumom Baranja, zapadni Srijem i Istočna Slavonija su vraćene Hrvatskoj, ali Srbija odbija vratiti Šarengradsku adu koja ostaje pod vojnom okupacijom. Pod okupacijom SR Jugoslvije ostaju i još neki otoci na lijevoj obali Dunava.",
-  "16322_p2": "U ovom dijelu Europe najveći je ornitološki rezervat nakon Kopačkog rita. Najveće je prirodno mrjestilište divljeg šarana na Dunavu, stanište velikog broja divljih životinja, bogato lovište, dom rijetkih gnijezda gotovo izumrlih orlova ribara, te stanište kvalitetnog i rijetkog drveća i bilja. Gospodarski je važno i u svinjogojstvu i govedarstvu. Na ovom otoku stanovnici Šarengrada na prirodan su način uzgajali tisuće svinja i krava kao i na stotine konja. Bilo je registrirano i više desetaka riječnih ribara alasa.",
-  "16322_p8": "Iako je po Badinterovoj komisiji dijelom teritorija RH, PU vukovarsko-srijemska je od 2002. godine evidentirala da je patrolni brod srbijanske vojske 151 put povrijedio državnu granicu.",
-  "16322_p1": "Površine je 999 hektara. Kao što ime govori, nalazi se nedaleko Šarengrada. Nastala je umjetno 1892. godine. Tad je prokopan novi tok Dunava radi stvaranja preduvjeta za nesmetan riječni promet.",
-  "167068_p0": "Sveta Gera, najviši vrh Žumberačke gore u blizini slovenske granice, općina Žumberak. Vrh je širok valovit proplanak dug oko 300 metara, 1178 m visok (prema nekim izvorima 1181 m). U blizini vrha je i sporni vojni objekt koji je 1991. napustila bivša JNA, nakon čega ga je zauzela Slovenska vojska.",
-  "167068_p2": "Stariji njemački i mađarski izvori vrh nazivaju St. Geraberg ili Gorianc. Stariji hrvatski izvori donose podatak o vezivanju imena svetoga Ilije uz naziv vrha.",
-  "167068_p4": "Planinski vrhovi u Hrvatskoj\nŽumberak",
-  "167068_p1": "Slovenci vrh od 1923. nazivaju Trdinov vrh prema Janezu Trdini, književniku iz Mengeša. Stari naziv je puno stariji, a potječe od crkve Svete Jere iz 15. stoljeća, koja se nalazi sto metara od vrha na slovenskoj strani. U njezinoj blizini dvadesetak metara su natkriveni ostaci crkve svetog Ilije. RTV Slovenija je 1986. godine sagradila blizu vrha 94 metra visok radiotelevizijski toranj.",
-  "186182_p0": "Dragonja je rijeka koja izvire u Sloveniji kod naselja Popeter, teče sjeverozapadnom Istrom i ulijeva se u Piranski zaljev, Jadransko more. Duga je 28 km i dijelom svoga toka predstavlja granicu između Hrvatske i Slovenije. Površina porječja iznosi 95,6 km2. Dragonja ima 18 desnih i 13 lijevih pritoka. Među njima su najvažnija desna pritoka Pinjevec i lijeva Argila (poganja), druge imaju bujični karakter. Rijeka je nastala spajanjem više potoka u fliškom pobrđu kod Gračišća. Isprva teče jugozapadno, a nizvodno promijeni smjer prema sjeverozapadu.",
-  "186182_p4": "Izvori \nM. Požeš: Istrapedia, Dragonja, rijeka\n Dragonja: prostrski atlas\n Boštjan Burger: Hidrografske značilnosti porečja in rečne mreže reke Dragonje",
-  "186182_p1": "Dragonja ima kišni riječni režim. Ljeti često presuši, a za vrijeme kišnih razdoblja (obično zimi) vodostaj naglo naraste i rijeka se izlijeva iz svog korita. Srednji ljetni protok pri ušću je 1,8 m3/s. U donjem toku se rijeka napaja iz više stalnih i jakih izvora. Rijeka je duboko urezana u mekanu flišnu podlogu. Kao posljedica trošenja mekanih laporastih slojeva nastali su slapovi kaskadnog tipa i slobodnopadajući slapovi, a rijeku obilježavaju mnogobrojni brzaci, meanderi, virovi i šljunčare. Poznati su slapovi na Škrlima, na pritoku Pasjoku i na potoku Supotu pod Koštobonom. U donjem toku Dragonja prelazi u melioriranu naplavnu ravnicu i preusmjerena je u umjetno korito potoka Sv. Odorika, dok po starom koritu u more utječe desni pritok Drnica.",
-  "186182_p5": "Rijeke u Hrvatskoj\nJadranski slijev",
-  "186182_p3": "Oko Dragonje može se naći karakteristično vodeno raslinje i vegetacija tipična za krške travnjake. Dragonja je bogata ribom kao što su pastrva, cipal, jegulja itd.",
-  "186182_p2": "Krajem 19. stoljeća na Dragonji su bile 22 mlinice.",
-  "5976_p42": "Primorska\n Slovenska Istra\n Kranjska\n 2a. Gorenjska\n 2b. Notranjska\n 2c. Dolenjska i Bela krajina\n Koruška\n Štajerska\n Prekmurje",
-  "5976_p0": "Slovenija (slo. Slovenija), službeno: Republika Slovenija je podalpska, a vrlo malim dijelom i sredozemna i panonska država na jugu Srednje Europe, koja na zapadu graniči s Italijom, na sjeveru s Austrijom, na sjeveroistoku s Mađarskom, na istoku i jugu s Hrvatskom, a na jugozapadu ima izlaz na Jadransko more.",
-  "5976_p40": "Gorenjska\n Goriška\n Jugoistočna Slovenija\n Koruška  \n Notranjsko-kraška \n Obalno-kraška\n Središnja Slovenija\n Podravska  \n Pomurje  \n Savinjska  \n Donjoposavska  \n Zasavlje",
-  "5976_p7": "najviši vrh: Triglav (2864 m)\n najsjevernija točka: 46° 52' 37,52\" SGŠ, 16° 14' 18,14\" IGD, naselje Budinci u općini Šalovci,\n najjužnija točka: 45° 25' 18,34\" SGŠ, 15° 10' 56,06\" IGD, naselje Damelj u općini Črnomelj,\n najistočnija točka: 46° 28' 33,76\" SGŠ, 16° 36' 07,69\" IGD, naselje Benica u općini Lendava,\n najzapadnija točka: 46° 17' 54,05\" SGŠ, 13° 23' 47,81\" IGD, u naselju Breginj u općini Kobarid.\n geometrijsko središte Slovenije 46° 07' 11,8\" S in 14° 48' 55,2\" I.\n najduža rijeka: Sava (218 km u Sloveniji) – najduža rijeka sasvim u Sloveniji: Krka, 111 km\n najveće jezero: Cerkniško jezero\n najveći grad: Ljubljana",
-  "5976_p21": "Slovensko je gospodarsko vrlo razvijeno, najbolje među tranzicijskim državama, sa starom rudarskom, industrijskom i obrtničkom tradicijom. Poljoprivreda je od manjeg značaja, a obrađeno je samo 12 % površine. U turizmu su značajna primorska ljetovališta (Piran, Portorož, Izola, Koper, Ankaran, Debeli rtič), skijaška središta (Maribor, Kranjska Gora, Vogel, Kanin, Rogla) i toplice (Radenci, Moravske Toplice, Terme Čatež, Terme Dobrna, Lendava, Maribor, Ptuj, Šmarješke Toplice).",
-  "5976_p3": "Slovenija se nalazi u Srednjoj Europi na dodiru Alpa, Dinarskog gorja, Panonske nizine i Sredozemlja. Klimu čini mješavina alpskog, sredozemnog i kontinentalnog podneblja. U sjeverozapadnom dijelu države prevladavaju Alpe s najvišim vrhom Triglavom (2864 m). U smjeru prema moru se prostire pokrajina Kras. Njen podzemni svijet skriva najveličanstvenije podzemne galerije u Europi, a to su Postojnska jama i Škocjanske jame koje su isklesale podzemne vode. Postojna se nalazi na Unescovom popisu kulturne i prirodne baštine. Više od polovine površine pokrivaju šume – 1.163.812 ha (u Europi veći postotak šuma imaju samo Finska i Švedska). U Sloveniji je zakonom zaštićeno približno 8 % ozemlja. Najveće područje zauzima Triglavski nacionalni park (83.807 ha). Geološka prošlost, različitosti u reljefu (od morske površine do 2864 m nadmorske visine) te činjenica, da se Slovenija rasprostire na četiri biogeografska područja, omogućili su bogatstvo biljnih i životinjskih vrsta. U Sloveniji uspijeva 3000 papratnjača i cvjetnjača te 50.000 različitih životinjskih vrsta. Brojni su i razni biljni i životinjski endemi.",
-  "5976_p6": "Triglavski nacionalni park\n Krške jame\n Robanov kot\n Topla\n Notranjski Snežnik\n Rakov Škocjan\n Krakovski gozd\n Donačka gora\n Kozlerjeva gošča\n Divje jezero\n Cerkniško jezero\n Bledsko jezero\n Sečoveljske soline",
-  "5976_p12": "Hrvatsko-slovenski odnosi\n Otvorena pitanja u odnosima Hrvatske i Slovenije",
-  "5976_p38": "Iako zakonski nigdje nije regulirano, Slovenija je podjeljena i na pokrajine (u zemljopisnom smislu), odnosno na regije.",
-  "5976_p34": "Teritorijalni ustroj",
-  "5976_p15": "Velike razlike u broju stanovnika srpske, hrvatske i bošnjačke nacionalnosti između zadnja dva popisa imaju izvor u činjenici da su slovenske vlasti 26. veljače 1992. brisale iz registra stalnih stanovnika 18.305 građana navedenih nacionalnosti s popisa stanovnika, oduzele im državljanstvo te ih proglasile stranim državljanima. Slučaj je dospio i do Europskoga suda za ljudska prava u Strasbourgu. \"Izbrisani\" već preko desetljeće i pol ne mogu ostvariti svoja građanska i ljudska prava u Sloveniji.",
-  "5976_p1": "Područje moderne Slovenije je bilo dio Rimskog carstva, Karantanije (sjeverna Slovenija), Svetog Rimskog Carstva, Austro-Ugarske, Države Slovenaca, Hrvata i Srba, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Kraljevine Jugoslavije između dva svjetska rata, i SFR Jugoslavije od 1945. do nezavisnosti u 1991. godini.",
-  "5976_p4": "Vidi još \n Popis rijeka u Sloveniji",
-  "5976_p43": "Slovenija, smještena na prometnom pravcu koji povezuje srednju Europu i Jadransko more, raspolaže mrežom cesta i željezničkih pruga, koja se zadnje vrijeme obnavlja i uz financijsku pomoć Europske unije. Autocesta preko Ljubljane spaja Maribor i glavnu luku Koper, a do 2008. je izgrađen smjer Karavanke – Ljubljana – Novo Mesto – Zagreb. Glavne zračne luke su Ljubljana i Maribor.",
-  "5976_p37": "Osim na općine, kao jedinice lokalne samouprave, Slovenija je podjeljena i na 58 upravnih jedinica (koje se mogu usporediti s uredima državne uprave u županijama u Hrvatskoj) koje obavljaju poslove državne uprave i ne zadiru u samoupravne poslove općina.",
-  "5976_p8": "Slavenski preci današnjih Slovenaca vjerojatno su se doselili na područje Slovenije u 6. stoljeću. U 7. stoljeću je nastala Karantanija, prva država Slovenaca i jedna od prvih slavenskih država. 745. godine Karantanija gubi neovisnost i pada pod vlast Bavarske, koja opet postaje dio franačke države. Stanovništvo se pokrštava. Uskoro pod Svetim Rimskim Carstvom kao dio Austrijskog okruga. Oko 1000. godine napisani su Brižinski spomeniki, prvi pisani dokument na slovenskom. U 14. stoljeću veći dio današnje Slovenije pada pod vlast Habsburgovaca, koji kasnije postaju Habsburška Monarhija. Slovenija se tada dijeli na četiri pokrajine: Kranjsku, Gorišku, Štajersku i Korošku. Godine 1848. brojne narode zahvaća narodni preporod, pa i Slovenci imaju politički program koji traži ujedinjenu Sloveniju. Organiziranjem habsburške države u Austro-Ugarsku, Slovenija dolazi u austrijski dio, podijeljena između nekoliko carskih zemalja. Zapad Slovenije bio je bojište u Prvome svjetskom ratu. Kad se 1918. godine raspala Austro-Ugarska, a Italija zauzela pokrajine Primorsku i Istru, kao i dijelove Dalmacije, osnovana je Država Slovenaca, Hrvata i Srba koja se brzo ujedinila s Kraljevinom Srbijom u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca i ta se 1929. preimenovala u Kraljevinu Jugoslaviju. Kraljevina Jugoslavija se raspala u 2. svjetskom ratu. Slovenci su sudjelovali i na savezničkoj i na osovinskoj strani. Slovenija je potom postala dio socijalističke Jugoslavije, službeno proglašene 29. studenog 1943. godine. Kraj rata bio je poguban za Nijemce i katoličke nekomunistične Slovence. Njemački džep oko Kočevja u potpunosti je nestao. Katolički nekomunistički Slovenci ostali su zahvaćeni igrom u ratu i politici poslijeratnih razmirica. Tisuće vojnika vratilo se kući suočeno sa smrću i egzilom u rukama bivših ratnih neprijatelja i prinuđeni su preživjeti izbjegličke kampove i emigraciju. Današnja Slovenija je na temelju plebiscita proglasila neovisnost od SFRJ 25. lipnja 1991.",
-  "5976_p19": "Slovenija ima visoko razvijeno gospodarstvo te je procjena BDP-a per capita za 2008. godinu 28,010.76 $. Nalazi se na drugom mjestu, iza Cipra, među novim članicama EU te iznosi 93 % prosjeka EU. Relativno visoka inflacija je 2006. pala na 2,3 % (prije prihvaćanja eura), ali je u listopadu 2007. ponovno narasla na 5,1 % što jer bilo više od prosjeka eurozone. Slovensko gospodarstvo je počelo jače rasti u zadnje četiri godine i to 4,3 % u 2004. i 2005., 5,9 % u 2006. te 6,8 % u 2007., nakon relativno slabog rasta u 2003. godini (2,8 %). U prva tri tromjesečja 2008. gospodarsvo je raslo 5 % na godišnjoj razini.",
-  "5976_p51": "Slovenia.si. Your gateway to information on Slovenia.\n Vlada Republike Slovenije \n Ured vlade za odnose s javnošću \n Službeni turistički portal Slovenije",
-  "5976_p18": "Izvor: 7. Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002 1)</ref>",
-  "5976_p22": "Oko 1000. godine napisani su Brižinski spomeniki, prvi pisani dokument na slovenskom jeziku. Slovensku prvu knjigu je tiskao protestantski reformator Primož Trubar (1508. – 1586.). To su u biti bile dvije knjige: (katekizam) i abecedarij koje su izdane 1550. u Tübingenu u Njemačkoj. Središnja pokrajina, Kranjska (koja je postojala kao dio Austro-Ugarske sve do početka 20. stoljeća), je bila etnografski i povijesno dobro opisana u knjizi Slava Vojvodine Kranjske (Die Ehre deß Herzogthums Crain) koju je izdao 1689. Janez Vajkard Valvasor (1641. – 1693.).",
-  "5976_p36": "Slovenija je od veljače 2011. godine podijeljena na 212 općina, među kojima njih 11 ima status gradske općine (označene s *).",
-  "5976_p26": "Suvremeni popularni glazbenici i glazbeni sastavi su: Slavko Avsenik, Laibach, Vlado Kreslin, Pero Lovšin, Pankrti, Zoran Predin, Lačni Franz, New Swing Quartet, DJ Umek, Valentino Kanzyani, Siddharta, Big Foot Mama, Terrafolk, Katalena, Magnifico i drugi.",
-  "5976_p49": "Najuspješnija skijašica Slovenije je svjetska rekorderka i najbolja skijašica svjeta Tina Maze.",
-  "5976_p35": "Prema Ustavu Repubike Slovenije, općina (slovenski občina) je samoupravna lokalna zajednica (tj. jedinica lokalne samouprave), koja obuhvaća područje jednog ili više naselja koja su povezana zajedničkim potrebama i interesima stanovnika.Po slovenskom Zakonu o lokalnoj samoupravi, općina mora imati najmanje 5000 stanovnika, ali ima i onih koje zbog zemljopisnih, pograničnih, nacionalnih, povijesnih ili gospodarskih razloga imaju taj status iako imaju manje od 5000 stanovnika. U djelokrug općine spadaju poslovi lokalnog značaja koje općina može obavljati samostalno i koji se tiču samo stanovnika općine. Grad može dobiti status gradske općine (slovenski mestna občina) ako ima više od 10000 stanovnika te predstavlja zemljopisno, gospodarsko i kulturno središte područja koje mu gravitira. Međutim taj status može dobiti i općina zbog povijesnih razloga. Na gradsku općinu država može prenijeti poslove iz svoje nadležnosti, a koji utječu na razvoj grada.",
-  "5976_p41": "Ustav Republike Slovenije dopušta šire samoupravne zajednice, odnosno pokrajine, na koje pak država može prenijeti neke poslove iz svog djelokruga.",
-  "5976_p17": "1991. (Popis promijenjen i priklađen standardima EU-a po kojem se broje samo stanovnici sa stalnim prebivalištem u državi) – 1.913.355 stanovnika (Slovenci 88,3%, Hrvati 2,8 %, Srbi 2,5 %, Muslimani 1,4%)\n 1991. – 1.965.986 stanovnika: 1,727.000 Slovenaca ili 87,8 %, 54.212 Hrvata ili 2,8 %, 47.911 Srba ili 2,4 %, 26.867 Muslimani ili 1,4 %, 8.503 Mađara, 3.064 Talijana, 2.293 Roma i drugi.\n 1981. – 1.838.381 stanovnika (Slovenci 90,8 %, Hrvati 2,9 %, Srbi 2,3 %)\n 1971. – 1.679.051 stanovnika (Slovenci 94 %, Hrvati 2,5 %, Srbi 1,2 %)",
-  "5976_p45": "Slovenska nogometna reprezentacija dva puta je izborila nastup na završnici Svjetskog prvenstava u nogometu (2002. i 2010.), a jednom na završni turnir Europskog prvenstva u nogometu (2000.).",
-  "5976_p13": "Prema popisu stanovništva iz 2002. Slovenija je imala 1.964.036 stanovnika. Etnički sastav je bio sljedeći: Slovenci 83,1 %, Srbi u Sloveniji 2 %, Hrvati 1,8 %, Bošnjaci 1,1 % i drugi.",
-  "5976_p31": "Sveučilište u Ljubljani\n Sveučilište u Mariboru\n Sveučilište u Primorskoj",
-  "5976_p20": "Unatoč gospodarskom uspjehu, Slovenija se još uvijek suočava s različitim izazovima. Veliki dio ekonomije je ostalo u rukama države, a direktna strana ulaganja su među najmanjima u EU. Porezi su relativno visoki, tržište rada je nefleksibilno te je industrija manje konkurentna. Tijekom posljednjih 10 godina došlo je do privatizacije banaka, telekomunikacija i javnih usluga te se očekuje da će se strana ulaganja povećati. Slovenija je vodeća među novim članicama EU i prva je nova članica koja je prihvatila novu europsku valutu euro 1. siječnja 2007.",
-  "5976_p2": "Slovenija je članica Ujedinjenih naroda, a od 1. svibnja 2004. i Europske unije i saveza NATO.",
-  "7_p28": "Oslobađanje Hrvatske",
-  "7_p0": "Hrvatska (službeni naziv: Republika Hrvatska) europska je država, u geopolitičkom smislu srednjoeuropska i sredozemna država, a zemljopisno smještena u južnome dijelu srednje Europe te u sjevernom dijelu Sredozemlja. Na sjeveru graniči sa Slovenijom i Mađarskom, na istoku sa Srbijom i Bosnom i Hercegovinom, na jugu s Crnom Gorom, a na zapadu s Italijom ima morsku granicu. Kopnena površina iznosi 56 594 km², a površina obalnog mora 31 067 km² što Hrvatsku svrstava među srednje velike europske zemlje. Glavni je grad Zagreb koji je političko, kulturno, znanstveno i gospodarsko središte Republike Hrvatske. Tijekom hrvatske povijesti najznačajniji kulturološki utjecaji dolazili su iz srednjoeuropskoga i sredozemnoga kulturnog kruga.",
-  "7_p37": "Nezavisna Država Hrvatska",
-  "7_p16": "Hrvatsko kraljevstvo",
-  "7_p38": "Za vrijeme Drugoga svjetskog rata dio današnjega područja Republike Hrvatske bio je unutar granica Nezavisne Države Hrvatske (1941. – 1945.). Hrvatski narod isprva je podržavao ustašku vlast, no došlo je do progona Srba koje Hrvati kao katolici nisu mogli prihvatiti. Talijanski poglavar Mussolini želio se domoći jadranske obale, zbog čega je prisilio poglavnika Antu Pavelića da mu je preda. Stoga su 18. svibnja potpisani Rimski ugovori kojima je Italija prisvojila većinu Jadrana, no Pavelić je uspio ograničiti njezine zahtjeve i spasiti dio hrvatske obale. U to su doba Istra, Zadar, Cres, Lošinj, Lastovo i Rijeka nastavili biti dio Kraljevine Italije kojoj su pripali Rapalskim ugovorom nakon I. svjetskog rata; a vlasti NDH - koja je nastala upravo zauzimanjem Italije nakon raspada Kraljevine Jugoslavije u travnju 1941. godine - morale su Italiji prepustiti skoro sve hrvatske otoke, Split, Šibenik, Trogir i dio dalmatinskog zaleđa (5.380 četvornih kilometara ozemlja s oko 380.000 stanovnika te pretežni dio hrvatskog teritorijalnog mora). Međimurje i Baranju je sebi pripojila Kraljevina Mađarska; NDH nije priznala pripojenje Međimurja, ali nije imala ni načina da Mađarskoj oduzme to područje. NDH je ubrzo došla u loše odnose s Italijom, koja je u pojasu od linije Karlovac - Mostar praktično suspendirala vlast NDH i zabranila lociranje njenih oružanih snaga (na početku teg skromnog broja i snage), nastojeći kontrolirati to područje u suradnji s četnicima.",
-  "7_p47": "Hrvatska ima:\n jezera i brežuljke na kontinentalnom sjeveru i sjeveroistoku (središnja Hrvatska i Slavonija kao dio Panonske nizine);\n pošumljene planine u Lici i Gorskom Kotaru, što spada u Dinaride;\n kamenitu obalu na Jadranskom moru (Istra, Sjeverno Primorje i Dalmacija).",
-  "7_p50": "Broj otoka: 1246 (67 naseljenih)",
-  "7_p3": "U Hrvatskoj se službeno upotrebljavaju hrvatski jezik i latinično pismo.",
-  "7_p56": "Svjetska baština \n Nacionalni park Plitvička jezera (1979.)\n Dioklecijanova palača (1979.)\n Gradska jezgra Dubrovnika (1979.)\n Eufrazijeva bazilika (1997.)\n Gradska jezgra Trogira (1997.)\n Šibenska katedrala (2000.)\n Starogradsko polje na Hvaru (2008.)\n stećci (2016.)\n Mletačke utvrde od 15. do 17. stoljeća: Stato da Terra i zapadni Stato da Mar u Šibeniku i Zadru (2017.)\n Bukove prašume u Karpatima i drugim područjima Europe (2017.)",
-  "7_p57": "Nacionalni parkovi \n Brijuni\n Kornati\n Krka\n Mljet\n Paklenica\n Plitvička jezera\n Risnjak\n Sjeverni Velebit",
-  "7_p129": "Države članice Europske unije\nDržave članice NATO-a",
-  "7_p48": "Površina obalnog mora: 33 200 km²\nPovršina kopna i mora: 89 810 km²\nUkupna gospodarska površina: 113 680 km²\nDužina kopnenih granica: 2028 km - detaljnije",
-  "7_p91": "Prema materinskom jeziku, 95,3 % osoba izjasnilo se da im je materinski jezik hrvatski, a 1,2 % osoba izjasnilo se da im je materinski jezik srpski. Udio osoba s nekim drugim materinskim jezikom pojedinačno je manji od 1,0 %.",
-  "7_p125": "Početna stranica HR\n Hrvatski web-katalog\n Hrvatska: zemlja i ljudi",
-  "7_p126": "Hrvatska enciklopedija \n Opća i nacionalna enciklopedija",
-  "7_p95": "Jezici \nU Hrvatskoj je službeni jezik hrvatski, koji je materinski za 95 % stanovnika. Na području Istarske županije službeni je i talijanski jezik koji je 2011. godine bio materinski jezik za 18 573 stanovnika. Manjinski jezici u Hrvatskoj zaštićeni su međunarodnim sporazumima i ugovorima, ustavom, ustavnim zakonom i drugim zakonima.",
-  "7_p110": "Hrvatska se kultura zasniva na dugoj, burnoj i raznolikoj povijesti iz koje su očuvani mnogi spomenici, umjetnička i znanstvena djela. Hrvatska ima sedam spomenika svjetske baštine i osam nacionalnih parkova. Kravata, popularan odjevni predmet, potječe upravo iz Hrvatske. Hrvatska je svjetskoj baštini dala mnoge velikane: od književnika, glazbenika, slikara, kipara, arhitekata, znanstvenika, filozofa i ratnika. Kao najvažniji mogu se spomenuti tri dobitnika Nobelove nagrade: Ivo Andrić za književnost, Vladimir Prelog i Lavoslav Ružička za kemiju.",
-  "7_p49": "Dužina obale: 5835 kmDužina obale kopnenog dijela: 1777 kmDužina obale na otocima: 4058 km",
-  "7_p90": "91,6 % Hrvati\n 3,2  % Srbi\n 0,6 % Bošnjaci (Muslimani)\n 0,5 % Romi\n 0,4 % Talijani\n 0,4 % Albanaci\n udio ostalih pripadnika nacionalnih manjina pojedinačno manji od 0,3 %\n udio osoba koje su se regionalno izjasnile iznosi 0,3 %, a osoba koje se nisu željele izjasniti iznosi 0,6 %.\nUdio stanovništva u dobi od 0 do 14 godina iznosi 14,3 %, a udio stanovništva u dobi od 65 i više godina iznosi 22,5 %.",
-  "7_p127": "Hrvatski biografski leksikon \n Portal znanja",
-  "7_p81": "U 2008. godini 47 % stanovnika starijih od petnaest godina koristi internet što je porast od 8 % u odnosu na 2007. godinu. Ukupan broj korisnika je 2,24 milijuna. Od toga broja 56 % koristi internet svaki dan. Broj širokopojasnih priključaka internetu iznosi 722.110 čime je dostignuta razina gustoće širokopojasnih priključaka internetu od 16,28 %. Uslugu internet bankarstva u prvom kvartalu 2009. koristilo je 597.866 građana te 155.721 poslovnih subjekata, što je povećanje od 32,06 % korištenja od strane građana, odnosno 15,32 % od strane poslovnih subjekata u odnosu na godinu lani. Stopa softverskog piratstva na osobnim računalima trenutno iznosi 54 %.",
-  "7_p4": "Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, Hrvatska je imala 4 284 889 stanovnika. Hrvati čine 90,42 % stanovništva, a najbrojnija nacionalna manjina su Srbi koji čine 4,36 % stanovništva, dok svaka od ostalih nacionalnih manjina čini manje od 1 % stanovništva. Najveći dio stanovništva (91,36 %) je kršćanske vjere, dok je među kršćanima najviše vjernika katoličke vjeroispovijesti (86,28 %). Popis iz 2021. pokazuje pad broja stanovnika na 3 871 833.",
-  "7_p73": "Poljoprivreda stvara 7,4 % nacionalnog dohotka, a zapošljava 14,2 % radne snage. Od 2,7 milijuna hektara poljoprivrednih površina obrađuje se oko 1,1 milijun. Ostatak je neobrađen ili u vlasništvu države. Prosječna veličina imanja je 1,9 hektara. Industrija ostvaruje oko petine BDP-a, a zapošljava oko četvrtine radne snage. Brodogradnja je značajna privredna grana, a najveća brodogradilišta su: Brodosplit, Uljanik i 3. maj. Trgovina je najutjecajnija gospodarska grana, zapošljava oko 23,1 % ukupnog broja zaposlenih te ostvaruje prihod od 37,7 %.",
-  "7_p66": "Povezan članak: Pristupanje Hrvatske Europskoj uniji",
-  "7_p70": "Na svjetskoj ljestvici ekonomskih sloboda, koju objavljuje The Heritage Foundation u suradnji s The Wall Street Journalom, u 2016. godini Hrvatska se nalazi na 103. mjestu. Deficit platne bilance 2007. godine iznosio je 3,2 milijarde eura ili oko 8,5 % BDP-a. Prosječna godišnja stopa inflacije iznosila je 2,9 % u 2007., a 6,1 % u 2008. što je bila najviša stopa inflacije od 2000. godine.\nNa kraju 2008. godine devizne pričuve iznosile su 9,1 milijardu eura, inozemni dug 39,1 milijardu eura, a dug opće države (javni dug) 29,1 % BDP-a. Prema studiji revizorske kuće KPMG Hrvatska je druga najoporezovanija zemlja na svijetu sa stopom oporezivanja od 53,5 %. Kad se u tu brojku uključi krizni porez Hrvatska postaje zemlja s najvećom stopom poreznog opterećenja.",
-  "7_p14": "Hrvati su narod koji je doselio u područje današnje Hrvatske tijekom sedmog stoljeća. Pitanje etnogeneze Hrvata je još otvoreno, a najpopularnije teorije o podrijetlu Hrvata su slavenska, iranska i gotska teorija. Tijekom seobe Hrvati su se dijelili na nekoliko plemena. Nakon dolaska i dugotrajnih borbi Hrvati su pobijedili Avare i zavladali njihovom zemljom. Prostor koji su naselili nalazio se između rijeke Drave i obala Jadranskog mora. Starosjedilačko romansko stanovništvo preseljava u priobalne utvrđene gradove pod bizantskom vlašću i u nepristupačne planinke krajeve Dinarida. To stanovništvo će se tijekom stoljeća pojaviti u nizinama pod imenom Vlasi. Kad su došli u novu domovinu Hrvati su bili mnogobošci. U dodiru s kršćanskim starosjediocima polako prihvaćaju kršćanstvo. Ulogu u pokrštavanju imali su Bizantski i franački misionari te benediktinci koji donose zapadne kulturne utjecaje.",
-  "7_p39": "Nakon kapitulacije Italije u rujnu 1943. godine su vlasti NDH u tim krajevima imale veću ulogu, ali samo onoliko koliko je to odgovaralo Njemačkoj, koja je privolila vodstvo NDH da dopusti novačenje hrvatskih vojnih obveznika u Wehrmacht i SS (pri čemu se iz proračuna NDH plaćalo troškove njemačkih postrojbi) te čak uspostavu Njemačke policije u Hrvatskoj, izravno odgovorne vlastima u Berlinu. Povijesno pravo hrvatskoga naroda na punu državnu suverenost izraženo Ustavom Republike Hrvatske temelji se među ostalim i na odlukama ZAVNOH-a izraženim nasuprot proglašenju NDH.",
-  "7_p106": "Prema Indeksu ljudskog kapitala (Human Capital Index) kojega sačinjava svake godine Svjetska banka, gdje se mjeri uspješnost zemalja u mobiliziranju ekonomskih i profesionalnih potencijala svojih građana (indeks iskazuje koliko kapitala pojedina država izgubi: tako bi zemlja koja u potpunosti iskoristi potencijale svojega stanovništva imala indeks 1; u stvarnosti su tu najuspješniji Singapur s 0,88 i Južna Koreja s indeksom 0,84) - obrazovanje kod formiranja toga indeksa daje odlučan doprinos - Hrvatska je s indeksom 0,71 svrstana u gornju četvrtinu, približno gdje i susjedne Mađarska (0,69) i Austrija (0,74).\n \t\nPrema rangiranju Education index Ujedinjenih naroda, Hrvatska je 2015. bila po kvaliteti obrazovnog sustava na 41. od promatranih 188 zemalja; tu valja opaziti da većina članica Europske unije iskazuje nešto bolje rezultate od Hrvatske.",
-  "7_p68": "Povezani članci \n Dodatak:Popis gradova u Hrvatskoj\n Dodatak:Popis gradova u Hrvatskoj po županijama\n Dodatak:Popis općina u Hrvatskoj",
-  "7_p34": "Hrvatsko ugarska nagodba",
-  "7_p27": "Na osvojenim područjima provodi se islamizacija iako Osmanlije prihvaćaju činjenicu da dio pokorenih naroda pripada kršćanskoj vjeri. Pri tome su tolerantniji bili prema pravoslavnim crkvama nego prema katolicima jer je Katolička crkva često poticala zapadne države protiv Osmanlija. Jedino su franjevci mogli slobodno djelovati na području Osmanskog Carstva. Kršćani su morali plaćati visoke poreze tako da mnogi iseljavaju. Organizira se otpor koji pružaju hajduci i uskoci. \n \nJedini dio hrvatskoga prostora koji se samostalno razvijao bila je Dubrovačka Republika koja je s 200 brodova imala jednu od najvećih trgovačkih mornarica u Europi. Isusovac Bartol Kašić piše 1604. godine prvu gramatiku hrvatskog jezika. Isusovci osnivaju 1607. godine gimnaziju u Zagrebu. Kralj Leopold I. dodijelio joj je naslov akademije čime je osnovano Sveučilište u Zagrebu, najstarije sveučilište s neprekinutim djelovanjem u Jugoistočnoj Europi. Najvažniji hrvatski barokni književnik Ivan Gundulić djeluje u Dubrovniku, a povjesničar Ivan Lučić spada u sam vrh europske povijesne znanosti sedamnaestog stoljeća.",
-  "7_p96": "U Hrvatskoj je autohtoni jezik hrvatski jezik te jezik predmletačkih autohtonih romanskih stanovnika poluotoka Istre (istriotski).",
-  "7_p52": "Važniji gradovi u Hrvatskoj su Zagreb (glavni grad), Split, Dubrovnik, Rijeka, Osijek, Zadar, Karlovac, Pula, Sisak, Knin, Gospić (sjedište najveće hrvatske županije) Šibenik, Slavonski Brod, Mali Lošinj (najveći i najrazvijeniji otočni grad) i Vukovar (najveća riječna luka u Hrvatskoj). (vidjeti: Dodatak:Popis gradova u Hrvatskoj)",
-  "7_p63": "Sudovi opće nadležnosti:\n Vrhovni sud Republike Hrvatske\n županijski sudovi\n općinski sudovi",
-  "7_p44": "Oružanom pobunom dijela srpskog stanovništva počinje Domovinski rat, koji je završio 1995. godine hrvatskom pobjedom u operaciji Oluja. Hrvatska je 22. svibnja 1992. godine primljena u Ujedinjene narode kao punopravni član. Drugu polovicu devedesetih karakterizira loša gospodarska situacija uzrokovana prelaskom na tržišno gospodarstvo, netransparentnom privatizacijom i posljedicama rata. Na parlamentarnim izborima 2000. godine pobjeđuje koalicija šest stranaka u koju su uključeni SDP, HSLS, HSS, HNS, LS i IDS. Premijer je Ivica Račan. Stjepan Mesić je izabran za predsjednika 2000. godine, a reizabran 2005. godine. Na vlast 2003. godine dolazi reformirani HDZ predvođen dr. Ivom Sanaderom koji osvaja drugi mandat kao premijer nakon pobjede na izborima 2007. godine. Razdoblje nakon 2000. godine karakterizira razvoj i rast gospodarstva, mnogobrojne reforme kao i problemi poput visoke nezaposlenosti, korupcije i tromosti javne uprave i pravosuđa.",
-  "7_p2": "Pri kraju Prvoga svjetskog rata, 1918. godine, Hrvatska raskida veze s Austro-Ugarskom i sudjeluje u osnivanju Države SHS. Nedugo zatim Hrvatska je (u sklopu Države SHS) uključena u Kraljevstvo SHS (kasnije Kraljevina Jugoslavija) iako Hrvatski sabor tu odluku nije nikada ratificirao. Nakon Drugoga svjetskog rata, 1945. godine, režim srpskog kralja zamijenio je komunistički režim. Tada je Hrvatska bila socijalistička republika i kao federalna jedinica tvorila SFR Jugoslaviju. Godine 1990. provedeni su prvi demokratski višestranački izbori nakon 45 godina jednostranačkog sustava, a 30. svibnja iste godine konstituiran je demokratski izabran višestranački državni sabor u Hrvatskoj. Dana 25. lipnja 1991. godine Republika Hrvatska ustavnom odlukom državnog sabora postala je samostalnom i nezavisnom državom.",
-  "7_p78": "Rijeka je najveća luka na Jadranu s više od 2,253 milijuna tona tereta u 2021. godini, dok je Zračna luka „Franjo Tuđman” najveća zračna luka u državi s najvećim brojem prevezenih putnika i jedinica tereta. Hrvatska ima sedam zračnih luka za međunarodni promet i to u: Zagrebu, Zadru, Splitu, Dubrovniku, Rijeci, Osijeku i Puli. Croatia Airlines je nacionalni zrakoplovni prijevoznik. Jadrolinija je najveći i nacionalni brodarski prijevoznik sa sjedištem u Rijeci gdje se nalazi najveća lučka kapetanija u državi. Hrvatska ima donekle razvijen sustav željeznica, ali zbog političkih razloga u prošlosti neki dijelovi Hrvatske nisu povezani, poput Istre i Dubrovnika. Hrvatske željeznice su državna željeznička tvrtka.",
-  "7093_p114": "Srpsko-hrvatski odnosi",
-  "7093_p23": "Poslijeratna Srbija (SFRJ)",
-  "7093_p46": "Biljni pokrov\n \nCijeli teritorij Srbije pripada kontinentalno biljno-zemljopisnoj regiji. Srbija u cjelini spada među slabije pošumljene zemlje Europe sa samo 27 % šumskih površina.",
-  "7093_p118": "Literatura\n Serbia , The World Factbook\n Atlas Srbije, Monde Neuf, 2007.\n Republički zavod za statistiku Republike Srbije \n Vlada Republike Srbije , statistički podatci\n Srbija, Hrvatska enciklopedija, pristupljeno 26. studenog 2015.\n Srbi, Hrvatska enciklopedija, pristupljeno 26. studenog 2015.\n Janko Bekić, Je li Srbija civilizacijski rastrgana zemlja?, Političke analize, Vol.4 No.14, lipanj 2013., Hrčak, pristupljeno 26. studenog 2015.",
-  "7093_p91": "Hrvatska je vlastitim novcem sufinancirala izgradnji nekoliko elektrana diljem bivše Jugoslavije, ukupne snage 920 megavata: NE Krško, TE Tuzla, TE Gacko, TE Kakanj i TE Obrenovac. Zbog politike SFRJ početkom osamdesetih godina koja je obvezala razvijene republike Hrvatsku i Sloveniju ulagati bespovratno sredstva u nerazvijene, time i u tobože nerazvijenu Srbiju. Hrvatska je tek isposlovala da umjesto investiranja u Fond može ulagati u elektrane. Zbog ulaganja u Srbiju HEP je podigao veliki kredit, koji je Hrvatska ratnih godina vraćala i nije dobivala struju od svoje investicije. Zbog tih predratnih ulaganja u TE Nikola Tesla u Obrenovcu, HEP potražuje oko 120 milijuna eura i 22 tWh električne energije, tj. više od godišnje potrošnje cijele Hrvatske. Doda li se kamata od 1990. godine na ukupna potraživanja, Hrvatska potražuje gotovo dvije milijarde eura od Elektroprivrede Srbije (EPS-a). Dug se nagomilao i HEP je predložio da im se investicija vrati isporukama struje, ali Elektroprivreda Srbije poručila je da se to mora riješiti na državnoj razini i da to pregovaraju predstavnici ministarstava gospodarstva.",
-  "7093_p25": "Srbija nakon raspada SFRJ",
-  "7093_p37": "70 % površine Srbije nalazi se na Balkanu, a ostalih 30 % spada u Srednju Europu (Panonska nizina). Kopnenu granicu ima u dužini od 2114 km, a dužina tih granica prema susjedima iznosi: prema Hrvatskoj 241 km, Mađarskoj 151 km, Rumunjskoj 476 km, Bugarskoj 318 km, Kosovu 352 km, BJR Makedoniji 221 km, Crnoj Gori 203 km, i Bosni i Hercegovini 302 km.",
-  "7093_p0": "Srbija (srp. Србија), službeni naziv: Republika Srbija (srp. Република Србија), europska je kontinentalna država smještena u jugoistočnoj Europi. Teritorijem obuhvaća dio Panonske nizine na sjeveru, te je djelomice srednjoeuropska država. Duljina granica Srbije je 2.114,2 km. Na sjeveru graniči s Mađarskom, na zapadu s Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom, na jugozapadu s Crnom Gorom, na istoku s Rumunjskom i Bugarskom te na jugu s Sjevernom Makedonijom i Kosovom. Zemlja ima 6.690.887 stanovnika. Površina zemlje iznosi 77.474 km2 (bez Kosova) što Srbiju svrstava u države srednje veličine. Preko teritorija Srbije prelaze sve važnije kopnene prometnice. Kako cestovni tako i željeznički promet iz sjeverne, zapadne i centralne Europe prolazi kroz Srbiju na putu do jugoistoka Europe i jugozapada Azije. Moravsko-Vardarska i Moravsko-Nišavska dolina imaju najveći značaj u kopnenom prometu. Glavni je grad Beograd koji je političko, kulturno, znanstveno i gospodarsko središte Republike Srbije.",
-  "7093_p32": "U ožujku 2008. Kosovo je proglasilo neovisnost od Srbije, a do sada ga je priznalo 70-ak država i smatra se samostalnom republikom pod međunarodnim nadzorom, dok Republika Srbija još uvijek područje Kosova smatra sastavnim dijelom svog državnog područja.",
-  "7093_p71": "Oružane snage Republike Srbije",
-  "7093_p49": "Srbija ima četiri nacionalna parka (Đerdap, Kopaonik, Tara, Fruška gora) te veći broj parkova prirode, prirodnih rezervata i spomenika.",
-  "7093_p17": "Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka krenule su 1912. u Prvom balkanskom ratu u konačno oslobađanje od turske vlasti. Nakon rata Srbija nije uspjela ostvariti svoj cilj – izlazak na Jadransko more preko sjeverne Albanije, a Bugarska je bila nezadovoljna podjelom Makedonije. To je prouzročilo Drugi balkanski rat 1913. kada su Srbija, Grčka, Turska i Rumunjska brzo pobijedile Bugarsku. Srbija je od Bugarske kao ratnu odštetu dobila određena ozemlja zapadne Bugarske.",
-  "7093_p54": "Demografska povijest\n 1991. 9.778.991 st. (Srbi 65,9 %, Albanci 17,1 %, Mađari 3,5 %, Muslimani 2,5 %, Romi 1,4 %, Crnogorci 1,4 %, Hrvati 1,1 % i drugi)\n 1981. 9.313.676 st. (Srbi 66,4 %, Albanci 14 %, Mađari 4,2 %, Muslimani 2,3 %, Hrvati 1,6 %, Crnogorci 1,6 %, Romi 1,2 % i drugi)\n 1971. 8.446.591 st. (Srbi 71,2 %, Albanci 11,7 %, Mađari 5,1 %, Hrvati 2.2 %)\n 1961. 7.642.227 st. (Srbi 74,6 %, Albanci 9,2 %, Mađari 5,9 %, Hrvati 2.6 % i drugi)\n 1953. 6.979.154 st. (Srbi 73,8 %, Albanci 8 %, Mađari 6,3 %)\n 1948. 6.527.966 st. (Srbi 73,9 %, Albanci 8,1 %, Mađari 6,6 %, Hrvati 2.6 % i drugi)",
-  "7093_p19": "Međuratno razdoblje (Kraljevina SHS/Jugoslavija)",
-  "7093_p20": "Krajem studenog priključenje Kraljevini Srbiji proglašavaju Baranja, Bačka, Banat, Srijem, Crna Gora i Bosna i Hercegovina. Država Slovenaca, Hrvata i Srba, zbog opasnosti od talijanskog napada, ujedinila se sa Srbijom odlukom Narodnog vijeća u Zagrebu 25. studenog 1918., no bez pristanka Hrvatskog Sabora.",
-  "82712_p0": "Prevlaka je poluotok u Hrvatskoj na ulazu u Boku kotorsku u južnoj Dalmaciji. Nalazi se u jugoistočnome dijelu Konavala uz mjesto Vitaljinu za čiji je morski greben vezana 170 metara širokom i 3 do 4 metara (nadmorske visine) visokom kopnenom spojnicom koja se također naziva Prevlaka. Najviša točka te spojnice je 8,2 metara.",
-  "82712_p5": "Poluotok i njegovo neposredno okružje postalo je predmet spora između Savezne Republike Jugoslavije i Republike Hrvatske.\nSpor je u postupku rješavanja između Hrvatske i Crne Gore kao nasljednice privremenoga režima uspostavljenog temeljem Protokola o Prevlaci iz 2002.",
-  "82712_p15": "Prevlaka i njeno okružje u Domovinskome ratu",
-  "82712_p32": "Izvori \nOpća enciklopedija\nEuroCity : putna revija Hrvatskih željeznica, tematski broj posvećen Konavlama iz 2006.\nPark Prevlaka d.o.o. Konavle \nTekst Protokola između Vlade Republike Hrvatske i Savezne vlade Savezne Republike Jugoslavije o privremenom režimu uz južnu granicu dviju država \nAneksi Protokolu",
-  "82712_p18": "Odaslanstvo je bilo zaduženo za područje poluotoka Prevlake i okolice u Hrvatskoj te susjedna područja u Crnoj Gori (koja je tada bila dio Savezne Republike Jugoslavije).\nSjedište UNMOP-a bilo je u Cavtatu, a kao glavni vojni promatrač služili su:",
-  "82712_p33": "Dubrovačko-neretvanska županija\nPovijest Crne Gore (1989. – 2006.)\nHrvatski poluotoci\nReljefni oblici u Boki kotorskoj",
-  "82712_p23": "Očekuje se da će se nakon osamostaljenja Crne Gore postići dogovor o trajnoj granici koji će ukinuti privremeni režim uz južnu granicu dviju država. Protokolom je dogovorena mjerodavnost Hrvatske na kopnu jugozapadno od Konfina, a Crne Gore sjeverno od istoga; gdje prestaje kopnena granica dviju država, a počinje granica na moru.",
-  "82712_p12": "Do 1426. kupljen je zapadni dio Konavala.",
-  "82712_p24": "Dogovoreno je postojanje razvojačenoga područja 3 km u dubinu kopnene granice za Crnu Goru, a 5 km za Hrvatsku isključujući cestu za Molunat kao i samo mjesto.",
-  "82712_p10": "Povijest Prevlake ujedno je povijest Konavala i povijest Dubrovačke Republike te zbog geoprostornih razloga Boke kotorske.",
-  "82712_p6": "Zemljopisna posebnost Prevlake je u tome što je ona dio Bokokotorskog zaljeva, jedinstvenog fjordovskog fenomena. Kao uska i izdužena kopnena prepreka, Prevlaka zatvara zapadnu stranu ulaza u zaljev pružajući mu zaštitu od najezde visokih valova s otvorene pučine Jadrana.",
-  "82712_p27": "Rječju prevlaka uobičajeno se označava uzak kopneni pojas koji spaja dva kontinenta ili otok s kopnom, a čijim probijanjem nastaju prijevozno važni kanali. To u ovome slučaju nije od značaja.",
-  "82712_p16": "Temeljem sporazuma potpisanog u Ženevi 30. rujna 1992. nakon jednogodišnjega srbijansko-crnogorskoga zaposjednuća (u okupaciji nije sudjelovala samo JNA, nego i postrojbe crnogorske teritorijalne obrane) njihove jedinice napustile su Konavle. Poluotok Prevlaku i okolicu posljednji jugoslavenski vojnik napustio je 20. listopada 1992. u 20 sati i 30 minuta.",
-  "82712_p22": "Otočić Mamula se nalazi se pod upravom Crne Gore. Visine je 16 metara, nalazi se na sredini tjesnaca Oštra, bliže crnogorskoj obali.",
-  "82712_p20": "15. prosinca 2002. Vijeće sigurnosti donijelo je odluku o prekidu ovlasti Ujedinjenih naroda nad područjem Prevlake i okružja te njegovoga ponovnog uključenja u sastav Hrvatske. Pet dana kasnije povukli su se vojni promatrači i ukinuto je Odaslanstvo promatrača Ujedinjenih naroda na Prevlaci.",
-  "82712_p25": "Protokolom je predviđeno da se svake godine trajanja sporazuma - od 1. travnja do 31. listopada - sjeverno od crte koja spaja rt Žiganat i rt Veslo i južno od crte koja spaja rt Kobila i rt Kabala (Đurov kam) ne obavlja carinska i policijska granička kontrola uz pravo pristupa pripadajućim obalama, uz uvjet da istoga dana napuštaju područje.",
-  "82712_p21": "Budućnost Prevlake i njezina okružja",
-  "82712_p11": "Dubrovačka Republika otkupila je 24. lipnja 1419. od Sandalja Hranića Velikoga istočni dio Konavala odnosno prostor od sela Popovići prema utvrdi Soko te prostor Sutorine do rta Oštra na ulasku u Bokokotorski zaljev.",
-  "82712_p2": "Ranije se Prevlaka nazivala Ponta Oštra, ili samo Oštra prema nazivu rta, a prevlakama se nazivaju i dvije uvale oko morskoga grebena kojim je vezana za Vitaljinu. Nastavak tog grebena naziva se Obora i najviše je visine 187 metara.",
-  "82712_p26": "Poluotok je dobio sadašnji naziv prema činjenici da je dvjema uvalama spojen s kopnom, a uvalama je naziv Prevlaka, ne obratno. Talijanski naziv bio je Pellegrino. Naziv rta Oštra bio je Punta di Pellegrino detta Ostra."
-}

data/ht/ht_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "13_p61": "Ayiti tou gen ladan divès zile lanmè. Se zile a nan Tortuga (Île de la Tortue) ki sitiye sou kòt la nan nò Ayiti. Arondisman an nan La Gonave sitiye sou zile an menm non yo, nan Golfe de la Gonave. Gonav Island se pepleman peple pa vilaj riral yo. Vache (Island bèf), yon zile Fertile ak anpil bèl aklè, ki chita sou pwent an nan sidwès Ayiti. Epitou yon pati nan Ayiti se Kayemit yo ak Île d 'Anacaona. La Navasse ki sitiye 40 kilomèt naval (74 km) nan lwès Jeremi sou sid penensil nan lwès Ayiti, se sijè a yon diskisyon kontinyèl teritoryal ak Etazini.",
-  "13_p0": "Ayiti, rele tou Repiblik Ayiti (an fransè \n République d'Haïti), se youn nan peyi nan Gran Zantiy ki okipe tyè lwès sou zile Ayiti oswa Kiskeya nan lang premye abitan yo. Kapital Ayiti se Pòtoprens (an fransè : Port-au-Prince).",
-  "13_p32": "Chapit sa a nan istwa de nasyon yo 'reflete enpèrsistis politik etranje nan peyi Etazini nan direksyon vwazen li yo nan Amerik Santral ak Karayib la ki se souvan karakterize tankou \"diplomati zambat\", oswa youn nan anpil \"Bannann lagè\" ki gwo malè tonbe sou rejyon an nan byen bonè 20yèm syèk. US Marines yo te estasyone nan peyi a jouk 1934, yon peryòd de 19 ane, epi yo te finalman te bay lòd nan zile a pa Franklin D. Roosevelt kòm yon demonstrasyon nan \"Bon Vwazinaj Policy\" li yo. Sepandan, Etazini te kontwole ekonomi zile a ak anpil enfliyanse eleksyon an Ayiti jiska ane 1980 yo. [Sitiyasyon ki nesesè]",
-  "13_p9": "Nan tan Arawak yo, zile a te rele Kiskeya kite siyifye nan lang pa yo .",
-  "13_p3": "Ayiti se yon bout zile ki gen yon listwa patikilye epi li genyen anpil bèl sit touristik ak anpil bèl plaj parapò ak kèk lòt peyi nan rejyon Karayib la. Ayiti te pami peyi ki gen destinasyon touristik nan Karayib la nan lane 1950, 1960, epi 1970.",
-  "13_p55": "Ayiti se sou pati lwès la nan Ispanyola, dezyèm zile a pi gwo nan Zantiy. Ayiti se peyi a twazyèm pi gwo nan Karayib la dèyè Kiba ak Repiblik Dominikèn (dènye pati a yon fwontyè 360-kilomèt ak Ayiti). Ayiti nan pwen li pi pre a se apeprè 45 kilomèt naval (83 kilomèt) lwen Kiba epi li enkli penensil ak poutèt sa, li gen yon litoral ki disproporsyonal long epi li se dezyèm nan longè (1,771 kilomèt) dèyè Kiba nan Zantiy.",
-  "13_p4": "Arawak yo se te premye abitan natirèl zile Sendomeng. Ahatti Qisqeyànoh boiho konsa Tayino yo te rele li anvan kolon yo. Kolon panyòl yo te debake pou pran posesyon zile a yo te batize, oswa rele li, Ispanyola (ki vle di ). Sa fè kenz (15) syèk, Ayiti te gen anviwon twa san mil moun.",
-  "13_p29": "Nan yon ekspresyon de Corollary Theodore Roosevelt nan Doktrin Monroe, Etazini te okipe zile a nan mwa jiyè 1915 apre asasina prezidan Ayiti Vilbrun Guillaume Sam. Pro-US la. Prezidan ayisyen te trennen soti nan legasyon an franse ak touye nan lari a pa ensije lokal apre li te bay lòd 167 prizonye politik touye. USS Washington, anba Kapernon Admiral Adrès, te rive nan Port-au-Prince nan yon tantativ pou retabli lòd ak pwoteje enterè US. Sa a te kòmanse yon okipasyon prèske 20 ane pa US fòs. Nan kèk jou, marin yo te pran kontwòl nan kapital la ak bank li yo ak kay koutim, ki kontwole tout finans yo nan nasyon an zile. Marin yo te deklare lwa masyal ak anpil kontwole laprès la. Nan semèn, yon nouvo pro-US. Prezidan ayisyen, Philippe Sudré Dartiguenave, te enstale ak yon nouvo konstitisyon ekri ki te favorab pou enterè yo nan peyi Etazini. Nouvo konstitisyon an te enkli yon kloz ki te pèmèt, pou premye fwa, an komen etranje nan peyi an Ayiti, ki te anmède pa lejislati ayisyen an ak sitwayen ameriken.",
-  "13_p56": "Ayiti se nasyon ki pi montay nan Karayib la. Klima la se twopikal, ak kèk varyasyon depann sou altitid. Pwen ki pi wo a se Pic la Selle, nan 2,680 mèt.",
-  "13_p28": "Nan deseni ki sot pase yo nan 20yèm syèk la, Ayiti te gen eksperyans gwo enstabilite politik e li te lou nan dèt nan Lafrans, Almay ak Etazini yo. Pèseptè posib entèvansyon etranje a, Prezidan Woodrow Wilson te voye US Marines an Ayiti nan mwa desanm 1914, jis apre epidemi Premye Gè Mondyal la. Yo te retire $ 500,000 nan Bank Nasyonal la ayisyen pou \"kenbe sekirite\" (sic) nan New York, kidonk bay Etazini kontwòl bank lan.",
-  "13_p45": "An 2004, yon revòlt te kòmanse nan nò Ayiti. Rebelyon an evantyèlman rive nan kapital la, ak Aristide te fòse nan ekzil, apre yo fin ki Nasyonzini yo te estasyone fòs mentyen lapè an Ayiti. Gen kèk, ki gen ladan Aristide ak gad kò li, Franz Gabriel, deklare ke li te viktim yon \"nouvo koudeta oswa kidnape modèn\" pa US fòs yo. Madan Aristide te deklare ke kidnapè yo te fè inifòm espesyal Fòs Entènasyonal yo, men yo te chanje an rad sivil yo lè yo tap monte avyon an ki te itilize pou retire Aristide soti Ayiti Misyon Estabilizasyon Nasyonzini (MINUSTAH) te etabli apre 2004 koudeta a epi li rete nan peyi a jounen jodi a. Boniface Alexandre sipoze otorite pwovizwa. René Préval te eli prezidan nan mwa fevriye 2006, apre eleksyon ki make pa ensètitid ak manifestasyon popilè.",
-  "13_p36": "Sou 27 septanm 1945, Ayiti te vin yon manm fondatè Nasyonzini (siksesè nan Lig Nasyon yo, nan ki Ayiti tou te yon manm fondatè). Nan ane 1950 yo, US ak touris Ewopeyen te kòmanse vizite Ayiti.",
-  "13_p10": "Eta Ayiti, Wayòm Ayiti ak Repiblik la (1806-1820) \nSen Domeng te divize ant Wayòm nan Ayiti nan nò a, ki dirije pa Anri Kristòf, ki te deklare tèt li Anri 1, ak yon repiblik nan sid la, ki dirije pa Alexandre Pétion. Anri Kristòf te etabli yon sistèm koray semi-feyodal, avèk yon edikasyon rijid ak kòd ekonomik.",
-  "13_p70": "Sou istwa peyi a \n Haiti Bio Anpil enfòmasyon sou Ayiti, pèp, ak listwa\n Louverture project (an), istwa Ayiti ak Louvèti\n Key Dates in Haitian History, Anbasad Ayiti Ozetazini, nan Washington, DC\n People in Haitian History, Fondatè ak Ewo peyi Dayiti\n  Paj Bob Corbetre pou bon jan enfòmasyon sou istwa peyi Dayiti\n , Lod sekra Napoleyon bay Lekle kont Ayiti\n Masak 1937, enfòmasyon anlè masak 18.000 Ayisyen an 1937 nan peyi Dominikani",
-  "13_p63": "Edikasyon \nAyiti genyen 2 lang ofisyèl : kreyòl ayisyen epi franse.",
-  "13_p6": "Nan lane 1697, trete Ryswik la te divize Ispanyola ant Frans ak Espay aprè sou yon lòt trete Espay vann Lafrans tout zile a ki pote non trete de Bal. Franse yo vin rele zile a Sen Domeng.",
-  "13_p49": "Nan 2013, Ayiti rele pou nasyon Ewopeyen yo peye reparasyon pou esklavaj ak etabli yon komisyon ofisyèl pou règleman an nan mal pase. Ekonomis la te ekri, \"Nenpòt asistans nan rejyon an ta dwe ak anpil atansyon vize; epi yo ta dwe siman tij soti nan bezwen jodi a, pa mal nan sot pase a.\" Sijè sa a, sepandan, gen plis pase yon referans pase nan yon peyi ki, kòm Seyè Anthony Gifford te ekri, \"te fòse yo peye konpansasyon nan gouvènman an nan Lafrans.\"",
-  "13_p52": "Dwa yo \nOu mèt li vèsyon 1987 konstitisyon peyi.",
-  "13_p57": "Rejyon Nò a konsiste de Massif du Nord la (Northern Massif) ak Plaine du Nord la (Northern Plain). Massif du Nord la se yon ekstansyon nan Cordillera Santral la nan Repiblik Dominikèn. Li kòmanse nan fwontyè lès Ayiti a, nan nò Guayamouc River, ak pwolonje nan nòdwès la nan nò penensil la. Plenn yo nan Plaine du Nord la kouche sou fwontyè Nò a ak Repiblik Dominikèn, ant Massif du Nord la ak Nò Atlantik Nò a.",
-  "13_p13": "Kòmanse nan 1821, Prezidan Jean-Pierre Boyer, tou yon moun de couleur ak siksesè Pétion, reyini zile a ak pwolonje kontwòl sou pòsyon nan tout lwès nan zile a. Anplis de sa, aprè Santo Domingo te deklare endepandans li nan peyi Espay sou 30 novanm 1821, Boyer te voye fòs pou pran kontwòl. Boyer te dirije tout zile a avèk règ fè, k ap fini esklavaj nan Santo Domingo. Aprè Santo Domingo reyalize endepandans ki soti Ayiti, li etabli yon idantite nasyonal separe.",
-  "13_p19": "Peman pou aplike pou Lafrans redwi ekonomi Ayiti a pou ane. Lwès nasyon pa t 'bay rekonesans diplomatik Ayiti. Tou de nan pwoblèm sa yo kenbe ekonomi ayisyen an ak sosyete izole. Ekonomi an fayit ak ame opoze gwoup yo.",
-  "13_p71": "Lòt pajwèb yo \n HaitianNet.com ou HaitianNetworking.com, Yon sit rezo sosyal ki pèmèt tout Ayisyen rete konekte ansanm a travè lemond, ou ka vann sou sitwèb la, ou ka poste evènman ak anpil lòt bagay toujou. \n Hope for Haiti, Yon pwojè edikasyon ak devlòpman\n Belfet.com, Tout Bal, festival, forum mizik\n HaitiXchange.com, Ayisyen, Moun, Nouvèl, ak Kilti\n Yon sit blog pou zanmi Ayisyen\n Haiti Innovation, Yon sit blog sou devlòpman peyi Dayiti\n Haiti Action\n Amizman.com: Mizik, Blag, Nouvèl, foto ak plis toujou..., Yon sit divètisman ki santre sou kilti peyi Dayiti\n Pwoje Action pou Ayiti\n  Istwa Dayiti, Kat jewografi ak Nouvèl\n  Gwoup Sipo pou Ayiti\n  Konbit Nasyonal Pou Dwa Ayisyen\n  Palè Nasyonal\n  Sakapfet\n yon rezo sosyal kote ayisyen tout jenerasyon rankontre, echanje lidè ak rankontre ansyen zanmi ak fanmi\n Ayiti Pwogre\n Yahoo Group Directory for Regional > Countries > Haiti\n Yahoo Group Government & Politics Directory\n Yahoo Group Directory - Haitian American\n Yahoo Group Directory - Romance and Relationships\n Avansman nan zafè edikasyon pou tout etidyan ayisyen\n Alyans Nasyonal Etidyan Ayisyen\n Asosiyasyon Etidyan Ayisyen nan Florid\n Asosiyasyon Etidyan Ayisyen nan Nou Jeze\n Asosiyasyon Etidyan Ayisyen nan Montclair State University Ozetazini\n Entèvyou avèk yon Ayisyen ameriken de dezyem jenerasyon\n Yon semèn nan lavi - Ayiti Cheri...Yon pwoje fotografi...\n Otorite Ayewopò Nasyonal Ayiti\n Pwoje Tousen Louvèti\n Konbit 509\n Pwof Ansanm - Edikasyonal inisyativ nan Ayiti\n Pwoje Dwa Moun nan Ayiti, Hastings - Yon pwoje kap plede pou dwa Misye Yvon Neptune\n yon rezo sosyal kote ayisyen tout jenerasyon rankontre, echanje lide ak rankontre ansyen zanmi ak fanmi\n Enstiti Pou Jistis ak Demokrasi nan Ayiti\n Haiti & Argentina. Cooperación efectiva para el desarrollo",
-  "13_p62": "Moun Ayiti se 70-80% Afriken epi 20-25% se Blan avèk Afriken lot 0-5% se Afriken avèk Endyen.",
-  "13_p20": "Pèt pòsyon panyòl la nan zile a \nCharles Rivière-Hérard ranplase Boyer kòm prezidan Ayiti. Fòs nasyonalis ki te dirije pa Juan Pablo Duarte mete men sou kontwòl Santo Domingo sou 27 fevriye 1844. Fòs ayisyen ki pa pwofesyonèl ak endisipline sou bò solèy leve a, prepare pou yon soulèvman enpòtan, kapitile rebèl yo. Nan mwa mas, Rivière-Hérard te eseye re-posede otorite li, men Dominiken yo te bay opozisyon solid ak enflije pèt lou sou Ayisyen yo. Yon ti tan apre Rivière-Hérard janbe lòt bò fwontyè a, toumant domestik yo te eksploze ankò. Rivière-Hérard te retire nan biwo pa mulatto yerachi a ak ranplase ak laj nwa Philippe Guerrier jeneral la, ki te sipoze prezidans la sou 3 me 1844.",
-  "13_p11": "Prezidan Pétion te bay militè ak finansye asistans pou revolisyonè lidè Simón Bolívar, ki te kritik pou pèmèt li libere Vizwayote de Nouvel-Grenad. Li te enstrimantal nan peyi aiding nan Amerik di Sid reyalize endepandans nan peyi Espay.",
-  "13_p37": "Te zòn nan baryè nan Port-au-Prince redevlope yo ki pèmèt pasaje bato kwazyè yo mache soti nan waf yo atraksyon kiltirèl. Pami atraksyon sa yo, yo te Mache Iron Market la, kote yo te vann atizay ayisyen ayisyen ak akajou. Nan antreprenè yo aswè bay danse, jwèt aza kazino ak montre vodou. Truman Capote ak Noel Coward te vizite Oloffson Hotel la, yon chato Gingerbread gotik 19yèm syèk mete nan yon jaden twopikal, ki te menm dekri nan 1966 woman Graham Greene Comedians.",
-  "13_p17": "Menm si kantite lajan nan reparasyon yo te redwi a 90 milyon dola nan 1838, Ayiti pa t  kapab fini peye dèt li jiskaske 1947. Prezidan ayisyen an ta gen ti chwa kòm peyi a, enkonsyaman l, yo ta bloke pa bato franse si echanj la pa t 'ale wout la franse.",
-  "13_p65": "Tout edikasyon timoun piti yo fèt nan lang franse. Li sanble ke Ayiti se youn nan peyi pòv yo ki pa ap metrize edikasyon pou popilasyon l.",
-  "13_p26": "Sijè yo te andire pa sòlda yo pandan kanpay 1855 la, pèt ak sakrifis yo te enflije sou peyi a san konpansasyon oswa rezilta pratik te pwovoke gwo mekontantman. Nan 1858, yon revolisyon te kòmanse, ki te dirije pa Jeneral Fabre Geffrard, Duke nan Tabara. Nan Desanm nan ane sa a, Geffrard bat Lame a Imperial ak te sezi kontwòl nan pi fò nan peyi a. Kòm yon rezilta, Anperè a abdike fotèy li a sou 15 janvye 1859. Refize èd nan Legasyon an franse, Faustin te pran an ekzil abò yon bato de gè britanik sou 22 janvye 1859. Jeneral Geffrard nan plas li kòm Prezidan.",
-  "13_p51": "Politik \n Gade tou : Lis prezidan Ayiti",
-  "13_p39": "Ayiti boom touris Ayiti te siye pa règ Papa Doc Divalye ak gouvènman enstab li. Lè pitit gason l 'Jean-Claude \"ti bebe Doc\" Duvalier te reyisi l' kòm Prezidan pou lavi, touris tounen nan lane 1970 yo. Vive la diferans ki depi lontan te eslogan nasyonal touris Ayiti ak pwoksimite li nan Etazini te fè Ayiti yon atraksyon cho jiskaske rejim Divalye a te ranvèse an 1986.",
-  "13_p40": "Istwa aktyèl \nPapa Doc pitit gason an te dirije peyi a soti nan 1971 jouk ranvèse l 'nan 1986, lè manifestasyon mennen l' nan chache ekzil an Frans. Lame lidè Jeneral Henri Namphy te dirije yon nouvo Konsèy Nasyonal Gouvènan. [pa nan sitasyon yo bay] Eleksyon jeneral nan mwa novanm yo te anile apre plizyè douzèn moun te tire nan kapital la pa sòlda ak Tontons Macoutes. Eleksyon fo swiv. Pwezidan eli a, Leslie Manigat, te ranvèse kèk mwa aprè nan jen 1988 koudeta ayisyen an. Sèptanm 1988 koudeta ayisyen an, ki te swiv maske St Jean Bosco a, te revele a gwo impòtans de Macoutes ansyen Tontons. Jeneral Prosper Avril te dirije yon rejim militè jouk mas 1990.",
-  "13_p18": "Aprè li te pèdi sipò elit Ayiti a, Boyer te ranvèse an 1843. Yon siksesyon long nan koudeta te swiv depa li nan ekzil.",
-  "13_p72": "Foto Ayiti \n Foto Ayiti\n Anpil bel foto Ayiti sou Amizman.com (lyen kase)",
-  "13_p69": "Nouvèl epi analiz \n Premye.ht Yon sit pou chache nan sit entènet nan domèn \"*.ht\"\n Fouye Haiti anpil enfòmasyon sou Ayiti ak dyaspora a\n  Nouvèl konple sou Yahoo.com\n , Ayiti Pwogre\n , Atik ak nouvèl k'ap pale de wòl Kanada an Ayiti\n , Sit entènet Fanmi Lavalas la\n , Yon analiz ZMag sou sitiyasyon peyi Ayiti kounye a\n , Konbit Òganizasyon Ozetazini pou jistis ann Ayiti\n AlterPresse Nouvel Alterpress nan diferan lang\n IFEX Nouvèl endepandan\n   Nouvèl sou Ayiti\n Haiti-news list, Nouvèl Ayisyen",
-  "13_p12": "Inifikasyon ayisyen (1821-1844)",
-  "15_p11": "Peyi\nEtazini\nPeyi nan Amerik dinò",
-  "15_p2": "Anplis, yo gen 14 lòt zile ki pa ofisyèl tribò-babò nan lanmè Karayib (Pòtoriko ak Il Vyèj) e nan Oseyan Pasifik (Gwanm, zil Mariàn ak Samoa Ameriken). Pami yo Lanavaz ke yo fè dapiyanp nan men Ayiti.",
-  "15_p5": "Politik \nEtazini se yon peyi ki chwazi demokrasi. Elèksyon ap genyen gouvènman Leta, pi gouvènman nasyonal. Prezidan ozetazini aktyèl se Joe Biden.",
-  "15_p1": "Etazini se yon peyi ki divize an 50 mòso ke yo rele Eta. 48 nan 50 mòso ki fè Lèsetazini yo kole youn ak lòt, ant Oseyan Atlantik kote solèy leve e Oseyan Pasifik kote solèy kouche, epi nan Nò li gen fwontyè ak Kanada e nan Sid fwontyè ak Meksik. De dènye Eta yo se Alaska ki sitiye nan nòdw��s Kanada e Awayi, yon ti zil ki nan mitan Oseyan Pasifik.",
-  "15_p7": "Relasyon avek Ayiti \nPopilasyon ayisyèn Ozetazini anpil-anpil. Pa egzanp, gen gwo kominote ayisyèn nan vil tankou Miyami, Nouyòk epi Boston. Genyen tou yon gwo popilasyon ayisyèn nan teritwa ameriken nan Pòtoriko.",
-  "15_p3": "Etazini gen pou Kapital Wachintòn ki nan distrik Kolonbya, yon distrik ki pa fè pati 50 Eta yo.",
-  "15_p0": "Etazini, ki gen pou non ofisyèl « Etazini Damerik », se yon peyi ki sitiye nan Lamerik dinò. Se yon repiblik federal baze sou konstitisyon e ki gen yon rejim prezidansyèl. Se yon ansyen koloni peyi Angletè.",
-  "15_p4": "Se te youn nan premyè peyi yo nan kontinan Amerik la ki te deklare endepandans li nan lane 1776.",
-  "15_p6": "Vil Etazini \nLis gwo vil Etazini :\n Nouyòk\n Chikago\n Los Angeles\n Youstòn\n Miyami\n Boston",
-  "15_p9": "Jodi a, gen anviwon de (2) milyon moun ayisyen Ozetazini.",
-  "15_p10": "Lyen deyò \n Sitweb ofisyèl Etazini",
-  "15_p8": "Ansyen premye minis Jacques-Édouard Alexis rive jwenn nan men gouvènman ameriken an viza pou kèk tan pou Ayisyen ka vini Etazini lè genyen gran katastwòf nan peyi Ayiti.",
-  "86902_p1": "Lyen ekstèn \n Yon tèz 2014 ki rele Ayiti's Claim over Navassa Island: A Case Study",
-  "86902_p0": "Lanavaz se yon ti zile ki pa abite nan lanmè Karayib la."
-}

data/id/id_docs.json

@@ -1,96 +0,0 @@
-{
-  "238216_p1": "Awal persengketaan \nPersoalan klaim diketahui setelah pada tahun 1967 dilakukan pertemuan teknis pertama kali mengenai hukum laut antara Indonesia dan Malaysia. Kedua belah pihak bersepakat (kecuali Sipadan dan Ligitan diberlakukan sebagai keadaan status quo lihat: Sengketa Sipadan dan Ligitan). Pada tanggal 27 Oktober 1969, dilakukan penandatanganan perjanjian antara Indonesia dan Malaysia, yang disebut sebagai Perjanjian Tapal Batas Kontinental Indonesia - Malaysia, kedua negara melakukan ratifikasi pada 7 November 1969, tak lama berselang masih pada tahun 1969 Malaysia membuat peta baru yang memasukan pulau Sipadan, Ligitan dan Batu Puteh (Pedra Blanca) tentunya hal ini membingungkan Indonesia dan Singapura dan pada akhirnya Indonesia maupun Singapura tidak mengakui peta baru Malaysia tersebut. Kemudian pada tanggal 17 Maret 1970 kembali ditandatangani Persetujuan Tapal batas Laut Indonesia dan Malaysia. Akan tetapi pada tahun 1979 pihak Malaysia membuat peta baru mengenai tapal batas kontinental dan maritim dengan yang secara sepihak membuat perbatasan maritimnya sendiri dengan memasukan blok maritim Ambalat ke dalam wilayahnya yaitu dengan memajukan koordinat 4° 10' arah utara melewati Pulau Sebatik. Indonesia memprotes dan menyatakan tidak mengakui klaim itu, merujuk pada Perjanjian Tapal Batas Kontinental Indonesia - Malaysia tahun 1969 dan Persetujuan Tapal batas Laut Indonesia dan Malaysia tahun 1970. Indonesia melihatnya sebagai usaha secara terus-menerus dari pihak Malaysia untuk melakukan ekspansi terhadap wilayah Indonesia. Kasus ini meningkat profilnya setelah Pulau Sipadan dan Ligitan, juga berada di blok Ambalat, dinyatakan sebagai bagian dari Malaysia oleh Mahkamah Internasional.",
-  "238216_p0": "Ambalat adalah blok laut luas mencakup 15.235 kilometer persegi yang terletak di Laut Sulawesi atau Selat Makassar dan berada di dekat perpanjangan perbatasan darat antara Sabah, Malaysia, dan Kalimantan Utara, Indonesia. Penamaan blok laut ini didasarkan atas kepentingan eksplorasi kekayaan laut dan bawah laut, khususnya dalam bidang pertambangan minyak. Blok laut ini tidak semuanya kaya akan minyak mentah.",
-  "238216_p4": "Pranala luar \n Salah lapor Malaysia meminta maaf.\n Kompas mohon maaf kerana salah lapor. \n Thomson Financial News: Indonesia says Eni mulls LNG plant in disputed Ambalat zone  (Oktober 2008)\n Indonesia dan Malaysia tidak akan membawa Ambalat ke Mahkamah Internasional  (Mei 2008)",
-  "238216_p5": "Hubungan luar negeri Indonesia\nHubungan luar negeri Malaysia\nGeografi Indonesia\nWilayah yang dipertentangkan",
-  "238216_p2": "Aksi-aksi sepihak \n Tgl 21 Februari 2005 di Takat Unarang (nama resmi Karang Unarang) Sebanyak 17 pekerja Indonesia ditangkap oleh awak kapal perang Malaysia KD Sri Malaka,\n Angkatan laut Malaysia mengejar nelayan Indonesia keluar Ambalat.\n Malaysia dan Indonesia memberikan hak menambang ke Shell, Unocal dan ENI.\n Berkaitan dengan itu pula surat kabar Kompas mengeluarkan berita bahwa Menteri Pertahanan Malaysia telah memohon maaf berkaitan perkara tersebut. Berita tersebut segera disanggah oleh Menteri Pertahanan Malaysia yang menyatakan bahwa kawasan tersebut adalah dalam kawasan yang dituntut oleh Malaysia, dengan itu Malaysia tidak mempunyai sebab untuk memohon maaf karena berada dalam perairan sendiri. Sejajar dengan itu, Malaysia menimbang untuk mengambil tindakan undang-undang terhadap surat kabar KOMPAS yang dianggap menyiarkan informasi yang tidak benar dengan sengaja.\n Pemimpin Redaksi Kompas, Suryopratomo kemudian membuat permohonan maaf dalam sebuah berita yang dilaporkan di halaman depan harian tersebut pada 4 Mei 2005, di bawah judul Kompas dan Deputi Perdana Menteri Malaysia Sepakat Berdamai.\n Pada koordinat:  terjadi ketegangan yang melibatkan kapal perang pihak Malaysia KD Sri Johor, KD Buang dan Kota Baharu berikut dua kapal patroli sedangkan kapal perang dari pihak Indonesia melibatkan KRI Wiratno, KRI Tongkol, KRI Tedong Naga KRI K.S. Tubun, KRI Nuku dan KRI Singa yang kemudian terjadi Insiden Penyerempetan Kapal RI dan Malaysia 2005, yaitu peristiwa pada tgl. 8 April 2005 Kapal Republik Indonesia Tedong Naga (Indonesia) yang menyerempet Kapal Diraja Rencong (Malaysia) sebanyak tiga kali, akan tetapi tidak pernah terjadi tembak-menembak karena adanya Surat Keputusan Panglima TNI Nomor: Skep/158/IV/2005 tanggal 21 April 2005 bahwa pada masa damai, unsur TNI AL di wilayah perbatasan RI-Malaysia harus bersikap kedepankan perdamaian dan TNI AL hanya diperbolehkan melepaskan tembakan bilamana setelah diawali adanya tembakan dari pihak Malaysia terlebih dahulu.\n Shamsudin Bardan, Ketua Eksekutif Persekutuan Majikan-majikan Malaysia (MEF) menganjurkan agar warga Malaysia mengurangi pemakaian tenaga kerja berasal dari Indonesia\n Pihak Indonesia mengeklaim adanya 35 kali pelanggaran perbatasan oleh Malaysia.\n Tgl 24 Februari 2007 pukul 10.00 WITA, yakni kapal perang Malaysia KD Budiman dengan kecepatan 10 knot memasuki wilayah Republik Indonesia sejauh satu mil laut, pada sore harinya, pukul 15.00 WITA, kapal perang KD Sri Perlis melintas dengan kecepatan 10 knot memasuki wilayah Republik Indonesia sejauh dua mil laut yang setelah itu dibayang-bayangi KRI Welang, kedua kapal berhasil diusir keluar wilayah Republik Indonesia.\n Tgl 25 Februari 2007 pukul 09.00 WITA KD Sri Perli memasuki wilayah RI sejauh 3.000 yard yang akhirnya diusir keluar oleh KRI Untung Suropati, kembali sekitar pukul 11.00, satu pesawat udara patroli maritim Malaysia jenis Beech Craft B 200 T Superking melintas memasuki wilayah RI sejauh 3.000 yard, kemudian empat kapal perang yakni KRI Ki Hadjar Dewantara, KRI Keris, KRI Untung Suropati dan KRI Welang disiagakan.",
-  "238216_p3": "Lihat pula \n Hubungan Indonesia dengan Malaysia",
-  "44_p170": "Hindia Belanda\n Nusantara\n Indonesia Raya (politik)\n Mafilindo\n Daftar provinsi Indonesia menurut IPM",
-  "44_p90": "Wilayah Indonesia memiliki keanekaragaman makhluk hidup yang tinggi sehingga dikelompokkan sebagai salah satu dari 17 negara megadiversitas oleh Conservation International. Dari sudut pandang wilayah biogeografi, Indonesia termasuk dalam wilayah Malesia. Flora dan faunanya merupakan campuran dari spesies khas Asia dan Australasia. Alfred Russel Wallace, seorang ahli sejarah alam, menghipotesiskan sebuah garis pemisah (yang kemudian disebut garis Wallace) untuk membedakan organisme yang berasal dari Asia (Paparan Sunda) dan Australia (Paparan Sahul). Kawasan biogeografi yang menjadi zona transisi di antara kedua paparan ini disebut Wallacea. Selain itu, garis Weber dan garis Lydekker juga digunakan untuk menetapkan batas biogeografi Indonesia.",
-  "44_p82": "Indonesia merupakan negara kepulauan terbesar di dunia yang berada di Asia Tenggara, dan terletak di antara benua Asia dan benua Australia/Oseania, serta di antara Samudra Hindia dan Samudra Pasifik. Negara ini memiliki 17.504 pulau yang menyebar di sekitar khatulistiwa; sebanyak 16.056 pulau telah dibakukan namanya, dan sekitar 6.000 pulau tidak berpenghuni. Pulau-pulau besar di Indonesia yaitu Sumatra, Jawa, Kalimantan (berbagi dengan Malaysia dan Brunei Darussalam), Sulawesi, dan Papua (berbagi dengan Papua Nugini).",
-  "44_p0": "Indonesia (), dikenal dengan nama resmi Republik Indonesia atau lebih lengkapnya Negara Kesatuan Republik Indonesia, adalah negara kepulauan di Asia Tenggara yang dilintasi garis khatulistiwa dan berada di antara daratan benua Asia dan Oseania, sehingga dikenal sebagai negara lintas benua, serta antara Samudra Pasifik dan Samudra Hindia.",
-  "44_p2": "Indonesia berbatasan dengan sejumlah negara di Asia Tenggara dan Oseania. Indonesia berbatasan di wilayah darat dengan Malaysia di Pulau Kalimantan dan Sebatik, dengan Papua Nugini di Pulau Papua, dan dengan Timor Leste di Pulau Timor. Negara yang hanya berbatasan laut dengan Indonesia adalah Singapura, Filipina, Australia, Thailand, Vietnam, Palau dan wilayah persatuan Kepulauan Andaman dan Nikobar, India.",
-  "44_p67": "Oleh karena wilayah yang dikembalikan merupakan koloni Belanda sebelum tahun 1803, wilayah kolonial di Nusantara yang diklaim oleh Britania Raya dan bukan milik Belanda pada tahun itu secara otomatis masih menjadi milik Britania Raya, termasuk wilayah Bencoolen (sekarang Bengkulu). Raffles dikirim kembali ke Nusantara, tetapi kali ini sebagai Letnan Gubernur Bengkulu, kemudian melakukan ekspedisi ke berbagai tempat, seperti Padang, Achin (Aceh), Rhio (Riau), Melaka, dan Singapura, meskipun ia dan pasukannya beberapa kali berseteru dengan pasukan Belanda yang juga menginginkan wilayah yang sama.",
-  "44_p172": "Republik\nNegara di Asia\nNegara di Asia Tenggara\nNegara mayoritas Muslim\nNegara di Melanesia\nNegara anggota Organisasi Kerja Sama Islam\nNegara anggota Perserikatan Bangsa-Bangsa\nNegara anggota Perhimpunan Bangsa-Bangsa Asia Tenggara\nNegara mantan anggota Organisasi Negara-Negara Pengekspor Minyak Bumi\nNegara dan wilayah berpenutur bahasa Melayu\nPendirian tahun 1945 di Indonesia\nPendirian tahun 1945 di Asia\nPendirian tahun 1945 di Asia Tenggara\nNegara dan wilayah yang didirikan tahun 1945\nNegara anggota Kelompok D-8 Negara Berkembang\nNegara E7\nNegara G15\nNegara G20\nNegara industri baru\nNegara pulau\nNegara lintas benua\nNegara kepulauan",
-  "44_p171": "Situs web resmi pemerintah Republik Indonesia\n  Pemilu Indonesia \n  Data Kependudukan Resmi Indonesia\n  Indonesia di Encyclopædia Britannica\n  Indonesia: Country Studies 1993\n  Presentasi tentang Indonesia",
-  "44_p68": "Indonesia juga merupakan negara yang dijajah oleh banyak negara Eropa dan juga Asia karena sejak zaman dahulu Indonesia merupakan negara yang kaya akan hasil alamnya yang berlimpah, hingga membuat negara-negara Eropa tergiur untuk menjajah dan bermaksud menguasai sumber daya alam untuk pemasukan bagi negaranya. Negara-negara yang pernah menjajah Indonesia antara lain:\n Belanda pada tahun 1602, sebagian besar wilayah Indonesia.\n Prancis (1795–1811). Prancis menaklukkan Republik Belanda pada 1795 dalam Perang Revolusi Prancis, dan Prancis mendirikan Republik Batavia (1795–1806) dan Kerajaan Hollandia (1806–1810) yang berstatus sebagai negara bawahan Prancis. Dengan demikian, secara tidak langsung Prancis adalah penguasa tertinggi Hindia Belanda. Pada 1810 Kerajaan Hollandia dileburkan dalam Kekaisaran Pertama Prancis, sehingga wilayah Hindia Belanda menjadi jajahan Prancis secara langsung. Meskipun demikian pemerintahan dan pertahanan tetap dipegang oleh warga Belanda (termasuk Herman Willem Daendels yang berkuasa 1808–1811 dan dikenal pro-Prancis) Kekuasaan Prancis berakhir pada tahun 1811 ketika Britania mengalahkan kekuatan Belanda-Prancis di pulau Jawa.\n Britania Raya pada tahun 1811, sejak ditandatanganinya Kapitulasi Tuntang yang salah satunya berisi penyerahan Pulau Jawa dari Belanda kepada Britania, Pada tahun 1814 dilakukanlah Konvensi London yang isinya pemerintah Belanda berkuasa kembali atas wilayah jajahan Britania di Indonesia. Lalu baru pada tahun 1816, pemerintahan Britania di Indonesia secara resmi berakhir.",
-  "44_p112": "Kalimantan\n  Kalimantan Barat (Kalbar) — Pontianak\n  Kalimantan Tengah (Kalteng) — Palangka Raya\n  Kalimantan Selatan (Kalsel) — Banjarbaru\n  Kalimantan Timur (Kaltim) — Samarinda\n  Kalimantan Utara (Kaltara) — Tanjung Selor\nSulawesi\n  Sulawesi Utara (Sulut) — Manado\n  Sulawesi Tengah (Sulteng) — Palu\n  Sulawesi Selatan (Sulsel) — Makassar\n  Sulawesi Tenggara (Sultra) — Kendari\n  Gorontalo — Gorontalo\n  Sulawesi Barat (Sulbar) — Mamuju\nMaluku\n  Maluku — Ambon\n  Maluku Utara (Malut) — Sofifi\nPapua\n  Papua — Jayapura\n  Papua Barat (Pabar) — Manokwari\n Papua Selatan (Pasel) — Merauke\n Papua Tengah (Papteng) — Nabire\n Papua Pegunungan (Papeg) — Jayawijaya\n Papua Barat Daya (PBD) — Sorong",
-  "44_p52": "Sementara itu, EIC berhasil membuka banyak pos perdagangan selama tahun 1611–1617, yang di antaranya ialah di Sukadana, Makassar, Jayakarta, Jepara, Aceh, Pariaman, dan Jambi. Hal ini sangat mengancam keberadaan VOC dan akhirnya memperburuk perseteruan antara EIC dan VOC. Pada tahun 1620, Belanda dan Inggris membuat perjanjian diplomatik untuk melakukan kerja sama dalam perdagangan rempah-rempah, tetapi berakhir tiga tahun kemudian dengan terjadinya Pembantaian Amboina terhadap beberapa orang Inggris yang membuat hubungan diplomatik Belanda–Inggris terputus dan armada Inggris berangsur-angsur meninggalkan wilayah Nusantara. Setelah kepastian itu, nama Hindia Belanda ( (ejaan lama), Nederlands-Indië (ejaan baru)) mulai digunakan secara resmi di dalam dokumen-dokumen VOC sejak awal tahun 1620-an.",
-  "44_p104": "Tentara Nasional Indonesia terdiri dari TNI–AD, TNI-AL (termasuk Marinir) dan TNI-AU. Berkekuatan 400.000 prajurit aktif, memiliki anggaran 4% dari GDP pada tahun 2006, tetapi terdapat kontroversi bahwa ada sumber-sumber dana dari kepentingan-kepentingan komersial dan yayasan-yayasan yang dilindungi oleh militer. Satu hal baik dari reformasi sejalan dengan mundurnya Suharto adalah mundurnya TNI dari parlemen setelah bubarnya Dwi Fungsi ABRI, walaupun pengaruh militer dalam bernegara masih tetap kuat. Gerakan separatis di sebagian daerah Aceh dan Papua telah menimbulkan konflik bersenjata, dan terjadi pelanggaran HAM serta kebrutalan yang dilakukan oleh kedua belah pihak. Setelah 30 tahun perseteruan sporadis antara Gerakan Aceh Merdeka dan militer Indonesia, maka persetujuan gencatan senjata terjadi pada tahun 2005. Di Papua, telah terjadi kemajuan yang mencolok, walaupun masih terjadi kekurangan-kekurangan, dengan diterapkannya otonomi, dengan akibat berkurangnya pelanggaran HAM.",
-  "44_p83": "Indonesia berada pada koordinat antara antara 6° 04' 30\" LU dan 11° 00' 36\" LS serta antar 94° 58' 21\" dan 141° 01' 10\" BT, yang membentang sepanjang 5.120 kilometer (3.181 mil) dari timur ke barat serta 1.760 kilometer (1.094 mil) dari utara ke selatan. Luas daratan Indonesia adalah 1.916.906,77 km², sementara luas perairannya sekitar 3.110.000 km² dengan garis pantai sepanjang 108 ribu km. Batas wilayah Indonesia diukur dari kepulauan dengan menggunakan teritorial laut 12 mil laut serta zona ekonomi eksklusif 200 mil laut, searah penjuru mata angin, yaitu:",
-  "44_p88": "Secara tektonik, sebagian besar wilayah Indonesia sangat tidak stabil karena lokasinya menjadi pertemuan dari beberapa lempeng tektonik, seperti lempeng Indo-Australia, Lempeng Pasifik, dan Lempeng Eurasia. Negara ini terletak di Cincin Api Pasifik sehingga memiliki banyak gunung berapi dan sering mengalami gempa bumi. Busur vulkanik berjajar mulai dari Sumatra, Jawa, Bali dan Nusa Tenggara, dan kemudian ke Kepulauan Banda di Maluku hingga ke timur laut Sulawesi. Dari sekitar 400 gunung berapi, kurang lebih 130 di antaranya masih aktif.",
-  "44_p92": "Meskipun demikian, populasi penduduk Indonesia yang besar dan terus meningkat serta industrialisasi yang pesat memunculkan masalah lingkungan hidup yang serius, di antaranya perusakan lahan gambut, deforestasi ilegal berskala besar (yang mengakibatkan kabut asap di beberapa bagian Asia Tenggara), eksploitasi sumber daya laut yang berlebihan, polusi udara, pengelolaan sampah, hingga penyediaan air dan sanitasi yang memadai. Isu-isu tersebut berkontribusi pada rendahnya peringkat Indonesia (nomor 116 dari 180 negara) dalam Indeks Kinerja Lingkungan 2020. Laporan tersebut juga menunjukkan bahwa kinerja Indonesia secara umum di bawah rata-rata, baik dalam konteks regional maupun global.",
-  "44_p50": "Mulai pada tahun 1603, VOC membangun pos-pos perdagangan di Banten, Ambon, Jayakarta, dan lain-lain. Namun pada tahun 1604, VOC bersikukuh dengan armada Perusahaan Hindia Timur Britania (EIC) yang sampai di Maluku demi tujuan yang sama dengan VOC. Hal ini memicu persaingan ketat antara VOC dan EIC untuk memperoleh rempah-rempah sebanyak-banyaknya di Nusantara.",
-  "44_p80": "Indonesia kini sedang mengalami masalah-masalah ekonomi, politik dan pertikaian bernuansa agama di dalam negeri, dan beberapa daerah berusaha untuk melepaskan diri dari naungan NKRI, terutama Papua. Timor Timur secara resmi memisahkan diri pada tahun 1999 setelah 24 tahun bersatu dengan Indonesia dan 3 tahun di bawah administrasi PBB menjadi negara Timor Leste.",
-  "44_p123": "Meski kaya akan sumber daya alam dan manusia, Indonesia masih menghadapi masalah besar dalam bidang kemiskinan yang sebagian besar disebabkan oleh korupsi yang merajalela dalam pemerintahan. Lembaga Transparency International menempatkan Indonesia sebagai peringkat ke-143 dari 180 negara dalam Indeks Persepsi Korupsi, yang dikeluarkannya pada tahun 2007.",
-  "44_p12": "Dari 110.000 hingga 12.000 tahun yang lalu, daratan Nusantara bagian barat (kira-kira kepulauan sebelah barat termasuk Sumatra, Jawa, dan Kalimantan sekarang) masih menyatu dengan daratan utama Asia, membentuk Sundaland. Dalam periode tersebut, tepatnya sekitar 74000 ribu tahun yang lalu, terjadi erupsi Gunung Toba yang disebut-sebut sebagai salah satu letusan gunung api terbesar sepanjang sejarah yang menyebabkan perubahan iklim yang dikatakan hampir memusnahkan populasi manusia modern saat itu. Umat manusia sendiri sebenarnya belum sampai ke Sumatra, gelombang migrasi dari Afrika ikut terhenti untuk sementara akibat erupsi ini. Gunung Toba kemudian tenggelam dan kalderanya membentuk sebuah danau besar dengan nama yang sama.",
-  "44_p30": "Di Kalimantan sendiri, beberapa kerajaan Hindu-Buddha beralih menjadi kesultanan Islam, misalnya Selimbau, Landak Tanjungpura. Kemudian beberapa kesultanan baru juga berdiri seiring dengan meningkatnya pengaruh Islam di Pulau Kalimantan sejak abad ke-14. Brunei yang lepas dari Melaka pada abad ke-14 kemudian mencapai masa kejayaannya pada abad ke-15 dengan berhasil menguasai seluruh pesisir Pulau Kalimantan. Pada abad ke-16, Banjar berdiri, berkembang, dan kemudian menguasai sebagian besar pesisir selatan Kalimantan, serta memiliki hubungan baik dengan Demak. Kejayaan Banjar mulai menurun pada abad ke-18 dan keberadaannya dihapuskan oleh pemerintah kolonial Hindia Belanda pada tahun 1905. Selain itu, beberapa kesultanan yang juga berdiri di Pulau Kalimantan adalah Sintang, Mempawah, Kubu, Bangkalaan, Sanggau, Tayan, Kusan, Paser, Kotawaringin, Pagatan, Sambas, Kutai Kertanegara ing Martapura, Berau, Sambaliung, Gunung Tabur, Pontianak, Tidung, dan Bulungan.",
-  "44_p32": "Di Kepulauan Maluku, terdapat dua kesultanan besar yang terkenal, yaitu Ternate dan Tidore yang berpusat di wilayah yang saat ini termasuk dalam wilayah Maluku Utara. Wilayah Ternate pada masa kejayaannya, yaitu pada abad ke-16, mencakup Pulau Ternate, sebagian kecil Pulau Halmahera, Kepulauan Maluku bagian tengah, Pulau Sulawesi bagian utara dan timur, hingga ke Nusa Tenggara Timur. Sementara itu, Tidore pada masa kejayaannya yang juga pada abad ke-16 meliputi Pulau Tidore, sebagian besar Pulau Halmahera, hingga ke Papua Barat. Beberapa kesultanan yang juga pernah berdiri di Kepulauan Maluku, yaitu Jailolo, Bacan, Tanah Hitu, Iha, dan Huamual.",
-  "4403_p36": "Selain dua teritorial yang dituliskan di atas, Australia juga memiliki teritorial luar yang diperintah langsung oleh parlemen federal, mereka adalah:\n Wilayah Teluk Jervis, sebuah pangkalan angkatan laut, dan pelabuhan untuk melayani ibu kota nasional di daratan, teritorial ini pernah menjadi bagian dari New South Wales\n Pulau Natal, dan Kepulauan Cocos (Keeling)\n Kepulauan Ashmore dan Cartier\n Kepulauan Laut Koral\n Pulau Heard dan Kepulauan McDonald\n Wilayah Antarktika Australia",
-  "4403_p43": "Australia menganut sistem ekonomi pasar dengan PDB per kapita yang tinggi, dan angka kemiskinan yang rendah. Dolar Australia adalah satuan mata uang negara ini, termasuk pula Pulau Natal, Kepulauan Cocos (Keeling), dan Pulau Norfolk, juga negara-negara kepulauan Pasifik yang merdeka, yakni Kiribati, Nauru, dan Tuvalu. Setelah penggabungan Australian Stock Exchange, dan Sydney Futures Exchange pada tahun 2006, kini Bursa Efek Australia menjadi bursa saham terbesar ke-9 di dunia.",
-  "4403_p0": "Australia, resminya Persemakmuran Australia (), adalah sebuah negara di belahan selatan yang terdiri dari daratan utama benua Australia, Pulau Tasmania, dan berbagai pulau kecil di Samudra Hindia, dan Samudra Pasifik. Negara-negara yang bertetangga dengannya adalah Indonesia, Timor Leste, dan Papua Nugini di utara; Kepulauan Solomon, Vanuatu, dan Kaledonia Baru di timur-laut; dan Selandia Baru di tenggara. Dengan wilayah seluas 7.617.930 kilometer persegi, Australia adalah negara terbesar di Oseania dan terbesar keenam di dunia. Australia adalah benua berpenghuni yang paling tua, paling rata, dan paling kering, dengan tanah yang paling tidak subur. Australia adalah negara megadiversitas, dan ukurannya yang demikian luas telah menjadi ruang bagi berbagai macam lanskap dan iklim, dengan gurun di kawasan pedalaman, hutan hujan tropis di timurlaut, dan pegunungan di tenggara.",
-  "4403_p20": "Luas daratan Australia adalah 7.617.930 km² berada di atas Lempeng Indo-Australia. Dikelilingi oleh Samudra Hindia, dan Samudra Pasifik, ia dipisahkan dari Asia oleh Laut Arafura, dan Laut Timor. Benua terkecil di dunia, dan negara terluas keenam menurut luas keseluruhan, Kepemilikan, dan keterpencilan Australia menyebabkannya dijuluki sebagai 'benua pulau', dan dipandang sebagai pulau terluas di dunia. Australia memiliki garis pantai sepanjang 34.218 km (belum termasuk pulau-pulau di lepas pantai benua), dan pengakuan perluasan Zona Ekonomi Eksklusif seluas 8.148.250 km². Zona ekonomi eksklusif ini tidak termasuk Teritorial Antarktika Australia. Tidak termasuk Pulau Macquarie, Australia terletak di antara 9° LS, dan 44° LS, dan 112° BT, dan 154° BT.",
-  "4403_p28": "Banyak ekoregion Australia, dan spesies di kawasan itu, terancam oleh kegiatan manusia, dan spesies binatang atau tumbuhan yang diperkenalkan di Australia. Undang-Undang Federal Tahun 1999 tentang Perlindungan Lingkungan dan Cagar Keanekaragaman Hayati adalah kerangka hukum perlindungan hewan-hewan yang terancam. Banyak kawasan yang dilindungi telah dibuat menurut \"Strategi Nasional untuk Perlindungan Keanekaragaman Hayati Australia\" untuk melindungi, dan melestarikan berbagai macam ekosistem yang unik; 65 lahan basah didaftarkan di bawah Konvensi Ramsar, dan 15 Situs Warisan Dunia UNESCO alami telah didirikan. Australia menduduki peringkat ke-51 dari 163 negara di dunia pada Indeks Kinerja Lingkungan 2010.",
-  "4403_p38": "Hubungan luar negeri \nLebih dari satu dasawarsa, hubungan luar negeri Australia telah dikendalikan oleh hubungan dekat dengan Amerika Serikat melalui Pakta ANZUS, dan karena adanya suatu harapan untuk mengembangkan hubungan dengan Asia, dan Pasifik, khususnya melalui ASEAN, dan Forum Kepulauan Pasifik. Pada tahun 2005, Australia mengamankan kursi perdana pada Pertemuan Puncak Asia Timur sebagai tindak lanjut akan Traktat Persahabatan dan Kerjasama di Asia Tenggara. Australia adalah anggota Dunia Persemakmuran, di mana rapat-rapat para kepala negara persemakmuran menyediakan forum utama bagi terbinanya kerja sama.",
-  "4403_p5": "Australia adalah negara yang sangat maju dengan ekonomi berpendapatan tinggi. Pada tahun 2022, Australia merupakan ekonomi terbesar ke-14 di dunia dengan pendapatan per kapita tertinggi ke-9. Pada tahun 2021, Australia menempati peringkat Indeks Pembangunan Manusia tertinggi ke-5. Australia adalah penguasa kawasan, dan memiliki belanja militer tertinggi ke-13 di dunia. Australia menempati peringkat di antara yang tertinggi di dunia dalam hal kualitas hidup, demokrasi, kesehatan, pendidikan, kebebasan ekonomi, kebebasan sipil, keamanan, dan hak politik, dengan semua kota besarnya mencapai tingkatan yang luar biasa dalam survey-survey kelayakan huni komparatif global. Australia adalah anggota grup-grup internasional, termasuk PBB; G20; Organisasi Kerja Sama dan Pembangunan Ekonomi; Organisasi Perdagangan Dunia; Kerja Sama Ekonomi Asia Pasifik; Forum Kepulauan Pasifik; Sekretariat Komunitas Pasifik; Persemakmuran Bangsa-Bangsa; dan organisasi-organisasi pertahanan/keamanan ANZUS, AUKUS, Five Eyes, dan Dialog Keamanan Kuadrilateral.",
-  "4403_p9": "Hingga permulaan abad ke-19, Australia lebih dikenali sebagai Belanda Baru, nama yang pertama kali diberikan oleh penjelajah Belanda, Abel Tasman, pada tahun 1644 (sebagai ) dan selanjutnya diinggriskan.  masih belum ramai digunakan, seperti dalam naskah ilmiah. Kali pertama Australia resmi digunakan adalah pada bulan April 1817, ketika Gubernur Lachlan Macquarie mengakui penerimaan peta Australia milik Flinders dari Henry Bathurst. Pada bulan Desember 1817, Macquarie menyarankan Kantor Kolonial agar istilah itu segera digunakan. Pada tahun 1824, Kantor Angkatan Laut setuju bahwa benua itu akan secara resmi disebut Australia. Penggunaan nama baru yang diterbitkan secara resmi pertama kali muncul bersamaan dengan penerbitan The Australia Directory pada tahun 1830 of oleh Kantor Hidrografi.",
-  "4403_p13": "Setelah kunjungan sporadis oleh para nelayan dari Nusantara, orang Eropa pertama yang melihat daratan utama Australia, sekaligus menjadi orang Eropa pertama yang menjejakkan kaki di benua Australia adalah seorang mualim Belanda, Willem Janszoon. Dia melihat pantai Semenanjung Tanjung York pada tanggal yang tak diketahui pada awal tahun 1606, dan menjejakkan kakinya untuk kali pertama pada 26 Februari di Sungai Pennefather di pantai barat Tanjung York, dekat sebuat tempat yang kini menjadi kota Weipa. Bangsa Belanda mengakui seluruh seluruh pantai barat dan utara \"Belanda Baru\" pada abad ke-17, tetapi tidak mengupayakan pendudukan. William Dampier, seorang penjelajah Inggris mendarat di pantai barat-laut Australia pada 1688, dan melakukannya lagi pada 1699 di tengah perjalanan pulangnya. Pada 1770, James Cook berlayar dan membuat peta di sepanjang pantai timur Australia yang kemudian ia namai sebagai New South Wales dan diakui sebagai milik Britania. Replika kejadian ini lalu didirikan di Fremantle, Australia Barat pada tahun 1988 sebagai peringatan ulang tahun Australia yang ke-200. Temuan Cook menyiapkan jalan untuk pelaksanaan sebuah koloni mahkota baru. Koloni Mahkota New South Wales dibentuk pada 26 Januari 1788, ketika Kapten Arthur Phillip memimpin rombongan First Fleet ke Port Jackson. Tanggal itu menjadi hari nasional Australia, Hari Australia. Van Diemen's Land yang kini dikenal sebagai Tasmania, diduduki pada 1803 dan menjadi koloni terpisah pada 1825. Britania Raya secara resmi mengakui bagian barat Australia sebagai miliknya pada 1828. Ekspedisi ini telah menghasilkan penemuan-penemuan penting yang menjadi rangsangan untuk mendirikan koloni bagi para terhukum Inggris, sebagai ganti hilangnya koloni-koloni di Amerika (yang merdeka saat itu).",
-  "4403_p85": "Portal Pemerintah Australia\n  Situs resmi Pemerintah Persemakmuran Australia\n  DFAT: Mengenai Australia \n  Situs Web Resmi Kedutaan Besar Australia di Jakarta \n  Biro Statistik Australia\n  Departemen Imigrasi dan Kebudayaan dan Hal Ihwal Penduduk Asli (DIMIA)\n  Situs Web Resmi Badan Pariwisata Australia",
-  "4403_p19": "Undang-Undang Westminster 1931 Britania secara resmi mengakhiri sebagian besar hubungan konstitusional antara Australia dan Britania. Australia mengadopsinya pada 1942, tetapi kembali lagi pada tahun 1939 untuk mengonfirmasi kesahihan legislasi yang disahkan oleh Parlemen Australia pada Perang Dunia II. Kekagetan atas kekalahan Britania di Asia pada tahun 1942, dan ancaman serbuan Jepang menyebabkan Australia melirik Amerika Serikat sebagai sekutu dan pelindung baru. Sejak tahun 1951, Australia menjadi sekutu militer resmi Amerika Serikat, di bawah traktat ANZUS. Setelah Perang Dunia II Australia menggalakkan imigrasi dari Eropa. Sejak dasawarsa 1970-an, dan penghapusan Kebijakan Australia Putih, imigrasi dari Asia, dan kawasan lain juga digalakkan. Hasilnya, demografi, budaya, dan citra-diri Australia bergeser. Ikatan konstitusional terakhir antara Australia dan Britania Raya diputus dengan disetujuinya Undang-Undang Australia Tahun 1986, mengakhiri semua peran Britania dalam pemerintahan negara-negara bagian Australia, dan menutup opsi peradilan banding bagi dewan penasehat di London. Dalam sebuah referendum tahun 1999, 55% pemberi suara, dan mayoritas di tiap-tiap negara bagian menolak usulan menjadi republik dengan presiden yang dipilih oleh dua per tiga suara dari masing-masing kamar dalam Parlemen Australia. Sejak pemilihan Pemerintah Whitlam pada 1972, terdapat fokus yang menguat dalam hal kebijakan luar negeri mengenai hubungan dengan negara-negara Lingkar Pasifik, seraya memelihara ikatan dekat dengan sekutu, dan rekan dagang klasik Australia.",
-  "4403_p15": "Pribumi-Australia terdiri dari dua kelompok: Orang Aborigin di benua Australia (dan pulau-pulau sekitarnya termasuk Tasmania), dan Orang Kepulauan Selat Torres, yang merupakan orang Melanesia yang berbeda. Permukiman manusia di benua Australia diperkirakan dimulai pada 50.000 hingga 65.000 tahun yang lalu., dengan migrasi orang melalui jembatan darat dan penyeberangan laut pendek dari tempat yang sekarang disebut Asia Tenggara. Tidak pasti ada berapa banyak gelombang imigrasi yang mungkin telah bersumbangsih membentuk nenek moyang orang Aborigin Australia modern ini. Tempat perlindungan batu Madjedbebe di Arnhem Land diakui sebagai situs tertua yang menunjukkan keberadaan manusia di Australia. Peninggalan manusia tertua yang ditemukan adalah Peninggalan Danau Mungo, yang berasal dari sekitar 41.000 tahun yang lalu.",
-  "4403_p10": "Nama Australia dipopularkan oleh penjelajah Matthew Flinders, yang memaksakannya agar dapat diadopsi secara resmi sejak tahun 1804. Ketika menyiapkan manuskrip dan diagramnya untuk sebuah karya dari tahun 1814, berjudul A Voyage to Terra Australis, dia diikuti oleh rekannya Sir Joseph Banks untuk menggunakan istilah Terra Australis karena istilah tersebut adalah yang paling merakyat. Flinders melakukan hal itu, tetapi dia memberikan catatan kaki:  Inilah satu-satunya kemunculan kata Australia di dalam naskah itu; tetapi dalam Lampiran III, General remarks, geographical and systematical, on the botany of Terra Australis karya Robert Brown, Brown menggunakan bentuk kata sifat Australian di dalam makalah itu,—penggunaan yang pertama dikenal dalam bentuk itu. Meskipun konsepsi yang merakyat, buku tersebut tidak bersifat instrumental dalam pengadopsian nama itu: nama itu secara bertahap mulai dapat diterima selama sepuluh tahun berikutnya. Lachlan Macquarie, seorang Gubernur New South Wales, menggunakan kata ini dalam surat-suratnya yang dikirimkan ke Inggris, dan pada 12 Desember 1817 Macquarie mengatakan kepada Kantor Kolonial bahwa kata itu diadopsi secara resmi. Pada 1824, Angkatan Laut Inggris setuju bahwa benua itu secara resmi akan disebut sebagai Australia.",
-  "4403_p84": "Transportasi di Australia\n Daftar negara di dunia\n Daftar pulau di Australia\n Daftar kota di Australia\n Flora Australia",
-  "4403_p39": "Australia adalah salah satu perintis perdagangan bebas internasional. Hal itu turut menjadi pemicu terbentuknya Kelompok Cairns, dan Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik. Australia adalah anggota Organisasi untuk Kerjasama dan Pengembangan Ekonomi, dan Organisasi Perdagangan Dunia, dan mengikuti beberapa perjanjian perdagangan bebas dwipihak utama, yang terbaru adalah Perjanjian Perdagangan Bebas Australia–Amerika, dan Hubungan Ekonomi Dekat dengan Selandia Baru, dengan perjanjian perdagangan bebas lainnya sedang dinegosiasikan dengan Tiongkok - Perjanjian Perdagangan Bebas Australia–Tiongkok -, dan Jepang, Korea Selatan pada tahun 2011, Perjanjian Perdagangan Bebas Australia–Cile, Perjanjian Perdagangan Bebas ASEAN–Australia–Selandia Baru, dan Kemitraan Ekonomi Strategis Trans-Pasifik.",
-  "4403_p37": "Pulau Norfolk secara teknis adalah juga teritorial luar; tetapi, di bawah Undang-Undang Pulau Norfolk Tahun 1979, pulau ini diberikan otonomi yang lebih luas, dan diperintah secara lokal oleh legislatifnya sendiri. Raja diwakili oleh seorang administrator, kini dijabat oleh Owen Walsh.",
-  "4403_p24": "Bentang alam bagian utara negara ini, Ujung Atas, dan Tanah Teluk di belakang Teluk Carpentaria, dengan iklim tropis mereka, terdiri dari tanah kayu, padang rumput, dan gurun. Di sudut barat-lautbenua ini adalah tebing batu pasir, dan ngarai Kimberley, dan yang di bawah adalah Pilbara, sedangkan yang di selatan, dan pedalaman terdapat banyak padang rumput, Dataran Victoria Biasa, dan Semak Belukar Mulga Australia Barat. Jantung negara ini adalah dataran tinggi Australia tengah memiliki fitur yang menonjol, yakni di tengah, dan selatan, termasuk pedalaman Gurun Simpson, Gurun Berbatu Tirari-Sturt, Gurun Gibson, Gurun Sandy-Tanami Besar, dan Gurun Victoria Besar dengan Dataran Nullarbor yang terkenal di pesisir selatan.",
-  "4403_p4": "Secara politis, Australia adalah monarki konstitusional parlementer federal, yang terdiri dari enam negara bagian dan sepuluh teritori. Populasi Australia yang berjumlah hampir 26 juta sangat terurbanisasi dan sangat terpusat di pesisir timur. Canberra adalah ibu kota negara, sedangkan kota terpadat dan pusat keuangannya adalah Sydney. Empat kota terbesar berikutnya adalah Melbourne, Brisbane, Perth, dan Adelaide. Demografi Australia telah dibentuk oleh imigrasi selama berabad-abad: jumlah imigran adalah sekitar 30% dari populasi negara itu, dan hampir separo warga Australia memiliki setidaknya satu orang tua yang lahir di luar negeri. Sumber daya alam Australia yang melimpah dan hubungan perdagangan internasional yang diupayakan dengan baik sangat penting bagi perekonomian negara, yang menghasilkan pendapatannya dari berbagai sumber termasuk jasa, ekspor hasil pertambangan, perbankan, manufaktur, pertanian, dan pendidikan internasional.",
-  "4403_p21": "Karang Penghalang Besar, terumbu karang terbesar di dunia, terletak di dekat pantai timur-laut, dan memanjang sampai 2.000 km. Gunung Augustus, diaku sebagai monolit terbesar di dunia, terletak di Australia Barat. Setinggi 2.228 m, Gunung Kosciuszko berada di Pegunungan Pemisah Besar merupakan gunung tertinggi di benua Australia, meskipun Puncak Mawson di teritorial jauh Australia-Heard Island adalah lebih tinggi, yakni setinggi 2.745 m.",
-  "4403_p44": "Menempati peringkat ketiga dalam Indeks Kebebasan Ekonomi (2010), Australia adalah ekonomi terbesar ke-13 di dunia, dan memiliki PDB per kapita terbesar ke-9 di dunia; lebih tinggi daripada Britania Raya, Jerman, Prancis, Kanada, Jepang, dan Amerika Serikat. Negara ini menduduki peringkat kedua dalam hal Indeks Pembangunan Manusia PBB Tahun 2010, dan menduduki peringkat pertama dalam hal Indeks Kemakmuran yang diterbitkan oleh Legatum pada Tahun 2008. Semua kota besar di Australia tidak lagi menjadi objek survei kelayak-hunian komparatif dunia, oleh karena telah melampaui syarat-syarat yang ditentukan; Melbourne mencapai tempat kedua dalam kriteria kota yang paling layak huni di dunia pada tahun 2008 menurut The Economist''', diikuti oleh Perth (ke-4), Adelaide (ke-7), dan Sydney (ke-9) Keseluruhan utang pemerintah di Australia adalah sebesar $ 190 miliar. Harga rumah di Australia adalah di antara yang termahal, sedangkan beberapa level utang rumah tangga adalah di antara yang terbesar di dunia.",
-  "4403_p26": "Meskipun sebagian besar Australia tidak begitu subur atau bahkan berupa gurun, Australia memiliki aneka ragam habitat dari mulai padang rumput beriklim alpen hingga ke hutan hujan tropika, dan diakui sebagai negara megadiversitas. Karena umur benua yang tua, pola cuaca yang sangat variatif, dan keterpencilan geografis, sebagian besar biota Australia adalah unik, dan beraneka ragam. Kira-kira 85% tumbuhan berbunga, 84% mamalia, lebih daripada 45% burung, dan 89% di dekat pantai, ikan zona iklim sedang endemik. Australia memiliki sejumlah besar reptil negara lain, sebanyak 755 spesies.",
-  "4403_p17": "Perburuan emas bermula di Australia pada awal dasawarsa 1850-an, dan Pemberontakan Eureka melawan bea perizinan pertambangan pada 1854 adalah ungkapan paling awal ketidaktaatan sipil. Antara tahun 1855 dan 1890, enam koloni masing-masing memperoleh status sebagai pemerintah tanggung jawab, yang mengelola sebagian besar urusan mereka masing-masing tetapi masih menjadi bagian dari Imperium Britania. Kantor Kolonial di London masih mempertahankan kendalinya untuk beberapa urusan, yaitu urusan luar negeri, pertahanan, dan pengapalan internasional.",
-  "4403_p40": "Sebagai anggota perintis Perserikatan Bangsa-Bangsa, Australia sangat berkomitmen pada multilateralisme, dan memelihara program bantuan internasional, di mana 60 negara menerima bantuan tersebut. Anggaran 2005–2006 menyediakan 2,5 miliar dolar Australia untuk bantuan pembangunan; sebagai persentase GDP, sumbangan ini lebih kecil daripada apa yang dianjurkan dalam Sasaran Pembangunan Milennium-nya PBB. Australia menduduki peringkat ketujuh dalam hal Indeks Komitmen terhadap Pembangunan versi Center for Global Development tahun 2008.",
-  "4403_p53": "Australia amatlah terurbanisasi, dengan 67% penduduk menetap di Wilayah Statistik Ibukota Raya (wilayah metropolitan negara-negara bagian dan pusat-pusat pemerintahan di daratan utama) pada tahun 2018. Daerah metropolitan yang memiliki lebih dari satu juta penduduk adalah Sydney, Melbourne, Brisbane, Perth, dan Adelaide.",
-  "4403_p8": "Penggunaan terdini kata Australia yang terdokumenkan dalam bahasa Inggris adalah pada tahun 1625 dalam \"A note of Australia del Espíritu Santo, yang ditulis oleh Master Hakluyt\", dan diterbitkan oleh Samuel Purchas dalam Hakluytus Posthumus, sebuah kesalahan dari nama Spanyol asli Austrialia del Espíritu Santo untuk sebuah pulau di Vanuatu. Bentuk kata sifat bahasa Belanda Australische digunakan dalam buku berbahasa Belanda di Batavia (Jakarta) pada tahun 1638, yang merujuk pada daratan yang baru saja ditemukan di selatan. Australia kemudian digunakan dalam terjemahan tahun 1693 dari Les Aventures de Jacques Sadeur dans la Découverte et le Voyage de la Terre Australe, sebuah novel Prancis tahun 1676 karya Gabriel de Foigny, di bawah nama pena Jacques Sadeur.  Merujuk seluruh wilayah Pasifik Selatan, Alexander Dalrymple menggunakannya dalam An Historical Collection of Voyages and Discoveries in the South Pacific Ocean pada 1771. Di akhir abad ke-18, nama tersebut digunakan untuk merujuk Australia secara lebih spesifik, dengan pakar botani George Shaw, dan Sir James Smith menulis \"tanah yang luas, atau tepatnya benua, Australia, Australasia, atau Belanda Baru\" dalam bukunya dari tahun 1793 Zoology and Botany of New Holland, dan James Wilson menyertakannya pada sebuah diagram dari tahun 1799.",
-  "4403_p25": "Iklim di Australia sangat dipengaruhi oleh arus samudra, termasuk Dipol Samudra Hindia, dan Osilasi El-Niño Selatan, yang berkorelasi dengan kekeringan yang berkala, dan sistem tekanan rendah tropis bermusim yang menghasilkan siklon di utara Australia. Faktor-faktor ini mengimbasi curah hujan yang variatif dari tahun ke tahun. Sebagian besar utara negara ini memiliki iklim hujan musim panas dominan tropis (monsoon). Di bawah tiga per empat Australia terletak sebuah gurun atau zona kurang subur. Pojok Barat Daya Australia Barat memiliki iklim Mediterania. Banyak bagian di tenggara (termasuk Tasmania) adalah beriklim sedang.",
-  "514162_p18": "Geoscience Australia—Ashmore and Cartier Islands \n Department of the Environment and Heritage—Ashmore Reef National Nature Reserve \n Department of the Environment and Heritage—Cartier Island Marine Reserve \n First on list of Australian islands\n \"Ashmore Reef Belongs to Indonesia,\" diposting di East Timor Action Network. \n \"Ashmore Islands are member of ARABOSAI\"",
-  "514162_p11": "Pertahanan Kepulauan Ashmore dan Cartier adalah tanggung jawab Australia, dengan kunjungan berkala oleh Angkatan Laut Australia, Angkatan Udara Australia dan Pasukan Perbatasan Australia.",
-  "514162_p1": "Sejarah \nMenurut literatur Australia, Pulau Cartier dikunjungi oleh Kapten Nash pada tahun 1800, dan dinamai menurut kapalnya Cartier. Pulau Ashmore dilihat oleh Kapten Samuel Ashmore pada tahun 1811 dari kapalnya Hibernia dan dinamai menurut namanya. Pulau Ashmore dianeksasi oleh Britania Raya pada tahun 1878, seperti Pulau Cartier pada tahun 1909.",
-  "514162_p0": "Kepulauan Ashmore dan Cartier adalah dua kepulauan tropis kecil yang tidak berpenghuni di Samudera Hindia. Terletak di sebelah barat laut Australia dan sebelah selatan Pulau Rote, Indonesia. Nama lain dari kepulauan ini adalah \"Pulau Pasir\" dalam bahasa Indonesia dan \"Nusa Solokaek\" dalam bahasa Rote.",
-  "514162_p5": "Warisan dan memorandum Indonesia\nAshmore secara teratur dikunjungi dan dipancing oleh para nelayan Indonesia sejak awal abad ke-18. Memorandum of Understanding (MOU) tahun 1974 antara Australia dan Indonesia menetapkan peraturan dimana nelayan tradisional dapat mengakses sumber daya di laut teritorial Australia di wilayah tersebut. Hal ini memungkinkan nelayan tradisional Indonesia untuk mengakses bagian dari Ashmore untuk berteduh, air tawar, dan mengunjungi situs kuburan. Area tersebut, yang dikenal sebagai Kotak MOU, berisi Wilayah Kepulauan Ashmore dan Cartier.",
-  "514162_p4": "Setelah kepulauan tersebut menjadi titik kontak pertama dengan zona migrasi Australia, pada bulan September 2001, pemerintah Australia mengeluarkan Kepulauan Ashmore dan Cartier dari zona migrasi Australia.",
-  "514162_p6": "Wilayah mencakup Ashmore Reef (barat, tengah, dan Timur dari kepulauan) dan Kepulauan Cartier (70 km sebelah timur). Total area 199.45 km² berbentuk karang dan termasuk laguna, 114,400 m² berbentuk dataran kering. Memiliki garis pantai sepanjang 74.1 km, yang diukur dari tepi luar terumbu karang. Tidak terdapat pelabuhan, hanya berupa garis pantai. Walaupun dekat dengan gugusan karang Hibernia, 42 km sebelah timur laut Ashmore Reef, tetapi bukan merupakan bagian dari kepulauan ini, melainkan termasuk wilayah Australia Barat. Gugusan karang Hibernia tidak memiliki dataran kering yang permanen, dataran kering tersebut baru akan muncul ketika air laut sedang surut.",
-  "514162_p13": "Cagar Alam Kelautan Ashmore didirikan bulan Agustus 1983. Ini adalah bagian dari keanekaragaman hayati yang signifikan seperti di Kepulauan Indonesia. Ada 14 spesies ular laut di daerah tersebut, lebih daripada di daerah lain. Spesies terbanyak adalah karang, moluska, dan ikan. Sebuah nota kesepakatan antara pemerintah Australia dan Indonesia yang memungkinkan akses nelayan tradisional Indonesia yang ingin menangkap ikan di kawasan ini, sesuai dengan batas.",
-  "514162_p12": "Hibernia Reef terdekat,  timur laut Ashmore Reef, bukan bagian dari teritori, tetapi milik Australia Barat. Pulau ini tidak memiliki lahan kering permanen, meskipun sebagian besar terumbu karang menjadi terbuka saat air surut.",
-  "514162_p15": "Ekonomi dan migrasi \nTidak ada aktivitas ekonomi di wilayah ini. Ashmore Reef adalah titik terdekat dari wilayah Australia untuk Indonesia, karenanya ini dapat menjadi target utama para penyelundup untuk membawa suaka dari wilayah tersebut. Setelah mereka mendarat di Ashmore, pencari suaka bisa mengklaim telah memasuki wilayah dan permintaan Australia untuk diproses sebagai pengungsi. Penggunaan Ashmore untuk tujuan ini dibuat ketenaran besar selama akhir tahun 2001, ketika kedatangan pengungsi menjadi isu politik besar di Australia. Seperti Australia bukanlah negara suaka pertama untuk ini \"manusia perahu\", Pemerintah Australia tidak menganggap itu memiliki tanggung jawab untuk menerima mereka.",
-  "514162_p7": "Ashmore Reef 155.40 km² berbentuk karang (termasuk laguna)\n Bagian barat, seluas 51,200 m²;\n Bagian tengah, seluas 21,200 m²;\n Bagian timur, seluas 25,000 m²;\n Cartier Reef 44.03 km² berbentuk karang (termasuk laguna)\n Kepualauan Cartier, seluas 17,000 m²;",
-  "514162_p16": "Beberapa hal yang dilakukan untuk mencegah praktik seperti mencoba untuk memiliki penyelundup orang yang ditangkap di Indonesia; yang disebut Pacific Solution pengolahan mereka di negara-negara ketiga; asrama dan perputaran paksa kapal oleh pasukan militer Australia, dan akhirnya excising Ashmore dan banyak pulau-pulau kecil lainnya dari zona migrasi Australia. Dua muatan kapal pencari suaka masing-masing ditahan selama beberapa hari di laguna di Ashmore upaya setelah gagal oleh Angkatan Laut Australia untuk mengubahnya kembali ke Indonesia pada bulan Oktober 2001.",
-  "514162_p2": "Setelah aneksasi mereka, pemerintah Inggris kadang-kadang memberikan izin untuk memancing atau untuk mengekstraksi guano di pulau-pulau tersebut. Pada tahun 1920-an, pulau-pulau tersebut digunakan sebagai basis pemburu liar yang mengincar Industri mutiara Australia Barat. Kurangnya pemolisian yang efektif menyebabkan Australia melobi untuk transfer kendali.",
-  "514162_p9": "Pemerintahan \nSaat ini, wilayah tersebut dikelola dari Canberra oleh Departemen Infrastruktur, Pengembangan Regional dan Kota, yang juga bertanggung jawab atas administrasi di wilayah Pulau Natal, Kepulauan Cocos (Keeling), Kepulauan Laut Karang, Wilayah Teluk Jervis dan Pulau Norfolk.",
-  "514162_p19": "Pulau tak berpenghuni\nSitus Ramsar di Australia\nNegara bagian dan wilayah di Australia\nImigrasi ke Australia",
-  "514162_p3": "Pada tahun 1983, wilayah tersebut dinyatakan sebagai cagar alam di bawah Undang-Undang Taman Nasional dan Konservasi Margasatwa tahun 1975, namun sekarang diganti dengan Undang-Undang Konservasi Keragaman Hayati dan Perlindungan Lingkungan Hidup 1999. Pulau Cartier, yang merupakan bekas tempat pengeboman, menjadi cadangan laut pada tahun 2000.",
-  "514162_p14": "Cartier Island Marine Reserve mencakup seluruh cay pasir Cartier Island, terumbu sekitarnya, laut untuk  radius sekitar pulau, dan  di bawah dasar laut. Ini diproklamasikan pada tahun 2000.",
-  "514162_p10": "Departemen Kejaksaan Agung bertanggung jawab atas administrasi wilayah Australia hingga Pemilihan federal 2010. Pada tahun itu tanggung jawab atas wilayah Australia dipindahkan ke Departemen Regional Australia, Pemerintah Daerah, Seni dan Olahraga, dan mulai 18 September 2013 Departemen Infrastruktur dan Pembangunan Daerah telah mengelola wilayah Australia.",
-  "748_p41": "Kepulauan Spratly disengketakan oleh banyak negara di wilayah tersebut, dan sebagian besar Laut Tiongkok Selatan diklaim oleh Tiongkok. Tidak seperti tetangganya Vietnam dan Filipina, Malaysia secara historis menghindari konflik dengan Tiongkok. Namun, setelah perambahan kapal Tiongkok di perairan teritorial Malaysia, dan pelanggaran wilayah udara oleh pesawat militer mereka, Malaysia menjadi aktif dalam mengutuk Tiongkok. Brunei dan Malaysia pada tahun 2009 mengumumkan diakhirinya klaim atas tanah masing-masing, dan berkomitmen untuk menyelesaikan masalah yang berkaitan dengan perbatasan maritim mereka. Filipina memiliki klaim tidak aktif atas bagian timur Sabah. Reklamasi tanah Singapura telah menyebabkan ketegangan, serta sengketa perbatasan laut dan sedikit daratan terjadi dengan Indonesia.",
-  "748_p25": "Tahun-tahun permulaan pembentukan atau kemerdekaan diganggu oleh konflik dengan Indonesia yang dicetuskan oleh Soekarno melalui Dwikora karena ketidak sesuaian dengan laporan Sekretaris Jenderal PBB menyangkut pelanggaran Manila Accord dalam pembentukan Malaysia, Dalam perjalanan federasi ini kemudian diikuti dengan keluarnya Singapura pada 1965 karena kembali adanya ketidak sesuaian dengan Perjanjian Pembentukan Malaysia dengan dipicu oleh politik diskriminasi, dan pertikaian antar-ras di dalam Insiden 13 Mei pada 1969. Filipina juga membuat pengakuan aktif terhadap Sabah dengan penyelesaian damai pada periode itu berdasarkan penyerahan sebagian wilayah Kesultanan Brunei, yakni bagian timur-utara kepada Kesultanan Sulu pada 1704. Pengakuan atas wilayah ini masih dilanjutkan hingga saat ini oleh pihak Filipina.\nSetelah Insiden 13 Mei pada 1969, Kebijakan Ekonomi Baru yang kontroversial—upaya penaikan hasil bagi kue ekonomi bumiputra (\"pribumi\", yang menyertakan sebagian besar orang Melayu, tetapi tidak selalu penduduk asli) dibandingkan dengan kelompok suku lainnya—diluncurkan oleh Perdana Menteri Abdul Razak. Malaysia sejak saat itu memelihara keseimbangan politik kesukuan yang lunak, dengan sistem pemerintahan yang memadukan pertumbuhan ekonomi dengan kebijakan ekonomi dan politik yang mendukung keikutsertaan yang cepat dari semua ras.",
-  "748_p129": "Informasi umum\n Malaysia di Encyclopedia Britannica\n \n Malaysia  from UCB Libraries GovPubs\n \n \n  Peta-peta Malaysia",
-  "748_p29": "Malaysia terdiri atas dua kawasan utama yang terpisah oleh Laut Tiongkok Selatan. Keduanya memiliki bentuk muka bumi yang hampir sama, yaitu dari pinggir laut yang landai hingga hutan lebat dan bukit tinggi. Puncak tertinggi di Malaysia (dan juga di Kalimantan) yaitu Gunung Kinabalu setinggi 4.095,2 meter di Sabah. Iklim lokal adalah khatulistiwa dan dicirikan oleh angin muson barat daya (April hingga Oktober) dan timur laut (Oktober hingga Februari).",
-  "748_p40": "Kebijakan luar negeri Malaysia secara resmi didasarkan pada prinsip netralitas dan menjaga hubungan damai dengan semua negara, apapun sistem politiknya. Pemerintah memberikan prioritas tinggi pada keamanan dan stabilitas Asia Tenggara, dan berusaha untuk lebih mengembangkan hubungan dengan negara-negara lain di kawasan ini. Secara historis pemerintah telah mencoba menggambarkan Malaysia sebagai negara Islam progresif sambil memperkuat hubungan dengan negara-negara Islam lainnya. Prinsip yang kuat dari kebijakan Malaysia adalah kedaulatan nasional dan hak suatu negara untuk mengontrol urusan dalam negerinya. Malaysia menandatangani perjanjian PBB tentang Pelarangan Senjata Nuklir.",
-  "748_p43": "Five Power Defence Arrangements adalah prakarsa keamanan regional yang telah ada selama hampir 40 tahun. Ini melibatkan latihan militer bersama yang diadakan antara Malaysia, Singapura, Australia, Selandia Baru, dan Inggris. Latihan bersama dan latihan perang juga telah diadakan dengan Brunei, Tiongkok, India, Indonesia, Jepang, dan Amerika Serikat. Malaysia, Filipina, Thailand, dan Vietnam telah sepakat untuk menjadi tuan rumah latihan pasukan keamanan gabungan untuk mengamankan perbatasan laut mereka dan mengatasi masalah seperti imigrasi ilegal, pembajakan, dan penyelundupan.",
-  "748_p87": "Sebagai tambahan, menurut World Refugee Survey 2008, yang diterbitkan oleh Komisi Pengungsi dan Imigran Amerika Serikat, Malaysia menampung pengungsi dan pencari suaka mendekati angka 155.700. Dari jumlah ini, hampir 70.500 pengungsi dan pencari suaka berasal dari Filipina, 69.700 dari Myanmar, dan 21.800 dari Indonesia. Komisi Pengungsi dan Imigran Amerika Serikat menamai Malaysia sebagai salah satu dari sepuluh tempat terburuk bagi pengungsi karena adanya praktik diskriminasi negara kepada pengungsi. Petugas Malaysia dilaporkan memulangkan pendatang secara langsung kepada penyelundup manusia pada 2007, dan Malaysia menugaskan RELA, milisi sukarelawan, untuk menegakkan undang-undang imigrasi negara itu.",
-  "748_p131": "Negara di Asia Tenggara\nNegara mayoritas Muslim\nNegara anggota Organisasi Kerja Sama Islam\nKerajaan di Asia Tenggara\nNegara anggota ASEAN\nNegara anggota Perserikatan Bangsa-Bangsa\nBekas koloni Britania Raya\nMonarki konstitusional\nD-8\nNegara federasi\nNegara-Negara Persemakmuran\nNegara dan wilayah yang didirikan tahun 1963\nNegara G15",
-  "748_p77": "Pemerintah menaksir bahwa pada laju produksi terkini, Malaysia akan mampu menghasilkan minyak sampai 18 tahun dan gas sampai 35 tahun ke muka. Pada 2004, Malaysia menduduki peringkat ke-24 menurut cadangan minyak dunia dan ke-13 menurut cadangan gas. 56% dari cadangan minyak ada di Semenanjung sedangkan 19% di Malaysia Timur. Tiap-tiap negara bagian memelihara hak untuk menguasai sumber-sumber daya alam di dalam wilayahnya. Tetapi, pemerintah persekutuan menguasai minyak dan gas. Negara bagian yang memiliki minyak dan gas diberi royalti.",
-  "748_p30": "Tanjung Piai, terletak di selatan negara bagian Johor, adalah tanjung paling selatan benua Asia. Selat Malaka, terletak di antara Sumatra dan Semenanjung Malaysia, jalur pelayaran terpenting di dunia.",
-  "748_p21": "Di pulau Borneo, Sabah diperintah sebagai koloni mahkota Borneo Utara, sedangkan Sarawak diperoleh dari Brunei sebagai kerajaan pribadi keluarga Brooke, yang berkuasa sebagai Raja Putih.",
-  "748_p3": "Bangsa-bangsa di Asia Tenggara mengalami ledakan ekonomi dan menjalani perkembangan yang cepat di penghujung abad ke-20. Pertumbuhan yang cepat pada dasawarsa 1980-an dan 1990-an, rata-rata 8% dari tahun 1991 hingga 1997, telah mengubah Malaysia menjadi negara industri baru. Perdagangan internasional berperan penting di dalam ekonominya karena Malaysia adalah salah satu dari tiga negara yang menguasai Selat Malaka. Pada suatu ketika, Malaysia pernah menjadi penghasil timah, karet dan minyak kelapa sawit di dunia. Industri manufaktur memiliki pengaruh besar bagi ekonomi negara ini. Malaysia juga dipandang sebagai salah satu dari 18 negara berkeanekaragaman hayati terbesar di dunia.",
-  "748_p130": "Badan Pariwisata Malaysia\n Situs web tentang tempat pariwisata di Malaysia \n Panduan ke Malaysia (Web/WAP)",
-  "748_p27": "Pada akhir tahun 1990-an, Malaysia diguncang oleh Krisis finansial Asia 1997, juga tidak stabilnya politik yang disebabkan oleh penahanan Wakil Perdana Menteri Dato' Seri Anwar Ibrahim. Terdapat pula tentangan dari kaum sosialis dan reformis, sampai kepada upaya pembentukan negara Islam. Pada 2003, Dr Mahathir, perdana menteri Malaysia yang paling lama menjabat, mundur dan digantikan oleh wakilnya, Abdullah Ahmad Badawi. Pemerintahan baru mengadvokasikan pandangan moderat negara Islam yang didefinisikan oleh Islam Hadhari. Pada November 2007, Malaysia digoyang oleh dua unjuk rasa anti-pemerintah. Unjuk rasa Bersih 2007 sejumlah 40.000 orang dilaksanakan di Kuala Lumpur pada 10 November menganjurkan reformasi daerah pemilihan. Itu dipicu oleh dugaan-dugaan korupsi dan ketidaksesuaian di dalam sistem pemilihan di Malaysia yang condong kepada partai politik yang sedang berkuasa, Barisan Nasional, yang selalu memerintah Malaysia sejak kemerdekaan 1957. Unjuk rasa lainnya dilakukan pada 25 November di ibu kota Malaysia dan dipimpin oleh HINDRAF. Penggerak unjuk rasa ini, Hindu Rights Action Force, melakukan protes berkenaan kebijakan yang tidak adil, mengutamakan Suku Melayu. Jumlah peserta ditaksir antara 5.000 sampai 30.000. Di kedua-dua kasus itu, pemerintah dan kepolisian berupaya menangani dan mencegah penculikan dari tempat kejadian. Pada 16 Oktober 2008, HINDRAF dilarang karena pemerintah mengecap organisasi yang tidak terdaftar itu sebagai \"ancaman bagi keamanan nasional\" karena berusaha mendapatkan bantuan dan dukungan dari kelompok teroris.",
-  "748_p9": "Sejarah awal \nSemenanjung Malaya berkembang sebagai pusat perdagangan utama di Asia Tenggara karena pertumbuhan perdagangan antara Tiongkok dan India dan negara lainnya melalui Selat Malaka yang ramai. Claudius Ptolemaeus menunjukkan Semenanjung Malaya pada peta dininya, \"Golden Chersonese\" dengan Selat Malaka ditulis sebagai \"Sinus Sabaricus\". Dari pertengahan hingga akhir milenium pertama, sebagian besar semenanjung, termasuk Nusantara, berada di bawah pengaruh Sriwijaya.",
-  "748_p123": "Tokoh utama di Malaysia",
-  "748_p0": "Malaysia (Jawi: مليسيا) adalah sebuah negara federal yang terdiri dari tiga belas negeri (negara bagian) dan tiga wilayah federal di Asia Tenggara dengan luas 330.803 km persegi. Ibu kotanya adalah Kuala Lumpur, sedangkan Putrajaya menjadi pusat pemerintahan federal. Jumlah penduduk negara ini mencapai 32.730.000 jiwa pada tahun 2020. Negara ini dipisahkan ke dalam dua kawasan — Semenanjung Malaysia dan Malaysia Timur — oleh Kepulauan Natuna, wilayah Indonesia di Laut Natuna yang terletak di sebelah Selatan dari Laut China Selatan. Malaysia berbatasan dengan Thailand, Indonesia, Singapura, Brunei Darussalam, dan Filipina. Negara ini terletak di dekat khatulistiwa dan beriklim tropika. Kepala negara Malaysia adalah seorang Raja atau seorang Sultan yang dipilih secara bergiliran setiap 5 tahun sekali dari antara raja negara-negara bagian yang diperintah. Raja Malaysia biasanya memakai gelar Sri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong dan pemerintahannya dikepalai oleh seorang Perdana Menteri. Model pemerintahan Malaysia mirip dengan sistem parlementer Westminster.",
-  "748_p74": "Sebagai tambahan, sejumlah wilayah yang substansial diperlakukan sebagai hutan produksi (silvikultur) dan upaya penghutanan kembali terhadap lahan hutan sudah dilakukan. Pemerintah Malaysia merencanakan pengayaan tanah seluas 312,30 kilometer persegi dengan rotan di bawah kondisi hutan alami dan di sela-sela tanaman karet alami sebagai komoditas panen perantara. Untuk terus memperkaya sumber-sumber hutan, spesies damar yang cepat-tumbuh seperti meranti tembaga, merawan dan sesenduk juga ditanam. Pada saat yang sama, penuaian pohon-pohon berharga tinggi seperti jati dan pohon lainnya untuk dijadikan pulp dan kertas juga dianjurkan. Karet, pernah menjadi arus utama ekonomi Malaysia, kini digantikan oleh minyak sawit sebagai komoditas ekspor utama pertanian Malaysia.",
-  "748_p54": "Penguasaan Tionghoa terhadap sektor ekonomi negara yang dimiliki pihak lokal telah banyak diserahkan demi menguntungkan Bumiputra/Melayu di banyak industri strategis/penting seperti distribusi turunan minyak bumi, transportasi, pertanian, dan lain-lain. Sebagian besar profesional per kapita masih didominasi orang India-Malaysia.",
-  "748_p105": "Kewarganegaraan \nSebagian besar orang Malaysia diberikan kewarganegaraan oleh lex soli. Kewarganegaraan di negara bagian Sabah dan Sarawak di Malaysia Timur berbeda dengan kewarganegaraan di Malaysia Barat untuk tujuan imigrasi. Setiap warga negara diberi selembar kartu identitas biometric smart chip, yang biasa disebut MyKad, pada umur 12 tahun, dan harus membawa kartu itu kapanpun.",
-  "748_p19": "Selama abad ke-19, banyak negeri Melayu berupaya untuk mendapatkan bantuan Britania untuk menyelesaikan konflik-konflik internal mereka. Kepentingan komersial pertambangan timah di negeri-negeri Melayu bagi para saudagar di Negeri-Negeri Selat membuat pemerintah Britania melakukan campur tangan di dalam negeri-negeri penghasil timah di Semenanjung Malaya. Diplomasi Kapal Meriam Britania ditugaskan demi mewujudkan resolusi perdamaian terhadap kekacauan sipil yang disebabkan oleh bandit Tiongkok dan Melayu. Pada akhirnya Perjanjian Pangkor 1874 menjadi jalan untuk memperluas pengaruh Britania di Malaya. Memasuki abad ke-20, negeri Pahang, Selangor, Perak, dan Negeri Sembilan yang dikenal sebagai Negeri-negeri Melayu Bersekutu (berbeda dengan Federasi Malaya), di bawah kendali de facto residen Britania diangkat untuk menasihati para penguasa Melayu. Orang Britania menjadi \"penasihat\" di atas kertas, tetapi sebenarnya, mereka menjalankan pengaruh penting di atas para penguasa Melayu.",
-  "748_p6": "Nama \"Malaysia\" diadopsi pada 1963 ketika Federasi Malaya bertambah Singapura, Sabah, dan Sarawak untuk membentuk federasi bernama Malaysia. Akan tetapi, nama itu sendiri pernah membingungkan ketika dipakai untuk merujuk wilayah-wilayah di Asia Tenggara. Sebuah peta yang diterbitkan pada 1914 di Chicago menampilkan nama Malaysia pada wilayah tertentu di Nusantara. Politikus di Filipina pernah menghendaki penamaan negara mereka sebagai \"Malaysia\", tetapi Malaysia lah yang pertama mengadopsi nama itu di tahun 1963 sebelum Filipina berhasil memutuskan atau mencanangkan kebijakan apa pun. Nama lain pernah dianjurkan untuk federasi yang muncul di tahun 1963, antara lain Langkasuka (sebuah kerajaan kuno yang berada di bagian hulu Semenanjung Malaya pada milenium pertama Masehi).",
-  "748_p2": "Pada 16 September 1963, sesuai dengan , dalam proses dekolonialisasi, Singapura, Sarawak, Borneo Utara atau yang sekarang lebih dikenal sebagai Sabah berubah menjadi negara bagian dari federasi bentukan baru yang bernama Malaysia termasuk dengan Federasi Malaya. Singapura kemudian dikeluarkan dari Malaysia pada 9 Agustus 1965 dan menjadi negara merdeka yang bernama Republik Singapura. Saat tahun-tahun awal pembentukan federasi baru, terdapat pula tentangan dari Filipina dan konflik militer dengan Indonesia."
-}

data/is/is_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "2257_p0": "Bretland eða Sameinað konungsríki Stóra-Bretlands og Norður-Írlands (enska: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) er land í Vestur-Evrópu. Landið nær yfir megnið af Bretlandseyjum fyrir utan Ermarsundseyjar, Mön og norðurhluta Írlands. Bretland skiptist í England, Wales, Skotland og Norður-Írland. Bretland á ekki landamæri að öðrum löndum, nema þar sem landamæri Norður-Írlands liggja að Írska lýðveldinu, en er umkringt Atlantshafi, Norðursjó, Ermarsundi og Írlandshafi. Ermarsundsgöngin tengja Bretland og Frakkland.",
-  "2257_p3": "Bretland er þróað land og hagkerfi þess er hið sjötta stærsta í heimi, mælt í nafnvirði landframleiðslu. Það var fyrsta iðnvædda landið í heiminum. Bretland er meðlimur í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna, Breska samveldinu, G8, OECD, NATO og WTO.",
-  "2257_p23": "Á Bretlandi er þingbundin konungsstjórn. Karl 3. Bretakonungur er þjóðhöfðingi landsins, auk 14 annarra landa í breska samveldinu. Ríkið er eitt af þremur löndum í heimi sem eru ekki með eina skrifaða stjórnarskrá. Stjórnarskrá ríkisins er samsafn margra rita.",
-  "2257_p14": "Heildarflatarmál Bretlands er um það bil 245.000 ferkílómetrar og nær yfir eyjuna Stóra-Bretland, Norður-Írland og minni eyjar. Bretland er á milli Norður-Atlantshafsins og Norðursjávar og er, þar sem styst er yfir, 35 km norður af strönd Frakklands. Ermarsund aðskilur löndin tvö. Stóra-Bretland liggur á milli breiddargráðanna 49° og 59° N (Hjaltland nær norður á 61° N) og lengdargráðanna 8° V til 2° A. Stjörnuathugunarstöðin í Greenwich í London er miðstöð Greenwich-núllbaugsins. Frá norðri til suðurs er Stóra-Bretland rétt rúmir 1.100 km að lengd á milli Land’s End í Cornwall og John o’ Groats í Caithness. Norður-Írland á landamæri að Írlandi sem eru 360 km að lengd.",
-  "2257_p47": "Borgir og þéttbýli \nHöfuðborgir landanna á Bretlandi eru: Belfast (Norður-Írlandi), Cardiff (Wales), Edinborg (Skotlandi) og London (Englandi). London er líka höfuðborg alls Bretlands.",
-  "2257_p1": "Á íslensku hefur skapast sú venja að kalla ríkið Bretland en stærstu eyjuna (meginland Englands, Skotlands og Wales) Stóra-Bretland. Hafa ber í huga að sú nafngift getur verið ruglandi þar sem ríkið Bretland nær einnig yfir Norður-Írland sem er á Írlandi. Stóra-Bretland er einungis notað um eyjuna, sem er stærsta eyja Bretlands (og Bretlandseyja allra).",
-  "2257_p4": "Heiti \nHeiti Bretlands er dregið af latneska heitinu Britannia sem var rómverskt skattland frá 1. öld f.Kr. Elsta heimildin um eyjarnar er í riti eftir Pýþeas frá Massilíu sem nefnir eyjarnar Πρεττανική Prettanike. Hugsanlega er það heiti dregið af keltnesku þjóðaheiti, en það er ekki víst. Britannia var ýmist notað yfir skattlandið sem náði að Forth-firði, eyjuna Stóra-Bretland eða Bretlandseyjar allar. Stundum var fleirtalan Britanniae notuð yfir eyjarnar allar. Stóra-Bretland (megale Britannia) og Litla-Bretland (mikra Britannia) koma fyrir í heimildum frá fornöld sem heiti á annars vegar Stóra-Bretlandi og hins vegar Írlandi. Annað grískt-latneskt heiti yfir eyjuna var Albíon.",
-  "2257_p2": "Í Bretland er þingræði og þingbundin konungsstjórn og Karl 3. Bretakonungur er þjóðhöfðinginn. Ermarsundseyjar og Mön eru svokallaðar krúnunýlendur og ekki hluti af Bretlandi þrátt fyrir að vera í konungssambandi við það. Bretland ræður yfir hjálendum sem allar voru hluti af breska heimsveldinu. Það var hið stærsta sem sagan hefur kynnst og náði hátindi á Viktoríutímanum á seinni hluta 19. aldar og fyrri hluta 20. aldar.",
-  "2257_p11": "Bretland var í liði bandamanna í seinni heimsstyrjöldinni. Eftir ósigra bandamanna á meginlandi Evrópu á fyrsta ári stríðsins háði Bretland miklar loftorrustur við Þjóðverja sem þekktar urðu sem bardaginn um Bretland. Í kjölfar sigurs bandamanna var Bretland eitt af þeim þremur stórveldum sem mest höfðu að segja um gerbreytta skipan heimsmála eftir stríðið. Fjárhagur landsins var þó illa farinn eftir stríðið, en Marshalláætlunin og rífleg lán frá Bandaríkjunum og Kanada hjálpuðu til við endurbygginguna.",
-  "2257_p19": "Norður-Írland nær yfir aðeins 14.160 km2  og er aðallega hæðótt land. Lough Neagh, stærsta vatn á Bretlandi og Írlandi (388 km2 að flatarmáli) er á Norður-Írlandi. Hæsti fjallstindurinn á Norður-Írlandi er Slieve Donard, 849 m.",
-  "2257_p13": "Bretland var eitt af tólf löndum sem stofnuðu Evrópusambandið árið 1992 þegar Maastrichtsáttmálinn var undirritaður. Fyrir stofnun ESB var Bretland aðildarríki Evrópubandalagsins frá 1973. Árið 2016 ákvað Bretland hins vegar að segja sig úr sambandinu með þjóðaratkvæðagreiðslu. Bretar yfirgáfu sambandið í lok janúar 2020.",
-  "2257_p51": "Í Norður-Írlandi ber menntamálaráðherra Norður-Írlands ábyrgð á menntun og fimm ráð sjá um stjórn skóla og bókasafna. Á Írlandi mjög mikill áhugi fyrir bókum og alls konar gömlum ritum. Í Wales sér Velska þingið um menntun og þar er flestum nemendum kennt á velsku til 16 ára aldurs.",
-  "2257_p20": "Stjórnsýslueiningar \nNokkur ólík stjórnsýslueiningakerfi eru í notkun á Bretlandi og getur verið breytilegt til hvers þeirra er vísað. Bretland skiptist í fjögur lönd sem tilheyra einu ríki: England, Norður-Írland, Skotland og Wales. Hvert þessara landa notar sitt eigin stórnsýslueiningakerfi. Þessar stjórnsýslueiningar eiga oft rætur að rekja til kerfa sem í notkun voru fyrir sameiningu Bretlands. Þess vegna er ekki til eitt staðlað kerfi sem er notað um land allt. Fram að 19. öld breyttust þessi kerfi lítið, en frá þeim tíma hafa orðið nokkrar breytingar. Þessar breytingar voru ekki þær sömu í öllum löndunum og vegna þess að meira vald hefur verið afhent heimastjórnum Skotlands, Norður-Írlands og Wales eru ekki líkur til að svo verði í framtíðinni.",
-  "2257_p15": "Loftslag á Bretlandi er milt og úrkoma næg. Hitastig er breytilegt en fer sjaldan niður fyrir –10 °C eða upp fyrir 35 °C. Aðalvindátt er úr suðvestri og ber með sér milt og vott veðurfar. Svæði í austri eru í skjóli fyrirþessum vindi og þess vegna þau þurrustu. Straumar frá Atlantshafinu, sérstaklega Golfstraumurinn, gera vetur milda, sérstaklega í vesturhluta landsins þar sem vetur eru votviðrasamir. Sumarið er heitast í suðausturhluta landsins, sem er næst meginlandi Evrópu, og kaldast í norðri.",
-  "2257_p17": "Skotland nær yfir um það bil þriðjung flatarmáls Bretlands og er 78.772 km2 að stærð, að meðtöldum tæplega átta hundruð eyjum sem aðallega liggja vestur og norður af meginlandinu. Aðaleyjaklasarnir eru Suðureyjar, Orkneyjar og Hjaltland. Skotland er mishæðótt og hálent. Þar er stórt misgengi sem nær frá Helensburgh til Stonehaven. Misgengið aðskilur tvö mjög ólík svæði: Hálöndin í norðri og vestri og Undirlendið í suðri og austri. Ben Nevis er hæsta fjall Skotlands og hæsti punktur á Bretlandi, 1.343 m á hæð. Á láglendissvæðunum, sérstaklega á milli Firth of Clyde og Firth of Forth er víða sléttlendi og þar býr meirihluti Skota. Þar eru stórar borgir eins og Glasgow og Edinborg.",
-  "2257_p55": "„Breskar bókmenntir“ kallast þau ritverk sem tengjast Bretlandi, Mön, Ermarsundseyjum og ritverk sem skrifuð voru fyrir sameiningu Bretlands. Flest bresk ritverk eru skrifuð á ensku. Á Bretlandi eru gefnir út 206.000 bókatitlar hvert ár og er það meira en í nokkru öðru landi.",
-  "2257_p9": "Með sigri á herjum Napóleons í Napóleonsstyrjöldunum styrkti Bretland verulega stöðu sína og varð langöflugasta flota- og efnahagsveldi heimsins á 19. öld og fram á miðja 20. öld. Mestri útbreiðslu náði breska heimsveldið árið 1921 eftir að Þjóðabandalagið veitti því umboð til að stýra fyrrum nýlendum Ottómanaveldisins og Þýskalands eftir ósigur þeirra í fyrri heimsstyrjöldinni. Ári síðar var Breska ríkisútvarpið (BBC) stofnað en það varð fyrst fjölmiðla til að hefja útvarpssendingar á heimsvísu.",
-  "2257_p49": "Löndin fjögur sem tilheyra Bretlandi hafa hvert sitt menntakerfi. Á Englandi ber menntamálaráðherra Englands ábyrgð á menntun en sveitarstjórnir sjá um daglega stjórn menntakerfisins. Menntun fyrir alla var tekin upp í Englandi og Wales árið 1870 á barnaskólastigi og árið 1900 á gagnfræðaskólastigi. Skólaskylda barna hefst við 5 ára aldur lýkur við 16 ára aldurinn (15 ára ef barnið fæddist í lok júlí eða ágúst). Meginhluti barna er menntaður í ríkisskólum. Nokkrir ríkísskólar hafa sérstakar inngangskröfur og þeim sem er leyft að velja nemendur samkvæmt vitneskju og námsgetu eru sambærilegir við einkaskóla. Meðal tíu bestu skóla landsins árið 2006 voru tveir ríkisskólar. Þó að dregið hafi úr fjölda skólabarna í einkaskólum hefur hlutfall barna í þeim hækkað, það stendur nú í 7%. Þrátt fyrir að það hlutfall sé ekki hærra er yfir helmingur nemanda í Cambridge- og Oxford-háskólunum menntaður í einkaskólum. Háskólar í Englandi eru meðal þeirra bestu í heimi, Cambridge-háskóli, Oxford-háskóli, Imperial College London og University College London eru meðal 10 bestu háskóla heims í lista dagblaðsins The Times árið 2008. Enskir nemendur eru taldir þeir sjöundu bestu í stærðfræði og sjöttu bestu í vísindum í heimi, skora þar hærra en nemendur í Þýskalandi og Skandinavíu.",
-  "2257_p30": "Iðnbyltingin hófst í Bretlandi og snerist í fyrstu um þungaiðnað eins og skipasmíðar, kolanám úr jörðu, stálframleiðslu og vefnað. Heimsveldið bjó til erlenda markaði fyrir breskar vörur og gerði Bretlandi kleift að drottna yfir milliríkjaviðskiptum á 19. öldinni. Með iðnvæðingu annarra landa dró úr yfirburðum Bretlands og ennfremur gerðu heimsstyrjaldirnar tvær þeim erfitt fyrir. Iðnaði á Bretlandi hnignaði verulega á 20. öldinni. Framleiðsla er enn í dag mikilvæg fyrir hagkerfið en aflaði einungis sjöttungs tekna þess árið 2003. Breski bílaiðnaðurinn er mikilvægur hluti bresks iðnaðs en honum hefur líka hnignað mjög, ekki síst með hruni MG Rover Group. Megnið af þessum iðnaði er nú í eigu erlendra fyrirtækja. BAE Systems sem framleiðir flugvélar, meðal annars til hernaðar, er stærsti varnarmálaverktaki Evrópu. Rolls-Royce er mikilvægur framleiðandi geimferðatækni. Efna- og lyfjaiðnaður er öflugur á Bretlandi. Lyfjafyrirtækin GlaxoSmithKline og AstraZeneca hafa höfuðstöðvar sínar í landinu.",
-  "4171_p0": "Írland (enska Ireland, gelíska Éire) er þriðja stærsta eyja Evrópu á eftir Stóra-Bretlandi og Íslandi. Hún liggur vestan við Stóra-Bretland og Írlandshaf en að Atlantshafi í vestri. Eyjunni er skipt upp annars vegar í Norður-Írland sem er hluti af Bretlandi og hins vegar Írska lýðveldið sem tekur yfir bróðurpartinn af eyjunni sunnanverðri. Íbúar Írlands eru um 7 milljónir (2022), þar af búa um 5,1 milljónir í Írska lýðveldinu og 1,9 milljónir á Norður-Írlandi .",
-  "4171_p11": "Sýslur og héruð Írlands",
-  "4171_p1": "Saga Írlands \nSkipting eyjunnar í „norður“ og „lýðveldi“ er tiltölulega nýleg þróun en sú skipan komst á árið 1920 eftir nokkur hundruð ár af kúgun og misheppnuðum byltingum gegn völdum Englendinga yfir eyjunni. Írland hefur verið í byggð í um það bil 9000 ár en lítið er þó vitað um tíman fyrir kristnitöku, einu heimildirnar eru nokkrar frásagnir Rómverja, írsk ljóð og þjóðsögur auk fornleifa. Fyrstu íbúarnir komu um 8000 f. Kr. á steinöld, þeir reistu mikla steina sem oft var raðað eftir stjörnufræðilegum mynstrum. Á bronsöld sem hófst um 2500 f. Kr. hófst framleiðsla á ýmsum munum og vopnum úr gulli og bronsi. Járnöldin á Írlandi er yfirleitt samtengd Keltum sem tóku að nema land á eyjunni í nokkrum bylgjum á milli 8. og 1. aldar f.Kr. Keltarnir skiptu eyjunni upp í 5 eða fleiri konungdæmi. Rómverjar kölluðu Írland: „Hiberníu“ en lítið er vitað um samband þeirra við þjóðflokka Hiberníu. Árið 100 e. Kr. skrásetti Ptólemíus landafræði eyjunnar og þjóðflokka hennar af mikilli nákvæmni.",
-  "4171_p18": "Hæstu fjöllin eru í suðvestur-Írlandi. Hæsti punkturinn er Carrauntoohil í Kerry, 1038 metrar yfir sjávarmáli.",
-  "591_p15": "Dómsvald\nÍ Danmörku gildir rómverskur réttur sem skiptist milli dómstóla á sviði einkaréttar og stjórnsýsluréttar. Dómskerfi landanna sem mynda konungsríkið er aðskilið en hægt er að skjóta málum frá Færeyjum og Grænlandi til hæstaréttar Danmerkur sem er æðsta dómsvald í Danmörku.",
-  "591_p26": "Grænland og Færeyjar\nKonungsríkið Danmörk er eitt óskipt ríki sem nær yfir Færeyjar og Grænland, auk Danmerkur. Þetta eru tvö lönd í Norður-Atlantshafi með heimastjórn í eigin málum þótt danska ríkið fari að mestu leyti með utanríkis- og varnarmál. Þau hafa því eigin þing og ríkisstjórn, en auk þess tvo fulltrúa hvort á danska þinginu. Ríkisumboðsmenn eru fulltrúar danska ríkisins á lögþingi Færeyja og grænlenska þinginu. Grænlendingar eru auk þess skilgreindir sem sérstök frumbyggjaþjóð með aukinn sjálfsákvörðunarrétt.",
-  "591_p7": "Landfræði\nDanmörk á aðeins landamæri að Þýskalandi og er lengd landamæranna 140 km. Strandlengjan er 7 314 km. Hæsti punktur er Møllehøj, á mið-austur Jótlandi, 171 (170,86) metra hár. Flatarmál Danmerkur er 42 434 km2. Danmörk á ekki verulegt hafsvæði og bætist innan við þúsund ferkílómetrar við heildaryfirráðasvæði Danmerkur sé það tekið með í 43 094 km2. Stöðuvötn þekja 660 km2.",
-  "591_p6": "Frá 8. öld til 11. aldar voru Danir meðal þeirra sem þekktir voru sem Víkingar. Víkingar námu Ísland á 9. öld með viðkomu í Færeyjum. Frá Íslandi sigldu þeir til Grænlands og þaðan til Vínlands (líklega Nýfundnalands) og settust þar að. Víkingar voru snillingar í skipasmíðum og gerðu árásir á Bretlandi og Frakklandi. Þeir voru líka mjög lagnir í verslun og viðskiptum og sigldu siglingaleiðir frá Grænlandi til Konstantínusarborgar um rússneskar ár. Danskir víkingar voru mjög virkir á Bretlandi, Írlandi og í Frakklandi og settust að í sumum hlutum Englands og náðu þar völdum (þ.e. Danalög).",
-  "591_p0": "Danmörk (danska: Danmark; ) er land í Evrópu sem ásamt Grænlandi og Færeyjum myndar Konungsríkið Danmörk.",
-  "591_p17": "Alþjóðatengsl Danmerkur mótast að miklu leyti af aðild landsins að Evrópusambandinu sem Danmörk gekk í árið 1973. Danmörk hefur sjö sinnum farið með formennsku í Evrópuráðinu, síðast árið 2012. Danmörk batt enda á hlutleysi landsins sem hafði verið hornsteinn utanríkisstefnunnar í tvær aldir eftir Síðari heimsstyrjöld þegar landið var hernumi�� af Þjóðverjum. Danmörk varð þannig stofnaðili að Atlantshafsbandalaginu 1949. Danmörk rekur virka utanríkisstefnu með áherslu á mannréttindi og lýðræði. Á síðari árum hafa Grænland og Færeyjar í auknum mæli tekið sjálfstæðar ákvarðanir í utanríkismálum, meðal annars í tengslum við fiskveiðar, hvalveiðar og Evrópumál. Færeyjar og Grænland eru hvorki aðilar að Evrópusambandinu né Schengen-svæðinu.",
-  "591_p1": "Danmörk samanstendur af Jótlandsskaga og 443 eyjum en af þeim eru 72 (2007) byggðar. Landið liggur að sjó að vestan, norðan og austan. Að vestan er Norðursjór, Skagerrak og Kattegat að norðvestan og norðaustan og Eystrasalt að austan, en að sunnan á Danmörk landamæri að Þýskalandi við suðurenda Jótlands. Jótland er skagi sem gengur til norðurs út úr Evrópuskaganum. Það er stærsti hluti Danmerkur. Auk Jótlandsskagans er mikill fjöldi byggðra eyja sem eru í Eystrasalti. Stærstar eru Sjáland og Fjón. Helstu borgir eru Kaupmannahöfn á Sjálandi; Óðinsvé á Fjóni; Árósar, Álaborg, Esbjerg, Randers, Kolding, Horsens og Vejle á Jótlandi.",
-  "591_p2": "Danmörk var áður mun víðáttumeira ríki en það er í dag. Bæði átti það miklar lendur austan Eyrarsunds, Skán, Halland og Blekinge og einnig bæði héruðin Slésvík og Holtsetaland og náðu landamærin suður fyrir Hamborg þegar veldið var sem mest. Danska konungsættin er elsta ríkjandi konungsætt í heimi. Á nítjándu öld gekk Noregur úr konungssambandi við Danmörku og var þá um tíma undir sænska konunginum. Á 20. öld fékk svo Ísland sjálfstæði frá Dönum, en Færeyjar og Grænland eru enn í konungssambandi við Danmörku þó að bæði löndin hafi fengið heimastjórn.",
-  "591_p12": "Í Danmörku er þingbundin konungsstjórn og fulltrúalýðræði með almennum kosningarétti. Þingkosningar eru hlutfallskosningar milli stjórnmálaflokka þar sem flokkar þurfa minnst 2% atkvæða til að koma að manni. Á þinginu eru 175 þingmenn auk fjögurra frá Grænlandi og Færeyjum. Þingkosningar eru haldnar á fjögurra ára fresti hið minnsta en forsætisráðherra getur óskað eftir því að þjóðhöfðingi boði til kosninga áður en kjörtímabili lýkur. Þingið getur neytt forsætisráðherra til að segja af sér með því að samþykkja vantraust á hann.",
-  "591_p3": "Mikið er deilt um orðsifjar „Danmerkur“, sambandið milli Dana og Danmerkur og sameiningu Danmerkur í eina þjóð. Deilurnar snúast um forskeytið „Dan“ og hvort það eigi við ættflokkinn Danir eða konunginn Dan, og merkingu viðskeytisins „-mörk“. Oftast er forskeytið talið eiga rætur að rekja til orðs sem þýðir „flatt land“, tengt þýska orðinu Tenne „þreskigólf“, enska den „ hellir“ og sanskrít dhánuṣ- (धनुस्; „ eyðimörk“). Viðskeytið „-mörk“ er talið eiga við skóga í Suður-Slésvík, kannski svipað nöfnunum Finnmörk, Heiðmörk, Þelamörk og Þéttmerski. Í fornnorrænu var nafnið stafað Danmǫrk.",
-  "591_p22": "Í Danmörku eru 98 sveitarfélög. Austasta land Danmerkur, eyjan Ertholmene, tilheyrir hvorki héraði né sveitarfélagi og heyrir undir danska varnarmálaráðuneytið.",
-  "591_p21": "Danmörk skiptist í fimm héruð. Héruðin skiptast enn fremur í tíu landshluta (kjördæmi) í þingkosningum. Norður-Jótland er eina héraðið sem er óskipt. Tölfræðistofnun Danmerkur skiptir landinu í ellefu landshluta. Höfuðborgarsvæðið, Hovedstaden, skiptist í fjóra landshluta og þar af er eyjan Borgundarhólmur einn en hinir þrír á Stór-Kaupmannahafnarsvæðinu.",
-  "591_p9": "Danmörk er í fimmta sæti í lýðræðisvísitölu Economist og í fyrsta sæti spillingarvísitölu Transparency International.",
-  "591_p33": "Tenglar \n Staðreyndir um Danmörku á Norden.org",
-  "591_p31": "Vatnaíþróttir eins og kappsiglingar, kappróður, kanó- og kajakróður, sund og stangveiði eru vinsælar íþróttagreinar í Danmörku. Paul Elvstrøm vann gullverðlaun í siglingum á fjórum Ólympíuleikum í röð. Danmörk er mikið hjólreiðaland og danski hjólreiðamaðurinn Bjarne Riis sigraði Tour de France árið 1996. Golf, tennis, badminton og íshokkí eru líka vinsælar greinar. Lene Køppen og Camilla Martin urðu heimsmeistarar í badminton 1977 og 1999. Danir hafa náð langt í speedway-mótorhjólakappakstri og unnið Speedway-heimsbikarinn nokkrum sinnum.",
-  "65180_p3": "Þó að ekki sé deilt um yfirráð yfir eyjunni sem slíkri þá er deilt um hver eigi landgrunnsréttindi á svæðinu vestur af Rockall. Slík réttindi veita ríkjum einkarétt á nýtingu auðlinda sem hugsanlega finnast á eða undir sjávarbotninum, talið er mögulegt að þar leynist olía eða gas. Írland, Bretland, Danmörk (fyrir hönd Færeyja) og Ísland gera öll kröfu til þessara réttinda. Ríkin hafa frest fram að maí 2009 til þess að ná samkomulagi um skiptingu landgrunnsins og leggja það fyrir landgrunnsnefnd Sameinuðu þjóðanna.",
-  "65180_p0": "Rockall eða Rockalldrangur er lítil óbyggð klettaeyja í Norður-Atlantshafi um það bil 460 kílómetra vestur af Skotlandi. Kletturinn er leifar útkulnaðs neðansjávareldfjalls. Rockall er sömuleiðis nafn á einu af spásvæðum sjóveðurspár BBC.",
-  "65180_p6": "Eyjar í Atlantshafi\nMilliríkjadeilur",
-  "65180_p2": "Rockall fellur innan efnahagslögsögu Bretlands og Bretar vildu lengi vel nota klettinn sem viðmiðunarpunkt og reikna 200 mílna efnahagslögsögu út frá honum. Þeir gáfu þá kröfu hinsvegar upp á bátinn þegar þeir samþykktu Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna 1997 en sáttmálinn kveður á um að ekki sé unnt að nota óbyggileg sker sem viðmiðunarpunkta.",
-  "65180_p5": "Tenglar \n Hvað er Rockall?; grein í Morgunblaðinu 1971",
-  "65242_p0": "Ísland er eyríki í Norður-Atlantshafi á milli Grænlands, Færeyja og Noregs. Ísland er um 103.000 km² að stærð, næststærsta eyja Evrópu á eftir Bretlandi og sú átjánda stærsta í heimi. Á Íslandi búa um 391.000 manns (mars 2023).",
-  "65242_p52": "Innflytjendur á Íslandi",
-  "65242_p29": "Ísland er staðsett á heitum reit á Atlantshafshryggnum. Ísland liggur á tveimur jarðskorpuflekum, Norður-Ameríkuflekanum og Evrasíuflekanum. Eyjan er 102.800 ferkílómetrar að stærð sem gerir hana að aðra stærstu eyju Evrópu, á eftir Bretlandi. Landið telst sögulega til Evrópu.",
-  "65242_p41": "Íslandi er skipt upp í sex kjördæmi sem kjósa sína fulltrúa á Alþingi.",
-  "65242_p37": "Ísland er lýðveldi með þingbundinni stjórn. Framkvæmdavaldið liggur hjá forseta og ríkisstjórn. Æðsti maður ríkisstjórnar er forsætisráðherra. Ríkisstjórnin ber ábyrgð gagnvart Alþingi, sem er handhafi löggjafarvaldsins ásamt forseta. Dómsvald er í höndum dómstóla; æðsti dómstóll landsins er Hæstiréttur.",
-  "65242_p5": "Landnám, kristnitaka og höfðingjaveldi\nSamkvæmt Íslendingabók var Ísland fyrst numið af norskum og gelískum (skoskum og írskum) landnemum undir lok níundu aldar og á tíundu öld. Fornleifarannsóknir virðast staðfesta þessa frásögn í meginatriðum, þar sem fáar mannvistarleifar hafa fundist sem sannanlega eru eldri. Ýmsir fræðimenn hafa sett fram þá tilgátu að ástæðan fyrir komum fyrstu manna til landsins hafi verið rostungsveiðar sem gáfu af sér bæði verðmætar tennur og svarðreipi. Þjóðveldið var sett á stofn með Alþingi árið 930 en það er meðal elstu þjóðþinga sem enn eru starfandi. Á síðari hluta 10. aldar tók hópur fólks sig upp frá Íslandi og nam land á Grænlandi.",
-  "65242_p65": "Alþingi\n http://www.islandsmyndir.is/\n Ríkisstjórnin"
-}

data/it/it_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "19908_p23": "Le carte geografiche dell'I.G.N - (Institut Geographique National de France) mostrano la vetta del monte Bianco interamente in territorio francese, in netto contrasto con le carte geografiche dell'I.G.M - (Istituto Geografico Militare di Firenze), nelle quali il confine tra i due Stati passa esattamente sulla cima. Un trattato bilaterale concluso nel 1861, tuttora legalmente valido, indica inequivocabilmente la cima come frontaliera, cioè divisa a metà tra i due Stati. Il rapporto sulle deportazioni alla frontiera afferma che il confine corre lungo la linea di cresta del massiccio, vista dalla piazza della chiesa del paese di Courmayeur. Tuttavia, la vetta del Monte Bianco non è visibile da Courmayeur, perché troppo profonda; la linea di cresta corre più a est e più in basso, all'altezza del Monte Bianco di Courmayeur (da cui il nome). All'epoca, questo record fu mantenuto dalla Francia come base legale per il confine, sebbene nulla sia specificato nel trattato di annessione. Questo confine è ancora riportato sulle attuali carte IGN 1:25.000. La parte corrispondente al versante italiano è attribuita al comune di Saint-Gervais-les-Bains.",
-  "19908_p26": "Nella seconda metà del XIX secolo, su dei rilievi effettuati da un cartografo dell'esercito francese, il capitano J. J. Mieulet, venne pubblicata in Francia una carta topografica, che arbitrariamente inglobava la vetta in territorio francese, facendo fare al confine di stato una deviazione dalla linea spartiacque, e dando in questo modo origine alle differenze con le carte pubblicate in Italia nello stesso periodo, differenze che la cartografia ufficiale italiana sin dall'inizio mai riconobbe. Secondo gli autori di un libro apparso anni fa nelle librerie italiane e francesi, la carta topografica del 1865 è un clamoroso falso storico senza alcun valore giuridico, in contrasto con gli accordi sottoscritti tra i due Stati sin dal 1860 e ribaditi nel 1947.",
-  "19908_p21": "Storia \nUn antico documento curato in latino risalente al 1091 parla di una Rupes che a Chamonix veniva chiamata Alba e Rupes Alba è stato un toponimo del monte Bianco, che variò molte volte nel corso dei secoli. Si ha infatti notizia della denominazione di Says o Scez Blans nel 1319; nel 1532 di Mont Sainct Bernard; Glaciales Montes nel 1581; Mont Malay, Mont Malet o Montagne Maudite tra il 1606 e il 1743, ma anche La Glacière, Les Glacières o Les Glassières tra 1741 e il 1743. Ben visibile da Ginevra, in questa città era conosciuto sia come Montagne Maudite sia con il nome di Mont Maudit e con tale nome fu indicato su una carta geografica riguardante i territori intorno al lago Lemano, pubblicata ad Amsterdam nel 1606 a opera del cartografo ginevrino Jacques Goulart (1580-1622), mentre il nome attuale in francese apparve per la prima volta in Inghilterra nel 1744 su una carta geografica edita a Londra. A quei tempi l'intero massiccio era situato nel mezzo dei possedimenti di terraferma del Regno di Sardegna e i sovrani di Casa Savoia, futuri re d'Italia, per secoli ne erano stati i legittimi proprietari fino alla cessione della Savoia alla Francia nel 1861.",
-  "19908_p28": "Dal 2017 Google Earth utilizza le cartografie dell'I.G.M. e della NATO. Quest'ultima riprende i dati da quelli italiani dell'I.G.M., basati sui passati trattati ufficiali in vigore ed è essenziale a livello militare internazionale in caso di un'eventuale disputa. Il territorio che va dal rifugio Torino sino alla vetta più alta del massiccio del monte Bianco è sotto il controllo delle autorità italiane. Con gli attuali sconvolgimenti climatici, la Protezione civile italiana ha evidenziato la necessità di un chiarimento tra le due amministrazioni in modo da evitare fraintendimenti sulle competenze riguardanti la sorveglianza del ghiacciaio sulla displuviale le cui acque, in caso di scioglimento, coinvolgerebbero totalmente il territorio italiano.",
-  "19908_p27": "Nel 2002 i due enti cartografici menzionati, i rispettivi Club Alpini, le regioni frontaliere e gli Stati interessati hanno pubblicato una carta topografica condivisa. Questa nuova carta, parte del progetto Alpi senza frontiere, fa un passo avanti rispetto alle vecchie carte, ma manca ancora di chiarezza sulle vette contese e le crocette che segnano i confini appaiono volutamente distanziate, anche se le differenze con la carta \"I.G.N. top 25\" del 1998 sono evidenti. Nel settembre 2013 alcune guide francesi sbarrarono il passaggio alla vetta con un cancello che alcuni giorni dopo fu rimosso dagli italiani.",
-  "19908_p1": "Posta nel settore delle Alpi Nord-occidentali, lungo la sezione alpina delle Alpi Graie, sulla linea spartiacque tra la Valle d'Aosta (val Veny e val Ferret in Italia) e l'Alta Savoia (valle dell'Arve in Francia), nei territori comunali di Courmayeur e Chamonix-Mont-Blanc, dà il nome all'omonimo massiccio, appartenente alla sottosezione delle Alpi del Monte Bianco. Prevalentemente di natura granitica, irta di guglie e di creste, intagliata da profondi valloni nei quali scorrono numerosi ghiacciai, è considerata una montagna di grande richiamo per l'alpinismo internazionale e, dal punto di vista della storiografia alpinistica, la nascita dell'alpinismo stesso coincide con la data della sua prima ascensione: l'8 agosto 1786.",
-  "19908_p0": "Il Monte Bianco (Mont Blanc in francese e in arpitano), con un'altitudine di  (secondo l'ultima misura ufficiale effettuata il 3 dicembre 2017), è la montagna più alta delle Alpi, d'Italia, di Francia e anche d'Europa, secondo alcune convenzioni geografiche, da cui i soprannomi di tetto d'Europa e di Re delle Alpi, condividendo assieme al monte Elbrus nel Caucaso un posto tra le cosiddette Sette Vette del Pianeta.",
-  "19908_p33": "Nel corso della seconda guerra mondiale il monte Bianco divenne il campo di battaglia d'Europa più alto in quota. Prima il rifugio Torino (), poi il col du Midi () furono teatro di sanguinosi scontri tra soldati tedeschi e partigiani francesi e italiani. Ancora prima, nel 1940, Benito Mussolini, fino ad allora non belligerante, persuaso che il conflitto stava terminando, dichiarò guerra alla Francia. Il 10 giugno 1940 il 5º Reggimento alpini e il Battaglione Duca degli Abruzzi sferrarono l'attacco partendo dalle pendici del Bianco, in Val Veny, verso il col della Seigne, incontrando oltrefrontiera una forte resistenza nelle fortificazioni francesi a Sélonges in Val de Glaciers.",
-  "19908_p3": "È perennemente innevato e si trova nella parte centrale di una catena di monti che si estende in lunghezza per 40 km, in larghezza dagli 8 ai 15 km, su territori di tre diversi stati, occupando una superficie di circa 645 km²: il massiccio del Monte Bianco. Se si esclude la parete est del Monte Rosa di Macugnaga, la più alta delle Alpi, in questo massiccio sono presenti alcune tra le pareti più elevate del sistema alpino quali la Brenva e la nord delle Grandes Jorasses e sono raggruppate quaranta cime al di sopra dei 4.000 m, con un terzo di superficie a una quota non inferiore ai 3.000 m. L'azione degli agenti erosivi sulle rocce granitiche ha formato nel tempo creste acuminate e vette a guglia di particolare bellezza che richiamano nella regione alpinisti da ogni parte del mondo.\nMentre il versante francese discende lentamente in pendio, il versante italiano è formato da una ripida e maestosa muraglia granitica che dalle sommità maggiori precipita sul fondo delle valli Ferret e Veny. Su questo versante si trovano le pareti da scalare più difficili e impegnative. I luoghi abitati sono situati al disotto dei 2.800 m, mentre rari e difficili sono i valichi, il più basso dei quali è quello del Gigante a 3.359 m. Ecco alcune emblematiche cime:",
-  "19908_p90": "Voci correlate \n Punti più elevati delle regioni italiane\n Osservatorio del Monte Bianco\n Frontiera sul Monte Bianco\n Traforo del Monte Bianco\n Funivia dei Ghiacciai\n Alpinismo\n Quattromila delle Alpi\n Valanga del Pavillon",
-  "19908_p79": "La protezione del Monte Bianco \nL'afflusso di così tanti turisti, benché costituisca una ricchezza, è di per sé un pericolo per l'ambiente. Le comunità valdostane, savoiarde e vallesi, con l'aiuto delle regioni e degli Stati interessati, con un approccio transfrontaliero alle problematiche relative alla protezione e valorizzazione del territorio hanno trovato un accordo per dar vita al progetto Spazio Monte Bianco. Questa iniziativa di cooperazione coinvolge 35 comuni tra Savoia, Alta Savoia, Valle d'Aosta e Vallese ed è coordinato della Conferenza Transfrontaliera Monte Bianco. Sotto la presidenza di uno dei ministri dell'ambiente, la Conferenza riunisce per ciascuna nazione 5 rappresentanti dello Stato e delle collettività territoriali. Complessivamente lo Spazio Monte Bianco occupa una superficie di circa 2.800 km² e comprende 35 comuni: 15 in Savoia e Alta Savoia, 5 in Valle d'Aosta e 15 nel Vallese. In totale l'intera area conta circa 100.000 abitanti. Recentemente il sito del Massiccio del Monte Bianco è stato candidato presso l'UNESCO per essere classificato come Patrimonio dell'umanità.",
-  "19908_p54": "Dopo aver pagato il premio promesso, anche De Saussure volle raggiungere la cima. Fu Balmat a organizzare la spedizione e a preparare due rifugi per i pernottamenti. Il 13 agosto 1787, accompagnato dal servitore personale e da 18 guide che trasportavano cibo, bevande, scale a pioli, un letto, una stufa e un laboratorio scientifico (igrometri, barometri, termometri), lo scienziato ginevrino coronò il suo sogno. Anche il re di Sardegna, Vittorio Amedeo III di Savoia, fiero per l'impresa del suo suddito, riconobbe a Balmat un premio in denaro e il diritto di posporre al nome l'appellativo «detto Mont Blanc». Paccard, a causa di gelosie e invidie, venne ben presto da tutti dimenticato. Fu lo scrittore ginevrino Marc Théodore Bourrit a diffamarlo e screditarlo e a insistere nel voler attribuire al suo compagno tutto il merito dell'impresa, anche se lo stesso Balmat, in una dichiarazione giurata, pubblicata sulla Gazzetta di Losanna disse il contrario. La relazione che Paccard preparò per la stampa in sua difesa non fu mai pubblicata e tutto fu inutile contro la campagna di diffamazione. Per molto tempo, per il mondo scientifico, de Saussure sarà il primo conquistatore del Monte Bianco con Balmat che faceva da guida. Solamente dopo il ritrovamento del diario del barone A. Von Gersdorff agli inizi del Novecento e poi di altri documenti ancora, il primato sarà definitivamente riconosciuto a Paccard.",
-  "19908_p35": "Dopo violenti combattimenti il presidio di Chamonix si arrese il 17 agosto. Due mesi dopo, in ottobre, a difesa del Massiccio fu creato in Francia il battaglione Mont Blanc, formato da tre compagnie nelle quali confluirono le formazioni di partigiani dell'alta Valle dell'Arve, guide di Chamonix, maestri di sci e guide del C.A.F. (Club Alpin Français). Il loro compito era quello di occupare e presidiare i rifugi di alta quota. Al rifugio Simond, al col du Midi, fu inviata una sezione di S.E.S (Section d'Eclaireurs-Skieurs), ossia una sezione di esploratori con sci del corpo dei Cacciatori alpini francesi al comando del tenente Jacques Rachel.",
-  "19908_p68": "Versante est (Brenva)",
-  "19908_p25": "La più importante di queste riguardava la valle del Roia, Briga Marittima, Tenda, e tre minori: una sul versante italiano del Colle del Monginevro, un'altra sul Colle del Moncenisio, e poi sul Piccolo San Bernardo. Sulla vetta del monte Bianco la frontiera non subì nessun cambiamento.",
-  "19908_p81": "Il traforo del Monte Bianco è un tunnel autostradale che collega Courmayeur in Valle d'Aosta (Italia) a Chamonix-Mont-Blanc in Alta Savoia (Francia). È stato costruito congiuntamente tra Italia e Francia. I lavori di costruzione ebbero inizio nel 1957 e terminarono nel 1965, anno dell'apertura. È composto da una galleria unica a doppio senso di circolazione e costituisce una delle maggiori vie di trasporto transalpino. La sua lunghezza è di 11,6 km e la parte più lunga rimane in territorio francese: 7.640 m, con 3.960 m in Italia. L'altitudine è di 1.381 m sul versante italiano, ai piedi del ghiacciaio della Brenva, mentre raggiunge a metà galleria i 1.395 m, per scendere poi ai 1.271 m sul versante francese, ai piedi del ghiacciaio dei Bossons. Il piano stradale del tunnel non è orizzontale, ma di forma concava per facilitare il deflusso dell'acqua.",
-  "19908_p32": "Le battaglie del Monte Bianco",
-  "19908_p80": "Il traforo del Monte Bianco",
-  "19908_p17": "Flora e fauna \nNel territorio su cui svetta il monte Bianco i pendii delle montagne sono ripidi e levigati dai ghiacciai, con suoli prevalentemente acidi, conseguentemente l'ambiente è piuttosto povero di flora. Generalmente le nevi persistono oltre i 2.800 m di altitudine. Sulla parte ovest le prime pendici si situano sui 3.500 m mentre sull'opposto versante partono dai fondovalle valdostani. Date le condizioni estreme, la vita delle specie vegetali e animali è molto limitata, ma tra i crepacci o al riparo tra le pareti granitiche, alcune specie di piante riescono a sopravvivere sino ai 4.000 m, come il ranuncolo dei ghiacciai. A quelle altitudini si trovano anche muschi e licheni. A quote più basse i suoli spesso originano da calcescisti, o da rocce calcaree e le condizioni di vita per le piante sono meno estreme, pur rimanendo caratteristiche di un severo ambiente di montagna.",
-  "19908_p73": "Turismo \nCon 15 milioni di turisti all'anno, il Monte Bianco è uno dei luoghi più visitati delle Alpi. Sin dai secoli passati il richiamo generato dalle bellezze delle montagne e delle valli che lo circondano è sempre stato notevole. A partire dal 1741, i racconti degli aristocratici inglesi William Windham e Richard Pococke sul loro viaggio sul mare di Ghiaccio si diffusero in tutta Europa destando grande curiosità. In breve tempo, ricchi turisti, per la maggior parte inglesi, giunsero negli sperduti centri montani del Regno di Sardegna per ammirare i misteriosi ghiacciai e le vette delle montagne inviolate. Quei villaggi montani sono considerati uno dei luoghi in cui il turismo stesso è nato. Dapprima il turismo invernale e poi in seguito anche quello estivo come diretta conseguenza dell'inattesa corsa alla conquista delle impervie e inviolate vette. L'inaugurazione del primo albergo a Chamonix nel 1770 diede inizio allo sviluppo dell'industria alberghiera. Seguirono gli alberghi di lusso e insieme a Courmayeur divennero luoghi di villeggiatura tra i più ricercati, frequentati da nobili, scrittori, scienziati e dai primi alpinisti, prima ancora che il turismo stesso diventasse un fenomeno di massa.",
-  "19908_p77": "A La Palud, nelle vicinanze di Courmayeur, ha inizio il percorso della funivia del Monte Bianco progettato e ideato dall'ingegnere Dino Lora Totino. In poco meno di un'ora si può raggiungere Chamonix, in Francia, scavalcando completamente la catena delle Alpi. Concepita inizialmente per scopi prevalentemente militari, venne inaugurata nell'estate del 1947 e fino al 2015 era suddivisa in sei diversi tronconi: da La Palud si raggiunge il Pavillon di Monte Frety a quota 2.175 m; si prosegue per arrivare al rifugio Torino presso il Colle del Gigante a quota 3.330 m, (quasi 2.000 metri in undici minuti); si continua dal Colle del Gigante fino a Punta Helbronner a quota 3.462 m da dove si può godere di una vista su tutto l'arco alpino: dalla cima del Monte Bianco al Dente del Gigante, ai celebri \"4.000\" d'Europa come il Cervino, il Monte Rosa, la Grivola, il Gran Paradiso. Continuando da Punta Helbronner si prosegue verso l'Aiguille du Midi, il punto più alto a quota 3.842 m; dall'Aiguille du Midi è possibile scendere al Plan de L'Aiguille, a 2.137 m, per arrivare infine a Chamonix. La funivia è stata ultimata negli anni sessanta, e presenta alcune soluzioni tecniche uniche, come il pilone sospeso.",
-  "19908_p31": "La Scuola Militare di Alpinismo di Aosta divenne in pochi anni famosa e conosciuta a livello internazionale. Successivamente, relativamente proprio al Monte Bianco, venne istituito il Reparto Autonomo Monte Bianco, costituito dagli elementi migliori degli alpini. Il compito del reparto (corrispondente come organico a una compagnia) era di presidiare la zona del Bianco dal Colle della Seigne al Col Ferret. Per meglio organizzarlo, fu diviso in tre schieramenti comandati da nomi celebri dell'alpinismo italiano come Giusto Gervasutti (il Miage), Renato Chabod (il Gigante) ed Emanuele Andreis (il Ferret). La scuola partecipò fin dagli esordi a eventi agonistici nell'ambito degli sport invernali e vinse nel 1936 a Garmisch la gara olimpica di pattuglia militare. Nel triennio 1935-1937 vinse inoltre il Trofeo Mezzalama di sci alpinismo.",
-  "19908_p4": "Il Dente del Gigante (4.014 m) è una delle più celebri cime. Si erge per circa 160 m al di sopra della caratteristica gengiva di neve.\n Le Grandes Jorasses: sulla sua parte sommitale, lunga circa 1 km, raggruppa una sequenza di sei punte, cinque delle quali superano i 4.000 m.\n L'Aiguille Noire de Peuterey (3.773 m) è uno dei simboli del Monte Bianco nel versante italiano: si innalza direttamente dai prati della Val Veny per 2.200 m di dislivello; è la cima più importante della gran cresta del Peuterey.\n Il Dôme du Goûter (4.306 m). Se la parte sommitale delle Grandes Jorasses è irta di cime, quella del Dôme du Goûter è completamente piatta ed è la più estesa di tutte le Alpi.\n Il Mont Dolent (3.820 m) è una cima piramidale; curiosamente la sua vetta è il punto d'incontro delle frontiere di Italia, Svizzera e Francia.\n le Guglie di Chamonix, tra i 3.000 e i 3.842 m, dominano la vallata di Chamonix e rappresentano uno dei paesaggi più celebri delle Alpi francesi.",
-  "19908_p52": "Dopo alcuni tentativi di ricognizione effettuati insieme alla guida valdostana Jean-Laurent Jordaney a partire dal 1784, la prima ascensione fu realizzata da Jacques Balmat (24 anni, cercatore di cristalli) e da Michel Gabriel Paccard, (29 anni, medico condotto), entrambi di Chamonix. Furono sollecitati all'impresa dallo scienziato Horace-Bénédict De Saussure, il quale era solito osservarne la vetta dalla sua casa in Ginevra. Fu proprio De Saussure a promettere nel 1760 un premio di tre ghinee a chi lo avesse scalato. Passarono 26 anni prima che il suo sogno si avverasse. L'impresa era stata preceduta da alcune ricognizioni, in una delle quali Balmat si perse e fu costretto a passare la notte nella neve, eventualità allora considerata pericolosissima, tale da non lasciar speranze, per via delle temperature.",
-  "19908_p15": "Ghiacciai \nIl massiccio del Bianco è una delle più vaste zone alpine ricoperte dai ghiacci e i suoi ghiacciai, in tutto 65, occupano un'area di 165 km². I più estesi sono localizzati sul versante francese dove i pendii sono meno ripidi ed esposti a nord. Tra questi il ghiacciaio dei Bossons e la mer de Glace che arrivano fin quasi alla vallata di Chamonix. Nelle Alpi quest'ultimo è il terzo per grandezza, con circa 40 km² di estensione, dopo quello di Aletsch nelle Alpi Bernesi in Svizzera e quello del Gorner nel Monte Rosa sempre in Svizzera. Sul versante meridionale, quello italiano, sono presenti i ghiacciai del Freney, della Brenva, del Miage, del monte Bianco, del Triolet, di Pré de Bar, per citarne alcuni. Tra i paesaggi glaciali alpini, quello della Val Veny è uno dei più singolari: due imponenti fiumane gelate scendono dalla cima del Bianco fino a quota 1.200 m sul fondo della valle sbarrandone l'ingresso. Continuando nella valle stessa, un'altra lingua glaciale, quella del ghiacciaio del Miage, irrompe nella vallata occupandola per tutta la larghezza per quasi tre km di lunghezza.",
-  "19908_p30": "Il 22 giugno 1935 oltre 200 allievi alpieri della Scuola prestarono solenne giuramento di fedeltà alla Patria e al Re sulla cima del Bianco scalandolo per vie diverse, alcune delle quali tra le più impegnative. L'anno seguente 600 uomini completamente armati attraversarono la catena delle Grandes Murailles, da Valpelline a Valtournanche. Nel 1937 una imponente esercitazione in alta quota impegnò l'intero battaglione Duca degli Abruzzi (500 uomini) che occupò tutti i valichi di confine con la Francia per risalire, per vie diverse, sulla vetta del Tetto delle Alpi. Nel 1938 fu il turno delle truppe specializzate francesi che si ritrovarono sul Bianco il 14 luglio.",
-  "19908_p74": "Rifugi \nI rifugi e bivacchi utilizzati per le ascensioni al Monte Bianco sono:\n Bivacco della Brenva, 3.060 m\n Bivacco Corrado Alberico - Luigi Borgna, anche detto bivacco della Fourche, 3.674 m\n Bivacco Adolfo Hess, 2914 m.\n Bivacco Gino Rainetto, 3047 m.\n Bivacco Marco Crippa, 3.840 m\n Capanna Borrelli-Pivano\n Bivacco Gervasutti\n Bivacco Comino\n Rifugio Dalmazzi\n Bivacco Giuseppe Lampugnani, anche detto bivacco Eccles, 3.860 m\n Capanna Vallot, 4.362 m\n Rifugio des Cosmiques, 3.613 m\n Rifugio Francesco Gonella, 3.071 m\n Rifugio del Goûter, 3.817 m\n Rifugio dei Grands Mulets, 3.051 m\n Rifugio Monzino, 2.590 m\n Rifugio Quintino Sella, 3.371 m",
-  "19908_p44": "La tragedia del Freney \nNel mese di luglio del 1961 sul versante italiano del Bianco si consumò una delle vicende più drammatiche della storia dell'alpinismo. Il Pilone Centrale del Freney era una meta molto ambita dagli scalatori di tutto il mondo, una delle ultime non ancora conquistate. La sua parete di granito rosso era difficilissima da scalare e per molti addirittura ritenuta impossibile. Walter Bonatti e Pierre Mazeaud, già entrambi leggende dell'alpinismo, si incontrarono domenica 9 luglio al Bivacco della Fourche diretti verso lo stesso obiettivo e decisero di unire le forze per tentare la scalata insieme.",
-  "19908_p53": "L'ascesa fu seguita costantemente con il cannocchiale dal barone prussiano Adolf Von Gersdorff che da un poggio sopra il paese di Chamonix seguiva passo per passo gli spostamenti annotandoli su un diario. Secondo i resoconti, a un certo momento della salita Balmat avrebbe voluto tornare indietro perché fortemente preoccupato per la salute della figlia di pochi giorni. Paccard, che non ne era al corrente, lo convinse a proseguire. Raggiunsero la vetta l'8 agosto 1786 alle 18:23, passando fra i Rochers Rouges, e fu Paccard il primo a calpestare la neve sulla cima dopo quattordici ore e mezza dalla partenza. Vi restarono per 34 minuti, il tempo utile per effettuare dei rilevamenti sulla pressione atmosferica, con il barometro di Torricelli, confermando le teorie di Florin Perier (cognato di Blaise Pascal), di un secolo prima, sulla riduzione esponenziale della pressione al crescere dell'altitudine. Le misurazioni servirono anche per la prima approssimativa misurazione dell'altezza della vetta, che però fu notevolmente sovrastimata. Alle 18:57 ripartirono e dopo quattro ore raggiunsero la capanna dalla quale la mattina stessa erano partiti. Vi trascorsero la notte e rientrarono a Chamonix alle 8 del mattino dove Balmat apprese la notizia della morte della figlioletta il giorno prima, a conferma dei suoi brutti presentimenti.",
-  "19908_p62": "Le vie normali sono quattro:\n la via dei Grands Mulets a nord, 2.500 metri di dislivello e difficoltà PD. La prima ascensione della via dei Grands Mulets e per la cresta delle Bosses fu compiuta il 29 luglio 1859 da E. Headland, G.C. Hodgkinson, C. Hudson e G.C. Joad con Melchior Anderegg, François Couttet e altre due guide.\n la via normale francese a nord-ovest, 2.450 metri di dislivello e difficoltà PD-. La prima salita di questa via, dall'Aiguille du Goûter fino al colle del Dôme, fu compiuta il 17 settembre 1784 da Jean Marie Couttet e François Cuidet. L'ascensione completa per Aiguille du Goûter, il Dôme du Goûter e la cresta delle Bosses fu compiuta solo il 18 luglio 1861, più di settanta anni dopo, da Leslie Stephen e Francis Fox Tuckett con le guide Melchior Anderegg, Johann-Josef Bennen e Peter Perren.\n la via dei Trois Mont Blanc a nord-est, 1.700 metri di dislivello e difficoltà PD+. La prima salita fu compiuta il 13 agosto 1863 da Robert William Head con le guide Julien Grange, Adolphe Orset e Jean-Marie Perrod.\n la via normale italiana a sud-ovest, 3.210 metri di dislivello e difficoltà PD+. L'itinerario fu percorso per la prima volta in discesa il 1º agosto 1890 da Luigi Graselli, Giovanni Bonin e Achille Ratti, il futuro papa Pio XI, con le guide Joseph Gadin e Alexis Proment. Gli alpinisti erano saliti dallo Sperone della Tournette.",
-  "19908_p16": "Attualmente il monte Bianco è sottoposto a continui monitoraggi per meglio conoscere e capire quanto accade ai ghiacci sulla calotta sommitale. A causa dei cambiamenti climatici e del conseguente generalizzato incremento termico, da alcuni decenni quelli del Bianco (e in generale lungo tutto l'arco alpino) sono in forte regresso, specialmente i più piccoli. Secondo dati provenienti dalle più recenti ricerche, negli ultimi anni si assiste a un particolare fenomeno che fa aumentare considerevolmente la coltre ghiacciata oltre i 4.000 m, tanto che la cima del monte è aumentata di 2,15 m e tutta la calotta sommitale di 10.000 m³ di ghiaccio. Secondo i meteorologi, questo incremento è spiegato dal fatto che negli ultimi anni è aumentato il numero delle giornate caratterizzate da venti provenienti da occidente, ossia quelli che spingono verso le Alpi le perturbazioni oceaniche molto ricche di umidità. Tale umidità si trasforma in neve ad alta quota, e in pioggia a quote più basse.",
-  "19908_p47": "Aviazione \n 11 febbraio 1914: Agénor Parmelin è il primo aviatore a sorvolare il Gruppo del Bianco.\n 1955: Jean Moine è il primo pilota ad atterrare sulla cima con un elicottero (un Bell 47 G).\n 23 giugno 1960: l'aviatore Henri Giraud atterra sulla cima del Monte Bianco su una \"pista\" lunga appena 30 m.\n 1973: il primo decollo dalla vetta in deltaplano fu fatta da Rudy Kishazy.\n 1982: il primo decollo in parapendio fu effettuato da Roger Fillon.\n 1º luglio 1986: Dominique Jacquet e Jean-Pascal Oron sono i primi ad atterrare con un paracadute sulla vetta.",
-  "19908_p42": "Il caso Vincendon-Henry \nIl caso Vincendon Henry fu una tragica vicenda alpinistica che coinvolse due giovani scalatori: Jean Vincendon, parigino di 24 anni, e François Henry, 22 anni, di Bruxelles.\nI due partirono il 22 dicembre 1956 per passare il Capodanno sullo Sperone della Brenva, maestosa sommità rocciosa nel versante est del Monte Bianco. Durante il percorso di avvicinamento incontrano Walter Bonatti e Silvano Gheser che si avviavano verso l'ascensione invernale della Via della Poire. L'ascensione di entrambe le cordate iniziò alle 4 del mattino di Natale, orario ideale per l'itinerario di Vincendon e Henry, ma già troppo tardi per quello che avrebbero dovuto percorrere Bonatti e Gheser. Infatti, dopo qualche ora di sole le condizioni del ghiaccio peggiorarono e la cordata di Bonatti fu costretta a discendere sulla Brenva e a seguire la cordata di Vincendon.",
-  "19908_p61": "Vie alpinistiche \nIn questa sezione sono descritte le principali vie alpinistiche del Monte Bianco.",
-  "19908_p82": "Rispetto alla frontiera, il traforo passa esattamente sotto la verticale (l'aplomb) de l'Aiguille du Midi, dove lo spessore di copertura granitica raggiunge i 2.480 m, misura record per le gallerie autostradali e ferroviarie. La sua altezza è di 4,35 m e la sua larghezza di 8 m (2x3,5 m per le corsie, e 2x0,5 m di passaggio laterale). Il raddoppio del tunnel, già progettato, non è mai stato realizzato per l'opposizione degli abitanti delle valli interessate, preoccupati per un eccessivo aumento della circolazione dei camion e del conseguente inquinamento. Il traforo è stato inaugurato il 19 luglio 1965 e la sua gestione, su base paritetica, è divisa tra due società concessionarie: l'italiana S.I.T.M.B (Società italiana per il Traforo del Monte Bianco), creata il 1º settembre 1957 e la francese A.T.M.B (Autoroutes et tunnels du Mont-Blanc), creata il 30 aprile 1958. È rimasto per lungo tempo il traforo autostradale più lungo al mondo. Dal 1965 al 2004 vi hanno transitato 45 milioni di veicoli con una media di 3.083 veicoli al giorno.",
-  "19908_p6": "Nell'agosto del 1986 la misurazione ortometrica rilevata tramite satellite risultava di 4.804 m. Successivamente l'altezza ufficiale è stata per lungo tempo 4.807 m, per poi passare nel 2001 a 4.810 m; nel 2003 a 4.808 m; nel 2005 fu di 4.808 m; nel 2007 a 4.810 m; nel 2009 4.810 m e nell'ultima misurazione del settembre 2015 a 4.808 m, più basso rispetto alla precedente misurazione di 1,29 m. Queste variazioni sono dovute ai venti che accumulano la neve sulla cima, determinandone conseguentemente l'altezza. Se durante l'anno si registrano meno giorni ventosi rispetto all'anno precedente, di conseguenza si accumulerà meno neve condizionandone l'altezza. A causa delle continue variazioni della calotta ghiacciata a partire dal 2001 ogni due anni viene fatto un rilevamento ufficiale. Le misurazioni vengono effettuate a cura della Camera provinciale dei geometri dell'Alta Savoia in collaborazione con una società specializzata in rilevamenti tramite GPS. Dopo la siccità del 2003 la misurazione effettuata nel mese di settembre di quell'anno attestava l'altezza a 4.808,45 m e si constatò in quell'occasione che la cima si era spostata di 0,75 cm verso nord-ovest rispetto alla posizione del 2001.",
-  "19908_p7": "Durante quella campagna di misurazioni sono stati sistemati sulla calotta sommitale più di 500 punti fissi di riferimento al fine di studiare con precisione il variare del volume di ghiaccio al di sopra dei 4.800 m che nel 2003 era di 14.600 m³, 14.300 m³ nel 2005 per arrivare ai 24.100 m³ attuali. Il monte Bianco è la montagna più alta di tutta la catena alpina e considerata anche la più alta dell'Europa. Tuttavia, se si considera il Caucaso come limite geografico sud-orientale del continente vengono citate quali vette più alte d'Europa quelle situate in territorio russo e georgiano, come l'Elbrus che culmina a 5.642 m, il Dykh Tau con 5.203 m, il Shkhara a 5.200 m e il Kazbek 5.047 m.",
-  "19908_p12": "Clima \nIl monte Bianco ha un clima mite, dista 240 km dal mar Mediterraneo e 620 km dall'oceano Atlantico. Nel massiccio in cui si trova, il clima è semicontinentale ed è condizionato dai venti umidi provenienti dall'Atlantico. Questi una volta giunti sul massiccio tendono a raffreddarsi lungo lo spartiacque e sulle testate delle valli, determinando condizioni di piovosità a basse altitudini, con un massimo di precipitazioni in luglio e agosto e un minimo a gennaio e febbraio. Le condizioni meteorologiche possono variare molto rapidamente con abbondanti nevicate, nebbie improvvise e vento gelido. Al di sopra dei 3.000 m circa, le precipitazioni autunnali e primaverili cadono essenzialmente sotto forma di neve, raramente come pioggia ghiacciata, e sono più frequenti nel periodo estivo che in quello invernale a causa della diminuita umidità dell'aria fredda in inverno.",
-  "19908_p41": "A quel punto i Transalpini rafforzarono il loro presidio sul Col du Midi facendo arrivare mitragliatrici e due batterie da montagna. Con tali obici, senza poterla visualizzare, tentarono di colpire la funivia sul mont Fréty, quella che collegava il colle con il fondovalle, ma inutilmente. Furono loro invece bersaglio degli obici tedeschi che dal monte Fréty tirarono salve sul rifugio Simond e sulla teleferica. Riuscirono a centrarli entrambi, spezzando un cavo di sostegno della funivia e distruggendo il rifugio. Questa volta fu una battaglia di artiglierie. I francesi ripresero a sparare il giorno dopo aiutati da un aereo ricognitore che per radio dava indicazioni sulla riuscita dei tiri. Un colpo centrò il pilone di sostegno della teleferica mettendola fuori uso.",
-  "19908_p10": "I quarzi del Monte Bianco \nMilioni di anni dopo (come già accennato, da 70 milioni di anni è tuttora in evoluzione) l'orogenesi alpina sollevò questa intrusione di granito creando delle fratture nelle quali si aprirono crepe e fessure. La formazione di cristalli di minerali è il risultato di un'iniezione d'acqua mineralizzata in queste fessure. Il processo di crescita dei quarzi nelle fessure alpine non è ancora completamente conosciuto. Per questa ragione il Monte Bianco è conosciuto anche come località mineralogica e dalle sue pendici proviene una gran quantità di minerali diversi, soprattutto quarzi di rocca e fluoriti rosa considerate le migliori. A testimonianza di un passato di sfruttamento delle risorse minerarie nel massiccio, sul versante italiano si trovano ancora due antiche miniere di galena argentifera e di blenda, abbandonate ormai da tempo. Una era conosciuta già nell'antichità con il nome di Trou des Romains e pare realmente che il suo sfruttamento sia iniziato in epoca romana; l'altra, la miniera del Miage è stata abbandonata nell'Ottocento, ed è posizionata a 3.500 m d'altezza, con l'ingresso direttamente dalla parete rocciosa, alle falde della Tête Carrée.",
-  "19908_p83": "I laboratori del Monte Bianco",
-  "19908_p5": "Al di sotto della calotta sommitale, sotto una coltre di ghiaccio e di neve spessa dai 16 ai 23 m, a quota 4.792 m si trova la cima rocciosa, spostata di 40 m circa più a ovest rispetto alla vetta stessa. Nel 1740 il matematico svizzero Nicolas Fatio de Duillier fu il primo a determinarne l'altezza tramite il sistema trigonometrico: secondo i suoi calcoli il Bianco misurava 4.000 m. Trentacinque anni dopo, nel 1775, usando lo stesso metodo di de Duillier, il matematico inglese George Schuckburgh-Evelyn indicò la quota a 4.804 m. Tramite il barometro nel 1787 Horace-Bénédict de Saussure misurò 4.809,07 m mentre nel 1844 il fisico francese Auguste Bravais misurò 4.810 m e nel 1892 Joseph e Henry Vallot 4.807 m.",
-  "19908_p63": "Versante sud (Frêney-Brouillard)",
-  "19908_p38": "La battaglia al Col du Midi",
-  "19908_p59": "Il primo record di salita e discesa da Courmayeur è stato stabilito nel 1995 in 6 ore 45 minuti e 24 secondi dall'italiano Fabio Meraldi. Il percorso ha uno sviluppo di circa 52 chilometri e un dislivello di circa 3.800 metri. Tale record è stato battuto il 16 luglio 2015 dall'atleta italiano di corsa in montagna Marco De Gasperi, che ha completato il medesimo percorso di Meraldi (la Via italiana, che parte da Courmayeur e prosegue per il Piton des Italien) in 6 ore 43 minuti e 52 secondi.\n Il record di salita e discesa da Chamonix è stato stabilito l'11 luglio 2013 in 4 ore 57 minuti e 40 secondi dallo spagnolo Kílian Jornet i Burgada. Partito dalla chiesa di Chamonix alle 4:46, Jornet ha impiegato 3 ore e 33 minuti per la salita e 1 ora e 24 minuti per la discesa. Il percorso ha uno sviluppo di 30 chilometri e un dislivello di 3.800 metri. Jornet ha abbassato di 13 minuti il precedente record dello svizzero Pierre-André Gobet che resisteva da 23 anni: il 21 luglio 1990 Gobet aveva compiuto la salita e discesa in 5 ore 10 minuti e 14 secondi.\n Il record di salita e discesa con gli sci da Chamonix è stato stabilito il 14 maggio 2013 in 5 ore e 5 minuti dal francese Mathéo Jacquemoud. Jacquemoud ha abbassato di 10 minuti il precedente record di Stéphane Brosse e Pierre Gignoux, che il 30 maggio 2003 erano saliti e discesi da Chamonix con gli sci, in tandem, in 5 ore, 15 minuti e 47 secondi.\n Il 18 settembre 2012 lo spagnolo Kílian Jornet i Burgada ha realizzato in solitaria la traversata del Monte Bianco per la cresta dell'Innominata in 8 ore e 42 minuti. Partito da Courmayeur alle 3:53, è giunto in vetta al Monte Bianco in 6 ore e 17 minuti e ha quindi raggiunto Chamonix in 2 ore e 19 minuti. Il percorso ha uno sviluppo di 42 chilometri.",
-  "19908_p2": "Dalla vista italiana, il Tetto delle Alpi non è poi così appariscente rispetto alle altre vette che lo circondano. A differenza dell'altro grande gigante delle Alpi, il Monte Rosa, visibile in tutta la Pianura Padana nord-occidentale fino alle prime alture appenniniche, il monte Bianco compare solo all'ultimo momento lungo la strada per Courmayeur, nascosto da una miriade di satelliti minori. Guardandolo da ovest è invece ben visibile da molto lontano, dalle alture del Massiccio Centrale francese, da quelle dei Vosgi, dalle alture del Giura, dalla Svizzera, dalla Foresta Nera.",
-  "19908_p40": "I tedeschi scesero attraverso la Vallée Blanche diretti al rifugio Simond. Il loro piano prevedeva un attacco centrale sostenuto dal grosso delle forze mentre due distaccamenti investivano il col du Rognon sulla destra e sulla sinistra le rocce del Tacul. Il tenente Rachel non volle farsi sorprendere e decise di andare incontro al nemico con il quale prese contatto già nella notte. Dopo un violento scontro i francesi decisero di ritirarsi arrampicandosi sulla cresta del Rognon, ma la loro posizione si rivelò ben presto indifendibile. Ripiegarono nuovamente attraversando la Vallée Blanche sotto il tiro di una mitragliatrice tedesca. Raggiunsero le forze rimaste al col du Midi e si arroccarono rispondendo al fuoco tedesco. La radio dei tedeschi era fuori uso cosicché questi non ebbero modo di utilizzare l'artiglieria mentre la loro posizione diventava sempre più critica. Decisero di ritirarsi mentre un aereo francese, comparso improvvisamente, buttava granate dall'alto. Ripiegarono e si disposero a difesa sul colle del Gigante. L'attacco a sorpresa al rifugio Simond era fallito. I tedeschi subirono la perdita di nove soldati mentre i francesi contarono una sola perdita.",
-  "19908_p48": "I disastri aerei \nSul versante italiano del Bianco, caratterizzato da aspre pareti ricadenti nel territorio comunale di Courmayeur, si sono verificati diversi incidenti aerei che hanno causato la perdita di molte vite umane. Nella loro discesa verso il fondovalle, i ghiacciai trasportano testimonianze di quelle tragedie restituendo parti di carlinghe, resti di motori e di eliche, spoglie umane e vestiario che insieme ad altri reperti aiutano a ricostruire quanto accaduto. Il 1º novembre del 1946 un bombardiere americano B17 Fortezza volante esplose sulla cresta sud-ovest dell'Aiguille des Glaciers in alta Val Veny. Era un quadrimotore di 23 m di lunghezza e 32 m di apertura alare, con numero di serie 43-39338 appartenente al 61st Troop Carrier Group di stanza in Italia. Partiva da Napoli ed era diretto verso Londra con a bordo otto passeggeri, fra i quali figuravano tre ufficiali: due tenenti colonnelli e un maggiore. Le cause non sono mai state accertate ma molto probabilmente le cattive condizioni meteorologiche ebbero un ruolo determinante. I primi relitti insieme a resti umani furono scoperti nel 1970 nei pressi del rifugio Elisabetta, trasportati dal ghiacciaio dell'Estelette. Successivamente, sul versante francese, il Glacier des Glaciers restituì altri resti di soldati americani membri dell'equipaggio.",
-  "19908_p84": "Un altro aspetto meno conosciuto del Monte Bianco è quello di studio e di ricerca. All'interno della montagna infatti si trovano dei laboratori molto importanti gestiti dall'Istituto di Fisica dello Spazio Interplanetario del CNR (Centro Nazionale Ricerche) di Torino, che lavora in collaborazione con l'INFN (Istituto Nazionale di Fisica Nucleare) di Frascati (Roma) e l'Università di Milano. In questi laboratori si conducono ricerche sui raggi cosmici e sono serviti da prototipo per altri due famosi laboratori: quello sotto il Gran Sasso, negli Appennini centrali, costruito successivamente, e il laboratorio gestito dal CERN di Ginevra che studia le particelle elementari.",
-  "2563338_p230": "Alpinismo \nIl 15 ottobre del 1978 Jean Afanassieff fu il primo francese a raggiungere la vetta del monte Everest., assieme ai connazionali Pierre Mazeaud e Nicolas Jaeger."
-}

data/ka/ka_docs.json

@@ -1,58 +0,0 @@
-{
-  "10605_p20": "Г. Чубинашвили, «Пещерные монастыри Давит Гареджи», Тб., 1948",
-  "10605_p17": "დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსი \nმოსე ჯანაშვილი თავის თხზულებაში დავითგარეჯას აღწერს შემდეგნაირად:",
-  "10605_p16": "დავითგარეჯის მუზეუმ-ნაკრძალში მიმდინარე სარესტავრაციო-საადაპტაციო სამუშაოების სამეცნიერო ხელმძღვანელმა, არქიტექტორ-რესტავრატორმა თემურ აბრამიშვილმა 80-იან წლებში შეადგინა პროექტი, რომელიც ბერთუბნის მონასტრის ტერიტორიის საქართველოს სსრ საზღვრებში მოქცევას ისახავდა მიზნად, რათა გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ერთიანობა აღდგენილიყო. ამისთვის ორ სახელმწიფოს მიწები უნდა გაეცვალა. ზემოაღნიშნული პროექტი ძეგლთა დაცვის მთავარმა სამმართველომ საქართველოს სსრ კპ ცენტრალურ კომიტეტში წარადგინა და ამ მიმართულებით მუშაობა დაიწყო კიდეც.",
-  "10605_p0": "დავითგარეჯა — ფეოდალური ხანის საქართველოს ერთ-ერთი თვალსაჩინო რელიგიურ-კულტურული ცენტრი, სამონასტრო გამოქვაბულთა კომპლექსი. მდებარეობს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე, თბილისიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 60-70 კმ-ში, გარეჯის სერზე. სამონასტრო კომპლექსის მცირე ნაწილი (ბერთუბანი) აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მდებარეობს. უდაბნოსა და ჩიჩხიტურის მონასტრები სადავოა აზერბაიჯანსა და საქართველოს შორის.",
-  "10605_p15": "საქართველო-აზერბაიჯანის საზღვარი",
-  "10605_p7": "ადრეფეოდალური ხანის ტერიტორიული განაწილების მიხედვით, გარეჯის მონასტრებს, კახეთის საორეპისკოპოზოს სამხრეთ სასაზღვრო ზონაში უფრო ადრე კამბეჩანის, ხოლო შემდგომ კუხეთის ტერიტორია ჰქონდათ დაკავებული. ეს მონასტრები მტკვრის პარალელურად გადაჭიმულ გარეჯის მთებსა და ივრის ხეობის ქვედა წელის მიდამოებში განლაგებულ ხრიოკ კლდეებში მდებარეობენ.",
-  "10605_p13": "გვიანდელ ფეოდალურ ხანაში ცალკეული სამონასტრო კომპლექსი ურთიერთშორის დაკავშირებული იყო საგუშაგო და სასიგნალო კოშკებით, რომლებმაც ჩვენამდე ნანგრევების სახით მოაღწია. საინტერესოა ბოლო საუკუნეების (XVII, განსაკუთრებით XVIII საუკუნე) ცალკეული გამოქვაბულები, რომლებიც გაჯის  ნაძერწი მორთულობითაა გაფორმებული.",
-  "10605_p21": "რესურსები ინტერნეტში \n ემუქრება თუ არა საფრთხე დავით გარეჯს // InterPressNews – 23-03-2011\n დავით-გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ნაწილის ექსტერიტორიად გამოცხადების იდეამ ბაქოში მწვავე რეაქციები გამოიწვია // Information Agency 'PirWeli'",
-  "10605_p8": "შემდეგში თანდათან ჩამოყალიბდა შორი-შორს მდებარე გამოქვაბულ მონასტერთა კომპლექსების ქსელი: წამებული, ნათლისმცემელი, ჩიჩხიტური, თერთრსენაკები, დოდოს რქა, უდაბნო, აღდგომისა წამებული, ბერთუბანი, მღვიმე, ქოლაგირი, დიდი ქვაბები, ვერანგარეჯა, პირუკუღმარი, პატარა ქვაბები.",
-  "10605_p18": "საინტერესო ფაქტები\n2006 წლის 7 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია.",
-  "10605_p11": "დავითგარეჯის სამონასტრო მშენებლობამ თავის მწვერვალს საქართველოს საერთო ეროვნულ და კულტურულ-პოლიტიკური აღმავლობის დროს, XII-XIII საუკუნეების მიჯნაზე მიაღწია. დავითგარეჯში გამომუშავდა სამონასტრო ცხოვრებისა და მშენებლობის საკუთარი წესი, ფრესკული მხატვრობის საკუთარი სკოლა.",
-  "10605_p14": "სხვადასხვა დროს დავითგარეჯის მონასტრებში მოღვაწეობდნენ ონოფრე გარეჯელი (XII ს.), დემეტრე I, ონოფრე მაჭუტაძე (XVII-XVIII საუკუნეების მიჯნა), სულხან-საბა ორბელიანი, ბესარიონ ბარათაშვილ-ორბელიშვილი, ნიკოლოზ ჩერქეზიშვილი (XVIII ს), გაბრიელ საგინაშვილი (XVIII ს), გრიგოლ დოდორქელი, ანტონ I,  ტიმოთე გაბაშვილი, გაბრიელ მცირე და სხვა. გარეჯელი მოღვაწეები წერდნენ ხელნაწერებს, ადგენდნენ კრებულებს, დახმარებას უწევდნენ კულტურის სხვა კერებს. დავითგარეჯში დაცული იყო ხელნაწერთა მდიდარი ფონდი.",
-  "1531_p76": "აზერბაიჯანის მოსახერხებელი ადგილმდებარეობა საერთაშორისო სატრანსპორტო არტერიების გზაჯვარედინზე, როგორიცაა აბრეშუმის გზისა და სამხრეთი-ჩრდილოეთი დერეფნის კვეტაზე, ხაზს უსვამს სატრანსპორტო სექტორის სტრატეგიულ მნიშვნელობას ქვეყნის ეკონომიკისთვის. სატრანსპორტო სექტორი ქვეყანაში შეიცავს გზებს, რკინიგზას, ავიაციასა და საზღვაო ტრანსპორტს.",
-  "1531_p22": "პირველი მსოფლიო ომის დროს რუსეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ, გამოცხადდა მოკლესიცოცხლის მქონე ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა, რომელიც აერთიანებდა თანამედროვე აზერბაიჯანის, საქართველოსა და სომხეთის რესპუბლიკებს.",
-  "1531_p132": "აზერბაიჯანის კონსტიტუცია აძლევს სიტყვის თავისუფლების გარანტიას, მაგრამ ეს პრაქტიკაში არ მუშაობს. პრესისა და მედიის თავისუფლების მხრივ რამდენიმე წლის უკუსვლის შემდეგ, აზერბაიჯანში მედიის მდგომარეობა სწრაფად გაუარესდა, რომელიც სამთავრობო კამპანიის ფარგლებში განხორციელდა, რაც ოპოზიციისა და კრიტიკის ჩახშობას გულისხმობდა, ეს იმის მიუხედავად, რომ ქვეყანა ევროპის საბჭოს მინისტრთა კომიტეტს ხელმძღვანელობდა (2014 წლის მაისი-ნოემბერი). სამართალდარღვევებისა და ჟურნალისტების მიმართ ძალადობისგან დაუსჯელობა კვლავ ნორმად რჩება. ყველა უცხოური მაუწყებლობა ქვეყანაში აკრძალულია.",
-  "1531_p34": "1991 წელს, აზერბაიჯანის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, აზერბაიჯანის მთავრობამ მიიღო მკაცრი ზომები აზერბაიჯანის გარემოს დაცვის თაობაზე. თუმცა გარემოს ეროვნული დაცვა 2001 წლის შემდეგ გაუმჯობესდა, როდესაც სახელმწიფო ბიუჯეტი ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენის ხარჯზე გაიზარდა. ოთხი წლის განმავლობაში, დაცული ტერიტორიების რიცხვი გაორმაგდა და ახლა ისინი ქვეყნის ტერიტორიის 8 პროცენტს შეადგენენ. 2001 წლიდან მთავრობამ შეიმუშავა შვიდი დიდი რეზერვი და თითქმის გაორმაგდა გარემოს დაცვისათვის განკუთვნილი ბიუჯეტის სექტორი.",
-  "1531_p77": "აზერბაიჯანი, ასევე ნედლეულის ტრანსპორტირების მნიშვნელოვანი ეკონომიკური ცენტრია. ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის ნავთობსადენი (ბთჯ) 2006 წლის მაისში დაიწყო მოქმედება და აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიებზე ჯამში 1774 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ბთჯ განკუთვნილია, როგორც ყოველწლიურად 50 მილიონი ტონა ნედლი ნავთობის ტრანსპორტირებისთვის, ისე კასპიის ზღვის ნავთობის გლობალურ ბაზრებზე გასაყვანად. სამხრეთ კავკასიის მილსადენი, რომელიც ასევე აზერბაიჯანის, საქართველოსა და თურქეთის ტერიტორიაზე გადის, 2006 წლის ბოლოს დაიწყო მოქმედება და შაჰ-დენიზის ბუნებრივი აირის საბადოდან დამატებით გაზის მიწოდებას ახორციელებს ევროპის ბაზარზე. შაჰ-დენიზი სავარაუდოდ წელიწადში 296 მილიარდი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის წარმოებას დაიწყებს. აზერბაიჯანი, ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ევროკავშირის მიერ დაფინანსებულ აბრეშუმის გზის პროექტში.",
-  "1531_p43": "��ზერბაიჯანის პოლიტიკური სისტემის სტრუქტურული ფორმირება, 1995 წლის 12 ნოემბერს, ახალი კონსტიტუციის მიღებით დასრულდა. კონსტიტუციის 23-ე მუხლის თანახმად, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო სიმბოლოებია დროშა, გერბი და ჰიმნი. სახელმწიფო ხელისუფლება აზერბაიჯანში შემოიფარგლება მხოლოდ შიდასახელმწიფოებრივი კანონებით, ხოლო საერთაშორისო არენაზე დამატებით საერთაშორისო ხელშეკრულებებით შემოიფარგლება.",
-  "1531_p148": "სამთავრობო რესურსები\n აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ვებ-გვერდი\n აზერბაიჯანის სახელმწიფო სტატისტიკის კომიტეტი\n გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ოფისი აზერბაიჯანში",
-  "1531_p52": "2007 წლის ბოლოს, აზერბაიჯანის მთავრობამ განაცხადა, რომ დიდი ხნის დავა სომხეთთან, რომელიც მთიანი ყარაბაღის ტერიტორიის ოკუპაცია მოახდინა, გამოიწვევს ახალ ომს, თუ ეს საკითხი კვლავ გადაუჭრელი დარჩება. მთავრობა, ქვეყნის სამხედრო ბიუჯეტის ზრდის პროცესშია. 2016 წლის აპრილის სამხედრო დაპირისპირებამ, კიდევ ერთხელ დააბრუნა დღის წესრიგში, მომავალი მშვიდობიანი ურთიერთობების საკითხი.",
-  "1531_p142": "სხვა ცნობილი აზერბაიჯანელი სპორტსმენები არიან ნამიგ აბდულაევი, თოღრულ ასკეროვი, როვშან ბაირამოვი, შარიფ შარიფოვი, მარია სტადნიკი და ფარიდ მანსუროვი ჭიდაობაში, ნაზიმ ჰუსეინოვი, ელნურ მამადლი, ელხან მამადოვი და რუსტამ ორუჯევი ძიუდოში, რაფაელ აღაევი კარატეში, მაჰამადრასულ მაჯიდოვი და აღასი მამადოვი კრივში, ნიზამი ფაშაევი ოლიმპიურ ატლეტიკაში, აზად ასკაროვი პანკრანში, ედუარდ მამადოვი კიკბოქსინგში და K-1 ბრძოლაში ზაბით სამადოვი.",
-  "1531_p81": "XXI საუკუნეში ნავთობისა და გაზის ახალმა ბუმმა დაეხმარა აზერბაიჯანის სამეცნიერო და ტექნოლოგიურ სექტორებში სიტუაციის გაუმჯობესება, შესაბამისად მთავრობამ დაიწყო კამპანია, რომელიც მიზნად ისახავდა მოდერნიზაციასა და ინოვაციებს. მთავრობა აფასებს, რომ სამომავლოდ ინფორმაციული ტექნოლოგიებისა და საკომუნიკაციო ინდუსტრიის მოგება გაიზრდება და გაუტოლდება ნავთობპროდუქტებისაგან მიღებულ მოგებას.",
-  "1531_p135": "უკანასკნელი რამდენიმე წლის განმავლობაში, სამი ჟურნალისტი მოკლეს და რამდენიმე სასამართლოების მიერ იდევნებოდა, რომელიც ადამიანი�� უფლებათა საერთაშორისო ორგანიზაციებმა არასამართლიან ფაქტად აღიარეს. 2015 წლის ჟურნალისტთა დაცვის კომიტეტის ინფორმაციით, აზერბაიჯანში ყველაზე მეტი ჟურნალისტია დაკავებული, ვიდრე ევროპაში და ცენტრალურ აზიაში, ასევე ქვეყანა მსოფლიოში მე-5 ყველაზე მეტად ცენზურული ქვეყანაა და უსწრებს ამ მაჩვენებლით ირანსა და ჩინეთს.",
-  "1531_p31": "გეოგრაფიულად აზერბაიჯანი მდებარეობს ევრაზიის სამხრეთ კავკასიის რეგიონში, სადაც მოიცავს დასავლეთ აზიასა და აღმოსავლეთ ევროპას. მდებარეობს ჩრდილო განედის 38° და 42° და აღმოსავლეთ გრძედის 44° და 51° შორის. აზერბაიჯანის სახმელეთო საზღვრის საერთო სიგრძე 2 648 კილომეტრს შეადგენს, საიდანაც 1 077 კილომეტრი სომხეთთან, 756 კილომეტრი ირანთან, 480 კილომეტრი საქართველოსთან, 390 კილომეტრი რუსეთთან და 15 კილომეტრი თურქეთთან შეადგენს. სანაპირო ზოლის სიგრძეა 800 კილომეტრი, ხოლო კასპიის ზღვის აზერბაიჯანული მონაკვეთის ყველაზე ფართო ნაწილის სიგრძე — 456 კილომეტრია. აზერბაიჯანის ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთით 400 კილომეტრზე, ხოლო დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ 500 კილომეტრზე ვრცელდება.",
-  "1531_p123": "თანამედროვე აზერბაიჯანული არქიტექტურის ამოცანაა, თანამედროვე ესთეტიკის მრავალფეროვანი გამოყენება და საკუთარი არქიტექტურულ–მხატვრული სტილის ძიება, არსებული ისტორიულ–კულტურულ კონტექსტში. მსხვილი პროექტები, როგორიცაა ჰეიდარ ალიევის ცენტრი, ცეცხლის ცათამბჯენები, ბაქოს კრისტალური დარბაზი, თეთრი ქალაქი და SOCAR Tower-ი, ხელი შეუწყო ქვეყნის თანამედროვე სახის ჩამოყალიბებაში.",
-  "1531_p45": "აღმასრულებელი ხელისუფლება აზერბაიჯანის პრემიერ-მინისტრისა და პრეზიდენტის ხელშია, რომელიც აირჩევა ხუთი წლის ვადით, პირდაპირი არჩევნების გზით. პრეზიდენტი უფლებამოსილია შექმნას მინისტრთა კაბინეტი, რომელიც კოლექტიური აღმასრულებელი ორგანოა და ანგარიშვალდებულია, როგორც პრეზიდენტის, ისე პარლამენტის წინაშე. მინისტრთა კაბინეტი შედგება პრემიერ-მინისტრის, მისი მოადგილეებისა და მინისტრებისგან. პრეზიდენტს არ აქვს უფლება დაითხოვოს პარლამენტი, მაგრამ აქვს უფლება დაადოს ვეტო მის გადაწყვეტილებებს. იმისათვის, რომ პარლამენტმა დაძლიოს პრეზიდენტის ვეტო, მას უნდა ჰქონდეს 95 ხმიანი საპარლამენტო უმრავლესობა. სასამართლო ხელისუფლებას ახორციელებს საკონსტიტუციო სასამართლო, უზენაესი სასამართლო და ეკონომიკური სასამართლო. ამ სასამართლოების მოსამართლეებს პრეზიდენტი ნიშნავს.",
-  "1531_p143": "აზერბაიჯანში იმართება ფორმულა ერთის რბოლა და ქვეყანაში ფორმულა ერთის პირველი გრანპრი 2016 წლის 19 ივნისს გაიმართა. აზერბაიჯანში ყოველწლიურად სხვა გამართული ღონიზძიებებია: ბაქოს თასი ჩოგბურთში და ველორბოლა „ტურ-დე-ბაქო“.",
-  "1531_p46": "„უშიშროების საბჭო“, აზერბაიჯანის პრეზიდენტთან არსებული სათათბირო ორგანოა, რომელსაც პრეზიდენტი კონსტიტუციის შესაბამისად მართავს. საბჭო, 1997 წლის 10 აპრილს დაარსდა. ადმინისტრაციული დეპარტამენტი, პრეზიდენტის აპარატის ნაწილი არ არის, მაგრამ ფინანსურად, ტექნიკურად და მატერიალური საქმიანობით, დამოკიდებულია პრეზიდენტის აპარატზე.",
-  "1531_p78": "2002 წელს აზერბაიჯანის მთავრობამ ჩამოაყალიბა ტრანსპორტის სამინისტრო, საგზაო პოლიტიკისა და მარეგულირებლის ფუნქციების ფართო სპექტრით. იმავე წელს ქვეყანა გახდა ვენის საგზაო მოძრაობის კონვენციის წევრი. სახელმწიფოს უმაღლესი პრიორიტეტი სატრანსპორტო სექტორში არის სატრანსპორტო ქსელის მოდერნიზაცია და სატრანსპორტო მომსახურების ტრანსფორმაცია, რადგან ეს ხელს შეუწყობს ეკონომიკის სხვა სექტორების განვითარებას.",
-  "1531_p68": "აზერბაიჯანის ტერიტორიის ორი მესამედი მდიდარია ნავთობითა და ბუნებრივი აირით. აზერბაიჯანის ნავთობპროდუქტების ისტორია უძველეს პერიოდს უკავშირდება. არაბი ისტორიკოსი და მოგზაური აჰმედ ალ-ბელარური აღწერა აფშერონის ნახევარკუნძულის ეკონომიკის შესახებ უძველეს დროში, ნავთობის მიწებსა და აფშერონის თეთრ და შავ ზეთზე.",
-  "1531_p2": "აზერბაიჯანი უნიტარული და ნახევრადსაპრეზიდენტო რესპუბლიკაა. ქვეყანა ევროპის საბჭოს, ეუთო-სა და ნატო-ს „პარტნიორობა მშვიდობისთვის“ პროგრამის წევრია. აზერბაიჯანი ექვსი დამოუკიდებელი თურქულენოვანი ქვეყნიდან ერთ-ერთია, ასევე თურქული საბჭოსა და თურქსოის აქტიური წევრია. აზერბაიჯანს, 158 ქვეყანასთან აქვს დიპლომატიური ურთიერთობა და 38 საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია. სუამის, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის (დსთ) და ქიმიური იარაღის აკრძალვის ორგანიზაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრია. 1992 წლიდან გაეროს წევრი და 2006 წლის 9 მაისიდან, გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ ახლადშექმნილი „ადამიანის უფლებათა საბჭოს“ წევრი. მისი წევრობის ვადა, 2006 წლის 19 ივნისიდან დაიწყო. აზერბაიჯანი, აგრეთვე მიუმხრობლობის მოძრაობის წევრი სახელმწიფოა, ფლობს დამკვირვებლის სტატუსს მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში და არის საერთაშორისო ტელეკომუნიკაციების კავშირის კორესპონდენტი.",
-  "1531_p138": "თავისუფალი ჭიდაობა აზერბაიჯანში ტრადიციულად ითვლება ეროვნულ სპორტად, რომელშიც აზერბაიჯანმა ეროვნულ ოლიმპიურ კომიტეტში გაწევრიანების შემდეგ თოთხმეტი მედალი მოიპოვა, მათ შორის ოთხი ოქროს. ამჟამად, აზერბაიჯანში ყველაზე პოპულარული სპორტია ფეხბურთი და ჭიდაობა.",
-  "1531_p72": "ტურიზმი აზერბაიჯანის ეკონომიკის ერთ-ერთი მზარდი სექტორია. ქვეყანა საკმაოდ ცნობილი ტურისტული ადგილი იყო 1980-იან წლებში, მანამ, სანამ 1990-იან წლებში დატრიალებული ყარაბაღის ომი დაანგრევდა ტურიზმის ინდუსტრიას და უარყოფითად იმოქმედებდა აზერბაიჯანის, როგორც ტურისტული ღირსშესანიშნაობის იმიჯზე.",
-  "1531_p38": "მდინარეები და ტბები ქმნიან აზერბაიჯანის წყლის სისტემების ძირითად ნაწილს, რომლებიც ხანგრძლივი გეოლოგიური დროის მანძილზე შეიქმნა და მნიშვნელოვნად შეიცვალა ამ პერიოდის განმავლობაში. ეს მტკიცდება ქვეყნის ტერიტორიაზე არსებული უძველესი მდინარეების ნარჩენებით. ქვეყნის წყლის სისტემები მუდმივად იცვლება ბუნებრივი ძალების გავლენითა და ადამიანის სამრეწველო საქმიანობით. ხელოვნური მდინარეები (არხები) და ტბორები აზერბაიჯანის წყლის სისტემების ნაწილია. აზერბაიჯანი მსოფლიოში წყალმომარაგების თვალსაზრისით, საშუალო მაჩვენებლის ქვემოთაა, სადაც წელიწადში დაახლოებით 100 კუბური მეტრი წყალია კვადრატულ კილომეტრზე. ყველა დიდი წყალსაცავი აგებულია მტკვარზე. აზერბაიჯანის ჰიდროგრაფია ძირითადად ეკუთვნის კასპიის ზღვის აუზს.",
-  "1531_p58": "იარდიმლი (Yardımlı)\n ლენქორანი (Lənkəran)\nნახიჩევანი\n ბაბექი (Babək)\n ჯულფა (Culfa)\n კანგარლი (Kəngərli)\n ორდუბადი (Ordubad)\n სადარაქი (Sədərək)\n შაჰბუზი (Şahbuz)\n შარური (Şərur)\n ნახიჩევანი (Naxçıvan)\nშაქი-ზაქათალა\n ბელაქანი (Balakən)\n გაბალა (Qəbələ)\n კახი (Qax)\n ოღუზი (Oğuz)\n შაქი (Şəki)\n ზაქათალა (Zaqatala)\n შაქი (Şəki)\nზემო ყარაბაღი\n აღდამი (Ağdam)\n ფუზული (Füzuli)\n ჯაბრაილი (Cəbrayıl)\n ხოჯალი (Xocalı)\n ხოჯავენდი (Xocavənd)\n შუშა (Şuşa)\n ტერტერი (Tərtər)\n ხანქენდი (Xankəndi)\n შუშა (Şuşa)",
-  "1531_p57": "განჯა-ყაზახი\n აღსთაფა (Ağstafa)\n დაშქესანი (Daşkəsən)\n გადაბეი (Gədəbəy)\n ყაზახი (Qazax)\n გოიგოლი (Göygöl)\n გორანბოი (Goranboy)\n სამუხი (Samux)\n შამქორი (Şəmkir)\n თოუზი (Tovuz)\n განჯა (Gəncə)\n ნაფთალანი (Naftalan)\nგუბა-ხაჩმაზი\n ყუბა (Quba)\n გუსარი (Qusar)\n ხაჩმაზი (Xaçmaz)\n შაბრანი (Şabran)\n სიაზანი (Siyəzən)\nქალბაჯარ-ლაჩინი\n გუბადლი (Qubadlı)\n ქალბაჯარი (Kəlbəcər)\n ლაჩინი (Laçın)\n ზანგილანი (Zəngilan)\nლენქორანი\n ასტარა (Astara)\n ჯალილაბადი (Cəlilabad)\n ლენქორანი (Lənkəran)\n ლერიქი (Lerik)\n მასალი (Masallı)",
-  "823_p3": "საქართველო წარმომადგენლობითი დემოკრატიაა, ორგანიზებული როგორც უნიტარული, საპარლამენტო რესპუბლიკა. ქვეყანა ამჟამად რამდენიმე საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია, მათ შორის გაეროს (31 ივლისი, 1992), ევროპის საბჭოს (27 აპრილი, 1999), სუამის, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციისა და შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის. საქართველო ასევე მიისწრაფვის ევროპის კავშირში ინტეგრაციასა და ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში გაწევრიანებას.",
-  "823_p32": "საქართველოს ევროპასა და აზიას შორის მდებარეობის შესახებ რამდენიმე მოსაზრება არსებობს:\n ა) თუ ევროპასა და აზიას შორის საზღვარს ყუმა-მანიჩის ღრმულზე გავატარებთ, მაშინ საქართველო აზიაში მდებარეობს.\n ბ) ძვ. წ. V საუკუნეში მცხოვრები ბერძენი ისტორიკოსი და გეოგრაფი ჰეროდოტე ევროპასა და აზიას შორის საზღვარს მდინარეებზე — რიონსა და მტკვარზე ატარებდა. ამ შეხედულებით საქართველოს ნაწილი ევროპაში ხვდება, ნაწილი კი — აზიაში.\n გ) თუ ევროპასა და აზიას შორის საზღვარს საქართველოს, სომხეთისა და აზერბაიჯანის სახელმწიფო საზღვრებზე გავატარებთ (თურქეთთან და ირანთან), მაშინ საქართველო და მთლიანად კავკასია ევროპაში ხვდება.\n დ) რადგანაც კავკასიაში უფრო ევროპული ტიპის ლანდშაფტები ჭარბობს (კავკასიის ბუნება ევროპის ბუნებას ემსგავსება), ამიტომ საქართველო ევროპაშია.\n ე) ისტორიის, ტრადიციებისა და რელიგიის გათვალისწინებით საქართველო ევროპას ეკუთვნის.\n ვ) თუ საზღვრებს კლიმატური თავისებურებებიდან გამომდინარე კავკასიონის მთა���არ წყალგამყოფ ქედზე გავატარებთ, მაშინ საქართველოს დიდი ნაწილი აზიაში მოხვდება, ხოლო მცირე — ევროპაში.",
-  "823_p62": "არქიტექტურა: ქალაქი-მუზეუმი მცხეთა, გელათის სამონასტრო კომპლექსი, თბილისის ისტორიული ცენტრი, უფლისციხის და ვარძიის კლდეში ნაკვეთი კომპლექსები, დავით გარეჯის და შიო მღვიმის კომპლექსები; ბაგრატის ტაძარი; ზემო სვანეთი;\n ლიტერატურა: ქართული ეპოსი — ვეფხისტყაოსანი (შოთა რუსთაველი, XIII ს.).\n თეატრი: ფალიაშვილის სახ. ოპერისა და ბალეტის (თბილისი, 1851), რუსთაველის სახ. დრამატული (თბილისი, 1821), მარჯანიშვილის სახ. დრამატული (თბილისი, 1928).\n კულტურის თავისებურებები: პოლიფონიური სიმღერა, ორიგინალური დამწერლობა.",
-  "823_p60": "სახელმწიფო ინსტიტუტები:\n საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო\n საქართველოს ეროვნული ბანკი",
-  "823_p64": "აღმოსავლეთ საქართველოს სოფლები უფრო კომპაქტურია და მჭიდროდაა დასახლებული. ეზოები აქ პატარაა და ამიტომ დასამუშავებელი მიწები სოფლის გარეთაა. დასავლეთ საქართველოში საკარმიდამო ნაკვეთები გაცილებით დიდია და საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობებიც ერთადაა.",
-  "823_p33": "საქართველოს სატრანსპორტო-გეოგრაფიული მდებარეობა ამჟამად მეტად ხელსაყრელია. საბჭოთა კავშირში ყოფნისას იგი სატრანსპორტო „ჩიხში“ იყო და მსოფლიოს ქვეყნებთან ურთიერთობა მხოლოდ მოსკოვის გავლით ხორციელდებოდა. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ქვეყანამ პრაქტიკულად სატრანსპორტო გზაჯვარედინის ფუნქცია შეიძინა.",
-  "823_p57": "დღეს საქართველოს ეკონომიკის სექტორში მუშაობს რამდენიმე ძლიერი კომერციული ბანკი და ბანკების ასოციაცია:\n საქართველოს ბანკების ასოციაცია\n ბანკი ქართუ\n ბაზისბანკი\n ბანკი რესპუბლიკა (ჯგუფი სოსიეტე ჟენერალი)\n ვითიბი (ყოფილი გაერთიანებული ქართული ბანკი)\n თიბისი ბანკი\n პროკრედიტბანკი\n საქართველოს ბანკი\n ლიბერთი ბანკი (ყოფილი სახალხო ბანკი)\n სილქ როუდ ბანკი\n კორ სტანდარტ ბანკი",
-  "823_p71": "ქართული ტრადიციული სამზარეულო ერთ-ერთი უმდიდრესია მთელ მსოფლიოში. ეროვნული ტანსამცლსაგან განსხვავებით, ქართული სამზარეულო არა მარტო შენარჩუნებული იქნა, არამედ ფართოდ გავრცელდა საქართველოს ფარგლებს გარეთაც.",
-  "823_p2": "საქართველომ დამოუკიდებლობა 1991 წელს კვ��ავ მოიპოვა. სამოქალაქო ომისა და მკაცრი ეკონომიკური კრიზისით გამოწვეული ქაოსური პერიოდის შემდეგ ქვეყანა შედარებით სტაბილური გახდა 1990-იანი წლების ბოლოს. 2003 წელს მოხდა „ვარდების რევოლუცია“. საქართველოს მთავრობის მისწრაფება ნატოში გაწევრიანებასა და გამოყოფილი ტერიტორიების დაბრუნებისკენ რუსეთთან ურთიერთობას მკვეთრად აუარესებს. პარალელურად მიმდინარე სწრაფმა ეკონომიკურმა განვითარებამ ქვეყანა მნიშვნელოვანი ევრაზიული ენერგეტიკული პროექტების ეპიცენტრი გახადა.",
-  "823_p40": "საქართველო საპარლამენტო რესპუბლიკაა. სახელმწიფოს მეთაურია პრეზიდენტი, რომელიც ირჩევა 5 წლის ვადით პირდაპირი წესით. 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ ამოქმედდება კონსტიტუციური ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც უქმდება პრეზიდენტის პირდაპირი წესით არჩევა, მის ნაცვლად პრეზიდენტს საარჩევნო კოლეგია აირჩევს. აღმასრულებელ ხელისუფლებას ახორციელებს მთავრობა, რომელსაც ხელმძღვანელობს პრემიერ-მინისტრი. ქვეყნის უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანოა ერთპალატიანი პარლამენტი (150 წევრი), რომელიც ოთხ წელიწადში ერთხელ ირჩევა პროპორციული და მაჟორიტარული სისტემით.",
-  "823_p61": "უნივერსიტეტები, სასწავლო დაწესებულებები და განათლების ცენტრები:\n ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი\n თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი\n თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის სახელმწიფო კონსერვატორია\n კავკასიის უნივერსიტეტი\n კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი\n საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი\n საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტი\n შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი\n ილია ჭავჭავაძის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტი\n საქართველოს უნივერსიტეტი\n საქართველოს დავით აღმაშენებლის სახელობის უნივერსიტეტი\n საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი\n საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი\n თავისუფალი უნივერსიტეტი\n საქართველოს აგრარული უნივერსიტეტი",
-  "823_p70": "სამზარეულო და სუფრის ტრადიციები",
-  "823_p76": "ქართული სუფრის ტრადიციები მკაცრ წესრი���ს ემორჩილება. თამადა და სადღეგრძელოები სუფრის აუცილებელი ელემენტებია საქართველოს ნებისმიერი კუთხისათვის. სადღესასწაულო სუფრა ასევე წარმოუდგენელია სიმღერის, ცეკვისა თუ ხუმრობების გარეშე. სადღეგრძელოების თანმიმდევრობა თამადაზეა დამოკიდებული, თუმცა გარკვეული ტრადიციები ჩამოყალიბებულია და განსხვავებებიც შეინიშნება სხვადასხვა პროვინციებს შორის. გურიაში მაგალითად, პირველი სადღეგრძელო მშვიდობისაა, კახეთში კი ოჯახის ჭერს დალოცავენ ხოლმე. აღმოსავლეთ საქართველოში ბოლო სადღეგრძელო საყველაწმინდოა, თუშეთსა და ფშავ-ხევსურეთში კი სუფრაზე განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ წინაპრებისა და გარდაცვლილთა მოგონების სადღეგრძელოებს.",
-  "823_p42": "2007 წლის მონაცემებით ქვეყნის შეიარაღებულ ძალებში ირიცხებოდა 37 000-მდე სამხედრო მოსამსახურე. სახმელეთო ჯარები (35 000), სამხედრო-საჰაერო ძალები (1300), სამხედრო-საზღვაო ძალები (400). რეზერვში ირიცხებოდა 60 000 ადამიანი. შეიარაღებაში იმყოფებოდა 235-მდე ტანკი, 250-მდე საბრძოლო შეჯავშნული მანქანა, 240-ზე მეტი საველე არტილერიის ქვემეხი, ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა და ნაღმსატყორცნი, 80-მდე საზენიტო სარაკეტო კომპლექსი, 15 თვითმფრინავი და 50 შვეულმფრენი, (ასევე 40 ერთეული უპილოტო საფრენი აპარატი), 25 საპატრულო კატარღა და მცირე ხომალდი. შეიარაღებული ძალების დაკომპლექტება ხდება შერეული პრინციპით — სავალდებულო გაწვევით და კონტრაქტის საფუძველზე. 2007 წელს თავდაცვის სამინისტროს საქართველოს ბიუჯეტიდან გამოეყო დაახლოებით 1 მლრდ. დოლარი.",
-  "823_p68": "XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან საქართველოში ახალი არქიტექტურული სტილი დამკვიდრდა: ორსართულიანი, რამდენიმეოთახიანი, ფანჯრებიანი და ხისიატაკიანი სახლები, რომლებშიც ღია კერიის ნაცვლად ბუხრები იყო ამოშენებული. აღმოსავლეთ საქართველოში სახლები ძირითადად ქვითა და აგურით შენდებოდა, დასავლეთ საქართველოში კი — ხით. გადასახურავად ძირითადად კრამიტი გამოიყენებოდა, გურია-სამეგრელოში კი ყავარი. სახლის მნიშვნელოვანი ელემენტი გახდა ხის აივანი.",
-  "823_p45": "საქართველოს მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ 25 წლის განმავლობაში საქართველოს მოსახლეობა ერთი მეხუთედით შემცირდა, რაც განაპირობა ომებმა და სოციალურ-ეკონომიკურმა კრიზისმა და ემიგრაციამ. მკვეთრად იკლო შობადობამ, იმატა სიკვდილიანობამ და საბოლოოდ ქვეყანა მძიმე დემოგრაფიულ მდგომარეობაში აღმოჩნდა. უკანასკნელი, 2014 წლის აღწერის წინასწარი მონაცემების მიხედვით, საქართველოს ტერიტორიაზე (გარდა ოკუპირებული ტერიტორიებისა) მოსახლეობა დაახლოებით 3 729 635 ადამიანს შეადგენს. მოსახლეობის 57,4 % ქალაქებში ცხოვრობს.",
-  "823_p77": "რესურსები ინტერნეტში \n საქართველოს პრეზიდენტის ოფიციალური საიტი\n საქართველოს პარლამენტი\n საგარეო საქმეთა სამინისტროს საიტი \n Civil.ge — საქართველოს პოლიტიკური სიახლეების მაცნე\n Internet.ge\n ამინდი საქართველოში\n Грузия online — ახალი ამბები და ანალიტიკური მასალები \n CIA World Factbook  \n Caucaz.com — ყოველკვირეული სტატიები და რეპორტაჟები საქართველოსა და სამხრეთ კავკასიის შესახებ \n საქართველოს შესახებ ოთხ ენაზე: ისტორია, კულტურა, ლიტერატურა, ქრისტიანობა, აუდიო-ვიდეოთეკა და სხვა\n TEFLIS.COM   ყოველდღიური საინფორმაციო საიტი სპარსულ ენაზე.",
-  "823_p31": "ეკონომიკურ-გეოგრაფიული მდებარეობა \nეკონომიკურ-გეოგრაფიული თვალსაზრისით, საქართველო ევროპისა და აზიის შესაყარზე მდებარეობს და ოდითგან დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ცივილიზაციების დამაკავშირებელ ხიდს წარმოადგენდა, შავიზღვისპირა მდებარეობა კი მას დიდ უპირატესობას ანიჭებს სამხრეთ კავკასიის სხვა სახელმწიფოებთან, აზერბაიჯანთან და სომხეთთან შედარებით.",
-  "823_p27": "საქართველო ჩ.გ. 41°07' და 43°35' და ა.გ. 40°04' და 46°44'-ს შორის მდებარეობს.",
-  "823_p0": "საქართველო () — სახელმწიფო ევრაზიაში, კავკასიაში, შავი ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ესაზღვრება ჩრდილოეთიდან რუსეთი, სამხრეთიდან თურქეთი და სომხეთი, და სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან აზერბაიჯანი. ტრანსკონტინენტური ქვეყანა სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპისა და დასავლეთ აზიის გასაყარზე მდებარეობს, თუმცა სოციოპოლიტიკურად და კულტურულად ევროპის ნაწილია."
-}

data/mg/mg_docs.json

@@ -1,105 +0,0 @@
-{
-  "171405_p16": "Famatsiam-bola avy any ivelany \nAnisan' ireo firenena mahantra indrindra maneran-tany i Kômôro, izay manana toekarena miankina amin' ny fanampiana avy any ivelany, indrindra avy any Frantsa, avy amin' ny Vondrona Eorôpeana, avy any Arabia Saodita ary avy any Sina.",
-  "171405_p0": "I Kômôro na Firaisan' i Kômôro dia firenena ao Afrika Atsinanana, izay fitambaran' ny nosy vitsivitsy ao amin' ny Lakandranon' i Môzambika (Ranomasimbe Indiana), any avaratra-andrefan' i Madagasikara, manana velaran-tany mirefy 2 236 km². Telo ny nosy lehibebe mamorona ny Firaisan' i Kômôro, dia i Ngazidja (na Kômôro Lehibe) sy i Nzwani ary i Mwali. I Karthala no tendrombohitra avo indrindra ao, izay mirefy 2 361 m, ao Ngazidja, sady mbola misy afotroa velona.",
-  "171405_p53": "Nalain' ny Eorôpeana ny tany mamokatra ka niteraka fikomiana lehibe maro izany tamin' ny taona 1889 tao Nzwani sy tamin' ny taona 1902 tao Mwali (Mohéli).",
-  "171405_p27": "Ny fiteny \nNy fiteny ôfisialin’ i Kômôro dia ny fiteny kômôriana sy ny fiteny frantsay ary ny fiteny arabo. Ny fiteny ifaneraseran’ ny mponina andavanandro dia ny fiteny kômôriana (tenenin' ny 96,9 %n' ny mponina), izay akaiky ny fiteny soahily. Ny fiteny kômôriana dia karazam-piteny banto, ao amin' ny vondrom-piteny soahily. Atao hoe shimasiwa na shikomori io fiteny io amin' ny fiteny kômôriana. Miseho amin' ny endrika tenim-paritra efatra ny fiteny kômôriana, dia ny fiteny singazija tenenina ao Ngazidja, ny fiteny simoaly tenenina ao Mwali ary ny fiteny sinjoany tenenina ao Nzwani. Ny fiteny simaôre dia fiteny kômôriana tenenina ao Mayotte izay tsy isan' i Firaisan' i Kômôro. Ahitana mpiteny malagasy, kisoahily, arabo ary gojaraty vitsy koa ao. Fitenin' ny fivavahana silamo ny fiteny arabo.",
-  "171405_p51": "Andro Ankehitriny \nNifamatotra amin' i Frantsa ny hoavin' i Mayotte nanomboka tamin' ny fiantombohan' ny taonjato faha-19, fa ny nosy telo kosa dia nanana ny fahaleovan-tenany nandrintra ny fotona iray, nefa nitsiriritra sy nanambitamby azy ireo ny firenena matanjaka any ivelany. Tamin' ny taona 1851, tamin' ny alalan' ny Expédition d'Anjouan dia nanao fifanaraham-barotra manan-tombony manohana an-tery tamin' i Nzwani i Etazonia.",
-  "171405_p23": "Araka ny fanisam-bahoaka natao tamin' ny taona 2004 dia 646 400 ny isan'  ny mpoina ao Kômôro (31 200 ny ao Mwali, 363 200 ny ao Ngazidja, ary 252 000 ny ao Nzwani). Betsaka anefa ireo Kômôriana am-pielezana any Frantsa (indrindra any Marseille, Paris, Lyon, Bordeaux, Toulouse, Dunkerque ary Nice) sy ao La Réunion sy Mayotte izay mihoatra io isa io.",
-  "171405_p2": "Atao hoe Kômôriana na Kômôrianina ny mponina ao amin' io firenena io, izay ahitana ampahany koa amin' ny tanàna maro eto Madagasikara. Fifangaroana vahoaka maro fiaviana ny Kômôriana: Afrikana mainty hoditra, Arabo, Malagasy, Aziatika, sns. Miozolmana ny ankamaroan' ny mponina nefa misy mpino kristiana ihany. Ny fiteny kômôrina sy ny fiteny frantsay ary ny fiteny arabo no fiteny ôfisialy ao Kômôro.",
-  "171405_p71": "Jeôgrafian' i Kômôro\n Toekaren' i Kômôro\n Mponina ao Kômôro\n Fiteny ao Kômôro\n Fivavahana ao Kômôro\n Kolontsaina ao Kômôro\n Tantaran' i Kômôro",
-  "171405_p76": "Loharano sy fanamarihana \nFirenena\nKomaoro",
-  "171405_p10": "Ny Firaisan' i Kômôro dia manana velaran-tany mirefy 1 862 km2. Niforona vokatry ny fipoahana afotroa ny nosy ao aminy. Eo anelanelan’ ny Afrika sy i Madagasikara ny misy azy. Firenena be tendrombohitra i Kômôro, izay manerinerina eo amin’ ireo tany lemaka teritery amorontsiraka. Ny tendro farany avo indrindra dia i Karthala (mirefy 2 361 m) ao Ngazidja, dia afotroa mbola velona nefa ny fipoahany farany dia tamin’ ny taona 1977 ary ny fivoahan' ny tsiranok' afotroa farany dia tamin' ny taona 2005.",
-  "171405_p19": "Famokarana hazo \nNy alan' i Kômôro, indrindra ny ao Ngazidja, dia manome hazo mafy nefa tsy betsaka.",
-  "171405_p5": "Ireo nosy ao amin' ny Firaisan' i Kômôro",
-  "171405_p44": "Ny tamba-nosy dia fantatry ny Eorôpeana tsara tamin' ny taona 1751. Ny taonjato faha-17 sy faha-18 dia vanimpotoana nampiroborobo ny toekaren' i Kômôro, izay mipetraka eo amin' ny lalan' ny varotra mandroso teo amin' i Eorôpa sy izay ho lasa Empira Ômaney. Izany harena izany dia niteraka fifanandrinana ara-pôlitika eo amin' ireo nosy efatra (izany no niteraka ny fitenenana hoe \"soltàna mpiady lava\"), izay niteraka fifanafihana am-pitaka maro sy ady misokatra: tamin' ny taona 1742 hatramin' ny taona 1791 dia nanatanteraka andrana hahazoana ny soltanatan' i Mayotte ny soltànan' i Nzwani, ary nangalatra ny minbar vita amin' ny hazo voasokitra tao amin' ny môskean' i Tsingoni.",
-  "171405_p36": "Ny Tangoro-nosin' i Kômôro dia fetra atsimo amin' ny faritra ara-kolontsaina soahily izay mandroso nanomboka amin' ny Andro Antenatenany tao amin' io faritra io izay nantsoina hoe Zanguebar tamin' izany fotoana izany; i Mayotte dia teboka fihaonana ao amin' io faritra io amin' ny kolontsaina malagasy, izay hafa tanteraka, izay nahatonga an' io nosy io ho fihaonan' ireo kolontsaina samihafa - nefa koa lasibatry ny ady. Ny fianjadiana avy amin' ny faritry ny Ranomasimbe Indiana manontolo, sy avy amin' ny morontsiraka afrikana, izay voakorontan' ny fipoiran' ny vahoaka banto tampoka, sy ny morontsiraka malagasy, dia tsy mitsahatra namolavola ny fiarahamonina soahily a-nosy. Ny fifidrà-monina banto sy malagasy (Sakalava) dia nanomboka moramora.",
-  "171405_p4": "Atao hoe Komori na Udzima wa Komori  izy amin' ny teny kômôriana fa جزر القمر / Djuzur al qamar sy الاتّحاد القُمُريّ / al-Ittiḥād al-Qumuriyy amin' ny teny arabo ary Comores sy Union des Comores amin' ny teny frantsay. Teo aloha izy dia nantsoina hoe Repoblika Federaly Islamikan' i Kômôro na  République fédérale islamique des Comores amin' ny teny frantsay.",
-  "171405_p60": "Tamin' ny fifanarahana tamin' ny 15 Jona 1973, izay nametraka ho tanjona ny fahaleovan-tena iaraha-midinika, dia nanao fitsapan-kevi-bahoaka i Frantsa tamin' ny taona 1974. I Mayotte, izay tany frantsay efa ho taranaka roa talohan' ireo nosy telo sisa, sady  nahita maminy kokoa tamin' ny fiarahana amin' ny Frantsay, dia nihazona ny sata maha frantsay azy, fa nisafidy ny fahaleovan-tena kosa ireo nosy hafa.",
-  "171405_p70": "Jereo koa \nMomba an' i Kômôro:",
-  "171405_p12": "Mifamatotra amin' ny zavamaniry sy ny biby ao Madagasikara ny an’ i Kômôro. Manana karazan-javamanan’ aina tsy hita afa-tsy ao an-toerana i Kômôro, tahaka ny iguane de Comores (Oplorus comorensis) sy ny roussette de Comores (Pteropus livingstonii), ny fanihy lehibe mpihinam-boankazo izay heverina ho fanihy tsy fahita firy maneran-tany (miisa 400 fotsiny). Mitsotsorika midina ny isan’ ireo biby ireo ka tandindomin’ ny fahalany tamingana raha tsy misy fandraisana andraikitry ny fanjakana sy ny fiarahamonim-pirenena, araka ny Fikambanana Miaro ny Zavaboary Maneran-tany (Union mondiale pour la nature – IUCN). Ahitana karazana gidro miisa folo ny ao Kômôro, ka isan’ izany ny lémur mongoz (Lemur mongoz) sy ny maki de Mayotte (Lemur fulvus mayottensis). Manodidina ny zato ny karazam-borona ary manodidina ny arivo ny karazam-bibikely voarakitra anarana. Ny biby an-dranomasina dia ahitana ny cœlacanthe des Comores (Latimeria chalumnae) izay tsy fahita firy sady noheverina fa efa tsy misy intsony, nefa hita indray tamin’ ny taona 1938.",
-  "171405_p37": "Ny fidiran' ny Arabo sy ny finoana silamo \nAraka ny lovantsofina dia ny Antalaotra, izay vahoaka vokatry ny fifampikasohan' ny mponina eo an-toerana sy ny mpiavy avy any Arabia sy avy any Atsinanana, no mponina niorim-ponenana tao Kômôro. Niova finoana ho amin' ny fivavahana silamo, vokatry ny fahatongavan' ny Arabo, ny mponina tao nanomboka tamin' ny taonjato faha-12. Ireo Arabo ireo no nanome anarana ireo nosin' i Kômôro io (izay atao amin' ny teny arabo hoe Jazayr al-Qamar \"Nosin' ny Volana\"). Ny Tambanosin' i Kômôro dia tafakambana tao amin' ny raharaham-barotra soahily mampifandray ny morontsiraka atsinanana amin' i Afrika sy ny Atsinanana Akaiky ary ny Atsinanana.",
-  "171405_p46": "Andriantsoly dia nanandrana niaraka tamin' ny soltàna manam-piaviana malagasy merina Ramanetaka (izay lasa mpanapaka an' i Mwali ka naka ny anarana hoe Abderahmane), izay nisafidy ny hamabo azy mba ho lasa soltàna miara-manapaka an' i Mayotte hisolo azy. Nandroaka an' Andriantsoly avy ao Mayotte tamin' ny taoa 1836  izy mba hanjaka tokana eo amin' ny nosy, nefa nankany Mwali indray. Niaraka tamin' ny soltàna Abdallah ao Nzwani Andriantsoly mba haka an' io nosy io indray. Nirary ny hitandro ny fizakan-tenan' ny nosiny Andriantsoly manoloana ireo andriamanjaka kômôriana, ary ny hiaro azy amin' ny fanafihan' ny jiolahin-tsambo: nefa raha tsy misy mpiara-dia hanohitra ireo farany ireo sy hanohitra ny fanjakà-mpanjaka malagasy izay notohanan' ny Britaina Lehibe, dia nahatsiaro tena ho voarahona izy. Nitodika tany amin' ny fahavalon' ny Britanika izy, dia ny Frantsay, izay tao Madagasikara nanomboka tamin' ny taona 1643, izay tonga naka an' i Nosy Be.",
-  "171405_p34": "Tamin' ny Andro Antenatenany \nTokony ho tany amin' ny taonjato faha-7 no nisy olona voalohany tao amin' ny Tamba-nosin' i Kômôro. Tamin' ny taonjato faha-8 sy faha-9 dia nanomboka nisy olona niorim-ponenana. Ny mponina voalohany dia toa ireo mponina soahily voalohany, izay manana kolontsaina banto niely tamin' ny sisin' i Afrika Atsinanana avy any Sômalia ka hatrany Môzambika, izay nanam-pifandraisana tsy tapaka (izay mbola tsy tena fantatra mazava) tamin' ny Malagasy manam-piaviana aostrôneziana.",
-  "171405_p6": "I Ngazidja \nI Ngazidja na Kômôro Lehibe no nosy lehibe indrindra sy be mponina indrindra (nisy mponina 410 736 tamin' ny taona 2016) ao amin'ny tamba-nosin' i Kômôro. I Moroni no renivohiny, izay renivohitr' ilay firaisam-panjakana mizaka tena. Mirefy 1 148 km2 io nosy io.",
-  "171405_p58": "Mankany amin' ny fahaleovann-tena \nTamin' ny taona 1946, ilay vondron-tany antsoina hoe \"Colonie de Madagascar et dépendances\", izay zana-tany frantsay, dia tsy niankina ara-panjakana amin' i Madagasikara, fa lasa nahaleo tena, ka lasa \"territoire d'outre-mer\" (TOM). Tsy nahafaly ny Mahôrey izany, izay efa tamin' ny taoa 1946 nahita an' i Guadeloupe, i Guyane, i La Réunion ary i Martinique izay efa lasa departemanta, ka nitaky ampahibemaso tamin' ny governemanta ny hanovana ny nosiny ho departemanta koa.",
-  "171405_p48": "Tamin' ny 25 Avrily 1841, ny soltàna Andriantsoly, izay nahatsikaritra fa tsy ho azony arovana intsony ny nosiny izay saika tsy misy olona intsony vokatry ny ady tsy an-kijanona (ny tanàna madinika rehetra dia nilaozan' olona afa-tsy i Dzaoudzi), dia nivarotra an' i Mayotte amin' i Frantsa (1843), izay natakalo fandoavam-bola mandra-pahafatiny sy fanomezana alalana ny hitaizana ireo zanany any La Réunion antohan' ny Frantsay. Tamin' izany fotoana izany, i Louis-Philippe I, mpanjaka frantsay farany, dia nanambatra an' i Mayotte amin' i Frantsa.",
-  "171405_p55": "Ny fitrandrahana nataon' ny mpanjanatany dia nahasahana ny 50 %n' ny tanin' i Ngazidja sy ny 40 %n' ny an' i Nzwani ary ny 20 %n' ny an' i Mwali. Lasa zana-tany ireo nosy ireo ka nantsoina hoe \"colonie de Mayotte et dépendances\". Ny fiteny frantsay no lasa fiteny ôfisialy, tsy natao amin' ny teny arabo intsony ny fampianarana fa amin' ny teny frantsay. Niohy ihany anefa ny fampiasana ireo endriky ny fiteny soahily teo amin' ny raharaham-barotra.",
-  "171405_p73": "Afrika Atsimo - Alzeria - Angôla - Benino - Borkina Fasô - Borondy - Bôtsoana - Ejipta - Eritrea - Esoatiny (Soazilandy taloha) - Etiôpia - Gabôna - Gambia - Ganà - Ginea - Ginea Bisao - Ginea Ekoatôrialy - Jibotỳ - Kamerona - Kapvera - Kenia - Kômôro - Kôtidivoara - Lezôtô - Liberia - Libia - Madagasikara - Malaoy - Malỳ - Maorisy - Maoritania - Marôka - Môzambika - Namibia - Nizera - Nizeria - Oganda - Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika - Repoblika Demôkratikan'i Kôngô - Repoblikan'i Afrika Afovoany - Repoblikan'i Kôngô - Roanda - Saô Tôme e Prinsipe - Seisely - Senegaly - Siera Leôna - Sodàna - Sodàna Atsimo - Sômalia - Sômalilandy - Tanzania - Tôgô - Tonizia - Tsady - Zambia - Zimbaboe",
-  "171405_p35": "Taty aoriana i Mayotte sy i Nzwani no nisy mponina satria ireo nosy roa ireo dia miavaka amin' ny nosy sisa noho ny fivoarana ara-piteny azy manokana, sy ny fisian' ny fianjadiana malagasy izay miavaka. Ny raharaham-barotra an-dranomasina, izay niroborobo tamin' izany fotoana izany, dia manaporofo ireo fifandraisana tamin' ny Atsinanana Afovoany miozolmana, indrindra i Persia (na Persa) sy i Ômàna. Ny mponina voalohany dia toa tsy Miozolmana, ary tsy nandray ny finoana silamo raha tsy taty aoriana, tamin' ny fifampikasohana tamin' ny mpivarotra arabo.",
-  "171405_p54": "Ny mba hampisy fandanjalanjana eo amin' izany fanirian-daza isam-batan' olona izany no nahatonga an' i Frantsa  nametraka prôtektôrata tao Kômôro izay nankatoavin' ny soltànan' i Ngazidja tamin' ny taona 1886. Nanomboka tamin' ny taona 1892 dia ny Résidents izay teo ambany fanapahan' ny governoran' i Mayotte (eo ambany fanapahan' ny filoham-pirenenan' ny Repoblika Frantsay) no nanapaka ny nosin' i Kômôro, izay naka tsikelikely ny fahefana sady nanafoana ny fanandevozana (nesorina tamin' i Humblot ireo tombontsoany manokana tamin' ny taona 1896).",
-  "171405_p50": "Tamin' ny taona 1843 dia nividy an' i Mayotte tamin' ny soltànan' io nosy io i Frantsa. Natsangana ny prôtektôrata izay niitatra tamin' ireo nosy telo sisa tamin' ny taona 1885 sy 1886.",
-  "171405_p63": "Tamin' ny taona 1997 dia nanambara ny fahaleovan-tenany i Nzwani sy i Mwali ka nanambara ny faniriany hikambana amin' i Frantsa izay tsy nanaiky izany. Izany andrana fisarahana izany dia niteraka fanaovana ankivy notarihin' ny RFIC sy ny OUA. Niverina nanaiky ny fahefan' i Moroni i Mwali tamin' ny taona 1998 rehefa nandamina ny OUA, i Nzwani kosa tsy nanaiky.",
-  "171405_p57": "Lasa zanatany fratsay ny Tangoro-nosin' i Kômôro izay nakambana tamin' i Madagasikara taorian' ny Ady Lehibe Voalohany. Tamin' ny taona 1946 dia nosarahina tamin' i Madagasikara ilay tamba-nosy ka lasa tany frantsay an-dafin-dranomasina.",
-  "171405_p56": "Tamin' ny taona 1904 dia nakambana ara-dalàna ireo nosy ireo. Tamin' ny 25 Jolay 1912 dia nisy ny didim-panjakana faharoa izay nanakambana an' i \"Mayotte et ses dépendances\" tamin' i Madagasikara. Naverina tsikelikely tamin' ny Kômôriana ny tany, ary nisy manampahaizana teratany izay nisandratra tsikelikely (ny ankamaroany dia nianatra tany La Réunion alohan' ny niorenana ny Lycée de Moroni).",
-  "281540_p2": "Nosy Miparitaka (na Nosy Malagasy):\n Nosy Juan de Nova (na Nosy Kely)\n Bassas da India (na Nosy Bedimaky)\n Nosy Europa (na Nosy Ampela)\n Nosy Glorieuses (na Nosy Sambatra)\n Nosy Tromelin",
-  "281540_p0": "Ny Nosy Glorieuses na Nosy Sambatra dia vondro-nosy tsy misy mponina, ao amin' ny Ranomasimbe Indianina, eo anelanelan' i Madagasikara sy ny vondro-nosy Kômôro. Nosy be fasika roa voahodidin' ny harana izy io, izay ahitana koa harandriaka maromaro. Mirefy 7 km2 ilay vondronosy.",
-  "281545_p0": "I Bassas da India na Nosy Bedimaky dia nosim-batohara iva ao amin' ny Lakandranon' i Môzambika, eo anelanelan' ny morontsirak' i Madagasikara sy ny an' i Môzambika, ary iray amin' ny Nosy Miparitaka any amin' ny Ranomasimbe Indiana, iray amin' ny distrika ao amin' ny \"Tany Atsimo sy Antarktika Frantsay\".",
-  "281545_p1": "I Bassas da India dia nosim-batohara ao amin' ny Lakandranon' i Môzambika, 376 km andrefan' i Morombe aty Madagasikara, 114 km avaratra-andrefan' ny Nosy Europa ary 435 km atsinanan' i Ponta São Sebastião any Môzambika.",
-  "281545_p2": "Nosy Miparitaka (na Nosy Malagasy):\n Nosy Juan de Nova (na Nosy Kely)\n Bassas da India (na Nosy Bedimaky)\n Nosy Europa (na Nosy Ampela)\n Nosy Glorieuses (na Nosy Sambatra)\n Nosy Tromelin",
-  "281546_p2": "Nosy Miparitaka (na Nosy Malagasy):\n Nosy Juan de Nova (na Nosy Kely)\n Bassas da India (na Nosy Bedimaky)\n Nosy Europa (na Nosy Ampela)\n Nosy Glorieuses (na Nosy Sambatra)\n Nosy Tromelin",
-  "281546_p0": "Ny Nosy Juan de Nova na Nosy Kely dia nosy ao amin' ny Ranomasimbe Indiana, any amin' ny Lakandranon' i Môzambika, izay tany frantsay takian' i Madagasikara. Mandrakotra velaran-tany 4,8 km2, fisaka izy io ary voahodidin' ny haran-dranomasina lehibe. Tsy misy seranan-tsambo ny nosy, fa manana lalam-piaramanidina mirefy 1,2 km.",
-  "281546_p1": "Ny Nosy Juan de Nova dia 140 km miala an' i Tambohorano, 207 km andrefana-atsimoa-andrefan' ny Tanjona Vilanandro ary 288 km miala ny morontsiraka afrikana.",
-  "281548_p2": "Nosy Miparitaka (na Nosy Malagasy):\n Nosy Juan de Nova (na Nosy Kely)\n Bassas da India (na Nosy Bedimaky)\n Nosy Europa (na Nosy Ampela)\n Nosy Glorieuses (na Nosy Sambatra)\n Nosy Tromelin",
-  "281548_p0": "Ny Nosy Europa na Nosy Ampela dia nosy kely aty amin' ny Ranomasimbe Indianina, latsaky ny 30 km2 ny velarantany, any amin' ny tapany atsimon' ny Lakandranon' i Môzambika. Isan' ireo Nosy Miparitaka izy. Ny Nosy Europa anefa dia takian' i Madagasikara. Isan'ny toerana lehibe maneran-tany fiterahan' ny sokatra maitso ny Nosy Europa. Izy io anefa dia nosy tsy mety ho an' ny olombelona tsatria sy misy rano madio, fonenan' ny andiana moka ary voahodidin' ny antsantsa maro dia maro.",
-  "281548_p1": "Ny Nosy Europa dia any amin' ny 292 km akaiky indrindra ny morontsiraka malagasy ary 496 km miala ny morontsiraka afrikana. Ny nosy dia eo amin' ny tsipika izay mampifandray ny tanànan' i Toliara eto Madagasikara amin' ny an' i Beira any Môzambika.",
-  "619_p7": "Ny tany frantsay amin' ny kôntinanta dimy hafa dia voafaritr' i Brezily sy Sorinama any amin' i Guyane Française, voafaritr' i Kanada any Saint-Pierre sy Miquelon ary voafaritry ny Fanjakan' i Hôlandy any amin' ny Nosy Masina Martin, voafaritry ny ranomasina koa ny tany frantsay: ao amin' ny Ranomasimbe Pasifika ny nosy Pôlinezia, any amin' ny Ranomasimbe Indianina i Mayotte sy i La Réunion, any amin' ny Ranomasina Karaiba i Guadeloupe sy i Martinique sy ny Nosy Saint Martin ary ny Nosy Saint Barthelemy.",
-  "619_p4": "Fiavin' ilay anarana hoe Frantsa",
-  "619_p8": "Any andrefan' i Eorôpa no misy ny tanin' i Frantsa metrôpôlitana. Manana (zana)tany koa i Frantsa any ivelan' i Eorôpa: any Amerika Avaratra, any Antilia, any Amerika Atsimo, any Afrika (Ranomasimbe Indianina) any avaratra sy any atsimon' ny Ranomasimbe Pasifika sy any Antarktika. 2 970 km ny halavan' ny sisin-taniny amin' ny firenena valo any Eorôpa: amin' i Espaina (650 km), amin' i Beljika (620 km), amin' i Soisa (572 km), amin' i Italia (515 km), amin' i Alemaina (450 km), amin' i Luxembourg (73 km), amin' i Andora (57 km) ary amin' i Mônakô (4,5 km). Any Amerika Atsimo dia mizara sisin-tany amin' i Brezily (720 km) sy amin' i Sorinama (520 km) i Guyane Française. Misy sisin-tany manana halavana 10,2 km (tsy tena hita maso) eo amin' ny nosy Saint Martin manasaraka ny tanin' ny Repoblika Frantsay sy ny tanin' ny Fanjakanan' i Hôlandy. Farany, ny Tany Adelia (ao amin' ny TAAF), lazain' i Frantsa fa azy, dia tany be ao amin' ny Ranomasimbe Antarktika lazain' i Aostralia fa azy.",
-  "619_p0": "I Frantsa na Repoblika Frantsay  dia firenena mpikambana amin' ny Vondrona Eoropeana. Any Eorôpa Andrefana no misy azy. Manana zanatany maromaro i Frantsa, ny ngeza indrindra amin' izy ireo dia i Guyane Française. Atao hoe France na République Française izy amin' ny teny frantsay. Ny renivohiny, Paris, dia anisan' ny be mpitsidika indrindra eto an-tany, 45 tapitrisa ny isan' ny mpitsidika mandeha any isan-taona. Manam-belarana 675 417 km2 i Frantsa raha isaina ny fivelaran' ny zanataniny. Ny isan' ny mponiny dia 65,1 tapitrisa tamin' ny 1 Janoary 2009.",
-  "619_p17": "Tanonkala ny elysée \n Tanonkala ny praiministra sy ny governemanta \n Rakibolana Frantsay-Malagasy \n Virtuelle Fachbibliothek Romanischer Kulturkreis - Vifarom\n Weather forecast for France",
-  "619_p9": "I Fantsa dia manana velarana 543 965 km2 (655 688 km2 miaraka amin' ny zanatany), mivelatra 1 000 km i Frantsa amin' ny teza avaratra-atsimo sy amin' ny teza atsinanana-andrefana. Izy no firenena ngeza indrindra ao aorian' i Rosia sy i Okraina; ary izy no firenena ngeza indrindra ao amin' ny Vondrona Eorôpeanina. Ny halavan' ny morontsirany dia miirefy 3 427 km (raha tsy isaina ny morontsirak' i Kôrsa mahatratra 1 000 km).",
-  "619_p6": "Ny tany frantsay any Eorôpa dia voafaritry ny Ranomasimbe Atlantika any andrefana, voafaritry Ranomasina Manche (ranomasina manasaraka azy amin' ny Angletera) sy ny Ranomasina Avaratra any avaratra, voafaritr' i Belzika, i Luxembourg, i Alemaina, i Soisa sy i Italia any atsinanana, ary ny Ranomasina Mediteranea, i Andôra, Mônakô sy Espaina any atsimo.",
-  "619_p5": "Ny anarana hoe Frantsa dia fanagasiana avy amin' ny teny frantsay hoe France izay avy amin' ny teny latina hoe Francia. Tamin' ny voalohany dia natao hoe Francia ny faritta avaratra any Eorôpa misy mponina jermanika mitondra anarana hoe Frank. Fizaran-tany latina tamin' ny taonjato faha-3 i Francia, avy amin' ny teny franka hoe franko(n) izy io; io anarana io dia anaran' i Flandre Belzianina ankehitriny.",
-  "619_p1": "Ny fiteny frantsay no tenim-pirenenan' i Frantsa. Kanefa ny fiteny hafa tenenina any Frantsa dia miisa dimy ambin' ny folo raha isaina ny fiteny tenenin' ny vahiny. Any Frantsa no be mpiteny frantsay indrindra ao aorian' i Repoblika Demokratikan' i Kongo.",
-  "619_p13": "Jereo koa \nFirenena ao Eorôpa",
-  "619_p3": "Ny endriky ny toekarenan' i Frantsa dia kapitalista, fa betsaka ihany ny orinasa tantanan' ny firenena taorian' ny Ady Lehibe Faharoa, mba hamerina ny herin' ny toekareny. Fa tamin' ny taona 1980 dia nisy fanavaozana be dia be natao mba hivarotana ny orinasam-panjakana amin' ny tsy miankina. Tamin' ny taona 2008, i Frantsa no firenena matanjaka fahadimy eo an-tany, eo aorian' i Etazonia sy i Japana sy i Sina ary i Alemaina.",
-  "619_p11": "Ny fiteny frantsay izay fehezin' ny Akademia Frantsay no be mpiteny indrindra any Frantsa, ary \"fitenin' ny Repoblika\" hatry ny lalàm-panorenan' ny 25 Jiona 1992. I Frantsa no firenena miteny frantsay faharoa lehibe indrindra aorian' ny Repoblika Demôkratikan' i Kôngô, fa voalohany amin' ny lafiny isan' ny mpiteny. Firenena ao amin' ny Frankôfônia i Frantsa.",
-  "619_p18": "Firenena\nFirenenan'i Vondrona Eoropeanina",
-  "619_p16": "Afrika\n Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)\n Azia\n Eorôpa\n Ôseania\n Antarktika",
-  "619_p15": "Kôntinenta eto an-tany",
-  "825_p115": "Faritany eto Madagasikara",
-  "825_p13": "Nanomboka tamin'ny 1774 ka hatramin'ny 1824 dia nahazo laza teo amin'ny jiolahin-tsambo sy ny mpivarotra eorôpeana i Madagasikara, indrindra fa ireo mpandray anjara amin'ny varotra andevon'ny morontsirak'i Atlantika. Ny nosy kely ao Nosy Boraha, avy any avaratra sy avaratra atsinanan'i Madagasikara, dia navoakan'ny mpahay tantara sasany ho toa fitoeran'i Libertalia. Tantsambo eorôpeana maro no nirodana teny amin'ny morontsiraky ny Nosy, anisan'izany i Robert Drury, ny diariny no iray amin'ireo ahitana sary vitsivitsy momba ny fiainana any atsimon'i Madagasikara nandritra ny taonjato faha-18. Ny harena nateraky ny varotra sambo dia nampitombo ny fiakaran'ny fanjakana niorina tao amin'ilay nosy, ny sasany tamin'ireo dia nihanatanjaka tamin'ny taonjato faha-17. Anisan'izany ny fikambanana Betsimisaraka any amin'ny morontsiraka atsinanana sy ny lehiben'ny Sakalava an'ny Menabe sy Boina any amin'ny morontsiraka andrefana. Ny fanjakan' Imerina, izay miorina any afovoan-tany afovoany sy ny renivohiny ao amin'ny lapa-mpanjaka ao Antananarivo, dia niitatra tamin'ny fitarihan'ny mpanjaka Andriamanelo.",
-  "825_p105": "Aty amin' ny ila-bolan-tany atsimo no misy an' i Madagasikara, fahaefatra amin' ny nosy ngeza indrindra eto an-tany ny nosin' i Madagasikara, ao aorian' i Groenlanda, i Ginea Vao ary i Bôrneô. Ny lakandranon' i Môzambika no manasaraka azy amin' i Afrika. 700 km eo ho eo ny elanelan' i Môzambika sy i Madagasikara. \"Nosy Mena\" (l'Île Rouge) no fiantson' ny olona an' i Madagasikara tsindraindray, satria ny tanimena mandoko ny dongolavany ho mena. 1 580 km ny halavan' i nosin' i Madagasikara avy any atsimo ka hatrany avaratra, ary 580 km ny sakany avy any atsinanana ka hatrany andrefana.",
-  "825_p186": "Madagasikara\nFirenena\nFirenena ao Afrika",
-  "825_p18": "Prôtektôrata frantsay \nTamin' ny voalohany indrindra, noho ny tsy fanajana ny Charte Lambert, dia nanafika an' i Madagasikara i Frantsa tamin'ny taona 1883, izay nanjary fantatra tamin' ny anarana hoe Ady Hova-Frantsay voalohany. Tany amin' ny faran'ny ady dia namela ny tanànan' Antsiranana (Diego Suarez) ho an' i Frantsa i Madagasikara ary nandoa vola 560 000 francs ho an'ireo mpandova an' i Lambert. Tamin' ny taona 1890, ny Anglisy dia nanaiky ny fananganana prôtektôrata frantsay eo amin' ny Nosy, saingy tsy neken' ny governemantan' i Madagasikara ny fahefana Frantsay. Mba hanerena ny fieken-ko resy, ny Frantsay dia nanafika ny seranan-tsambon' i Toamasina teo amin' ny morontsiraka atsinanana, sy Mahajanga any amin' ny morontsiraka andrefana, tamin' ny Desambra 1894 sy Janoary 1895.",
-  "825_p20": "Lasa zanatany frantsay \nLasa zanatany frantsay i Madagasikara rehefa nanameloka ny mpanjakavavy Ranavalona III sy nanao sesitany azy ny Frantsay. Nisy anefa ny fampandrian-tany izay naharitra dimy ambin' ny folo taona teo ho eo, notarihin' ny fitondrana frantsay, ho setrin' ny fisian' ny mpiady anaty akata niparitaka teto amin' ny firenena. Orinasa frantsay no nomena alalana amin' ny fitrandrahana ny ala sy ny harena an-kibon' ny tany. Nampidirina ho tombontsoan' ny orinasa frantsay ny asa an-terivozona. Nampiharin’ i Gallieni ny \"pôlitikan' ny karazana\" (\"politique de races\") nandritra ny fampandrian-tany tamin' ny taona 1896, izay nampiadina ny Merina ao afovoan-tany, heverina ho nankahala ny fanjanahan-tany, amin' ny mponina amoron-tsiraka.",
-  "825_p158": "Anton' ny fahantrana \nAnkehitriny, firenena mahantra i Madagasikara (firenena faha 146/177 amin’ny resaka IDH). Maro ny anton’ny mampahantra ny Malagasy.",
-  "825_p88": "Ary ny teny frantsay, izay teny ôfisialin' ny firenena nanjanaka an' i Madagasikara nandritry ny enimpolo taona. Noho izany dia nisy fiantraikany koa ny teny frantsay teo amin' ny voambolan' ny fandraharahana (sendikà, politika, distrika, sns) ary koa amin' ny lafin' ny haianarantany ao Madagasikara, ka na dia nogasiana aza ny ankamaroan' ny anaran-tany sy ny anaran-tanàna eto Madagasikara, dia mbola ampiasain' ny olona sasany (indrindra ireo avara-pianarana izay nianatra teny amin' ny sekoly miteny frantsay) ny anarana frantsain' ny tanàn-dehibe toa an' i Toamasina (Tamatave), Mahajanga (Majunga), Antsiranana (Diego-Suarez)...",
-  "825_p81": "Ny Eorôpeana eto Madagasikara \nNy Vazaha eto Madagasikara dia ireo vahoaka manam-piaviana avy any Eorôpa, ka ny maro anisa amin' izany dia ny Frantsay mpifindra monina sy ny taranany. Mihoatra ny 130 000 any ho any ny isan' ny Frantsay eto Madagasikara.",
-  "825_p178": "Fitaterana \nI Antananarivo no ivon' ny tambajotram-pifandraisana, tambajotra voafetra noho ny vohon' ny tany sy ny faharatsian' ny fotodrafitrasa ary ny fiantsonan' ny fiara. Mirefy 732 km ny lalamby eto Madagasikara, ary ny arabe kosa dia mirefy 49 827 km eo ho eo, ka ny 11,6 % amin' ireo no vita tara. Mandalo ao Toamasina, izay seranan-tsambo lehibe indrindra eto amin' ny Nosy, ny ampahatelon' ny varotra ivelany. Manana seranam-piaramanidina efatra lehibe i Madagasikara, anisan' izany ny seranam-piaramanidina iraisam-pirenen' Ivato ao Antananarivo.",
-  "825_p12": "Fifandraisana amin'ny Arabo \nI Madagasikara dia ivon-toeran'ny varotra miampita ranomasina izay mampifandray ny seranan-tsambo ao amin'ny Ranomasimbe Indiana tany am-piandohan'ny taonjato manaraka ny fitondran'olombelona. Ny tantaran'ny tantara nosoratana eto Madagasikara dia nanomboka tamin'ny Arabo, izay nametraka lahatsoratra ara-barotra teo amin'ny morontsiraka avaratra-andrefana tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-10 ary nampiditra ny finoana silamo, ny soratra arabo (nampiasaina hanoratra ny fiteny malagasy amin'ny endrika manoratra fantatra amin'ny hoe sorabe), ny astrôlôjia arabo, ary ireo singa ara-kolontsaina hafa. Nanomboka tamin'ny 1500 ny fifandraisana Eorôpeana, rehefa nahita ilay nosy ny kapiteny pôrtogey atao hoe Diego Dias. Ireo tranombarotra frantsay dia iniorina tamin'ny morontsiraka atsinanana tamin'ny faramparan'ny taonjato faha-17.",
-  "825_p85": "Amin' ny resaka haino aman-jery dia ny fiteny malagasy no teny voalohany ampiasaina eto Madagasikara. Tsy dia misy amin' ny teny malagasy loatra ny Aterineto, izay ahitana loharanom-pahalalana kely dia kely raha oharina amin' ireo fiteny eorôpeana lehibe (frantsay, anglisy...). Ny antony dia ny tsy fahitana na ny havitsin' ireo mpamatsy tranonkala amin' ny teny malagasy, ary ny havitsian' ny tahan' ny olona manana Aterineto amin' ny isan' ny mponin' i Madagasikara.",
-  "825_p2": "Araka ny arkeôlôjia, ny olona voalohany indrindra tonga tao Madagasikara dia tonga teo amin' ny 300-500 taor. J.K. Ireo mponina ireo dia mponina aostrônezianina avy any Bôrneô, ao Indônezia. Tonga 700 taona taty aoriana ireo mponina Banto niampita ny lakandranon' i Môzambika, ireo Arabo avy any avaratra, ireo Karàna ary ireo Sinoa. Tamin' ny taonjato faha-17 dia nanomboka nanjanaka ampahan-tany tao Madagasikara ny Frantsay (Fort-Dauphin, Diego-Suarez).",
-  "825_p89": "Ny fiteny vahiny ianarana indrindra eto Madagasikara dia ny fiteny frantsay. Io, ary io ihany, no fiteny ampiasaina amin' ny fianarana ambony ary amin' ny fianarana frantsay eto Madagasikara. Izy io ihany koa no teny ampiasain' ireo mpamoaka lalàna. Nanomboka ny taona 1896 izay daty nivadihan' i Madagasikara ho zanatany frantsay, ny fiteny frantsay no fiteny ôfisialy ary ampiasaina amin' ny lafiny fandraharahana ary saika mitovy lanja amin' ny teny malagasy izy io amin' ny fiainana pôlitika.",
-  "825_p40": "Fiarovana \nIreo fanjakana naorin’ ny foko toa ny Sakalava, ny Merina ary ny foko hafa no manorona ny tafika voalohany tao Madagasikara. Nampiasa lefona izy ireo fa taty aoriana dia nampiasa basilava, tafondro ary fitaovam-piadiana mampiasa vanja hafa. Tany am-piandohan’ny taonjato faha-19 dia saika nanjaka eraky ny nosy ny mpanjaka Merin’ ny Fanjakan' i Madagasikara, tamin’ny alalan’ny tafika ahitana olona telo alina tsara ofana ary tsara fitaovana. Nahatonga an’ ny priminisitra Rainilaiarivony hangataka fanampiana amin’ ny Britanika momba ny fiofanana ny tafika Merina ny fanafihan’ny frantsay ny tanàna eo amin’ ny amorontsiraka. Na dia nisy aza ny fiofanana sy ny fahaizana nentin’ny britanika, nilefitra noho ny fanafihan’ny tranon’ny mpanjaka tao Antananarivo ny tafika malagasy. Lasa zanatany frantsay i Madagasikara nanomboka tamin’ny 1897 hatramin’ny taona 1960.",
-  "825_p183": "Madagascar sur Wikivoyage\n L'Express de Madagascar  Gazety L'Express de Madagascar\n L'Hebdo de Madagascar  Gazety mpiseho isan-kerinandro",
-  "825_p169": "Harena an-kibon' ny tany \nNy famokarana harena an-kibon' ny tany dia mbola atao ankila-bao. Ireto anefa  ny misy betsaka eto Madagasikara: baoksita, krômita, eladrano, manjarano (na grafita), vy, nikela, arintany, varahina, sira, vatosoa, ary solitany.",
-  "825_p179": "Jereo koa \nPolitika ao Madagasikara\nTantaran' i Madagasikara\nKolontsaina malagasy\nFivavahana eto Madagasikara\nFiteny eto Madagasikara\nFaritany eto Madagasikara\nFaritra eto Madagasikara\nFoko eto Madagasikara\nJeôgrafian' i Madagasikara\nToekaren' i Madagasikara\nLisitry ny gazety ao Madagasikara\nMadarail\nAntananarivo\nFirenena ao Afrika:",
-  "825_p19": "Niakatra ho any Antananarivo ny vondro-miaramila frantsay, ary namoy olona maro noho ny tazomoka sy aretina hafa. Ny fanamafisana dia tonga avy tany Alzeria sy Afrika atsimon' i Sahara. Rehefa tonga tany amin' ny tanàna ny miaramila frantsay tamin' ny septambra 1895, dia namotika ny lapan' ny mpanjaka tamin' ny alalan' ny tafondro mavesatra, izay nahafaty tandapa maro ka nanery an-dRanavalona III hampitsahatra ny ady. Nampiditra an' i Madagasikara ho tany frantsay i Frantsa tamin' ny taona 1896 ary, nanafoana ny fanjakan' Imerina ary nandefa ny fianakavian' ny mpanjaka ho sesitany tany amin' ny nosy La Réunion sy tany Alzeria. Ny hetsi-pioirana roa taona ho valin' ny fakan' ny Frantsay ny lapan' ny mpanjaka dia nilatsaka tanteraka tamin' ny faran' ny taona 1897.",
-  "825_p46": "PSD (Parti Social-Démocrate)\n MONIMA (Mouvement National pour l'Indépendance de Madagascar - Madagasikara Otronin' ny Malagasy)\n AKFM (Antokon' ny Kongresin' ny Fahaleovantenan' i Madagasikara)",
-  "825_p107": "Ony sy renirano \nManana renirano maro i Madagasikara:",
-  "825_p26": "Tamin' ny fiverenan' ny fahaleovantena dia nandalo Repoblika efatra i Madagasikara miaraka amin' ny famerenana lalàm-panorenana. Ny Repoblika voalohany (1960-1972) dia nentin' ny filoha  Philibert Tsiranana notendren' ny Frantsay, izay nanamafy ny fitohizan' ny firohizana ara-toekarena ary ara-politika amin' i Frantsa. Ny Frantsay no manana andraikitra lehibe eo amin' ny orinasam-panjakana na amin' ny asa fampiofanana. Ireo boky fianarana sy ny rafi-pampianarana dia saika hitovy amin' ny an' ny Frantsay avokoa.",
-  "825_p139": "(1) Miampy koa ireo teratany avy amin’ny tanin’ ny Frantsay hafa . Tarehimarika novinavinaina ho an’ny taona 1949 – 1954.",
-  "825_p123": "Faritra Itasy (misy distrika miisa 3)\n Faritra Analamanga (misy distrika miisa 8)\n Faritra Bongolava (misy distrika miisa 2)\n Faritra Vakinankaratra (misy distrika miisa 7)",
-  "825_p180": "Afrika Atsimo - Alzeria - Angôla - Benino - Borkina Fasô - Borondy - Bôtsoana - Ejipta - Eritrea - Esoatiny (Soazilandy taloha) - Etiôpia - Gabôna - Gambia - Ganà - Ginea - Ginea Bisao - Ginea Ekoatôrialy - Jibotỳ - Kamerona - Kapvera - Kenia - Kômôro - Kôtidivoara - Lezôtô - Liberia - Libia - Madagasikara - Malaoy - Malỳ - Maorisy - Maoritania - Marôka - Môzambika - Namibia - Nizera - Nizeria - Oganda - Repoblika Arabo Saharaoy Demôkratika - Repoblika Demôkratikan'i Kôngô - Repoblikan'i Afrika Afovoany - Repoblikan'i Kôngô - Roanda - Saô Tôme e Prinsipe - Seisely - Senegaly - Siera Leôna - Sodàna - Sodàna Atsimo - Sômalia - Sômalilandy - Tanzania - Tôgô - Tonizia - Tsady - Zambia - Zimbaboe",
-  "825_p0": "I Madagasikara na Repoblikan' i Madagasikara (anarana ôfisialy) dia firenena ao amin' ny Ranomasimbe Indianina. Nosy fahefatra lehibe indrindra eto an-tany i Madagasikara. Toerana fonenan' ny 5 %-n' ny biby sy zavamaniry misy eto amin' izao tontolo izao; ka mihoatra ny 80 %-n' ireo dia i Madagasikara irery ihany no manana azy (na ahitana azy eto an-tany).\nVoasokajy ao anatin' ireo ny gidro sy ny rajako isankarazany, ny fosa, ny fianakaviam-borona telo sy zava-maniry toy ny zaha na renala izay ahitana sokajy karazany valo izay tsy hita amin' ny toeran-kafa ny enina.",
-  "825_p4": "Nandritra ny taonjato faha-19, ny ampahany be amin' ny nosin' i Madagasikara dia voazanaky ny Fanjakan' i Madagasikara (fanjakana merina), izay naongan' ny fanafihan' ny Frantsay tamin' ny taona 1895. Ny governemanta malagasy voalohany dia tafapetraka tamin' ny 10 Ôktôbra 1958 ary tamin' ny 1960 no nambara ampahibemaso ny fahaleovantenan' i Madagasikara taorian' ny tolon' ny tia tanindrazana. I Madagasikara no anisan' ny firenena voalohany nahazo fahaleovantena tao amin' ny faritry ny Ranomasimbe Indianina ary anisan' ny voalohany indrindra amin' ny faritra atsimo aty Afrika.",
-  "825_p41": "Naverina niaraka tamin’ny fahaleovantenan’i Madagasikara tamin’i Frantsa ny fahaleovan-tenan’ny taika malagasy izay nahitana ny tafika an-dranomasina, ny tafika an-kabakabaka, ary ny tafika an-tany. Nanomboka izany fotoana izany dia tsy niaty tamina firenena hafa intsony i Madagasikara na tao anaty na tany ivelan’ny sisintany, fa efa niditra an-tsehatra ihany izy io indraindra tamin’ny famerenana ny filaminana amin’ny fotoan-pikorontanana ara-politika. Tamin’ny fotoan’ny Repoblika Faharoa dia tsy maintsy miditra ho miaramila ny olom-pirenena na lahy na vavy. Naharitra nandriry ny 15 taona izany lalàna izany (1976-1991). Ny minnisitry ny atitany no mitanana ny tafika ary mijanona ho tsy manohana an’iza na iza foana izy io nandritry ny krizy politika, toa ny nanritra ny fifanandrinan’i Ratsiraka sy Ravalomanana taorian’ny fifidianana tamin’ny 2001. Tapaka tamin’ny 2009 izany fomba izany rehefa nivadika ho hanohana an’i Andry Rajoelina ben’ny tanànan’i Antananarivo ny ampahan’ny tafika an-tany.",
-  "825_p97": "Ny finoana silamo \nNy 1 %n' ny mponin' i Madagasikara dia Miozolmana ka Kômôriana sy Karàna (Indiana sy Pakistaney) ny ankamaroany. Ny ankamaroany dia any amin' ny tapany avaratra-andrefan' ny Faritanin' i Mahajanga sy any amin' ny Faritanin' Antsiranana.",
-  "825_p5": "Voalaza ara-tantara fa i Madagasikara dia isan'ny ilabolan-tanin'i Gondwana, ary nisaraka tamin' i Afrika 160 tapitrisa taona lasa izay. Nanomboka teo amin' io fivakisana io no niforona ny nosin-tanin' i Madagasikara rehefa avy nisaraka tamin' i India 80 na 100 tapitrisa taona lasa izay.\nMaro ny mpikaroka sy mpahay tantara no milaza fa teo ho eo amin' ny 200 taona taor. J.K. no tonga teto Madagasikara ny olona mpifindra monina voalohany. Araka izany dia voalaza fa avy any Azia Atsinanana (Indônezia) no fiavian' ireo mpifindra monina ireo. Teo koa ny fahatongavan' ny Arabo avy amin' ny fianakavian' i Mohamady, ny Indianina ary ny Jiosy babo avy tany Babilôna. Ary teo koa (angamba) araka ny voalazan' ny mpandinika vitsivitsy ny fifindran' ireo Afrikanina izay mbola Arabo (Miozolmana) razana ihany koa.\nAry taty aoriana no nisy olona avy any Tônga no tonga tao amin' ny nosy malagasy.",
-  "825_p130": "Ny mponina \nNiisa 28 172 462 ny mponina eto Madagasikara tamin' ny taona 2022. Ny ankamaroan' ny mponina dia mipetraka eo anivon-tany sy eny amin' ny morontsiraka atsinanana dia mety avy any Azia, ary ny ankamaroan' ny mponina mipetraka any avaratra dia mety avy any India na avy any Afrika Avaratra. Araka ny fandinihana natao vao haingana, mety tsy nisy olona nipetraka teto Madagasikara raha tsy tany amin' ny taonjato faha-10 tany ho any. Teo ny Aostrôneziana (avy any Indônezia) no mety tonga. Ankehitriny dia misy mponina malagasy mipetraka any amin' ny tamba-nosin' i Kômôro (Mwali, Mayotte, Nzwani) sy any La Réunion.",
-  "825_p129": "Faritra Atsimo-Andrefana (misy distrika miisa 9)\n Faritra Anosy (misy distrika miisa 3)\n Faritra Androy (misy distrika miisa 4)\n Faritra Menabe (misy distrika miisa 5)",
-  "825_p8": "Manazava ny endrika iraisan' ny Malagasy maro ny fiaviana aziatika tatsimo-atsinanan' ny razambeny: tso-bolo, tsy mainty hoditra ohatra ny afrikanina banto. Ny vahoaka ntaolo\" dia nampandova ny:\n fiteny malagasy, izay teny iraisana manerana ny nosy; izay mizara fototeny maro amin' ireo fiteny baritô ary ny fiteny daiaka izay tenenina ao atsimon' i Bôrneô toa ny fiteny ma'aniany izay teny be fitovizana indrindra amin' ny fiteny malagasy.\n fomban-drazana iraisana amin' ny Aostrônezianin' i Taiwan, nosin' i Pasifika, Indônezia, Filipina ary Zelandy Vaovao, toa ny fambolena saonjo, akondro, voaniho, fary; fampiasana zavamaneno toa ny sodina (malay: suling) ny valiha, sns.",
-  "825_p182": "Afrika\n Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo)\n Azia\n Eorôpa\n Ôseania\n Antarktika",
-  "825_p90": "Manaraka ny fiteny frantsay dia tonga ny fiteny anglisy. Ny antony ianarana ny teny anglisy ao am-pianarana amin' izao fotoana izao dia noho ny fianjadiana eran-tanin' ireo firenena miteny anglisy toa an' i Etazonia ary ny Fanjakana Mitambatra. Ankoatr' ireo firenena roa ireo dia ao koa ny firenena avy ao Faritra Atsimon' i Afrika sy Afrika Atsinanana, (afatsy i Môzambika), ny firenena any Azia Atsimo ary Azia Atsimo-Atsinanana (Indônezia, Tailandy), ary i Aostralia. Heverina koa fa ny teny anglisy no teny fampiasa amin' ny varotra iraisam-pirenena sy amin' ny siansa ary amin' ny raharahan' ny teknôlôjia vaovao.",
-  "825_p118": "Faritra ao amin' ny Faritanin' Antsiranana \nMisy faritra roa ny ao amin' ny Faritanin' Antsiranana, ka ireto avy izy ireo:",
-  "825_p127": "Faritra Atsimo-Atsinanana (misy distrika miisa 5)\n Faritra Amoron'i Mania (misy distrika miisa 4)\n Faritra Ihorombe (misy distrika miisa 3)\n Faritra Matsiatra Ambony (misy distrika miisa 7)\n Faritra Vatovavy (misy distrika miisa 3)\n Faritra Fitovinany (misy distrika miisa 3)",
-  "825_p22": "Taorian' ny Ady Lehibe Faharoa no naneken' i Frantsa ny endriky ny fizakan-tena malagasy teo ambany fiahian' ny Frantsay. Tamin' ny fararanon' ny taona 1945, nisy ny kôlejin' ny mpifidy roa (malagasy sy frantsay) izay nifidy ny solontena avy eto Madagasikara ho ao amin' ny Antenimiera mpanorina tao amin' ny Repoblika fahefatra frantsay. Ny solontena nofidin' ny Malagasy dia i Joseph Raseta sy Joseph Ravoahangy. Izy roa lahy, niaraka tamin' i Jacques Rabemananjara, dia nikarakara ny Mouvement Démocratique de la Rénovation Malgache (MDRM) tamin' ny taona 1946.",
-  "825_p177": "Fanafarana sy fanondranana \nNy fifandanjan' ny varotra ivelany malagasy dia tsy mifandanja: ny fanafarana no be toy izay ny fanondranana (tamin' ny taona 2003, ohatra, ny fanafarana dia nahatratra 1 091 tapitrisa dôlara nefa ny fanondranana 766 tapitrisa fotsiny). Ny antsasa-manilan' ny vokatra fanondranana dia avy amin' ny vokatry ny fambolena (kafe, jirofo, lavanila, voankazo, makamba); ny famokarana lamba, vatosoa, krômita ary solitany voadio no ampahany lehibe amin' ny fanondranana. Ny solitany tsy voadio, ny sakafo, ny akora simika, ny milina-fitaovam-piasana, ny fiarakodia ary ny fitaovana mandeha amin’ny angovon’ aratra no tena hafaran' i Madagasikara. I Frantsa, izay ifanaovan’ i Madagasikara fivarotana eo amin' ny ampahefatry ny varotra manontolo, no mpiara-miombon' antoka voalohany. Ny mpiara-miombon' antoka hafa amin' ny fanondranana dia ahitana an' i Etazonia, i Singaporo, i Alemaina ary i Maorisy; avy any amin' ny Emirata Arabo Mitambatra, any Bareina, any Sina ary any Afrika Atsimo ny zavatra fanafarana.",
-  "825_p142": "Tontolo iainana \nI Madagasikara, izay nisaraka tamin' i Afrika nandritra ny 100 tapitrisa taona mahery, dia lasa nonenana biby sy zavamaniry tsy hita any amin' ny toeran-kafa: eo amin' ny 85 % amin' ny karazan-javamaniry sy 90 % amin' ny karazam-biby eto izany.",
-  "825_p175": "Olona vitsy anisa no manana fidiram-bola isam-bolana avy any ivelany avy amin' ny havana. Tombanana ho eo amin' ny 50 € hatramin' ny 100 € isaky ny fianakaviana ny vola vahiny. Tamin' ny volana Mey 2003, ny Ariary Malagasy no misolo ny Franc Malagasy (na Iraimbilanja). Nanomboka tamin' izany dia fametahana mari-bidy roa no apetraka eo amin' ny toeram-pivarotana sy ny tsena ôfisialy. Nanomboka tamin' ny taona 2005 dia tsy misy afa-tsy ny Ariary no sandam-bola ôfisialy ao amin' ny firenena (1 Ariary = 5 iraimbilanja).",
-  "825_p3": "Samy manana ny anjarany ao amin' ny fiainana ara-kolontsaina malagasy ankehitriny ireo mponina nipetraka ary mipetraka tao Madagasikara ireo.",
-  "825_p78": "Ny vahoaka hafa eto Madagasikara",
-  "825_p122": "Faritra ao amin'  ny Faritanin' Antananarivo \nMisy faritra efatra ny ao amin' ny Faritanin' Antananarivo:",
-  "825_p82": "Ny Kômôriana eto Madagasikara"
-}

data/mn/mn_docs.json

@@ -1,37 +0,0 @@
-{
-  "23562_p7": "\"Ар, өвөр\" гэдэг нь Монгол хэлэнд гадна, дотор гэсэн утгыг илэрхийлэхгүй бөгөөд, харин нэг цул бүхэл юмны хойд, урд этгээд (уулын ар, өвөр, дээлийн ар, өвөр гэх зэргээр) гэсэн утгыг илэрхийлдэг юм.\nТиймээс Монголчууд эдүгээ \"Гадаад Монгол\" гэхийн оронд Ар Монгол гэх нь элбэг юм.",
-  "23562_p5": "Харин “Гадаад Монгол” хэмээх нэр томьёо нь 1915 оны Хиагтын хэлэлцээрээс хойш өнөөгийн Монгол улсыг заасан улс төр-газарзүйн ойлголт болж тогтжээ. Энэ үеэс эхлэн “Гадаад Монгол” гэдгийг монголчуудын Ар Монгол буюу Ар Халх хэмээх нэр томьёотой ижил утгаар хэрэглэх болов. Өөрөөр хэлбэл, урьдын “Гадаад Монгол” гэдэг ойлголтын хамарч байсан цар хүрээ илүү явцуурсан аж.",
-  "23562_p1": "“Ар Монгол буюу Гадаад Монгол” гэдэг нэр томьёо 1632 оны үед анхлан гарчээ. Анхандаа үүгээр Манжид дагаар ороод байсан дотоод засаг 49 хошууны монголчуудыг л нэрлэдэг байв. Гэвч 1691 онд Халх Манжид эзлэгдсэнээс хойш Халхыг бас “Ар Монгол”-д багтааж, өмнө нэрийдэж байсан “Ар Монгол”-оо “Дотоод засаг” гэж нэрлэх болов. Харин Халхыг “Гадаад засаг” гэж ялгаварлан нэрлэх болжээ. Өөрөөр хэлбэл Чин улсад дагаар орсон монголчуудыг Дотоод Монгол, Гадаад Монгол гэсэн 2 үндсэн хэсэгт хуваагаад, Гадаад Монгол гэдгээ бас дотор нь “Гадаад засаг”, “Дотоод засаг” гэсэн 2 хэсэгт хуваасан ажээ.",
-  "23562_p8": "Азийн бүсчлэл\nАзийн түүхэн нутаг дэвсгэр\nДорнод Азийн түүх\nМанжийн үеийн Монгол\nОлноо өргөгдсөн Монгол улс\nМонголын түүхэн нутаг дэвсгэр\nТөв Азийн түүх\nЧин улс\nОрос-Хятадын харилцаа\nМонгол-Хятадын харилцаа\n17-р зууны Монголын түүх\n18-р зууны Монголын түүх\n19-р зууны Монголын түүх\n20-р зууны Монголын түүх\n1640-д он",
-  "23562_p6": "Энэ нэршил нь Манжийн харьяанд байх үед Манж хэлний дорги (дотоод), түлэрги (гадаад) гэсэн утгатай үгнээс улбаалсан Гадаад Монгол хэмээгддэг байсан бөгөөд 1947 онд Өвөр Монголын өөртөө засах орон байгуулагдсанаас хойш \"Өвөр Монгол\" гэдэг нэрний эсрэгцүүлсэн утга болон \"Ар Монгол\" хэмээгддэг болсон.",
-  "23562_p3": "Дээрх ангилал XIX зууны эхэн хүртэл үндсэндээ өөрчлөгдөөгүй, хэвээр мөрдөгдөж байв. Харин 1810-аад оны сүүлчээр хэвлэгдсэн Чин улсын хууль цаазад урьдын “Дотоод засаг”-ийг “Дотоод Монгол” гэж нэрлээд, бас урьд “Гадаад засаг” гэж нэрлэдэг байсан Халхын 4 аймаг болон тэдгээрт хавсаргасан Өөлд, Хойд аймгийн  хошуудыг “Гадаад монгол” гэж нэрлэх болжээ.",
-  "23562_p4": "Үүнээс хойш хятадууд тvvхийн бичиг зохиолдоо “外蒙古” (гадаад монгол) гэж монгол нутгийн умард хэсгийг, “内蒙古” (дотоод монгол) гэж монгол нутгийн өмнөд хэсгийг нэрлэх болжээ. Энэхүү “Гадаад Монгол”, “Дотоод Монгол” гэдэг ухагдахуун нь яваандаа монголчуудын өөр зуураа газар зvйн байршлаас хамааран “Ар Монгол”, “Өвөр Монгол” гэж ялгасантай ерөнхийдөө нийцэх болсноор “дотоод, гадаад” гэдэг нь монгол хэлээр “өвөр, ар” дээр тогтсон бололтой.",
-  "23562_p0": "Ар Монгол гэдэг нь 1691-1911 оны хооронд Манж Чин Гүрний харьяанд оршин байсан эдүгээ цагийн Монгол Улс болон Тува улсыг нийлүүлсэн газар нутгийн түүхэн улс төрийн зорилготой өгсөн нэршил юм.",
-  "23562_p2": "1636 онд монголчуудын өмнөд хэсэг тухайн үедээ хүчирхэгжиж байсан манж нарын мэдэлд орсон. Тэднийг Манж Чин улсад хамаарах өөрийн газар нутаг гэсэн утгатайгаар “Дотоод Монгол” гэх болжээ. Энэ үед оросууд Сибирийг колончилж, Байгал нуур орчмын уудам газрыг өөрийн болгов. Санкт-Петрбургт ч, Бээжинд ч үл хамаарах Монголын энэхүү төв хэсгийг манж болон хятадууд өөрт нь хамаагүй буюу гадны нутаг гэсэн утгаар “Гадаад Монгол” гэж нэрлэх болсон нь “Өутар Монголия” (), “Вэй Монгу” (), “Внешняя Монголия”, “Сото Монгору” () гэх мэтчилэн хэл хэлнээ орчуулагдаж 300 шахам жилийн турш олон улсын албан нэршил болж байв.",
-  "3919_p6": "Хүн амын 97.75% нь Хятад үндэстэн, 2.25% (522,942 хүн) нь уугуул ард түмэн гэдэг. Цаашилбал, Хятад дотроо бүх хүн амын 86%-ийг эзлэх «урьд ирсэн» (бэньшэньнэнь, 70% нь эх газрын Фужяний гаралтай Хокло ястан, 15% нь Гуандун хавиас ирсэн Хакка ястан), 12%-ийг эзлэх 1945 оноос хойш буюу «хойно ирсэн» (вайшэньнэнь) гэж ялгана. Уугуул ард түмнийг дотор нь нэр бүхий 14 яс овог аймагт ялган салгаж бүртгэдэг. Өв соёл, зан заншил, эрх ашгийг нь хамгаалах \"Уугуул Иргэдийн Хэргийг Хамгаалах Зөвлөл\" гэж байгууллага бий. Яс үндсээ дагаад Хятад хэл Тайваньд албан ёсоор батлагдаж, Буддын шашин, Бомбын шашин ард түмний зонхилох итгэл бишрэл болно. Хятад хэлээ хялбар бус, харин уламжлалт ханзаар бичиж тэмдэглэдэг. Шашны эрх чөлөөтэй тус оронд олон янзын шашны сүм хийдийн тоо 16 мянгаас олон юмсанжээ.",
-  "3919_p1": "Энэ үеэс өнөө хүртэлх үеийг Бүгд Найрамдах Хятад Улс (БНХУ) гэж хэлнэ. НҮБ-д ДИУ-ын өвийг залган Хятадыг төлөөлж байгаад НҮБ-ийн 1971 оны 2758 дугаар тогтоолоор суудлаа БНХАУ-д шилжүүлсэн. БНХАУ нь Тайванийг өөрийн нэг хэсэг гэж үзсээр байгаа.",
-  "3919_p22": "Мөн үзэх \n Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс\n Тайвань арал",
-  "3919_p23": "Азийн орон\nАрлын орон\nУрьдын Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон\nХүлээн зөвшөөрөгдөөгүй улс\n \n1912 онд байгуулагдсан",
-  "3919_p3": "Бүгд Найрамдах Хятад Улс НҮБ-д гишүүнээр элсэхийг олон жилийн турш идэвхтэй эрэлхийлсээр ирсэн төдийгүй бусад олон улсын байгууллагад элсэж байна. 1993 оноос хойш Тайбэй жил бүр НҮБ-д гишүүнээр элсэх хүсэлтээ дипломат холбоотон орнууд болох хэд хэдэн улс орны дэмжлэгтэйгээр илгээдэг. Гэвч эдгээр хүчин чармайлт амжилтанд хүрэхгүй байгаа. Олон улс орон БНХАУ-ын талд (Малави, Коста Рика, Гренада, Либери, Вануату, Чад, Доминика, Сенегал) тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхөөс татгалзаж байгааг харгалзан НҮБ-аар хүлээн зөвшөөрөх магадлал аажмаар буурч байна.",
-  "3919_p18": "Бүгд Найрамдах Хятад Улсын нутаг орон таван зэрэгт шатлан хуваагдана. Оройн түвшинд нутгийн ихэнх нь олон хошуу бүхий Тайвань аймагт, үлдсэн хэсэг нь жижиг арлуудын Фужянь аймаг болон хотжиж нягтарсан Тайбэй, Шинэ Тайбэй, Гаошюн, Тайжун, Таоюань, Тайнань гэх таван хотод хуваагдан захирагдана.",
-  "3919_p7": "Соёл \nЭзэн хааны ордны музей (National Place of Museum)-д Монгол хаадын хөргүүд бөгөөд нэг дор нь үзүүлэх боломжийг тодорхой хугацаагаар нийтэд дэлгэн үзүүлэхээс гадна Монголын Юань гүрний үед холбогдох түүх, соёлтой холбоо бүхий үзмэрүүд цөөнгүй байдаг Тайвань дахь Монголын онцлох өв соёлын нэг нь Юань гүрний Алтан ургийн гүнж Сэнгэ-Рагигийн хувийн цуглуулгын эд зүйлс байдаг. Үүн дотор хаад хатдын эш хөрөг, бичгийн өв, оёмол хатгалмын зүйлс болон түүхэн үйл явдлыг харуулсан уран зургийн хосгүй бүтээлүүд орно.",
-  "3919_p0": "Тайвань () буюу Бүгд Найрамдах Хятад Улс (товчоор БНХУ; ) — 1949 оноос хойш Дорнод Азийн Тайвань арлыг эзлэн оршиж баруун талаараа Тайванийн хоолой, хойд талаараа Дорнод Хятадын тэнгис, зүүн талаараа Филиппиний тэнгисээр хүрээлүүлж, Хятад, Японтой далайгаар хиллэдэг. Нийслэл нь Тайбэй. Тайвань арал буюу барууныханы нэрлэдэгээр Формозa арал дээр анх нутгийн уугуул хүмүүс амьдарч байв. Тайваний аралыг 1624-1661 онуудад Нидерландын колони байсан. 1683-1895  онд Кошинга хятад ноёныг нь буулган авснаар манж Чин улс мэдэлдээ очжээ. Эхний Япо-Хятадын дайны дараа 1895 онд Японы мэдэлд шилжээд 1945 онд Хятадын мэдэлд ирсэн ч иргэний дайнд коммунист хүчин ялж 1949 онд БНХАУ байгуулагдахад Чан Кайши тэргүүтэй хөрөнгөтөн, Дундад Иргэн Улсын талын 1,5 сая хүн Тайвань руу зугтан шилжин суужээ.",
-  "3919_p16": "Бүгд Найрамдах Хятад Улс буюу Тайвань 1971 онд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага дахь суудлаа алдаж, түүний орыг эдүгээгийн Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс эзэлжээ. Улмаар 1979 онд Америкийн Нэгдсэн Улс Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улстай Дипломат харилцаа тогтоосноор Гоминданы намаар удирдуулсан Бүгд Найрамдах Хятад Улс олон улсын тавцанд Хятадыг төлөөлөх боломжоо алдсан бөгөөд 1980-аад оны дунд үеэс Гоминданы Засгийн Газар бодит байдалтай эвлэрч, арлынхаа хил хязгаарт зохицсон прагматик төрийн бодлого баримтлахыг эрмэлзэх болсон юм. Тайвань нь Үндсэн Хуулийнхаа дагуу нилээд өвөрмөц төрийн бүтэцтэй. Ерөнхийдөө ерөнхийлөгчийн засаглалтай бөгөөд Ерөнхийлөгч, Таван юань, Бүх Ард Түмний Үндэсний Их Хурал гэсэн гурван шатны институцаар дамжуулан төрийн удирдлагаа хэрэгжүүлдэг. Ерөнхийлөгч Үндэсний Их Хурлын удирдлага дор үйл ажиллагаагаа явуулдаг, англиар \"Five Branches of National Government\" хэмээн нэрлэдэг. Гүйцэтгэх Юань (Executive yuan - засгийн газар), Хууль Зүйн Юань (Legislative Yuan -Heel, Хууль Тогтоох дээд байгууллага), Шүүхийн Юань (Examination Yuan), Хяналтын Юань (Control Yuan) хэмээх таван байгууллага нэгдэж Үндэсний Засгийн Газраа бүрдүүлдэг.",
-  "3919_p14": "Хэдий 1950 онд Хятадын иргэний дайн дууссан ч энэ бүх цаг хугацаанд БНХАУ болон Тайванийн хооронд цусгүй, оюун санаа, улс төрийн дайн үргэлжилсээр байна.",
-  "3919_p15": "Засгийн газар \nЭдүгээ Тайванийн Засгийн Газар өөрийгөө Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн Газар хэмээн нэрийддэг байна. 1912 онд Хятадын үндэсний хувьс��алын удирдагч Сун Ят Сен Бүгд Найрамдах Хятад Улсыг байгуулсан бөгөөд 1949 онд тус Бүгд Найрамдах Улсын Засгийн Газар Тайвань арал руу хөөгдөж, Мао Зэдун тэргүүтэй коммунистууд их газрын Хятадын төрийн эрхийг авч, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсыг байгуулснаар Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Засгийн Газрын эрх мэдэл нь зөвхөн Тайвань арлаар хязгаарлагдах болж, Дэлхий дахинаа Хятад улсыг төлөөлөх эрх мэдлээ аажмаар алдсан юм.",
-  "3919_p19": "Түүхэн ба улс төрийн шалтгааны улмаас Тайванийн олон улсын тавцан дахь байр суурь төдий л тогтвортой бус. БНХАУ хүчирхэгжиж, гадаад байр суурь нь бэхжихийн хэрээр дэлхийн улс орнууд БНХАУ-ын \"нэг Хятадын бодлого\"-ын шахалтанд орж Тайваньтай дипломат харилцаагаа тасалсан буюу шинээр харилцаа тогтоохоос зайлсхийх болсон юм. 1971 онд Тайвань нь Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн, НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн байнгын гишүүний байр сууриа алдсан явдал нь гадаад харилцаа, гадаад нэр хүндэд нь хүнд цохилт өгсөн юм.",
-  "3919_p17": "Ерөнхийлөгч \n1996 оноос өмнө Тайваний ерөнхийлөгч нь Үндэсний Их Хурлаас сонгогддог байсан бол мөн оны гуравдугаар сараас эхлэн бүх ард түмний сонгуулиар сонгогддог болжээ. Сонгууль 4 жилд нэг удаа явагддаг. Тайваний өнөөгийн ерөнхийлөгчөөр Ардчилсан дэвшилт намаас сонгогдсон Цай Инвэнь ажиллаж байна. Тайвань 2016 онд анхны эмэгтэй ерөнхийлөгчөө сонгосон бөгөөд тэрээр гадаад бодлогодоо хоёр эргийн харилцаа Хятад-Тайванийн харилцааны өнөөгийн хүрсэн тогтвортой байдлыг цаашид үргэлжлүүлэн бэхжүүлэхийн зэрэгцээ Өмнөд Хятадын тэнгисийн маргаанд шууд оролцохгүй байхаа илэрхийлээд байна.",
-  "3919_p13": "1949 оны арванхоёрдугаар сард Гоминданы удирдлага засгийн газраа Тайвань (Формоза) арал руу нүүлгэхээр шийдвэрлэснээр зэвсэгт хүчний ихээхэн хэсэг, Гоминданы албан хаагчид, улс төрийн зүтгэлтнүүд, шинжлэх ухаан, соёлын ажилтнууд тийшээ явж нийт 2 сая хүн Тайвань руу нүүжээ. Тэдний тэн хагас нь Чан Кайшигийн цэргүүд байсан. Тэд явахдаа соёлын үнэт зүйл, их хэмжээний үнэт хөрөнгө, нам төрийн архиваа авч гарч чадсан байна. Үнэт эдлэлүүд нь одоо Тайбэйгийн үндэсний музейд хадгалагдаж байна. 1980-аад оны дунд үеэс Тайванд ардчилал болон Гоминданыг шинэчлэх алхам хүчтэй эхэлсэн юм. Тайванийн ардчиллын манлайлагчдын дийлэнх нь АНУ болон Барууны орнуудад боловсрол эзэмшсэн арлын уугуул иргэд байжээ. Ингээд 1988 онд анхны сөрөг хүчин болох Ардчилсан дэвшилт нам байгуулагдаж, 1996 онд анхны ардчилсан сонгуулийг явуулжээ. Мөн энэ онд анхны ардчилсан Үндсэн хуулийг баталснаар өнөөдрийг хүрчээ.",
-  "3919_p21": "Дипломат харилцаатай орнууд: (2022 оны байдлаар)",
-  "3919_p10": "Тухайн үеийн Хятадыг эрхшээж байсан Мин улс 1644 онд нуран унасан юм. Ингээд Мин гүрний язгууртан, сэхээтнүүд 1662 оноос эхлэн Тайваньд олноор дүрвэн ирэх болж Голландын колоничлогчдыг арлаас хөөн явуулснаар Тунгийн хаант улсыг байгуулж нийслэлээр өнөөгийн Тайванийн Тайнан хот болгожээ. Харамсалтай нь энэ улс удаан оршин тогтнож чадалгүй 1683 онд Манж Чин улсад эзлэгдсэн юм. Манжууд 1887 онд Тайванийг Фужянь мужтай нэгтгэж нийслэлийг нь өнөөгийн Тайпей хот болгожээ. Үүнийг өнөөгийн өндөр хөгжсөн Азийн бар улсын эхлэл гэж тайлбарлах нь олонтой.",
-  "3919_p2": "БНХАУ коммунист дэглэмтэй, хөгжиж буй орон бол Тайвань ардчилсан дэглэмтэй, зах зээлийн эдийн засагтай, 20-р зуунд эрчимтэй аж үйлдвэржиж «Азийн бар улс» хэмээн тодотгогджээ. ДХБ, АПЕК зэрэг олон улсын байгууллагын гишүүн.",
-  "3919_p11": "1894-1895 онд үргэлжилсэн Хятад Японы хооронд болсон эхний дайнд Манж Чин улс ялагдаж Шимоносэкийн гэрээгээр Тайвань болон хэд хэдэн арлыг Японы эзэнт гүрэнд өгчээ. Япончууд тэднийг их сургуульд суралцаж, төрийн өндөр алба хашихыг хориглосон бөгөөд энэ хугацаанд Тайваньчууд хэд хэдэн удаа бослого гаргаж байсан ч амжилт олоогүй байна. Тухайлбал 1895, 1907, 1915, 1930 онуудад болсон зэвсэгт бослогууд бүгд амжилтгүй болж тухайн үеийн хүн амынх нь 0,5 хувь буюу 14,000 орчим хүн алагдсан гэж үздэг. Гэсэн хэдий ч Японы дарангуйллын үед өнөөгийн Тайванийн дэд бүтэц, цахилгаан сүлжээ, төмөр зам, метро, цэвэрлэх байгууламж хийгээд боловсролын системийн суурь бий болсон байна. Мөн өмнө нь зөвхөн цагаан будаагаар хязгаарлагддаг байсан газар тариалангийн нэр төрөл өргөжиж дэлхийн элсэн чихрийн хамгийн том нийлүүлэгчдийн нэг болжээ.",
-  "3919_p12": "Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Тайвань арал нь Японы эзэн хааны армийн өмнө зүгт явуулах цэргийн ажиллагааны хамгийн чухал, стратегийн түшиц газар болж байв. Уг дайнд хэдэн арван мянган Тайваниуд Японы армийн өмнөөс тулалдаж, амь үрэгдсэн байдаг. Харин түүхэнд тод хараар тэмдэглэгдэн үлдсэн, одоо хэрнэ хөндүүртэй байдаг сэдэв нь ойролцоогоор 2000 орчим тайвань эмэгтэйг Японы армийн цэргүүдийг зугаацуулахын тулд бэлгийн боолчлол, мөлжлөгт ашиглаж байжээ. Япончууд 1945 онд уг дайнд ялагдсаныхаа дараа 50 жилийн турш ноёрхсон тус арлыг 1945 оны 10 сарын 25-нд Хятадад буцаан өгсөн байна. Үүний дараа 300,000 орчим Тайвань иргэдийг өмнө нь Японы талд ажиллаж байсан гэх хэргээр хэлмэгдүүлж, цөллөгт явуулсан байна. Энэхүү Японы эзлэн түрэмгийлэлд Их газрын Хятадууд цус нэгтнүүддээ ямар ч дэмжлэг үзүүлэлгүй дотоод тэмцэлдээ бүх хүчээ тарамдуулж байхад бүх зовлон зүдгүүрийг туулж, дарангуйллын эсрэг Тайваньчууд өөрсдөө бие даан тэмцэж, эрх чөлөөгөө олох гэсэн оролдлогууд хийж байсан. Тиймээс Тайванийн уугуул иргэд тус арал нь Дундад Иргэн Улсын нэг хэсэг байх ямар ч үндэслэлгүй гэж үздэг.",
-  "3919_p9": "Нутгийн уугуул иргэд голцуу амьдардаг цөөн хүн амтай Тайвань буюу барууны орнуудын нэрлэдгээр Формоза арлын өмнөд хэсгийг 1624 онд Голландын колоничлогчид эзэлсэн байна. Үүний дараа 1626 онд Испанийн эзэнт гүрний колоничлогчид арлын хойд хэсгийг эзэлж хот суурин газруудыг байгуулж эхэлжээ. Формоза арал дээрх колоничлогчид 16 жилийн турш хоорондоо байлдаж 1642 онд Голландчуудын ялалтаар өндөрлөсөн байна.",
-  "3919_p4": "Номхон Далайн баруун хэсэгт оршин, Хятад ба Барууныг холбодог гарц болсон Тайвань нь Номхон далайн өрнө захад байгаа үндсэн Тайвань арал болон орчин тойрны Пэнху, Мацу, Лань, Лудао гэх мэт олон жижиг арлын дээрх 36,193 км2 газрыг эзлэн оршдог. Эргэн тойрондоо Дорнод Хятадын тэнгис, Филиппиний тэнгис, Лусоны хоолой, Өмнөд Хятадын тэнгис, Тайванийн хоолойгоор хүрээлэгдэнэ. Тайваний хоолойг 180 км гэтлэхэд Хятадын эрэгт хүрч болно. Арлын төв, дорно тал уулархаг бол өрнөд Чянань гэх мэт нам доор газар байна. Юйшань («хаш уул», д.т.д 3952 м) мэтийн 3500 м давсан өндөр уулстай. Хоёр техтоник хавтны зааг дээр байгаа тул газар хөдлөх нь элбэг тохионо.",
-  "3919_p8": "Oлон мянган жилийн тэртээгээс Тайваний арал дээр хүн амьдарч байсныг археологийн олдворуудаар судлаачид нэгэнт нотлосон билээ.",
-  "3919_p20": "Тиймээс эдүгээ Тайванийн Засгийн газрын зүгээс Олон улсын тавцанд явуулж буй бодлого хийгээд Хятадын нэгдэл, тусгаар тогтнолын талаархи бодлогыг нь НҮБ хийгээд гадаад улс орнууд тэр бүр хүлээн зөвшөөрдөггүй. Өөрөөр хэлбэл Тайвань улс төрийн хувьд олон улсын тавцанд ихээхэн хавчигдмал байдалтай байдаг юм. Гэсэн ч Тайвань эдүгээ Африк, Латин Америкийн 20 гаруй оронтой дипломат харилцаатай, дэлхийн 140 гаруй улс орнуудтай худалдаа, эдийн засаг, соёл шинжлэх ухаан зэрэг салбарт бие даасан харилцаагаа хөгжүүлж буйн дотор дэлхийн тэргүүлэх 20-иод улс орон багтдаг. Тэдгээр улсуудаас 64-т нь төлөөлөгчийн газар, нэгд нь консулын газартай ажээ. Тайбэй хотод гадаадын 44 орны 48 төлөөлөгчийн газар нийгэмлэг, виз эрхэлдэг байгууллага ажилладаг байна. Тайвань нь өөрөө олон улсын 893 төрийн бус байгууллагын идэвхитэй гишүүн юм.",
-  "3919_p5": "Хүн ам зүй \nТайвань орны хүн амын тоо 20-р зуунд 3 саяаас 22 сая болтлоо нэмэгджээ. 2012 онд 23,261,747 хүн (бүрэн эрхт улс байсан бол 51-р олон) амьдарч байгаагаас 99.6% Тайвань арлын оршин суугчид юмсанжээ. Тайвань нэг хавтгай дөрвөлжин километр газарт 644.5 хүн ноогдох шигүү (бүрэн эрхт улс байсан бол 9-р шигүү суурьшилт), хотжсон нутаг болсон. Шинэ Тайбэй (3,903,745), Гаошюн (2,772,461), Тайжун (2,655,456), Тайбэй (2,635,766), Тайнань (1,874,724) гэх мэт арлын өрнө эргийн нам доор газрын томоохон хот суурин, тэдгээрийн хүй дүүрэгт анхнаасаа хүн ардууд шавалдан сууж өнөөдөртэй золгосон.",
-  "4681_p0": "Монгол Улс, 1992 оноос хойш Монгол Улсын нэр\n Өвөр Монгол, Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын өөртөө засах засаг захиргааны нэгж\n Ар Монгол, Монголын түүхэн нутаг дэвсгэр\n Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс, 1924 онд тусгаар тогтносон өнөөгийн Монгол Улсын нэр\n Олноо Өргөгдсөн Монгол Улс, 1911 оноос 1921 оны хооронд оршин тогтносон Богд Хаант Монгол Улсын нэр буюу өнөөгийн Монгол Улс ба Тувагийн нутаг дэвсгэрийн нэр\n Манжийн эрхшээл дэх Монгол Улс, 1691 оноос 1911 оны хооронд Чин Улсын эрхшээл дэх Монгол орны нэр\n Дөчин Дөрвөн хоёрын Монгол Улс, 1368 оноос 1691 оны хооронд оршин тогтносон Монг��л Улсын нэр\n Их Монгол Улс, 1189 оноос 1368 оныг хүртэлх Монголын Эзэнт Гүрний нэр\n Монголын тэгш өндөрлөг, Төв ба Дорнод Азид орших дэлхийд хоёрт орох тэгш өндөрлөг газар",
-  "4681_p1": "Мөн үзэх \n Монгол нутаг\n Монголчууд\n Монгол (салаа утга)"
-}

data/nl/nl_docs.json

@@ -1,127 +0,0 @@
-{
-  "1315598_p0": "Frankrijk (Frans: France), officieel de Franse Republiek (République française;  uitspraak), is een land in West-Europa en qua oppervlakte het op twee na grootste Europese land. Qua inwoneraantal is Frankrijk het op één na grootste land binnen de Europese Unie. Frankrijk ligt tussen het Kanaal, de Atlantische Oceaan en de Golf van Biskaje (in het westen), België en Luxemburg (in het noorden), Duitsland, Zwitserland en Italië (in het oosten) en Spanje, Andorra, de Middellandse Zee en Monaco (in het zuiden). Ook het eiland Corsica in de Middellandse Zee behoort tot Frankrijk, alsook vele overzeese gebieden. Frankrijk maakt aanspraak op een deel van Antarctica: Adélieland.",
-  "1315598_p37": "Er zijn 5 overzeese departementen (départements d'outre-mer, DOM) die ook elk apart het statuut van een regio hebben: Frans-Guyana, Guadeloupe, Martinique, Mayotte en Réunion (deze zijn — op Mayotte na — alle afgebeeld op de achterkant van de eurobankbiljetten, onderaan links naast de Canarische Eilanden). Frankrijk bezit ook nog andere overzeese gebieden: Clipperton, Saint-Barthélemy, Saint-Pierre en Miquelon en Sint-Maarten in Noord-Amerika, de Franse Zuidelijke en Antarctische Gebieden in de Indische Oceaan en Frans-Polynesië, Nieuw-Caledonië en Wallis en Futuna in Oceanië. Deze afhankelijke gebieden hebben verschillende officiële statuten en een verschillende hoeveelheid eigen bevoegdheden. De 5 overzeese departementen en Sint-Maarten maken deel uit van de Europese Unie. De andere Franse overzeese gebieden echter niet.",
-  "1315598_p69": "Zie ook \n Werelderfgoed in Frankrijk\n Napoleontische oorlogen\n Franse-koloniale Rijk\n Franse Republiek\n Eerste Franse Republiek\n Tweede Franse Republiek\n Derde Franse Republiek\n Vierde Franse Republiek\n Vijfde Franse Republiek\n Marianne (embleem)",
-  "1315598_p5": "Sinds de vroege middeleeuwen is Frankrijk door de omvang van het grondgebied en van de bevolking altijd een factor van belang geweest in de Europese machtsverhoudingen. De landsgrenzen kregen bij de Vrede van Nijmegen in 1678 ongeveer de vorm die ze sinds 1945 weer hebben en vallen grotendeels samen met natuurlijke grenzen. In de 17e, 18e en begin 19e eeuw was Frankrijk de grootste mogendheid op het Europese continent. Door de Franse Revolutie in 1789 veranderde Frankrijk van een absolute monarchie in een republiek, waarvan de beginselen als bedreigend werden ervaren door andere Europese mogendheden. Die probeerden dan de revolutie met militaire middelen de kop in te drukken. Onder het bewind van Napoleon keerde het tij en werden veel aspecten van de revolutie geëxporteerd; dit ging gepaard met spectaculaire veroveringen, die echter tussen 1812 en 1815 weer geheel verloren gingen. Frankrijk heeft zich sinds ongeveer 1300 uitdrukkelijker dan andere West-Europese landen ontwikkeld tot een centralistische natiestaat, die in de 19e eeuw tot volle wasdom kwam. Vandaag de dag hebben de 92 departementen waarin het moederland is verdeeld, erg weinig autonomie ten opzichte van de regering in Parijs. Vanaf de Vroegmoderne Tijd heeft het land ook grote internationale culturele invloed, al is die in de afgelopen decennia wat verminderd.",
-  "1315598_p70": "Officiële website van het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken (Engels)\n Franse ambassade in Den Haag\n Frans Verkeersbureau - franceguide.com",
-  "1315598_p15": "Natuur \nFrankrijk is na Rusland en Oekraïne het grootste land van Europa en, naar West-Europese begrippen, tamelijk dunbevolkt; de bevolkingsdichtheid is ongeveer een kwart van die van Nederland. Er is natuurschoon in een afwisselend landschap, met verschillende klimaten en subklimaten. Frankrijk is een geliefd vakantieland voor zowel Fransen als buitenlandse toeristen. In de Alpen, de Pyreneeën en het Centraal Massief wordt geskied.",
-  "1315598_p13": "Het zuidwestelijke deel van Frankrijk is opgedeeld in twee regio's: Occitanie en Nouvelle-Aquitaine. In het zuiden van de regio's liggen de Pyreneeën.",
-  "1315598_p18": "De Gironde is een estuarium tussen de Atlantische Oceaan en de samenvloeiing van de twee rivieren Garonne en Dordogne bij Ambès. Het estuarium is het grootste van West-Europa, 75 km lang en tot 12 km breed, met een oppervlakte van 635 km².",
-  "1535547_p46": "Tussen de rivieren de Litani en de Marowijnekreek ligt een gebied dat wordt betwist door Suriname en Frankrijk (Frans-Guyana).\n Tussen de rivieren de Boven-Corantijn of Nieuwe Rivier en de Coeroenie-Koetari ligt een gebied dat wordt betwist door Suriname en Guyana. Dit gebied staat in Suriname bekend als het Tigri-gebied en in Guyana als de New River Triangle.\n Tot 2007 beschouwde Suriname de linkeroever van de Corantijn als grens, terwijl Guyana het midden van de rivier als grens beschouwde. Dit werd met een uitspraak van het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag in het voordeel van Suriname beslist. (Zie ook Berbice.)\n Een derde grensconflict betrof de zeegrens tussen de twee landen voor de monding van de Corantijn. Het geschil was voorgelegd aan het Internationaal Zeerechttribunaal (ITLOS) te Hamburg. ITLOS deed in september 2007 uitspraak, wat ertoe resulteerde dat noch Suriname, noch Guyana hun aanspraken volledig gegrond zagen. De door Guyana uitgegeven en door Suriname betwiste 'CGX-concessie', waar vermoedelijk olie aanwezig was, kwam door de nieuwe grensbepaling wel op het gebied van Guyana te liggen.",
-  "1535547_p1": "De republiek heeft een oppervlakte van 163.820 km², een kustlijn van 386 km en grenst aan Brazilië, Guyana en Frans-Guyana. Het heeft zowel met Guyana als met Frans-Guyana een grensgeschil. Het landschap bestaat uit moerassen en heuvellandschappen met in het zuiden en midden verschillende bergketens. Het land is grotendeels bedekt met tropisch regenwoud en wordt doorsneden door een aantal rivieren die van het zuiden naar het noorden lopen, zoals onder andere de rivier de Suriname.",
-  "1535547_p12": "In Suriname zijn verschillende landschappen te onderscheiden. De noordelijke strook van 30 tot 100 km breed is een afwisseling van ritsen en zwampen. Dit deel behoort tot de kustvlakte van de Guyana's en strekt zich uit van de monding van de Amazone tot voorbij de delta van de Orinoco. Door de afzetting van enorme hoeveelheden sediment afkomstig van de Amazone is deze kust de snelst groeiende kustlijn ter wereld.",
-  "1535547_p11": "Belangrijke rivieren in Suriname zijn de Marowijne (grensrivier met Frans-Guyana), de Suriname, de Commewijne (lopend van oost naar west), de Coppename, de Tapanahony (zijrivier van de Marowijne), de Saramacca en de Corantijn, die de grens met Guyana vormt. Alle rivieren, behalve de Commewijne, lopen van het zuiden naar het noorden. In mei 2006 traden te Sipaliwini de rivieren Suriname, Tapanahony, Lawa en Marowijne buiten hun oevers door hevige regenval. Dit leidde tot zware overstromingen.",
-  "1535547_p6": "Ook het naburige Berbice en Essequibo, ongeveer het huidige Guyana, werden gekoloniseerd door Nederlanders. Suriname, Berbice en Essequibo vormden het zogenaamde Nederlands-Guiana. In 1814, nog vóór het Congres van Wenen, zou Zweden een poging doen om het beheer over Suriname en Curaçao in handen te krijgen in ruil voor Guadeloupe. Het lukte de Engelse diplomaat Castlereagh de Zweden af te kopen voor een miljoen pond in contanten. Nederlands-Guiana werd in 1815 nog eens verdeeld in Suriname, dat in Nederlands bezit bleef, en het huidige Guyana, dat een Britse kolonie werd: Brits-Guiana.",
-  "1535547_p0": "Suriname, officieel de Republiek Suriname, is een republiek aan de noordkust van Zuid-Amerika met als hoofdstad Paramaribo. Het land was van 1667 tot 1954 een kolonie van Nederland en daarna een land binnen het Koninkrijksverband. Op 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk. De Surinaamse bevolking bestaat uit meerdere etnische groepen waarvan er geen een absolute meerderheid vormt. De voertaal en officiële taal is het Nederlands, terwijl ook het Sranan(tongo) belangrijk is. Verder zijn er verschillende lokale en inheemse talen in gebruik.",
-  "1535547_p87": "Zie ook \n Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV)\n Nederlands-Guiana\n Srefidensi Dey\n Suriname van A tot Z",
-  "1535547_p66": "Wegennet \nIn Suriname wordt links gereden. Met buurland Guyana is het daarmee het enige land op het Amerikaanse vasteland, net zoals in onder andere het Verenigd Koninkrijk en Japan. Veel personenauto's worden uit Japan geïmporteerd, met name tweedehands. De vrachtwagens komen dikwijls tweedehands uit Nederland en hebben als gevolg hiervan het stuur aan de linkerkant. Bussen zijn klein. Belangrijke verkeersaders zijn de Oost-Westverbinding en de J.F. Kennedyweg (ook wel Highway).",
-  "1535547_p9": "Onafhankelijkheid (1975) \nOp 25 november 1975 werd Suriname onafhankelijk. De gouverneur van Suriname Ferrier, de Nederlandse minister-president Den Uyl en koningin Juliana ondertekenden het verdrag. Sindsdien is de officiële benaming Republiek Suriname (zie Toescheidingsovereenkomst). Ferrier werd de eerste president van de nieuwe Zuid-Amerikaanse staat. Vijf jaar later vond een staatsgreep plaats onder leiding van de onderofficier Desi Bouterse, maar dit maakte geen einde aan de wisseling van de wacht in het ambt van het presidentschap. In de reeks van uitgediende presidenten vallen twee namen op: de zojuist genoemde Bouterse, die tweemaal voor enige dagen, en Venetiaan die driemaal voor in totaal vijftien jaar het hoogste burgerlijke gezag uitoefende, beginnend in 1991. Venetiaan, een voormalig minister van Onderwijs, werd na democratische verkiezingen in 2010 afgelost door Bouterse. Na verlies bij de verkiezingen, werd Bouterse in 2020 als president opgevolgd door Chan Santokhi.",
-  "1535547_p32": "Suriname is naar staatsvorm een presidentiële republiek en naar regeringsvorm een parlementaire democratie. De laatste grondwet dateert van 30 september 1987. Volgens die van 1975 praktiseerde Suriname een parlementair systeem. Na de Sergeantencoup, een militaire machtsovername van 25 februari 1980, werd dit buiten werking gesteld. Dat gebeurde op 13 augustus 1980, nadat president Johan Ferrier vrijwillig was afgetreden. Onder druk van de Verenigde Staten, Nederland, Frankrijk en de VN waren de militaire machthebbers genoodzaakt onderhandelingen met de politieke leiders van vóór 1980 te voeren. Doel was een terugkeer naar de democratie. Dit staat in de Surinaamse geschiedenis ook wel bekend als het zogenaamde Topberaad: overleg tussen het militair gezag en de leiders van de VHP (Jagernath Lachmon) en de NPS (Henck Arron).\nResultaat van de onderhandelingen was niet alleen een terugkeer naar de democratie, maar tevens het officieel afschaffen van de grondwet van 1975 en het invoeren van die van 1987. Deze werd op 30 september 1987 bij referendum goedgekeurd door het volk van Suriname.",
-  "1535547_p8": "In 1954 werd Suriname een land binnen het Koninkrijksverband.",
-  "1535547_p10": "Fysieke kenmerken \nSuriname heeft een oppervlakte van .",
-  "1535547_p25": "De Marrons in het binnenland spreken verscheidene creoolse talen, die alle gebaseerd zijn op het Engels, maar sterk door Afrikaanse talen, het Portugees, Nederlands en/of Frans zijn beïnvloed. De woordenschat van het Saramaccaans, de meest gesproken taal van deze talen, is voor 5% à 20% van Afrikaanse oorsprong, voornamelijk van Congolese en Gbe-talen. De fonologie ervan benadert die van Afrikaanse talen het dichtst en de taal heeft zelfs een systeem van betekenisonderscheidende intonatie, zoals ook veel voorkomt in Afrika. Andere talen van de Marrons zijn het Aucaans, met het daaraan nauw verwante Paramakaans van de Paamaka, en het meer Frans beïnvloede Aluku van de Boni's. Het Matawai en het Kwinti, van de gelijknamige bevolkingsgroepen, kennen kleinere aantallen sprekers.",
-  "1535547_p17": "De biodiversiteit in Suriname kent een grote verscheidenheid aan flora en fauna. Het overgrote deel van Suriname, zo'n 90 procent, is met oerwoud bedekt. Dit oerwoud maakt deel uit van het grootste tropische regenwoud op aarde, het Amazoneregenwoud, waarvan het grootste deel op Braziliaans grondgebied ligt. Het Surinaamse binnenland is daarom een geliefd studieoord voor biologen uit de gehele wereld. Een groot aantal soorten vogels, reptielen en zoogdieren bewoont deze bossen en de kuststrook. Een voorbeeld daarvan zijn de schildpadden op het strand van Galibi (bij het gelijknamige dorp), waar bijzondere populaties schildpadden voorkomen. Naast de lederschildpad (Dermochelys coriacea), de meest voorkomende en enige die niet tot de zeeschildpadden behoort, zijn er nog andere schildpadsoorten. De lederschildpadden worden door de lokale bevolking Aitkanti genoemd. Verder vindt men in Suriname onder andere de bedreigde en beschermde jaguar, de luiaard, de reuzenmiereneter, de kaaiman (onder andere in Bigi Pan en Nickerie), het doodskopaapje, de brulaap, de tapir (onder andere bij Kabalebo) en de rode ibis (vooral in Bigi Pan en Nickerie). Met regelmaat worden jaguars gedood. Dit dier komt meer en meer voor in bebouwde omgeving, verdreven uit zijn eigen habitat door menselijke activiteiten. Het doden van de jaguar is strafbaar, maar er wordt zelden opgetreden tegen de jagers. In 2005 werd Suriname nog even wereldnieuws toen in Oost-Suriname ongeveer 25 nieuwe diersoorten werden ontdekt (in het Nassau- en Lelygebergte) en in 2013 nogmaals, toen 60 nieuwe diersoorten werden ontdekt in Zuidoost-Suriname.",
-  "1535547_p59": "Een belangrijke pijler van de Surinaamse economie was de winning van bauxiet door Suralco en Billiton bij het plaatsje Moengo, niet ver van Albina. Tijdens de Tweede Wereldoorlog liep de productie sterk op voor de oorlogsindustrie en in 1950 had Suriname een aandeel van ruim 25% in de wereldwijde bauxietproductie. De winning loopt echter terug omdat de mijnen uitgeput raken. In 2008 werd de exportwaarde van aluinaarde ingehaald door die van goud. Alcoa was in onderhandeling met de staat over de verkoop van Suralco, maar in december 2014 wees de overheid een voorstel af. Alcoa stopte in 2015 volledig alle bedrijfsactiviteiten en op 1 januari 2020 gaf zij de stuwdam aan de staat Suriname. (Aanverwante industrie: aluinaardefabriek en aluminiumsmelterij (Billiton en Alcoa). Ten zuiden van Paramaribo is door de aanleg van een stuwdam in de Suriname het Prof. Dr. Ir. W.J. van Blommesteinmeer ontstaan; de Afobakawaterkrachtcentrale aan het meer levert elektriciteit, onder meer voor de productie van aluminium. Het staatsbedrijf Grassalco is actief op het gebied van de goudwinning, het delft steenslag, het ontwikkelt een granietmijn en doet aan plantvermeerdering.",
-  "1535547_p21": "Surinamers in Nederland",
-  "1535547_p18": "Er zijn bedreigingen voor de natuur, met name door de ontbossing, bauxietwinning en door verontreiniging als gevolg van kleinschalige mijnbouw (met name goudwinning). Suriname heeft echter een lange historie op het gebied van natuurbescherming en ook op dit moment zijn er verschillende organisaties actief, zoals Stinasu, 's Lands Bosbeheer en wwf-guiana's. In 2019 had Suriname een Forest Landscape Integrity Index van 9.39/10, en stond op de vijfde plaats wereldwijd. Centraal Suriname Natuurreservaat scoorde 10/10, maar de bossen rond Paramaribo scoorden laag.",
-  "1535547_p15": "In de zuidelijke helft van het land liggen meerdere bergketens, die allemaal tot het hoogland van Guyana behoren. Dit zijn onder andere het Oranjegebergte, Van Asch van Wijckgebergte, Wilhelminagebergte, Eilerts de Haangebergte, Grensgebergte en het Toemoek-Hoemakgebergte. De hoogste top is de Julianatop (1280 meter).",
-  "1535547_p63": "Het beplante areaal (in ha.) verschilt sterk van district to district. Nickerie neemt het leeuwendeel voor zijn rekening.",
-  "1535547_p67": "Havens \nDe belangrijkste transportmogelijkheid in Suriname is het vervoer over het water. In totaal is er 1200 km aan bevaarbare waterwegen. Havens zijn er in Albina, Moengo, Nieuw-Nickerie, Paramaribo (Jules Sedney Haven en Waterkant), Paranam en Wageningen. Aanlegsteigers zijn er langs de rivieren bij iedere nederzetting. N.V. Havenbeheer Suriname beheert de grootste algemene haven van Suriname in Paramaribo en ook die van Nieuw-Nickerie.",
-  "1535547_p47": "Andere conflicten \n Illegale drugshandel: Suriname wordt beschouwd als doorvoerland van illegale drugs vanuit Zuid-Amerika naar Europa en Brazilië, met name cocaïne uit Colombia. Het wordt ook beschouwd als exportland van cannabis, ondanks dat cannabis in Suriname verboden is.\n Illegale wapenhandel: Suriname wordt beschouwd als doorvoerland voor wapens-voor-drugstransacties, met name vinden transacties plaats met de Colombiaanse rebellenbeweging FARC.",
-  "1535547_p34": "Politiek \nChan Santokhi is president, Ronnie Brunswijk vicepresident.",
-  "1535547_p4": "Tijdens de Tweede Engels-Nederlandse Oorlog werd Suriname in 1667 door Abraham Crijnssen veroverd op de Engelsen, die onder leiding van William Byam stonden. Bij de Vrede van Breda zagen de Nederlanders voorlopig af van de teruggave van de door de Engelsen ingenomen Nederlandse kolonie Nieuw-Nederland (de huidige staat New York); op hun beurt eisten de Engelsen niet meteen dat Suriname ontruimd zou worden en deden de toezegging om de Banda-eilanden aan de Nederlanders over te laten. Meestal wordt gesproken van een \"ruil\" van beide gebieden. Na de Derde Engels-Nederlandse Oorlog werd deze feitelijke toestand in 1674 officieel door de Vrede van Westminster. Diverse Engelse families verlieten Suriname voor Jamaica en namen grote aantallen slaven mee.",
-  "1535547_p44": "Sinds december 2002 hebben de regering van Suriname en het gemeentebestuur van Den Haag een samenwerkingsovereenkomst. Doel van deze overeenkomst is dat de bevolking van Suriname en Den Haag met elkaar activiteiten ontwikkelen die gericht zijn op het uitwisselen van kennis, kunst, cultuur en sport. Daarnaast wordt het gestimuleerd dat scholen en welzijnsinstellingen in Suriname en Den Haag met elkaar gaan samenwerken. Wat de samenwerking met Vlaanderen betreft, kan vermeld worden dat er twee stedenbanden actief zijn. Deze beogen een samenwerking tussen besturen op gang te brengen op verschillende vlakken (toerisme, visserij, cultuur, onderwijs, energie, milieu, drinkwater):\n stedenband tussen het district Para en Leuven\n stedenband tussen Galibi en Koksijde\nVerder zijn er ook scholenbanden ontstaan tussen Vlaamse en Surinaamse scholen in de schoot van de Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand.",
-  "1535547_p23": "In Suriname worden twintig talen gesproken. Het Nederlands is de officiële taal. Samen met het Sranantongo (Surinaams), een wijdverspreide contacttaal, geldt het als lingua franca van Suriname. Het Sranantongo is een creoolse taal die hoofdzakelijk gebaseerd is op het Engels, en ook een grote Nederlandse invloed heeft; dat wil zeggen dat de (kern)woordenschat grotendeels uit het Engels en Nederlands stamt. Daarnaast zijn er invloeden van het Portugees, Spaans en Afrikaanse talen. De meeste Surinamers zijn meertalig: de verschillende bevolkingsgroepen van Suriname spreken in veel gevallen hun eigen moedertaal, het Nederlands en eventueel ook nog Sranan(tongo).",
-  "1535547_p20": "De Surinaamse bevolking vormt een etnisch zeer diverse en multiculturele gemeenschap, waarin geen enkele groep een absolute of dominante meerderheid vormt. De bevolking bestaat uit een mengeling van de volgende etnische groepen, met tussen haakjes het aandeel van de groep bij de volkstelling in 2012. Bij de telling bepaalde de bevolking zelf tot welke etnische groep ze behoren:\n Inheemsen (3,8%), de oorspronkelijke bewoners van Suriname vallen onder verschillende volken en wonen vooral in het binnenland en rond de hoofdstad. Er zijn elf verschillende inheems-Surinaamse volken.\n Afro-Surinamers (37,4%), stammen af van uit Afrika aangevoerde slaven en kunnen in twee groepen worden verdeeld.\n Creolen (15,7%), afstammelingen van Afrikanen, die veelal in de stedelijke gebieden wonen en overwegend christelijk zijn.\n Marrons (21,7%), nakomelingen van gevluchte Afrikanen, die wilden ontsnappen aan een bestaan als slaaf, door zich in afgelegen bosgebieden te vestigen. Er zijn zes stammen van Surinaamse Marrons. Door de openlegging van het binnenland en als gevolg van de Binnenlandse Oorlog trokken veel Marrons naar Paramaribo en andere grotere plaatsen. Traditioneel volgen zij de winticultuur van geesten- en voorouderverering. \n Hindoestanen (27,4%), afstammelingen van de Indiase 'contractarbeiders' uit het toenmalige Brits-Indië. Zij bewonen voornamelijk de districten Wanica, Paramaribo en Nickerie en zijn onderverdeeld in grofweg twee stromingen; hindoes en moslims.\n Javanen (13,7%), nakomelingen van de contractarbeiders uit het toenmalige Nederlands-Indië. Het district Commewijne wordt van oudsher overwegend bevolkt door Javanen, daarnaast wonen velen van hen in Lelydorp en Paramaribo. Godsdienstig zijn zij overwegend moslim en daarnaast beoefenaars van geesten- en voorouderverering.\n Brazilianen (geschat tot wel 10%), oorspronkelijk voornamelijk werkzaam als goudzoekers in het binnenland.\n Chinezen (1,5%), zijn in twee groepen te verdelen.\n de eerste groep bestaat uit nakomelingen van contractarbeiders uit Hongkong, Zuid-China of Nederlands-Indië. Het merendeel van deze Chinese Surinamers spreekt een dialect uit de Hakkataal en zijn overwegend katholiek.\n Sinds +/- 2000 is er een toename van migratie vanuit China naar Suriname. De nieuwe Chinezen zijn overwegend werkzaam in de handel en horeca en zijn grotendeels niet-religieus.\n Europeanen (1%), nakomelingen van Nederlanders, Portugezen uit Madeira en andere Europeanen uit de koloniale tijd. Zij wonen vooral in de districten Paramaribo en Wanica en zijn voornamelijk christen. De Nederlanders die recentelijk in Suriname zijn komen wonen, of geen gemengd bloed hebben, staan bekend als bakras. De afstammelingen van Nederlandse kolonisten die in de 19e eeuw naar Suriname kwamen of die lange tijd in Suriname wonen en zijn geïntegreerd in de samenleving staan bekend als boeroes.\n Joden, nakomelingen van voornamelijk Sefardische, maar ook Asjkenazische Joden. In hun geschiedenis speelt de Jodensavanne een grote rol. Veel joden zijn vermengd met andere bevolkingsgroepen.\n Libanezen zijn Surinamers uit het Midden-Oosten. Zij komen voor het grootste deel uit Bcharre in Libanon en zijn maronieten. Daarnaast zijn er ook Syriërs en Palestijnen. In Suriname beschouwen zij zich niet als Arabieren, maar noemen zich liever Feniciërs.\n Overige immigrantengroepen uit de regio zijn Guyanezen, Haïtianen en Cubanen. Aanvankelijk waren zij actief in de landbouwsector, maar steeds meer nemen ze deel in andere sectoren.\nIn de volkstelling van 2012 beschouwde 13,4% van de bevolking zich als overwegende etniciteit \"gemengd\". 1,8% gaf aan onder een andere bevolkingsgroep te vallen.",
-  "1535547_p43": "Suriname is sinds 4 juli 1995 volwaardig lid van de Caricom, de Caribische handelsorganisatie.",
-  "1535547_p71": "Internet \nSuriname is via twee onderzeese internetkabels met de rest van de wereld verbonden. In Paramaribo komt de Deep Blue Cable aan land (in aanbouw), die het Surinaamse internet zal verbinden met onder andere Guyana, Trinidad, Curaçao, Aruba en Florida. In Totness komt de zeekabel van het Suriname-Guyana Submarine Cable System (SG-SCS) aan land, een meer lokale kabel die het Surinaamse internet verbindt met Guyana en Trinidad.\nDe Internetlandcode is: sr.",
-  "1535547_p69": "Het land bezit de restanten van de voormalige Lawaspoorweg (enkelvoudig meterspoor) van Onverwacht naar Brownsberg (oorspronkelijk van Paramaribo naar Benzdorp aan de Lawa gepland, maar slechts afgeraakt tot Dam), die sinds de jaren tachtig niet meer in gebruik is, plus de spoorlijn op normaalspoor van Apoera naar het Bakhuisgebergte (72 kilometer 'van niets naar nergens'), aangelegd tussen 1976 en 1980 in het kader van het West-Surinameplan. Deze is nooit officieel in gebruik genomen. Vrijwel al het rollend materieel is verroest of werd doorverkocht.",
-  "1535547_p72": "Suriname heeft twee monumenten op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staan. Het Centraal Suriname Natuurreservaat werd in 2000 toegevoegd als natuurerfgoed. Het is het grootste natuurreservaat van Suriname en een van 's werelds grootste beschermde tropische regenwouden. Sinds 2002 staat ook de historische binnenstad van Paramaribo met veel monumentale houten gebouwen op de lijst, als cultuurerfgoed. Daarnaast staat sinds 1999 Jodensavanne op de tentatieve lijst voor Werelderfgoed van de UNESCO.",
-  "1535547_p65": "De Surinaamse Luchtvaart Maatschappij (SLM), ook wel Surinam Airways genaamd, is de nationale luchtvaartmaatschappij van Suriname. Verder zijn er vier binnenlandse/regionale luchtvaartmaatschappijen: Blue Wing Airlines, Fly All Ways, Gum Air en Caricom Airways. De nationale luchthaven is Johan Adolf Pengel International Airport bij Zanderij, 40 km ten zuiden van Paramaribo met internationale verbindingen naar Amsterdam, Miami (Verenigde Staten), Belém (Brazilië) en de Caräibische regio. Ieder jaar maken er ongeveer een half miljoen reizigers gebruik van de luchthaven. Naast dit vliegveld zijn er nog vier andere vliegvelden met verharde landingstrips en 44 vliegvelden met onverharde landingstrips. Vliegveld Zorg en Hoop in Paramaribo is het meest intensief gebruikte vliegveld van het land voor met name het binnenlandse luchtvervoer.",
-  "1535547_p61": "In buurland Guyana zijn al voor de kust grote oliereserves aangetoond in het Stabroek-blok, maar bij Suriname bleven deze berichten uit tot begin januari 2020. Op 6 januari 2020 maakten het Amerikaanse oliebedrijf Apache en Total SA echter bekend een aanzienlijk olieveld te hebben gevonden voor de kust, bij een bron genaamd Maka Central-1. De twee bedrijven gaan door met boringen om meer olie te ontdekken. In maart 2020 werd een tweede vondst bekendgemaakt, Sapakara West-1. Apache spreekt over een „belangrijke vondst” zonder nadere details. Later in het jaar, in juli, volgde een derde vondst, Kwaskwasi-1, die als beste van de drie vondsten werd bestempeld. Details over de hoeveelheid olie in de zeebodem zijn niet bekendgemaakt. 14 januari 2021 werd een vierde ontdekking in put Keskesi East-1 bekendgemaakt.",
-  "1535547_p19": "Suriname heeft  inwoners en een bevolkingsdichtheid van slechts 3,6 inwoners/km². Hiermee is Suriname een van de dunst bevolkte landen ter wereld en vergelijkbaar met landen als Canada en Mauritanië. In het bosrijke district Sipaliwini, het grootste van het land, is de bevolkingsdichtheid zelfs maar 0,28 inw./km². De meeste inwoners wonen in het noorden van het land, in de districten Paramaribo, Wanica en Nickerie. Wereldwijd zijn er ongeveer een miljoen mensen van Surinaamse afkomst, waarvan ruim de helft in Suriname woont. Daarnaast woont een grote groep in het buitenland, voornamelijk in Nederland en België, maar ook in buurlanden Frans-Guyana, Brazilië en de Verenigde Staten wonen aanzienlijke aantallen Surinamers.",
-  "1535547_p38": "Suriname is onderverdeeld in tien districten, die elk weer onderverdeeld zijn in ressorten. De tien districten zijn alfabetisch gerangschikt:",
-  "1535547_p16": "Suriname heeft een tropisch regenwoudklimaat, met een grote en kleine regentijd, alsook twee droge tijden. De temperatuur schommelt tussen 24 en 36 graden Celsius. Gedurende de regentijd is de gemiddelde temperatuur 27,3 graden, terwijl die tijdens de droge tijd oploopt naar 32 graden Celsius. 's Morgens loopt de temperatuur geleidelijk op van ca. 24 graden naar 32-34 graden (tussen 14 en 16 uur) om daarna geleidelijk aan weer te dalen naar 24 graden (tussen 4 en 6 uur).",
-  "1535547_p45": "Defensie en politie \nHet Nationaal Leger van Suriname omvat ook een bescheiden marine en luchtmacht. Voor de civiele ordehandhaving is er het Korps Politie Suriname (KPS). Het land beschikt bovendien over een kustwacht.",
-  "1535547_p5": "Toen duidelijk werd dat de Zeeuwen niet in staat waren de Surinaamse economie van de grond te krijgen, is in 1683 de Sociëteit van Suriname opgericht. De eerste gouverneur van de kolonie Suriname onder het bewind van de Sociëteit was Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck. Hij had één derde van de rechten op Suriname aangekocht. De stad Amsterdam en de West-Indische Compagnie (WIC) bezaten daarnaast ieder een derde. Aan het einde van de 18e eeuw ging de WIC failliet; de familie Van Aerssen had haar bezit al eerder verkocht. Amsterdam was toen de enige belanghebbende.",
-  "1535547_p58": "In de 21e eeuw werd er goud ontdekt in het resort Tapanahony van het district Sipaliwini, wat veel mensen van elders in Suriname maar ook uit andere delen van de wereld (met name Canada en Brazilië) heeft aangetrokken. Goud is tegenwoordig een zeer belangrijke economische activiteit. Per jaar wordt in Suriname zo'n 30 ton goud geproduceerd en geëxporteerd. De export van goud leverde tussen 2011 en 2013 gemiddeld zo'n $ 1,5 miljard per jaar op en dit was twee derde van het totaal.",
-  "1535547_p14": "Het middengedeelte van Suriname bestaat uit een laag, glooiend bosland, dat door houtkap her en der dreigt te veranderen in savanne.",
-  "1535547_p24": "In het binnenland worden van oudsher talen uit drie Amerikaanse taalfamilies gesproken. De grootste groep hiervan zijn de relatief nauw verwante Caribische talen, waaronder het Karaïbs of Kalina en ook het Trio en Wayana vallen. Daarnaast is er het Lokono, dat onder het Arawak valt, dat in Zuid-Amerika en de Caraïben wordt gesproken. Ten slotte werd er ook Warau gesproken (een taal uit de onderfamilie Paezan van de Macro-Chibchanfamilie). Deze taal heeft een aantal overeenkomsten met zowel het Karaïbs als Arawak, maar met een geheel eigen vocabulaire. Vermoedelijk wordt deze taal niet meer in Suriname gesproken. Een vierde inheemse taal die ook wel in bepaalde Wayana-dorpen aan de Lawa gesproken wordt is het Emerillon, dat vooral aan de Tampok in Frans-Guyana gesproken wordt en tot de Tupi-taalgroep hoort.",
-  "247651_p7": "Grensrivier\nDe grens tussen Suriname en Guyana ligt op de linkeroever van de Corantijn, dus aan de Guyanese kant. Het is toegestaan voor inwoners van Guyana om over de rivier te varen, maar ze hebben geen visrechten. Guyana beschouwde het midden van de rivier als grens, maar dit werd in een uitspraak van het Permanent Hof van Arbitrage in 2007 beslist in het voordeel van Suriname.",
-  "247651_p0": "De Corantijn (Engels: Courantyne) is een rivier in het noorden van Zuid-Amerika, op de grens van Guyana en Suriname. De lengte van de rivier is, inclusief de Boven-Corantijn (Nieuwe Rivier) als bronrivier, circa 724 km. De Corantijn stroomt uit in de Atlantische Oceaan.",
-  "247651_p10": "Rivier in Suriname\nRivier in Guyana\nArcheologische plaats in Suriname",
-  "247651_p9": "Zie ook\n Grenzen van Suriname\n Berbice - Grensgeschil\n Lijst van rivieren in Suriname\n Lijst van rivieren in Guyana",
-  "247651_p2": "Loop\nDe Corantijn heeft in haar bovenloop twee bronrivieren: In het westen ontspringt in het Acaraigebergte nabij de grens van Brazilië de Boven-Corantijn of Nieuwe Rivier. Meer oostelijk loopt de Coeroeni, die als Koetari en Sipaliwini ontspringt ten westen van de Sipaliwinisavanne. Het gebied tussen de Nieuwe Rivier en de Coeroeni-Koetari is het betwiste Guyanees-Surinaamse Tigri-gebied of New River triangle.",
-  "247651_p4": "Stroomgebied\nCorantijn\nKabalebo\n Dalbanakreek\nLucie\nCoeroenie\nKoetari\n Aramatau\nSipaliwini\nBoven-Corantijn (Nieuwe rivier)\nOronoque",
-  "247651_p1": "Aan de monding ligt aan Surinaamse zijde het Corantijnstrand dat in trek is voor recreatie. Iets verderop ligt Backtrack dat bekend is om de illegale oversteken tussen Suriname en Guyana.",
-  "247651_p3": "Nadat de al goed tot wasdom gekomen rivieren de Boven-Corantijn en de Coeroenie zijn samengevloeid, heet de rivier de Corantijn. 400 km stroomafwaarts, nadat onder andere de Surinaamse rivieren de Lucie (rivier) en de Kabalebo hun water in de Corantijn hebben laten stromen, bereikt de rivier de oceaan, nabij de Surinaamse plaats Nieuw-Nickerie en de Guyanese plaats Corriverton.",
-  "247651_p6": "De rivier heeft ook vele eilanden, waaronder het Papegaai-eiland in het Surinaamse district Nickerie. De Corantijn is erg breed, erg ondiep en telt vele zandbanken. Vrijwel de gehele rivier loopt door een dicht tropisch regenwoud.",
-  "247651_p5": "Kenmerken\nDe rivier kent vele watervallen, waaronder de Oronoqueval (Boven-Corantijn), de Anoravallen, de Tijgervallen, de Tramwayvallen en de Wonotobovallen.",
-  "247651_p8": "Archeologische vindplaatsen \nHet stroomgebied van de Corantijn, vooral in het achterland, is een van de vele archeologische vindplaatsen uit het leven van inheemse volkeren vóór 1492. Er bevinden zich onder meer rotstekeningen die inzicht geven in de ceremoniële, mythische en religieuze wereld van toen.",
-  "24944_p19": "Tussen de rivieren de Nieuwe Rivier of Boven-Corantijn en de Coeroeni/Koetari ligt het Tigri-gebied dat door Guyana en Suriname wordt betwist. In 1969 werden Surinaamse werklieden door Guyana uit het gebied verdreven. Toen de Nederlandse regering weigerde de TRIS in te zetten, stuurde Suriname politieambtenaren, die voornamelijk bestonden uit voormalige soldaten, naar het gebied, en stichtten Kamp Tigri. Het kamp werd echter door Guyana veroverd. Sindsdien wordt het Tigri-gebied vanuit Guyana bestuurd.",
-  "24944_p20": "Ook de benedenloop en monding van de Corantijn werden betwist. Suriname beschouwde de linkeroever van de Corantijn als grens, terwijl Guyana het midden van de rivier als grens beschouwde. Een oplossing van dit laatste geschil werd urgent door olievondsten in de monding van de Corantijn. In 2000 werd een boorplatform, dat door de Canadese oliemaatschappij CGX werd gebruikt, door Surinaamse schepen weggesleept. Op 25 februari 2004 begon de regering van Guyana een geschillenprocedure en in de loop van 2006 werd het geschil voorgelegd aan het Internationaal Zeerechttribunaal (ITLOS) in Hamburg. Op 20 september 2007 stelde een commissie van het Permanent Hof van Arbitrage de jarenlang betwiste maritieme grens tussen Guyana en Suriname vast. De jurisdictie over de monding van de Corantijn en de wateren ten oosten van een lijn in een hoek van 10° ten opzichte van de kust werden aan Suriname toegewezen.",
-  "24944_p1": "Het huidige land Guyana is in feite onderdeel van een groter gebied dat ook Guyana (of Guiana) wordt genoemd – naar het Indiaans voor \"land van vele wateren\", en zich uitstrekt tot in Venezuela en Brazilië. Het huidige Guyana bestond in de 17e en 18e eeuw uit de vier Nederlandse koloniën Pomeroon, Essequebo, Demerara en Berbice. In 1763 kwamen de slaven van de kolonie Berbice onder leiding van de slaaf Cuffy in opstand in de slavenopstand van Berbice. Cuffy is een nationale held van Guyana. Na de napoleontische oorlogen werden de Nederlandse koloniën tijdens het Verdrag van Londen in 1814 overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk, maar de onderhandelingen waren nog niet afgerond. De overname werd tijdens het Congres van Wenen bekrachtigd, en werd op 20 november 1815 officieel, met de Corantijn als nieuwe grensrivier met Suriname dat een Nederlandse kolonie bleef. De voormalige Nederlandse koloniën werden in 1831 samengevoegd tot Brits Guiana, en bestuurd door de Raad van Politie in Georgetown. Op 1 augustus 1834 werd de slavernij afgeschaft, negenentwintig jaar voor Suriname.",
-  "24944_p18": "Grensgeschillen met Suriname",
-  "24944_p16": "Het land heeft een geschil met Venezuela over de loop van de grens. In de 19e eeuw had Venezuela al een dispuut met de koloniale heersers. De Britten huurden in 1835 de van oorsprong Duitse ontdekkingsreiziger Robert Schomburgk in om de grens vast te leggen, de zogenaamde Schomburgk-lijn. Een oorlog dreigde maar in 1905 kwam een overeenstemming tot stand na internationale bemiddeling. In 2015 werd olie aangetoond voor de kust van Guyana en Venezuela heropende het grensconflict. Het legde eerst een claim op Pomeroon en Essequibo, het oostelijke grensgebied van Guyana ter grootte van ongeveer 80.000 km², en eiste vervolgens een groot deel van het kustwater waarmee Guyana bijna volledig van de zee zou worden afgesloten. De claims leidden tot spanningen en beide landen hebben militaire oefeningen gehouden om hun positie kracht bij te zetten.",
-  "24944_p34": "Guyana biedt een grote biodiversiteit. Het heeft hoogland oerwoud, savannes, moerassen, mangrovebossen, drasland, tepuis, en veel tropisch regenwoud. Meer dan 70% van de natuur is in ongerepte conditie. In 2014 had Guyana een Forest Landscape Integrity Index van 9.58/10.",
-  "24944_p0": "Guyana, officieel de Coöperatieve Republiek Guyana (Engels: Co-operative Republic of Guyana), is een land in het noorden van Zuid-Amerika, dat grenst aan Suriname, Brazilië en Venezuela. Guyana heeft grensgeschillen met Suriname en met Venezuela.",
-  "24944_p48": "Zie ook \n Guyana van A tot Z",
-  "24944_p15": "Grensgeschillen met Venezuela",
-  "24944_p35": "In 2021 waren er in Guyana zes beschermde gebieden: het Iwokramabos, het nationaal park Kaieteur, het Kanukugebergte, Shell Beach, waar schildpadden hun eieren leggen, en Kanashen, een inheems en beschermd natuurgebied dat wordt beheert door de inheemse Waiwai.",
-  "24944_p21": "Lengte landgrenzen: Brazilië 1.308 km, Suriname 836 km, Venezuela 789 km\n Kustlijn: 459 km\n Laagste punt: kustzone Atlantische Oceaan, < −2,75 meter\n Hoogste punt: Roraima, 2775 meter",
-  "24944_p6": "Op 26 mei 1966 werd Guyana een onafhankelijke staat binnen het Britse gemenebest, met de Britse koningin Elizabeth II als staatshoofd. Op 2 januari 1969 vond de Rupununiopstand plaats in het zuiden van Guyana. De opstand werd geleid door Amerikaanse en Europese ranchers en gesteund door een gedeelte van de inheemse bevolking. De opstand werd twee dagen later onderdrukt door het leger en veel inheemsen vluchtten naar Brazilië en Venezuela. Op 19 augustus 1969 vond een gewapend conflict plaats tussen Suriname en Guyana over het Tigri-gebied waarbij geen doden of gewonden vielen, maar Kamp Tigri werd veroverd door Guyana.",
-  "24944_p33": "Het grootste deel van Guyana is bedekt met tropisch regenwoud. In Guyana komen meer dan 900 vogelsoorten, 225 zoogdiersoorten, 880 reptielsoorten en meer dan 6500 planten- en boomsoorten voor. Dieren die in het land voorkomen zijn onder andere de jaguar, de capibara, de reuzenmiereneter, de harpij, de rotshaan, en de nationale vogel: de canjefazant. In 1955 begon David Attenborough zijn carrière als natuurdocumentairemaker in Guyana.",
-  "24944_p23": "Guyana is ingedeeld in tien regio's, en zijn vernoemd naar de rivieren waartussen de regio zich bevindt. De regio's zijn verdeeld in gemeenten en bestuurd door Neighbourhood Democratic Councils of Municipal Councils in geval van towns of steden. Guyana kent één stad, Georgetown, en tien towns (2018).",
-  "24944_p17": "In 2018 werd door Guyana een verzoek ingediend bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) om zich te buigen over de kwestie. President Maduro heeft geweigerd het ICJ te erkennen. In 2019 werd door het Parlement van Venezuela onder leiding van Juan Guaidó een wet aangenomen waar in staat dat Essequibo van Venezuela is. Op 18 december 2020 werd de kwestie geaccepteerd door de ICJ. Venezuela verscheen niet en heeft tot 8 maart 2023 de tijd gekregen om een verweer in te dienen.",
-  "24944_p31": "Mensenrechten \nGuyana is het enige land in Zuid-Amerika waar homoseksualiteit, anale en orale seks bij wet verboden is. Op homoseksualiteit staat maximaal twee jaar gevangenisstraf, maar op sodomie (buggery) kan een levenslange gevangenisstraf worden opgelegd. In de praktijk wordt de wet niet meer uitgevoerd. Sinds 2018 is crossdressing toegestaan.",
-  "24944_p27": "Het Engels is de officiële taal. Het Guyanees Creools, een Engelse creoolse taal, wordt echter het meest gesproken. Andere creoolse talen in Guyana waren het Skepi in Essequebo (aan de Essequibo) en Berbice-Nederlands in Berbice (aan de Berbice).",
-  "24944_p49": "Externe links \n Ministry of the Presidency of Guyana\n Officiële website van De Instantie van het Toerisme van Guyana\n  Bureau of Statistics Guyana\n  Worldbank Guyana",
-  "24944_p2": "Net als later in Suriname, had de afschaffing van de slavernij in Guyana grote gevolgen. Deze leidde onder andere tot immigratie van veel contractarbeiders uit India die als koelies werk verrichtten op de suikerrietplantages. De voormalige Afrikaanse slaven trokken veelal naar de steden. Deze etnisch-culturele scheiding bestaat nog steeds en zorgt voor een turbulente politieke situatie.",
-  "24944_p25": "De Guyanezen bestaan uit meerdere volksgroepen. De twee meest dominante etnische groepen zijn de Afro-Guyanezen, afstammelingen van slaven uit Afrika (29,2%), en de Indiase Guyanezen, afstammelingen van contractarbeiders uit Brits-Indië (39,8%). De inheemse bevolking maakt 10,5% uit van Guyana en bestaat uit: Akawaio, Arecuna, Karaïben, Lokono, Macushi, Patamona, Waiwai, Wapishana en Warau volken. De rest van de bevolking bestaat uit mensen van gemengde afkomst.",
-  "24944_p14": "Op 2 maart 2020 vonden verkiezingen plaats en werd er verkiezingsfraude geconstateerd, David Granger wilde zichzelf uitroepen als winnaar van de verkiezingen, maar werd door de rechtbank geblokkeerd. Vervolgens werd een hertelling van de stemmen geëist door de rechtbank. De hertelling duurde heel lang. Onder internationale druk en dreigementen met sancties werd uiteindelijk begonnen met de hertelling, en werd de fraude bewezen. Op 2 augustus 2020 werd Irfaan Ali ingezworen als president van Guyana.",
-  "24944_p42": "Het land heeft een structureel een groot tekort op de handelsbalans. De belangrijkste exportproducten zijn goud, bauxiet, rijst en suiker. De activiteit vissen wordt begunstigd door het continentaal plat, hierdoor de verkoop van garnalen in het buitenland. De import bestaat hoofdzakelijk uit olie- en olieproducten en kapitaalgoederen. Het tekort op de handelsbalans wordt deels goedgemaakt door de instroom van kapitaal van donoren en ontwikkelingshulp.",
-  "24944_p36": "Economie \nDe economische ontwikkeling van Guyana maakte een duidelijke ommekeer ten goede aan het begin van de jaren negentig. Na een decennium met lage economische groei, hoge inflatie en grote tekorten op de lopende rekening begon een periode van hoge economische groei die tot 1998 duurde. De financiële situatie verbeterde aanzienlijk, de inflatie daalde en de handelsbalans verbeterde al blijft deze structureel een tekort tonen. In 2006 en 2007 viel de hoge economische groei samen met een forse reductie van de netto staatsschuld, die halveerde als percentage van het bruto binnenlands product (bbp).",
-  "24944_p37": "In 2017 was het bruto binnenlands product van Guyana US$ 3561 miljoen, per hoofd van de bevolking was dit US$ 4578. De belangrijkste economische activiteit in Guyana is de dienstensector gevolgd door de landbouw. In deze laatste sector werkt het grootste deel van de beroepsbevolking. In de polders van de kust liggen de rijstvelden, andere gewassen voedsel en fruit. Naast rijst is suiker een belangrijk landbouwproduct. Een groot deel van het land is bedekt met bos waardoor hout ook een belangrijk product is.",
-  "24944_p40": "Meer van recentere datum is aardolie. In 2015 werd 200 kilometer voor de kust van Guyana olie aangeboord door ExxonMobil in het Stabroek-blok. In de Liza-1 bron zit naar alle waarschijnlijkheid meer dan 700 miljoen vaten olie en in januari 2020 werd de eerste olie verscheept. De olie had tegen de dan geldende olieprijs een waarde van US$ 40 miljard. Medio 2018 verhoogde ExxonMobil de schatting van de oliereserves in het Stabroek-blok naar vier miljard vaten en begin 2020 werd dit verder verhoogd naar acht miljard vaten. In 2025 wordt een olieproductie van 750.000 vaten per dag verwacht. ExxonMobil heeft een belang van 45% in het blok, Hess Guyana 30% en het Chinese oliebedrijf CNOOC de laatste 25%.",
-  "24944_p3": "Na de Tweede Wereldoorlog werd de People's Progressive Party (PPP) opgericht door de hindoe-tandarts Cheddi Jagan. In 1953 was Jagan zes maanden premier, maar moest, toen hij de arbeidswetgeving wilde moderniseren, onder druk van de Britse autoriteiten aftreden. De Britse gouverneur, Alfred Savage, verbood de jeugdafdeling van de PPP en stelde Cheddi Jagan tot 1957 onder huisarrest, vanwege zogenaamde \"communistische activiteiten.\"",
-  "24944_p30": "Historisch is de politiek een bron van spanning in het land, en er zijn vaak gewelddadige rellen uitgebroken tijdens de verkiezingen. Tijdens de jaren 1970 en 1980 werd het politieke landschap gedomineerd door de People's National Congress. In 1992 werden de eerste 'vrije en eerlijke' verkiezingen gehouden onder toezicht van de Verenigde Staten, en de People's Progressive Party leidde vervolgens het land tot aan de verkiezingen van 2015. De twee partijen zijn voornamelijk georganiseerd langs etnische lijnen. De partijen botsen vaak op kwesties in verband met de toewijzing van middelen.",
-  "24944_p38": "Verder is de mijnbouw belangrijk, al lange tijd wordt bauxiet geproduceerd en ook goud. In 1884 werd goud ontdekt in Mahdia, en in 1892 aan de Potarorivier. De ontdekkingen leidden tot een goldrush in het binnenland. Het zoeken naar goud en diamanten blijft belangrijk. In 2020 had olie goud gepasseerd als belangrijkste exportproduct, maar goud was verantwoordelijk voor 22% van de exportproducten met een totale waarde van US$ 657 miljoen. In 2022 waren er 310 officiële goudmijnen en 100 officiële diamantmijnen.",
-  "488_p0": "Frans-Guyana (Frans: Guyane) is een Frans overzees departement aan de noordkust van Zuid-Amerika. Het is het grootste gebied van de Europese Unie buiten Europa. Het grenst in het westen aan Suriname en wordt verder omsloten door de Braziliaanse deelstaat Amapá. Tussen de rivieren de Litani en de Marowijne ligt een gebied dat wordt betwist door Frans-Guyana en Suriname. Ook staat het land bekend om haar verleden als een plantagekolonie van het vroegere moederland: Frankrijk.",
-  "488_p25": "Politiek \nFrans-Guyana is een Frans overzees departement (département d'outre mer). Het bestuur wordt geleid door Gabriel Serville, president van de Assemblée de Guyane, het parlement van Frans-Guyana. Dit parlement vervangt sinds 2015 de voormalige algemene (departementale) raad en regionale raad. Frans-Guyana heeft twee vertegenwoordigers in de Franse Senaat en twee vertegenwoordigers in het Franse parlement. Binnen de Europese Unie heeft Frans-Guyana de status van ultraperifere regio. Het maakt dus integraal onderdeel uit van de Europese Unie. Frans-Guyana valt echter niet onder de Schengenakkoorden. Andere Europese akkoorden, bijvoorbeeld gratis roaming, gelden wel in Frans-Guyana.",
-  "488_p27": "Frans-Guyana is een Frans overzees departement (nummer 973).",
-  "488_p17": "Frans-Guyana is een onderdeel van het Guianaschild en is dichtbebost met tropisch oerwoud. Meer dan 80% van het grondgebied bestaat uit ongerept tropisch oerwoud en kent een grote biodiversiteit. In 2021 dekten de beschermde gebieden 52% van het grondgebied van het departement. Het grootste beschermde natuurgebied is het Nationaal Park Guyana dat bestaat uit 20.300 km² Amazone-oerwoud. In 2021 was Frans-Guyana een van de best beschermde gebieden ter wereld, maar wordt bedreigd door illegale goudmijnen, visserij, explosieve bevolkingsgroei en infrastructuurprojecten.",
-  "488_p15": "Fysieke kenmerken \nFrans-Guyana kent twee geografische gebieden: de kustzone waar de overgrote meerderheid van de bevolking woont, en het binnenland dat bestaat uit bijna ondoordringbaar tropisch regenwoud. Het binnenland stijgt in hoogte en eindigt in het Toemoek-Hoemakgebergte bij de grens met Brazilië. De hoogste berg van de departement is de Bellevue de l'Inini met een hoogte van 851 meter.",
-  "488_p23": "Op  had Frans-Guyana  inwoners.",
-  "488_p19": "Bevolking \nDe meeste van de  inwoners wonen aan de kust van het land, dat een diverse bevolkingssamenstelling kent. De Creolen (mensen van gemengde Afrikaanse en Franse afkomst) zijn de grootste etnische groep. Ongeveer 14% van de bevolking is van Europese, vooral Franse afkomst. De door ingevoerde ziekten uitgedunde inheemse volken vormen 3 à 4% van de bevolking. Langs de kust wonen de Caribisch sprekende Galibi. De eveneens Caribischtalige Wayana wonen langs de bovenloop van de Marowijne. Andere stammen in het binnenland zijn de Arawak sprekende Palikur langs de benedenloop van de Oyapock, de Tupisprekende Wayampi langs de bovenloop van de Oyapock en de eveneens Tupisprekende Teko (Émerillon) in het gebergte tussen de Wayana en Wayampi in. Andere bevolkingsgroepen zijn de Chinezen (3,2%) en de Zuidoost-Aziaten, vooral Laotianen (1,5%). De Marrons, afstammelingen van ontsnapte Afrikaanse slaven, leven hoofdzakelijk langs de rivier de Marowijne. De belangrijkste Marron groepen zijn de Saramakaners, Aucaners (Ndyuka) en Aluku (Boni).",
-  "488_p35": "Sport \nFrans-Guyana heeft een voetbalteam dat niet is aangesloten bij de FIFA omdat het een overzees departement van Frankrijk is. Het Frans-Guyaans voetbalelftal is wel het aangesloten bij de CFU, Caribbean Cup en de CONCACAF.",
-  "488_p14": "In 1930 werd het binnenland een aparte kolonie genaamd Inini en werd per decreet bestuurd door de Gouverneur van Frans-Guyana. Van 1940 tot 1943 viel het bestuur onder Vichy-Frankrijk en onder het gezag van admiraal Robert. Wel vertrokken een aantal ex-gevangenen en militairen om de Vrije Fransen te vervoegen. De eerste oorlogsjaren waren zwaar omdat het land moest overleven in autarkie. Vanaf 1943 viel het bestuur toe aan de Vrije Fransen. De Amerikanen legden de luchthaven Rochambeau aan en diepten de haven van Cayenne uit. In 1946 werd Frans-Guyana weer een overzees departement van Frankrijk, en werd Inini opgeheven. In 1974 werd Frans-Guyana tevens een bestuurlijke regio. Op 10 januari 2010 kozen de inwoners in een referendum voor handhaving van deze status. Met een meerderheid van 70% verwierpen ze voorstellen tot uitbreiding van hun autonomie.",
-  "488_p30": "De hoofdstad van Frans-Guyana is Cayenne.",
-  "488_p29": "De twee arrondissementen van Frans-Guyana zijn:\n Arrondissement Cayenne\n Arrondissement Saint-Laurent-du-Maroni",
-  "488_p9": "Door de Franse Revolutie werd de slavernij in 1794 afgeschaft en werd het gebied voor het eerst een Frans departement. Sinds dat jaar werden ook tegenstanders van het nieuwe republikeinse regime naar Frans-Guyana gedeporteerd. Vanwege het klimaat stierven er velen, zodat Frans-Guyana de bijnaam \"droge guillotine\" (guillotine sèche) kreeg. In 1802 werd het opnieuw een kolonie en werd de slavernij er weer ingevoerd.",
-  "488_p20": "De dominante religie van Frans-Guyana is het rooms-katholicisme. De Marrons en enkele Indianengemeenschappen onderhouden hun eigen religies.",
-  "488_p2": "Prekoloniale geschiedenis \nHet gebied dat nu Frans-Guyana wordt genoemd, werd al duizenden jaren voor de komst van de Europeanen bewoond door inheemse volken (indianen). De Kalinja, Wayana, Emerillion (Teko), Wayampi, Lokono, en Palikur leefden en leven nog verspreid over het gebied. Cayenne was bijvoorbeeld oorspronkelijk een indiaans dorp.",
-  "488_p1": "De hoofdstad van Frans-Guyana is Cayenne. Bij Kourou ligt de lanceerbasis Centre Spatial Guyanais van de ESA, het Europese ruimtevaartproject. Het 3e Infanterieregiment (3e REI) van het Franse Vreemdelingenlegioen staat in voor de verdediging van de basis en bewaking van de grenzen. Op 1 januari 2002 is zoals in Europa ook in Frans-Guyana de euro als munteenheid ingevoerd, wat resulteerde in een toenemende welvaart in Frans-Guyana.",
-  "488_p32": "Frans-Guyana heeft relatief weinig wegen. Sinds 2004 is er een aaneengesloten weg van bijna 450 km evenwijdig met de kust tussen het westen en het oosten van het land. Tussen Cayenne en Saint-Laurent-du-Maroni loopt de N1 (route nationale 1); het verkeer kan van daaruit verder met een veerdienst naar Suriname. Tussen Cayenne en Saint-Georges-de-l’Oyapock loopt de N2. Sinds 2017 kan het wegverkeer daarna verder over een brug naar Brazilië. In de omgeving van Cayenne zijn er ook de nationale wegen N3 (naar de haven) en N4 (naar de luchthaven).",
-  "488_p16": "Aan de kust liggen een paar kleine eilandgroepen zoals Îles du Salut waartoe het beruchte Duivelseiland behoort, en Îles du Connétable, een beschermd natuurgebied. De Petit-Saut, een stuwmeer waaraan een waterkrachtcentrale is gebouwd, vormt een kunstmatig meer. Frans-Guyana heeft veel grote rivieren waarvan de Marowijne, de Mana en de Oiapoque de belangrijkste zijn.",
-  "488_p10": "In 1809 bezetten de Portugezen uit Brazilië de kolonie, in reactie op de verovering van Portugal door de Fransen. Na de val van Napoleon werd het door het Verdrag van Parijs in 1814 weer toegewezen aan Frankrijk. In 1817 vertrokken de Portugezen.",
-  "488_p11": "Er ontstond een groeiende economie met vooral plantages met zowel inheemsen als creolen (als afstammelingen van ingevoerde Afrikanen) die beide tot slavernij werden gedwongen. Zowel de witte als de zwarte creolen werden door de rode inheemse bevolking als te mijden ziekteverspreiders van Europese en Afrikaanse ziekten gezien. Nadat Frankrijk in 1848 de slavernij had afgeschaft, verdween de economische bloei. Het aantal inwoners zakte onder de 17.000.",
-  "488_p8": "De Fransen arriveerden rond 1604 en vestigden hun eerste nederzettingen. In 1637 werd Cayenne gesticht. Van 1660 tot 1664 werd het gebied bezet door de Nederlanders. In 1676 veroverden de Nederlanders het weer tijdens de Hollandse Oorlog. Een jaar later heroverden de Fransen het opnieuw.",
-  "488_p12": "In 1852 werd er als reactie op de economische neergang door Napoleon III een strafkolonie ingesteld. Er kwamen verschillende bagno's (strafkampen) in het gebied, met als hoofdzetel Saint-Laurent-du-Maroni, voor veroordeelde misdadigers uit heel Frankrijk. De veroordeelden moesten er dwangarbeid verrichten. Na het uitzitten van hun straftijd moesten ze in Guyana blijven als kolonisten. Andere veroordeelden werden zonder meer gedeporteerd. De Franse overheid hoopte zo de bevolking in het gebied te doen toenemen. Maar het werd een flop. Vele stierven in het bagno als gevolg van ziekten en slechte behandelingen.",
-  "488_p18": "Het natuurreservaat Amana bevindt zich aan de Atlantische kust en is samen met naburige natuurreservaat Galibi in Suriname een van 's werelds belangrijkste broedplaatsen van de lederschildpad. De moerassen van Kaw-Roura is een drasland van 947 km², dat meer dan de helft van de beschermde diersoorten van Frans-Guyana bevat.",
-  "488_p31": "Enkele andere steden zijn:\n Kourou, bekend van het ruimtevaartcentrum\n Maripasoula, goudzoekersstad\n Saint-Laurent-du-Maroni, bekend van de strafkolonie en als grensplaats met Suriname",
-  "488_p4": "De cultuur op het vasteland was en is voornamelijk gericht op jacht, visvangst en verzamelen. Het bewerken van de kostgrond is een gemeenschappelijke aangelegenheid, waarbij de vrouwen over het algemeen de lakens uitdelen. De mannen zorgen voor het openkappen van een stuk bos. Verder zijn zij ook verantwoordelijk voor de bouw van huizen. Het bouwen van een woning wordt bij de Kalinja en Lokono gemeenschappelijk gedaan, (\"moshiro\" of \"mayuri\") waarbij het gehele dorp betrokken is. Momenteel zijn de rechten van de inheemse volken in Frans-Guyana relatief goed geregeld, hoewel de gebieden die als réserve indienne aangegeven zijn, toch steeds meer en meer door niet-inheemsen worden ingepalmd. Stuurorganisaties van de indianen zijn F.O.A.G en E.P.O.A.C. De inheemse bevolking heeft zitting in de C.O.I.C.A (overkoepelend orgaan van Amazone-indianen).",
-  "488_p33": "Verder blijven voor het transport over water en door de lucht belangrijk. De voornaamste luchthaven is de luchthaven Félix Eboué en de voornaamste haven die van Dégrad des Cannes. Zowel in de gemeente Saint-Laurent-du-Maroni als in de gemeente Saint-Élie bevonden zich spoorwegen op meterspoor. Op het terrein van het Centre Spatial Guyanais ligt een normaalspoorweg voor het transport van de raketten naar de lanceerinstallatie. De lijn is dubbelsporig, maar is gedeeltelijk strengelspoor. De trein heeft een maximumsnelheid van 4 tot 5 km/u.",
-  "680036_p0": "Het Tigri-gebied, in Guyana ook wel de New River Triangle, is een gebied dat zowel door Suriname als door Guyana wordt opgeëist. Het gaat om de zone tussen in het westen de Boven Corantijn (Nieuwe Rivier genoemd door Guyana) en in het oosten stroomafwaarts de Koetari en Coeroenie, tot aan de monding in de Corantijn, de grensrivier tussen Guyana en Suriname die uitmondt in de Atlantische Oceaan.",
-  "680036_p1": "Het gebied wordt sinds 1871 betwist door Suriname en Guyana. In 1969 liep het conflict hoog op en sindsdien wordt het Tigri-gebied vanuit Guyana bestuurd.",
-  "680036_p3": "Geschiedenis \nHet Engels-Nederlandse verdrag van 1814 legde de grens tussen Brits-Guyana en Suriname vast als de Corantijn Rivier. . Het verdrag is door beide partijen ondertekend en geratificeerd. Robert Schomburgk onderzocht de grenzen van Brits-Guyana in 1840. Hij nam de rivier Corantijn rivier als grens en zeilde naar de Kutari rivier , waar hij de bron ervan achtte , om de grens af te bakenen. In 1871 ontdekte Charles Barrington Brown echter de Boven Corantijn of Nieuwe rivier, de bron van de Corantijn rivier . Zo ontstond het geschil over het Tigri-gebied of de Nieuwe Rivierdriehoek.",
-  "680036_p2": "In Suriname wordt het gebied beschouwd als deel van het Coeroenie-ressort in het district Sipaliwini, terwijl het voor Guyana behoort tot de regio East Berbice-Corentyne.",
-  "680036_p4": "Zie ook \n Grenzen van Suriname\n Suriname - Grensconflicten\n Berbice - Grensgeschil",
-  "89542_p4": "De Marowijne is de grensrivier tussen Suriname en Frans-Guyana en is de levensader van dorpsgemeenschappen aan zowel de Surinaamse als de Frans-Guyaanse oever. De rivier ontspringt onder de naam Litani bij de Braziliaanse grens en vormt daar de binnenzijde (vanuit Surinaams oogpunt) van de betwiste zone tussen Suriname en Frans-Guyana. Vanaf de plek waar de rivier de Marouini de Litani in stroomt, wordt de grenslijn wel geaccepteerd door beide landen. De Litani wordt ook als buitengrens gezien van het betwiste gebied vanuit Frans oogpunt.",
-  "89542_p8": "Rivier in Suriname\nRivier in Frans-Guyana",
-  "89542_p0": "De Marowijne (Karaïben: Marowini; Frans: Maroni; Sranantongo: Marwina-liba; Wayana: Lawa) is een rivier in het oosten van Suriname, op de grens met Frans-Guyana. De rivier loopt onder andere langs de dorpen Saint-Laurent-du-Maroni in Frans-Guyana, en Albina en Galibi in het Surinaamse district Marowijne. De Marowijne is 609 kilometer lang volgens de Surinaamse definitie en 612 kilometer lang volgens de Franse definitie, en mondt uit in de Atlantische Oceaan.",
-  "89542_p2": "Op de Marowijne zijn talrijke stroomversnellingen en watervallen. De Marowijne heeft een brede rivierbedding met daarin verschillende riviereilanden. Stroomafwaarts van de stroomversnelling van Hermina kent de rivier een getijdenwerking. Vanaf Saint-Laurent-du-Maroni en Albina begint het estuarium van de Marowijne met talrijke kreken met brak water en kustmoerassen.",
-  "89542_p6": "In mei 2006 traden rivieren in het gebied van de Marowijne en Boven-Suriname buiten hun oevers door hevige regenval. Dit leidde tot zware overstromingen. Op 11 mei waren 175 dorpen getroffen en hebben ongeveer 25.000 mensen hun huis moeten verlaten om te vluchten voor het water. Het betrof veelal marrons. Velen van hen zochten hun toevlucht bij familieleden in hoger gelegen dorpen. President Venetiaan riep de getroffen gebieden uit tot rampgebied.",
-  "89542_p7": "Zie ook \n Stoelmanseiland\n Lijst van rivieren in Suriname\n Lijst van rivieren in Frans-Guyana",
-  "89542_p1": "Beschrijving \nDe rivier neemt diverse rivieren uit het Toemoek-Hoemakgebergte op en loopt vanaf de samenvloeiing met de Tampok verder onder de naam Lawa. Pas op het moment dat de Surinaamse rivier de Tapanahony, met behulp van de Manbarival, samenvloeit met de hoofdstroom wordt de rivier de Marowijne genoemd. In de Karaïben- of Kalinjataal zou het \"marowini\" (tegenwoordig \"marauni\") herleid kunnen worden naar het begrip \"morowinyo\" (als verwijzing naar een plaats). Men moet zich ook realiseren dat de inheemse volken voor de verschillende plaatsen langs de rivieren allemaal eigen namen hebben.",
-  "89542_p5": "Over de rivier wordt veel gesmokkeld. Vooral benzine en dieselolie worden vanuit Albina naar Frans-Guyana gesmokkeld, omdat de prijs in Suriname veel lager ligt dan de prijs in Frans-Guyana, waar de Franse norm wordt gehanteerd."
-}

data/sl/sl_docs.json

@@ -1,75 +0,0 @@
-{
-  "104298_p8": "Reka Dragonja na burger.si\n Hidrografske značilnosti porečja in rečne mreže reke Dragonje (pdf)\n  Tajan Trobec; Enciklopedija naravne in kulturne dediščine na Slovenskem, Dragonja",
-  "104298_p9": "Reke v Sloveniji\nReke na Hrvaškem",
-  "104298_p0": "Dragonja (italijansko Dragogna) je reka, ki izvira v vzhodnih obronkih Šavrinskega gričevja v občini Koper, dolga je 30 km in je v spodnjem toku obmejna reka.",
-  "104298_p4": "Dragonja je bila nekoč od izliva v Piranski zaliv do Kaštela plovna za majhna plovila. Območje od sotočja Rokave in Dragonje do povirnega dela je zaščiteno z začasno odredbo o zavarovanem območju s strani Mestne občine Koper.",
-  "104298_p2": "Porečje reke obsega 95,6 km². Dragonja ima 18 desnih in 13 levih pritokov, od katerih sta bila za izrabo vodne energije najpomembnejša desni pritok Rokava in levi pritok Argila, drugi pritoki so hudourniki. Dragonja je značilna sredozemska reka, pritoki so poleti večinoma suhi. Porečje je večinoma izoblikovala v flišnem gričevju, le manjši del, ki je pretežno na hrvaški strani, je sestavljen iz apnencev. Pritoki se zato globoko vrezujejo v strma pobočja, zato je pokrajina zelo slikovita. Tu se nahajajo številni slapovi in slapišča, soteske, prodišča, meandri, razgaljeni geološki profili, spodmoli, tolmuni in druge značilnosti, ki predstavljajo pomembno geološko, geomorfološko in hidrološko dediščino. Reka je tudi življenjski prostor za zanimiv vodni ter obvodni živalski in rastlinski svet.",
-  "104298_p6": "Glej tudi \n seznam vodotokov Jadranskega povodja z izlivom v Sloveniji\n seznam rek v Sloveniji",
-  "104298_p7": "Viri \n Vinčec, Milan Istra: Koper, Izola, Piran: kulturno turistični vodnik, Koper, Arsvideo, 2009,  ISBN 978-961-269-087-8\n Mencinger, Borut Naravni parki Slovenije Ljubljana, Mladinska knjiga Založba d.d., 2004  ISBN 86 11 16747 3\n Skoberne, Peter Sto naravnih znamenitosti Slovenije, Ljubljana, Prešernova družba, 1988, \n Gogala, Andrej Kamen, voda, sonce in veter : narava Krasa in slovenske Istre, Ljubljana, Prirodoslovni muzej Slovenije, 2003,  ISBN 961-6367-06-4",
-  "104298_p5": "Slapovi Škrline \nPreko vodoravnih plasti peščenjaka se voda ob višjem vodostaju pretaka v slapovih, eni najslikovitejših so ravno na sotočju Dragonje in Rokave, na Škrlinah. \nZa tam prisotno zobato slapičje je značilno, da je nastalo na koncu mrežasto prepokane plošče peščenjaka. Zobje se odlomijo, ko jim reka spodje podlago, zato se brzica pomika po strugi navzgor.",
-  "104298_p1": "Značilnosti \nV gornjem toku ima 25 ‰ strmca, ki se v srednjem delu reke do pritoka Rokave zniža na 7,5 ‰, od levega pritoka Argile do izliva v morje pa strmec znaša le še 2 ‰.",
-  "158493_p7": "Gorjanci\nJanez Trdina\nTisočaki‎\nGore na Hrvaškem\nGabrje, Novo mesto\nCerov Log\nRajakovići",
-  "158493_p0": "Trdinov vrh () je 1178 metrov visok hrib, ki predstavlja najvišji vrh Gorjancev ( oz. Žumberačka gora). Je priljubljena izletniška točka tako slovenskih kot hrvaških pohodnikov. Po vrhu poteka meddržavna meja med Slovenijo in Hrvaško, natančneje med naselji Gabrje in Cerov Log na slovenski strani in Rajakovići na hrvaški. Iz Gabrja in Rajakovićev pripeljeta na vrh tudi makadamski cesti. Sama točka vrha, ki jo obeležuje visok betonski razgledni stolp, se nahaja na hrvaški strani, prav tako pa tudi Cerkev sv. Elije (sv. Ilije), na slovenski pa Vojašnica Trdinov vrh, v kateri je od leta 1991 nastanjena Slovenska vojska. Na slovenski strani se nahaja Cerkev sv. Jere (uradno v Gabrju), po kateri je hrib dobil tako slovensko (do preimenovanja leta 1923) kot hrvaško ime, ter telekomunikacijski stolp (uradno v Cerovem Logu). Na severnem pobočju (v Cerovem Logu) se nahaja pragozd Trdinov vrh, ki se vzpne skoraj do vojašnice.",
-  "158493_p2": "Ime \nPrvotno vrh ni imel imena, ampak so ga domačini poimenovali opisno, po cerkvi sv. Jere kar Vrh svete Jere. Starejši nemški in madžarski viri so vrh imenovali St. Geraberg ali Gorianc.",
-  "158493_p4": "Kronološki pregled \n 1447 - prva omemba cerkve sv. Jere\n 1530 - začetek selitve Uskokov v Žumberak in s tem verjetno povezana gradnja cerkve sv. Elije\n 1802 - opuščena cerkev sv. Jere\n 1889 - markirana prva planinska pot na vrh na pobudo Johannesa Frischaufa\n 1899 - urejeno prvo razgledišče\n 1905 - markirana pot iz Novega mesta\n 1923 - vrh Sveta Jera preimenovan v Trdinov vrh na pobudo Ferdinanda Seidla\n 1934 - ob triangulacijskem stebru postavljena 21 metrov visoka lesena piramida\n 1960 - postavljen nov, 15 metrov visok betonski stolp\n 1968 - zgrajena cesta na Trdinov vrh s slovenske strani in za tem zgrajen vojaški objekt Jugoslovanske vojske\n 1980 - pravno zavarovan pragozd Trdinov vrh\n 1984 - postavljen 90 m visok telekomunikacijski stolp\n 1991 - JLA zapusti vojaški objekt, s soglasjem Hrvaške ga zasede Teritorialna obramba Republike Slovenije\n 1992 - predstavljene razvaline cerkve sv. Elije\n 1993 - predstavljene razvaline cerkve sv. Jere in urejen nadstrešek z zvonom\n 1993 - zgrajena cesta na Trdinov vrh s hrvaške strani\n 1999 - ustanovljen Park prirode Žumberak – Samoborsko gorje na hrvaški strani",
-  "158493_p6": "RTVSLO.si - Trdinov vrh, dolenjski Triglav\n Trdinov vrh na hribi.net\n Dol-list.st",
-  "158493_p5": "Glej tudi \n Pragozd Trdinov vrh\n Gospodična (izvir in planinski dom ob Gospodični)",
-  "4742_p39": "Hrvaška leži na stičišču Srednje in Jugovzhodne Evrope. Meji na Slovenijo in Italijo (morska meja) na (severo)zahodu, Madžarsko na severovzhodu, Srbijo na vzhodu, Bosno in Hercegovino na (jugo)vzhodu, Črno goro na skrajnem jugovzhodu ter Jadransko morje na jugozahodu. Večina ozemlja se razteza med geografskima širinama 42° in 47° severno ter dolžinama 13° in 20° vzhodno. Del ozemlja na skrajnem jugu okoli Dubrovnika je praktično eksklava, ki je z ostalim ozemljem povezana le preko teritorialnih voda, na kopnem pa dostop seka ozemlje kratke obale Bosne in Hercegovine pri Neumu. Do tega ozemlja je trenutno brez prečkanja meja moč priti le preko trajektne povezave Ploče–Trpanj na polotoku Pelješac; na Pelješac pa je Hrvaška pričela graditi tudi most.",
-  "4742_p117": "Slovanske države\n \nDržave, po katerih so poimenovali asteroid\nStatistične regije NUTS 1",
-  "4742_p0": "Hrvaška, uradno Republika Hrvaška (, ), je suverena država z okoli 3,9 milijona prebivalci (2021) na stičišču Srednje Evrope, Jugovzhodne Evrope in Sredozemskega morja. Glavno mesto je Zagreb, ki tvori posebno administrativno območje, ozemlje države pa je  razdeljeno še na dvajset upravnih enot - županij. Ozemlje Hrvaške pokriva  km2 in ima sicer raznoliko, vendar večinoma celinsko in sredozemsko podnebje. Razprostira se od skrajnih vzhodnih robov Alp na severozahodu do Panonske nižine in bregov reke Donave na vzhodu, njen osrednji del pokriva Dinarski gorski masiv, južni in zahodni del pa se končujeta na obali Jadranskega morja. Na severu in severozahodu meji na Slovenijo, na severu na Madžarsko, na jugu in vzhodu na Bosno in Hercegovino, na jugu na Črno goro ter na vzhodu na Srbijo. Hrvaška obala Jadranskega morja je dolga 1778 km, ob njej pa leži tudi več kot 1000 otokov. Prebivalstvo države se gilblje okoli štirih milijonov, večino od tega so Hrvati, prevladujoča veroizpoved pa je rimskokatoliška. Številčno najpomembnejša manjšina so prebivalci srbske narodnosti oziroma pravoslavne vere.",
-  "4742_p34": "Hrvaška kot del socialistične Jugoslavije",
-  "4742_p41": "Gričevnati severni deli Hrvaškega Zagorja in ravnice Slavonije na vzhodu, ki je del Panonske nižine, so prepredeni z večjimi rekami, kot so Donava, Drava, Kolpa in Sava. Donava, druga najdaljša evropska reka, teče skozi mesto Vukovar na skrajnem vzhodu in predstavlja mejo s Srbijo. Osrednja in južna območja ob jadranski obali sestavljajo nižja gorovja in gozdnata višavja.",
-  "4742_p40": "Ozemlje obsega 56.594 km², od tega 56.414 km² kopna in 128 km² celinskih voda. Po površini je 127. država na svetu. Nadmorska višina se giblje od vrhov v Dinarskem gorovju z najvišjim vrhom Dinara (1831 m) blizu meje z Bosno in Hercegovino na jugu do obale Jadranskega morja, ki se razteza po celotni jugozahodni meji. Hrvaško obalo zaznamuje več kot 1000 otokov in otočkov različnih velikosti, od katerih je stalno naseljenih le 48. Največja otoka sta Cres in Krk, vsak z okoli 405 km².",
-  "4742_p45": "Hrvaško lahko zaradi podnebja in oblike površja razdelimo na več ekoregij. Zaradi tega dejstva je z vidika biotske raznovrstnosti ena izmed najbogatejših evropskih držav. Na hrvaškem ozemlju so zastopani štirje biogeografski tipi: mediteranski ob morski obali in v neposrednem zaledju, alpski po večini Gorskega Kotarja, panonski ob Dravi in Donavi ter celinski v ostalih predelih. Med bolj opaznimi so kraški habitati s podvodnim okoljem, kot npr. v reki Zrmanji in Krki, ter s podzemnimi habitati.",
-  "4742_p106": "Na Hrvaškem sta dve glavni vinorodni regiji. V kontinentalni na severovzhodu, zlasti v Slavoniji, proizvajajo vrhunska vina, še zlasti bela. Ob severni morski obali, v Istri in na otoku Krk pridelujejo podobna vina kot v sosednji Italiji in Sloveniji (od tod izhajajo tudi vzroki za spor med Hrvaško in Slovenijo glede zaščite vina teran). Južneje, v Dalmaciji, močno prevladujejo sredozemska rdeča vina. Letna proizvodnja presega 140 milijonov litrov. Hrvaška je bila do poznega 18. stoletja praktično le potrošnica vina, nakar se je pričela množična proizvodnja in potrošnja piva; letna proizvodnja piva je okoli 340 milijonov litrov, kar Hrvaško uvršča na 22. mesto v EU. Letna potrošnja piva na prebivalca je 80 litrov z vključenimi turisti in 64 litrov brez turistov. Od piva je neposredno ali posredno odvisnih 28.000 delovnih mest.",
-  "4742_p46": "Kraško območje skriva okoli 7000 jam in manjših lukenj; nekatere izmed njih so, tako kot v Sloveniji, bivališče edinega znanega jamskega vretenčarja, človeške ribice. V državi so znatno zastopani tudi gozdovi, ki pokrivajo 2.490.000 hektarjev, kar predstavlja 44 % hrvaškega kopna. Drugi tipi življenjskega okolja vključujejo mokrišča, travnike, barja in močvirja, grmičevja ter obalna in morska okolja.",
-  "4742_p116": "V slovenščini\n Spletni portal  Hrvaške turistične skupnosti\n Izvozno okno - gospodarski odnosi s Hrvaško\n Slovensko veleposlaništvo v Zagrebu\n Hrvaško veleposlaništvo v Ljubljani\n EU strani o Hrvaški \nV hrvaščiniː\n Hrvaški metereološki zavod; napoved za Jadran\nV angleščiniː\n Podatki o Hrvaški  v CIA World Factbook'' \n Lonely planet o Hrvaški\n Najbolj obiskane spletne strani na Hrvaškem",
-  "4742_p85": "Najprometnejše tovorno pristanišče na Hrvaškem je Reka (Rijeka), največ potnikov pa potuje skozi pristanišči Split in Zadar. Poleg tega množica manjših pristanišč omogoča trajektni promet, ki služi večinoma povezavam med otoki in celino, nekateri pa tudi mednarodnemu prometu, zlasti z južno Italijo. Največje rečno pristanišče je Vukovar ob Donavi, ki predstavlja tudi državno izhodišče za panevropski koridor št. VII.",
-  "4742_p42": "Kraška območja sestavljajo približno polovico Hrvaške in so zlasti prevladujoča na območju Dinarskega gorovja. Na tem območju je tudi precej kraških podzemnih jam, izmed katerih je 49 globljih od 250 m, 14 od njih globljih od 500 m in 3 globlje od 1000 m. Najbolj znana hrvaška jezera so Plitvička jezera, sistem 16 jezer s slapovi, ki jezera povezujejo preko pregrad iz dolomita in apnenca. Jezera so znana po svoji značilnih barvah, ki se raztezajo od turkizne do globoko zelene, sive ali modre.",
-  "4742_p47": "V smislu fitogeografije Hrvaška leži v zmerno hladnem ter sredozemskem območju. Svetovni sklad za naravo (angleško World Wide Fund for Nature - WWF) deli Hrvaško v tri ekoregije: panonski mešani gozdovi, mešani gozdovi Dinarskega gorstva in ilirski hrastovi gozdovi.",
-  "4742_p90": "Hrvaška se uvršča med države z visokim indeksom človekovega razvoja (HDI – Human Development Index), z visoko enakostjo tako za moške kot za ženske. V državi se posveča skrb tudi osebam z gibalnimi motnjami. Priznavanje istospolnih zvez se je v zadnjih desetletjih izboljševalo ter se na koncu odrazilo v civilnih zvezah julija 2014, s katerimi so istospolnim parom zagotovljene enake pravice do dedovanja in davčnih olajšav kot heteroseksualnim, omejena pa ostaja pravica do posvojitve. Kljub vsemu je bilo na podlagi referenduma iz decembra 2013 v ustavo zapisano, da se izraz poroka nanaša izključno na zvezo moškega in ženske. Svet Evrope je ob dogodkih, povezanih z vsakoletno komemoracijo žrtvam povojnega poboja beguncev pri Pliberku, leta 2018 izrazil tudi posebno zaskrbljenost ob pojavih \"desnih ekstremistov in neofašistov na Hrvaškem.\"",
-  "4742_p2": "Hrvaška je unitarna država, republika s parlamentarno demokracijo. Mednarodni denarni sklad Hrvaško definira kor državo v razvoju, Svetovna banka pa kot visokodohodkovno gospodarstvo. Hrvaška je članica Evropske unije (od 2013), zveze NATO, Sveta Evrope, Svetovne trgovinske organizacije, Sredozemske zveze in schengenskega območja. Kot aktivni član OZN ter njenih mirovnih sil je sodelovala v Afganistanu ter v letih 2008–2009 delovala kot nestalna članica Varnostnega sveta pri OZN.",
-  "4742_p100": "Kulturna dediščina (9)\nEpiskopalni kompleks Evfrazijeve bazilike v zgodovinskem centru Poreča (1997)\nZgodovinsko mesto Trogir (1997)\nZgodovinsko jedro mesta Split z Dioklecijanovo palačo (1979)\nStaro mesto Dubrovnik (1979)\nPlanjava pri Starem gradu na otoku Hvar (ohranjen starogrški kataster polj) (2008)\nStolnica sv. Jakoba, Šibenik (2000)\nStečki (srednjeveški nagrobni spomeniki; skupaj z BiH, Srbijo in Črno goro) (2016)\ndel Beneških obrambnih del med 15. in 17. stoletjem: Stato da Terra - zahodni Stato da Mar: Trdnjava sv. Nikola, Šibenik-Knin in Obrambni sistem Zadra (2017)\nStarodavni prvobitni bukovi gozdovi Karpatov in drugih delov Evrope; skupaj 12 držav (2017)\nNaravna dediščina (1)\nNarodni Park Plitvička jezera (1979)",
-  "4742_p31": "Neodvisna država Hrvaška (NDH)",
-  "4742_p21": "V tem obdobju je prišlo tudi do znatnih demografskih sprememb. Hrvati so bežali v Avstrijo in sedanji gradiščanski Hrvati so njihovi neposredni potomci. Da bi nadomestili bežeče prebivalstvo, so Habsburžani povabili krščansko prebivalstvo Bosne in Srbije. Dolžnost teh svobodnih poljedelskih naseljencev je bilo bojevanje proti Turkom, bili so oproščeni plačevanja davkov; po verski pripadnosti so bili deloma katoliki, deloma pa pripadniki pravoslavne veroizpovedi in ti so bili imenovani tudi kot Vlahi. Srbske migracije v to področje so dosegle vrhunec med velikimi srbskimi migracijami leta 1690 in v letih 1737–39. Podoben proces se je dogajal tudi v Dalmaciji; po uspešnih vojnah v 17. in 18. stoletju proti Turkom in ponovni priključitvi večine delov srednjeveške Hrvaške so bili že pod Benečani naseljeni na območje Dalmacije srbski živinorejci kot mejni vojaki, največ okoli mesta Knin, kjer so kmalu prevladali nad krščansko večino.",
-  "4742_p27": "Ko je Avstro-Ogrska na podlagi Berlinskega dogovora iz leta 1878 okupirala Bosno in Hercegovino, je bilo do takrat obmejno vojaško področje leta 1881 zopet podrejeno neposredno hrvaškemu parlamentu, v skladu z hrvaško-madžarskim dogovorom. Obnovljene napore za ponovno uveljavitev velike Avstrije s Hrvaško kot federalno enoto je ustavila prihajajoča 1. svetovna vojna. Razdelitev države na Dalmacijo in ostalo Hrvaško, kot tudi položaj hrvaškega parlamenta, ki je bil izključen iz cesarskega, je v tem obdobju povzročilo krepitev moči politikov, ki so bili naklonjeni ideji o združenju Južnih Slovanov ter odcepitvi iz cesarstva.",
-  "4742_p59": "Upravna delitev \nHrvaška je upravno razdeljena na 20 administrativnih enot, imenovanih županije, glavno mesto je Zagreb, ki pa ima poseben status.",
-  "4742_p28": "Kraljevina SHS in Jugoslavija",
-  "4742_p76": "Leta 2017 je v gospodarstvu prevladoval storitveni sektor z okoli 70 % BDP, sledi industrija z okoli 26,2 % in kmetijstvo z okoli 3,7 %. Temu ustreza tudi zaposlitev: storitve 70,8 %, industrija 27,3 %, kmetijstvo 1,9 %. Industrijske panoge po pomembnosti: kemija in plastika, orodjarstvo, kovinski izdelki, elektronika, surovo obdelani kovinski izdelki in valjana pločevina, aluminij, papir, lesni izdelki, gradbeni material, tekstilni izdelki, ladjarstvo (še pred desetletjem ena glavnih panog), nafta in derivati, hrana in pijača, turizem. Glavni kmetijski pridelki: žito, koruza, ječmen, sladkorna pesa, sončnice, oljna repica, detelja, krompir, zelje, čebula, paradižnik, paprike, sadje (jabolka, slive. mandarine, olive), grozdje za vino, živina (govedo, prašičereja).",
-  "4742_p80": "Glavnina turistične industrije je zgoščena ob obali Jadranskega morja. Opatija je bila prvo turistično letovišče; turizem se je začel razvijati sredi 19. stoletja, do 1890-ih pa je že postala eno najbolj prepoznavnih zdravilnih letovišč v Evropi. Kasneje se je na otokih in ob obali razvilo še več različnih letovišč, ki so nudila storitve tako za množični turizem kot za različne nišne trge. Eden najrazvitejših izmed teh je navtični turizem, saj so na voljo številne marine z več kot 16.000 privezi; Kulturni turizem gradi na privlačnosti obalnih srednjeveških mest in z množico poletnih kulturnih prireditev privablja množice turistov. Deskarji obiskujejo Bol na Braču in Viganj na Pelješcu. V notranjosti se razvijajo kmečki turizem, gorska letovišča in zdraviliški turizem. Pomembnejša turistična destinacija je tudi glavno mesto Zagreb, ki se že kosa z obalnimi letovišči. Božični sejem v Zagrebu je bil že večkrat prepoznan kot eden najatraktivnejših v Evropi.",
-  "4742_p3": "Leta 2017 je v gospodarstvu prevladoval storitveni sektor z okoli 70% BDP, sledi industrija z okoli 26,2 % in kmetijstvo z okoli 3,7 %. Temu ustreza tudi zaposlitev: storitve 70,8 %, industrija 27,3 %, kmetijstvo 1,9 %. Pomemben storitveni sektor je (zlasti poletni) turizem, saj se Hrvaška uvršča med dvajset najpriljubljenejših območij na svetu. Hrvaško je recesija v letih 2009–2015 močno prizadela, z ne preveč optimističnimi obeti v prihodnje. Za Hrvaško je Slovenija po obsegu tretji zunanjetrgovinski partner (tako pri izvozu kot uvozu). Najpomembnejši hrvaški zunanjetrgovinski partner so države EU, zlasti Italija in Nemčija, pomembno pa je tudi sodelovanje z BiH. Prisotnost državne regulative v gospodarstvu ter proračunska potrošnja sta še vedno visoka.",
-  "4742_p38": "Nekateri izmed hrvaških Srbov so po tem zapustili sabor in razglasili neodvisnost območij, ki so kmalu postala znana kot nepriznana Republika Srbska krajina, s čimer so hoteli doseči polno neodvisnost teh območij od Hrvaške. Navkljub neodvisnosti pa se je Hrvaška še štiri leta zatem s srbskimi in jugoslovanskimi (para)vojaškimi silami z orožjem borila za suverenost nad svojim celotnim ozemljem (glej: vojna na Hrvaškem). Leta 2013 je Hrvaška postala polnopravna članica Evropske unije.",
-  "4742_p32": "Ko so aprila leta 1941 Nemci okupirali Jugoslavijo, je mnogo Hrvatov videlo v tem osvoboditev po dolgem obdobju zatiranja. Nemci in Italijani so se strinjali glede ustanovitve Neodvisne države Hrvaške (Nezavisna država Hrvatska) s fašistično vlado. Meje te države so vključevale Hrvaško, dele Bosne in Hercegovine in Srem ter nekaj ozemlja na južni meji današnje Slovenije, okoli Obrežja. Hrvaški fašisti so nemudoma sprejeli nürnberške zakone in pričeli z zatiranjem in preganjanjem Judov (ocena je, da jih je od 39.000 preživelo le 9.000) in Srbov; prišlo je do ustanovitve koncentracijskega taborišča Jasenovac ter spremembe rabe zaporov v Stari Gradiški. Ocena števila med vojno s strani ustaškega režima NDH pobitih hrvaških Srbov je okoli 500.000. Po drugi strani je ocena števila umrlih Hrvatov okoli 200.000, kar vključuje tako žrtve fašističnega režima, partizane, kot tudi medvojne žrtve in žrtve povojnih pobojev članov kolaborantske vojske.",
-  "4742_p79": "V hrvaškem storitvenem sektorju je močno prisoten turizem, ki k BDP prispeva okoli 20 %. V letu 2017 je ocenjen prihodek v višini 9,5 milijarde evrov. Njegovi pozitivni učinki se čutijo v celotnem hrvaškem gospodarstvu v smislu višjih prihodkov v maloprodaji, prehrambeni industriji ter sezonskih zaposlitev. Pomen industrije je zlasti v izvozu, saj znatno prispeva k zmanjševanju zunanjega trgovinskega primanjkljaja države. Od zaključka hrvaške vojne za neodvisnost je število turistov nenehno raslo in doseglo petkratnik medvojnega obiska, tj. 14 milijonov turistov letno. Najštevilčnejši so turisti iz Nemčije, Avstrije, Slovenije, Italije, Poljske, Češke in Slovaške, Velike Britanije in same Hrvaške. Leta 2015 je bila povprečna doba bivanja 5 dni.",
-  "4742_p72": "Odnos do religije na Hrvaškem je kompleksen, kar velja tudi za ostale države bivše Vzhodne Evrope: vera se pojmuje kot osebno prepričanje in sredstvo identifikacije z narodnostjo, vendar zunanje obeleževanje vere (obiskovanje obredov ipd.) ni pogosto. Hkrati večina prebivalstva zagovarja ločevanje cerkve od države, po drugi strani pa Hrvaška precej proračunskih sredstev nameni za delovanje verskih skupnosti, zaradi številčnosti zlasti katoliške Cerkve.",
-  "4742_p112": "Hrvaška na splošno po nekaterih analizah v šport vlaga znatno manj od povprečja EU (0,06 % BDP; povprečje EU 28 0,33 %), kar je eden izmed dejavnikov, ki v končni fazi vpliva na nizko pričakovano življenjsko dobo prebivalstva. Po podatkih iz leta 2017 se tako 62 % Hrvatov, starejših od 15 let, ne ukvarja z nobeno telesno aktivnostjo.",
-  "4742_p88": "Zaradi svoje zemljepisne lege Hrvaška predstavlja mešanico štirih kultur. Kultura se je razvijala na stičišču vplivov zahodne in vzhodne – od shizme med Zahodnim rimskim cesarstvom in Bizantinskim cesarstvom; prav tako pa tudi pod vplivom srednjeevropske in sredozemske kulture. Najpomembnejše obdobje za narodno kulturno zgodovino je bilo v času Ilirskega gibanja, saj se je 19. stoletje izkazalo ključno za emancipacijo hrvaškega jezika in je prišlo do dotlej nevidenega razvoja na vseh področjih umetnosti in kulture ter pojava mnogih sedaj pomembnih zgodovinskih osebnosti.",
-  "4742_p83": "Po ozemlju Hrvaške poteka 2722 kilometrov železniških prog, od katerih je 984 kilometrov elektrificiranih in 254 kilometrov dvotirnih. Najpomembnejše so tiste na panevropskih koridorjih Vb in X, ki povezujejo Reko z Budimpešto in Ljubljano z Beogradom, pri čemer obe potekata preko Zagreba. Vse storitve na omrežju opravljajo Hrvatske željeznice (HŽ). Posebnost železniške proge do Pulja v Istri je, da je z ostalim omrežjem na Hrvaškem povezana le preko slovenskega ozemlja, zaenkrat brez kratkoročnih načrtov o neposredni povezavi, za katero bi bilo potrebno izvrtati predor pod Učko. Eden večjih načrtovanih projektov je nova, t. i. \"nižinska proga\" na relaciji Reka–Zagreb z nizkim naklonom za povečanje prepustnosti obstoječe povezave (podobno kot slovenska povezava Divača–Koper), ki pristanišču Reka služi že od 19. stoletja. Izgradnja je načrtovana do leta 2030, en krak pa naj bi sicer povezal tudi istrsko progo.",
-  "4742_p81": "Hrvaško morje je precej neonesnaženo, kar se izkazuje skozi številne naravne rezervate in 116 plaž z modro zastavo. Po številu turistov se Hrvaška uvršča med 20 najbolj obiskanih držav na svetu.",
-  "4742_p24": "V času Napoleonovih vojn sta tako Mljetska kot Dubrovniška republika izgubili svojo neodvisnost, Francozi pa so zasedli ozemlje pod beneškim nadzorom in leta 1809 je ozemlje postalo del Ilirskih provinc s sedežem v Ljubljani. Kot odgovor je britanska mornarica z otoka Visa izvajala blokado Jadranskega morja, ki je vodila do bitke pri Visu leta 1811. Ilirske province so Avstrijci zavzeli leta 1813 in so po Dunajskem kongresu 1815 postale del Avstrijskega cesarstva. S tem so se vsa ozemlja osrednje in primorske Hrvaške zopet združila pod isto krono.",
-  "4742_p105": "Hrvaška tradicionalna kuhinja se razlikuje med regijami. Dalmacija in Istra črpata iz kulinaričnih vplivov italijanske in mediteranske kuhinje, ki gradita zlasti na različnih morskih jedeh, kuhani zelenjavi in testeninah ter na začimbah, kot sta oljčno olje in česen. Kontinentalna kuhinja je pod močnim vplivom avstrijske, madžarske in turške kulinarike. V tem delu prevladujejo mesne jedi, sladkovodne ribe in zelenjavne jedi.",
-  "4742_p84": "Mednarodna letališča so v Dubrovniku, Osijeku, Puli, Reki, Splitu, Zadru in Zagrebu. Največje in najprometnejše letališče je Letališče Franja Tuđmana v Zagrebu. Hrvaška ustreza varnostnim mednarodnim standardom organizacije IATA, ameriška Zvezna organizacija za letalstvo (FAA) pa jo uvršča v kategorijo 1.",
-  "4742_p94": "Arhitektura v Hrvaški odraža vplive sosednjih narodov. Avstrijski in madžarski vpliv je viden na javnih mestih in zgradbah v severnih ter osrednjih regijah, ob obali in v Istri pa je viden beneški vpliv. Po umetnikih imenovani večji trgi, lepo negovani parki ter peš cone so značilnosti starejših mest, zlasti tistih, kjer so se uporabljala načela baročnega načrtovanja mest; primeri so Osijek (Tvrđa), Varaždin in Karlovec. Sodobnejša arhitektura izkazuje vplive art nouveau. Ob obali se sredozemska arhitektura meša z močnimi beneškimi in renesančnimi vplivi, kar je vidno skozi dela arhitektov, kot sta npr. Jurij Dalmatinac in Niccolò Fiorentino, ki sta prispevala k podobi stolnice sv. Jakoba v Šibeniku.",
-  "4742_p5": "Ime Hrvaške izhaja iz srednjeveške latinske besede Croātia – v primerjavi z DUX CRUATORVM (\"Vojvoda Hrvatov\") izpričano v Branimirjevem napisu, ki je sam po sebi izpeljanka severozahodno slovanskega *Xrovat-, z metatezo likvidov, najverjetneje iz skupnoslovanskega izraza *Xorvat- in še prej najverjetneje iz praslovanskega *Xarwāt- (*Xъrvatъ) ali *Xŭrvatŭ (*xъrvatъ).",
-  "4742_p78": "Privatizacija državnih podjetij se je začela, toda z mešanimi rezultati. Spremljale so jo korupcijske afere, med najbolj odmevnimi je bila vloga bivšega premiera Iva Sanaderja pri prodaji podjetja INA madžarskemu MOL-u. Trenutno potrošnja proračunskih uporabnikov znaša 19 % BDP. Izzivi ostajajo neenaka regijska razvitost, zahtevno investicijsko okolje, neučinkovito sodstvo ter izgube izobraženega mladega kadra, ki svoje priložnosti in boljše dohodke išče drugje v Evropski skupnosti. Leta 2018 je stopnja zaznane korupcije, ki jo objavlja organizacija Transparency International (100 = ni korupcije, 0 = popolnoma koruptivno), znašala 48/100, kar Hrvaško uvršča na 60./180 mesto v svetu (Slovenija: stopnja 60/100, 36./180) Javni dolg je junija 2013 znašal 59,5 % državnega BDP, leta 2016 82,3 % BDP in 2017 77,8 % BDP. 1. januarja 2023 je Hrvaška hrvaške kune nadomestila z evri po menjalnem tečaju 7,5345 kune za evro.",
-  "4742_p54": "Prevladujoči vetrovi v notranjosti so šibki do zmerni severovzhodni ali jugozahodni, ob obali pa so odvisni od lokalne oblike površja. Močnejši vetrovi so pogostejši v hladnejših mesecih leta, največkrat v obliki burje ali, redkeje, široka. S soncem najbolj obdarjeni deli države so zunanji otoki, zlasti Hvar in Korčula, z okoli 2700 ur obsijanosti letno, sledijo pa Srednji in Južni Jadran ter severna jadranska obala z več kot 2000 urami sončne svetlobe letno.",
-  "4742_p87": "Hrvaška lastna proizvodnja energije pokriva 85 % potreb po zemeljskem plinu in 19 % potreb po nafti. Leta 2013 je 30 % energetskih potreb pokrival zemeljski plin, nafta 12,4 %, drva 14,3 %, vodna energija 38,1 %, obnovljivi viri 3,7 %. Leta 2013 je bila neto proizvodnja električne energije 13.431 GWh, pri čemer je bila stopnja samooskrbe 54,3%. Glavnino uvoza energije predstavlja uvoz iz Jedrske elektrarne Krško, ki si jo Slovenija in Hrvaška delita v lastništvu 50:50, pri čemer NEK zagotavlja 15 % hrvaške porabe elektrike.",
-  "4742_p48": "Na ozemlju Hrvaške je dokumentiranih 37.000 vrst živih bitij, ocenjena številka pa je med 50.000 in 100.000. Trditev temelji na skoraj 400 novih vrstah, odkritih samo v letih med 2000 in 2005. Od tega je več kot 1000 endemitov, zlasti na območju masivov Velebit in Biokovo ter na območju jadranskih otokov in kraških rek. Zakonodaja ščiti 1131 vrst. Najresnejša grožnja tem vrstam so izgube in uničevanje njihovih naravnih življenjskih okolij. Dodaten problem predstavljajo tujerodne invazivne vrste, zlasti alge Caulerpa taxifolia.",
-  "4742_p4": "Hrvaška prebivalcem zagotavlja splošno dostopen zdravstveni in brezplačni osnovnošolski in srednješolski šolski sistem. Eden glavnih prebivalstvenih izzivov trenutne Hrvaške je nizka rodnost, izseljevanje mladih ter staranje preostalega prebivalstva.",
-  "534_p12": "Geografsko leži Slovenija v srednji Evropi oziroma v jugovzhodni Evropi (odvisno od definicije), na stičišču Alp, Dinarskega gorstva, Panonske nižine in Sredozemlja. V severozahodnem delu države prevladujejo Alpe z najvišjim vrhom Triglavom (2864 m). V smeri proti morju se razprostira pokrajina Kras. Njen podzemeljski svet skriva najveličastnejše podzemne galerije v Evropi. Postojnska jama in Škocjanske jame, ki so jih izklesale podzemeljske vode, skrivajo lepoto kapnikov. Slednje so tudi na Unescovem seznamu kulturne in naravne dediščine. Ena ključnih značilnosti je hribovitost, ki je skozi zgodovino preprečevala asimilacijo avtohtonih prebivalcev v večje in močnejše sosednje narode, po drugi strani pa tudi ovirala formiranje etničnih skupnosti in nastajanje večjih gospodarskih središč.",
-  "534_p0": "Slovenija, uradno Republika Slovenija (), je evropska država z zemljepisno lego na skrajnem severu Sredozemlja in na skrajnem jugu Srednje Evrope. Slovenija meji na zahodu z Italijo, na severu z Avstrijo, na severovzhodu z Madžarsko in na vzhodu in jugu s Hrvaško. Leži na stičišču alpskega, sredozemskega, panonskega in dinarskega sveta. Površina 20.271 km² uvršča Slovenijo med manjše do srednje velike evropske države. Dolžina državne meje znaša 1.382 km, od tega je 921 km kopenske, 413 km rečne in 48 km morske meje. Slovenska obala Jadranskega morja je dolga 46,6 km. Glavno mesto je Ljubljana, ki je gospodarsko, kulturno in politično središče, najvišji vrh pa je Triglav (2864 m).",
-  "534_p7": "Okoli leta 1000 so bili napisani Brižinski spomeniki, prvi pisni dokument v slovenščini in prvi slovanski zapis v latinici. V 14. stoletju je spadala večina današnjega slovenskega ozemlja v posest Habsburžanov, kar je pozneje postala Habsburška monarhija. Slovensko ozemlje je bilo razdeljeno na dežele: Kranjsko, Trst, Istro, Goriško, Koroško in Štajersko.",
-  "534_p20": "Slovenija je gospodarsko zelo razvita država. Je najbolj razvita tranzicijska država z nekdanjo rudarsko-industrijsko tradicijo (Rudniki: Idrija, Mežica, Litija idr; Premogovniki: Velenje - obratuje, Trbovlje-Hrastnik, Senovo, Kanižarica, Leše, Sečovlje idr; Elektrarne: TEŠ, TE-TOL, NEK, DEM), kemično industrijo (Lek, Krka, Ilirija, Kemira KTM, Steklarna Rogaška, Cinkarna Celje, Cementarna Trbovlje, Helios, Sava, Salonit, Kema Puconci, Melamin, Vipap, Goričane, Belinka, Paloma, Steklarna Hrastnik idr.) in razvitimi storitvenimi dejavnostmi (Mercator, Petrol, HSE, GEN, BTC, Europark, City Center, Citypark, Telekom, Pošta, NLB, Pro Plus, Zavarovalnica Triglav, Sintal,  idr). Slovensko gospodarstvo je močno odvisno od zunanje trgovine, kar dokazuje dejstvo, da izvoz in uvoz predstavljata kar 120% njenega BDP. Promet je ključnega pomena za zunanjo trgovino z blagom, energenti in prevoz ljudi, prometna infrastruktura je po večini dotrajana največje ozko grlo predstavlja železniški in letalski promet, primarno avtocestno omrežje je delujoče, tretje razvojne osi še niso narejene. Kmetijstvo je za BDP manjšega pomena, saj zaposluje le 4% prebivalstva, obdelanih je le 12% površja, predvsem zaradi naravnih danosti. V turizmu so pomembna obmorska letovišča (Piran, Portorož, Izola, Koper, Ankaran, Debeli rtič idr.), gorska in smučarska središča (Kranjska gora, Rogla, Krvavec, Golte, Vogel, Kanin, Maribor idr.) in toplice (Zdravilišče Rogaška,Terme Čatež, Moravske Toplice, Terme Olimia, LifeClass Portorož, Terme Topolšica, Terme Zreče, Terme Dobrna, Terme Radenci, Terme Lendava, Šmarješke Toplice, Terme Ptuj idr.) ter znameniti kraji (Ljubljana (UNESCO Plečnik), Idrija (UNESCO rudnik), Bled, Škofja Loka, Ptuj in kraji z naravnimi znamenitostmi Škocjanske jame (UNESCO) Postojna (kraška jama), Bohinj z jezerom idr.).",
-  "534_p46": "Uradni slovenski turistični portal Slovenia.info\n Vlada Republike Slovenije - predstavitev Slovenije \n 20 let samostojnosti Republike Slovenije\n Interaktivni zemljevid Slovenije\n GIS portal Slovenije\n DEDI\n Spremljanje globalnih novic o Sloveniji v živo",
-  "534_p25": "Pomurska regija\n Podravska regija\n Koroška regija\n Savinjska regija\n Zasavska regija\n Posavska regija\n Jugovzhodna Slovenija\n Osrednjeslovenska regija\n Gorenjska regija\n Primorsko-notranjska regija\n Goriška regija\n Obalno-kraška regija",
-  "534_p45": "Glej tudi \n Zgodovina Slovenije\n slovenska književnost\n Slovenska vojska\n Slovenska osamosvojitvena vojna\n zavarovana območja Slovenije",
-  "534_p16": "Slovenija ima zaradi lege v zmernih geografskih širinah na prehodu Alp v Dinaride in Sredozemlja v Panonsko kotlino izrazito prehodno podnebje, ki je posledica sovplivanja morskih in celinskih zračnih gmot. Na lokalne podnebne razmere ima precejšen vpliv tudi velika reliefna pestrost in višinska razčlenjenost površja. Na slovenskem ozemlju prihaja do stika in prepletanja gorskega (alpskega), sredozemskega in celinskega podnebja. Za vse tri podnebne tipe je značilna netipičnost, če jih primerjamo s pravim gorskim, sredozemskim ali celinskim podnebjem, s prepletanjem njihovih glavnih značilnosti, zato jim pogosto dodajamo predpono »sub« (submediteransko, subkontinentalno, submontansko podnebje) ali jih označujemo za »zmerno« (sredozemsko, gorsko, celinsko). Izrazita prehodnost podnebnih tipov otežuje podnebno členitev in določanje meja med tipi in podtipi podnebij, pa tudi poimenovanje. Na splošno se z oddaljevanjem od Alp in Visokih dinarskih planot proti vzhodu in severovzhodu Slovenije krepijo celinske podnebne značilnosti, proti jugu in jugozahodu sredozemske, z naraščanjem nadmorske višine v Alpah in Visokih dinarskih planotah pa značilnosti gorskega podnebja.",
-  "534_p14": "V Sloveniji je po naravovarstveni zakonodaji zaščitenega približno 8 % ozemlja. Največje območje zavzema Triglavski narodni park (83.807 ha). Pestra geološka zgradba, razgibanost v reliefu (od morske gladine do 2864 m nadmorske višine) ter dejstvo, da se Slovenija razprostira na štirih biogeografskih območjih, so omogočile bogastvo rastlinskih in živalskih vrst. V Sloveniji uspeva 3000 praprotnic in semenk ter 50.000 različnih živalskih vrst. V smislu biotske raznovrstnosti je Slovenija »vroča točka« Evrope. Številni so tudi živalski in rastlinski endemiti, kjer izstopa favna kraških jam s svetovno znano človeško ribico (slednja je sicer dinarski endemit in ni omejena na slovensko ozemlje).",
-  "534_p2": "Slovenija ima gospodarsko ureditev, ki temelji na prostem trgu, zdaj je po mednarodnih merilih uvrščena med države z zelo visokim indeksom človekovega razvoja. Svojo državnost je utemeljila s plebiscitom o samostojnosti 23. decembra 1990 in jo ubranila z osamosvojitveno vojno, potem ko je 25. junija 1991 razglasila neodvisnost. Po politični ureditvi je Slovenija ustavna parlamentarna demokracija. Med članice Organizacije združenih narodov je bila sprejeta 22. maja 1992. Slovenija je tudi članica Sveta Evrope, Svetovne trgovinske organizacije, Organizacije za varnost in sodelovanje v Evropi, zveze NATO ter drugih svetovnih organizacij. Leta 2004 je pristopila v Evropsko unijo. Leta 2007 je Slovenija postala članica monetarne unije in prevzela skupno evropsko valuto evro. Članica OECD je postala leta 2010.",
-  "534_p11": "Današnja Slovenija je na osnovi plebiscitne odločitve razglasila svojo neodvisnost od SFRJ 25. junija 1991 in jo ubranila z desetdnevno vojno za samostojnost.",
-  "534_p3": "Ime in etimologija \nIme Slovenija pomeni »dežela Slovencev«. Poimenovanje za Slovence izvira iz besede Slovani (starocekvenoslovansko slověnьsky), izvor te pa je nejasen – je izpeljanka iz korena *slov-, ki je med drugim ohranjen v nekaterih vodnih imenih (hidronimih) širom vzhodne Evrope. Torej bi lahko v izvirniku pomenil *‛prebivalci ob reki *Slova ali *Slovy’ (ime reke ni nikjer ohranjeno), po drugačni razlagi pa izvira iz praslovanskega *slȍvo – beseda, torej »ljudje, s katerimi je mogoče izmenjevati besede, govoriti«, kot nasprotje slovanskega poimenovanja *Němьci̋ za germanske narode oz. »neme ljudi, s katerimi ni mogoče govoriti«.",
-  "534_p30": "Uradni jezik je slovenščina. Na območjih občin, v katerih živita italijanska ali madžarska narodna skupnost (ob meji z Italijo in Madžarsko), je uradni jezik tudi italijanščina oz. madžarščina. Kočevarščino, nekoč prevladujoči jezik oziroma nemško narečje na Kočevskem, govori le še malo ljudi, zaradi česar ga UNESCO opredeljuje kot »kritično ogrožen jezik« (critically endangered language).",
-  "534_p29": "Za državo je značilna razpršena poselitev z množico majhnih naselij in razmeroma nizko gostoto prebivalstva, s približno 103 prebivalci na km². Slovenija je zaradi goratosti in obsežnih gozdnih sestojev med redkeje naseljenimi evropskimi državami. Pri tem je poselitev skoncentrirana v ravnih nižinskih predelih, deli države z bolj razgibanim površjem pa so redko naseljeni; tako ima najgosteje naseljena občina, Mestna občina Ljubljana v Ljubljanski kotlini, več kot 1000 prebivalcev na km², najredkeje naseljene občine v goratem svetu severozahodne in severne Slovenije pa 10 prebivalcev na km² ali manj. Tako na 20 % površja države živi 60 % vsega prebivalstva, skupaj pa skoraj natanko polovica v urbanih in polovica v ruralnih območjih.",
-  "534_p27": "Po podatkih popisa prebivalstva leta 2002 je bilo med prebivalci Republike Slovenije 83,06 % Slovencev, od drugih etničnih skupin pa je bilo več kot 1 % še Srbov, Hrvatov in Bošnjakov. Avstrijci, Čehi, Nemci, Poljaki in Rusi so predstavljali manj kot 0,1 % prebivalstva; pri 8,90 % populacije pa je bil podatek neznan ali pa niso želeli odgovoriti.",
-  "534_p17": "Južno in jugozahodno od alpsko-dinarske pregrade se zaradi reliefne odprtosti proti Jadranskemu morju in Sredozemlju pojavlja zmerno sredozemsko podnebje. Tu je največ dni s soncem v Sloveniji (2.100–2.400 ur na leto) ter največ jasnih in najmanj oblačnih dni. Povprečna temperatura najhladnejšega meseca je nad 0 °C, najtoplejšega pa več kot 20 °C. Zaradi vpliva morja so v primerjavi z notranjostjo višje predvsem jesenske in zimske temperature. Padavin je od 1.000 mm ob obali do 1.700 mm v notranjosti. Največ jih običajno pade novembra ali oktobra, sekundarni višek je na prehodu pomladi v poletje (maj, junij), julija in avgusta je običajno suša. Nižje ležeči predeli ob Tržaškem zalivu imajo povprečne januarske temperature nad 4 °C in julijske nad 22 °C (obalni podtip zmerno sredozemskega podnebja, tudi podnebje oljke). Zaledni podtip ima nekoliko nižje temperature in več padavin. Vsi podatki so za obdobje 1971-2000."
-}

data/sn/sn_docs.json

@@ -1,28 +0,0 @@
-{
-  "2131_p19": "Zimbabwe\nNyika dziri muAfurika\nNyika dzaive Makoloni eBhuritani\nMarudhende\nNyika dze Chamhembechemabvazuva e Afurika\nNyika dze Chemhembe kwe Afurika\nNyika dzekuMabvazuva kwe Afurika\nMarudhende emuAfurika",
-  "2131_p10": "Zimbabwe paDandira reMbariro neNhungo dzeTaranyika",
-  "2131_p1": "Zimbabwe ichinzizve pachihofisi Rudhende rwe Zimbabwe,  inyika yakakomberedzwa iri kuchamhembe kwe Afurika, dzimwe nguva ichinzi iri kumabvazuva kana kuChamhembechemabvazuva kwe Afurika.",
-  "2131_p7": "Republic of Zimbabwe kuChirungu inokwanisa kuturikirwa kuchinzi Nyika yeRuzhinji rweZimbabwe kana Nyika yeRudhende rweZimbabwe kana Nyika yeMukumbi weZimbabwe. \nRepublicanism yoturikirwa kuchinzi chinyaruzhinji, chinyarudhende kana chinyamukumbi.",
-  "2131_p11": "Nyika yeZimbabwe iri murumana rwembariro 20oS neNhungo 30oE. Zimbabwe iri pakati peMutsazanisi neTropic of Capricon, inova nzvimbo iri mudunhu reTropics rinowana murazvo wezuva zvakanyanya. Nzvimbo dziri muTropics dzinodziya nguva zhinji, kana tichienzanisa nenzvimbo dziri kunze kweTropics. Zvakadaro tinoda kuonesana kuti nyika yeZimbabwe inotonhorera zvichienzaniswa nedzimwe nzvimbo dziri mudunhu reTropics. Izvi zvinokonzerwa nokuti chikamu cheZimbabwe chiri panzvimbo yakakwirira inonzi duvurwi (plateau). Nzvimbo dziri pahukwidza (altitude) huri pamusoro dzinotonhorera pane nzvimbo dziri pahukwidza huri pasi.",
-  "2131_p18": "Victoria Falls iri parumbariro  nemutambariko 17o58'S; 25o52'E",
-  "2131_p3": "Zvakare kuchamhembe kwenyika iyi kune rwizi rukuru rwunonzi Limpopo, ukuwo kumawodzanyemba kunezve rumwe rwizi rukuru runonzi Zambezi. Nzizi idzi ihuru kwazvo uye dzinodira muGungwa re India.",
-  "2131_p0": "Hona zveMasvingo eZimbabwe.\nKana uchitsvaga zvakawanda nezvokuvhota gore ra2008, ona nyaya iyi.",
-  "2131_p8": "Matongerwo eNyika \nZimbabwe inyika yakapatsanurwa kuva nematunhu makuru masere nemaguta mairi anotarisirwa sematunhu mukuva kwawo. Dunhu rese rine guta guru imo munoitirwa mabhizimusi ehurumende.",
-  "2131_p12": "Hezvinoi zviringani zveTaranyika zvemaguta ari muZimbabwe:",
-  "2131_p15": "Mutare iri parumbariro  nemutambariko 18o58'S; 32o38'E",
-  "2131_p2": "Yakaganhurana neMazambuko kumabvazuva, Afurika Chamhembe kuchamhembe kwayo, Vutswana kumadokero, Zambia kumaodzanyemba. Zimbambwe ine mitauro guminetanhatu yepachihofisi, ruzhinji rwevanhu runogona kutaura Chingezi kwazvo nokuda kwe hukoloni we Mabhuritani, asi huwandu hungasvike 85% huno taura Chishona serurimi rwa mai. Chishona ndicho chaive mutauro wehugari weruzhinji rwe vanhu kubva muchikarekare, Chikaranga chichinzi ndicho chimutauronyina chezera rikurukuru pakati pezvishona zvose, uye ne Chikalanga icho chinehukama nahwo. Rurimi rwechipiri runotaura nepamwe 20% yehuwandu we Vanhu iChindeḅele rwunotaurwawo zvakare muZimbabwe nevanhu veMatabele. Ava vanhu vakasvikawo munzvimbo iyi apo veChishona vanga vatodzika midzi, avo VeMatabele vakabva kuAfurika Chamhembe sechikamu cheMazulu vachitiza Mambo Shaka Zulu. Asi nhasi, Vandeḅele vanosanganisa Vakaranga-Vakalanga, Vasutu, Vashangani nevamwe wo, nekuda kwekuti Mambo Mzilikazi vakaumba Mthwakazi (Umambo we Mandeḅele) vachisanganisa vanhu vavakawana vari muZimbabwe uye nevakabviwanawo kuAfurika Chamhembe.",
-  "2131_p9": "Mazita ematunhu akagadzirwa kubva mumazita eMashonaland neMatabeleland iwo akagadzirwa nevarungu munguva yekutongwa neBhritani. Mashonaland ndiyo yaive nzvimbo yatanga kugarwa neBritish South Africa Company Pioneer Column uko Matabeleland yaiva nzvimbo yakatorwa mukupera kweHondo yekutanga yemaMatabele (First Matabele War). Nzvimbo idzi dzinotevedzawo nyika dzaigarwa nemaShona nemaNdebele varungu vasati vauya, zvisinei kuti izvozvi kunoita kusangana kwevanhu mumatunhu aya. Dunhu rese rinotongwa naProvincial Governor, uyu anosarudzwa nemutangimiri wenyika yeZimbabwe. Hurumende yematunhu inotungamirwa naiye Provincial Administrator, uyu anosarudzwa nePublic Service Commission. Zvimwewo zvinhu zvinoitwa nehurumende yenyika mumatunhu zvinoitwa nemahofisi emapoka ehurumende yenyika.",
-  "2131_p13": "Harare iri parumbariro  nemutambariko 17o43'S; 31o02'E",
-  "2131_p4": "Kubvira makore 1250 kabanga kuzvika 1629, nzvimbo yavekuzikanwa seZimbabwe iyi yaitongwa neUbwami wa Mutapa (Mutapa Empire), vachizikanwazve sekuti Mwenemutapa. Nzvimbo iyoyi yaive nemukurumbira chaizvo panyaya dzendarama (kana goridhe), iro raifambiswa nevanhu vechiArabhu. Zvakadaro, veChiputukezi vakauya ndokuparadza hurongwa ihwohwo nokukasira, zvikasiya Monomatapa iri panguva yekusaziva zvekuita. Gore ra1834 veMatabele, ava vanga vakuzviti maNdebele, vakasvikawo munzvimbo iyoyi yamadzimambo Mutapa. Vakasvika nechekuchamhemhembechemadokero  kwenzvimbo yamadzimambo Mutapa. Tambo taura pamusoro kuti vanhu ava vakange vari kutiza kubva kunamambo wavowo Shaka ainge arikudya marasha chamhembe ikoko. VechiNdebele ava vaitungamirwawo namambo wavo Lobengula. Nzvimbo yavakagara iyi yaizozikanwa seMatabeleland munguva yaizotevera kusanginisira zvino uno.",
-  "2131_p17": "Masvingo iri parumbariro  nemutambariko 18o0'S; 27o0'E",
-  "2131_p14": "Bulawayo iri parumbariro  nemutambariko 20o07'S; 28o32'E",
-  "2131_p5": "Nyika ye Zimbabwe yakawana kuzvitonga mugore ra1980, apo bato reZanu-PF raRobert Gabriel Mugabe rakavhoterwa neruzhinji rwevanhu. Mureza weBhiritani wakadzikiswa musi wa18 April 1980, mureza weZimbabwe ukasimudzwa. VaMugabe vakatonga nyika iyi kwemakore anopotsa makumi mana. Mushure mekudaro, mutevedzeri wavo Emmerson Mnangagwa akatora chinzvimbo chazvo mushure mekunge va Mugabe vamanikidzwa kuti  vasiye basa. Emmerson Mnangagwa uyu haana kuzvitorera chigaro ega, akabatsirwa nemauto uyezve aiva nerubatsiro rwebato raitonga rinova Zanu PF. Iri ndiro bato richirikutonga munyika ye Zimbabwe zuva ranhasi. Emmeson Mnangagwa akatpinda pachigaro mugore ra 2017 mumwedzi waMbudzi, netarisiro yekuti gore raitevera paitwe sarudzo yekutsvaga mutungamiri wenyika anodiwa nevanhu. Ruzhinji rwakamusarudza zvakare asi pakaita mutauro nemutungamiriri webato rinopikisa MDC rinotungamirirwa na VaNelson Chamisa.",
-  "2131_p16": "Gweru iri parumbariro  nemutambariko 19o28'S; 29o45'E",
-  "2131_p6": "Nyaya iyi yakanetsa ikatozoenda kudare redzimhosva rinoona nenyaya dzebumbiro remitemo. Nyaya yaVaChamisa yekupikisa zvakabuda musarudzo yakaonekwa nedare isina humbowo, dare rikati Emmeson Mnangawa ndiye akasarudzwa neruzhinji.",
-  "4452_p0": "Zambia inyika yakakomberedzwa iri kumaodzanyemba kwe Zimbabwe uye iri muAfurika. Nyika iyi ine muganhu ne Mazambuko, Zimbabwe, Angola, Malawi ne Namibhiya. Gutaguru reZambia rinonzi Lusaka. Zambia ine miganhu nenyika dzinoti Zimbabwe, Malawi ne Mazambuko. Mutungamiri wenyika iyi ndiva Edgar Lungu. Nyika iyi ine vanhu vanosvika mazana anosvika zviuru zvishanu. munyika umu munotaurwa mitauro inosanganisira Chinyanja/Chichewa, Chitonga, Chikalanga, Chibhemba, Chikaonde ne Chivhale (Luvale).",
-  "4452_p5": "Afurika\nNyika dziri muAfurika\nNyika dzakakomberedzwa\nNyika dzaive Makoloni eBhuritani\nNyika dzekuChamhembe kwe Afurika",
-  "4452_p1": "Mureza weZambia une mufananidzo weshiri inonzi hungwe.",
-  "4452_p4": "Provinces\n Central\n Copperbelt\n Eastern\n Luapula\n Lusaka\n Muchinga\n North-Western\n Northern\n Southern\n Western",
-  "4452_p3": "Administrative divisions",
-  "4452_p2": "Politics ne administration"
-}

data/so/so_docs.json

@@ -1,80 +0,0 @@
-{
-  "2107_p0": "Jabuuti (; Af-Canfari: Gabuuti; ) loona yaqaan Jamhuuriyada Jabuuti waa dal yar ee ku yaala bariga Geeska Afrika. Jabuuti waxaay xad la leedahay Iritareeya xaga waqooyi, Itoobiya xaga galbeed iyo koonfurba iyo Somaliland oo ka xigta koonfurbari. Dhinaca kale Jabuuti waxaa ka xiga Bada cas iyo Gacanka Cadmeed.",
-  "2107_p20": "Sido kale fiiri\n Soomaali luqadda dhegoolaha\nSoomaaliya\nSomaliland\nItoobiya\nEratareya\n Astaanta Calanka Jabuuti\n Jabuuti Photo's",
-  "2107_p3": "Juquraafi \nJabuuti waxee ku taalaa bariga afrika, waxeena xuduud la leedahay, itoobiya,Ereteriya iyo Soomaaliya, iyo bada cas iyo gacanka cadmeed.\nweeninkeeda waa 23,200 km oo wareeg ah.\njabuuti waxee xuduudka ugudheer la leedahay wadanka itoobiya oo dhirirkeeda yahay 349 km, waxaa ku xiga Ereteriya oo ah 109 km waxaa ku siixiga Soomaaliya oo ah 58 km.\nxeebta jabuuti dhirirkeeda waa 314 km.",
-  "2107_p5": "Gobolada Jabuuti\nJabuuti waxaa loo qaybiyaa lix gobol oo maamul ah.",
-  "2107_p13": "Dhaqaalaha\nJabuuti waa wadan yar oo ku yaala jidka ganacsiga. wuxuu la shaqeeyaa wadamada Caalamka dhinaca dhoofinta alaabta iyo dhinaca shidaalka. dekada jabuuti waa dekad aad u camiran. waxaan ognahay in dekedda jabuuti tahay meel ay dawladda Itoobiya wax kala soo degto kana dhoofiso",
-  "2107_p17": "Diinta\nSidoo kale fiiri Markhaatiyaasha Yehowah ee Jabuuti",
-  "2107_p2": "Biloowgii Casrigii Cusbaa Boobkii Afrika\nJabuuti waxa soo maamuli jiray beelo kala duwan beelahaas oo ahaa  Gadabuursi, Ciise iyo Canfar. waxayna ka dagaan koonfurta ay somaalidu dagaan iyo waqooyiga ay canfartu dagto . 1830-ayaa faransiiska waxaa ay qabsatay dhinaca waqooyi ee Jabuuti kadibna waxay kusii fiday dhamaan wadanka intiisa kale, waxa ayna magac uga dhigtay dhulka Soomaalida ee faransiiska gumaysto taasi oo aad ka dareemi kartid in cidda dhulka loogu yimid amma gumaystihii faransiiska waxlasaxeexatay ay ahayd qowmiyada soomaalida ooiyadu hogaanka dhaqan dhaqaaleh ee jiidaas waqtigaa gacanta ku haysay.  100 sano kadib waxaa bilawday dhaqdhaqaaq gumaysi diid ah kaas oo ku fiday dhamaan dalka intiisa kale, waxaa bilawday axsaab u ololaynaysay sidii la,iskaga dulqaadi lahaa heeryada gumaysiga waxaaana ka madax ahaa marxuum maxamuud xarbi oo looyaqaano halyaygii jamhuuriyada Jabuuti isaga oo taariikh wayn ku leh dalka ,waxaa kaloo u soo shahiiday xornimo gaaadhsiinta dalak jabuuti dad fara baddan oo lahaa ama ka soo jeeday dhamaan qabaa ishii Soomaaliyeed ee degenaa. waxa garabsocday halgankaas, jabhado koonfurta wadanka kadagaalami jiray sanadkii 1977 Jabuuti waxay heshay xornimadeedii ay muddo dheer usoo halgantay, waxaa jooga ciidamo faransiis ah oo gaaraya 2000 askari oo loogu talo galay in ay ka difaacaan Itoobiya oo damacsaneed in ay qabsato, waxaa madax wayne kanoqday marxuum Xasan Guuleed Abtidoon.oo looyaqaano aabihii umada Jabuuti, raiisul wasaare ayu u magacaabay marxuum (Axmed Diini Axmed), baarlamanka ayaa isagu ka kooban 61 kursi aw ka koobaadi yahaw madax waynaha, madax waynaha waxaa lasoo doortay 6 diisanbar mar xagga baarlamankana lagasoo doorto 5 tii sanoba mar. muddo kaddib waxaa bilaabmay is afgaranwaa dhinaca Siyaasadda ahaa madaama aw xisbi kalaatahay katalinaayay dalka waa RPP, Koox aw hogaaminayo Axmad diini Axmed ayaa kabilaabay dagaal jabhadayn ah waqooyiga dalka kadib markii la,isku af garan waayay siyaasadda 1991 ayay bilaabeen dagaalka, Dawladda Jabuuti ayaa dhineceeda kawaday wada hadal iyo is afgarad siyaasadeed waxayna ku guulaysatay sanadkii 1994. Waa wadanka ugu yar Geska Africa waxa madaxwene ka ah Ismacil Cumar Gelle waa run tasi.",
-  "2107_p4": "Cimilada\nJawiga Jabuuti waxoo u dhaxeeyaa 31 ilaa 100 garaado, waa wadan aad u kulul oo saxaaro leh.",
-  "2107_p11": "Xubin ka ah\nJabuuti waxay xubin ka tahay ururadan hoos ku dhigan:\n IGAD\n CEN-SAD\n Comesa\nJaamacada Carabta (Unionka Mediterraneanka) \nBankiga Aduunka\nMidowga Afrika",
-  "2107_p14": "Lacagta\nSidoo kale fiiri Lacagta Jabuuti\nFaranka Jabuuti () waa lacagta dowliga ah ee laga isticmaalo wadanka Jabuuti. Lambarka diiwaangelinta caalamiga ah waa ISO 4217, waxaana summad u ah DJF.",
-  "2107_p10": "baarlamaanka jabuuti waxoo leeyahay 65 xildhibaan, oo la doorto 5tii sano ilaa 9kii sano mar. jabuuti waxaa joogaan, militari ajnabi oo u badan frasiiska iyo mareykanka. oo halkaas ku leh xero militari.",
-  "2107_p16": "Shacabka \nDadka Jabuuti ku nool waxay ka kooban yihiin Soomaali, Canfar, xoogaa Yemeni ah iyo tiro yar oo dad kale ah. waxaa u badan SOMAALIDA 00 ka badan 67% shacabka Jabuuti oo dhan, dadka Cafariga waa 31%, dadka kale oo ka yimaaday wadamada SOMAALIYA Yurubiyaanka iyo carabta iyo wadanka itoobiya neh wee joogaan.",
-  "2107_p7": "Wadanka Jabuuti, waa wadan jamhuuriyad ah, waxoona leeyahay,Madaxtooyo iyo baarlamaan.\nWaxaana madax ka ah, dad soomaaliyeed. Madaxweeynaha wadanka jabuuti, hadda waxaa la dhahaa Ismaaciil Cumar Geelle, oo madaxweyne noqday 1999dii.",
-  "2107_p15": "Sanadkii 1884 waxaa la aasaasay maamulkii Xeebta Soomaaliyeed ee Faransiis wakhtigaas oo lagu istimaali jirey Lacag Faransiis iyo Lacag Hindi. Si kastaba ha ahaatee, sanadkii 1948 ayaa Jabuuti loo sameeyay lacagta shilinka ah markii ugu horeeysay taasi oo loogu magac-daray \"Côte Française des Somalis\". Markii wadanka Jabuuti qaatey xoriyada 1977 ayaa dib uhabayn balaadhan lagu sameeyay lacagta wadanka.",
-  "2107_p12": "Ciidanka Xooga\nWadanka jabuuti wuxuu leeyahay ciidanka dhulka, ciidanka badda, iyo ciidanka cirka.\nMilitariga jabuuti waxay gaarayaan, 16,763askari\n 8,260 waa rag\n 8,503 waa dumar",
-  "2107_p9": "Xornimada ka hor waxaa madaxweyne ka soo noqday Jaamac Zaylici oo noqday xildhibaankii ugu horeeyey ee ku matalay umada Jabuuti baaralaamkii midowga faransiiska",
-  "2107_p18": "Bulshada ku dhaqan wadanka Jabuuti waxay u badan yihiin diinta Islaamka (94%) iyo diinta Masiixiga (6%).",
-  "2107_p6": "Moucha \n Maskali \n Abou Maya \n Ile Warramous\n Ounda Dabali\n Kaḏḏa Dâbali\n Guinni Kôma",
-  "2107_p19": "Luqada\nWadanka Jabuuti waxaa looga hadlaa Afka Faransiiska IYO CARABIGA oo ah luqada rasmiga ee dalka jabuuti.waxaana ku xiga luqada af Soomaaliga iyo Afk Cafariga oo ah luqadaha labaad oo la aqoonsaday.Afka soomaaliga waxaa loo adeegsadaa, heesta calanka jabuuti iyo idaacadaha oo ku baxo sadaxda luqadood iyo af carabi iyo heesaha. waxeena soomaalida jabuuti isku dayaan in ee ku hadlaan afka soomaaliga. Afka faransiiska waxaa loo adeegsadaa tabeelooyinka, elektrooniga iyo waxyaabaha caalamiga, waxaana badanaa wadooyinka looga hadlaa afka faransiiska.luqada afar waxaa loo adeegsadaa idaacadaha, heesaha iyo wixii la mid ah.cafariga jabuuti neh waxee isku dayaan in ee ku hadlaan Afka cafariga.Luqada afka cafariga waxaa looga hadlaa gobolka Cafar oo ku yaalo woqooyiga itoobiya.",
-  "2107_p1": "Casrigii Wixii Ka Horeeyay Taariikhda\nGobolka Bab-el-Mandb waxaa inta badan loo arkaa in laga gudbayo xuduudaha hore ee hominins-ka ka dib marinka koonfurta xeebta ee Bariga ilaa Koonfurta iyo Koonfur Bari Aasiya.",
-  "2107_p8": "Madaxweeynihii labaad Guuleed, waxoo codsiga shacabka reer jabuuti ka helay 100% waxaana codsaday 78.9% shacabka jamhuuriyadda jabuuti.",
-  "2407_p0": "Eretereya waa dal ku yaala Baxsinta Afrika derisna la'ah dawladaha Itoobiya, Jabuuti iyo Suudaan.",
-  "2407_p2": "Dalka eratiya wuxuu xuduud la wadaagaa Wadamada Jabuuti Dhinaca koonfurbari, Itoobiya dhinaca koonfureed suudaan iyo badda cas, dalka erataria waa dal sabool ah hadana intii kadanbaysay sanadihii 1991 ayuu soo gaaray horumar weyn oo lataaban karo.",
-  "2407_p3": "Waddnmaha degaan Eritera\n \t5 068 831+\n  100+[].!!`?[].!!`? \n300+[]. \n  13,000+",
-  "2407_p1": "Erataria waa dal ku yaala bariga afrika gaar ahan badda cas ila Gacanka Cadmeed aagga loo yaqaan baabulmandab dalkaas waxaa horay uga tirsanaan jiray dawlada federaalka ee Itoobiya waxa uuna ka go'day sanadkii 1991, dalka Eratariya waxa hada waxaa ka taliya madaxweyne Isaias Afewerki.",
-  "2407_p4": "Doorashaddii ugu horeysay oo ka dhacday Ereteriya sanadka markuu ahaa 1991kii, shacabka ereteriya waxeey doorteen xornimo 99.8%, ayada markaas dagaalo xun dhaxmaray itoobiya iyo ereteriya, oo halkaas ku dhinteen dad aad u badan.\nSiyaasadda Ereteriya waa mid ku dhisan hab nabadeed taasoo ah dad jecel midnimada soomaaliya waloow lagu eedeeyey in ay taageeri jirtay kooxihii ka horjeeday joogitaanka Itoobiya kadib markii ay qabsatay Soomaaliya 2006 waxaa la sheegay in ay joogeen ciidamo ereteriya udhashay oo gaaraya 2000 askari taasoo beenoowday markii dambe, si kastaba ha aheetee waxaa iska hor yimid siyaasaddii Itoobiya ee ahayd kala qaybinta Soomaaliya iyo tii ereteya taasoo kentay markii dambe in golaha amaanku uu cunaqabayn saaro dalkaan.",
-  "2407_p5": "Eratareya waxay ku adkaysanaysaa inay ixtiraamto heerarka caalamiga ah ee xuquuqda aadanaha. Hay'adaha waaweyn ee xuquuqda aadanaha ayaa cambaareeyay ku tumashada xuquuqda aasaasiga ah waxayna sii wadaan inay ku boorriyaan Eratareya inay saxdo xaaladda.",
-  "2407_p6": "Link \n \n Vergleich Strom Anbieter",
-  "2937_p0": "W:Fr:Yémen\nYemen (Af-Carabi: اليَمَن), ama Jamhuuriyadda Yemen waa wadan ku yaalo Bariga Dhexe. Yemen waxee xuduud la leedahay wadamada Sacuudi Carabiya oo ka xigta Woqooyiga iyo Galbeedka xeebta Baddacas, iyo Cumaan oo ka xigta Bariga, Dhinaca Koonfurta waxaa ka xiga Gacanka Cadmeed iyo Bada Carabeed, dhinaca Galbeedka neh waxaa ka xiga Bada Cas, wadanka caasimadiisa waa Sanca.wadanka Yemen waa wadanka kaliya ee Bariga dhexe oo isticmaalo Jamhuuriyad. yemen waa wadan aad u duqsan waxaana aad looga caabudaa diinta islaamka, dhinaca dhaqaalaha yemen uma taajirsano sida wadamada kale ee carabta, wadanka waxoo leeyahy shidaal iyo saliid, laakiin wax soo saarkooda aad ayoo u yaryahay.",
-  "2937_p11": "Sido Kale fiiri\nYemeni rial\nArabian Degaanka tectonic",
-  "2937_p6": "Waddanmaha la Degaan Yemen\n 31,000,000+",
-  "2937_p8": "Yemen waa wadan aad u duqsan waxoona leeyahay guryo taariikhi ah oo ladhisay kumanaansano kahor, ilaa hadda dadka yemaniga waxee isticmaalaan dhaqanka guryihii ladhisi jiray waagaas.Wadanka Yemen waxoo xornimo ka helay Dawlada Cosmaniya iyo gumeestihii Boqortooyada Ingiriiska. Wadanka Yemen waxoo markiisa hore u kala qeebsanaa Woqooyi Yemen iyo Koonfurta yemen , taariikhda marka ee eheed 1962dii ayaa koonfurta Yemen la midowday woqooyiga Yemen, waa markii wadanka laisku dhahay Jamhuuriyada yemen.",
-  "2937_p10": "Cadan\n Ta'ezz\n Al Mahwit\n Al Mukalla\n Hadhramaut",
-  "2937_p9": "Magaloyiinka\n Ibb \n Sanca\n Mareb",
-  "2937_p2": "Jaamacada Carabta * *",
-  "2937_p5": "Unionka Mediterraneanka (baarlimentka waziirada Jaamacada Carabta).",
-  "36928_p0": "Soomaaliya (, Af Carabi الصومال, ), sida rasmiga ah loo yaqaano Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya () (waxaa hore loo oran jirey Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Soomaaliya xiligii hore ee Hantiwadaaga), oo sii dhaxal ahaana loo yaqaano Soomaal waa Dowlad iyo wadan dhacda Geeska Afrika ama Foolalka Afrika ee kasii socda Marinka Gardafuul. Wuxuu ka kooban yahay maamul goboleedyo sida Puntland, Jubaland, Galmudug, Hirshabeelle, Koonfur Galbeed. Waxaa ka xiga bariga marinka Gardafuul iyo Seyshelles, iyo Soqotra iyo badda Soomaal, koofuurna Kenya. Waxaa ku nool dad Faanyahan ah, iyo dadka Dhul-hoos Bari Kushiitik ah.",
-  "36928_p81": "Sidoo kale fiiri\n Soomaali luqadda dhegoolaha\n Somaliland\n Djibouti\n IGAD\n Diinta Soomaalida",
-  "36928_p36": "Wadamnaha La Degaan Somalia",
-  "36928_p88": "Dalalka xubnaha ka ah midowga afrika\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nJamhuuriyadaha\nSoomaaliya\nSoomaaliya\nSoomaaliya",
-  "36928_p35": "Wadamaha Somalida degaan",
-  "36928_p86": "Hay´adda laanqeerta cas ee Soomaaliya\n Somalia Online\n The Somali Link\n Xafiiska UNESCO ee nairobi ee quseeya waxbarashada Soomaaliya",
-  "36928_p21": "Sanadii 1990 waxaa la soo saaray sharci ka mamnuucaya gaar ahaan dadka degan Muqdisho in ay kulmaan saddex ama afar in kabadan. Waxaa dhammaan hareeyay hay'adaha dawladda shidaal yari sababtay joogsiga gaadiidka dadweynaha taasoo saamayn ku yeelatay danaha xukuumadda iyo qaybaha guud iyo kan gaarka ah. Waxaa ssidoo kale dhacday dhibaato la xiriirta Sicir Barar taasoo ay dhib ku qabeen gobolada kororka sicir bararka muuqda iyadoo ay shacabku awoodi waayeen helitaanka quutul daruuriga heer ay gaartay Baastadii talyaaniga ee caadiga ahayd xilligaas ilaa iyo Shan Doollar kiiladii. halka uu gaaray qaadka Jaadka kaasoo laga keeno Kiinya shan doollar Majintii. Waxaa qiime jab ku yimid shilinka Soomaaliga ilaa la gaaro heer shilimaadkii lagu daadiyo wadooyinka si ay kuwa haysta iskaga tuuraan halkii ay haysan lahaayeen taasoo u muuqatay in uusan lahayn wax faaiida ah ee la xusi karo. Waxaa sidoo kale soo if baxay Suuqa Madoow ee sarifka lacagaha qalaad taasoo ka dhalatay in aysan jirin socodsiinta lacagaha ee ku filan sarifka lacagaha qalaad taasoo ay bebersoto Shilinka Soomaaliga. Mugdigana wuxuu noqday mid ku baahay magaalada oo dhan marka la gaaro habeenkii taasina waxay ka timid dawladda oo iibisay dab dhaliyeyaashii korontada. Waxaa ajaanibta la dul dhigay waardiye adadag ilaa maa xilligii ay joogeen. Sidoo kale dawladda waxay soo saartay go'aano lagu hagaajinayo joojinta dal ka saarista, ama tahriibinta lacagaha ajnabiga ah. lama ogolayn adeegsiga lacagaha qalaad hab ka baxsan sharciga sida uu qabo marka laga reebo saddex hoteel oo ay maamusho dawladda. Waxaa sidoo kale mamnuuc aha sawir qaadis meelo badan iyadoo aysan muuqan wax cadayn kara in aan sawiro la qaadi karin ee ku saabsan safar iyo joogitaanka.",
-  "36928_p7": "Qarniyadii hore iyo waagii Diiriye Guure \nBaydka pyramidical dhismayaasha, mausoleums, magaalooyinkii baabba'ay, oo derbiyadeeda dhagax, sida Wall Wargaade, waa caddayn ilbaxnimada duug ah in hal mar soo halgamay ee Jasiiradda Soomaali. Ilbaxnimadani waxay ku raaxaysatay xidhiidh ganacsi oo ay la lahayd Masar qadiimiga ah iyo Mycenaean Giriig ilaa qarnigii labaad ee sano ka hor, iyagoo taageeraya fikirka ah in Soomaaliya ama gobollada ku dhow ay ahaayeen meesha Dhulkii hore ee Punt.  Puntites waxay ka ganacsan jireen malmal, udgoon, dahab, alwaax, lo'di gaaban, fool maroodi iyo frankincense oo ay la galeen Masriyiintii, Fenisiyiinta, Baabuloonkii, Hindiya, Shiinaha iyo Roomaaniya iyagoo adeegsanaya dekedohooda ganacsi. Safarkii Masaarida u diray Boqortooyada 18-aad ee Boqortooyada Hatshepsut ayaa lagu duubay macbudyada ku yaal Deir el-Bahari, xilligii boqornimadii Boqorka Puntite Parahu iyo boqoradda Ati. Sanadkii 2015kii, falanqayn gaar ah oo ku saabsan tuugadii hore ee duullaanka Punt ee loo keenay Masar hadiyado ayaa muujinaya in muunadani ay u badan tahay inay ka soo jeedaan dhul ku yaal bariga Soomaaliya iyo dariiqa Eritrea iyo Ethiopia.",
-  "36928_p54": "wuxuu federaalka u qaybiyay.\n Puntland\n Galmudug\n Jubaland\n Koonfur Galbeed Soomaaliya\n Hirshabeelle",
-  "36928_p32": "Waxay diiradda saareen burcad badeeda soomaalida xeebaha Soomaaliya taasoo ka dhalatay burburka iyo maqnaashaha dawlad dhexe Kadib dagaalkii sokeeye, Dhibaatadaan waxay ka soo if baxday dekadaha ku yaal xeebaha Soomaaliya. Waxayna ka dhalatay ka dhiidhin ay ka dhiidhiyeen kalluumaysatada soomaaliyeed ee ka kalluumaysta xeebaha sida: Ayl, Kismaayo, Xarardheere, Mareeg iyagoo weerar ku qaaday maraakiibta ajnabiga ah ee ka kalluumaysata badda soomaaliya khayraadka kalluunka ee biyo goboleedka markii uu burburay taliskii dhexe ee Soomaaliya, Taasoo ay waayeen kalluumaysato badan waxa ay heli jireen. Sidoo kale, waxay tilmaameen qayb ka mid ah masuuliyiinta soomaalida howlaha burcad badeedka waxaa sii kiciyay Dhul Gariirkii Badweynata Hindiya taariikhdu marka ay ahayd 26 Diseembar ee sanadkii 2004, kaasoo sababay mowjadi Tsunami weyn burburisay in badan oo tuulooyinka ku yaal xeebaha iyo doomankoodii. Qaar ka mid ah waxay leeyihiin howlaha burcad badeednimada Soomaaliya waa \"howlo dhaqaale ee la maalgashado\" ee dalka, waana \"mid kaabta\" dhaqaalaha Puntland.",
-  "36928_p74": "Dhaqanka soomaaliyeed wuxuu isugu jiraa caadooyin waxyaabo la soo wariyay dhaqankaas oo ku kaydsan maskaxda waayeelka soomaaliyeed taasoo casriyo hore lagu dhaqmi jiray dhaqamada gudaha iyo dhaqamada dawlado kale keeneen soomaaliya waa mid ku salaysan taariikh sida Itoobiya Kiinya, Yemen ,Hindiya iyo Iiraan.",
-  "36928_p3": "Soomaaliya xilliyadii hore waxay ahayd meelaha ugu muhiimsan ganacsiga caalamiga ah ee ka dhexeeyay dawladihii hore ee caalamka. Xilli ay ahaayeen Badmareenada iyo ganacsatada Soomaaliyeed kuwo dhoofiya Luubaanta  iyo Malmalsha taasoo ka dhignayd kuwo u soo saari jiray Masartii hore, Fiiniqiyiintii, Maysuuniyiintii iyo Baabil taasoo isku xiri jirtay dhammaan gaadiidka Awrta ama Geela ganacsiga Soomaaliyeed waxay la wadaageen Soomaalida xiriir ganacsi. Sida ay la tahay in badan oo taariikhyahano ah iyo kuwa dhiga taariikhda, waxay cadeeyeen Soomaaliya in ay tahay meesha lagu tilmaamay dhukii Buntiga ee hore taasoo la lahayd xiriir wanaagsan  Faraaciintii Masar gaar ahaan xilligii Fircoon \"saaxuurac\" ee ka midka ahaa boqoradii Masar casrigii Dawladdii hore, iyo boqortooyadii \"Xatshabsuut\" ee ka mid aheeyd boqoradii qoyskii reer masar ee sideed iyo tobanaad casrigii dawladda cusub. Waxaa loo malaynayaa arrinkaas dhismeyaasha Ahraamta iyo Macbadyo iyo dhismeyaal ee lagu dhisay Garanayt iyo Shiil Cad taasoo loo malaynayo waqtigeeda isla xililligaas una dhigma kuwa la midka ah ee dhismeyaashii msar. sidoo kale xilliyadii hore, waxaa tartamayay dawlado kuwaasoo isku dayay in ay xiriir la yeeshaan dadyoow deganaa dhuka Soomaaliyeed sida jasiiradda xaafuun raas casayr iyo Malaw iyo Mareeg iyo dariskooda Boqrtooyadii Saba iyo Arshek iyo Boqortooyadii Aksam ee ku salaysan ganacsi iyo qaybo ka mid ah boqoro ka jiray Hindiya iyo Giriiga iyo Roomaanka.\nMarkii ay ka soo if baxday diinta islaamka meel ku beegan geeska AfricaSoomaaliya Badda cas waxay soo qaateen ganacsatada iyo badmareenada soomaaliyeed ee aadi jiray Jasiirad la mooda carbeed diinta Islaamka taasoo ka dhalatay macaamilka ay la lahaayeen carabta Muslimka ah. Hijrooyinkii ay sameeyeen dad saxaabada ka mid ah meelo badan oo dunida muslimka ah qarniyadii hore ee diinta islaamku faafaysay ayaa waxay sahashay in ay soomaalidu qaadato diinta islaamka si nabad ah macalimiin Soomaaliyeedna ayna barayeen dadka, waxaa ka dhismay dhulka Soomaaliyeed dawlado iyo magaalooyin islaami ah sida magaalooyinka Muqdisho, Baraawe, Mareeg iyo Marka, taasoo ahayad qayb ka mid ah ilbaxnimadii Soomaalida. Waxaa loo yaqiin magaalada muqdisho \"Magaaladii Islaamka\" Waxaa la joogay ganacsiga dahabka ee ku taal Bariga Afrika qarniyo badan. iyo Casriyadii dhexe, Boqotooyooyin Soomaaliyeed baa la wareegay wadooyinkii ganacsiga sida  saldanadii Ajuuraan taasoo xukumaysay dhulka intii u dhexaysay qarniyadii laba iyo tobanaad ilaa todoba iyo tobanaad ciise dabadii taasoo alliftay hindisaha cilmiga dareeraha dheqdheqaaqa iyo dhismeyaasha darbi difaaca, Sidoo kale saldanadii Cadal taasoo Imaam Axmed Guray waa ciidankii ugu horeeyay afrika ee adeegsada Madfac dagaalkii lagula jiray xabashida intii u dhexaysay sanadihii 1529 ilaa 1543, sidoo kale qoyskii Goonroon taasoo xukumi jirtay magaalada Laamu ee xiriirka la lahayd saldanada cumaan ee iyana hoos imaan jirtay Cusmaaniyiinta kaasoo ka qaadi jiray Jizyo suldaan axmed yuusuf, suldaankii afaraad ee Ajuuraan kaasoo xukumayay intii u dhexaysay 1848 ilaa 1878. Qarnigii sagaal iyo tobanaad kadib kulankii Baarliin 1884, boqortooyooyinka yurub waxay u soo direen cidmadooda Baragiga Afrika Si ay dhulkaas caalamka istiraatiijiga u ah u qabsadaan taasoo kaliftay in Diiriye Guure, aasaasihii dawladdii daraawiishta in uu ciidamo soomaali ah ka soo usruusado geeska afrika oo dhan waxay ahayd inta taariikhda la ogyahay is hortaag kii ugu weynaa ee lagu sameeyo Isticmaarka.baraawe",
-  "36928_p62": "Sidaas daraadeed waxaa lagu tiriyaa shikadaha xawilaadda qaybaha ugu badan ganacsiga ee hadda jira, kuwaas oo sameeya ku shubista in ku dhow 2 Bilyan doollar sanadkiiba dalka gudihiisa iyagoo soo mariya xawilaadaha dibadda ee soomaalida dibadda waxaana lagu tiriyaa shirkadaha aadka ugu dhaqdhaqaa badan qaybtaan shirkadahaan ma sameeyaan qaadista lacagta si xawilladaha khaashka ah waxaa ku xiran shirkaadaas shirkadda \"Dahabshiil\" oo xarunteedu tahay Hargaysa kuwaasoo ay ka shaqeeyaan in ka badan 1,000 soomaali waxay leedahay 40 laanmo dhamaan caalamka waxaa ka mid ah laanta Dubay iyo London.",
-  "36928_p85": "Warbaahin\n Wararka ugu doorka roon ee doomaaliya websiteka allafrica.com\n IRIN Somalia Wararka iyo hubinta warsaxaafadeedka ee ku saabsan arrimaha bini aadamnimo ee soomaaliya",
-  "36928_p14": "Sanadii 1958, waxaa la sameeyay Jabuuti ee dariska ah, taasoo loo yaqiinay magaca ah Dhulka Faransiiska ee Soomaaliya waqtigaas, afti meesha ay aadayaan ah in ay Soomaaliya inteeda kale ku biiraan ama faransiiska uu sii hayo, natiijadiina waxay nqotay in uu faransiiska sii hayo uuna ilaaliyo. waxaana taa ugu wacnaa cafarta oo sidaa doonaysay, taasoo ah dadka ugu badan Jabuuti in ay sii hoos joogaan faransiiska waxaa sidaas oo kale dalbaday carabta iyo kuwii reer yurub ee deganaa dhulkaas ee la yimid isticmaarka. Laakiin inta kale ee asal ahaan soomaalida ah waxay rabeen midnimo soomaaliyeed si loo mideeyo dhulweynaha Soomaaliyeed ee lakala qaybiyay waxaana ugu cadcadaa \"Maxamuud Xarbi\" Raysulwasaare gudoomiye ku xigeenka golaga xukunka Soomaalida Faransa. waana Soomaali qabiilka Ciisaha, laakiin maxamuud xarbi waa la dilay aftida ka dib laba sano ka dibib burburkii diyaarad. Waxay Jabuuti ka qaadatay madax banaani Faransiiska sanadkii 1977 Xasan Guuleed Abtidoon, wuxuu ahaa Soomaali ay taageeraysay Faransiiska, Madaxweynihii ugu horeeyay ee jabuuti kaasoo xukumayay 1977 ilaa 1991.",
-  "36928_p82": "Daabacado kale\n Hadden, Robert Lee. 2007. \"The Geology of Somalia: A Selected Bibliography of Somalian Geology, Geography and Earth Science.\" Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center, Alexandria, VA. Abstract.\n Hess, Robert L. Italian Colonialism in Somalia. Chicago: University of Chicago, 1966. *Fitzgerald, Nina J. Somalia. New York: Nova Science, Inc., 2002.\n Lewis. I.M. Pastoral Democracy: A study on Pastoralism and Politics among the Northern Somali clans. Ohio: Ohio University Press, 1958. ISBN 978-3-8258-3084-7.\n Mwakikagile, Godfrey. The Modern African State: Quest for Transformation, Chapter Four: Somalia: A Stateless State - What Next?, pp. 109–132, Nova Science Publishers, Inc., Huntington, New York, 2001.\n Tripodi, Paolo. The Colonial Legacy in Somalia. New York: St. Martin's P Inc., 1999.",
-  "36928_p20": "Ciidanka Soomaaliya waxaa u suurta gashay usbuucii ugu horeeyay ee dagaalka in ay isku fidiyaan bartamaha iyo koofurta gobolka, dagaalka intii uu socday ciidamada Soomaaliya waxay gaareen guulo waaweyn kana adkaadeen ciidmada Itoobiya wixii ciidamada Itoobiya ka haray waxay isku uruursadeed deegaanka Sidaamo. Sibteembar sanadii 1977 Soomaaliya waxaa u suuragashay qabsashada 90% ee gobolka waxaa kaloo u suurtoowday qabsashada magaalooyin istiraatiiji muhiim ah, sida magaalada Jigjiga sidoo kale wuxuu go'doomiyay magaalada Diridhabe Kaasoo hakiyay isu socodkii tariinada ka imaanayay Jabuuti. Kadib go'doomintii magaalada Harar wuxuu Midowga Sofiyet usoo jeestay taageero malatari taasoo la xiriirrta arrinta ka soo cusboonaatay geeska afrika, waxaa la diyaariyay 18,000 ciidamo ka imaanaya Kuubaan 2,000 iyo Yementa Koofureed iyadoo lagu daray 1,500 khubaro ka imanaysa Midowga Sofiyet haystana diyaarado iyo taangiyo Sofiyet ah. Hor istaagaas awoodaas ballaaran ciidanka Soomaaliya waxaa lagu qasbay dib u gurasho iyo in uu codsi u dirsado Maraykanka. Iyadoo uu nidaamkii Jimmy Carter isu diyaariyay garab siinta Soomaaliya dagaalka intii uu socday Sofiyetku si degdeg ah bay u caawiyeen Itoobiya waxaana laga baqay in uu sii xumaado xiriirka. sidaa daraadeed Maraykanka faraha ayuu ka qaaday in uu Soomaaliya caawiyo waxaa dibudhac ku yimid isbahaysigii uu ku lahaa maraykanku Bariga Dhexe iyo Asia.\nBiloowgii 1978, waxaa ku biloowday xukuumaddii Soomaaliya saamaynta luminta hanasho dhab ah arrimaha gobolka. Waxay sidoo kale muujiyeen inta badan shacabka Soomaaliyeed mid galay xaalad quus sababo la xiriira hoos imaanshaha ciidankii  kali taliska waqti dheer iyadoo aan la gaaraynin wax horumar ah la taaban karo, waxaana arrinkaas xoojiyay dhamaadkii dagaalkii qaboobaa, waxay sidoo kale Itoobiya taageero siisay Jabhadihii ku kacsanaa Soomaaliya.",
-  "36928_p52": "Habka maamul gobolleedyada",
-  "36928_p84": "Macluumaad guud\n Bogga Soomaaliya ee buugga World Factbook Sirdoonka Maraykanka \n Maktabadda jaamacadda koloraado\n Hagista safarka ee soomaaliya (Af-Ingiriis) ee websiteka Wikivoyage",
-  "36928_p49": "Waxaa samaysamay maamul beeleedyo ka dhashay dagaalkii Sokeeye ee Soomaaliya waxaana ka mid ah:",
-  "36928_p1": "Waxaa dawlada Soomaaliya ka horeeyay boqortooyada Diiriye Guure. Juquraafi ahaan",
-  "36928_p56": "Juqraafiga iyo cimilada\nSoomaaliya waxay dhacdaa bariga fog ee qaaradda afrika taasoo u muuqaal eg qaabka ay u samaysanyahay geeska wayiyisha kaasoo ku badan qaaradda afrika sidaa daraadeed waxaa loogu magacdaray geeska afrika. waxay soomaaliya ku fidsantahay inta u dhaxeysa loolka 10 waqooyi dhigta 49 bari. wuxuu gaarayaa bedka Soomaaliya 637,657 kiiloomitir iskuwareeg ah waxaa ka mid ah 10,320 kiiloomitir iskuwareeg ah waxay biyaha ka hayaan ilaa 1.6% ee bedeka guud ee dalka waxay waxyar uun ka yartahay gobolka Texas ee maraykanka. Sidoo kale waxay Soomaaliya leedahay xuduud barri ah oo dhererkeedu gaaraya 2,340 km ee kala berta dhammaan Jabuuti masaafo dhan 58 kiiloometer, Itoobiya masaafo dhan 1,600 kiiloomiter iyo Kiinya masaafo dhan 682 km, sidaa daraadeed Soomaaliya waxay leedahay xeebta ugu dheer guud ahaan qaaradda Afrika, iyadoo gaareesya xeebta Soomaaliya dhererkeeda  3,025 kiiloomitir; dhul badeedka Soomaaliya wuxuu gaarayaa ilaa  200 Mayl Bad gudaha Badweynta Hindiya.",
-  "36928_p50": "Waqooyiga Soomaaliya oo ku dhawaaqan madax banaani hal dhinac ah: Somaliland taasoo ka dhigan shan gobol sida Awdal, Woqooyi Galbeed, Togdheer iyo Sool iyo Sanaag. Dhamaan caasimadaha 5taas gobal waxa si buuxda gacanta ugu haysa Somaliland.",
-  "36928_p4": "Waxaa u suurta gashay Soomaalida ugu horayn ka hortagga Soomaalida. dawladii boqortooyada Diiriye Guure waxay iska caabiyeen Ingiriiska afar mar oo isxigta waxaana lagu qasbay in ay dib ugu gurato dhanka xeebaha. waxay jabtay boqortooyda Diiriye Guure  1920 kadib adeegsigii Ingiriiska uu adeegsaday diyaaradaha intii dagaalka lagu jiray duqaynta taleex caasimadda ciidankii Diiriye Guure iyo dhamaan dhulkii  Diiriye Guure waxaa la wareegay ciidmadii gumaysiga Ingiriiska. Sidoo kale Talyaaniga wuxuu la kulmay iska caabin kaga imaanaysay salaadiin Soomaaliyeed mana uwada suurta galin in uu wada qabsado qaybo ka mid ah dalka ee hadda loo yaqaan Dawladda Soomaaliya marka laga reebo xilligii fajiistaha dabayaaqadii sanadkii 1927 waxayna haysteen ilaa 1941 kaasoo lagu bedelay xukunkii ciidmada ee Ingiriiska. Woqooyiga Soomaaliya wuxuu sii ahaaday mustacmarad Ingiriis ah halka koofurta Soomaaliya isku bedeshay dawlad madax bannaan laakiin ay la socoto wasaayad  ilaa laga gaaro midayntii labada gobol 1960 kuma midoobeen magaca Jamhuuriyadda Soomaaliya.\nSoomaaliya waxay xubin ka noqotay Jaamacada Carabta sanadii 1974. sidoo kale Soomaaliya waxay xiriir fiican la samaysatay dadlalk afrika, waxay ka mid ahayd dawladihii aasaasay Midowga Afrika, waxay taageeri jirtay ANC ee Koonfur Afrika kana soo herjeeday nidaamkii Apartheid ee cunsuriga ahaa waxay kaloo taageertay Soomaaliya dagaalyanada Eratareya intii ay ku jirtay Eretariyiinta dagaalkii looga soo horjeeday Itoobiya. Iyadoo ka mid ah Dawladaha Islaamiga hadana Soomaaliya waxay ahayd aasaasayaashii Ururka Iskaashiga Islaamka sidoo kale waxay xubin ka ahayd Qaramada Midoobay. Soomaaliya iyadoo dhibaato kala kulantay Dagaalkii sokeeye ee Soomaaliya iyo deganaasho la'an ku baahday gudaha, waxay ku guulaysatay abuurista Suuq xor ah kana sareeya inbadan ee nidaamayada dhaqaale ee Afrika kale sida ay sheegtay daraasad ay sameeysay qaramada midobay.",
-  "36928_p79": "Soomaaliya waxaa laga qadeeyaa kowda wixii ka dambeeya duhurka dabadii laakiin inta lagu guda jiro bisha Ramadaan waxaa la cunayaa Marka ay dhamaato salaadda taraawiixdataasoo xitaa gaadhi karta kow iyo tobanka fiidnimo. waxaa la cunaa \"Cambuulada\" oo ugu badan bisha Soomaaliya taasoo laga cuno dhammaan dalka, waxaa la kariyaa marka hore cambuulada, taasoo meelaha qaar looga yaqaan digir (Af-Soomaali: digir), muddo gaarsiisan shan saacadood oo xidhiidh ah dab yar oo khafiif ah si ay u noqoto mid bisil.",
-  "36928_p87": "Xafiiska UNESCO ee Nairobi barnaamijyafa tacliinta ee dhammaan 2015 - Soomaaliya\n Websiteka Mustaqbalka umadda Soomaaliyeed \n Khariidada ee websitka ado \n Websiteka rasmiga ah ee taariikhda gaarka ah Madaxweyne Syd. Barre",
-  "36928_p19": "Sanadihii 1977 iyo 1978 Soomaaliya waxay duulaan ku qaaday Itoobiya iyadoo ku duulaysa magaca Xoraynta Soomaaligalbeed taasoo ciidamada Soomaaliya ku dadaalayeen in ay dib u mideeyaan dhulalkii Soomaalida oo ay u arkaysay in isticmaarku qaybiyay siiyayana qaybo ka mid ah dalal kale si aan qax ahayn. Biloowgii hore, Soomaaliya waxay qaadatay dhabaha nabadda ah ee Diblumaasiyad dhamaan Itoobiya iyo Kiinya si loo helo xal nabad ah arrimaha la xiriira labada dhinac laakiin dadaalkii diblomaasiyadeed wuxuu ku dhamaaday fashil. Soomaaliya waxay samaysay islamarkaana u diyaar garoobaysa dagaal dhab ah iyadoo tijaabisay xal diblomaasiyadeed, dhisidda Jabhadda Xoraynta Soomaali Galbeed  ama Western Somali Liberation Front, waxay ku dadaashay in ay u dhaqaaqdo soo celinta gobolka Soomaali galbeed si awood ah. Soomaaliya waxay u dhaqantay si gooni ah iyadoo aan ula laaban mujtamaca dunida ee aan ogolayn dib u xadaynta xuduudaha taasuu ka tagay isticmaarka, halka uu diiday Midowga Sofiyet iyo Isbahaysiga Waarso in ay Soomaaliya caawiyaan, iskaba daa in ay caawiyaane waxay ku dhaqaaqeen arrin lid ku ah taasoo ah in ay taageereen Itoobiya. Isla goortaas wuxuu isku dayay Midowgii Sofiyetiga kaasoo ah midka siiya labada dhinac hubka in uu dhexdhexaadiyo si loo helo xabad joojin u dhaxeysa labada dawladood.",
-  "36928_p26": "Darwiishia iyo Qusuusi\nQarnigii 19ka ilaa tobanaadka 1920gii, Dalka Soomaalka waxaa hoogaaminjirey dawladda Daraawiishta, oo si kale loo yaqaano Darwiishia. Darwiishia dawladeeda waxaa loo yaqaan jirey qusuusi ama khusuusi, ee waxaa ka mid ahaa shakhsiyaddan:",
-  "36928_p39": "Soomaaliya waxaa ka jira saddex nidaam qaanuun oo kala gadisan, waa: Qaanuunka madaniga, Shareecada Islaamka iyo xoogaa qawaaniin ah oo ay leeyihiin beelaha waana dhaqan soo jireen ah waxaana loo yaqaan Xeer.",
-  "36928_p55": "Qodobka 49aad ee Dastuurka Soomaaliya wuxuu qorayaa 2 gobol iyo wixii ka badan baa samayn kara Maamul ka tirsan Dawladda Soomaaliya, waxay durbadiiba ka dhalatay caqabad ku aadan xuduudaha maamullada.",
-  "36928_p23": "Xasuuqii Isaaq ama Xasuuqii Somaliland\nSidoo kale eeg: XasuuqiI Isaaq\nAwooddii akhlaaqeed ee dowladdii Maxamad Siyaad (jaale siyaad) si tartiib tartiib ah ayay u lumisay, iyadoo Soomaali badan ay ku hungoobeen nolosha xukunka militariga. Bartamihii 1980-meeyadii, dhaqdhaqaaqyo iska caabin ah oo uu taageerayay maamulkii shuuciga ahaa ee Derg ee Itoobiya ayaa ka billowday waddanka oo dhan.jaale siyaad wuxuu kujawaabey isagoo amrey in talaabooyin ciqaab ah laga qaado kuwa uu u arko inay gudaha ka taageerayaan jabhadaha, gaar ahaan gobolada waqooyi. Qabqabashada waxaa ka mid ahaa in la duqeeyo magaalooyin, xarunta maamulka waqooyi-galbeed ee Hargeysa, oo ahayd xaruntii Dhaqdhaqaaqa Waddaniga Soomaaliyeed (SNM), oo ka mid ahayd aagagga la bartilmaameedsaday 1988. Duqeyntan waxaa hoggaaminayey Jeneraal Maxamed Saciid Xersi Morgan, wiilka uu sodogga u yahay Barre.",
-  "36928_p53": "Habka Federaalka ee lagu muransanyahay Soomaaliya wuxuu dalka u qaybiyay sidaan soo socota:",
-  "36928_p70": "Luqadda\nAf-Soomaaliga waa Afka rasmiga ah ee Jamhuuriyadda Soomaaliya waana Af-soomaaliga (Maay iyo Maxaa tiri), waa mid ka mid ah afafka Kushiitiga taasoo ah mid raacsan laan ka mid ah laamaheeda Afrika Aasiya, kuwa ugu dhow Af-Soomaaliga waa Af-Cafarta taasoo looga hadlo Itoobiya, Eratareya iyo Jabuuti, sidoo kale Oramada taasoo iyana looga hadlo Itoobiya iyo Kiinya. Af-Soomaaligu waa tan ugu badan Afafka Kushitiga loogu qorista badanyahay sideedaba, Waxaa jirtay daraasad cilmiyeed ku saabsan Af-Soomaaliga kana horaysay 1900.",
-  "36928_p68": "Beeyada\nSoomaaliya waxaa hareeyay cimilo kulul oomane ah, halka uu gaarayo roobka da'a inta u dhexeysa sanadkiiba 10 20 iyo Inji halka ayna ka badnayn dhulka la beeri karo 2% bedka guud ee Soomaaliya, dagaalkii sokeeye ee Soomaaliya wuxuu ahaa mid ku reebay raad xun Kaymaha, waxaa la jaray in badan oo geedahaas ah ujeedaduna waxay ahayd Dhuxul taas oo sababtay abaar. Dawladdii Hantiwadaaga waxay samaysay qorshe ballaaran ee ah beerista dhir guud ahaan jamhuuriyadda taas oo loola jeeday Bacaad celin iyo ka hortagga saxaraha. waxaana la aas'aasay markii ugu horaysay hay'adda beeyada ee soomaaliya xilligii Hantiwadaaga taasoo loogu magac-daray \"ECOTERRA Somalia\" ee raacsan \"Golaha Beeyada Soomaaliya\" taasoo gacan ka gaysatay wacyi galint ku saabsan beeyada waxay kaloo samaysay dhaqaajinta barnaamijkii beeyada dhammaan qaybaha xukuumadda sidoo kale heeyadaha bulshada rayadka ah  sidoo kale waxaa la aas'aasay \"xarunta cilimi baarista iyo la socodka iyo dhowrista nolosha barriga\" iyadoo loo marayo heeyada \"ECOTERRA\" caalamiga ah sanadkii 1986, waxaa faaiidadeeda la arkay 1989 halka ay ogolaadeen xisbiyada dalka xukuumadda dhammaan saxiixa xukuumadda soomaaliya heshiis \"manuuciaya ka ganacsiga nuucyada sii baaba'ya\" (CITES) taasoo waxaa markii ugu horreysay la mamnuucay ka ganacsiga faanta maroodiga. Waxaa taa la socday u dhaq-dhaqaaqda iyo abaal marinta goldman ee beeyada  Faaduma Jibriil olo-oleynta bulshada ee ku wajahnayd ku wacyi galinta beeyada waxayna ka soo biloowday magaaladii ay ku dhalatay iyadoo isku duba riday guddiyo ilaaliya nolosha barriga xeebaha,  waxay kaloo tababartay kuwaas oo u howl gali doona ilaalinta beeyada gaar ahaan meelaha dhuxuusha laga gubo.",
-  "36928_p34": "Bartamihii sanadkii 2011 waxaa la waayay laba xilli raabaad ee isku xigay taasoo sababtay in ay dhacdo Abaar muddo 60 sano laga joogo. Waxaa isi soo tartay abaarta waxana ka dhashay in la waayo wax dalag ah xoolihii oo le'day sicir barar ku yimid biyaha shidaalka iyo cunada, waxay sabatay barakac wadareed ee koofur Soomaaliya taasoo keentay iska hor imaadyada hubaysan, xarumaha quudinta ee dawladaha dariska. bishii Juun ee snadkii 2011, Waxay ku dhawaaqday Qaramada Midoobay si rasmi ah in ay gaajo daran ka jirto koofurta Soomaaliya, wayna sii korortay ka dib markii ay hayireen kooxaha dagaalka waday si loo gaarsiiyo gargaar dadka halkaa ku tabaalaysan. dhanka kale, dawladda soomaaliya waxay dhistay hay'ad qaran ee gargaar, taasoo ka kooban wasiiro badan ku howlan fududayn saamaynta abaarta ay ku reebtay dadk,",
-  "36928_p2": "Kiinya Koofur galbeed, iyo Gacanka Cadmeed woqooyiga iyo Marinka Gardafuul bariga iyo Itoobiya galbeedka. Waxay leedahay xad badeedka ugu dheer qaaradda Afrika. Waxaa kala duwan qaabka dhulka kuwaas oo kala ah Buuro, Dul iyo Bannaan. Cimiladeeda oo ah lama degaan kulul dhamaan sanadka iyada oo ay jiraan xoogaa dabaylo xilliyeed iyo roobab aan joogto ahayn.",
-  "36928_p38": "Siyaasada somaaliya wexay soo martay isbedbedel badan. Intii uu socday Dagaalkii sokeeye kaaso dhaliyay burbur farabadan dawladdii Hantiwadaag kadib 1990, Soomaalida waxaa loo sameeyay Dastuur, Federaal ah iyo Maamul Goboleed kuwaas oo ku yimid qaabab kala duwan, waxaa samaysamay Somaliland taasoo sheegatay in ay tahay dawlad madax banaan kana go'day Soomaaliya inteeda kale, shacabka Soomaaliyeed raalli kama noqon goosashada Gobolada Woqooyi ee Soomaaliya 1991. Waxaa sidoo kala samaysmay Puntland 1998 taasoo ay sameysteen beelaha dega Bari, Bugaal iyo woqooyiga Mudug, waxaa sidoo kale la sameeyay Galmudug 2010. Horraantii 2000 waxaa la soo dhisay dawlad ku meel gaar ah  waxaana madaxweyne ka noqday. Dott Cabdiqaasim Salaad Xassan (TNG) waxaa ku xigtay dawladii Federaalka ku meelgaarka ahayd ee loo yaqiin (TFG) 2004 waxaana madaxweyne ka noqday Cabdullaahi Yuusuf Axmed taasoo dalka galisay burbur horle waxayna soo galisay dalka ciidamada Itoobiya, Midowga Maxkamadaha Islaamiga ayaa gobollada koonfurta iyo bartamaha Soomaaliya isku fidiyay taasoo ka caraysiisay Itoobiya una aragtay fusad ay kula dagaalami karto ficilada ay sameeyeen. Markii meesha laga saaray Maxaakiimta ayaa waxaa soo baxay kooxo la magacbaxay Muqaawamo kana aas aasamay magaalada Muqdisho intii ay socotay muqaawamada waxaa barbar socday wadahadal UN-ka loo maray kaasoo uu garwadeen ka ahaa Axmed Walad Cabadlla keentayna in laga saaro Itoobiya dalka Soomaaliya bartamihii sanadkii 2009. Waxaa maxaakiimta ka farcamay kooxda Al-Shabaab taasoo dalka dhibaatadii ka jirtay sii murjisay, taasoo dagaal la gashay dawlad lagu soo dhisay dalka Jabuuti Madaxweyne ka ahaa Sheekh Shariif Axmed 2010-2011 dagaal ba'an ku dhexmaray magaalada muqdisho iyo nawaaxigeeda, Madaxweyne Shariif xoogaa rajo ah ayay soo celisay Dawladdiisii loogu magacdaray Midnimo Qaran dawladdaas oo muqdisho ka fogaysay qatartii Al-shabaab iyadoo gacan ka helaysa AMISOM wuxuu diyaariyay doorasho aad loogu riyaaqay, kaasoo xilka si nabad ah ugu wareejiyay madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud. Waxaana taa xigay dawladdii uu madaxweynaha ka ahaa Xasan Sheekh Maxamuud taasoo ku guulaysatay isu soo dhoweyn Soomaalida dhexdeeda ah iyo dastuurka oo loo hogaansamo.",
-  "36928_p13": "Waxaas oo dhan iyadoo ay dhaceen, Ingriisku wuxuu ku dhaqaaqay in uu culays ka soo saaro xulufadii kula jirtay dagaalkii labaad ee aduunka in la siiyo meel gaar ah waa mid ka mid ah meelaha daaqsinka leh ee muhimka ah waxayna ahayd maxmiyad ay u saxiixday boqortooyada Ingiriiska lana saxiixatay Abasiiniya intii u dhexaysay sanadihii 1884 iyo 1886, ee gobolka Soomaali Galbeed oo ay degto Soomaalida Waxayna ka mid ahayd heshiisyo kale ay saxiixday Ingiriiska 1897 kaasoo dhigaya in lagu wareejiyo Itoobiya boqorkii Mililiq labaad taasoo oo uga badashay ciidamada Ingiriiska in laga caawiyo soo afjaridda iska caabinta kaga imaanaysa qabiillo Soomaaliyeed billoowgii Dagaalkii Labaad ee Aduunka. Iyadoo ay jirtay in Ingiriisku ku daray shuruud ah in qabiilada reer guuraaga ah ee Soomaalida siiso isxukun laakiin Itoobiya isla markiiba waa ay qabsatay meelahaas، Ingriiska wuxuu u soo bandhigay Itoobiya sanadii 1956 in uu ka iibsado dhulkii dhulkii uu horay ugu wareejiyay laakiin dhandhiggaas waxaa lagala horyimid diidmo ah in aysan aqbali karin Itoobiya. Habkaas oo kale, Ingiriisku wuxuu ku wareejiyay  NFD  taasoo ay degaan Soomaalida Kiinya waxayna dhegaha ka furaysatay aftidii horay looga qaaday gobolkaas taasoo cadaynaysay ku biirista Jamhuuriyadda Soomaaliya ee cusub.",
-  "36928_p27": "Burburka Dawladdii Hantiwaddaaga\nWaxaa dhacay sanadkii 1991 isbedel xididaystay nolosha siyaasadeed ee Soomaaliya. taasoo u suurta gashay ciidamo ka kooban beelaha dega waqooyiga iyo koofurta hubaysan oo taageera ka helaya  Itoobiya in ay ridaan dawladdii Siad Barre Max'ed Siyaad Barre. Kulanno farabadan ee dhexmaray Dhaqdhaqaaqa Wadaniga Soomaaliyeed SNM iyo odayaasha beelaha ree woqooyiga, waxa ku dhawaaqeen qaybta woqooyi ee Soomaaliya (Dhulka Biritishka ee Soomaaliya horay loo oranjiray) in ay goosteen goosasho hal dhinac ah Soomaaliya inteeda kale iskuna magacaabay Jamhuuriyadda Somaliland (Ingiriis: Republic of Somaliland) May 1991. Ka sokoow go'itaanka ay Somaliland goosatay iyo deganaashaha ay haysato markii loo eego koofurta way waysay aqoonsi heer caalami ah xitaa haba ahaatee Itoobiya.",
-  "36928_p40": "Qaanuunka madaniga\nIyadoo uu ku dhacay burbur balaaran kaasoo hareeyay nidaamka cadaaladda Soomaaliya ka dib burburkii dawladdii Hantiwadaag laakiin waxaa la isku dayay dib u habaynta iyo dhisidda nidaamka garsoorka Soomaaliya iyo howlgalintiisa dhanka maamul goboleedyada Soomaaliya sida Somaliland iyo Puntland kuwaas oo leh xukun hooseed, laakiin dawladda dhexe waxay diyaarisay bu'da nidaamka garsoorka cusub.",
-  "36928_p67": "Ciidanka\nCiidanka somaliya waa kuwa igu awooda badan afrika waxa ayna la dagaalameen ciidankii itoobiya 1977 waxaan guuleestay ciidanka somaliya somaliya ciidankeeda wexee Ku bixisaa dakhli dhan 50 bilyan oo doolar waana ciida Ka daagalimi Kara cimila walba qaboow iyo kulee  Somalis 🇸🇴♥️♥️♥️♥️.!!`",
-  "36928_p30": "Ka jawaabidda colaada sii baahaysa iyo burburka xaaladda Biniadamnimo ee ka jirtay Soomaaliya Maraykanka wuxuu diyaariyay xulufo ciidan ah oo heer caalami ah taasoo ahayd ujeedadeeda nabad ku soo dabaalidda kooforta Soomaaliya iyo xal u helidda xaaladda bini'adamnimo ee halkaas iyo fududaynta gaarista gargaarka biniadamnimo ee qaramada midoobay iyo dalalka deeqda bixiya. Waxay galeen xoogagga xulufada taasoo loo yaqiinay magaca  diseembar dhexdeedii sanadii 1992 ee howlgalkii \"Rajo soo celinta\" sida uu qabay qaraarkii qaramada midoobay ee tirsigiisu ahaa 794. Waxaa u suurta galay ciidmadii caalamka ka yimid in ay dib u soo celiyaan nidaamkii iyo yaraynya baahidii taasoo dhib u keentay dalka ilaa ay ka baxaan ciidmada maraykanka maajo sanadkii 1993 waxaa lagu bedelay (UNOSOM II) ee Afartii Maajo sida uu qabay qaraarkii ka soo baxay qaramada midoobay ee tirsigiisu ahaa 837 ee soo baxay 26 Marso isla sanadkaas."
-}

data/sq/sq_docs.json

@@ -1,52 +0,0 @@
-{
-  "2985_p22": "Kushtetuta e Serbisë njeh dy provinca autonome, Vojvodinën në veri dhe territorin e diskutueshëm të Kosovës dhe Metohisë në jug,  ndërsa zona e mbetur e Serbisë Qendrore nuk kishte kurrë autoritetin e saj rajonal. Pas Luftës së Kosovës, paqeruajtësit e OKB-së hynë në Kosovë dhe Metohi, sipas Rezolutës 1244 të KS të OKB-së. Qeveria e Serbisë nuk e njeh shpalljen e pavarësisë së Kosovës në shkurt 2008, duke e konsideruar atë të paligjshme..",
-  "2985_p12": "Gjeografia e Serbisë",
-  "2985_p0": "Serbia (Cirilik: Србија, romanizuar: Srbija) zyrtarisht njihet si Republika e Serbisë (Cirilik: Република Србија, romanizuar: Republika Srbija), është shtet i cili shtrihet në Evropën Qendrore dhe Evropën Juglindore. Ndodhet në udhëkryqin e Fushës së Panonisë dhe Ballkanit, në kufi me Hungarinë në veri, Rumaninë në verilindje, Bullgarinë në juglindje, Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut në jug, Malin e Zi në jugperëndim dhe Kroacinë dhe Bosnjën dhe Hercegovinën në perëndim. Beogradi është kryeqyteti i Serbisë.",
-  "2985_p11": "Në ndërkohë çështja e statutit të territorit të mbetur rajonit Serbia dhe Vojvodina si dhe të rajoneve Sanxhaku dhe Toplica ende nuk dihet. Bandat Serbe kanë marrë iniciativa të ndryshme për \"mbrojtjen e Kosovës\" mirëpo në fakt me këtë ato dëshirojnë që edhe më tutje të mbajnë popullin e Sanxhakut dhe të Toplicës në kontrollin e tyre si dhe popullin serbë në mendimet mesjetare.",
-  "2985_p13": "Serbia është një vend pa dalje në det, i vendosur në udhëkryq mes Evropës Qendrore dhe Jugore, Serbia ndodhet në Gadishullin Ballkanik dhe në Fushën e Panonisë. Vendi mbulon një sipërfaqe (përjashtuar Kosovën), gjithsej prej 77,474 km2, që e bën atë vendin e 117-të në botë.",
-  "2985_p17": "Presidenti i Republikës (Republike Predsednik) është kreu i shtetit, zgjidhet me votim popullor për një mandat pesëvjeçar dhe është i kufizuar nga Kushtetuta në një maksimum prej dy mandatesh. Përveç se është komandant i përgjithshëm i forcave të armatosura, presidenti ka detyrën procedurale të emërimit të kryeministrit me pëlqimin e parlamentit dhe ka njëfarë ndikimi në politikën e jashtme. Aleksandar Vuçiq i Partisë Progresive Serbe është presidenti aktual pas zgjedhjeve presidenciale të vitit 2017. Selia e presidencës është Novi dvor.",
-  "2985_p1": "Nga mesi i shekullit të 16-të, osmanët aneksuan tërësinë e Serbisë së sotme; sundimi i tyre u ndërpre nganjëherë nga Perandoria Habsburge, e cila filloi të zgjerohej drejt Serbisë Qendrore nga fundi i shekullit të 17-të, duke ruajtur një bazë në Vojvodinë. Në fillim të shekullit të 19-të, Revolucioni serb krijoi shtetin kombëtar si monarkinë e parë kushtetuese të rajonit, e cila më pas zgjeroi territorin e saj. Pas viktimave në Luftën e Parë Botërore dhe bashkimit të mëvonshëm të ish-kurorës së Habsburgëve të Vojvodinës me Serbinë, vendi bashkëthemeloi Jugosllavinë me kombet e tjera sllave të jugut, të cilat do të ekzistonin në formacione të ndryshme politike deri në Luftërat Jugosllave të viteve 1990. Gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë, Serbia formoi një bashkim me Malin e Zi, i cili u shpërbë në mënyrë paqësore në vitin 2006, duke rivendosur pavarësinë e Serbisë si shtet sovran për herë të parë që nga viti 1918. Në vitin 2008, përfaqësuesit e Kuvendit të Kosovës shpallën në mënyrë të njëanshme pavarësinë, me përgjigje të ndryshme nga komuniteti ndërkombëtar ndërsa Serbia vazhdon ta pretendojë atë si pjesë të territorit të saj sovran.",
-  "2985_p21": "Në Serbi, pa Kosovën, ka 145 komuna (opštine) dhe 29 qytete (gradovi), të cilat formojnë njësitë bazë të vetëqeverisjes lokale. Përveç komunave/qyteteve, ekzistojnë 24 distrikte (okruzi), ku Qyteti i Beogradit përbën një rreth shtesë. Me përjashtim të Beogradit, i cili ka një qeveri lokale të zgjedhur, rrethet janë qendra rajonale të autoritetit shtetëror, por nuk kanë kompetenca të tyre; ato paraqesin ndarje thjesht administrative.",
-  "2985_p16": "Politika \nSerbia është një republikë parlamentare, me qeveri të ndarë në degë legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore. Serbia kishte një nga kushtetutat e para moderne në Evropë, Kushtetutën e vitit 1835 (e njohur si Kushtetuta e Sretenjes), e cila në atë kohë konsiderohej ndër kushtetutat më përparimtare dhe liberale në Evropë. Që atëherë ajo ka miratuar 10 kushtetuta të ndryshme. Kushtetuta aktuale u miratua në vitin 2006 pas referendumit për pavarësinë e Malit të Zi, i cili si pasojë rinovoi pavarësinë e vetë Serbisë. Gjykata Kushtetuese vendos për çështjet që kanë të bëjnë me Kushtetutën.",
-  "2985_p14": "Fusha e Panonisë mbulon të tretën veriore të vendit (Vojvodina dhe Maçva) ndërsa maja më lindore e Serbisë shtrihet në Ultësirën e Vllahisë. Terreni i pjesës qendrore të vendit, me rajonin e Shumadijes në zemër, përbëhet kryesisht nga kodra të përshkuara nga lumenj. Malet mbizotërojnë në të tretën jugore të Serbisë. Alpet Dinarike shtrihen në perëndim dhe jugperëndim, duke ndjekur rrjedhën e lumenjve Drina dhe Ibër. Malet Karpate dhe Malet Ballkan shtrihen në drejtimin veri-jug në Serbinë lindore.",
-  "2985_p4": "Kjo në praktikë ishte më së e thjeshtë po të mos ishte problemi i trashëgimisë së Republikës Federative Socialiste të Jugosllavisë. Ish-anëtaret tjera të RSF Jugosllavisë të cilat tanimë ishin pranuar si shtete nuk i lejonin kësaj pjese të mbetur të prezantohej si trashëgimtare e RSF Jugosllavisë.",
-  "2985_p25": "Serbët me 5,988,150 janë grupi më i madh etnik në Serbi, që përfaqësojnë 83% të popullsisë së përgjithshme (përjashtuar Kosovën). Serbia është një nga vendet evropiane me numrin më të madh të pakicave kombëtare të regjistruara, ndërsa krahina e Vojvodinës është e njohur për identitetin e saj shumetnik dhe multi-kulturor. Me një popullsi prej 253,899, hungarezët janë pakica më e madhe etnike në Serbi, e përqendruar kryesisht në Vojvodinën veriore dhe përfaqëson 3.5% të popullsisë së vendit (13% në Vojvodinë). Popullsia rome është 147,604 sipas regjistrimit të 2011, por vlerësimet jozyrtare e vendosin numrin e tyre aktual midis 400,000 dhe 500,000.[245] Boshnjakët me 145.278 janë të përqendruar në Rashkë (Sanxhak), në jugperëndim. Grupet e tjera minoritare përfshijnë kroatët, sllovakët, shqiptarët, malazezët, vllehët, rumunët, maqedonasit dhe bullgarët. Kinezët, të vlerësuar në 15,000, janë e vetmja pakicë e rëndësishme emigrante joevropiane.",
-  "2985_p3": "Me vizitën e Havier Solanës në Beograd përfaqësuese politik të këtyre bandave në krye me Koshtunicën, ata kërkuan nga Solana që të ju jepej një kohë prej gjashtë viteve për krijimin e një shoqërie civile funksionale. Për këtë shkak ai ju premtoj që do të gjente një zgjidhje ashtu që nacionalistët serbë të ngiheshin me termin \"Serbia\" dhe populli Serb i cili kontrollohej dhe mbahej si në mesjetë nga këto forca, gradualisht të mësonte të vërteten.",
-  "2985_p24": "Gjatë viteve 1990, Serbia kishte popullsinë më të madhe të refugjatëve në Evropë. Refugjatët dhe personat e zhvendosur brenda vendit (PZHBV) në Serbi përbënin midis 7% dhe 7.5% të popullsisë së saj në atë kohë - rreth gjysmë milioni refugjatë kërkuan strehim në vend pas serisë së luftërave jugosllave, kryesisht nga Kroacia (dhe në një masë më të vogël nga Bosnja dhe Hercegovina) dhe PZHBV-të nga Kosova.",
-  "2985_p18": "Qeveria (Vlada) përbëhet nga kryeministri dhe ministrat e kabinetit. Qeveria është përgjegjëse për propozimin e legjislacionit dhe buxhetit, zbatimin e ligjeve dhe udhëheqjen e politikave të jashtme dhe të brendshme. Kryeministrja aktuale është Ana Bërnabiq, e propozuar nga Partia Progresive Serbe.",
-  "3586_p0": "Kosova (historikisht Dardania,  Kosovo), zyrtarisht Republika e Kosovës ( Republika Kosovo), është një shtet i pavarur në Evropën Juglindore. Shtrihet në qendër të Siujdhesës Ballkanike dhe kufizohet në veri dhe në lindje me Serbinë, në juglindje me Maqedoninë e Veriut, në jugperëndim me Shqipërinë dhe në perëndim me Malin e Zi. Ka një sipërfaqe prej 10.887km² dhe popullsi prej 1.9 milion banorësh.  Shumica dërrmuese e popullsisë janë shqiptarë, ndërsa minoritetet e tjera përfshijnë serbët, turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjtë/egjiptasit dhe goranët.",
-  "3586_p41": "Pavarësia e Kosovës u shpall në bazë të planit gjithëpërfshirës të të dërguarit të OKB-së Martti Ahtisaari, i cili parasheh misionin mbikëqyrës ndërkombëtar dhe të drejta e përparësi të zgjeruara për pakicat kombëtare. Sipas Kushtetutës së Republikës, Kosova është shtet unitar me rregullin shtetëror të republikës parlamentare, por që në praktikë ka ngjyrime të një sistemi gjysmë-presidencial. Qeverisja bazohet në ndarjen e pushteteve ligjvënës, ekzekutiv dhe gjyqësor, funksionimin e organeve të pavarura vendore e ndërkombëtare, si dhe garantimin e të drejtave të veçanta komunitetit serb dhe Kishës Ortodokse Serbe.",
-  "3586_p39": "Bisedimet për statusin final të Kosovës ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit rezultuan pa marrëveshje. Kompromisi i ofruar nga pala kosovare parashihte Kosovën si shtet të pavarur multietnik, si pikë në mes të bashkimit me Shqipërinë ose mbetjen nën Serbi, kurse pala serbe propozoi disa versione të ndryshme për autonomi. Kombet e Bashkuara, në ndërkohë, dërguan përfaqësues të tyre ish-kryetarin finlandez Martti Ahtisaari, i cili nxori më 2007 Planin Gjithëpërfshirës, ku parashihej pavarësi e mbikëqyrur me të drejta të zgjeruara për pakicat, sidomos serbët. Në bazë të këtij plani dhe duke u thirrur në Rezolutën 1244, Kuvendi i Kosovës shpalli pavarësinë më 17 shkurt 2008. Kostarika dhe Afganistani ishin vendet e para që e njohën pavarësinë e Kosovës, të përcjella nga Shqipëria, SHBA-të, Britania, Gjermania dhe Franca. Kushtetuta e Republikës u miratua më 9 prill 2008 dhe hyri në fuqi më 15 qershor 2008, kur edhe u bë transferimi i plotë i kompetencave prej UNMIK-ut në institucionet vendore. Gjithashtu u nënshkrua më 9 shkurt 2008 marrëveshja me Bashkimin Evropian për deplikimit e misionit për sundimit e ligjit, EULEX, si dhe u parapa themelimi i Zyrës Civile Ndërkombëtare.",
-  "3586_p118": "Distrikti i Kosovës\n Territori Autonom i Kosovës dhe Metohisë",
-  "3586_p43": "Sistemi politik në Kosovë",
-  "3586_p44": "Kosova si një Republikë parlamentare dhe shtet modern demokratik mbështetet në parimin e ndarjes së pushteteve dhe kontrollit e balancimit në mes tyre,gjë që e përcakton edhe vetë Kushtetuta e shtetit.Shqiptarët etnikë përbëjnë shumicën e popullsisë, ndërsa Kushtetuta garanton, që komunitetet tjera jo-shqiptare të gëzojnë të drejta të barabarta me shumicën e popullsisë vendase  dhe të luajnë një rol të rëndësishëm, në disa raste vendimtarë në çështje të drejtimit të shtetit, nëpërmjet të drejtës kushtetuese për shumicë të dyfishtë",
-  "3586_p2": "Ish-njësi federale e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë, Kosova është vendi i fundit që e fitoi mëvetësinë si rrjedhojë e shpërbërjes së përgjakshme të kësaj federate. Në vitin 1990, Kosova u shpall republikë dhe në vitin 1991 shtet i pavarur, mirëpo nuk arriti ta jetësonte pavarësinë e vet në rrethanat e pushtimit ushtarak serb që zgjati plot një dekadë (1989–1999). Qëndresa paqësore mbarëpopullore, Lufta e Ushtrisë Çlirimtare (1997–1999) dhe ndërhyrja ajrore e NATO-s në pranverë të 1999 i dhanë fund masakrës të Serbisë mbi popullatën shqiptare të Kosovës. Trupat e NATO-s hynë në Kosovë në qershor 1999, ndërsa po largohej ushtria serbe, dhe Kosova u administrua nga një mision i Kombeve të Bashkuara deri në 2008. Më 17 shkurt 2008, Kosova u shpall shtet i pavarur dhe sovran dhe deri më tani është njohur nga 117 vende në mbarë botën, por vazhdon të kundërshtohet nga Serbia e cila pretendon sovranitet mbi gjithë territorin kosovar si Krahina Autonome e Kosovës dhe Metohisë.",
-  "3586_p22": "Kosova vijoi të luajë rol të rëndësishëm në lëvizjen kombëtare shqiptare, sidomos gjatë Kryengritjes së Përgjithshme të vitit 1912, kur luftëtarët shqiptarë çliruan pothuajse tërë vilajetin e Kosovës dhe marshuan ngadhënjimtarë në kryeqytetin e atëhershëm, Shkupin. Në këto kushte, Porta e Lartë osmane u akordua të njihte autonominë e shqiptarëve pa e njohur Shqipërinë si entitet politik, por menjëherë u tërhoq nga vendimi i marrë. Shpërthimi i Luftës Ballkanike dhe lojërat politike ua mohuan shqiptarëve përparësitë që u pritën nga fitorja e tyre ushtarake. Shtetet ballkanike, Serbia dhe Mali i Zi, pushtuan me ushtritë e tyre territorin e Kosovës, përkundër kundërshtimit të udhëheqësve shqiptarë dhe letrave në formë proteste dërguar Fuqive të Mëdha. Më 28 nëntor 1912, në Kuvendin Kombëtar të Vlorës që shpalli pavarësinë e Shqipërisë, delegatët e Kosovës votuan pro-pavarësisë duke e njohur Kosovën si pjesë së tërësisë tokësore shqiptare. Isa Boletini ishte pjesëtar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Londrës, e cila nën presionin e madh të fuqive imperialiste — Rusisë dhe Francës — vendosi ta njohë pavarësinë e Shqipërisë me një territor vetëm sa një e treta e trojeve të banuara me shqiptarë. Territori i sotëm i Kosovës, i pushtuar nga Serbia dhe Mali i Zi, iu aneksua këtyre dy vendeve, të cilat ndoqën fushatë për shfarosjen e popullsisë shqiptare dhe kolonizimin e tokave të tyre.",
-  "3586_p88": "Popullsia e Kosovës përbëhet kryesisht nga komuniteti etnik shqiptar, që sipas burimeve formon 88 deri në 92 për qind të banorëve; sipas vlerësimeve të Entit Statistikor të Kosovës shqiptarët përbëjnë 88% të popullsisë. Serbët janë komuniteti i dytë përkah madhësia me 5,3%, të përcjellë nga turqit, boshnjakët, romët, ashkalinjtë, egjiptasit dhe goranët. Në Kosovë jeton edhe një numër kroatësh dhe çerkezësh, ndërsa pjesëtarë që zyrtarisht i përkasin komunitetit serb kanë kërkuar nga qeveria të njihen si komunitet malazias në vete. Ndërkohë, romët, ashkalinjtë dhe egjiptasit, që shpesh futen në një tog të njohur si RAE ose tradicionalisht si jevgj, vetidentifikohen si etni të pavarura në baza të dallimeve historike ose kulturore.",
-  "3586_p13": "Beteja e Fushë-Kosovës dhe sundimi osman",
-  "3586_p1": "Me shpalljen e pavarësisë më 17 shkurt 2008, Republika e Kosovës u bë shteti më i ri në botë. Është vatër e stabilitetit në rajon, si dhe synon anëtarësimin në NATO, Organizata e Kombeve të Bashkuara dhe në Bashkimin Evropian. Kosova është vatër e vazhdimësisë së qytetërimit të lashtë iliro-dardan dhe e zhvillimit të gjuhës shqipe si pasardhëse e vetme e gjuhëve ilire. Në shek. IV p. K. u themelua Mbretëria Dardane, ndërsa më vonë pasuria nëntokësore e Kosovës luajti rol të rëndësishëm në ekonominë e Perandorisë Romake, Perandorisë Osmane dhe ish-Jugosllavisë. Megjithatë, politikat antishqiptare, luftërat, statusi politik dhe keqadministrimi ndërkombëtar e i politikës vendase në vitet e fundit kanë bërë që Kosova të radhitet si vendi më i varfër në Evropë dhe ndër më të varfrit në botë. Më 29 qershor u nënshkrua anëtarësimi i Republikës së Kosovës në Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore. Të ardhurat nga diaspora dhe ndihma ekonomike e BE-së dhe Shteteve të Bashkuara janë shtyllat e ekonomisë kosovare, që shënon mbi 40% të papunë.",
-  "3586_p119": "Institucionet në Kosovë \n Parlamenti i Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)\n Qeveria e Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)\n Presidenti i Kosovës (anglisht, shqip dhe serbisht)",
-  "3586_p6": "E shtrirë në qendër të Siujdhesës Ballkanike, Kosova është vend që nuk ka dalje në det me reliev të larmishëm dhe zë një sipërfaqe prej 10.887 kilometrash katrorë. Ka gjithsej 702 kilometra vijë kufitare me shtetet përbri: 352 km me Serbinë, 159 km me Maqedoninë, 112 me Shqipërinë dhe 79 km me Malin e Zi.",
-  "3586_p25": "Regjimi komunist dhe pushtimi serb \nPërpjekjet e shqiptarëve të Kosovës për vetëvendosje në Konferencën e Bujanit në janar 1944 nuk u morën parasysh nga lojërat politike të komunistëve jugosllavë.  Më 1945, forcat komuniste shqiptare hynë në Kosovë duke ndjekur trupat gjermane në tërheqje, por nuk i kushtuan vëmendje çështjes shqiptare në Kosovë dhe lejuan rianeksimin e saj nga Serbia, tani e shpallur republikë anëtare e federatës jugosllave. Qëndresa e armatosur shqiptare, e tradhtuar në të dy anët, nuk arriti t’i bëjë ballë forcave pushtuese serbe; 44 fshatra u shkatërruan dhe 20.000 civilë u vranë.  Ndërkaq, prija e re komuniste e Jugosllavisë, ndonëse në retorikë dhe në propagandë u tregua e butë ndaj popullsisë shqiptare, në praktikë lejoi vazhdimin e po të njëjtës politikë fashiste që zbatohej para luftës.",
-  "3586_p68": "Kosova është e ndarë në shtatë rajone, të cilët ndahen më tej në 38 komuna. Rajoni më i madh dhe më i populluar i Kosovës është Rajoni i Prishtinës, i cili ka një sipërfaqe prej 2,470 kilometrash katrorë dhe një popullsi prej 477,312 banorësh.",
-  "3586_p61": "Deri më 1 mars 2017, Kosova është njohur si shtet nga 114 vende anëtare të Kombeve të Bashkuara, prej të cilave 3 nga 5 anëtaret e përhershme të Këshillit të Sigurimit; 23 nga 28 vendet anëtare të BE-së; 24 nga 28 vendet anëtare të NATO-s; 7 nga 8 pjesëtare së G8-shes. Shqipëria, Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Turqia kanë qenë mbështetësit më të mëdhenj të çështjes së Kosovës dhe vazhdojnë të ndihmojnë në lobim ndërkombëtar. Ndërkaq, Serbia pretendon sovranitet mbi truallin kosovar dhe kundërshton pavarësinë së bashku me Rusinë, Republikën Popullore të Kinës dhe vende të tjera, kryesisht autoritariane dhe me probleme të brendshme. Po ashtu, zhgënjyes mbetet fakti se vende kyçe të botës arabe dhe islame e kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës. Shqetësuese mbeten edhe vështirësitë në udhëtim që i hasin qytetarët kosovarë; shumë shtete nuk njohin pasaportat e Republikës së Kosovës, ndërsa sigurimi i vizave për në vende tjera është shumë i zorshëm.",
-  "3586_p40": "Propozimi Gjithëpërfshirës për Zgjidhjen e Statusit të Kosovës, i njohur edhe si Pakoja e Ahtisaarit, më 2 mars 2007 iu dorëzuan të dy palëve në bisedime  (Kosovës dhe Serbisë) nga i dërguari i posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për procesin e statusit të Kosovës, Martti Ahtisaari (ish-kryetarit i Finlandës dhe diplomat e negociator me përvojë të madhe ndërkombëtare). Ndërsa, më 26 mars 2007, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së ia dërgoi Këshillit të Sigurimit të OKB-së versionin përfundimtar të Propozimit Gjithëpërfshirës dhe rekomandimin për statusin e Kosovës, i cili konsistonte se opsioni i vetëm i mundshëm ishte pavarësia e Kosovës që për një periudhë fillestare do të mbikëqyrej nga bashkësia ndërkombëtare (pa e theksuar kohëzgjatjen e kësaj periudhe).",
-  "3586_p83": "Kosova eksporton kryesisht prodhime xeherore dhe metale të përpunuara, mbeturina metalesh, lëkurë, makineri dhe pajisje transporti në vendet e BE-së, Serbi, Shqipëri, Maqedoni, Zvicër etj. Kurse importon ushqim, dru, karburante, kemikale, makineri dhe pajisje elektrike, kryesisht prej BE-së, Maqedonisë dhe Serbisë. Si shtet i vetëm, Maqedonia është partneri kryesor tregtar i Kosovës; më 2006, përbëri 19,7% të importit dhe 8,8% të eksportit.",
-  "3586_p24": "Me pushtimin e Mbretërisë së Jugosllavisë nga forcat e boshtit më 1941, Kosova mbeti e ndarë mes zonave gjermane, italiane dhe asaj bullgare. Megjithatë, pjesa më e madhe ra nën sundimin fashist italian i cili, për të legjitimuar pushtimin ushtarak të Shqipërisë dhe uzurpimin e fronit shqiptar nga Viktor Emanueli III, ia aneksoi formalisht këto treva Mbretërisë Shqiptare. Ky aneksim u përdor si argument kundër përpjekjes kombëtare shqiptare në vitet në vijim, megjithatë ndryshe nga regjimi fashist serb, fashizmi italian lejoi shkollimin në gjuhën shqipe dhe në masë të caktuar kultivimin e identitetit kombëtar shqiptar.",
-  "3586_p120": "Organizatat ndërkombëtare \n Mision i OKB-se, i vendosur në Kosovë  (anglisht)\n Kosovo Force (KFOR) nën komandën e NATO-s (anglisht)\n Përfaqësuesit Special të Bashkimit Evropian në Kosovë (anglisht, shqip dhe serbisht)\n Misioni EULEX (EULEX Kosovo) (anglisht, shqip dhe serbisht)\n Misioni OSCE në Kosovë (UNMIK) (anglisht)",
-  "3586_p66": "Sipas Planit të Ahtisaarit, Republika e Kosovës u parapa të ketë Forcën e Sigurisë, formacion ushtarak modern i përbërë nga më së shumti 2.500 anëtarë aktivë dhe 800 rezervistë, të rekrutuar për shërbim profesional. Kryekomandant i Forcës së Sigurisë është Presidenti i Republikës. Forca e Sigurisë është duke u trajnuar nga NATO dhe do të jetë funksionale kah fundi i këtij viti. Ndërkohë, është nënshkruar marrëveshje me Shtetet e Bashkuara për furnizim me armatim.",
-  "3586_p20": "Pavarësia e Shqipërisë dhe kolonizimi jugosllav",
-  "3586_p54": "Në Kosovë funksionon edhe Zyra Civile Ndërkombëtare (anglisht: International Civilian Office) e hapur nga Bashkimi Evropian për të siguar zgjedhjen përfundimtare të statusit politik dhe për t'i ndihmuar institucionet vendore për integrim evropian.",
-  "3586_p37": "Më 10 qershor të të njëjtit vit u arrit Marrëveshja e Kumanovës për tërheqjen e forcave serbe dhe hyrjen e forcave të NATO-s në Kosovë. Po ashtu, u kalua në Këshill të Sigurimit të OKB-së Rezoluta 1244, që formalisht e mbajti Kosovën nën sovranitetin e Jugosllavisë, por nën administrim ndërkombëtar të Kombeve të Bashkuara. Të njëjtën ditë, forca ruse hynë në trevën e Kosovës për të shpëtuar makinerinë serbe të ndodhur në Aeroportin e Prishtinës. Një ditë më pas, Ushtria Çlirimtare hyri në kryeqytet, ndërsa trupat serbe u tërhoqën duke i lëshuar vendin forcave aleate. U organizua forca paqeruajtëse e KFOR-it, ku për një kohë bënë pjesët edhe trupat ruse.",
-  "3586_p29": "Shpallja e republikës dhe qëndresa paqësore \nNë kushtet e pushtimit serb, më 2 korrik 1990, deputetët e Kuvendit të KSA të Kosovës, të ndaluar të hyjnë në godinën zyrtare, nxorën para dyerve të saj Deklaratën e Pavarësisë, duke e shpallur Kosovën republikë anëtare të federatës jugosllave. Më 7 shtator të po këtij viti, u miratua në Kaçanik Kushtetuta e Republikës, e para kushtetutë demokratike e shtetit kosovar. Në pamundësi për të ushtruar pushtet efektiv dhe e përndjekur nga forcat pushtuese serbe, qeveria e Kosovës u tërhoq në ekzil në Gjermani. Rol kyç në ngjarjet vijuese luajti Lidhja Demokratike e Kosovës, e themeluar më 1987 fillimisht nën udhëheqjen e Jusuf Buxhovit dhe e kryesuar më pas nga Dr. Ibrahim Rugova. Më tetor 1991, u zhvillua referendumi mbarëpopullor që zyrtarisht e shpalli Kosovën të pavarur e sovrane, ndërsa Ibrahim Rugova u zgjodh njëzëri Kryetar i Republikës në zgjedhjet e vitit pasues dhe organizoi rezistencën paqësore kundër pushtimit serb. Gjatë kësaj periudhe, u zhvillua edhe fushata për pajtimin e gjaqeve nën kryesimin e veprimtarit Anton Çetta.",
-  "3586_p47": "Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili përfaqëson unitetin kombëtar, drejtimin e politikës së jashtme dhe atë të kryekomandantit të Forcave të Sigurisë. Presidenti zgjidhet nga Kuvendi i Republikës me 2/3 e votave; vetëm shumica e votave është e nevojshme pas dy raundeve të dështuara. Nëse brenda tri tentimeve Kuvendi nuk arrin të zgjedhë Presidentin e ri, shpallen zgjedhje të reja brenda 45 ditësh. President i Republikës është Hashim Thaqi, që nga 7 prill 2016.",
-  "3586_p96": "Gjuhët \nGjuhë parësore e folur në Kosovë është dialekti gegë verilindor i gjuhës shqipe, i folur si gjuhë amtare nga shqiptarët e ashkalinjtë dhe si gjuhë e dytë nga shumica e kombësive tjera, me përjashtim të serbëve që kanë njohuri më të vogël. Shqipja standarde është gjuhë zyrtare në nivel të njëjtë me gjuhën serbe, të folur nga komuniteti serb dhe të njohur mirë nga brezat më të vjetër të shqiptarëve dhe komuniteteve tjera. Gjuhët boshnjake, turke dhe rome gëzojnë përdorim zyrtar në nivel komunal; përveç komunitetit turk, gjuha turke flitet si gjuhë e parë dhe si gjuhë e dytë nga një numër shqiptarësh. Në Rahovec, flitet nga komuniteti shqiptar një dialekt lindor i gjuhëve sllave të jugut, i quajtur rahovecianshe ose sllavishtja e Rahovecit, ndërsa nga komuniteti goran flitet një dialekt i maqedonishtes. Komunitetet kanë të drejtën dhe mundësinë e shkollimit në gjuhën e tyre amtare.",
-  "3586_p42": "Pushteti ligjvënës i takon Kuvendit të Republikës, ndërsa pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti dhe Qeveria e Republikës. Gjyqësori parashihet të funksionojë në mënyrë të pavarur, ndonëse kjo nuk ndodh në praktikë. Rishtazi, fondacioni amerikan Freedom House cilësoi Kosovën si vend \"jo të lirë\", duke vënë në pah veç korrupsionit edhe mungesën e një sistemi funksional të drejtësisë. Sistemi qeverisës po kalon nëpër fazën fillestare të implementimit të tij, pas shpalljes së pavarësisë më 2008.",
-  "3586_p58": "Subjektet kryesore të minoriteteve janë: Srpska Lista (grup i disa partive serbe të mbështetura nga Beogradi), KOSOVA DEMOKRATIK TÜRK PARTISI, Koalicija VAKAT, Progresivna Demokratska Stranka, PDAK, NDS, PLE, PAI, Koalicija za Gora dhe KNRP.",
-  "3586_p91": "Popullsia kosovare i përket kryesisht fesë islame (95.7%), ndërsa pjesa tjetër Kishës Katolike Romake (2.2%) dhe Kishës Ortodokse Serbe (1.5%). Myslimanët përfshijnë shumicën e shqiptarëve, turqit, boshnjakët dhe goranët. Të krishterët shqiptarë janë katolikë, me përjashtim të një familjeje të përmendur në Prizren dhe shqiptarëve nga Shqipëria; katolikë janë edhe kroatët. Kisha Ortodokse Serbe përfshin thuajse tërë pjesëtarët e kombësisë serbe.",
-  "3586_p72": "Të ardhurat dhe zhvillimi njerëzor \nPapunësia e lartë në Kosovë ka bërë që PVB të përqendrohet në sektorin e shërbimeve (60%), ndërsa pjesa tjetër është në mënyrë të barabartë e ndarë mes bujqësisë dhe industrisë. Për dallim nga shtetet e zhvilluara, ku sektori i shërbimeve ngërthen përqindje të lartë të të punësuarve në korporata të mëdha financiare, të teknologjisë informative dhe shëndetësore, shërbimet në Kosovë përfshijnë kryesisht veprimtare të vogla private, të përqendruara në tregti me pakicë dhe ndërtimtari. Vetëm 0,25% e të punësuarve në vitin 2006 punonin për sipërmarrje të mesme dhe të mëdha me më shumë se 49 punëtorë. Në vitin 2007, 74.366 persona kanë qenë të punësuar në sektorin buxhetor.",
-  "3586_p11": "Nga Mbretëria Dardane deri në dyndjet e popujve sllavë \nTrualli i banuar sot nga shqiptarët, ku bën pjesë edhe territori i sotëm i Kosovës, filloi të popullohej shumë herët, që në epokën e paleolitit (koha e gurit të vjetër), mbi 100.000 vjet më parë. Në lashtësi, Kosova filloi të njihej si Dardaní (emërtim që u përdor herëpashere deri në shek. XIX; buron nga fjala shqipe dardhë për pemën e përhapur në trevat dardane) dhe banohej nga fisi ilir i dardanëve. Burimet historike përmendin Mbretërinë Dardane që në shek. IV p. K., e cila përfshinte Kosovën dhe hapësirat përreth. Mbretërit dardanë, prej të cilëve më të njohurit qenë Longari, Monuni dhe Batoja, zhvilluan luftëra kundër Maqedonisë së Vjetër dhe korrën fitore të mëdha. Njëherësh, ekzistojnë shënime për luftëra kundër keltëve. Dardania ishte e njohur për burimet e arit, teksa shkrime të lashta i përshkruajnë dardanët si prodhues cilësorë të stolive. Qytetet kryesore përfshinin Damastionin, Nishin, Shkupin, si dhe Ulpianën.",
-  "3586_p69": "Qeveria kosovare ka bërë përpjekje për ndërtimin e një ekonomie të tregut, mirëpo me gjithë përparimet e shënuara në vitet e fundit, Kosova mbetet ndër vendet më të varfra të Evropës. Prodhimi vendor bruto (PVB) i Kosovës numëron vetëm 5 miliard dollarë amerikanë (me barazim të fuqisë blerëse), ndërsa me 2.300$ PVB për krye, Kosova renditet e fundit në Evropë. Papunësia, që sipas vlerësime zyrtare ka kapluar 40% të fuqisë punëtore, është brenga kryesore për Republikën e Kosovës.",
-  "3586_p71": "Për t’i hapur rrugë zhvillimit ekonomik, janë privatizuar sipas numrit gjysma dhe sipas vleftës 90% e ndërmarrjeve shtetërore. Për dallim nga vendet e zhvilluara, përfshirë këtu edhe Shtetet e Bashkuara, Kosova ka shënuar rritje ekonomike gjatë viteve të fundit, mirëpo jo në shkallë të dëshirueshme për ta lehtësuar gjendjen e rëndë të popullsisë. Me gjithë shënimet që tregojnë dyfishim të investimeve nga ulja e taksave të korporatave për 50% më 2008, recedimi ekonomik ka penguar ndryshimet pozitive të pritshme. Edhe sot, ndihma financiare dhe teknike e bashkësisë ndërkombëtare, kryesisht Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian, përbëjnë shtyllë mbajtëse të ekonomisë së Kosovës; gjatë vitit 2007, në buxhetin e Kosovës u derdhën 11.643.000 euro në formë grantesh të huaja. Njëherësh, 15% e PVB-së grumbullohet nga remitancat e mërgimtarëve shqiptarë, të ndodhur kryesisht në Zvicër dhe Gjermani.",
-  "3586_p62": "Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, në bazë të kërkesës së Serbisë, e ka kaluar çështjen për rishikim nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, vendimi i së cilës nuk i është i detyrueshëm. Qeveria e Kosovës ka angazhuar ekipin e avokatëve mbrojtës në krye me ekspertin e të drejtës ndërkombëtare Sir Michael Wood. Më 17 korrik 2009, Kosova dorëzoi para gjykatës të dytën deklaratë mbrojtëse me shkrim."
-}

data/sw/sw_docs.json

@@ -1,304 +0,0 @@
-{
-  "110227_p0": "Mto Semliki (au: Semuliki) unapatikana nchini Uganda (wilaya ya Bundibugyo) ukitokea Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.",
-  "110227_p4": "Mito ya Uganda\nMito ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo\nNile\nziwa Mwitanzige\nWilaya ya Bundibugyo",
-  "110227_p2": "Tazama pia\n Orodha ya mito ya Uganda\n Orodha ya mito ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo",
-  "110227_p3": "Viungo vya nje\nRivers and Lakes of Uganda.",
-  "110227_p1": "Unaanza katika ziwa Edward na kuishia katika ziwa Albert.",
-  "114462_p1": "Marejeo\nIlemi Triangle: Unfixed Bandit Frontier Claimed by Sudan, Kenya and Ethiopia by Dr Nene Mburu",
-  "114462_p2": "Viungo vya nje\n Scholarly Article about the Triangle by DR Nene Mburu\n Article in the Sudan Tribune suggesting that Kenya's claim is weak \n Ilemi Triangle, Robert O. Collins, Uni of California",
-  "114462_p0": "Pembetatu ya Ilemi ni eneo la kilometa mraba 10,320-14,000 hivi kaskazini magharibi kwa ziwa Turkana (Afrika Mashariki) linalogombaniwa na Sudan Kusini na Kenya mpakani mwa Ethiopia. Kwa sasa inatawaliwa na Kenya.",
-  "114462_p3": "ziwa Turkana\nKenya\nSudan Kusini",
-  "1191_p21": "Tanzania ina milima na misitu minene kaskazini-mashariki, ambako kuna Mlima Kilimanjaro. Nchi iko katika eneo la Maziwa makubwa ya Afrika, hivyo maziwa yanafunika km2 61,500, yaani 6% za eneo lote la nchi. Upande wa kaskazini na magharibi kuna Ziwa Victoria, ziwa kubwa zaidi barani Afrika, na Ziwa Tanganyika, ziwa lenye kina kirefu zaidi barani humo, linalojulikana kwa aina yake ya kipekee ya samaki. Upande wa kusini magharibi kuna Ziwa Nyasa. Eneo la katikati mwa Tanzania ni uwanda mkubwa, wenye tambarare na ardhi ya kilimo. Ukanda wa mashariki una joto na unyevunyevu, huku Visiwa vya Zanzibar vikiwa karibu. Maporomoko ya maji ya Kalambo katika mkoa wa kusini-magharibi mwa Rukwa ni maporomoko ya pili kwa urefu barani Afrika, na yanapatikana karibu na ufuo wa kusini-mashariki wa Ziwa Tanganyika kwenye mpaka na Zambia.  Eneo la Hifadhi ya Menai Bay visiwani Zanzbar ndilo eneo kubwa zaidi la bahari lililohifadhiwa.",
-  "1191_p0": "Tanzania (jina rasmi: Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ni nchi iliyoko Afrika ya Mashariki ndani ya ukanda wa maziwa makuu ya Afrika. Imepakana na Uganda na Kenya upande wa kaskazini, Bahari Hindi upande wa mashariki, Msumbiji, Malawi na Zambia upande wa kusini, Kongo, Burundi na Rwanda upande wa magharibi.",
-  "1191_p20": "Tanzania iko kwenye pwani ya mashariki ya Afrika na ina ufuo wa Bahari ya Hindi takriban kilomita 424 (885 mi). Pia inajumuisha visiwa kadhaa vya pwani, vikiwemo Unguja (Zanzibar), Pemba, na Mafia. Tanzania ni nchi yenye sehemu za juu na za chini kabisa barani Afrika: Mlima Kilimanjaro, wenye urefu wa mita 5,895 (futi 19,341) juu ya usawa wa bahari, na kina cha Ziwa Tanganyika, katika mita 1,471 (futi 4,826) chini ya usawa wa bahari kwa mtiririko huo.",
-  "1191_p19": "Ikiwa na eneo la kilomita za mraba 947,303 (365,756 sq mi), Tanzania ni nchi ya 13 kwa ukubwa barani Afrika na ya 31 kwa ukubwa duniani.  Inapakana na Kenya na Uganda upande wa kaskazini; Rwanda, Burundi, na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo upande wa magharibi; na Zambia, Malawi, na Msumbiji upande wa kusini.",
-  "1191_p1": "Eneo lina kilometa za mraba 947,303 (nchi ya 31 duniani); maji ya ndani yanachukua asilimia 6.2. Mlima Kilimanjaro, mlima mrefu zaidi barani Afrika, upo kaskazini-mashariki mwa Tanzania.",
-  "1191_p8": "Jina \"Tanganyika\" linatokana na maneno ya Kiswahili tanga (kwa kiingereza \"sail\") na nyika (kwa kiingereza \"uninhabited plain\", \"wilderness\"), yakiunda msemo \"tanga nyikani\". Wakati fulani inaelezwa kama marejeleo ya Ziwa Tanganyika.  Jina la Zanzibar linatokana na \"zenji\", jina la watu wa eneo hilo (inadaiwa lina maana ya \"nyeusi\"), na neno la Kiarabu \"barr\", ambalo linamaanisha pwani au ufukwe.",
-  "1191_p29": "Tanzania ina bioanuwai nyingi na ina aina mbalimbali za makazi ya wanyama.  Katika uwanda wa Serengeti nchini Tanzania, nyumbu (Connochaetes taurinus mearnsi), \"bovids\" wengine na pundamilia hushiriki katika uhamaji mkubwa wa kila mwaka. Tanzania ni nyumbani kwa takriban spishi 130 za amfibia na zaidi ya spishi 275 za wanyama watambaao, wengi wao wanapatikana Tanzania tu na wamejumuishwa katika orodha ya International Union for Conservation of Nature.  Tanzania ina idadi kubwa ya simba Duniani.",
-  "1191_p30": "Tanzania ilikuwa na alama 7.13/10 kwenye Forest Landscape Integrity Index mwaka 2019, ilishika nafasi ya 54 duniani kati ya nchi 172.",
-  "1191_p41": "Makabila\nJamii nyingi za watu zimeishi na kushirikiana katika eneo la Tanzania bara kwa milenia nyingi.",
-  "1191_p63": "Usafiri wa majini pia unafanyika hasa katika bahari ya Hindi, ingawa hakuna meli ya serikali hapo na mashirika binafsi hutoa huduma. Usafiri wa majini hufanyika pia katika maziwa ya Viktoria, Tanganyika na Nyasa. Miongoni mwa meli ni MV Bukoba iliyozama tarehe 21 Mei 1996 pamoja na abiria karibu 1,000 na MV Nyerere iliyozama tarehe 20 Septemba 2018 pamoja na abiria zaidi ya 200.",
-  "1191_p7": "Mshindi alikuwa mwenyeji wa Dar es Salaam aliyeitwa Mohamed Iqbal Dar. Alipendekeza kuunganisha herufi tatu za kwanza za TANganyika na ZANzibar akafikia \"Tanzan\". Hakuridhika bado, akaona nchi nyingi za Afrika zina majina yanayoishia na \"ia\" akaongeza herufi hizi. Mwenyewe alieleza baadaye chaguo lake kwamba aliamua kutumia \"I\" ya jina lake Iqbal na \"A\" ya jina la dhehebu lake analolifuata katika Uislamu la Ahmadiyya.",
-  "1191_p68": "Kuna aina zaidi ya tano za muziki nchini Tanzania, kama zilivyofafanuliwa na BASATA ni pamoja na ngoma (ngoma za asili), dansi, kwaya (muziki wa injili), taarab, na bongo flava (pop/hip hop). ). Ngoma ni muziki wa dansi wa kitamaduni, ngoma hutofautiana kati ya kabila na kabila. Dansi ni muziki wa bendi unatokana na muziki wa soukous kutoka Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (au \"rumba ya kikongo\"). Taarab ni muziki wa Waafrika wa pwani uliopokea athira kutoka tamaduni nyingi, hasa muziki wa Waarabu na Wahindi. Kimsingi ni uimbaji wa mashairi unaofuata muziki wa bendi. Kwaya ni muziki ambao asili yake ni kanisani. Bongo flava ni muziki wa pop wa Tanzania uliozaliwa na muziki wa kizazi kipya, unajumuisha reggae, RnB, na hip hop, uliochanganywa na vionjo vya asili (flava) lakini tangu wakati huo umekua na kuwa muziki wa kipekee wa maeneo ya Maziwa Makuu. Asili mbalimbali za ushawishi zimesaidia kufanya bongo flava kuwa muziki maarufu zaidi Afrika Mashariki, na muziki mmojawapo kati ya ile maarufu zaidi katika bara la Afrika.",
-  "1191_p25": "Mabadiliko ya hali ya hewa nchini Tanzania yanasababisha kuongezeka kwa joto na uwezekano mkubwa wa matukio ya mvua kubwa (kusababisha mafuriko) na vipindi vya ukame. Mabadiliko ya hali ya hewa tayari yanaathiri sekta za kilimo, rasilimali za maji, afya na nishati nchini Tanzania. Kupanda kwa kina cha bahari na mabadiliko ya ubora wa maji kunatarajiwa kuathiri uvuvi na ufugaji wa samaki.",
-  "1191_p66": "Mahali pafuatapo katika Tanzania pamepokewa katika orodha ya UNESCO ya \"Urithi wa Dunia\" (mwaka wa kukubaliwa – jina la mahali)",
-  "1191_p31": "Miundo ya muungano \nTangu muungano wa Tanganyika na Zanzibar kufanyika mwaka 1964 Tanzania imekuwa na miundo ifuatayo:\n Nchi inatawaliwa na serikali ya muungano ikitekeleza sheria zinazotolewa na bunge la Tanzania.\n Tanganyika au Tanzania bara haina serikali wala bunge la pekee.\n Zanzibar (visiwa vya Unguja na Pemba) ina serikali na bunge lake vinavyoratibu mambo yasiyo ya muungano.",
-  "1191_p47": "1. Idadi kubwa sana ya Watanzania ni wa jamii ya Wabantu (k.m. Wazaramo, Wapare na Wapogoro).",
-  "1191_p64": "Katika ziwa Tanganyika ipo meli ya Mv Liemba ambayo ilianza kutumika tangia kipindi cha ukoloni wa Wajerumani: inatoa huduma kati ya miji ya mwambao wa ziwa Tanganyika na nchi jirani.",
-  "1191_p79": "Filamu \nTanzania ina tasnia maarufu ya filamu inayojulikana kwa jina la \"Bongo Movie\".  Studio nyingi za utayarishaji filamu za Kitanzania ziko Dar es Salaam.",
-  "1191_p9": "(Kuhusu historia ya maeneo ya Tanzania kabla ya 1964 angalia makala za Tanganyika, Zanzibar na Afrika ya Mashariki ya Kijerumani)",
-  "1191_p28": "Tanzania ina takriban 20% ya spishi za wanyama wengi wa Afrika wenye damu moto, wanapatikana kwenye mbuga zake za Taifa, hifadhi na bahari. Hifadhi za Taifa na mbuga za wanyama zimeenea katika eneo la zaidi ya kilomita za mraba 42,000 (sq. mi 16,000) na kuunda karibu 38% ya eneo la nchi. Tanzania ina mbuga 21 za taifa, pamoja na hifadhi mbalimbali za wanyamapori na misitu, ikijumuisha Hifadhi ya Ngorongoro. Magharibi mwa Tanzania, Hifadhi ya Taifa ya Gombe ni kitovu ya uchunguzi unaoendelea wa Jane Goodall wa tabia ya sokwe, ambao ulianza mwaka wa 1960.",
-  "1191_p12": "Tanganyika iliwahi kuwa sehemu ya Afrika ya Mashariki ya Kijerumani hadi Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia halafu ikawa chini ya Uingereza kama eneo la kudhaminiwa kutokana na azimio la Shirikisho la Mataifa lililoweka Tanganyika katika ngazi \"B\" ya maeneo ya kudhaminiwa.",
-  "1191_p69": "Tangu kuundwa kwa Tanzania hadi 1993, kurekodi na usambazaji wote wa muziki ulisimamiwa kikamilifu na BASATA, hasa kupitia Redio Tanzania Dar es Salaam (RTD).  Ni aina 4 tu za muziki za Kitanzania zilizoruhusiwa kurekodiwa au kutangazwa, ambazo wakati huo zilikuwa ngoma, taarab, kwaya na dansi. Sheria ya Huduma za Utangazaji ya 1993 iliruhusu mitandao ya kibinafsi ya matangazo na studio za kurekodi.  Haya ni mojawapo ya mabadiliko muhimu zaidi katika tasnia ya muziki ya Tanzania tangu kuanzishwa kwa nchi miaka 30 kabla.  Miaka michache kabla ya Act ya 1993, muziki wa hip hop ulikuwa umeanza kuimarika katika miji ya Dar es Salaam, Mbeya, Arusha na Mwanza. Ilikuwa ikianza mageuzi kutoka kwenye hip hop ya Kiingereza huko Uzunguni, maeneo tajiri kama Oysterbay na Masaki pamoja na shule za kimataifa, hadi kizazi kipya Uswahilini, vitongoji maskini na kutumia Kiswahili. Mara tu baada ya kufunguliwa kwa mawimbi ya redio, bongo flava ilizaliwa ikienea kwa haraka kote nchini, na katika Maziwa Makuu.",
-  "1676_p82": "Kuna makabila mengine ya Waniloti yanayoishi nchini Uganda na Tanzania. Hii hasa ni kwa sababu ya Wajaluo kuvutiwa na Ziwa Victoria, ambako wanapatikana katika nchi hizi tatu (Uganda, Tanzania na Kenya). Nchini Uganda, wanajulikana kwa kuanzisha himaya ya Waganda na ya himaya ya Watoro. Wajaluo nchini Kenya walipigana vita na majirani wao, hasa Wakalenjin, ili kulidhibiti ziwa hilo.",
-  "1676_p127": "Utalii\n Kenya Tourist Board (Magical Kenya)",
-  "1676_p1": "Kenya imepakana na Ethiopia (kaskazini), Somalia (kaskazini mashariki), Tanzania (kusini), Uganda na Ziwa Victoria (magharibi), kisha Sudan Kusini (kaskazini magharibi).",
-  "1676_p128": "Historia\n 1911 Encyclopedia Britannica juu ya Kenya Colony\n 1911 Encyclopedia Britannica juu wa 1908 Dermacation wa Ethiopia-Kenya Border",
-  "1676_p125": "Jumla\n Maelezo ya nchi (Country Profile) kutoka BBC News\n Kenya kutoka Encyclopaedia Britannica\n Kenya  kutoka UCB Libraries GovPubs",
-  "1676_p7": "Kenya ni nchi ya 47 kwa ukubwa duniani ikifuata mara Madagaska   ikiwa na eneo la kilomita mraba 580,367 (maili mraba 224,081).",
-  "1676_p0": "Jamhuri ya Kenya  ni nchi iliyoko Afrika Mashariki katika ikweta, kando ya Bahari ya Hindi.",
-  "1676_p6": "Jina la nchi limetokana na mlima Kenya, ulio wa pili kwa urefu barani Afrika.",
-  "1676_p11": "Upande huohuo wa kusini Mlima Kilimanjaro () huweza kuonekana ukiwa ng'ambo ya mpaka wa Kenya na Tanzania.",
-  "1676_p106": "Kenya ilikuwa bingwa wa soka katika eneo hili lakini ubingwa huu umefifia kutokana na kutoelewana kwa maafisa wa Kamati ya Soka Nchini. Mizozo hii ilipelekea Kenya kupigwa marufuku na FIFA, lakini marufuku hii iliondolewa mnamo Machi 2007.",
-  "1676_p97": "Kenya hushiriki katika michezo mbalimbali ikiwemo kriketi, mbio za magari, soka, raga na ngumi.",
-  "1676_p2": "Kenya ni nchi mwanachama wa Jumuiya ya Afrika ya Mashariki na wa miundo mingine mbalimbali ya kimataifa.",
-  "1676_p12": "Halihewa\nKenya ni nchi yenye jua kali na nguo za majira ya joto huvaliwa mwaka mzima. Hata hivyo, huwa na baridi usiku na pia asubuhi na mapema.",
-  "1676_p123": "Tazama pia\n Orodha ya mito ya Kenya\n Orodha ya maziwa ya Kenya\n Orodha ya miji ya Kenya\n Orodha ya Makabila nchini Kenya\n Orodha ya Hifadhi za Taifa nchini Kenya\n Orodha ya benki nchini Kenya\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "1676_p9": "Eneo hili la milima ndilo la juu zaidi nchini Kenya (na la pili kwa urefu barani Afrika): Mlima Kenya, unaofikia urefu wa mita 5,199 (futi 17,0570) na ni eneo lenye mito ya barafu.",
-  "1676_p129": "Nyingine\n Kenya Coast bibliography. Academic bibliography, hasa kwa Kiingereza, compiled by Jan Hoorweg, Afrika-Studiecentrum, Leiden.\n  \n \n Vijijini umaskini katika Kenya (IFAD)\n Kenya View  A photographic mkabala na uzuri wa Kenya.\nKenyan Money News  Mkusanyiko wa Kazi kutoka kenya.\n UNESCO Nairobi Office - Sekta ya Elimu Clearinghouse \n Solar kupikia historia na maendeleo ya hivi karibuni nchini Kenya\n Plus Size Expert Mkusanyiko wa habari kutoka Kenya.",
-  "1676_p81": "Kenya ni nchi yenye tamaduni anuwai. Tamaduni zinazotambulika ni pamoja na Waswahili walio katika eneo la pwani, jamii za wafugaji katika eneo la kaskazini na jamii nyingine mbalimbali katika maeneo ya kati na magharibi.\n \nWajaluo wa Kenya ni wazawa wa jamii za wakulima na wafugaji walioishi magharibi mwa Kenya kabla ya ukoloni. Inafahamika kwamba asili ya Wajaluo na makabila mengine ya Waniloti ni kaskazini mwa Kenya, pengine maeneo ya Sudan Kusini ya sasa. Waniloti, kama wanavyoitwa, ni kikundi cha kianthropolojia kilichotoka maeneo ya kaskazini mashariki mwa Afrika. Pengine walihamia kusini kutokana na vita vilivyosababishwa na ukuaji wa Kush na Misri. Waniloti nchini Kenya ni Wajaluo, Waturkana, Wakalenjin na Wamasai. Hili linadhihirika kutokana na kuwepo kwa lahaja zinazofanana kati ya makabila fulani nchini Sudan Kusini leo. Makabila haya ni pamoja na Akoli na Lwo (si sawa na Luo) wanaoishi katika eneo la Darfur.",
-  "1676_p77": "Kenya ni nchi yenye makabila mengi tofautitofauti, hasa ya Kibantu (67%) na ya Kiniloti. Wakenya wengi huzungumza lugha mbili, Kiingereza na Kiswahili, na asilimia kubwa pia huzungumza lugha mama ya kabila lao.",
-  "1676_p23": "Wakushi kutoka kaskazini waliingia Kenya kati ya miaka ya 3200 KK na 1300 KK. Mwaka 500 KK hivi wazungumzaji wa lugha za Kinilo-Sahara na katika milenia ya kwanza KK wale wa lugha za Kibantu waliingia katika eneo hili, na sasa Waniloti ni 30% ya Wakenya wote.",
-  "1676_p84": "Kenya ina utajiri mwingi wa muziki, vituo vya runinga na maonyesho ya sanaa.",
-  "1676_p98": "Lakini nchi hii inajulikana hasa kwa kutawala katika mbio za masafa ya kadiri na mbio za masafa marefu. Kenya, kwa muda mrefu, imetoa mabingwa wa Olimpiki na michezo ya Jumuia ya Madola katika nyanja mbalimbali, hasa katika mbio za mita 800, mita 1,500, mita 3,000 kuruka viunzi na maji, mita 5,000, mita 10,000 na mbio za masafa marefu. Wanariadha wa Kenya (hasa wa kabila la Wakalenjin) wanaendelea kutawala mbio za masafa ulimwenguni, ingawa ushindani kutoka nchi ya Moroko na Ethiopia umepunguza umaarufu huu.",
-  "1676_p130": "Nchi za Afrika\nAfrika ya Mashariki\nJumuiya ya Madola\nJumuiya ya Afrika Mashariki",
-  "1676_p3": "Mji mkuu ni Nairobi.",
-  "1676_p17": "Mazingira ya Kenya yanahatarishwa na ongezeko kubwa la idadi ya watu na athari zake.",
-  "1676_p120": "Nairobi inaendelea kuwa kituo muhimu na cha kimsingi kwa mawasiliano na biashara cha Afrika Mashariki. Kinajivuna kuwa na miundo msingi ya uchukuzi na mawasiliano bora zaidi katika eneo hili, na wafanyi kazi wenye ujuzi. Makampuni mengi ya kigeni hudumisha matawi yao katika eneo hili ama ofisi za kuyawakilisha mjini Nairobi. Mnamo Machi 1996, Marais wa Kenya, Tanzania na Uganda waliifufua Jumuia ya Afrika Mashariki (EAC). Shabaha za EAC ni pamoja na kusawazisha kodi na ada zinazotozwa bidhaa, utembeaji huru wa watu na kuimarisha miundo msingi katika eneo hili. Nchi hizi tatu za Afrika Mashariki zilitia saini mkataba wa Customs Union Agreement mwezi wa Machi 2004.",
-  "1676_p5": "Kenya ina mbuga mbalimbali wanamoishi aina elfu kadhaa za wanyama pori.",
-  "1676_p105": "Kenya imejiundia jina katika muungano wa raga. Mchezo huo ni maarufu nchini hasa kwa sababu ya mchuano wa kila mwaka wa Safari Sevens. Timu ya Kenya ya raga ya wachezaji saba kila upande ilikuwa nambari ya 9 katika michezo ya dunia ya wachezaji saba IRB katika msimu wa mwaka 2006.",
-  "1676_p8": "Kutoka pwani ya Bahari ya Hindi, nyanda za chini zimeinuka hadi milima ya kati. Milima hii imetenganishwa na eneo la Bonde la Ufa; sehemu tambarare yenye rutuba upande wa mashariki. Milima ya Kenya ni kati ya iliyofaulu kwa kilimo barani Afrika.",
-  "1676_p29": "Karne kadhaa kabla ya ukoloni, upwa wa Kenya wanakoishi Waswahili ulikuwa sehemu ya eneo la mashariki mwa Afrika lililofanya biashara, hasa ya watumwa na pembe za ndovu na Waarabu na Wahindi. Inasemekana kwamba kabila la Wameru lilitokana na watumwa waliotoroka utumwa Uarabuni miaka ya 1700. Mwanzoni wafanyabiashara wengi walitokea milki za Uarabuni lakini baadaye wengine wakatokea Unguja (kama Tippu Tip).",
-  "1676_p42": "Uhasama wa kwanza baina ya mabepari ulikatizwa wakati Ujerumani ulipouachia Uingereza sehemu ya pwani iliyomiliki. Hii ilifuatia kujengwa kwa reli iliyounganisha Kenya na Uganda. Baadhi ya makabila ya Kenya yalipinga ujenzi huo, hasa Wanandi wakiongozwa na Orkoiyot Koitalel Arap Samoei kwa miaka kumi, kuanzia 1895 hadi 1905 – lakini hatimaye Waingereza waliijenga reli hii.",
-  "1676_p54": "Kenya ilitia saini mkataba na nchi ya Ethiopia mwaka wa 1969 unaodumu mpaka leo kwa kuhofia mashambulizi kutoka kwa jeshi la Somalia lililokuwa na nguvu zaidi. Eneo la NFD nchini Kenya halijaendelea kutokana na kiangazi na mafuriko. Hata hivyo, wakimbizi wafanyabiashara wa Kisomali waliotajirika wamebadilisha mtaa wa Eastleigh uliokuwa wa mabanda na kuufanya kuwa ngome ya kibiashara katika sehemu kubwa ya mashariki mwa mji wa Nairobi.",
-  "1676_p18": "Historia ya awali \nMabaki ya mamba mkubwa ajabu wa zamani za Mesozoic Era, ambayo ni miaka milioni 200 iliyopita, yaligunduliwa nchini Kenya katika chimbo zilizochimbwa na wataalamu kutoka Chuo Kikuu cha Utah na Makavazi ya Kitaifa nchini Kenya miezi ya Julai hadi Agosti 2004 katika bonde la Lokitaung, karibu na Ziwa Turkana.",
-  "1676_p22": "Wakazi wa kwanza wa eneo linaloitwa Kenya walikuwa wa jamii ya Wakhoisan: hadi leo kuna makabila matatu madogo yenye asili hiyo, ingawa yanatumia lugha za Kikushi: Waata, Waawer na Wadahalo.",
-  "1676_p122": "Kandarasi hii iliwezesha kampuni inayoongozwa na taifa la Uchina “offshore oil and gas company” CNOOC Ltd kutafuta mafuta Kenya, ambayo ilianza kuchimba visima vya kwanza mpakani mwa Sudan na Somalia na katika maji ya upwa wake.",
-  "1676_p41": "Hata hivyo, wanahistoria wengi hushikilia kuwa historia ya ukoloni nchini Kenya ilianza wakati Wajerumani walipoanza kutawala mali ya Sultani wa Unguja iliyo pwani mwaka wa 1885, ikifuatwa na kuja kwa kampuni ya Imperial British East Africa Company mwaka wa 1888.",
-  "1676_p26": "Kuanzia karne ya 6 au karne ya 9, Kenya ilijihusisha na shughuli za ubaharia kukuza uchumi ikaanza kutengeneza meli za kuabiria kusini hadi miji mingine yenye bandari kama Kilwa na Shanga iliyo katika pwani ya Afrika Mashariki.",
-  "1676_p13": "Hali ya hewa ina joto na unyevu sehemu za pwani, joto kiasi sehemu za bara na ni kame katika sehemu za kaskazini na kaskazini-mashariki mwa nchi. Hata hivyo kuna mvua nyingi kati ya Machi na Aprili, na mvua ya kadiri kati ya Oktoba na Novemba. Halijoto huwa juu zaidi miezi hii yote.",
-  "1676_p15": "Kenya ina maeneo makubwa wanapoishi wanyamapori likiwemo Masai Mara, ambapo nyumbu na wanyama wengi walanyasi hushiriki katika uhamaji kila mwaka. Uhamaji huo, hasa uhamaji wa nyumbu, hutokea Juni hadi Septemba na hushirikisha mamilioni ya wanyama. Tukio hili huwavutia sana wapigaji picha za sinema. Takribani nyumbu 250,000 huangamia kila mwaka katika uhamaji huu wa kutafuta lishe wakati wa kiangazi.",
-  "1676_p88": "Wale wanaojiunga na shule ya upili hufanya mtihani wa taifa mwishoni mwa kidato cha nne - Mtihani wa Cheti cha Kuhitimu Masomo ya Shule ya Upili Kenya (KCSE), ambao huamua watakaojiunga na vyuo vikuu, vyuo vya taatuma nyinginezo au kuajiriwa. Baraza Kuu la Usajili (JAB) ndilo lenye jukumu la kuwachagua wanafunzi watakaojiunga na vyuo vikuu vya umma. Mbali na shule za umma, kuna shule nyingi za binafsi nchini, hasa katika sehemu za miji. Vilevile, kuna shule kadhaa za kimataifa zinazofundisha mifumo mbalimbali ya elimu ya ng'ambo.",
-  "1676_p70": "Siasa\nKwa sasa Kenya ni jamhuri ya kidemokrasia ya kiuwakilishi inayoongozwa na rais, ambaye ndiye mkuu wa taifa na kiongozi wa serikali, na yenye mfumo wa vyama vingi. Serikali ndiyo yenye mamlaka ya juu.",
-  "1676_p16": "Wale wanyama wakubwa watano wa Afrika wanapatikana Kenya: simba, chui, nyati, kifaru na ndovu. Wanyama wengine wengi wa pori na ndege hupatikana katika mbuga za taifa na hifadhi za wanyama hawa nchini.",
-  "1676_p27": "Mombasa ulikuwa mji wenye bandari wa nchi ya Kenya katika karne za kati. Bandari hiyo ilitumika kuendeleza biashara na miji mingine yenye bandari Afrika, Uajemi, na wafanyabiashara Waarabu, Yemeni na hata Bara Hindi.",
-  "1676_p119": "Mwaka wa 2007, serikali ya Kenya ilizindua Ruwaza 2030, ambao ni mpango wa kiuchumi wenye matumaini makuu na ambao ikiwa utatekelezwa kikamilifu, una uwezo wa kuifanya nchi hii kuwa katika kiwango sawa na mataifa yaliyoendelea kiuchumi ya Asia.",
-  "1676_p102": "Hivi majuzi, kumekuwa na mzozo wa wanariadha wa Kenya waliosaliti nchi yao na kuwakilisha nchi nyingine, hasa Bahrain na Qatar. Wizara ya michezo ya Kenya imejaribu kuzuia usaliti huu, lakini umeendelea tu, Bernard Lagat akiwa wa mwisho, akichagua kuiwakilisha Marekani. Usaliti huu, kwingi unatokana na sababu za kiuchumi au kifedha ingawa pia wanariadha wazuri wasioweza kufaulu katika timu nzuri ya taifa huona ni rahisi kufaulu kwa kukimbilia nchi nyingine.",
-  "2048_p1": "Uganda inamiliki sehemu ya ziwa la Viktoria Nyanza ikipakana huko na Kenya na Tanzania.\n \nUganda ni nchi mwanachama wa Jumuiya ya Afrika ya Mashariki na wa miundo mingine mbalimbali ya kimataifa.",
-  "2048_p10": "Kusini liliingiliwa hasa na wakulima Wabantu. Kaskazini iliona kufika kwa Waniloti kwa mfano Waluo na baadaye Karimojong.",
-  "2048_p30": "Kwa jumla\n \n Uganda  from UCB Libraries GovPubs.\n Country Profile from BBC News.\nUganda Corruption Profile  from the Business Anti-Corruption Portal\nWelcome To Uganda  - The Uganda Guide and Information Portal\n \nRamani\n Printable map of Uganda from UN.org\n \nSerikali na uchumi\n Chief of State and Cabinet Members \n Key Development Forecasts for Uganda from International Futures.\nMasuala ya kiutu\n Humanitarian news and analysis from IRIN – Uganda\n Humanitarian information coverage on ReliefWeb\n Radio France International – dossier on Uganda and Lord's Resistance Army\nBiashara\nWorld Bank Summary Trade Statistics Uganda\nUtalii\n Uganda Tourist Board",
-  "2048_p0": "Uganda ni nchi ya Afrika ya Mashariki. Imepakana na Kenya upande wa mashariki, Sudan Kusini upande wa kaskazini, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo upande wa magharibi, Rwanda na Tanzania upande wa kusini.",
-  "2048_p2": "Jina\nJina Uganda lina asili yake katika ufalme wa Buganda ulioko kusini mwa nchi pamoja na mji mkuu, Kampala.",
-  "2048_p28": "Tazama pia\n Orodha ya lugha za Uganda\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "2048_p3": "Jiografia \nTazama piaː Orodha ya milima ya Uganda; Orodha ya maziwa ya Uganda; Orodha ya visiwa vya Uganda; Wilaya za Uganda",
-  "2048_p29": "Marejeo\n Kamusi elezo\n Appiah, Anthony and Henry Louis Gates (ed). Encyclopaedia of Africa (2010). Oxford University Press. \n Middleton, John (ed). New encyclopaedia of Africa (2008). Detroit: Thompson-Gale. \n Shillington, Kevin (ed). Encyclopedia of African history (2005). CRC Press. \n Vitabu vingine muhimu\n BakamaNume, Bakama B. A Contemporary Geography of Uganda. (2011) African Books Collective. \n  overview written for younger readers. \n Chrétien, Jean-Pierre. The great lakes of Africa: two thousand years of history (2003). New York: Zone Books.  \n Hodd, Michael and Angela Roche. Uganda handbook (2011) Bath: Footprint. \n  Jagielski, Wojciech and Antonia Lloyd-Jones. The night wanderers: Uganda's children and the Lord's Resistance Army. (2012). New York: Seven Stories Press. ISBN 9781609803506\n Otiso, Kefa M. Culture And Customs of Uganda. (2006) Greenwood Publishing Group.",
-  "2048_p8": "Kusini kuna ardhi yenye rutuba na kilimo kinastawi vizuri.",
-  "2048_p9": "Historia ya kale\nEneo la Uganda limeona uhamiaji wa vikundi vingi waliowazidi wenyeji asili (walioishi huko tangu miaka 50,000 kama si 100,000 KK).",
-  "2048_p31": "Nchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nJumuiya ya Madola\nJumuiya ya Afrika Mashariki",
-  "2048_p13": "Katika mashindano juu ya Afrika ya Kati Waingereza walifaulu katika kushindana na Waarabu, Wafaransa na Wajerumani. Walienea kwa mapatano na Buganda wakisaidiana kukomesha upinzani kutoka falme za jirani.",
-  "2048_p5": "Upande wa kusini nchi imepakana na Ziwa Nyanza Viktoria ambalo kwa eneo ndilo ziwa kubwa kuliko yote ya Afrika. Maziwa makubwa mengine upande wa magharibi ni Ziwa Albert na Ziwa Edward.",
-  "2048_p7": "Milima ya Ruwenzori ni kati ya milima mikubwa kabisa ya Afrika baada ya Kilimanjaro na Mlima Kenya.",
-  "2048_p24": "Wakazi wa Uganda wameongezeka kutoka 9,500,000 (1969) hadi 34,634,650 (2014), hivyo wengi wao ni vijana kuliko nchi zote duniani. Umri wa wastani ni miaka 15 tu.",
-  "2048_p18": "Serikali ya Obote ilipinduliwa na mkuu wa jeshi Idi Amini mwaka 1971. Utawala wake ulikuwa kipindi cha udikteta ulioharibu uchumi wa nchi na misingi ya dola. Takriban watu 300,000 waliuawa chini ya Amin ama wapinzani wa siasa yake ama watu wa makabila yaliyotazamwa kuwa maadui wa serikali. Raia wenye asili ya Asia walifukuzwa katika nchi na mali yao yote kutwaliwa na serikali.",
-  "2048_p4": "Uso wa nchi umepata tabia yake kutokana na maziwa makubwa, mito, milima ya juu na tambarare.",
-  "2048_p25": "Makabila makubwa ni Waganda (16.9%), Wanyankole (8.5%), Wanyoro (7.7%), Wasoga (7.4%), Walangi (7.1%), Wakiga (6.9%), Wateso (6.4%), Waacholi (5.7%), Wagisu (4.6%), Walugbara (4.2%). Wengineo ni 33.6%.",
-  "2048_p6": "Mto mkubwa ni Nile inayopita nchi yote kati ya Ziwa Viktoria hadi Ziwa Albert na kuendelea hadi mpaka wa Sudani ikiitwa mwanzoni Nile ya Viktoria na baadaye Nile ya Albert.",
-  "2048_p23": "Kampala\n Jinja\n Port Bell\n Mbale\n Mbarara",
-  "2048_p15": "Baada ya uhuru\nUganda ilipata uhuru wake tarehe 9 Oktoba 1962 kwa katiba ya jamhuri yenye serikali ya kibunge.",
-  "2048_p14": "Baadaye Waingereza walikuwa na nguvu ya kutosha kuamua hata mambo ya ndani ya Buganda wakatangaza Uganda wote kuwa nchi lindwa tangu mwaka 1894.",
-  "2048_p26": "Nchini kuna lugha asilia 40 hivi, ambazo zinagawanyika katika makundi makubwa mawili: lugha za Kibantu upande wa kusini na lugha za Kinilo-Sahara upande wa kaskazini. Pia kuna lugha za Kisudani na lugha za Kikuliak. Hata hivyo lugha rasmi ni Kiingereza na Kiswahili.",
-  "2048_p19": "Mwaka 1978 vikosi vya jeshi la Uganda viliingia Tanzania na kuvamia maeneo ya mpakani kaskazini kwa mto Kagera. Mwaka 1979 Tanzania ilijibu kwa njia ya vita na jeshi lake pamoja na wapinzani wa Uganda walishinda jeshi la Amin na kumfukuza dikteta nchini. Rais wa baadaye Yoweri Museveni alikuwako kati ya wanamgambo waliosaidiana na Watanzania.",
-  "2048_p12": "Ukoloni\nKarne ya 19 iliona kufika kwanza kwa Waarabu na baadaye kwa Wazungu. Kila mmoja alileta dini yake yaani Uislamu na Ukristo wa Kikatoliki na wa Kianglikana.",
-  "2048_p27": "Upande wa dini, kadiri ya sensa ya mwaka 2014, 84.5% za wakazi wanafuata Ukristo, hasa katika madhehebu ya Kikatoliki (39.3%) na ya Kianglikana (32%), halafu Wapentekoste (11.1%) na mengineyo. Waislamu ni 13.7%, wengi wao wakiwa Wasuni. Wanaoendelea kufuata dini asilia za Kiafrika ni 0.1% tu.",
-  "2066_p0": "Jamhuri ya Zambia ni nchi ya Kusini mwa Afrika isiyo na mwambao baharini.",
-  "2066_p19": "Zambia profile from the BBC News",
-  "2066_p13": "Watu\nWakazi wa Zambia ni wasemaji wa lugha za Kibantu katika makabila 73. Makubwa ndio Wabemba (19%), Watonga (13.6%), Watumbuka, Wachewa, Walozi, Walunda, Waluvale, Wakaonde, Wankoya na Wanyanja-. Hata hivyo lugha rasmi ni Kiingereza.",
-  "2066_p17": "Serikali ya Zambia\nTovuti ya Ikulu",
-  "2066_p3": "Jina\nJina limetokana na mto Zambezi. Jina la zamani za ukoloni (hadi 1964) lilikuwa \"Northern Rhodesia\".",
-  "2066_p18": "Zambia Corruption Profile  from the Business Anti-Corruption Portal",
-  "2066_p16": "Tazama pia \n Miji ya Zambia\n Mikoa ya Zambia\n Orodha ya lugha za Zambia\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "2066_p1": "Imepakana na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo na Tanzania upande wa kaskazini, Malawi upande wa mashariki, Msumbiji, Zimbabwe na Botswana upande wa kusini, Namibia na Angola upande wa magharibi.",
-  "2066_p2": "Mji mkuu ni Lusaka (wenye wakazi 1,747,152 mwaka 2010).",
-  "2066_p7": "Baada ya wapelelezi Wazungu kufika katika karne ya 18, Zambia ikawa nchi lindwa ya Uingereza kwa jina la Northern Rhodesia mwishoni mwa karne ya 19.",
-  "2066_p4": "Jiografia\nNchi kwa sehemu kubwa ni nyanda za juu kuanzia mita 1.000 hadi 1.400 juu ya UB. Milima ya Muchinga imepanda hadi mita 2.164, kilele cha juu kabisa kiko kwenye mita 2.301 huko milima ya Mafinga Hills.",
-  "2066_p11": "Aliyefuata tena ni rais Rupiah Banda (2008-2011), halafu Michael Sata wa Patriotic Front party (2008-2014).",
-  "2066_p8": "Tarehe 24 Oktoba 1964, Zambia ikawa huru na waziri mkuu Kenneth Kaunda akawa rais wa kwanza.",
-  "2066_p10": "Baada ya Kaunda kuanguka, Frederick Chiluba wa Movement for Multi-Party Democracy alitawala tangu mwaka 1991, akafuatwa na Levy Mwanawasa (2002-2008).",
-  "2066_p21": "Nchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nJumuiya ya Madola\nJumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika",
-  "2066_p15": "Upande wa dini, karibu wote ni wafuasi wa Ukristo ambao ndio dini rasmi kwa mujibu wa katiba ya nchi. 75.3% ni Waprotestanti, 22% ni Wakatoliki na wengine wana dini ya aina nyingine au ni wakanamungu.",
-  "2066_p12": "Baada ya kifo chake, Guy Scott alikaimu hadi uchaguzi wa tarehe 20 Januari 2015, ambapo Edgar Lungu alipata kuwa rais wa sita.",
-  "2066_p9": "Chama chake cha kijamaa United National Independence Party (UNIP) kilitawala kuanzia mwaka 1964 hadi 1991, kikiwa chama pekee halali kuanzia mwaka 1972.",
-  "2066_p20": "Key Development Forecasts for Zambia from International Futures\nWorld Bank Summary Trade Statistics Zambia",
-  "2167_p0": "Jamhuri ya Kongo ni nchi ya Afrika ya Kati. Imejulikana pia kama Kongo-Brazzaville (kutokana na mji mkuu) kwa kusudi la kutoichanganywa na nchi jirani ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.",
-  "2167_p1": "Jamhuri ya Kongo imepakana na Gabon, Kamerun, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Angola na Bahari ya Atlantiki.\n \nNchi ilikuwa koloni la Ufaransa hadi tarehe 15 Agosti 1960.",
-  "2167_p11": "Tazama pia\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika\n Orodha ya lugha za Jamhuri ya Kongo\n Mto Niger",
-  "2167_p13": "Taarifa za jumla\n Country Profile from BBC News\n \n Republic of the Congo  from UCB Libraries GovPubs",
-  "2167_p8": "Watu\nSehemu kubwa ya nchi ni misitu, hivyo wakazi wengi (70%) wanaishi mijini upande wa kusini-magharibi wa nchi. Kati yao, 48% ni wa kabila la Wakongo, 20% Wasangha, 17% Wateke, 12% Wam'Bochi. 2% ni Wabilikimo.",
-  "2167_p12": "Serikali\n Congolese Government Portal \n Presidency of the Republic  \n Chief of State and Cabinet Members",
-  "2167_p9": "Nchi ina lugha 62 tofauti, zikiwemo lugha 2 za taifa: Kingala na Kikongo (Kituba). Hata hivyo lugha rasmi ni Kifaransa.",
-  "2167_p3": "Katika karne za BK walifika wahamiaji Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi waliotawala eneo lote na kuendesha biashara katika beseni ya mto Kongo.",
-  "2167_p15": "Utalii\n Congo-Brazzaville.com",
-  "2167_p16": "Nchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nNchi zinazotumia lugha ya Kifaransa",
-  "2173_p1": "Jiografia \nNchi imepakana na Jamhuri ya Kongo, Jamhuri ya Afrika ya Kati, Sudan Kusini, Uganda, Rwanda, Burundi, Tanzania, Zambia na Angola.",
-  "2173_p29": "Leo hii ni Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.",
-  "2173_p0": "Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (au Kongo-Kinshasa) ni nchi iliyoko Afrika ya Kati; kwa ukubwa wa eneo ni ya pili barani Afrika. Ni tofauti na nchi jirani ya Jamhuri ya Kongo.",
-  "2173_p43": "Chief of State and Cabinet Members\n Country Profile  from the BBC News\n \n Democratic Republic of the Congo  from UCB Libraries GovPubs''\n \n \n The Democratic Republic of Congo from Global Issues",
-  "2173_p6": "Jina la Kongo lahusiana na mto Kongo unaopitia nchi yote.",
-  "2173_p3": "Eneo lote ni la kilometa mraba 2,345,409 na linafanya Kongo iwe nchi ya 11 duniani kwa ukubwa wa eneo.",
-  "2173_p14": "Kati ya mwaka 1908 hadi 1960 ilikuwa koloni la Ubelgiji kwa jina la Kongo ya Kibelgiji baada ya kuhamishiwa mikononi mwa serikali ya Ubelgiji.",
-  "2173_p17": "Kwenye uwanja wa elimu, matibabu na mawasiliano jitihada za siasa mpya zilionekana zaidi. Kongo ilikuwa kati ya nchi chache ambako lugha za kienyeji zilifundishwa shuleni kwa sababu shule nyingi ziliendshwa na wamisionari.",
-  "2173_p40": "Tazama pia\n Orodha ya miji ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "2173_p28": "Kati ya 27 Oktoba 1971 na 17 Mei 1997, chini ya utawala wa dikteta Mobutu, nchi ilijulikana kwa jina la \"Zaire\".",
-  "2173_p24": "Mwaka 1959 mkutano wa wanasiasa Wakongo ulidai uhuru wa nchi.",
-  "2173_p2": "Ina sehemu ndogo ya pwani kwenye Bahari ya Atlantiki. Sehemu hiyo inatenganisha eneo la Cabinda kutoka maeneo mengine ya Jamhuri ya Angola.",
-  "2173_p44": "Nchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nNchi zinazotumia lugha ya Kifaransa\nJumuiya ya Afrika Mashariki\nK",
-  "2173_p9": "Upande wa kusini, kuanzia karne ya 17, kulikuwa na ufalme ulioitwa Dola la Kazembe.",
-  "2173_p11": "Nchi jinsi ilivyo ilianzishwa kama Dola huru la Kongo likiwa mali binafsi ya mfalme Leopold II wa Ubelgiji. Historia yake ni ya aibu na ya ukatili kupindukia.",
-  "2173_p15": "Katika miaka 1925 hadi 1946 maeneo ya Rwanda na Burundi yalitawaliwa kama sehemu za Kongo ya Kibelgiji.",
-  "2173_p10": "Koloni binafsi la mfalme kuwa koloni la Ubelgiji",
-  "2173_p20": "Upinzani \nBaada ya unyama wa miaka ya Leopold II upinzani dhidi ya utawala wa kikoloni ulikuwa hafifu. Kuanzia miaka ya 1920 Wakongo wengi walionyesha upinzani huo katika mahudhurio katika madhehebu mapya ya wafuasi wa Simon Kimbangu yaliyopigwa marufuku na Wabelgiji kuanzia mwaka 1926.",
-  "2173_p27": "Koloni la Kongo ya Kibelgiji lilipata uhuru tarehe 30 Juni 1960.",
-  "2173_p33": "Kifaransa ni lugha rasmi ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo. Ilikuwa lugha ya utawala ya koloni ikaendelea kutumiwa kama lugha isiyoelekea upande wowote kati ya makabila, lugha na tamaduni za nchi hii.",
-  "2173_p13": "Hatimaye alipaswa kukabidhi koloni lake binafsi mikononi mwa serikali ya Ubelgiji iliyomlipa fidia kwa mali aliyoacha.",
-  "2173_p35": "Kwa jumla kuna takriban lugha 242, hasa lugha za Kibantu, zinazozungumzwa nchini (angalia orodha ya lugha). Kati yake, lugha 4 zinatambuliwa kama lugha za kitaifa, nazo ni: Kikongo (Kituba), Kingala (Kongo), Kiluba (Tshiluba) na Kiswahili. Wakati wa ukoloni lugha hizo nne za kitaifa ziliwahi kutumiwa kieneo katika shule za msingi.",
-  "2173_p25": "Mwisho wa koloni na uhuru \nWabelgiji walijaribu kuchelewesha harakati hizo lakini baada ya kutambua matatizo serikali ya Ubelgiji ilitangaza mnamo Januari 1960 kuwa uchaguzi utaendeshwa haraka na baada ya miezi sita Wabelgiji watakabidhi nchi kwa wenyeji.",
-  "2173_p32": "Wakazi asilia ni Wabilikimo, ambao kwa sasa ni 600,000. Kumbe walio wengi ni Wabantu.",
-  "2173_p23": "Mwaka 1958 vyama vya kisiasa vilikubaliwa. Harakati mbili muhimu kati ya hivi zilikuwa Abako (Alliance de Bakongo) chini ya Joseph Kasavubu na MNC (Mouvement National Congolais) chini ya Patrice Lumumba.",
-  "2173_p18": "Kwa upande mwingine ubaguzi wa rangi uliwaruhusu Waafrika wachache sana kufikia ngazi za juu za elimu. \n \nMakampuni makubwa ya migodi kama vile \"Société Générale\" na \"Union Minière du Haut Katanga\" yalichimba madini hasa katika jimbo la Katanga. Makampuni haya yalikuwa na athira kubwa.",
-  "2173_p7": "Mnamo karne ya 15, wakati wapelelezi wa kwanza Wareno walipofika kwenye pwani za Afrika, milki kubwa katika nchi ya Kongo ya magharibi pamoja na Angola ya kaskazini ilikuwa Ufalme wa Kongo. Wakati wa uenezaji mkuu ufalme huu ulianza kwenye mwambao wa Atlantiki na kuendelea hadi mto Kwango kwenye mashariki, halafu maeneo kutoka Pointe-Noire (leo: Jamhuri ya Kongo, upande wa kaskazini ya Cabinda) upande wa kaskazini hadi mto Loje (leo: mji wa Ambriz) katika kusini.",
-  "2173_p19": "Katanga ilikuwa maarufu kwa shaba iliyochimbwa huko. halafu pia kwa uranium iliyotumiwa kwa mabomu ya kwanza ya kinyuklia ya Marekani mwaka 1945.",
-  "2173_p5": "Katika karne za BK walifika wahamiaji Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi.",
-  "2173_p31": "Watu\nMwaka 2017 wakazi walikuwa 81,339,988: idadi hiyo ni ya 4 kati ya nchi zote za Afrika, baada ya Nigeria, Ethiopia na Misri.",
-  "2173_p16": "Siasa ya wakoloni \nWabelgiji walijitahidi kuboresha hali ya maisha ya wenyeji baada ya miaka mibaya ya Leopold II. Nia ilichelewa kuonekana hali halisi kwa sababu utaratibu wa kulazimisha Waafrika kufanyia kazi kampuni na shirika kubwa iliendelea hata bila idhini ya serikali mpya ukadai vifo vingi.",
-  "2173_p36": "Kingala kilikuwa lugha rasmi ya jeshi la kikoloni lililoitwa \"Force Publique\" chini ya utawala wa Ubelgiji likaendelea kuwa lugha ya jeshi la jamhuri baada ya uhuru.",
-  "2173_p8": "Mtawala alikuwa na cheo cha Manikongo na ufalme uligawiwa kwa majimbo sita. Baada ya kufika kwa Wareno wafalme na matabaka ya juu walikuwa Wakristo. Ufalme uliporomoka kutokana na vita vilivyosababishwa na biashara ya watumwa na kuingilia kwa wafanyabiashara ya watumwa katika siasa ya ndani. Hata hivyo, nasaba za watawala waliotumia cheo cha \"Awenekongo\" waliendelea kukaa katika mji mkuu wa kale M'banza-Kongo (iliyobadilishwa jina kuitwa San Salvador) hadi mwaka 1914 ambako Wareno walifuta mabaki ya uhuru na kufanya eneo lililobaki sehemu kamili ya koloni lao la Angola.",
-  "2173_p26": "Chama cha Patrice Lumumba kilishinda kwa kura nyingi naye akawa kiongozi wa kwanza wa nchi huru kama waziri mkuu.",
-  "2173_p37": "Tangu mapinduzi ya 1997 sehemu za jeshi, hasa mashariki, hutumia pia Kiswahili.",
-  "22116_p0": "Mbamba Bay ni jina la makao makuu ya Wilaya ya Nyasa katika Mkoa wa Ruvuma, Tanzania.",
-  "22116_p1": "Jina\nMaana ya Mbamba Bay ni neno Mbamba ambalo ni jina la mlima uliopo pale eneo la Zambia na Bay, kama inavyojulikana, ni eneo la bahari lililoingia ndani kama Oyster Bay, Mnazi Bay n.k.",
-  "22116_p3": "Jiografia\nMji wa Mbamba Bay uko kwenye ufuko wa Ziwa Nyasa takriban km 20 upande wa kaskazini wa mpaka kati ya Tanzania na Msumbiji.",
-  "22116_p6": "Mkoa wa Ruvuma\nWilaya ya Nyasa",
-  "22116_p5": "Kulikuwa na majadiliano ya kujenga reli Mbamba Bay - Mtwara kwa ajili ya usafiri mfupi kati ya Malawi na Bahari Hindi na pia kwa kuboresha maendeleo kusini mwa Tanzania (Mtwara Development Corridor).",
-  "22116_p2": "Wakazi\nKwa mujibu wa sensa iliyofanyika mwaka 2012, kata ya Mbamba Bay ilikuwa na wakazi wapatao 10,066 waishio humo.",
-  "22116_p4": "Usafiri\nKuna bandari inayohudumiwa na meli SV Songea. Kwa ratiba isiyofuatwa mara kwa mara kuna mawasiliano pia na Nkhata Bay huko Malawi, ng'ambo ya ziwa, halafu kwa bandari nyingine za mwambao wa Kitanzania za Ziwa Nyasa hadi Itungi Port.",
-  "2347_p4": "Jiografia\nSehemu kubwa ya eneo lake ni ziwa linaloitwa na majirani \"Ziwa Nyasa\" au \"Niassa\", lakini \"Ziwa Malawi\" hapa nchini. Kati ya Malawi na Tanzania kuna mzozo kuhusu eneo la ziwa ambao unazidi kufanyiwa kazi.",
-  "2347_p38": "Malawi  from UCB Libraries GovPubs",
-  "2347_p1": "Malawi (zamani Unyasa au Nyasaland) ni nchi ya Afrika ya kusini-mashariki ikipakana na Tanzania, Msumbiji na Zambia.",
-  "2347_p39": "Malawi profile from the BBC News",
-  "2347_p2": "Jina la nchi limeteuliwa kutokana na ufalme wa Maravi.",
-  "2347_p0": "Makala hii inahusu nchi ya Malawi. Kwa maana mbalimbali za neno taz. Malawi (maana)",
-  "2347_p33": "Watu\nWakazi wengi ni wa makabila ya Wabantu na wanatumia lugha za Kibantu, hasa Kichewa (zaidi ya 57%), lakini lugha rasmi ni Kiingereza.",
-  "2347_p10": "Mwaka 1891 serikali ya Uingereza iliweka nchi upande wa magharibi na kusini kwa ziwa chini ya ulinzi wake ikawa „Nyassaland Protectorate“, halafu tangu 1907 koloni la Unyasa.",
-  "2347_p41": "Malawi\nNchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nJumuiya ya Madola\nJumuiya ya Maendeleo Kusini mwa Afrika",
-  "2347_p36": "Tazama pia\nOrodha ya lugha za Malawi\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "2347_p21": "Siasa \nMalawi ilikuwa na siasa ya chama kimoja chini ya rais wa kwanza Hastings Kamuzu Banda tangu kupata uhuru mwaka 1964 na masahihisho ya katiba 1966.",
-  "2347_p37": "Viungo vya nje\n \nGovernment of the Republic of Malawi Official website\nMalawi Democrat Newspaper  Lilongwe based\nChief of State and Cabinet Members",
-  "2347_p15": "Mwaka 1966 Banda alitangaza kura ya katiba mpya iliyopokewa na wananchi. Nchi ilipata jina la Malawi na chama cha Malawi Congress Party kikawa chama pekee.",
-  "2347_p32": "Wilaya ni hizi zifuatazo:\nBalaka, \nBlantyre, \nChikwawa, \nChiradzulu, \nChitipa, \nDedza, \nDowa, \nKaronga, \nKasungu, \nLikoma, \nLilongwe, \nMachinga, \nMangochi, \nMchinji, \nMulanje, \nMwanza, \nMzimba, \nNkhata Bay, \nNkhotakota, \nNsanje, \nNtcheu, \nNtchisi,  \nPhalombe, \nRumphi, \nSalima, \nThyolo, \nZomba.",
-  "2347_p7": "Hakuna habari za kimaandishi kabla ya kufika kwa Wazungu. Tangu karne ya 16 ufalme wa Wamaravi ulikuwepo upande wa kusini wa ziwa. Wamaravi walipanua utawala wao. Lakini katika karne ya 19 walishambuliwa sana na Wayao walioendesha biashara ya watumwa wakiwakamata katika eneo la ziwa na kuwapeleka hadi pwani ya Bahari Hindi kama vile Kilwa.",
-  "2347_p5": "Historia \nWakazi wa kwanza wa Malawi walikuwa wawindaji-wakusanyaji Wasan.",
-  "2347_p13": "Katika Unyasa daktari Hastings Kamuzu Banda alijitokeza kuwa mwanasiasa aliyependelewa na wananchi wengi, akawa waziri mkuu wakati wa Unyasa kupata madaraka ya kujitawala katika mambo ya ndani na baadaye rais wa kwanza wa taifa.",
-  "2347_p20": "Katika uchaguzi wa mwaka 2004 alishinda tena mgombea wa UDF, ndiye Bingu Mutharika aliyeapishwa kuwa rais wa Malawi tarehe 24 Mei 2004 huko Blantyre.",
-  "2347_p40": "Nation Malawi daily Blantyre-based newspaper\nNyasa Times Online based in United Kingdom and Blantyre\nThe Daily Times  daily Blantyre-based newspaper\nHuman Development Report 2007/2008 \nMaravi Post\nGlobal Lives Project video recording of 24 hours of daily life of Edith Kaphuka in Ngwale Village, Malawi\n Key Development Forecasts for Malawi from International Futures\nLove Support Unite Foundation UK-based charity organising volunteers in Malawi",
-  "2347_p8": "Mwaka 1859 Mwingereza David Livingstone alifika ziwani.",
-  "2347_p19": "Uchaguzi huru wa mwaka 1994 ulimaliza utawala wa MCP ukamfanya Bakili Muluzi wa United Democratic Front (UDF) ndiye rais aliyechaguliwa mara ya pili 1999.",
-  "2347_p14": "Mwaka 1964 Unyasa (Nyassaland) ilikuwa nchi huru kabisa lakini bado sehemu ya Jumuiya ya Madola chini ya malkia wa Uingereza kwa miaka miwili ya kwanza.",
-  "2391_p9": "Kuna ugomvi kati ya Malawi na Tanzania kuhusu mipaka ndani ya ziwa. Mpaka baina ya Malawi (zamani: Nyassaland) na Msumbiji ulipangwa wakati wa ukoloni. Lakini kuna mzozo kuhusu robo ya kaskazini-mashariki inayodaiwa na Tanzania kuwa ni eneo lake, ilhali Malawi inaidai pia.",
-  "2391_p10": "Malawi imedai ya kwamba maji yote hadi ufukoni upande wa Tanzania ni sehemu ya eneo lake la kitaifa. Tanzania imedai ya kwamba mpaka uwe katikati ya ziwa kufuatana na desturi za kimataifa.",
-  "2391_p14": "Tarehe 3 Januari 1967 serikali ya Tanzania iliandika mara ya kwanza kwa serikali ya Malawi na kuifahamisha kwamba iliona mpaka baina ya nhci hizi ilifuata mstari wa kati wa Ziwa Nyasa. Malawi ilithibitisha kupokelewa kwa barua hii bila kuijibu rasmi. Hata hivyo rais Banda wa Malawi alikataa madai ya tanzania mbele ya bunge lake. Polisi ya Malawi ilijaribu kutawala wavuvi na feri za Tanzania ziwani. Mzozo huu ulisababisha risasi kufyatuliwa hadi kutulia mwaka 1968.",
-  "2391_p8": "Suala la mipaka ziwani \nMalawi lina ufuko mrefu ziwani upande wa magharibi na kusini, ilhali Tanzania inapakana na kaskazini mwa ziwa na kwenye ufuko wa mashariki, ikifuatwa na Msumbiji.",
-  "2391_p3": "Ziwa Nyasa linapatikana kati ya nchi za Malawi, Msumbiji na Tanzania.",
-  "2391_p17": "Ziwa Nyasa\nMaziwa ya Tanzania\nMaziwa ya Malawi\nMaziwa ya Msumbiji\nMaziwa ya Afrika",
-  "2391_p13": "Kabla ya uhuru, wakati wawakilishi wa TANU walichaguliwa tayari kuwa wabunge katika bunge la kikoloni (legislative council) na Julius Nyerere alikuwa waziri mkuu wa Tanganyika tangu 1960, mbunge Chifu Mhaiki alitaka serikali iangalie upya haki za Tanganyika kwa maji ya ziwa. Tarehe 12 Oktoba 1960 waziri mkuu Nyerere alijibu:  \"Hakuna shaka lolote kuhusu mpaka huu. Tunajua kwamba hakuna tone la maji kwenye Ziwa Nyasa ni mali ya Tanganyika kufuatana na mapatano haya. Hali halisi tungedai serikali jirani ibadilishe mipaka kwa manufaa ya Tanganyika.\" . Chifu Mhaiki alirudia swali lake alipokuwa mbunge katika Bunge la Kitaifa baada ya uhuru wa Tanganyika mwaka 1962 na safari hii waziri mkuu Rashidi Kawawa alijibu tena kwamba hakuna sehemu ya Ziwa Nyasa iliyokuwa ndani ya Afrika ya Mashariki ya Kijerumani, kwamba Uingereza haikubadilisha mipaka hii na kwamba hata kama kuna hasara kwa Tanganyika serikali haiwezi kuanza majadiliano juu ya swali hili na Uingereza au serikali ya Nyasaland kabla ya uhuru wa nchi hii jirani.",
-  "2391_p15": "Hadi leo hakuna mapatano rasmi lakini nchi zote mbili zinaendelea kudai bila kutumia nguvu. Hali halisi Malawi imeheshimu dai la Tanzania, haijasumbua tena wavuvi wala feri za jirani ndani ya robo ya kaskazini-mashariki ya ziwa.",
-  "2391_p0": "Ziwa Nyasa (katika Malawi: Lake Malawi; katika Msumbiji: Niassa) ni kati ya maziwa makubwa ya Afrika ya Mashariki likiwa na nafasi ya tatu baada ya Viktoria Nyanza na Ziwa Tanganyika.",
-  "2391_p16": "Mzozo ulifufuka tena tangu mwaka 2012 baada ya Malawi kutoa vibali vya upelelezi wa gesi na mafuta chini ya ziwa, tendo linalopingwa na Tanzania.",
-  "2391_p5": "Kusini mwa ziwa unatoka Mto Shire unaopeleka maji kwenye Mto Zambezi na hatimaye Bahari Hindi.",
-  "2391_p6": "Kijiolojia ziwa ni sehemu ya Bonde la Ufa la Afrika ya Mashariki.",
-  "2391_p7": "Ziwa Nyasa linajulikana kuwa na aina nyingi za samaki (zaidi ya 1500). Aina chache tu zinavuliwa kama chakula, lakini aina mbalimbali zinakamatwa na kuuzwa nje ya Afrika kwa wapenzi wa samaki wa rangi.",
-  "2391_p11": "Sababu ya mzozo ni maelewano ya kikoloni. Wakati wa kuanzishwa kwa Afrika ya Mashariki ya Kijerumani lakini kabla ya serikali ya Ujerumani kuchukua koloni mkononi mwake, serikali za Uingereza na Ujerumani zilipatana kuhusu mipaka ya \"eneo chini ya athira ya Ujerumani\" (\"German sphere of influence\") kwa kutaja mpaka ulifuata ufuko wa Ziwa Nyasa.  Leo inajadiliwa baina ya wanasharia wa kimataifa kama maneno haya yalitaja mipaka halisi ya kiutawala au kama yalikuwa tu mapatano ya awali kuhusu \"maeneo chini ya athira\" ya nchi husika.",
-  "2391_p1": "Eneo la Ziwa \nEneo la ziwa ni km² 29,600.",
-  "2391_p12": "Baada ya mwaka 1919 Uingereza ilitawala Tanganyika pamoja na Malawi (Nyassaland), hivyo hakukuwa na shida.",
-  "3036_p24": "Mito ya Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo\nMito ya Jamhuri ya Kongo\nMito ya Angola\nMito ya Afrika",
-  "3036_p13": "Inkisi\n Nzadi\n Nsele \n Bombo\n Kwa-Kassai (kushoto) - 2150 km - 881,900 km2, 9,900 m3/s\n Fimi\n Lukenie\n Kwango\n Sankuru\n Lefini (kulia)\n Sangha (kulia) - 1,400 km, 213,400 km2, 750 m3/s\n Kadéï\n Ubangi (kulia)  - 2,270 km,  772,800 km2, 4,000 m3/s\n Mbomou\n Uele\n Tshuapa (mto) (kushoto) - 1,000 km\n Lomami (mto) (kushoto) - 1,400 km",
-  "3036_p0": "Mto wa Kongo (kati ya miaka 1971 na 1997 uliitwa zaidi \"Zaire\") ni mto mkubwa wa Afrika ya kati. Ni mto mrefu wa pili katika Afrika baada ya Nile. Pia ni mto wenye kina kirefu zaidi duniani.",
-  "3036_p1": "Beseni la Kongo pamoja na matawimto yake ni eneo kubwa la pili duniani la msitu wa mvua. Kwa kiasi cha mshuko wa maji mdomoni ni mto mkubwa wa pili duniani baada ya Amazonas (Amerika ya Kusini).",
-  "3036_p10": "Vyanzo vya Kongo viko katika nyanda za juu na kwenye milima inayopakana na Bonde la Ufa la Afrika ya Mashariki, pamoja na Ziwa Tanganyika na Ziwa Mweru ambayo yanamwaga maji kwenda mto Lualaba ulio tawimto kubwa zaidi la Kongo. Kwa kawaida chanzo cha mto Chambeshi huko Zambia, ambao unaishia katika Lualaba, huhesabiwa kama chanzo cha Kongo.",
-  "3036_p3": "Jina\nJina la mto limetokana na Ufalme wa Kongo uliokuwa dola kubwa katika Angola ya Kaskazini na Kongo ya Magharibi wakati wa karne ya 14-17 BK. Jamhuri zote mbili za Kongo za leo zimepata majina yao kutoka mto huo.",
-  "3036_p9": "Kongo na matawimto yake inapita katika eneo kubwa la misitu ya mvua duniani (Amazonas pekee inapita katika msitu wa mvua mkubwa zaidi). Kwa kuwa ikipita pande zote mbili za ikweta, yaani kaskazini na kusini, sehemu fulani ya beseni lake huwa na majira ya mvua muda wowote.",
-  "3036_p11": "Lualaba inabadilisha jina lake mjini Kisangani ambako mto umepita maporomoko ya Bayoma na baada ya hapo huitwa Kongo. Mto unaelekea kaskazini, halafu mwendo wake unapinda kuelekea kusini magharibi, unapita mji wa Mbandaka unapopokea mto Ubangi halafu unaingia katika Bwawa la Malebo (kwa Kiingereza: Stanley Pool). Miji ya Kinshasa na Brazzaville inatazamana ikiwa pande mbili za bwawa hilo. Baada ya bwawa mto unakuwa mwembamba ukipita katika mabonde ya korongo kwenye idadi ya maporomoko inayojulikana kama maporomoko ya Livingstone Falls). Unapita miji ya Matadi na Boma (Kongo) na kuufikia baharini kwenye mji mdogo wa Muanda.",
-  "3036_p14": "Kongo ya Juu\nJuu ya Miporomoko ya Boyoma karibu na Kisangani mto kongo hujulikana kwa jina la mto Lualaba.\n Luvua\n Luapula\n Chambeshi",
-  "3036_p22": "Tazama pia \n Kongo (maana)\n Mito mirefu ya Afrika",
-  "3036_p8": "Beseni na mwendo\nBeseni la Kongo linalokusanya utiririshaji wa maji lina eneo la kilomita za mraba 4,014,500 . Kongo inashusha (kutegemeana na majira na kiasi cha mvua) kila sekunde kati ya m³ 23,000 hadi 75,000 za maji kwenye Atlantiki (wastani umekadiria kuwa mita za ujazo 41,000 kwa sekunde).",
-  "3036_p6": "Jina la pili linalotumiwa wakati mwingine ni \"Zaire\"; dikteta Mobutu Sese Seko alilifanya kuwa jina rasmi la mto pamoja na la taifa kati ya miaka 1971 - 1997. Jina hilo linatokana na neno la Kikongo \"nzere\" (\"mto\").",
-  "3036_p18": "Umememaji\nMto Kongo ni mto wenye maji mengi katika Afrika yote. Hivyo kuna nafasi kubwa ya kuzalisha umememaji. Kama nafasi zote zingetumika ingewezekana kutosheleza mahitaji yote ya umeme kwa Afrika kusini kwa Sahara.",
-  "3036_p15": "Kongo kama njia ya usafiri\nMto Kongo ni njia muhimu ya mawasiliano na biashara kwa meli zinazoweza kusafiri mle kwa kushirikiana na njia za reli penye maporomoko mahali patatu.",
-  "3036_p7": "Katika karne za 16 na 17 mto ulijulikana kwa majina yote mawili jinsi inavyoonekana katika maandishi ya siku zile, kwa mfano Mwingereza James Barbot aliandika mwaka 1746 juu ya safari kwenda mto \"Kongo au Zaire\" (\"Voyage to Congo River, Or the Zair\") <ref>James Barbot, An Abstract of a Voyage to Congo River, Or the Zair and to Cabinde in the Year 1700 (1746). Mifano mingine inayotaja majina yote mawili: James Hingston Tuckey, Narrative of an Expedition to Explore the River Zaire, Usually Called the Congo, in South Africa, in 1816 (1818), (via google books, imetazamiwa May 2016). \"Congo River, called Zahir or Zaire by the natives\" John Purdy, Memoir, Descriptive and Explanatory, to Accompany the New Chart of the Ethiopic Or Southern Atlantic Ocean, 1822, p. 112.</ref>",
-  "3036_p16": "Maporomoko ya Livingstone yanazuia meli kupita kutoka baharini. Kuanzia Kisangani hadi Kinshasa mto ni njia ya maji inayopitiwa na meli za mtoni. Upande wa Lualaba kuna sehemu kadhaa zinazofaa kwa meli lakini njia ya maji inakatwa mara kadhaa na maporomoko.",
-  "3036_p4": "Kuna taarifa ya mwaka 1535 kuhusu ufalme mdogo wa pili ulioitwa Kakongo kingdom. Ramani ya dunia iliyochorwa na Abraham Ortelius mnamo 1564 inaonyesha mji wa \"Manicongo\" kwenye mdomo wa mto kando ya bahari.",
-  "3036_p5": "Jina la Bakongo kwa ajili ya jumla ya wasemaji wa lugha ya Kikongo ni jina la kisasa lililotumiwa tangu karne ya 20 tu.",
-  "3036_p19": "Hadi sasa kuna takriban vituo 49 vinavyozalisha umememaji katika beseni la Kongo. Kituo kikubwa kiko kwenye Lambo la Inga takriban kilomita 200 upande wa kusini magharibi wa Kinshasa. Mradi ulianzishwa katika miaka ya 1970. Wakati ule mfululizo wa malambo 5 ulipangwa. Hadi sasa 2 yamejengwa, lambo la kwanza (Inga I) lilikuwa tayari mwaka 1972, Inga II ikafuata mwaka 1982 na yote miwili ina rafadha 14 zinazoweza kuzalisha megawati 1,775 kwa jumla, lakini kutokana na uhaba wa matengenezo na usimamzi yanafikia si zaidi ya nusu yake.",
-  "34294_p5": "Imepakana na Sudan kaskazini, Ethiopia mashariki, Kenya, Uganda, na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo kusini, na Jamhuri ya Afrika ya Kati upande wa magharibi.",
-  "34294_p64": "Sudan Kusini\nNchi za Afrika\nUmoja wa Afrika\nJumuiya ya Afrika Mashariki\nSiasa ya Sudan\nHistoria ya Sudan Kusini",
-  "34294_p30": "Maeneo matatu ya Milima ya Nuba, Abyei na Nile ya Buluu kiutamaduni na kisiasa ni sehemu za Sudan Kusini lakini kwa mujibu wa CPA yatakuwa na utawala tofauti mpaka kura ya maoni ambayo ifanyike juu ya kujiunga na Sudan Kusini au kubaki chini ya utawala wa Sudan. Lakini kuna wasiwasi kama Sudan itaitisha kura za namna hiyo.",
-  "34294_p63": "Viungo vya nje \n Serikali ya Sudan Kusini\n Bunge la Sudan Kusini \n Tovuti rasmi ya SPLM\n / HELPSudan International, lililoanzishwa na wavulana waliopotea wanaoishi Chicago ambao wanadhamiria kuboresha jamii za Sudan kusini kwa kuanzisha shule na kutoa rasilimali za afya na maji safi\n Tovuti ya Habari za kisiasa \n Tovuti ya Uhuru wa Kusini \n Makala ya Post-2011 scenarios in Sudan: What role for the EU? , na Suliman Baldo, Maria Gabrielsen, Fabienne Hara, Damien Helly, Fouad Hikmat, Michael Kevane, Roland Marchal, Tim Murithi, Luka Patey, Report No 6, Novemba 2009,  Taasisi ya Umoja wa Ulaya kwa Mafunzo ya Usalama\n Misheni ya Umoja wa Mataifa nchini Sudan\n North/South Sudan  Abyei Boundary Tribunal  pamoja na Aliyekuwa Rais wa ICJ Mheshimiwa Stephen M. Schwebel na Makamu wa Rais Mheshimiwa Awn Shawkat Al-Khasawneh na 3 Julai 2008  na UN SRSG for Sudan Praises Abyei Progress of 11 Septemba 2008  na Vyama Deposit Arbitration Abyei Mkataba na Designate Agents ya 2 Oktoba 2008  na 31 Oktoba 2008 na Norway's kuchangia katika Mfuko PCA Kaskazini na Sudan Kusini ya 18 Desemba 2008  na Sudan välkomnar Rais Obama wa Marekani 22 Januari 2009  na ya White House na Mahakama ya Abyei's Schedule kwa Written Pleadings na Oral kusikia  na kusikia Abyei Schedule, 18-23 Aprili 2009  na Abyei kusikia Expense Row Kufuatia Mapato ya 17 Aprili 2009 na simulizi kusikia ya Abyei Arbitration Begins tarehe 18 Aprili 2009  na Final Abyei Boundary tuzo ya 22 Julai 2009  na UNSG Ban Ki-Moon's Statement lovordar Abyei tuzo na Tawala Abyei Hague Final huwafufua Big Amani Matumaini ya Sudan  na BBC na Går  na Justice Portal  na SPLM-NPC Pamoja Statement tuzo ya Abyei's Utekelezaji  na USA, EU na rangi Karibu PCA uamuzi juu ya Abyei  na Tawala tarehe Oil Mkoa Boilsters amani nchini Sudan na GOSS na Abyei Boundary Arbitration Homepage \n Maadhimisho ya Mkataba Mwafaka wa Amani kati ya Sudan Kaskazini na Kusini ya 7 Januari 2009 \n Mkataba Mwafaka wa Amani \n Resolving Boundary Dispute in Sudan's Abyei Region  US Institute of Peace Briefing, Oktober 2005\n The Nuer Field Notes - kusanyiko kwenye interneti wa vidokezo vya lugha vilivyoandikwa na Eleanor Vandevort, ambaye alikuwa mmishenari katika Sudan Kusini kati ya 1949 na 1963. Tovuti pia inajumuisha kitabu cha Bi Vandevort A Leopard Tamed na picha zilizochukuliwa Sudan kusini.\n Wakfu wa Sudan wa John Dau  Mojawapo ya hadithi za \"Lost Boys of Sudan\", John Dau anabadilisha sura ya huduma ya afya ya Sudan Kusini kwa ujenzi wa na ustawishaji wa kliniki za afya.\n \"CARL DUMPS STATE'S $ 10M SUDAN STAKE\", \"New York Post\", 25 Aprili 2001.\n Crisis briefing on the fragile peace in south Sudan  kutoka Reuters AlertNet",
-  "34294_p57": "Pande zote mbili za Khartoum na Sudan Kusini zimewahi kujaribu kudai uwezo wa kutia saini makubaliano chini ya haki ya \"self determination\" iliyopewa upande wa kusini ambayo ilitangaza mnamo 19 Septemba 2009 katika nchi zaidi ya 105 duniani kote.",
-  "34294_p51": "Uchumi \nSehemu kubwa ya bajeti ya Serikali inatoka katika pesa za mafuta. Mafuta na rasilimali nyingine za madini za Sudan Kusini zinaweza kupatikana karibu kila mahali, lakini Bentiu inajulikana kama jimbo lenye utajiri wa mafuta.",
-  "34294_p55": "Kitalu kingine muhimu cha Kusini, kiitwacho Kitalu B, kinadaiwa na wadau kadhaa. Total ya Ufaransa ilipatiwa kandarasi ya kitalu hicho chenye kilomita mraba 90,000 katika miaka ya 1980 lakini tangu wakati huo imefanya kazi chache huku ikidai \"force majeure\". Vipengele mbalimbali vya SPLM vilitoa kitalu hiki au sehemu zake kwa wadau wengine wa Sudan Kusini. Mikataba kadhaa kama hii iliyofanywa kabla ya Naivasha ilidhalilishwa wakati kiongozi wa SPLM / A John Garang de Mabior alipoondoka mamlakani.",
-  "34294_p0": "Sudan Kusini (jina rasmi: Jamhuri ya Sudan Kusini) ni nchi huru iliyojitenga rasmi na Sudan tarehe 9 Julai 2011, ikiwa ni ya 54 katika bara la Afrika na ya 193 duniani.",
-  "34294_p10": "Kabla ya wakati huo, habari zote zinapatikana kwa misingi ya historia simulizi. Kulingana na mila hizo, watu wa Niloti (Wadinka, Nuer, Shilluk) na wengine waliingia kusini mwa Sudan kwa mara ya kwanza wakati fulani kabla ya karne ya 10.",
-  "34294_p39": "Hata hivyo harakati hii ilikashifiwa kwani iliziacha nje nchi zenye idadi kubwa ya watu kutoka Sudan Kusini, na badala yake kuhesabu nchi ambapo idadi hii ilikuwa ndogo.",
-  "34294_p31": "Baada ya hapo, Sudan Kusini inajumuisha majimbo kumi ambayo kihistoria yanaunda mikoa mitatu ya Bahr el Ghazal, Equatoria, na Nile ya juu.",
-  "34294_p1": "Nchi mpya \nHatua hiyo ilitokana na kura ya mwezi wa Januari 2011, ambako wakazi wa Sudan Kusini walipiga kura juu ya swali la kujitenga na Sudan wakaamua karibu kwa kauli moja (98.83%) kuwa nchi huru. Tofauti kubwa kati ya pande hizo ilikuwa kwamba katika Sudan yenyewe idadi kubwa ya watu wamekuwa Waislamu na utamaduni wao una mchaganyiko wa tabia za Kiarabu na Kiafrika pamoja na usambazaji mkubwa wa lugha ya Kiarabu. Kumbe kusini kuna Waislamu wachache, wengi ni wafuasi wa dini za jadi au ni Wakristo. Kiuchumi na kielimu kusini wako nyuma sana kulingana na kaskazini.",
-  "34294_p52": "Mafuta \nKatika miaka ya hivi karibuni, uchimbaji wa kiasi muhimu na makampuni ya kigeni umeanza huko Sudan Kusini, na kuinua hadhi yake ya kijiografia na ya kisiasa. Khartoum ilipogawanya Sudan katika vitalu, takriban asilimia 85 ya mafuta zilitoka Kusini.",
-  "34294_p27": "Nguvu za kuunda sheria ziko mikononi mwa serikali na Bunge la pamoja la Sudan Kusini.",
-  "34294_p15": "Sudan Kusini ilitawaliwa kama eneo la pekee wakati wa ukoloni wa Kiingereza hadi 1947 ilipounganishwa na kaskazini kama nchi moja bila kuwauliza wenyeji.",
-  "34294_p48": "Dini \nWatu wa Sudan kusini hujihusisha zaidi na Ukristo na dini asilia za Kiafrika (32.9%).",
-  "34294_p11": "Katika kipindi cha kati ya karne ya 15 na karne ya 19, uhamiaji wa makabila, hasa kutoka eneo la Bahr al Ghazal, ulileta watu hawa katika maeneo yao ya sasa. Makabila yasiyo Niloti yaani Waazande, ambao waliingia Sudan Kusini katika karne ya 16, waliunda jimbo kubwa zaidi katika kanda hii.",
-  "34294_p62": "Tazama pia\n Sudan\n Jumuia ya Afrika Mashariki\n Orodha ya nchi kufuatana na wakazi\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na idadi ya watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na msongamano wa watu\n Orodha ya nchi za Afrika kulingana na pato la taifa\n Demografia ya Afrika",
-  "34294_p41": "Lugha \nSudan Kusini inajumuisha zaidi ya makabila 200 yakizungumza lugha 60 zinazopatikana hasa katika Sudan ya Kusini na nyingine kutoka nchi jirani za Kenya, Ethiopia, Uganda, Kongo, Sudan (Khartoum) na nyingine (angalia Orodha ya lugha za Sudan Kusini).",
-  "34294_p58": "Hali ya binadamu \nSudan Kusini ilikiri kuwa na baadhi ya viashiria vya afya vibaya zaidi duniani.",
-  "34294_p42": "Lugha rasmi ni Kiingereza, pamoja na kutambulika kwa lugha mbalimbali za mitaa katika majimbo au miji. Kiswahili kinapangiwa kuenezwa nchini, hasa baada ya Sudan Kusini kujiunga na Jumuia ya Afrika Mashariki.",
-  "34294_p4": "Mji mkuu ni Juba, wenye wakazi 1.118.233.",
-  "34294_p44": "Kinuer kinazunguzmwa katika Bentiu, Nasir, Akobo, Maywuut nk na Shilluk inazunguzmwa katika Upper Nile au katika Ufalme wa Shilluk; Kiarabu cha Juba kinazunguzmwa karibu katika kila sehemu ya Sudan Kusini lakini hasa katika majimbo ya Equatoria Mashariki, Equatoria Magharibi na Bahr el Jabel.",
-  "34294_p18": "Vita hivyo vya pili vilikwisha mwaka 2005 kwa mkataba wa amani ulioacha kusini kama sehemu ya kujitawala ndani ya Sudan hadi ipigwe kura juu ya swali la kujitenga iliyopangwa kwa mwaka 2011.",
-  "34294_p45": "Lugha za Wanubi zinazungumzwa sana katika milima ya Jimbo la Nuba.",
-  "34294_p19": "Nchi imeathiriwa vibaya na vita mbili za Anya-nya na pia Vita ya Pili ya Wenyewe kwa Wenyewe ya Sudan iliyopiganaiwa na harakati ya SPLA kwa karibu miaka 21 dhidi ya serikali ya Khartoum.  Vita hiyo ilileta uharibifu mkubwa na kusababisha kuhama lwa watu wengi kutoka makazi yao.",
-  "34294_p59": "Mwaka 2004, kulikuwa na madaktari wapasuaji watatu tu kutumikia Sudan Kusini yote, na hospitali sawa tatu, na katika baadhi ya maeneo hayo kuna daktari mmoja tu kwa kila watu 500,000.",
-  "34294_p35": "Alidai pia kuwa idadi ya watu wa Sudan Kusini ilikuwa thuluthi moja ya watu wa Sudan, ilhali sensa ilionyesha kuwa ni asilimia 22 pekee.",
-  "34294_p47": "Kima cha uwezo wa kusoma katika Sudan Kusini mwaka 2006 kilikuwa kinakadiriwa kufikia asilimia 37 kwa wanaume, 12 kwa wanawake au 24 kwa jumla kama wastani.",
-  "34294_p61": "Mnamo 2007, OCHA (chini ya uongozi wa Eliane Duthoit) ilianza awamu ya kumalizia Kusini mwa Sudan mahitaji ya kibinadamu polepole lakini kwa kugeuka juu ya udhibiti wa kufufua na maendeleo ya shughuli za NGOs na mashirika ya kijamii.",
-  "34294_p7": "Uchumi unategemea kilimo vijijini na cha kujikimu, lakini mwanzoni mwa mwaka 2005, uchumi alianza mpito wa kutoka vijijini na mijini katika Sudan Kusini kumeonekana maendeleo kupindukia.",
-  "34294_p38": "Sensa mpya \nMwaka 2009 Sudan ilianza upya sensa ya Sudan Kusini kabla ya kura ya maoni ya uhuru wa Sudan Kusini, 2011, ambayo ilisemekana pia kujumuisha Wanasudan Kusini walio nchi zingine.",
-  "34294_p34": "Sensa ya Sudan Kusini ilionyesha kuwa idadi ya watu ilikuwa million 8.26,  hata hivyo Rais Salva Kiir \"alishuku kuwa takwimu zilikuwa zinapunguzwa katika baadhi ya maeneo na kuongezwa katika mengine, na hivyo kufanya Hesabu ya mwisho \"kutokubalika\".\"",
-  "34294_p36": "Ilisemekana pia kuwa watu wengi wa Sudan Kusini hawakuhesabiwa \"kutokana na hali ya hewa mbaya, hali mbaya ya mitandao ya mawasiliano na usafirishaji, na baadhi ya maeneo yalikuwa hayafikiki, na watu wengi kutoka Sudan Kusini walikuwa uhamishoni katika nchi jirani na kupelekea 'matokeo yasiyokubalika', kulingana [na] mamlaka ya Sudan Kusini.",
-  "34294_p6": "Inakadiriwa kwamba Sudan Kusini ina wakazi 12,340,000 (2015), lakini kutokana na ukosefu wa sensa kwa miongo kadhaa, makisio haya yaweza kuwa si sahihi.",
-  "34294_p33": "Sensa ya Tano ya Watu na Makazi ya Sudan (2008) \n\"Sensa ya Tano ya Watu na Makazi ya Sudan\" nzima, ilifanywa mwezi Aprili 2008. Hata hivyo matokeo ya sensa yalikataliwa na viongozi wa Sudan ya Kusini kwa makisio kuwa \"Ofisi kuu ya Takwimu mjini Khartoum ilikataa kutoa takwimu za kitaifa za sensa ya Sudan kwa kituo cha Sudan kusini cha Sensa, takwimu na tathmini.\"",
-  "34294_p43": "Lugha tatu kubwa za Kiafrika zinazotumika Sudan Kusini ni Kithongjieng (wazungumzaji 3,000,000), Kithok Naadh (wazungumzaji 1,599,000), na Kishilluk (zaidi ya wazungumzaji 1,000,000).",
-  "34294_p12": "Katika karne ya 18, watu wa Avungara waliingia na kwa haraka wakaweka mamlaka yao juu ya Waazande. Utawala wa Avungara ulikaa kwa muda bila kupingwa mpaka kuwasili kwa Waingereza  mwishoni mwa karne ya 19. Vizuizi vya kijiografia viliwalinda watu wa kusini kutokana na kuenea kwa Uislamu, na kuwawezesha kurejesha turathi zao za kijamii na kitamaduni na urithi wao wa kisiasa na taasisi za kidini.",
-  "34294_p60": "Kufikia wakati wa Mkataba Mwafaka wa Amani wa 2005, mahitaji ya kiutu katika Sudan Kusini yalikuwa makubwa. Hata hivyo, mashirika ya kibinadamu chini ya uongozi wa Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya Kuratibu Masuala ya Kibinadamu (OCHA) yaliweza kuhakikisha kuna fedha za kutosha kuleta nafuu kwa wakazi. Pamoja na misaada ya dharura na maendeleo, miradi ya kibinadamu ilijumuishwa katika Mpango wa Kazi wa 2007 wa Umoja wa Mataifa na washirika wake.",
-  "34940_p2": "Hata hivyo, baadhi, kama si mengi, ya maandamano ya Uganda yanahusu haki ya uvuvi iliyo faida kubwa, kutoka maji ya Uganda yanayofika kisiwa hicho. Mnamo Julai 2009 serikali ya Uganda ilihamisha msimamo wake rasmi, na kusema kuwa kisiwa cha Migingo kilikuwa kweli kiko Kenya, lakini maji yaliyozunguka kisiwa yalikuwa ya Uganda. Kisiwa kimekuwa kikidaiwa na serikali ya Uganda hadi tarehe 11 Mei 2009 wakati Rais Yoweri Museveni wa Uganda alikubali kuwa kisiwa kiko nchini Kenya, lakini aliendelea kusema kuwa wavuvi wa Kenya walikuwa katika biashara haramu katika maji ya Uganda ambayo hupatikana mita mia chache (kama futi 700) magharibi kwa Migingo . Bendera ya Uganda ilishukishwa, askari wa Uganda waliondoka pamoja na jeshi lao, na walikubaliana kuwa afisa wa polisi wake wote wataondoka kisiwani. Mstari wa kutenga mpaka ulizinduliwa tarehe 2 Juni 2009 ili kufidia na kuweka alama kwenye ardhi, ili kufanya maamuzi ya dawali ya nchi katika ziwa sahihi zaidi, na matokeo yaliyotolewa mwishoni mwa Julai 2009 kuthibitisha kwamba kisiwa kiliangukia mita kwenye upande wa Kenya.",
-  "34940_p1": "Katika miaka 2008-2009 kisiwa chenyewe kilikuwa kinadaiwa na Kenya na Uganda. Mnamo Julai 2009 timu ya utafiti iligundua kuwa kisiwa kiko mashariki mwa mpaka Kenya - Uganda ndani ya ziwa, na ushahidi uliungwa mkono wazi katika picha za Google Earth. Tangu mwaka 1926, eneo la umiliki la kisiwa limekuwa likionyeshwa kwenye ramani na katika karatasi rasmi kama imo Kenya.",
-  "34940_p10": "Mgogoro wa Uganda-Kenya\nJuni 2004, kulingana na serikali ya Kenya, polisi wa maji wa Uganda walikuja wakatua mahema kwenye kisiwa, na kukulia bendera ya Uganda na ya idara ya polisi. Polisi wa Uganda na Kenya wamekuwa katika kisiwa katika nyakati mbalimbali.",
-  "34940_p5": "Eneo la Kenya lililotangazwa katika mkataba wa 1926 na Katiba ya Uganda husema kuwa eneo la Uganda hufikia \"magharibi zaidi mwa Kisiwa cha Piramidi\" ... huko ikiendelea kwa mstari sambamba hadi kaskazini hadi sehemu ya magharibi zaidi ya kisiwa cha Ilemba.\" Mstari unaounganisha sehemu hizo mbili hufikia magharibi mwa Migingo, kuweka kisiwa ndani ya Kenya pamoja na visiwa vya Piramidi na Usingo, kama inavyoonekana kwenye ramani inayojulikana kote tangu 1926. Kisiwa kidogo cha Migingo kiko karibu na kisiwa kikubwa cha Usingo na huonekana wazi kutoka Google Earth na mitandao ya televisheni, inayochukua picha kutoka helikopta.",
-  "34940_p12": "Habari rasmi kutoka serikali ya Uganda tarehe 12 Machi 2009, alipendekeza kwamba suala hilo litatuliwe na utafiti, kwa kutumia kama mwongozo yaliyowekwa na mipaka ya Kenya Colony and Protectorate Order in Council, 1926 ambayo inaripotiwa ndani ya katiba ya Uganda na ambayo inataja mpaka mpya kugusa pembeni ncha ya magharibi ya kisiwa cha Piramidi, na kisha kukimbilia katika Iliyo Mpya tu kutokana magharibi ya kaskazini na ncha ya magharibi ya Kisiwa cha Ilemba ambacho ni cha Kenya",
-  "34940_p4": "Kipande cha ardhi kilicho na mawe na mimea kidogo, Migingo ni kimojawapo kati ya visiwa vitatu vidogo vinavyokaribiana. Kama ilivyo wazi katika Google Earth, kisiwa cha Usingo kilichokuwa kikubwa zaidi kiko mashariki mwa \"kitone\" kidogo cheupe yaani Migingo, na Kisiwa cha Piramidi, kubwa zaidi ya hivi vitatu, kiko kusini mwa Migingo na kaskazini mpakani mwa Tanzania katika Ziwa Viktoria. Katika ramani, visiwa vyote vitatu vimekuwa vikionyeshwa kuwa upande wa Kenya kutoka mwaka wa 1920, wakati Kenya Colony and Protectorate Order in Council, 1926  lilitoa tuzo la visiwa vyote vitatu kwa Kenya.",
-  "34940_p14": "Tarehe 27 Machi mawaziri wa Uganda na Kenya walisafiri hadi kisiwani ambapo walifanya makubaliano na kuzungumza na wakazi. Hii ilileta ugomvi, kwani Naibu Waziri Mkuu wa kwanza wa Uganda, Eriya Kategaya alikasirishwa na Waziri wa Ardhi wa Kenya, James Orengo, kwa kuwaita watu wa Uganda \"fisi\" wakati wa mkutano . Balozi wa Kenya alisisitiza Uganda waondoe Polisi. Balozi wa Uganda alisisitiza kwamba watatoa bendera tu baada ya kushauri Ofisi ya Rais wa Uganda, na kwamba polisi wa Uganda walikuwa na jukumu la kuweka utaratibu. Naibu waziri wa usalama wa Kenya, Orwa Ojode, alijibu kuwa atatuma polisi wa Kenya katika kisiwa.",
-  "34940_p11": "Mgogoro ulizuka Februari 2009 wakati Wakenya wanaoishi Migingo walikuwa wakitarajiwa kununua vibali maalum kutoka serikali ya Uganda, hivyo kuzua uvumi wa kidiplomasia kati ya nchi mbili.",
-  "34940_p0": "Migingo (pia huitwa Bugingo au Ugingo) ni kisiwa kidogo (ekari moja, ukubwa wa kiwanja cha mpira wa miguu) katika Ziwa Viktoria.",
-  "34940_p13": "Tarehe 13 Machi mawaziri kadhaa wa serikali, pamoja na mawaziri wa masuala ya kigeni - Moses Wetangula kutoka Kenya na Sam Kutesa kutoka Uganda - walikutana mjini Kampala, Uganda na kufikia makubaliano kwamba wavuvi kutoka nchi zote waruhusiwe kuendelea kufanya biashara kama kawaida, mpaka eneo rasmi lidhamiriwe na wataalamu. Pia walikubaliana kuwa Uganda waondoe polisi arobaini na nane waliokuwa wametumwa Migingo.",
-  "34940_p6": "Migingo ni kisiwa kidogo kiasi kwamba hakijaonyeshwa katika baadhi ya ramani. Hata hivyo, hakija \"ibuka kutoka majini\" hivi majuzi, licha ya madai rasmi ya serikali ya Uganda. Katika muongo wa kwanza wa karne ya 21, maji yameshuka 0.5-1.0 mita tu (futi 1-3) katika ziwa kutoka ngazi ya kawaida. Picha zilizopigwa majuzi huonyesha wazi kisiwa 10-15 kufikia mita (30–50 ft) ngazi ya juu ya ziwa.",
-  "34940_p18": "Visiwa vya Kenya\nVisiwa vya Uganda\nVisiwa vya Ziwa Viktoria",
-  "34940_p15": "Katikati ya mgogoro wasiwasi kuwa unaweza kuathiri ushirikiano kati ya nchi mbili na ndani ya Jumuiya ya Afrika Mashariki, wote Museveni na Rais Mwai Kibaki wa Kenya wameonyesha imani kuwa mgogoro, pamoja na haki za uvuvi, itatatuliwa kirafiki",
-  "34940_p9": "Hatimaye, wavuvi wengine - kutoka Kenya, Uganda na Tanzania - walikuja kwa sababu ya kisiwa kuwa karibu na maeneo mazuri ya uvuvi wa samaki. Madai yasiyo ya kawaida ya mwaka 2009 na baadhi ya wavuvi wa Kenya yalikuwa kwamba manake samaki huzaliana Kenya, basi samaki hao ni \"mali ya Wakenya\".",
-  "34940_p7": "Historia\nWavuvi wawili Wakenya, Dalmas Tembo na George Kibebe, wanadai kuwa wenyeji wa kwanza kwenye kisiwa hicho. Wakati walipofika huko mwaka 1991, kisiwa kilikuwa kimefunikwa na magugu na kimejaa ndege na nyoka.",
-  "34940_p16": "Tazama pia\n Orodha ya visiwa vya Kenya",
-  "34940_p17": "Viungo vya nje\nAFP news ripoti kutoka kisiwa kuanzia Julai 2009 (mwenyeji on YouTube.com)",
-  "34940_p3": "Jiografia\nKisiwa kina wakazi wapatao 250 (makadirio yanatofautiana), hasa wavuvi na wafanyabiashara wa samaki, ambao hutumikiwa na vilabu, idadi ya madanguro na duka la dawa katika kisiwa hicho.",
-  "34940_p8": "Yusufu Nsubuga, mvuvi wa Uganda, anasema alifika huko mwaka 2004, wakati hakukuwa na kitu ila nyumba iliyoachwa.",
-  "3532_p0": "Ziwa Viktoria (pia: Ziwa Nyanza au Ziwa Ukerewe) ni ziwa kubwa la Afrika ya Mashariki lililopo baina ya Tanzania, Kenya na Uganda. Eneo la maji ya ziwa limegawanywa 49% (km2 33,700) nchini Tanzania, 45% (km2 31,000) nchini Uganda, na 6% (km2 4,100) nchini Kenya.",
-  "3532_p11": "Viungo vya nje \nWatersheds of Africa: A10 Nile | Lake Viktoria",
-  "3532_p1": "Ziwa Viktoria lipo mita 1134 juu ya usawa wa bahari na lina eneo la kilometa za mraba zaidi ya 68,100. Hivyo ni ziwa kubwa kuliko yote barani Afrika, na la pili duniani, baada ya Ziwa Superior ambalo lipo Amerika ya Kaskazini.",
-  "3532_p6": "Visiwa vya Ziwa Viktoria\nZiwa Viktoria ni miongoni mwa maziwa yenye visiwa vingi (985). Kikubwa kuliko vyote ni Ukerewe.",
-  "3532_p12": "Maziwa ya Afrika\nMaziwa ya Tanzania\nMaziwa ya Uganda\nMaziwa ya Kenya\nNile\n \nMkoa wa Kagera\nMkoa wa Geita\nMkoa wa Mwanza\nMkoa wa Mara",
-  "3532_p2": "Ziwa hili linapata maji yake mengi kutokana na mvua (80%) na kutoka vijito vingi vidogo. Mto mkubwa unaoingia Viktoria ni Mto Kagera unaotiririka kutoka magharibi.",
-  "3532_p7": "Upande wa Kenya\nBihiri * Chamarungo * Daraja * Gengra * Hongwe * Ilemba * Kijani * Kimaboni * Kiringiti * Kiwa * Koyamo * Mageta * Magogo * Maiunya * Mbaiyu * Mbasa * Mfangano * Migingo * Mlinzi * Mogare * Mogare (visiwa) * Mzenzi * Namulamia * Ndede * Ngodhe * Piramidi * Risi * Rusinga * Saga * Seki * Sifu * Sirigombe * Sukuru * Sumba * Takawiri * Visiwa vya Ugingo * Unyama * Usingo * Uware * Wahondo * Wayaga * Yalombo * Yamburi",
-  "3532_p3": "Maji ya ziwa Viktoria yanatoka na kumiminika kwenye mto Nile na kuelekea bahari ya Mediteranea kwa umbali wa maili 4,000.",
-  "3532_p9": "Upande wa Uganda\nBaga, Banda, Batwala, Bu, Bubeke, Bubembe, Bufumira, Bugaba, Bugaia, Bugala (lat -0,32, long 32,24), Bugala (lat -0,64, long 32,31), Buiga (Mpigi), Buiga (Wakiso), Bukasa, Bukone, Bukwaya, BulagoBulanku, Bulingugwe, Bunjako, Bunjazi, Bunyama, Bussi, Busungwe, Buturume, Buvu, Buvuma, Buyange, Buyovu, Buziranjovu, Buziri, Bwema, Bwigi, Dagusi, Damba, Dinzira, Duweru, Dwanga Mukulu, Dwanga Muto, Dwasendwe, Dyabalume, Funve, Galo, Ikunyu, Iramba, Isamba, Izinga, Jana, Kabaganja, Kabale, Kabuguza,Kabulataka, Kagulumu, Kaina, Kaivali,  Kalambide, Kamukulu, Kamutenga, Kansove,Kaserwa, Katanga, Kayanja, Kaza, Kerenge, Kibibi, Kibibi Kaskazini, Kibibi Kusini, Kimi, Kiraza, Kiregi, Kirugu, Kisima, Kitobo, Kiwa, Komogwe, Koome, Kuiye, Kyanga, Lambu, Lebu, Limaiba, Linga, Lingira, Lolui, Lufu, Lujabwa, Lukalu, Luke, Lukiusa, Lula, Lulamba, Lulanda, Lumva, Lunfuwa, Lunkulu, Luntwa, Luserera, Luvangu, Luvia, Luwungulu, Lwabagenge, Lwabalega, Lwabana, Lwaji, Lwantete, Lyabana, Mabanda, Makalugi, Makusu, Marija, Masiwa, Masovwi, Maundu, Maungwe, Mavi, Mawe, Mayinja, Mbirubuziba, Mbive, Mbulamwalo, Meru, Mitusi, Mkovu, Mpande, Mpata, Mpuga, Mpugwe, Mpuni, Mukalanga, Munene, Musambwa, Musambwa Kusini, Musene, Mutyomu, Mwama, Mwana, Mweza, Nagembiruwa, Nainaivi, Namalusu, Namama, Namasimbi, Nambewa, Nambuga, Namite, Namubega, Nfo, Ngabo, Ngamba, Nkata, Nkese, Nkose, Nkusa (Kalangala), Nkusa (Mukono), Nkusa (Wakiso), Nkuzi, Nsadzi, Nsenyi, Nsimba, Nsinga, Nsirwe, Nsonga, Ntokwe, Nvuza, Nyenda, Nziribanje, Ramafuta, Sagitu, Sali, Samoka, Sanga (Buvuma), Sanga (Mukono) (lat -0,07, long 32,80), Sanga (Mukono) (lat 0,08, long 32,65), Segamba, Sege, Semuganja, Semuganja Omunene, Semuganja Omutono, Sentwe, Serinya, Sese, Sigulu, Simu,Sindiro, Sira, Siro, Sowe, Tavu, Visa, Vumba, Wabuziba, Waiasi, Waitwe, Yubwe, Yuweh|, Zigunga, Zigunga Pacha, Zinga, Ziro, Ziru (Buvuma) (lat -0,09, long 33,21), Ziru (Buvuma) (lat 0,05, long 32,98), Ziru (Kalangala)",
-  "3532_p8": "Upande wa Tanzania\nBarega *Bihila * Bisuvi *Biswe * Buganbwe * Bugeru * Bukerebe * Bukurani * Bumbire * Burubi * Busonyi * Busyengere * Butwa * Buzumu * Bwiru * Capripoint * Chakazimbe * Charaki *  *Chienda * Chihara * Chikonero * Chinyeri * Chitandere * Dunacheri * Dwiga * Galinzira (Kagera) * Galinzira (Ukerewe) * Gama * Gana * Igombe * Ijirambo * Ikuru * Ikuza * Ilemela* Iriga  * Iroba * Irugwa * Iruma * Itami * Itemusi * Ito * Juguu * Juma * Kagongo * Kamanga * Kamasi  * Kaserazi * Kasima * Kategurwa * Kiamugasire * Kiau * Kibinda * Kihombe * Kinamogwishu * Kinyanwana * Kiregi * Kireta * Kishaka * Kitua * Kivumba * Kome * Kuriro * Kweru * Kweru Mutu * Kwigari * Kwilela * Liagoba * Liegoba * Luanji * Lukuba * Lyamwenge * Mabibi * Mafunke * malimbe *Maisome * Makibwa * Makome * Makove * Malelema * Maremera * Masakara * Masheka * Masuha * Mazinga * Mgonchi * Miganiko * Mijo * Morova * Mraoba * Msalala * Mtenga * Mtoa * Mtoto * Musira * Mwengwa * Nabuyongo * Nafuba * Nakaranga * Namatembe * Namguma * Ndarua * Nyabugudzi * Nyaburu * Nyajune * Nyakanyanse * Nyakasanga * Nyamasangi * Nyambugu * Nyamikongo * Nyanswi * Raju * Ramawe * Rubisho * Rubondo * Runeke * Ruregaja * Rwevaguzi * Saanane * Sara * Sata * Seza * Shuka * Siawangi * Sina * Sizu * Songe * Sosswa * Sozihe * Tefu * Ukara * Ukerewe * Usumuti * Vsi * Vianza * Wambuji * Yarugu * Yodzu * Zeru * Zimo * Zinga * Ziragura * Zue",
-  "3532_p4": "Ziwa hilo lina kina cha wastani cha mita 40 na mwambao wa urefu wa kilomita 4,828, visiwa vyake vikiwa vimechangia 3.7% ya urefu huu.",
-  "3532_p10": "Tazama pia\n Orodha ya maziwa ya Kenya\n Orodha ya maziwa ya Tanzania\n Orodha ya maziwa ya Uganda",
-  "41082_p0": "Wilaya ya Moyo ni wilaya mojawapo ya Mkoa wa Kaskazini, Uganda.",
-  "41082_p3": "Wilaya ya Moyo\nWilaya za Mkoa wa Kaskazini (Uganda)\nWilaya za Uganda",
-  "41082_p2": "Tazama pia\n Orodha ya mito ya wilaya ya Moyo"
-}

data/tg/tg_docs.json

@@ -1,95 +0,0 @@
-{
-  "1030_p1": "Тоҷикистон дар шимолу ғарб бо Ӯзбекистон (1161 км), дар шимолу шарқ бо Қирғизистон (870 км), дар шарқ бо Чин (414 км) ва дар ҷануб бо Афғонистон (1206 км) марз дорад. Марзҳои Тоҷикистон бисёр печдор буда дар тӯли чандин аср ташаккул ёфтаанд. Марзи Тоҷикистон бо Афғонистон соли 1885 таъйин шудааст ва он аз рӯдҳои Панҷ ва Омударё мегузарад.",
-  "1030_p0": "Тоҷикистон () — кишваре дар Осиёи Марказӣ аст. Номи расмии кишвар Ҷумҳурии Тоҷикистон () ва пойтахташ шаҳри Душанбе аст.",
-  "1030_p2": "Тоҷикистон кишвари кӯҳсор ва пурбориш аст ва манобеи фаровони зеризаминиву об дорад. Ин кишвар ба дарёҳои озод дастрас надорад.",
-  "1030_p4": "Идҳои расмии Тоҷикистон",
-  "1030_p126": "Адабиёти тоҷик дар асри XX",
-  "1030_p150": "Омӯзишу парвариш ва фарҳанг \n Шаҳрҳои Тоҷикистон\n Алоқа дар Тоҷикистон\n Ислом дар Тоҷикистон\n Идҳои Тоҷикистон\n Ёдгориҳои фарҳангии умумиҷаҳонии ЮНЕСКО дар Тоҷикистон\n Сиёсати хориҷии Тоҷикистон",
-  "1030_p36": "Парлумони Тоҷикистон",
-  "1030_p127": "Ғалабаи Инқилоби Октябру истиқрори низоми шӯравӣ дар Осиёи Миёна боъис гардиданд, ки миллати азийяткашидаи тоҷик дигарбора самандарвор аз хокистари зиллат бархоста, бар минбари иззату шарофат барнишинад ва дар баробари соҳати дигари ҳаёту иқтисоди кишвар ба соҳаи фарҳангу адаби деринасоли худ сару сомони наву матлубе бахшад. Ба иборати дигар, баъди таъсиси ҶМШС Тоҷикистон (1924) ва ҶШС Тоҷикистон (1929) ниҳоди ҷадиди нависандагони Тоҷикистон арзи ҳастӣ намудааст, ки гурӯҳу дастаҳои парешони суханварони диёрамонро ҷамъ оварда, фаъолияташонро ба талаботи замони инқилобӣ мутобиқу мувофиқ гардонидааст. Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон моҳи майи соли 1934 ҳамчун қисми таркибии Иттифоқи нависандагони ИҶШС ташкил ёфт.",
-  "1030_p104": "Аз рӯи раддабандӣ (соли 2018) аз ҳама нашрияи серхонандатарин нашрияи расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Ҷумҳурият» (34 %) мебошад. Сипас, бо фосилаи камтар нашрияи Вазорати маориф ва илми Тоҷикистон «Омӯзгор» (23,8 %) ва нашрияи марказии ҲХДТ рӯзномаи «Минбари халқ» (22,2 %) ҷойгир шудаанд.",
-  "1030_p124": "Истилои арабҳо ба Осиёи Миёна дигаргуниҳои зиёде овард. Фарҳанги бой ва меьмории тоисломии тоҷикон нест карда мешуд, китобҳо сӯзонида мешуданд. Дар Осиёи Миёна дини ислом ҷорӣ шуда забони арабӣ умумӣ гардид. Забони нави адабӣ — забони форсу-тоҷик дар асрҳои IX—X ташаккул ёфт. Рӯдакӣ — шоири барҷаста, асосгузори адабиёти форсу тоҷик, аввалин шуда забонро ташаккул дод ва онро дар назми худ истифода бурда, якчанд жанрҳои адабии он замонро ба вукуъ овард. Маҳз аз ҳамон давра сар карда адабиёти форсу-тоҷик ташаккул ёфта дар тамоми олам машҳур гардид.",
-  "1030_p6": "Таъриху фарҳанги Тоҷикистон бо Афғонистону Эрон яксону монанд аст. Кӯҳантарин номе, ки ниёгони мардуми эронитабор, яъне ориёиҳо, бар сарзамини худ ниҳода буданд, Airyānǝm Vaējah буда, ки аз он дар Авесто ёд шудааст. Ҷойгоҳи ин сарзамин ҳануз дуруст ошкор нашудааст. Дертар сарзамини Ориёӣ ��а 16 подшоҳӣ ҷудо гардид, ки аз онҳо дар Авесто бо номи Airyānǝm Dahyunam ёд шудааст. Ҳамин ном дертар Airyānǝm Xšaθram, Aryānšaθr ва Ērānšahr гашт ва Эрон шуд.",
-  "1030_p93": "Вобаста аз пастиву баландии маҳалл аз сатҳи дарё, дар Тоҷикистон чанд навъи иқлим ташаккул меёбад:",
-  "1030_p128": "Дар асри XX, эҷодиёти адибони Тоҷикистон боиси рушди насру назми тоҷик, ташаккули тарҷумаи адабиёти ҷаҳон, драматургия, адабиёти кӯдакону наврасон, адабиётшиносӣ ва танқиди тоҷик гардид. Адибони Тоҷикистон бо асарҳои эҷоднамудаи хеш адабиёт ва забони тоҷикиро ба пояи нав бароварда дар адабиёти башар ҳиссагузор шудаанд. Эҷодиёти адибон ба садҳо забонҳои дунё тарҷума шуда дастраси хонандагон гардидааст.",
-  "1030_p141": "Ифтитоҳи осорхонаи миллӣ аз ҷумлаи рӯйдодҳои таърихӣ ва дастовардҳои муҳими фарҳангии даврони Истиқлоли Тоҷикистон мебошад. 20 марти соли 2013 дар Душанбе расми кушодашавии бинои нави Осорхонаи миллии Тоҷикистон баргузор гардид. Дар маросими кушодашавии осорхона Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва сокинони шаҳри Душанбе иштирок намудаанд.",
-  "1030_p135": "Қасри варзиши „Тоҷикистон“\n Варзишгоҳи „Спитамен“ (собиқ варзишгоҳи „Спартак“)\n Варзишгоҳи марказии ҷумҳуриявӣ (бошгоҳи футболи „Истиқлол“)\n Толори „Қасри теннис“\n Ҳавзи шиноварӣ дар шаҳрҳои Душанбе, Хуҷанд, Гулистон, Панҷакент ва диг.\n Қасри варзиши Кумитаи андози ҶТ ва диг.\n \nДар федератсияи Тхэквондо ИТФ имрӯз 36 қаҳрамонҳои ҷаҳон тарбия ёфтаанд, ки якчанд маротиба ғолиби мусобиқаҳо гардида буданд. Ин ягона федератсияи варзишгарони Тоҷикистон аст, ки солҳои истиқлол бо саъю кӯшиши Раиси федератсия Мирсаид Яҳёев ва кумаки молиявии корхонаҳову шахсони алоҳида дар мусобиқаҳо фаъол аст.",
-  "1030_p153": "Давлатҳо аз рӯи алифбо\nДавлатҳо — узви СММ\nДавлатҳои Осиё\nОсиёи Миёна\nОсиёи Марказӣ\nТоҷикистон \nКишварҳои Осиёи Марказӣ",
-  "1030_p123": "Рӯдакӣ асосгузори адабиёти форсу тоҷик мебошад.",
-  "1030_p55": "Ҳамакнун сарзамини Тоҷикистон (1.01.2018) ба чунин воҳидҳо бахш карда шудааст:",
-  "1030_p152": "Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон \n Дастгоҳи Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон\n Маркази Миллии Конунгузори\n Сомонаи Расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон\n Президенти Тоҷикистон\n Таърихи Тоҷикистон \n Дарбораи тағйири ном ва барандохтани «ов»",
-  "1030_p16": "Тоҷикистон дар низоми Иттиҳоди Шӯравӣ",
-  "1030_p142": "Дар толори бузурги Осорхонаи миллии Тоҷикистон Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон бо намояндагони сершумори зиёиёни эҷодкори ҷумҳурӣ мулоқот намуд.",
-  "1030_p12": "Давлати Сомониён (819—999) — нахустин давлати миллии тоҷикон гардид.\n \nДу давлати дигари тоҷикон — давлати Ғуриён (1150—1215) ва давлати Куртҳои Ҳирот (1245—1381) дар Хуросон ва Шимоли Ҳиндустон муддате арзи ҳастӣ намуданд. (Нигаред: Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон))\n \nПас аз сулолаи Сомониён (819—999) бар ин сарзамин султону хонҳои турку муғултабор аз силсилаҳои хонадони Ғазнавиён (998—1187), Қар��хониён (1005—1141), Қарохитоиён (1141—1212), Салҷуқиён (1037—1194), Хоразмшоҳиён (1077—1231), Чингизиён (1220—1370), Темуриён (1370—1501), Шайбониён (1501—1599), Аштархониён (1599—1753) ва Манғитиён (1753—1920) фармон рондаанд (Нигаред: Халқи тоҷик дар ҳайати давлатҳои сулолаҳои турку муғулнажод).",
-  "1030_p23": "Ҷумҳурии Тоҷикистон \nҲарчанд эълони истиқлол ҳамаи азҳоби сиёсиро қонеъ гардонида буд, вай натавонист пеши роҳи муқовимати сиёсӣ ва маҳалбозии қавмиро бигирад.",
-  "1030_p90": "Тоҷикистон кишваре кӯҳистонӣ буда ва 93 дарсади сарзамини он аз 300 то 7495 м баландтар аз сатҳи дарё аст. Кӯҳсори Тоҷикистон бахше аз кӯҳистонҳои Тиён-Шон ва Помир ҳастанд. Баландтарин қуллаҳои Тоҷикистон инҳоянд:",
-  "1030_p7": "Яке аз он 16 dahyu ё деҳа (дар Авесто ба маънии сарзамин ва подшоҳист) Суғд ва дигаре Бохтар ё Балх буд, ки бахше аз сарзамини кунунии Тоҷикистонро дарбар мегиранд. Суғду Бохтар (Балх) дар замони ҳукуматдории Ҳахоманишиҳо (558—330 то милод) — яке аз хšaθra ё шаҳрҳои (кишварҳои) Ориёно шудаанд. Ба кишвари Ориёно — Давлати Пешдодиёну Давлати Каёниён ва Тӯрон — Давлати Афросиёб, Подшоҳии Бохтари қадим, Давлати Суғди қадим, Давлати Хоразми Бузург, Порсу Давлати Мод ва Хуросон дохил буданд. Дар он замон сарзамини миёни Омударё ва Сирдарёро, ки як шаҳр (дар порсии бостон ба маънии подшоҳист) ба шумор мерафт, Парадрая низ мехонданд, ки маънояш Вар аз руд аст. Дар «Шоҳнома» — и А. Фирдавсӣ ин сарзамин Тӯрон хонда шудааст. Дар бораи шаҳрдории ниёгони халқи тоҷик бозёфти шаҳркадаи Саразм (аз калимаи тоҷикии «сарзамин») шаҳодат медиҳад, ки ҳазорсолаҳои IV—II то милод рушду нумуъ дошт. Шаҳркадаи Саразм аввалин мероси таърихии Тоҷикистон аст, ки соли 2010 ба Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО дохил шудааст.",
-  "1030_p106": "Омори мазкур имрӯз зимни муаррифии Ҳисоботи тадқиқотии „Муайян намудани афзалиятҳои медиавии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон: ТВ, радио, нашрияҳои чопӣ, сомонаҳо, шабакаҳои иҷтимоӣ ва мессенҷерҳо“, ки дар шаҳри Душанбе баргузор шуд, зикр гардид. Раддабандии маҷаллаҳо ба раддабандии рӯзномаҳо монанд аст, яъне дар қатори аввал маҷаллаҳои давлатӣ қарор доранд. Аз ҳама теъдоди зиёди нашрро маҷаллаи занон - «Бонувони Тоҷикистон»  (44,9 %) дорад. Маҷаллаи дуюми маъруф маҷаллаи Кумитаи оид ба корҳои дин, танзими анъана ва ҷашну маросимҳои миллии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дин ва ҷомеа» (10,4 %) ва дар ҷойи сеюм маҷаллаи Вазорати фарҳанг бо номи «Фирӯза» (5,2 %) меистанд.",
-  "1030_p26": "Таъсисёбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба давлатдории соҳибистиқлоли халки тоҷик ва эҳёи навини тамаддуну фарҳанг ва забони форсӣ-тоҷикӣ дар каламрави хеш асос гашт. Вале низоми давлатдории тоҷикон бо амри таърих боз ба душвориҳои нав рӯбарӯ омад. Зиддиятҳои аз давраи давлати шӯравӣ мерос монда ва дахолати душманони истиқлоли миллати тамаддунофари тоҷик, халқро ба вартаи ҷанги бародаркуш, ҷанги шаҳрвандӣ гирифтор намуданд.",
-  "1030_p100": "Расонаҳои ҳамагонӣ \nРасман оғози таърихи матбуоти тоҷик ба нашри аввалин шумораи «Бухорои шариф» дар 11 марти соли 1912 нисбат дода мешавад. Биноба он ҳар сол дар 11-уми март Рӯзи матбуот ҷашн гирифта мешавад. Вале пажӯҳишгарон тазкира ва осори насри қадимии тоҷикиро зинаи аввали журналистикаи тоҷик мешумуранд. Чунончӣ, муаллифони китоби „Таърихи матбуоти тоҷик“ И. Усмонов ва Д. Давронов корбурди жанрҳои хабар, гузориш, мусоҳиба ва ғайраро дар солнома ва таърихнигориҳои садаҳои 10 то 15 тазаккур медиҳанд. Дар нимаҳои дуввуми садаи XIX ва оғози садаи XX бархе аз нашрияҳо чоп шудаанд, ки матолиберо ба тоҷикӣ нашр кардаанд. Дар давраи шӯравӣ матбуот зери назорати шадиди давлат қарор дошт, вале дар ин давра низ аз талошҳои озодбаёнӣ дар бархе аз онҳо ба мушоҳида расидааст. Ибтидои солҳои 90-уми садаи 20 давраи шукуфоии матбуоти озоди Тоҷикистон шуморида мешавад, ки ба нашрияҳое монанди «Чароғи рӯз», «Растохез», «Сухан», «Адолат» ва монанди инҳо нисбат дода мешавад. Дар солҳои Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон 1992 то 1997 даҳҳо рӯзноманигори тоҷик кушта ва аксари журналистони боҳунар кишварро тарк кардаанд. Ҳоло матбуоти мустақили Тоҷикистон аз нав ҷон мегирад ва чанд нашрия, хабаргузорӣ, радио ва телевизионҳои мустақил талош доранд, бо истифода аз озодии матбуот рисолати худро амалӣ кунанд.",
-  "1030_p5": "1 январ — Соли нави мелодӣ\n 23 феврал — Рӯзи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон\n 8 март — Рӯзи модар\n 21 — 24 март — Иди байналмилалии Наврӯз\n 9 май — Рӯзи Ғалабаи халқҳо дар ҶБВ (1941-1945)\n 27 июн — Рӯзи ваҳдати миллӣ\n 1 сентябр — Рӯзи дониш\n 9 сентябр — Рӯзи истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон\n 5 октябр — Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон\n 8 октябр — Иди Меҳргон\n 6 ноябр — Рӯзи Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон\n 24 ноябр — Рӯзи Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон\n Иди Рамазон — 1 рӯз — ҳар сол (мутобиқи тақвим)\n Иди Қурбон — 1 рӯз — ҳар сол (мутобиқи тақвим)\n Иди Сада",
-  "1030_p56": "Тоҷикистон аз рӯйи ахбороти омории соли 2016 дорои 18 шаҳр аст. Яке аз онҳо пойтахти мамлакат шаҳри Душанбе аст, ки мақоми воҳиди олии маъмурӣ-ҳудудиро дорад, 4 шаҳр мақоми тобеи ҷумхурӣ, 7 шаҳр макоми тобеи вилоят ва 6 шаҳр мақоми тобеи ноҳия мебошанд.",
-  "1030_p32": "Истиқлоли озуқаворӣ, амнияти энергетикӣ ва раҳоёбӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ — ҳадафҳои стратегии сиёсати дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд. Ҳамин ҳадафҳои бунёдӣ тадриҷан дар амал татбиқ шуда истодаанд.",
-  "1030_p19": "Дар ҶШС Тоҷикистон идеологияи коммунистӣ ҳукумрон гардида, дини ислом ба зери таъқиб қарор гирифта буд, Қисми мардуми кишвар тартибу низоми шуравиро рад намуда бо Ҳукумати шуравӣ ҷангиданд (ҷанги шаҳрвандии соли 1921—1924). Аммо ба максади хеш нарасида Ватанашонро тарк намуданд. Дар солҳои 30-40 асри XX асосҳои нави истеҳсолоти саноатӣ дар ҶШС Тоҷикистон гузошта шуданд. Дар деҳот коллективонии хоҷагидории деҳқонӣ анҷом ёфта, боис�� аз байн рафтани деҳқонони соҳибмулк гардид. Инқилоби маданӣ ба ҳаёти тоҷикон мактабҳои навъи шуравӣ (мактаби маҳви бесаводии калонсолон, кӯдакистон, мактаби миёнаи наврасон, мактаб-интернат, омузишгоҳи касбӣ, мактаби олӣ) муассисаҳои илмиву фарҳангӣ (театр, китобхона, клуб, чойхонаи сурх-қироатхона, осорхона, боғи истироҳат, кинотеатр, варзишгоҳ)-ро ворид намуд. Тоҷикистон комилан ба муҷтамаи ягонаи умумииттифоқии хоҷагии халқ ҳамроҳ гардида, пурра тобеи Марказ (Иттиҳоди Шӯравӣ) гардид.",
-  "1030_p42": "6 ноябри соли 1994 Эмомалӣ Раҳмон бо роҳи овоздиҳии умумихалқӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шудааст.\n 6 ноябри соли 1999 Эмомалӣ Раҳмон аз нав дар асоси алтернативӣ ва бо овоздиҳии умумихалқӣ бори дуюм ба муҳлати ҳафт сол Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид.\n 6 ноябри соли 2006 Эмомалӣ Раҳмон дар интихоботи озоду шаффофи демократӣ дар асоси алтернативӣ бори сеюм ба муҳлати ҳафт сол Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуд.\n Охирон Интихоботи президентӣ дар Тоҷикистон 6 ноябри соли 2013 баргузор шуд. Дар натиҷа Президент Эмомалӣ Раҳмон барои давраи чорӯм баъд аз дарёфти 83,92 % овозҳо ғолиб омад.",
-  "1030_p33": "Қабули Конститутсияи ҷумҳурӣ ва интихоботҳои умумихалқии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (6 ноябри 1994, 1999, 2006, 2013) боз як қадами устувор дар давлатдории кишвар гардид. Тағйироту иловаҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз (26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016, интихоботҳои вакилон ба Маҷлиси Олии (2 палатагии) Ҷумҳурии Тоҷикистон чорабиниҳои навбатӣ дар такмили сохтори сиёсии ҷумҳурӣ гаштанд.",
-  "1030_p95": "Дар Тоҷикистон баъди ба даст даровардани истиқлол ду дафъа барӯйхатгирии аҳолӣ баргузор шудааст. Бори якум мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 майи 1998 «Дар бораи барӯйхатгирии аҳолӣ» 20–27 январи 2000 доир шуда буд. Дар он давра мувофиқи маълумоти оморӣ шумораи аҳолии доимии шаҳрҳо нисбат ба соли 1989 (тибқи Барӯйхатгирии аҳоли пешина) аз 1 млн 668 ҳазор то 1623 ҳазор нафар кам шуда, шумораи аҳолии доимии деҳот баръакс аз 3441 ҳазор то 4504 ҳазор нафар зиёд шудааст. Ҳамин тарз, дар давоми 11 сол (1989—2000) ҳиссаи аҳолии доимии шаҳрҳои Тоҷикистон аз 32,5 дарсад то 26,5 дарсад кам шуда, аҳолии доимии деҳот, баръакс, аз 67,5 дарсад то 73,5 дарсад афзудааст.",
-  "1030_p22": "Пас аз «табадуллот»-и (ГКЧП) коммунистони тундрав 19-21 августи соли 1991 дар Москва, ки бемуваффақият анҷом ёфт, Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (даъвати 12) 9 сентябри соли 1991 Изҳорот «Дар бораи истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро эълон дошт. Дар асоси ин Изҳорот Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарори махсуси хешро «Дар бораи эълон шудани истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул намуд.",
-  "1030_p17": "Соли 1924 дар натиҷаи гузаронидани тақсимоти миллии худудӣ дар Иттиҳоди Шӯравӣ, ин кишварро ба чанд ҷумҳурӣ ҷудо карданд ва дар бахшҳои шарқии он Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон сохта шуд. Зодгоҳи тамаддуну фарҳанг ва офаринандагони забони форсӣ-тоҷикӣ дар натиҷаи ин амали сунъӣ парешон гардиданд.",
-  "1030_p49": "Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 1990 танҳо як ҳизби сиёсӣ — ҳизби Коммунистии Тоҷикистон ҳамчун ҷузъи таркибии ҲКИШ фаълият дошт, ки он асоси низоми сиёсии тоталитарии ҶШС Тоҷикистонро ташкил мекард ва ҳокимияти мутлақ дар дасти он буд. Ин ҳизби сиёсӣ сатҳ ва усули иштироки шаҳрвандиро дар кулли ҳокимияти давлати ба фоидаи худ ҳал мекард.",
-  "1030_p13": "Дар солҳои 1864—1895 ин сарзаминро, ки дар дасти амирони манғитияи Бухоро ва хони Хӯканд буд, русҳо гирифтанд ва бахше аз сарзамини мустамликадории Империяи Русия карданд.",
-  "1030_p27": "Воқеоти май — ноябри соли 1992 пояи далатдории Тоҷикистонро заиф сохта, кишварро ба қисматҳо тақсим кард ва хавфи аз байн рафтани давлат ба миён омад. Маҳз дар чунин шароити сангин 16 ноябри соли 1992 иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Хуҷанд баргузор гардид, ки дар он Эмомалӣ Раҳмон Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид. Дар иҷлосияи таърихӣ дар қатори ҳукумати тозаинтихобгардида, масоили хотима додани муқовимати сиёсӣ-низомии байни ҳукумати расмӣ ва неруҳои мухолифин, ба эътидол овардани ҳаёти иҷтимоӣ-иқтисодӣ, ба Ватан баргардонидани гурезагон ва муҳоҷирони иҷборӣ мавриди муҳокима қарор гирифтанд.",
-  "1030_p31": "Вале иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар айни замон бе кумаки молиявии хориҷӣ лоиҳаҳои бунёдиро амалӣ карда наметавонад. Дар ибтидои асри XXI барномаҳои рушди стратегии кишвар муайян карда шудаанд.",
-  "1030_p18": "Танҳо, соли 1929 Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз Ӯзбекистон ҷудо шуд ва Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон ном гирифт.",
-  "1030_p122": "Адабиёти тоҷик дар асрҳои миёна \nНазму насри форсу тоҷик тӯли чандин асрҳо тараққӣ мекард. Давраи нашъунамои адабиёти форсу тоҷик ба асрҳои миёна рост меояд, вақте ки дар Осиёи Миёна аввалин давлати тоҷикон — Давлати Сомониён (874—1005) арзи ҳастӣ намуда буд. Сомониён ба илм ва адабиёт диққати махсус зоҳир мекарданд. Шоирон ва олимони ҳамон давра ба монанди Рӯдакӣ, Ибни Сино, Фирдавсӣ, Унсурӣ, Дақиқӣ дар даргоҳи шоҳони Сомониён кор ва фаъолият мекарданд. Эрониён ва тоҷикон он вақтҳо як қавмро бо решаҳои бо ҳам пайваст ташкил мекарданд ва адабиёт, санъат, илм ҳам дастраси ҳама буд.",
-  "1030_p149": "Боз нигаред \n Dushanbe travel guide \n Khujand travel guide \n Qurghonteppa travel guide\n Kulob travel guide \n Badakhshan travel guide \n Khorogtravel guide \n Тоҷикистон\n OpenStreetMap Душанбе\n OpenStreetMap Хуҷанд\n шаҳри Хуҷанд\n http://www.angelfire.com/pe/rudaki/khujand.html",
-  "1030_p134": "Варзишгарони тоҷик новобаста ба мушкилиҳои молиявӣ дар бисёр мусобиқаҳо байналмилалӣ иштирок карда, ҷойҳои намоёнро ишғол мекунанд. Варзишгарони беҳтарин ба монанди: Расул Боқиев, Мавзуна Чориева, Дилшод Назаров, Гулов Алишер, Акмалиддин Каримов ва дигарон шаъну шарафи варзиши Тоҷикист��нро баланд бардошта истодаанд.\n \nСоли 2013 дар ҷумҳурӣ 7564 иншооти варзишӣ, аз ҷумла 164 варзишгоҳ, 1893 толорҳои варзиш, 64 ҳавзи шиноварӣ фаъолият мекард.. Дар Тоҷикистон 3 варзишгоҳи ғунҷоишаш 25 ҳазор тамошобин ва боз як варзишгоҳ барои 25 000, чор варзишгоҳ барои 20 000 ва 15 000 сохта ба истифода супорида шудаанд.",
-  "1030_p139": "Муассисаҳои фарҳангӣ",
-  "1030_p140": "Соли 2012 дар Душанбе бузургтарин дар Осиёи Марказӣ Китобхонаи миллии Тоҷикистон бунёд ва ба истифода дода шудааст. Теъдоди хазинаи Китобхонаи миллии Тоҷикистон зиёда аз 6 миллион нусха китобро ташкил медиҳад.. Аз соли 2008 ҳамасола рӯзҳои 2–9 апрел дар саросари ҷумҳурӣ Фестивали ҷумҳуриявии «Ҳафтаи китоби кӯдакону наврасони Тоҷикис тон» баргузор мегардад ва 4 сентябр ҳамчун «Рӯзи китоб» таҷлил мешавад. Аз соли 2007 Ҳаракати «Корвони китоб» ташкил карда шуд, ки ҳар сол як маротиба китобҳои тозанашрро ба китобхонаҳои тамоми шаҳру ноҳияҳо ба таври ройгон дастрас менамояд. Солҳои 2011, 2012 ва 2013 Намоиши байналхалқии китоби Душанбе ташкил карда шуд.",
-  "1030_p84": "12 майи соли 2016 ифтитоҳи лоиҳаи сохтмони хати баландшиддати барқии «CASA-1000» (ЛЭП — 1000 кВт) баргузор гардид. «CASA-1000» интиқоли барқи Тоҷикистон ва Қирғизистонро ба Афғонистону Покистон таъмин мекунад.",
-  "1030_p85": "Дар солҳои истиқлол дар Тоҷикистон таъмиру азнавсозии роҳи автомобилгарди Душанбе — Хуҷанд — Чанак (сарҳади Ӯзбекистон), ки 411 км дарозӣ дорад бо ёрдами давлати Чин соли 2006 амалӣ гардид. Роҳи мошингард тамоми сол пойтахти мамлакат Душанберо бо ноҳияҳои Тоҷикистони Шимолӣ мепайвандад.",
-  "1030_p121": "Омодагӣ ба рушди технологияҳои пешрафта \nДар Конфронси Созмони Милали Муттаҳид оид ба савдо ва рушд (UNCTAD) \"Ҳисоботи технология ва инноватсия 2021\" аз чоп баромад. Аз ҷиҳати омодагӣ ба рушди технологияҳои пешрафта, Тоҷикистон дар байни Тимори Шарқӣ ва Иттиҳоди Комор ҷойгир аст ва дар байни 158 кишвари дар рейтинги зикршуда ҷои 143-ро ишғол мекунад. Аз кишварҳои ИДМ — Русия дар ҷои 27, Беларус дар ҷои 59, Қазоқистон дар ҷои 62, Арманистон дар ҷои 83, Озарбойҷон дар ҷои 100, Қирғизистон дар ҷои 115 мебошанд.",
-  "1030_p151": "Видео \n Ташрифи Владимир Путин ба Тоҷикистон ва Қазоқистон.1tv.ru",
-  "1030_p91": "Пиряхҳои Тоҷикистон \nДар Тоҷикистон зиёда аз 8 ҳазор пиряхҳо мавҷуданд, ки тақрибан 8% масоҳати умумии кишварро ишғол мекунанд. Дар пиряхҳо тақрибан 550 метри мукааб оби ошомиданӣ ҷамъ шудааст ва онҳо маҷрои тақрибан нисфи дарёҳои Тоҷикистонро ташкил медиҳанд. Тоҷикистон маркази бузургтарини яхбандии муосир дар Осиёи Марказӣ буда, пиряхҳои воқеъ дар қаламрави он на танҳо махзанҳои об, балки танзимкунандаи маҷрои дарёҳо ва иқлим низ мебошанд.\nТибқи маълумоти охирин, аз 14 ҳазор пиряхҳои Тоҷикистон, ки барои тамоми минтақа аҳамияти ҳаётӣ доранд, дар тӯли 30 соли охир беш аз 1000 пирях нобуд шудаанд.",
-  "1030_p11": "Дар садаи X милодӣ, дар замони хилофати сулолаи Аббосиён, амирони сулолаи Сомониён, ки аз хонаводае тоҷик буданд бархоста, бар Вароруду (Мовароуннаҳру) Хуросон фаромонраво гаштанд.",
-  "1030_p75": "Дар Тоҷикистон ҳоло чунин Нерӯгоҳҳои барқии обӣ амал мекунанд:",
-  "1030_p15": "Пас аз шикасти амири Бухоро аз шӯришчиёни инқилобӣ дар 2 сентябри соли 1920, дар сарзамини ин аморат Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро бунёд ёфт.",
-  "1030_p44": "Ливо ва Нишон рамзҳои расмии ҳокимияти президентӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.",
-  "1030_p87": "Сохтмони роҳи мошингарди Исфара-Конибодом — Ҷаббор Расулов соли 2016 дар вилояти Суғд оғоз шуда буд. Анҷоми корҳои таҷдиду барқарорсозии роҳ ду сол муайян шуда буд ва соли 2019 ӣа истифода супорида шуд.",
-  "1030_p34": "Ҷумҳурии Тоҷикистон дар замони истиқлол дар доираи Созмони Милали Муттаҳид (СММ — ООН), Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА — ОБСЕ), Созмони ҳамкории Шанхай (СҲШ — ШОС) ва дигар созмонҳои байналмилалӣ ҳамкорӣ намуда истодааст. Ҳамкории Тоҷикистон бо давлатҳои ИДМ ва мамлакатҳои дигари ҷаҳон пайваста рушд меёбад.",
-  "1030_p20": "Солҳои 50-80 асри XX баъд аз ба сари давлат таъйин гардидани сарварони таҳҷойӣ ба монанди Бобоҷон Ғафуров, Турсун Ӯлҷабоев, Ҷаббор Расулов ва Қаҳҳор Махкамов иқтисодиёти Тоҷикистон рушд меёфт. Тоҷикистон ба мамлакати хоҷагидориаш индустриалӣ — аграрӣ табдил ёфт, фарҳангу санъати миллӣ эҳё гардид. Сатҳи зиндагии мардум баҳтар мегардид. Вале, бо вуҷуди он, Тоҷикистон нисбат ба дигар ҷумҳуриҳои шӯравӣ аз ҷиҳати таъмини манзили истиқомат, музди миёнаи маош, муассисаҳои илмӣ, маориф, фарҳанг, шумораи бекорон ва диг. дар ҷойи охирон қарор дошт. Иқтисодиёти Тоҷикистон асосан барои таъмини корхонаҳои марказии Иттиҳоди Шӯравӣ бо ашёи хом (неруи барқ, пахта, канданиҳои фоиданок, уран ва диг.) нигаронида шуда буд. Дар давраи мавҷудияти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон (солҳои 1924—1991) халки тоҷик аз нав тамаддуну фарҳанг ва забони форсӣ-тоҷикиро дар каламрави хеш эҳё намуд. Сутуни ояндаи давлатдории соҳибистиқлоли Тоҷикистон гузошта шуд.",
-  "1030_p29": "Ҳукумати Тоҷикистон минбаъд ба амалӣ сохтани барномаи ислоҳоти иқтисодӣ барои солҳои 1995—2004 ва барномаҳои дигар шурӯъ намуд. Барои аз хатари гуруснагӣ эмин доштани аҳолӣ ва бо озуқа таъмин намудани бозори дохилӣ Фармонҳои Президенти ҶТ Э. Раҳмон аз 9 октябри соли 1995 «Дар бораи 50 000 га замин ҷудо намудан барои хоҷагии назди ҳавлигӣ» ва 1 декабри соли 1997 иловатан ҷудо намудани боз 25 000 га замин аҳамияти калон дошта буд.",
-  "1030_p35": "Ҳокимияти давлатӣ \nҲокимияти давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси тақсими он ба ҳокимияти қонунгузор. иҷроия ва судӣ амалӣ мегардад.\nДар боби сеюм, чаҳорум, панҷум, шашум, ҳафтум, ҳаштуми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994) сухан оид ба ҳокимияти қонунгузор, иҷроия ва судӣ дар Тоҷикистон меравад.",
-  "11329_p2": "Баъзе татқиқотчиён (Поло Марко, Д. Л. Иванов, Д. В. Наливкин, К. В. Станюкович, Э. М. Мурзаев) дар бораи Кӯҳистони Помир маълумот ҷамъ оварда дар асрҳояшон ��ншо намудаанд.",
-  "11329_p0": "Помир () — кӯҳистонест дар ҷануби Осиёи Миёна ва дар сарзамини Тоҷикистон (Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон), Қирғизистон, Хитой ва Афғонистон ҷой дорад.",
-  "11329_p1": "Кӯҳистони Помир пайвандгоҳи баландтарин кӯҳсори Осиёи Марказӣ ба монанди Ҳиндукуш, Қароқурум, Кунлун ва Тиён-Шон аст. Баландтарин нуқтаи Помир қуллаи Исмоили Сомонӣ бо баландии 7495 м мебошад. Ин қулларо аз соли 1932 то соли 1962 қуллаи Сталин ва аз соли 1962 то соли 1998 қуллаи Коммунизм меномиданд. Аз дигар қуллаҳои баланди Помир қуллаи Истиқлол (7165 м то июли 2006 — қуллаи Ленин),  қуллаи Корженевский (7105 м),  қуллаи Абуалӣ ибни Сино (6940 м, то июли соли 2006 — қуллаи Революция) ном доранд. Дар Помир калонтарин пиряхи қадимаи қитъаи Осиё Пиряхи Федченко (масоҳат 651,7 км², дарозӣ 77 км.) воқеъ аст, ки аз он дарёҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон сарчашма мегиранд.",
-  "1863_p22": "Дарёи Исфара \nИсфара, дарёест дар ҷамоҳири Қирғизистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон. Аз нишебиҳои шимолии қаторкӯҳи Туркистон сар шуда, болообаш Оқсу, миёнаобаш Каравшин ва поёнобаш (баъди ҳамроҳ шудани д.Кишанбич) Исфара ном дорад. Тӯлаш 107 км, ҳавзааш 3240 км мураббаъ. Манбааш пиряху барф, асосан аз пиряхи Оқсу об мегирад. Исфара дар болооби худ аз дараҳои танг гузашта, ҷараёнаш тез аст. Давраҳои пуробӣ: июл-сент., камобӣ: фасли зимистон. Сарфи миёнаи бисёрсолаи оби дарё дар наздикии шаҳри Исфара 14,7м³/сон. Сарфи зиёдтарини об 15,2 м³/сон, камтаринаш 3,95 м³/сон. Баҳору тобистон оби дарё одатан лой аст (1м³ об 8800 г ҷинсҳои таҳшин дорад). Исфара пурра барои обёрӣ сарф мешавад. Обанбори Бодканди Қирғизистон аз Исфара об мегирад.",
-  "1863_p19": "Нақлиёт \nНақлиёти худрав Исфараро бо шаҳрҳои Конибодом, Хуҷанд ва Бодканди Ҷумҳурии Қирғизистону Қӯқанду Тошканди давлати Ӯзбекистон мепайвандад. Майдони ҳавоӣ дорад. Аз  Исфара то пойтахти Тоҷикистон — 449 км ва то шаҳри Хуҷанд — 107 км, то истгоҳи роҳи оҳани шаҳри Конибодом 37 км аст. Шохаи роҳи оҳани Конибодом-Душанбе, ки то шаҳраки Шӯроб тӯл кашидааст, аз Исфара мегузарад.",
-  "1863_p0": "Исфара ( >  аз *’spr «сипар» дар суғдӣ) — шаҳр дар шимоли Тоҷикистон, дар вилояти Суғд ҷойгир шудааст. Номи аввали ин шаҳр Асбара буд.",
-  "1863_p2": "Ҷойгоҳ  \nИсфара яке аз шаҳрҳои ободу зебои вилояти Суғд аст, ки дар ҳавзаи қаторкӯҳҳои рангоранги Туркистон, дар хамии Исфараю Лаккон (аз сатҳи баҳр 800 м баланд) ҷойгир аст. Аз байни шаҳр дарёи шӯху пуртуғёни Исфара ҷорӣ мебошад.\nИн шаҳри зебоманзар бо вилояти Боткони Кирғизистон ва Фарғонаи Узбекистон ҳамсарҳад аст. Дар Исфара беш аз 40 намояндагони миллатҳои гуногун умр ба сар мебаранд. Аз Исфара то Конибодом 30 км мебошад.",
-  "1863_p26": "Пайвандҳо \n Исфара — город цветущих садов \n Исфара\n Habib Borjian, \"Esfara\", Encyclopaedia Iranica, https://iranicaonline.org/articles/esfara",
-  "1863_p24": "Чойхонаҳои Исфара ҷойи истироҳату суҳбат, нишастҳои ҳарифонаву чойнӯшӣ, аскияву ҳазл, кабкҷангу, бедонаҷанг, маҳфилҳои маданиву тӯй, тарғибу ��ашвиқ, мусобиқаҳои шашкаву шоҳмот. Дар ибтидои садаи XX дар Исфара 20 чойхона амал мекардааст. Қисми зиёди онҳо дар бозорҳо, кӯчаҳои асосӣ ва соҳили дарё ҷой доштаанд. Мӯйсафедон нақл мекунанд, ки дар чойхонаҳои нахустини охири садаи XIX дар кумғонҳои чӯянӣ об меҷӯшониданд. Аввалин самоворро соли 1906 Абдуғафуроқсаққол ном шахс аз шаҳри Тошканд овардааст. Мисгари маҳалли усто Сӯфӣ аз руйи самовори русӣ қумғонсамовари мисин сохтааст.\nАлҳол хар як гузару маҳалла ва хоҷагӣ чойхонаи худро дорад. Чойхонаҳои пурнақшу нигори «Ором», «Сино», «Ориён», хеле серодами хоҷагиҳои ба номи З. ЯЗасанов, Ленин, Х. Мукаррамов, пурфайзи «Лола», «Шаббода», «Роҳат», Тангии Сур ва ғайра дар хидмати мардуманд.",
-  "1863_p3": "Исфара таърихи бою рангин дорад. Яке аз қадимтарин шаҳрҳост. Дар ибтидо Асбара, Аспраха, Истпарӣ, Истфаро, Испара ном доштани он ривоятҳо мавҷуданд. Мувофиқи баъзе маълумотҳои таърихӣ, маънои (топонимикаи) Исфараро чунин шарҳ медиҳанд: \n« Искандари Мақдунӣ ҳангоми забти Осиёи Миёна, аз даште гузашта ба мулке расид, ки он ҷо монанди биҳишт буд — дарёи шӯхобу шириноб, ҳамаҷо сабзу хуррам. Ҳамин дам Искандар нидо баровард: \"Ас бара\" — Чи зебо!»",
-  "1863_p4": "Шаҳр бо номи Исфара нахустин маротиба дар асари «Таърихи Табарӣ» (асри Х) зикр шудааст. Дар бораи Исфара дар китоби академик Бобоҷон Ғафуров «Тоҷикон» ҳам маълумоти саҳеҳ вуҷуд дорад. Бозёфтҳои ҳафриёти (археологӣ), ки аз гузаштаи дуру наздики шаҳр дарак медиҳанд, дар осорхонаи Исфара маҳфузанд. Осорхона дар бинои таърихӣ — Ӯрда ҷойгир аст.\nМувофики акидаҳои олимон, Исфараи асримиёнагӣ аз замонҳои султони темуриён Бобур (1483-1530) то асри ХIХ дар мавзеи имрӯзаи Навгилем ҷойгир буд. \nИсфара дар асрҳои 11-13 аз ҷиҳати иқтисодӣ хеле пеш рафта буд. Бобур (1483-1530) Исфараро шаҳри асосии вилояти Исфара донистааст. Асри XVI дар Исфара сохтмони биноҳои калон (масҷиду мадрасаҳо) ривоҷ меёбанд, ки айни замон онҳо ба сифати ёдгориҳои таърихӣ ҳифз карда мешаванд.\nИсфара дар асри ХVIII боргоҳи хони Хуҷанд буд. Дар натиҷаи ҷангҳои дохилии хонигариҳои Бухорою Хуҷанд (охири садаи ХVIII  ва ав. садаи ХIХ) иқтисодиёти шаҳр ба пастравӣ ниҳод ва баъзе иншоотҳои таърихӣ, аз ҷумла Қалъаи Боло хароб шуда, аз байн рафтанд. То ғалабаи Инқилоби Октябр Исфара тобеи хонигарии Қӯқанд буд. Соли 1929 ба ҳайати ҶШС Тоҷикистон дохил шуда ва соли 1952 номи шаҳрро гирифт.",
-  "1863_p23": "Ҷашну маросимҳои мардумии Исфара",
-  "1863_p9": "Дар рафти ташкили ноҳияҳо (1924-1926) дар вулуси Исфара ҷамоа – (иҷроrумҳо)-и Шаҳрак, Лаккон барҳам хӯрда, ҷамоаҳои нав: — Исфара, Самарқандак, Қалачамазор ба ҳайати волости Исфара ва ҷамоаи Сур ба ҳайати волости Чоркӯҳ дохил гардиданд.",
-  "1863_p21": "Кишоварзӣ  \nКишоварзони исфарагӣ дар парваришу истеҳсоли ғалла, пилла, сабзавот, меваҳои хушку тар шуҳратёранд. Исфара макони зардолуҳои навъҳои гуногун: мирсанxарӣ, хурмоӣ, тоxибойи, қандак, исфарак, субхонӣ, рухӣ xонон, ниш��нӣ, абрикос, ширпайванд, лоларух ва ғайраҳо мебошад, заминҳои корам ва боғу бӯстонҳои шаҳр аз дарёи Исфара, ҷӯйҳои Паст, Зарбоф, Чилгазӣ, Сари Осиё, Моҳпарӣ ва канали ба номи С. Юлдошев обёрӣ мешаванд.",
-  "1863_p16": "Саридораи геодезия ва харитасозии назди Шӯрои Вазирони СССР ҳатто дар харитаи вилояти Ленинобод, ки онро соли 1948 нашр карда буд, дар масштаби 1.500000 дар нақшаи сарҳадҳои ҶШС Қирғизистон истифодабарии заминро аз тарафи колхозҳои Тоҷикистон ва Қирғизистон пурра ба ҳисоб гирифта натавонист, дар натиҷаи он 14 колхозҳои ҶШС Қирғизистон дар сарҳади ҶШС Тоҷикистон нишон дода буд.\nАз 800 километр сарҳади ин ду ҷумҳурӣ 200 километри он, ки ба вилояти Ленинобод ва ноҳияи Исфара рост меояд, боиси баҳси доимии байни ин ду ҷумҳурӣ аст.",
-  "1863_p7": "Дар ҳайати генерал-губернатории Туркистон уезди Исфара ташкил ёфта, 29 июли соли 1869 сардори уезди Исфара тасдиқ карда шуд. 12 марти соли 1881 уезди Исфара бо фармоиши идораи ҳарбии генерал-губернатори Туркистон барҳам дода, ҳудуди он байни уездҳои Қуқанду Марғилон тақсим карда шуд. Дар охирҳои асри Х1Х ва ибтидои асри ХХ уезди Қуқанд ба якчанд участка ва вулусҳо тақсим гардид. Бар ҳар як участка ва вулусҳо сардорон таъйин карда мешуданд. Вулуси Исфара аз соли 1898 то тақсимоти маъмурию ҳудудии соли 1924 тобеи участкаи Конибодоми уезди Хуҷанд буд.",
-  "1863_p17": "Аҳолӣ \nГузарҳои истиқоматл дар Исфара маҳалла ном доштанд. Шаҳр аз 31 маҳалла иборат буда, 11-тои онҳо дар шаҳр ва 20-тоашон дар Шаҳрак ҷой гирифта буданд. Аҳолии ҳар як гузар аз ду-се маҳаллаҳои истиқомати иборат буда, ҳар як гузар сардори худро дошт, ки онро дар гузашта «элликбошӣ» меномиданд. Дар ибтидои солҳои 70-уми асри Х1Х дар Исфара 200 ҳавлӣ, 1878-1880 390 ҳавлӣ, 1907 – 750, 1917 – 1051 ҳавлӣ мавҷуд буданд\nДар ибтидои асри ХХ дар шаҳрак 38 масҷид амал мекард, ки 11- тои он дар охири асри Х1Х ва ибтидои асри ХХ бунёд ёфтаанд.\nАҳоли соли 1880 дар Исфара 1950 нафар, 1907 – 3950, 1917 – 6,7 ҳазор нафарро ташкил мекард, ки асосан тоҷикон буданд.",
-  "1913_p0": "Ҷумҳурии Ӯзбакистон (ӯзбакӣ: O'zbekiston Respublikasi / Ўзбекистон Республикаси) — кишваре дар Осиёи Миёна аст. Дар шарқ бо Қирғизистон, дар шимолу шарқ, шимол ва шимолу ғарб бо Қазоқистон, дар ҷанубу ғарб ва ҷануб бо Туркманистон, дар ҷануб бо Афғонистон ва дар ҷанубу шарқ бо Тоҷикистон ҳаммарз аст. Пойтахт ва калонтарин шаҳри ин кишвар — Тошканд (аҳолиаш 2 миллион 300 ҳазор нафар). Дигар калонтарин шаҳрҳо: Самарқанд, Намангон, Андиҷон, Бухоро, Нуқус, Фарғона, Қаршӣ.",
-  "1913_p19": "Ӯзбекистон\nДавлатҳо аз рӯи алифбо\nДавлатҳои Осиё\nОсиёи Миёна\nОсиёи Марказӣ\nКишварҳои Осиёи Марказӣ\nДавлатҳо — узви СММ",
-  "1913_p10": "Шаҳри Тошканд (1)\n Вилояти Андиҷон (2)\n Вилояти Бухоро (3)\n Вилояти Фарғона (4)\n Вилояти Ҷиззах (5)\n Вилояти Xоразм (13)\n Вилояти Намангон (6)\n Вилояти Навоӣ (7)\n Вилояти Қашқадарё (8)\n Вилояти Самарқанд (9)\n Вилояти Сирдарё (10)\n Вилояти Сурхондарё (11)\n Вилояти Тошканд (12)\n Ҷумҳурии Қароқалпоқистон (14)",
-  "1913_p15": "Дар таркибӣ миллии кишвар, 82 % (аз 25 миллион зиёдтар мардуми кишвар) — ӯзбакон, 5 % (аз 1,5 миллион зиёдтар) — тоҷикон, 3 % (аз 900 ҳазор зиёдтар) — қазоқҳо, 2 % (аз 800 ҳазор зиёдтар) — русҳо. Ҳамчунин, дар кишвар қароқалпоқҳо (аз 500 ҳазор зиёдтар), тоторҳо (аз 300 ҳазор зиёдтар), қирғизҳо, корейсҳо, туркманҳо, украинҳо, арманиҳо, озарбойҷониҳо, форсҳо (эрониён), уйғурҳо, белорусҳо, яҳудиён (асосан яҳудиёнӣ бухороӣ), олмониҳо, лӯлиҳо, арабони Осиёи Миёна истиқомат мекарданд.",
-  "1913_p11": "Ҷуғрофия \nДарозии марзҳои кишвар 6221 км мебошад. Дарозӣ: дар тӯлонӣ (аз шимол ба ҷануб) 925 км, дар арзи ҷуғрофӣ (аз ғарб ба шарқ) 1400 км, шарқтарин нуқтаи Ӯзбакистон, шаҳраки Тополино, вилояти Андиҷон аст.",
-  "1913_p17": "Маориф ва фарҳанг \nМувофиқи маълумоти Кумитаи давлатии омори Ӯзбекистон, дар соли 2020 шумораи театрҳое, ки дар кишвар фаъолият мекунанд, 49 ададро ташкил медиҳад. \nШумораи театрҳое, ки дар ҳудудҳои вилоятҳо фаъолият мебаранд, чунинанд:\n  Самарқанд  - 4 то\n  Қарақалпоқистон  - 3 то\n  Андиҷон - 3 то\n  Бухоро  - 2 то\n   Ҷиззах - 2 то\n  Қашқадарё  - 4 то\n  Намангон  - 1 то\n  Сурхондарё  - 2 то\n  Сирдарё  - 2 то\n  Тошканд  - 1 то\n  Фарғона  - 5 то      \n  Хоразм  - 2 то\n шаҳри Тошканд - 18 то.",
-  "1913_p16": "Аз соли 1989 дар Ӯзбакистон баҳисобгирии аҳолӣ гузаронида нашудааст. Мансубияти миллӣ аз рӯи маълумотномаи шиносномаҳои шаҳрвандӣ ва шаҳодатномаҳои таваллуди фарзандон (аз рӯи миллати волидайн) оварда шудааст.",
-  "1996_p0": "Қирғизистон ё расман Ҷумҳурии Қирғизистон () — кишварест дар Осиёи Миёна. Дар шимол — бо Қазоқистон, дар ғарб — бо Ӯзбекистон, дар ҷанубу ғарб — бо Тоҷикистон, дар ҷанубу шарқ бо Чин ҳамсарҳад аст. Пойтахташ — шаҳри Бишкек.",
-  "1996_p4": "Қирғизистон\nДавлатҳо аз рӯи алифбо\nОсиёи Миёна\nОсиёи Марказӣ\nКишварҳои Осиёи Марказӣ\nДавлатҳо — узви СММ",
-  "1996_p1": "Идҳои давлатии кишвар",
-  "2211_p7": "Давлатҳо аз рӯи алифбо\nДавлатҳои Осиё\nОсиёи Шарқӣ",
-  "34428_p0": "Водии Фарғона — водиест, ки дар байни се давлати имрӯза тақсим шудааст: Ӯзбекистон, Тоҷикистон ва Қирғизистон.",
-  "3748_p12": "Давлатҳо аз рӯи алифбо\nДавлатҳои Осиё\nОсиёи Шарқӣ\nЧин\nДавлатҳои коммунистӣ\nДавлатҳо — узви СММ",
-  "3748_p0": "Ҷумҳурии Мардумии Чин (ҶХЧ) (Ҷумҳурии Халқии Хитой (Чин); ), бештар маъруф ба Чин (Хитой; ), — давлат дар Осиёи Шарқӣ. Калонтарин кишвари сернуфуз дар ҷаҳон (беш аз 1,38 млрд, аксарияти аҳолӣ — қавман чиниҳо, худномгузорӣ — ҳон); аз нуқтаи назари масоҳат дар ҷаҳон, мақоми савумминро пас аз Русия ва Канада дорад.",
-  "3748_p2": "Тамаддуни Чин — яке аз қадимтарин дар ҷаҳон мебошад. Аз рӯи тасдиқи  олимони чинӣ, тамаддуни чинӣ зиёда аз панҷ ҳазор солро ташкил медиҳад, аз ҷумла дастхатҳои нодири таърихӣ воқеаҳои 3500 сол муқаддам рӯй додаро инъикос кардаанд. Мавҷудияти сохтори маъмурии идоракунии давлатӣ, ки сулолаҳои гуногун онро бозсозӣ намудаанд ва азхуд намудани киштзорҳои бузурги назди соҳилҳои дарёҳои Хуанхэ ва Янтсзы, афзалиятнокии хоҷагидории давлатҳои чиниро нисбат ба қабилаҳои кӯчии ваҳшӣ ва кӯҳистонӣ, тақозо мекард."
-}

data/ti/ti_docs.json

@@ -1,9 +0,0 @@
-{
-  "1476_p1": "ንመብዛሕትኡ ንኤርትራን ሰሜን ኢትዮጵያን ዝቖመ ንግስነት ኣኽሱም፣ ኣብ ከባቢ 1ይ ወይ 2ይ ክፍለ ዘመን ተቐልቂሉ፣ እዚ ንግስነት እዚ ድሕሪ ምቕልቃሉ ነዊሕ ከይጸንሐ ክርስትና ዝወሰደ እዩ። ኣብ ማእከላይ ዘመን፣ ዝበዝሕ ክፋል ኤርትራ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ንግስነት ምድሪ ባሕሪ ኣትዩ፣ ገለ ክፋሉ ድማ ሓማሴን ኣቚሙ።",
-  "1476_p5": "ምምሕዳራዊ ክፍልታት \nኤርትራ ኣብ ሽድሽተ ምምሕዳራዊ ዞባታት ትምቀል።",
-  "1476_p4": "ኤርትራ ሃገራዊ ምርጫ ብተደጋጋሚ ክናዋሕ ዝጸንሐት ሓንቲ ሰልፊ ዘለዋ ሃገር እያ። ብመሰረት ጸብጻብ ህዩማን ራይትስ ዎች፣ መዝገብ ሰብኣዊ መሰላት መንግስቲ ኤርትራ፣ ካብቶም ዝኸፍኡ ኣብ ዓለም ተቖጺሩ ይርከብ። ወተሃደራዊ ኣገልግሎት ካብ 17 ክሳዕ 50 ዓመት ግዴታ ስለዝኾነ፣ ዋላ'ኳ እቲ ሕጊ 18 ኣዋርሕ ክጸንሕ ዝእዝዝ እንተኾነ፣ ሰራዊትን ሰበ ስልጣንን እታ ሃገር ብዘይ ፍቓዶም ነቲ ግዜ ንዘይተወሰነ ግዜን ንዘይተወሰነ ግዜን ብምንዋሕ፣ ገለ ኤርትራውያን ካብታ ሃገር ክሃድሙ ይገብሮም። ኩለን ናይ ውሽጢ ሃገር መራኸቢ ብዙሃን ብመንግስቲ ዝውነና ብምዃነን፣ ኤርትራ’ውን ድሕሪ ቱርክመኒስታንን ሰሜን ኮርያን ኣብ መሐበሪ ናጽነት ፕረስ ዓለም ዝወሓደ ናጽነት ፕረስ ዘለዋ ኮይና ተሰሪዓ።",
-  "1476_p2": "ኣብ መበል 16 ክፍለ ዘመን ኦቶማናውያን ንገለ ክፋል መሬት ኤርትራ ይሕዙ። ኣብ መበል 19 ክፍለ ዘመን ግብጺ ንገለ ክፋል ኤርትራ ወሪራ። ምፍጣር ዘመናዊት ኤርትራ ውጽኢት ምውህሃድ ናጻ መንግስታትን ሓያሎ ተወፈርቲ ሃጸያዊ ግዝኣት ኢትዮጵያን ሃጸያዊ ግዝኣት ኦቶማንን ብምዃኑ፣ ንኢጣልያዊት ኤርትራ ንምቛም ምኽንያት ኮይኑ። ብ1885 ኢጣልያውያን ወተሃደራት ናብ መሬት ኤርትራ ብምእታው ብ1 ጥሪ 1890 ከኣ ኢጣልያ ነቲ ዝተወረረ መሬታ ናይ ገዛእ ርእሳ መግዛእቲ ምዃና ብወግዒ ኣዊጃቶ።",
-  "1476_p0": "ኤርትራ፣ ብወግዒ ሃገረ ኤርትራ፣ ኣብ ሰሜናዊ ምብራቕ ኣፍሪቃ እትርከብ ሃገር እያ። ብሰሜንን ብምዕራብን ብሱዳን ትዳወብ፤ ብደቡብ ድማ ምስ ኢትዮጵያን ጅቡትን፤ ምብራቕ እታ ሃገር ምስ ቀይሕ ባሕሪ ሰፊሕ ገማግም ባሕሪ ኣለዎ። ከምኡ’ውን ኣካል ኤርትራ፣ ደሴታት ዳህላክ፣ ኣብ ገማግም ባሕሪ ምጽዋዕ ዝርከብ እኩባት ደሴታት እዩ። ስማ ካብታ ብ1 ጥሪ 1890 ዝተፈጥረት መግዛእቲ ጥልያን ዝነበረት ኤርትራ ዝመጸ ኮይኑ፣ ብስም Mare Erythraeum፣ ማረ ኤሪትርየም («ቀይሕ ባሕሪ»፣ ብላቲን) ብግዲኡ ካብ «erythros»፣ ኤሪትሮስ ዝብል ናይ ግሪኽኛ ዝተሰየመ ኮይኑ፣ ትርጉሙ ድማ «ቀይሕ» እዩ። ብ1993 ካብ ኢትዮጵያ ናጻ ኮይና። ርእሰ ከተማኣን ዝበዝሐ ህዝቢ ዘለዋ ከተማኣን ኣስመራ እያ።",
-  "1476_p3": "ብ1941 ኤርትራ ከም ኣካል ወፍሪ ምብራቕ ኣፍሪቃ ብሃጸያዊ ግዝኣት ብሪጣንያ ተታሒዛ፣ ብ1952 ድማ ምስ ሃጸያዊ ግዝኣት ኢትዮጵያ ተሓዊሳ ፈደረሽን ኢትዮጵያን ኤርትራን ኣጣይሻ። እዚ ግዱድ ሕብረት እዚ ናብ ኲናት ናጽነት ኤርትራ ዘምርሕ እዩ፣ እዚ ኲናት ናጽነት ናይ ሎሚ ኤርትራ ብ1993 ተዛዚሙ።",
-  "1476_p6": "ኤርትራ ክልተ ዓብላሊ ሃይማኖታት ኣለዋ፦ ክርስትና፣ 62,9% ሰዓብቲ ኣለዋ፤ ከምኡ’ውን 36,6% ካብ ህዝቢ ዝጥርንፍ ምስልምና እዩ።"
-}

data/tl/tl_docs.json

@@ -1,120 +0,0 @@
-{
-  "1748_p24": "Inaangking Lalawigan \n  (台湾)\n Sansha (三沙)",
-  "1748_p27": "Rehiyong Pampangasiwaan （特别行政区） \n  (Xiānggǎng) (香港特别行政区)\n  (Àomén) (澳门特别行政区)",
-  "1748_p0": "Ang Tsina, opisyal na Republikang Bayan ng Tsina, ay isang bansa sa Silangang Asya na siyang pinakamatáong bansa sa buong mundo sa populasyon nitong higit sa 1.38 bilyon. Sa lawak nitong umaabot sa humigit-kumulang 9.6 milyong kilometrong parisukat, ito ang ikalawang pinakamalaking bansa batay sa kalupaan, at ikatlo o ikaapat naman sa kabuoang lawak. Ang Tsina ay pinamamahalaan ng Partidong Komunista ng Tsina, na may sakop sa 22 lalawigan, limáng awtonomong rehiyon, apat na munisipalidad na direktang-pinamamahalaan (Beijing, Tianjin, Shanghai, at Chongqing), at ang mga Espesyal na Rehiyong Administratibo ng Hong Kong at Macau, at inaangkin din nito ang soberanya ng Taiwan.",
-  "1748_p22": "Bukod sa Taiwan, ilan sa mga teritoryong inaangkin ng Tsina ay ang kabuuan ng Silangan at Timog Dagat Tsina at ang mga kapuluan nito (Paracel at Spratlys sa Timog at Senkaku sa Silangan) at ang estado ng Arunachal Pradesh sa Republika ng India.",
-  "1748_p4": "Ang Tsina ay pinamumunuhan ng mga dinastiya bago dumating ang mga Europeong kanluranin, pagtatag ng Republika ng Tsina at ang pagsiklab nang Krusada para sa Kommunismo.",
-  "1748_p1": "Ang kahalagan ng Tsina sa daigdig ngayon ay mapapansin dahil sa kanilang bahaging ginagampanan bilang ikatlong pinakamalaking ekonomiya nominal (o ikalawang pinakamalaki kung babasihan ang purchasing power parity o PPP) at isang permanenteng kasapi ng Mga Nagkakaisang Bansa, Konsehong Panseguridad ng Mga Nagkakaisang Bansa at kasapi rin sila ng iba-ibang kapisanan katulad ng Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan, APEC, East Asia Summit, at Shanghai Cooperation Organization.",
-  "1748_p21": "Ang Republikang Bayan ng Tsina ay may kapangyarihang pampangasiwaan sa lahat ng dalawampu't dalawang mga lalawigan (省) at kinokonsidera ang Taiwan bilang ang kanyang ika-dalawampu't tatlong lalawigan. Maliban sa mga lalawigan, may limang mga nagsasariling mga rehiyon ng Tsina (自治区), na ang bawat isa ay may nakatalagang mga pangkat na minoridad; apat na bayan (直辖市); at dalawang Espesyal na rehiyong administratibo (特别行政区). ang dalawampu't dalawang lalawigan, limang mga nagsasariling mga rehiyon at apat na bayan ay maaaring sabihin bilang \"Punong Kapuluan ng Tsina\", isang kataga na kadalasang hindi kasama ang Hong Kong At Macau. Ang mga sumusunod ay ang talaan ng pagkakahating pampangasiwaan ng lugar na nasa ilalim ng pamamahala ng Republikang Bayan ng Tsina.",
-  "1748_p29": "Ang Tsina ay may tatlong kasalukuyang diplomatikang ugnayan sa maraming mahinang bansa. Ang bansang Sweden ang unang kanluraning bansa na-nakipagugnayan sa bansa noong 9 Mayo 1950. Noong 1971, pinalitan ng Republikang Bayan ng Tsina ang Republika ng Tsina bilang kinatawan sa Nagkakaisang Bansa bilang isa sa limang permanenteng kasapi ng Tanggulang Konseho ng mga Nagkakaisang Bansa. Ipinapasaisip na ang Republikang Bayan ay isa sa mga pangunahing kasapi ng Nagkakaisang Bansa, kahit man hindi pa kontrolado ng PRC ang Tsina noong panahong iyon, at bagkus sila ang itinuring na lehitimong namamahala sa kabuuhan ng Tsina.",
-  "1748_p30": "Mula ng itatag ang PRC noong 1949 hanggang sa mga huling buwan ng 1978, ang Republikang Bayan ng Tsina ay may ekonomiya na katulad ng Unyong Sobyet. Ang mga negosyong pribado at capitalismo ay pinigilan. Para umunlad at maging industrializado ang ekonomiya, sinimulan ni Mao Zedong ang Great Leap Forward na ngayon ay naging kilala sa bansa nila at sa mundo bilang isang malaking pagkakamali at isang makataong sakuna. Sa pagkamatay niya, si Deng Xiaoping at ang bagong Tsinong pinunoan (leadership) at pinatigil ang Rebolusyong Kultural at gawin na maging market-oriented ang ekonomiya sa pamumuno ng isang partido lamang. Ginawang pribado ang taniman upang dumami ang aanihin; maramihang maliliit na negosyo ay pinayagan dumami habang ang pamahalaan ay binawasan ang \"sapilitang presyohan\"; at nagtawag sila ng mga ibang bansa upang mag-invest. Ang pakikipag-kalakalan sa ibang bansa ay ang pokus upang maging pamamaraan sa paglago ng ekonomiya, kaya ginawa nila ang Special Economic Zones (SEZs) na matatagpuan sa Shenzhen (malapit sa Hong Kong) at sa iba pang lungsod. Ang mga negosyo na pag-aari ng pamahalaan ay binago sa pamamagitan ng pag-gamit ng pamamaraan ng mga kanluranin habang ang mga malapit na maluging negosyo ay pinasara na, kaya nagkaroon ng pagkawala ng trabaho.",
-  "1748_p16": "Ang Tsina ay ang pangalawang pinakamalaking bansa sa Asya kasunod ng Rusya kasama na ang lawak ng tubig na sakop. Ang pag-aalinlangan sa laki ng Tsina ay dahil sa (a): pag-aangkin ng Tsina sa mga territoryo katulad ng sa Aksai Chin at sa Trans-Karakoram Tract (na ina-angkin din ng Indiya), at (b) kung paano kinakalkula ang laki ng Estados Unidos: ayon sa World Factbook, ang sukat ng Estados Unidos ay 9,826,630 km², habang ang bigay na sukat ng Encyclopedia Britannica ay 9,522,055 km². Ito rin ay dahil sa bagong sistema ng kompyutasyon ng Estados Unidos kung paano sinusukat ang kabuuang sakop ng kanilang lupain",
-  "1748_p13": "Ang pansamantalang pamahalaan ng Republika ng Tsina (中華民國，中华民国) ay binuo sa Nanjing noong 12 Marso 1912 kasama si Sun Yat Sen bilang unang pangulo, pero napilitan siya ibigay ang puwesto kay Yuan Shikai (袁世凱), na ang lider ng militar at Punong Ministro ng dating Qing. Ito ay kasama sa kasunduan upang ang huling emperador ay bumaba sa pwesto.",
-  "1748_p17": "Ang Tsina ay may hangganan sa mga bansang: Vietnam, Laos, Burma, India, Bhutan, Nepal, Pakistan, Afghanistan, Tajikistan, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Russia, Mongolia and North Korea. Ang hangganan ng Tsina sa Pakistan ay nasa probinsiyang Kashmir, na ina-angkin din ng India.",
-  "1748_p18": "Ang territoryo ng Tsina ay may malawak na lupainng-scape (landscape). Sa silangan matatagpuan ang Dagat Dilaw at ang Dagat Silangang Tsina, maraming matataong lugar na matatagpuan sa alluvial plains, habang may mga damuhan sa Inner Mongolia. Ang Timog Tsina ay mabundok. Sa gitnang-silangan naman ng Tsina matatagpuan ang mga pangunahing ilog ng bansa, ang Ilog Dilaw at Ilog Yangtze (Chang Jiang) na malapit sa Beijing.",
-  "1748_p8": "Noong 1840 hanggang 1842 nangyari ang digmaang Opyo o Unang Digmaang Opyo. Isinuko ng Tsina ang Hong Kong sa mga Ingles, nagbukas ng higit pang mga daungan, nagbayad ng indemnisasyon ng $ 121 M. Mga taong 1850 nang wasakin ni Hung Hsiu Chuan ang mga templo sa Kwansi. Dahil sa patuloy na pagiging di-epektibo ng Dinastiyang Qing, isang malawakang rebolusyon ang naganap sa Tsina mula 1850 hanggang 1864, sa pangunguna ni Hong Xiuquan. Itinatag niya ang Taiping Heavenly Kingdom (traditional Chinese: 太平天囯 (tandaan na ang 囯 ay ginagamit, kaysa 國 o 国); pinyin: Tàipíng Tiān Guó), pinangalang Heavenly Kingdom of Great Peace o Sumasalangit na Kaharian ng Dakilang Kapayapaan.",
-  "1748_p37": "Mga bansa sa Silangang Asya",
-  "1748_p2": "Ang mga pinakamahahalagang lungsod ayon sa populasyon ay Shanghai, Beijing, Guangzhou, Shenzhen, Hong Kong at Inner Mongolia. Ang Beijing ang kasalukuyang kabisera ng bansa.",
-  "1748_p34": "Sa kasalukuyan, ang PRC ay may mga dosenang mga malalaking lungsod na may halos 1 milyon na residenteng matagal nang tumitira doon, yun ang Beijing, Hong Kong, at Shanghai.\nAng mga malalaking lungsod sa Tsina ay may mahalagang gampaning sa nasyunal at rehiyonal na pagkakakilanlan, kultura at ekonomiya.",
-  "1748_p7": "Noong 1635, dumating ang mga Ingles sa Canton at noong 1698 naman dumating ang mga Pranses sa Canton. Marami pa ang dumating sa Canton: 1731 - mga Danes, 1732 - mga Swedes, 1753 - mga Ruso, 1784 mga Amerikano. Noong 1644, itinatag ang Dinastiyang Qing.",
-  "1748_p6": "Noong 1557, pinayagan ang mga Portuges na gamitin ang Macau para maging daungan. Noong 1575 naman dumating sina Padre Martin de Rada at Padre Geronimo Mavin mula sa Maynila bilang sugo ni Gobernador - Heneral Guido de Lavezaris ng Pilipinas. Ngunit hindi sila pinayagang mangaral ng Katolisismo doon.",
-  "1748_p31": "Gumaganda ang ekonomiya ng PRC, at ang kanilang pamilihang pagtingi (retail market) ay may halagang RMB8921 bilyon (US$1302 bilyon)noong 2007 at lumalaki sa porsyentong 16.8% kada taon.",
-  "1748_p14": "Ang komunismo sa Tsina ay nagsimula pagkaraan ng Unang Digmaang Pandaigdig. Nakuha ng partidong kommunismo ang Kalupaang Tsina noong 1 Oktubre 1949 pagkatapos ng Digmaang Sibil ng Tsina. Si Mao Zedong ang nag-proklama ng pagtatag ng Republikang Bayan ng Tsina (PRC) sa Tiananmen. Ang mga pinunong maka-republika ay tumakas sa Taywan at doon nila itinatag ang Republika ng Tsina.",
-  "1748_p19": "Ang pamahalaan ng Tsina ay tinuturing na komunismo at sosyalismo na tinuturing din awtoritaryanismo, dahil sa mahigpit na mga batas at censorship, lalo na sa internet, balita, rali, kalayaang magka-anak, at kalayaan sa pananampalataya. Ngunit, mas maluwag na ang mga batas sa PRC kumpara noong dekada '70 pero ang sistema ng kalayaan sa isang republika ay mas higit pa sa kanilang sistema. Ang kasalukuyang pangulo ng bansa ay si Xi Jinping, habang ang Punong Ministro naman ay si Li Keqiang. Ang bansa ay pinamumunuan ng Partido Komunista ng Tsina; sila din ang nagpapatupad ng Saligang Batas sa bansa.",
-  "1748_p28": "Ugnayan sa ibang bansa",
-  "1748_p10": "Noong 1860, binigay ang Silanganing Siberia at nagyo'y lungsod ng Vladivotok sa Rusya. Noong 19 Hulyo 1864 bumagsak ang Nanking, ang kabisera ng Taiping na itinatag ni Hung Hsiu Chuan. Noong 1866 nang ipinanganak si Sun Yat Sen.",
-  "1748_p35": "Patakarang Pampopulasyon \nNoong 11 Marso 2008, ipinahayag ng Republikang Bayan ng Tsina na hindi nito babaguhin ang patakarang \"isang-anak lamang\" para sa bawat mag-asawa sa loob ng isa pang dekada.  Dahil ito sa pagpakabalisa ng Komisyon ng Populasyong Pang-estado at Pagpaplano ng Pamilya ng Tsina, sapagkat ang pagtaas ng bilang ng populasyon ay maaaring makaapekto sa katatagan ng lipunan at sa ekonomiya ng bansa.",
-  "1748_p36": "Ang 59% ng populasyon ng Tsina, o tinatayang nasa 767 milyong katao - ay sinasabi na sila ay walang relihiyon. Subalit, ang mga ritwal at relihiyon - lalung lalo ng ang mga paniniwalang kaugalian ng Confucianismo at Taoismo - ay may malaking bahagi sa mga buhay ng karamihan. Tinatayang nasa 33% ng populasyon ay sumusunod sa magkahalong paniniwala na kadalasang tinatawag n mga mga estadistika na \"Tradisyunal na Paniniwala\" o bilang \"Iba\".",
-  "1811_p1": "Makontrobersiya ang kalagayan ng Taiwan dahil sa isyu na kung dapat ba itong manatiling ang Republika ng Tsina, o maging isang nakapangyayaring Republika ng Taiwan. Sa kasalukuyan, isa itong na soberanong estadong nakatayo sa isang demokrasyang representatibo. Republika ng Tsina ang opisyal na pangalan ng estado. Iba-iba ang mga pananaw ng mga nagkakaibang grupo sa kung ano sa kasalukuyan ang pormal na sitwasyong pampolitika. Silipin din ang Kalayaang Taiwanese at reunipikasyong Tsino.",
-  "1811_p5": "Silipin din \n Republikang Bayan ng Tsina\n Talaan ng mga lungsod sa Taiwan",
-  "1811_p0": "Ang Republika ng Tsina, kilala bilang Taywan (Ingles: Taiwan, bigkas: /tay·wán/, literal na kahulugan: \"baybaying may pilapil\") ay isang bansa sa Silangang Asya na binubuo ng isang kapuluan, at ang pinakamalaki at importanteng pulo ay mismong Taywan. May lawak ito na 35,981².",
-  "1811_p4": "Mga teritoryong pampangasiwaan",
-  "1811_p8": "Mga hindi kinikilala o malawakang hindi kinikilalang estado",
-  "1811_p6": "Mga kawing panlabas \n  \n \n \n \n  \n Taipei Times, pahayagang inilathala sa Taip’ei\n The Surrender of Japanese Forces in China, Indochina, and Formosa\n The Taiwan Library Online \n Ignore the rhetoric, China won’t attack Taiwan , artikulo ni Daniel McCarthy\n Taiwan poll should ask about US sovereignty , artikulo ni Richard W Hartzell\n TaiwanFocus , pangkat pantalakayan tungkol sa Taiwan",
-  "1811_p3": "Ang Taipei ang kabisera ng Taiwan.  Malapit ito sa Dagat Luzon ng Pilipinas.",
-  "1811_p2": "Ang Taiwan, dating tinatawag na Formosa, ay isang islang hugis-mani. Ito’y nasa hilaga ng pilipinas at nasa kanluran ng baybayin ng Dagat Luzon. Dalawang hanay ng mga bundok ang nasa silangang baybayin,ang mga ito’y dahan-dahang dumadalisdis sa baybaying kanluranin na tilabai-baytang na mga lupang lambak. Mula sa likas na mga (baibaytang na Look). Sinasabing nabighani ang mga unang maglalayag na Portuges sa kagandahan ng isla, at tinawag itong Ilha Formosa, ang Portuges ng “Magandang Pulo”.",
-  "19331_p0": "Ang Kapuluang Spratly o Spratly Islands ay isang kapuluan na nagtataglay ng mahigit-kumulang 100 maliliit na pulo na nasa Dagat Timog Tsina. Hindi alam at pinagtatalunan ang hanganan ng kapuluan. Bahagi ito ng Palawan, at napapalibutan ito ng dagat na mayaman sa isda at mga malalaking deposito ng langis. Dahil dito, pinag-aagawan ito ng iba't ibang bansa. Ang mga bansang Republika tulad ng Republikang Bayan ng Tsina (PRC), Republika ng Tsina (Taiwan), at Vietnam ay inaangkin ang kabuuan ng kapuluan, habang ang mga bansang Brunei, Malaysia, at ang Pilipinas ay inaangkin ang iba't ibang bahagi.",
-  "19331_p3": "Mga pulo ng Dagat Timog Tsina",
-  "19331_p1": "Matatagpuan ang kapuluan sa Timog-silangang Asyang pangkat ng bahura at mga pulo sa Timog Dagat Tsina, mga dalawang-katlo ang layo mula katimugang Vietnam at katimugang Pilipinas.",
-  "19331_p2": "Tingnan din\nKalayaan, Palawan\nTrường Sa, Khánh Hòa",
-  "193387_p17": "Mga estadong-kasapi ng ASEAN\nMga bansa sa Asya",
-  "193387_p0": "Ang Vietnam (Biyetnamita: ), opisyal na Sosyalistang Republika ng Vietnam (Biyetnamita: ), ay isang bansang matatagpuan sa dulong silangan ng Tangway ng Indotsina sa Timog-silangang Asya. Hinahangganan ito ng Tsina sa hilaga, sa Laos sa hilagang kanluran, sa Cambodia sa timog kanluran, at sa Dagat Timog Tsina sa silangan. Sa populasyon nitong nasa 96.2 milyon, ang Vietnam ay naging ika-15 pinakamataong bansa sa buong daigdig.",
-  "193387_p12": "Ang kalayaan ng Vietnam ay unti unting sinira ng mga Pranses sa mga sunod sunod na pagsakop ng mga sandatahan nito mula 1859 hanggang 1885 nang ang buong bansa ay naging bahagi ng Pranses na Indotsina. Ang administrasyong Pranses ay nagpatupad ng mga mahahalagang pagbabagong pampolitika at kultural sa lipunang Vietnam. Isang sistemang kanluranin ng makabagong edukasyon ang binuo, at ang Kristiyanismo ay pinalawak sa lipunan. Sa pagbubuo ng ekonomiyang plantasyon upang mapalakas ang eksport ng tabako, indigo, tsaa at kape, hindi gaano binigyang pansin ang mga panawagan ng mga lokal sa pagkakaroon ng sariling pamahalaan at sa mga karapatang pantao. Isang kilusang nasyunalistang pampolitika ang lumaong nabuo, na may mga pinunong gaya nina Phan Boi Chau, Phan Chu Trinh, Phan Dinh Phung, Emperador Ham Nghi at Ho Chi Minh na nananawagan ng kanilang kalayaan. Subalit, pinanatili ng mga Pranses ang kanilang pamumuno sa kaniyang mga kolonya hanggang noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nang ang mga Hapones ay nagpasimula nang pananakop sa Pranses na Indotsina noong 1941. Ang kaganapang ito ay sinundan ng pagkakabuo ng administrasyong Vichy France, isang estadong papet ng Alemanyang Nazi at alyado ng Emperyong Hapon. Ang mga likas na yaman ng Vietnam ay labis na naabuso para sa kapakanan ng kampanyang militar ng Emperyong Hapones sa mga kolonyang Briton na Indotsina na Burma, ang Tangway ng Malay at ang India.",
-  "193387_p1": "Ang mga mamamayan ng Vietnam ay nagkamit muli ng kalayaan at tumiwalag sa Tsina noong AD 938 pagkatapos ng pagkapanalo nila sa Labanan sa Bạch Đằng River. Sunod-sunod na dinatiya ang umusbong kasabay ng pagpapalawak nito sa pampolitika at heograpiyang aspeto hanggang nasakop ito ng mga Pranses noong ika-19 daantaon. May mga pag-aaklas laban sa mga Pranses na nagbunga ng pagpapaalis o pagpapalayas sa mga ito(Pranses) sa bansa. Bunga nito ay ang pagkahati ng bansa sa dalawa. Ang labanan na ito ay nagtagal hanggang Vietnam War. Nagtapos ito sa pagkapanalo ng Hilagang Vietnamese noong 1975.\nNakabukod mula sa ibang bansa ang Vietnam habang ito bumabangon mula sa matinding pagkasira o pagkasawak dahil giyera. Ang ekonomiya at politika ng Vietnam ay isinaayos upang makiisa muli sa mundo. Noong taong 2000, ang Vietnam ay nagtatag ng diplomatikong relasyon sa halos lahat ng bansa sa buong mundo. Ang paglago ng ekonomiya ng Vietnam ay isa sa pinakamataas sa buong dekada. Itong pagkilos na ito ay nagbunga ng pagsali ng Vietnam sa World Trade Organization noong 2007.",
-  "2301_p13": "Ang Brunei ay inaangkin ang Sarawak gaya ng Limbang, at isa sa mga bansang naglabas ng pag-aangkin sa pinag-aagawang Kapuluan ng Spratly. Ang ilang mga pulo na matatagpuan sa pagitan ng Brunei at Labuan, kasama na ang Pulo ng Kuraman, ay patuloy pa ring pinag-aagawan ng Brunei at Malaysia. Ang Limbang ay patuloy pa ring pinagtatalunan at paksa ng kasalukuyang usapan sa pagitan ng Brunei at Malaysia.",
-  "2301_p33": "Mga bansa sa Asya\nBorneo\nBrunei Darussalam\nMga estadong-kasapi ng ASEAN",
-  "2301_p10": "Samahang Pandaigdig at Brunei",
-  "2301_p12": "Mga Agawan sa Teritoryo",
-  "2301_p0": "Ang Brunei (bigkas: /bru•náy/), opisyal na tawag Nation of Brunei, the Abode of Peace (lit. \"Bansa ng Brunei, Tahanan ng Kapayapaan\") (: Negara Brunei Darussalam, Jawi ay isang soberanong estado na matatagpuan sa hilagang baybayin ng isla ng Borneo sa Timog-silangang Asya. Bukod sa baybayin nito sa Timog Dagat Tsina, ang bansa ay ganap na napapalibutan ng estado ng Sarawak, Malaysia. Ito ay pinaghiwalay sa dalawang bahagi ng distrito ng Limbang, Sarawak. Ang Brunei lamang ang soberanong estado ng ganap na matatagpuan sa isla ng Borneo; ang natitirang bahagi ng teritoryo ng isla ay nahahati sa mga bansa ng Malaysia at Indonesia. Ang populasyon ng Brunei ay 408,786 noong Hulyo 2012.",
-  "2301_p11": "Ang Brunei ay kasapi ng Nagkakaisang mga Bansa Commonwealth of Nations, ASEAN, APEC at Samahan ng Kapulungan Islamiko.",
-  "2301_p1": "Sa tugatog ng Imperyong Brunei, si Sultan Bolkiah (naghari 1485-1528) ay di-umano'y nagkaroon ng kontrol sa karamihan ng rehiyon ng Borneo, kabilang ang sa Sarawak at Sabah, pati na rin ang kapuluan ng Sulu sa hilagang-silangan dulo ng Borneo, Seludong (Maynila sa mordernong pahahon), at ang mga isla sa dulong hilaga-kanluran ng Borneo. Ang estado ay binisita ng Ekspedisyong Magellan ng Espanya noong 1521 at lumaban kontra Espanya noong 1578 sa Digmaang Castille.",
-  "2301_p4": "Sinaunang Kasaysayan \nAng Brunei ay dating pinakamakapangyarihan sultanato noong ikalabing apat hanggang ikalabing anim na siglo. Ang kaharian nito ay dating sumasakop sa mga rehiyong baybayin ng kasalukyang Sarawak at Sabah, ang arkipelago ng Sulu, at ang mga malalapit na mga pulo sa hilagang kanlurang bahagi ng Borneo. Ang impluwensiyang Europeo ang nagdulot sa paghina ng kapangyarihang rehiyonal nito. Hindi naglaon, may naganap na maikling digmaan sa pagitan nila at ng Espanya, kung saan nasakop ang kabisera ng Brunei. Hindi nagtagal nagwagi ang Sultanato subalit nawala ang mga nasasakupan nito at napunta sa Espanya.",
-  "2301_p26": "Ang 66.3% ng populasyon ay nagmula sa lahing Malay at matagal na pinangungunahan ang ekonomiya ng bansa, 11.2% ay mula sa lahing Intsik, 3.4% ay mga katutubo at 19.1% ay mula sa ibang lahi. Ang opisyal na wika ng bansa ay ang Wikang Malay (Malay: Bahasa Melayu), subalit ang mga kakaunting mga Tsino ay nagsasalita ng Wikang Intsik. Ang Wikang Ingles ay sinasalita ng karamihan at may kalakihan din ang bilang ng mga pamayanan ng dumarayong Briton at Amerikano.",
-  "2301_p15": "Ang Brunei ay nahahati sa apat na mga distrito o daerah:\n Belait\n Brunei at Muara\n Temburong\n Tutong",
-  "2301_p30": "Ang Brunei ay may malaking bilang ng mga banyagang mga manggagawa, na kinabibilangan ng mga taga-Indonesia at mga Pilipino, taga-Thailand, Bangladesh, at mga Amerikano at Briton na nagtatrabaho sa sektor ng industriya at edukasyon.",
-  "54492_p0": "Ang Kulumpol ng Panatag o Bajo de Masinloc (Ingles: Scarborough Shoal; Tsino: 黃岩島 Huangyan Dao), mas tamang sinasalarawan bilang isang pangkat ng mga pulo at bahura sa isang hugis atol sa halip na kulumpol, ay matatagpuan sa Pampang ng Macclesfield at Luzon, Pilipinas sa Dagat Timog Tsina, partikular ang Dagat Luzon.  Katulad din ng karamihan ng anyong lupa sa dagat, pinagtatalunan ang soberenya ng lugar na ito. Ito ay inaankin ng Pilipinas, Tsina at Taiwan bilang kanilang territoryo.",
-  "54492_p1": "Mga kawing panlabas\nIsang VirtualInformationCenter na naglalaman ng marami pang sanggunian\nMapa ng Dagat Kanlurang Pilipinas na ipinapakita ang Kulumpol ng Panatag\nIpinapakita ng Google Map ang posisyon ng Kulumpol ng Panatag sa Pilipinas at Tsina\nScarborough Shoal, a new Sino-Philippine conflict (isang artikulo)\nIsang marker ng Tsino na inilagay sa Kulumpol ng Panatag(itinago mula sa noong 2011-05-19)\nIsang batong marker ng \"South China Sea Scientific Expedition\" na inilagay ng State Bureau of Surveying, National Earthquake Bureau at National Bureau of Oceanography ng Tsina\nMga larawan na nagpapakita ng pagaagawan sa pagitan ng Tsina at Pilipinas",
-  "582_p4": "Ang Pilipinas ay isang orihinal na kasapi ng Mga Nagkakaisang Bansa, Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan, Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya, ang Kooperasyong Pang-ekonomiya sa Asya-Pasipiko, at ang Pulong-Panguluhan ng Silangang Asya. Nandito rin ang himpilan ng Bangko sa Pagpapaunlad ng Asya. Itinuturing ang Pilipinas na isang bagong industriyalisadong bansa, kung saan mayroong ekonomiyang nagbabago mula sa isang nakabatay sa agrikultura patungo sa isang mas nakabatay naman sa mga serbisyo at pagmamanupaktura. Isa ang Pilipinas sa tanging dalawang bansa sa Timog-silangang Asya na Kristiyanismo ang pangunahing pananampalataya. Yaong isa ay ang Silangang Timor.",
-  "582_p37": "Pambansang Pamahalaan ng Pilipinas",
-  "582_p46": "Pinapahalagahan ng Pilipinas ang ugnayan nito sa Estados Unidos. Sinuportahan ng Pilipinas ang Amerika sa Digmaang Malamig at ang Digmaang Pangterorismo at isang pangunahing kaalyado na hindi kasapi ng Organisasyon ng Tratado ng Hilagang Atlantiko. Ang mga ugnayan sa iba pang mga bansa ay maayos sa pangkalahatan. Ang ibinahaging pagpapahalaga sa demokrasya ay nagpapagaan sa ugnayan sa mga bansa sa kanluran at Europa. Habang ang parehong pang-ekonomiyang aalahanin ay nakatutulong sa pakikipagugnayan sa ibang mga bansang papaunlad pa lamang. Ang makasaysayang ugnayan at pagkakahalintulad sa kalinangan ay nagsisilbi rin bilang tulay sa pakikipagugnayan sa Espanya. Sa kabila ng mga isyu tulad ng pagmamalabis at mga digmaang nakadudulot sa mga Pilipinong nasa ibayong-dagat, ang ugnayan sa mga bansa sa Gitnang Silangan ay mabuti, na nakikita ito sa patuloy na pagbibigay hanapbuhay sa mahigit dalawang milyong Pilipinong naninirahan doon.\n \nAng Pilipinas ay kasalukuyang nasa isang pagtatalo sa mga bansang Taiwan, Tsina, Vietnam at Malaysia patungkol sa kung sino ang tunay na may-ari ng Kapuluang Spratly na masagana ng langis at likas na petrolyo. Ito rin ay may 'di pagkakaunawaan sa bansang Malaysia sa usaping Sabah. Sinasabing ibinigay ng Sultan ng Brunei ang teritoryo ng Sabah sa Sultan ng Sulu pagkatapos nitong tumulong sa pagkawasak ng isang rebelyon doon. Iyon ang nagbigay karapatan at poder sa pamahalaan ng Pilipinas na angkinin muli ang kanyang nawalang lupain. Hanggang ngayon, tumatanggap ang Sultan ng Sulu ng pera para sa \"upa\" sa lupa mula sa pamahalaan ng Malaysia.",
-  "582_p0": "Ang Pilipinas, opisyal na Republika ng Pilipinas, (ingles: Republic of the Philippines) ay isang malayang estado at kapuluang bansa sa Timog-Silangang Asya na nasa kanlurang bahagi ng Karagatang Pasipiko. Binubuo ito ng 7,641 pulo na nahahati sa tatlong kumpol ng mga pulo: Luzon, Kabisayaan (kilala rin bilang Visayas) at Mindanao. Napapalibutan ito ng Dagat Pilipinas sa silangan, Dagat Luzon sa kanluran, at ng Dagat ng Celebes sa katimugan. Nasa katimugang bahagi ng bansa ang bansang Indonesya habang ang bansang Malaysia naman ay nasa timog-kanluran. Naroroon sa silangan ang bansang Palau at sa hilaga naman ang bansang Taiwan.",
-  "582_p52": "Ang Pilipinas ay isang kapuluan ng 7,641 mga pulo na ang kabuoan ng sukat ng lupa, kasama ang mga nakapaloob na bahagi ng tubig, ay tinatayang nasa . Ang baybayin nito na ang sukat ay  ang dahilan kung bakit ika-5 bansa ang Pilipinas sa pinakamalawak ang baybayin sa buong daigdig. Nasa pagitan ito ng 116° 40', at 126° 34' E. longhitud at 4° 40' at 21° 10' N. latitud at humahangga sa Dagat Pilipinas sa silangan, sa Dagat Timog Tsina sa kanluran, at sa Dagat Sulawesi sa Timog (kasalukuyang Dagat Celebes). Ang pulo ng Borneo ay matatagpuan ilang daang kilometro sa timog kanluran at ang Taiwan ay nasa hilaga.",
-  "582_p100": "Mga bansa sa Asya\nMga estadong-kasapi ng ASEAN",
-  "582_p53": "Karamihan sa mga bulubunduking kapuluan ay nababalot ng mga kagubatang tropikal at mga nagmula sa mga pagsabog ng bulkan. Ang pinakamataas na bundok ay ang Bundok Apo. Ang sukat nito ay 2,954 metro (9,692 talampakan) mula sa kapatagan ng dagat. Nasa pulo ng Mindanao ang Bundok Apo.",
-  "582_p55": "Karamihan sa mga pulong mabundok ay dating natatakpan ng tropikal na kagubatan at itong mga pulong ito ay nagmula sa bulkan. Ang pinakamataas na tuktok ay ang sa Bundok Apo sa Mindanao na 2,954 m ang taas. Maraming bulkan ang madalas na sumasabog sa bansa tulad ng Bulkang Pinatubo at Bulkang Mayon. Ang bansa rin ay nasa tinatawag na \"typhoon belt\" ng Kanlurang Pasipiko at ito ay tinatamaan ng mga 19 na bagyo taon-taon.",
-  "582_p22": "Patuloy na lumaganap ang Islam sa Mindanao at umabot sa Luzon. Naging Islamisado ang Maynila sa gitna ng paghahari ni Sultan Bolkiah mula 1485 hanggang 1521. Naisakatuparan ito dahil nilabanan ng Kasultanan ng Brunei ang Tondo sa paggapi kay Raha Gambang sa labanan at matapos ay iniluklok ang Muslim na Raha Salalila sa trono at sa pagtatag ng estadong-papet ng Brunei na ang Kaharian ng Maynila. Pinakasalan din ni Sultan Bolkiah si Laila Mecana, ang anak ng Sultan ng Sulu na si Amir Ul-Umbra upang palawakin ang sakop ng Brunei sa Luzon at Mindanao. Nagpatuloy ang mga Muslim sa pakikipagdigma at nagsagawa ng mga slave-raid laban sa mga Bisaya. Bunga ng pakikilahok sa mga pagsalakay ng mga Muslim, nilipol ng Kasultanan ng Ternate ang Kadatuan ng Dapitan sa Bohol. Nadali rin ang mga karahanan ng Butuan at Cebu ng mga isinagawang slave-raid at nakipagdigma laban sa Kasultanan ng Maguindanao. Kasabay ng mga slave-raid na ito, ay ang panghihimagsik ni Datu Lapu-Lapu ng Mactan laban kay Raha Humabon ng Cebu. Mayroon ding alitan sa teritoryo sa pagitan ng Tondo at ang Islamikong Kaharian ng Maynila, kung saan ang pinuno ng Maynila, na si Raha Matanda, ay humiling ng tulong pang-militar laban sa Tondo mula sa kaniyang mga kamag-anak sa Kasultanan ng Brunei.",
-  "582_p99": "Mga dating kolonya ng Espanya",
-  "582_p6": "Sa pagdaan ng kasaysayan, ilang beses nang nagbago ang opisyal na pangalan ng Pilipinas. Sa gitna ng Himagsikang Pilipino, inihayag ng Kongreso ng Malolos ang pagtatag ng República Filipina (Republika ng Pilipinas). Mula sa panahon ng Digmaang Espanyol–Amerikano (1898) at Digmaang Pilipino–Amerikano (1899-1902) hanggang sa panahon ng Komonwelt (1935-1946), tinawag ng mga Amerikano ang bansa bilang Philippine Islands, na salin sa Ingles mula sa Kastila. Mula sa Kasunduan sa Paris, nagsimulang lumutang ang pangalan na \"Pilipinas\" at mula noon ito na ang naging kadalasang ngalan ng bansa. Mula sa katapusan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang opisyal na pangalan ng bansa ay \"Republika ng Pilipinas\".",
-  "582_p48": "Mga rehiyon at lalawigan",
-  "582_p15": "Ang susunod na makasaysayang tala ay tumutukoy sa isang pook sa Pilipinas ng Vol. 186 ng opisyal na kasaysayan ng Dinastiyang Song kung saan isinasalarawan ang \"bansa\" ng Ma-i. Taun-taon binibisita ng mga Tsinong mangangalakal ang Ma-i at nagsasalarawan ang kanilang mga tala tungkol sa heograpiya, mga produktong kalakal, at ang pag-uugali ng mga namuno sa Ma-i. Isinaad ng mga Tsinong mangangalakal na ang mga mamamayan ng Ma-i ay tapat at mapagkakatiwalaan. Dahil sa hindi malinaw na mga pagsasalarawan ng mga tala tungkol sa kinaroroonan ng Ma-i, pinagdedebatihan pa rin kung saan ito umiral, may mga iskolar na inaakalang nasa Bay, Laguna ito, habang ang iba naman ay nag-aakalang nasa pulo ng Mindoro ito.",
-  "582_p36": "Panahon ng Ikalimang Republika (1986 – kasalukuyan) \nSa pagbabalik ng demokrasya at reporma sa pamahalaan, hinarap ng administrasyong Cory Aquino ang problema sa malaking utang, korapsyon, mga kudeta, mga sakuna at mga komunista. Umalis ang mga amerikano sa Clark Air Base at Subic Bay noong Nobyembre taong 1991.",
-  "582_p12": "Nanirahan sa bansa noong ikawalong dantaon ang mga mangangalakal na Tsino. Ang paglaganap ng mga bansang (kaharian) Budismo sa bahagi ng Asya ang nagpasimuno ng kalakalan sa pagitan ng mga bansa sa Indonesia, India, Hapon, at Timog-Silangang Asya. Subalit, humina ang mga kaharian sa Timog-Silangang Asya dahil sa mahigpit na alitan at hindi pagkakasundo. Samantala, ang paglaganap ng Islam sa pamamaraan ng panangalakal at proselitismo, tulad ng Kristiyanismo, ang nagdala sa mga mangangalakal at tagakalat ng pananampalataya sa kabahagian; ang mga Arabe ay dumating sa Mindanao noong ika-14 na dantaon. Sa pagdating ng mga unang Europeo, sa pangunguna ni Fernando Magallanes noong 1521, mayroon nang mga raha hanggang sa hilaga ng Maynila, na naging mga karugtungang-sangay ng mga kaharian ng Timog-Silangang Asya. Subalit, pawang mga nagsasarili ang mga pulo ng Pilipinas noon.",
-  "582_p47": "Silipin din:\n Ugnayang Panlabas ng Pilipinas\n Saligang Batas ng Pilipinas",
-  "582_p20": "Sa hilagang Luzon, ang Kaboloan (na ngayo'y nasa Pangasinan) ay nagpadala ng mga emisaryo sa Tsina noong 1406-1411, at nakipagkalakal rin ito sa Hapon.",
-  "582_p59": "Iniulat ng World Bank na ang Pilipinas ay isa sa pinakamayamang ekonomiya sa Asya noong mga 1950 pagkatapos ng Hapon ngunit naging isa sa pinakamahirap na bansa sa Asya ngayon. Ito ay itinuturo ng mga ekonomista sa mga taon ng maling pangangasiwa sa ekonomiya at pababago-bagong kondisyon sa politika noong rehimen ni Ferdinand Marcos mula 1965 hanggang 1986 na nag-ambag sa bumagal na pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas. Ayon sa ilang sanggunian, ang taunang GDP ng Pilipinas mula 1976 hanggang 1986 sa ilalim ni Marcos ay 1.8% lamang. Sa ilalim ni Marcos, ang kapitalismong kroni at monopolyo ay itinatag kung saan ang kanyang mga kroni ay malaking nakinabang. Sa ilalim ni Marcos, ang Pilipinas ay mabigat na umutang sa dayuhan na umabot ng 28 bilyong dolyar mula kaunti sa 2 bilyong dolyar nang maluklok siya sa puwesto noong 1965. Sa kasalukuyan, ang pamahalaan ng Pilipinas ay nagbabayad pa rin ng interes sa mga utang pandayuhan ng bansa na natamo noong panahon ng administrasyong Marcos hanggang sa 2025.",
-  "582_p45": "Ang Pilipinas ay isang prominenteng kasapi at isa sa tagapagtaguyod ng Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya. Ito rin ay isang aktibong tagalahok sa Kooperasyong Pang-ekonomiya sa Asya-Pasipiko, isang kasapi ng Pangkat ng 24 at isa sa 51 mga bansang nagtatag sa Mga Nagkakaisang Bansa noong 24 Oktubre 1945.",
-  "582_p44": "Ugnayan sa Ibang Bansa",
-  "582_p25": "Sinakop at inangkin ng mga Kastila, sa pamumuno ni Miguel López de Legazpi, ang mga pulo noong ika-16 na dantaon at pinangalanan itong \"Las Islas Filipinas\" ayon sa ngalan ni Haring Felipe II. Kaagad na ipinakilala at ipinalaganap ang Katolisismo sa pamamagitan ng mga tagakalat ng pananampalataya, at pati na rin ang mga Batas ng Indias (Laws of the Indies) at iba pang alituntuning pampatupad. Matigas na pagsuway ang itinugon ng mga pangkat katutubo sa kabundukan pati na rin ng mga mapanlabang Muslim na nagpapatuloy hanggang sa ngayon. Kabi-kabilang mga himagsikan at karahasan ang lumaganap sa mga baybayin sa kabuuan ng tatlong dantaong pananakop, bunga na rin ng pagsasamantala at kakulangan ng pagbabago. Pinamahalaan mula sa Bireynato ng Nueva España (Bagong Espanya sa ngayon ay Mehiko) ang bagong nasasakupan at nagsimula ang kalakalan sa Galyon ng Maynila sa pagitan ng Acapulco at Maynila noong ika-18 dantaon.",
-  "582_p11": "Bago dumating ang mga mananakop",
-  "582_p21": "Sa ika-14 na dantaon dumating at nagsimulang lumaganap ang pananampalatayang Islam sa Pilipinas. Noong 1380, sina Karim ul' Makdum at Shari'ful Hashem Syed Abu Bakr, isang Arabong mangangalakal na isinilang sa Johor, dumating sa Sulu mula Melaka at itinatag ang Kasultanan ng Sulu sa pagkumberto sa Raha ng Sulu na si Raha Baguinda Ali at pinakasalan ang kaniyang anak. Sa katapusan ng ika-15 dantaon, pinalaganap ni Shariff Kabungsuwan ng Johor ang Islam sa Mindanao at itinatag naman ang Kasultanan ng Maguindanao. Ang kasultanang uri ng pamahalaan ay lumawak pa patungong Lanao.",
-  "582_p19": "Ang pinakamatandang petsa na nagbanggit tungkol sa Kaharian ng Maynila sa Luzon sa kabila ng Ilog Pasig mula Tondo ay may kinalaman sa tagumpay ni Raha Ahmad ng Brunei laban kay Raha Avirjirkaya ng Majapahit, na namuno sa parehong lokasyon bago ang paninirahan ng mga Muslim. Nabanggit rin sa mga tala ng Tsino ang isang bansa na tinatawag na \"Luzon\". Pinaniniwalaang may kinalaman ito sa sinaunang Maynila dahil inihayag sa mga tala ng Portuges at Kastila noong mga 1520 na ang Luçon at \"Maynila\" ay iisa lamang. Bagaman sinasabi ng ilang mga dalubhasa sa kasaysayan na dahil wala sa mga nakasaksi na ito ang talagang nakabisita sa Maynila, maaaring tinutukoy lamang ng Luçon ang lahat ng mga bayan ng mga Tagalog at Kapampangan na umusbong sa mga baybayin ng look ng Maynila. Gayun man, mula 1500 hanggang mga 1560, itong mga naglalayag na mga taga-Luzon ay tinatawag sa Portuges Malaka na Luções o \"Lusong/Lusung\", at nakilahok rin sila sa mga kilusang pang-militar sa Burma (Dinastiyang Toungoo), Kasultanan ng Malaka, at Silangang Timor bilang mga mangangalakal at mersenaryo. Ang isang prominenteng Luções ay si Regimo de Raja, na isang magnate sa mga pampalasa at isang Temenggung (sulat Jawi: تمڠݢوڠ) o gobernador at pulis-punong heneral sa Portuges Malaka. Siya rin ang pinuno ng isang hukbong dagat kung saan nangalakal at pinrotektahan ang komersyo sa pagitan ng kipot ng Malaka, dagat Luzon, at mga sinaunang kaharian at bayan sa Pilipinas.",
-  "582_p56": "Ang Pilipinas ay napapaloob din sa tinatawag na Singsing ng Apoy ng Pasipiko na isa sa pinakaaktibong fault areas sa buong daigdig.",
-  "582_p51": "Tingnan din: Mga Ekorehiyon sa Pilipinas",
-  "582_p93": "Tingnan din \n Balangkas ng Pilipinas\n Talaan ng mga temang may kaugnayan sa Pilipinas",
-  "582_p13": "Ang kasalukuyang paghihiwalay sa pagitan ng sinauna at maagang kasaysayan ng Pilipinas ay ang araw na 21 Abril, taong 900, na siyang katumbas sa Kalendaryong Gregoryano ng araw na nakalagay sa Inskripsiyon sa Binatbat na Tanso ng Laguna, na siyang pinakamatandang kasulatan na nagmula sa Pilipinas. Ang araw na ito ay sumapit sa gitna ng kung anong tinatawag ng mga antropolohista bilang ang \"yugto ng pag-usbong\" ng Pilipinas (una hanggang ika-14 na dantaon), na inilalarawan bilang ang bagong pag-usbong ng sosyo-kalinangang huwaran, simula ng pag-unlad ng mga malalaking pamayanan sa baybayin, mas higit na pagsasapin-sapin at pagdadalubhasa sa lipunan, at mga pagsisimula ng lokal at pandaigdigang kalakalan. Magmula ika-14 na dantaon, ilan sa mga malalaking pamayanan ay naging maunlad na sentrong pangkalakalan, at naging kalagitnaang punto ng mga pagbabago sa lipunan at paraan ng pamumuhay, kung saan inilarawan ng kung anong tinatawag ni F. Landa Jocano na \"yugto ng mga Barangay\" ng maagang kasaysayan ng Pilipinas, na nagsimula sa ika-14 na dantaon hanggang sa pagdating ng mga Kastila at ang pagsisimula ng panahong kolonyal ng Pilipinas.",
-  "582_p57": "Ang Pilipinas ay isang umuunlad na bansa sa Timog-Silangang Asya. Ang lebel ng sahod sa Pilipinas ay mababang gitnang sahod (lower middle income). Ang GDP kada tao ayon sa Purchasing power parity (PPP) sa Pilipinas noong 2013 ay $3,383 na ika-130 sa buong mundo at mas mababa sa ibang mga bansa sa Timog Silangang Asya gaya ng Brunei, Singapore, Malaysia, Thailand at Indonesia . Ang GDP kada tao ayon sa PPP ay naghahambing ng mga pangkalahatang pagkakaiba sa pamantayan ng pamumuhay sa kabuuan sa pagitan ng mga bansa dahil isinasaalang alang nito ang relatibong gastos ng pamumuhay at mga rate ng implasyon ng mga bansa. Ang Pilipinas ay ika-138 sa buong mundo sa indeks ng pagiging madaling magnegosyo o mahirap magnegosyo sa Pilipinas. Ang Pilipinas ay ika-105 sa Corruption Perceptions Index sa mga 176 bansa sa buong mundo o may napakataas na antas ng korupsiyon.",
-  "582_p96": "Kasaysayan \n Mga Panahon ng Pilipino: A Web of Philippine Histories",
-  "582_p2": "Noong sinaunang panahon, ang mga Negrito ang ilan sa mga unang nanirahan sa kapuluan. Sinundan sila ng pagdating ng mga Austronesyo. Naganap ang pakikipagkalakalan sa mga Intsik, Malay, Indiyano, at mga bansang Muslim. Ang pagdating ni Fernando de Magallanes noong 1521 ay ang pasimula ng pananakop ng mga Kastila. Noong 1543, pinangalanan ng isang Kastilang manggagalugad na si Ruy López de Villalobos ang kapuluan na Las Islas Filipinas (Mga Kapuluan ng Pilipinas) sa karangalan ni Felipe II ng Espanya. Sa pagdating ni Miguel López de Legazpi mula sa Lungsod ng Mehiko noong 1565, naitatag ang unang paninirahan ng mga Kastila sa kapuluan. Naging bahagi ang Pilipinas sa Imperyong Kastila nang mahigit 300 taon. Naging daan ito upang ang Katolisismo ang maging pangunahing pananampalataya. Sa gitna ng kapanahunang ito, ang Maynila ang naging sentro ng kalakalan ng kanluran sa Pasipiko na umuugnay sa Asya sa Acapulco sa Kaamerikahan gamit ang mga galyon ng Maynila.",
-  "582_p10": "Ang batong-luntian ay sinasabing nagmula sa kalapit na Taiwan at nasumpungan rin sa iba't ibang pook sa kapuluan at pangunahing kalupaan ng Timog-silangang Asya. Ang mga artipaktong ito ang sinasabing patunay ng malawak na pakikipag-ugnayan ng mga lipunan ng Timog-silangang Asya sa isa’t isa noong sinaunang panahon. Magmula noong 1,000 BK, ang mga naninirahan sa kapuluan ay binubuo ng apat na uri ng pangkat panlipunan: mga lipi ng mangangaso at mangangalakal, lipunan ng mga mandirigma, mga plutokrasi sa kabundukan, at mga port principality.",
-  "582_p49": "Ang Pilipinas ay nababahagi sa mga pangkat ng pamahalaang pangpook (local government units o LGU). Ang mga lalawigan ang pangunahin na pangkat. Hanggang 2002, mayroong 85 na lalawigan sa bansa. Ang mga ito ay nababahagi pa sa mga lungsod at bayan, na binubuo ng mga barangay. Ang barangay ang pinakamaliit na pangkat pampook ng pamahalaan. Ang lahat ng mga lalawigan ay nalulupon sa 23 mga rehiyon para sa kadaliang pamumuno. Karamihan sa mga sangay ng pamahalaan ay nagtatayo ng tanggapan sa mga bahagi para magsilbi sa mga lalawigang saklaw nito. Subalit, ang mga bahagi sa Pilipinas ay walang bukod na pamahalaang pampook, maliban sa Bangsamoro at Kordilyera, na mga nagsasariling rehiyon.",
-  "582_p74": "Mga pinakamalaking lungsod",
-  "582_p1": "Ang Pilipinas ay matatagpuan din malapit sa Ekwador at sa Singsing ng Apoy ng Pasipiko na siyang dahilan kung bakit madalas tamaan ang bansa ng mga bagyo at lindol. Ang Pilipinas ay may lawak na 300,000 kilometro kuwadrado (115,831 milya kuwadrado), at noong 2021, mayroon itong populasyon na humigit-kumulang 109 milyong katao. Ang Pilipinas ang ikawalong pinakamataong bansa sa Asya at ang ika-labintatlong pinakamataong bansa sa daigdig. Ang kabisera nito ay ang lungsod ng Maynila at ang pinakamalaking lungsod ay ang Lungsod Quezon; pawang bahagi ng Kalakhang Maynila.",
-  "582_p98": "Iba pang mga pahina \n Pilipinas Website\n CIA World Factbook - Philippines \n Philippines Travel Directory - Philippines Travel Directory\n Tanikalang Ginto  - Philippine links directory\n Open Directory Project - Philippines  directory category\n Philippine Website Directory  - Open directory Philippines\n Yahoo! - Philippines  directory category\n Yahoo! News Full Coverage - Philippines news headline links\n Yehey.com - Most popular Philippine portal\n Philippine Directory - Philippine website directory\n Jeepneyguide - Guide for the independent traveler\n Philippines Travel Info  and Blog \n Philippines Travel Guide\n ManilaMail - a reference point for understanding the Philippines and Filipinos",
-  "582_p76": "Ayon sa tala ng pamahalaan ng Pilipinas at mga kasalukuyang datos ng senso, mga 95% ng mamamayan ay pangkat Malay, mga ninuno ng mga nandarayuhan mula sa Tangway ng Malaya at kapuluang Indonesya na dumating bago pa man ang panahong Kristiyano. Ang mga mestiso, na may halong lahing Pilipino-Kastila, Pilipino-Tsino, Pilipino-Hapones, Pilipino-Amerikano o Kastila-Tsino (Tornatra) ay bumubuo ng isang maliit ngunit makapangyarihan na pangkat pagdating sa ekonomiya at pamahalaan. Mayroon ding maliliit na pamayanan ng mga dayuhan tulad ng Kastila, Amerikano, Italyano, Portuges, Hapon, Silangang Indiyan, at Arabo, at mga katutubong Negrito na nakatira sa mga malalayong pook at kabundukan.",
-  "582_p75": "Ayon sa pagtatala noong 2000, 28.1% ng mga Pilipino ay Tagalog, 13.1% ay Sebwano, 9% ay Ilokano, 7.6% ay Bisaya/Binisaya, 7.5% ay Hiligaynon, 6% ay Bikolano, 3.4% ay Waray, at ang nalalabing 25.3% ay kabilang sa iba pang mga pangkat, na kinabibilangan ng mga Moro, Kapampangan, Pangasinense, mga Ibanag at mga Ibatan. Mayroon ding mga katutubong mga pangkat gaya ng mga Igorot, mga Lumad, Mangyan, Badjao, at mga pangkat-etniko ng Palawan. Ang mga Negrito, gaya ng mga Aeta, at ang mga Ati, ay itinuturing na mga kauna-unahang nanahan sa kapuluan. Kasama ang mga grupong minorya ng kabundukan, mga dayuhan at mga etnikong Pilipinong Moro ng Mindanao sa natitirang 10 porsiyento. Ang mga Aeta o Negrito na dating aktibo sa kapuluan ilang libong taon ang nakaraan, ay nagsipaglikas sa loob ng kagubatan at kabundukan. Ang kapalaran nila ay katulad din ng sa ibang grupong katutubo sa buong mundo tulad ng mga katutubong Australyano at ang mga Katutubong Amerikano. Marami sa kanila na napasanib at napahalo sa mga etnikong Malay-Pilipino o kaya'y napahiwalay bunga ng \"sistematikong pag-aalis\" noon.",
-  "582_p39": "Ang Batasan ng Pilipinas ay nahahati sa dalawang Kapulungan, ang Senado at Kapulungan ng mga Kinatawan. Ang mga kasapi ng dalawang kamarang Kongreso, na binubuo ng Senado at ng Kapulungan ng mga Kinatawan, ay hinahalal sa botong popular.",
-  "582_p81": "Ang Pilipinas ay bansang sekular na may saligang batas na naghihiwalay sa simbahan at estado. Subalit, ang mahigit sa 80% ng populasyon ay Kristiyano: ang karamihan ay mga Katoliko samantalang ang 10% ng mga Pilipino ay kasapi sa ibang denominasyong Kristiyano, gaya ng Iglesia ni Cristo, ang mga kaanib sa Iglesia ng Dios o Dating Daan, ang Iglesia Filipina Independiente, Ang Nagkaisang Iglesia ni Cristo sa Pilipinas, Sabadista, Born Again Groups at ang Mga Saksi ni Jehova. Sa kabila ng mga relihiyong ito, hindi dapat mawala ang ating pananalig sa Panginoong Diyos. Bunga ng impluwensiya ng kulturang Kastila, ang Pilipinas ay isa sa dalawang bansa sa Asya na may pinakamaraming Katoliko, na sinundan ng Silangang Timor, isang dating kolonya ng Portugal.",
-  "582_p79": "Ayon sa pinakabagong saliksik ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), mayroong 131 wikang buhay sa Pilipinas. Bahagi ang mga ito ng pangkat ng mga wikang Borneo-Pilipinas ng mga wikang Malayo-Polinesyo, na sangay ng mga wikang Austronesyo.",
-  "582_p60": "Ang Pilipinas ang ika-43 pinakamalaki sa buong daigdig ang pambansang ekonomiya ng Pilipinas, na may tinatayang $224.754 bilyon GDP (nominal) noong 2011. Kinabibilangan ng mga kalakal na iniluluwas ang mga semiconductors at mga kalakal na eletroniko, mga kagamitang pang-transportasyon, damit, mga produkto mula sa tanso, produktong petrolyo, langis ng niyog, at mga prutas. Pangunahing kinakalakal ito sa mga bansang Estados Unidos, Japon, China, Singapur, Timog Korea, Netherlands, Hong Kong, Alemania, Taiwan, at Tailandia.",
-  "582_p5": "Sa gitna ng kaniyang paglalayag noong 1542, pinangalanan ng Kastilang manggagalugad na si Ruy López de Villalobos ang mga pulo ng Leyte at Samar bilang Felipinas ayon sa pangalan ni Haring Felipe II ng Espanya, na siyang Prinsipe ng Asturias noon. Sa huli, ang pangalang Las Islas Filipinas ang sasaklaw sa lahat ng mga pulo sa kapuluan. Bago ito naging pangkaraniwan, iba pang mga pangalan tulad ng Islas del Poniente (Mga Kapuluan ng Kanluran) at ang ipinangalan ni Fernando de Magallanes para sa mga pulo na San Lázaro ay ginamit rin ng mga Kastila upang tukuyin ang kapuluan.",
-  "582_p77": "Kabilang sa mga wikang banyaga sa Pilipinas ang Ingles; (Mandarin, Hokyen at Kantones); Ang Ingles; Hapones; Hindu ay mula sa mga kasapi ng pamayanan ng mga, Indiyan, mga Amerikano, ay mula sa kanilang, Munting Indiya o LittleIndia pook ng korea o Koreatown, pook ng mga Amerikano o Americantown at mga Munting Amerika o LittleAmerica at paaralan kung saan ang wika ng pagtuturo ay ang paggamit ng dalawang wika na Mandarin/English; Arabe sa mga kasapi ng pamayanang Muslim o Moro; at Espanyol, na pangunahing wika ng Pilipinas hanggang 1973, ay sinasalita ng tinatayang 3% ng mamamayan. Gayun pa man, ang tanging nabubuhay na wikang halong Asyatiko-Espanyol, na ang Tsabakano, ay wika ng ilan sa timog-kanlurang bahagi ng bansa.",
-  "582_p26": "Itinatag ng punong panlalawigan José Basco y Vargas noong 1781 ang Sociedad Económica de los Amigos del País (Samahang Pangkalakalan ng mga Kaibigan ng Bayan) at ginawang hiwalay ang bansa mula sa Bagong Espanya.",
-  "582_p29": "Noong taon ding iyon, magkadawit ang Espanya at Estados Unidos sa Digmaang Kastila-Amerikano. Natalo ang Espanya at ipinasiya nilang ipasa ang kanilang mga nasasakupan na ang Pilipinas, Guam, Kuba, at Puerto Rico sa Estados Unidos. Binayaran naman ng Estados Unidos ang Espanya ng 20 milyong dolyar para sa mga ito, gayong nakapag-pahayag na ng kalayaan ang Pilipinas at itinatag ang Unang Republika ng Pilipinas at si Emilio Aguinaldo ang hinirang na pangulo, ngunit hindi ito kinilala noong dalawang bansa.",
-  "582_p32": "Panahon ng Ikatlong Republika at Rehimeng Marcos",
-  "648_p5": "Ang pangalang \"Malaysia\" ay ginamit noong 1963 nang ang Kalipunan ng Malaya, Singapura, Hilagang Borneo at Sarawak ay bumuo ng isang pederasyong may 14 na estado. Subalit bago mabuo ang pederasyon, ang pangalang ito ay madalang na ginamit upang tukuyin ang mga pook sa Timog Silangang Asya. Isang mapa ang inilathala noong 1914 sa Chicago na may nakatalang salitang Malaysia ang nagsasabi sa ilang mga teritoryo sa loob ng Arkipelago ng Malay. Minsan rin naisip ng Pilipinas na gamitin ng kanilang bansa ang pangalang \"Malaysia\", subalit ginamit na ito ng Malaysia noong 1963 bago man gawan ito ng hakbang Pilipinas. Ang iba pang pangalang naisip noong 1963 ay ang Langkasuka, na hango sa dating kaharian na sa hilagaang bahagi ng Tangway ng Malay noong unang sanglibong taon.",
-  "648_p0": "Ang Malaysia  /ma·ley·sya/ (Malay: Malaysia,  o ) ay isang bansang binubuo ng labintatlong mga estado at tatlong teritoryong federal sa Timog Silangang Asya na may kabuuang sukat ng lupa na 329 847 kilometro kuwadrado. Kuala Lumpur ang kabiserang lungsod nito, samantalang  ang Putrajaya naman ang sentro ng pamahalaang federal. Ang populasyon ng bansa ay umaabot sa mahigit 25 milyon. Ang bansa ay nahahati ng Dagat Timog Tsina sa dalawang magkahiwalay na rehiyon.—ang Tangway ng Malaysia at ang Silangang Malaysia. Kahangganan ng Malaysia ang mga bansang Thailand, Indonesia, Singapore. Brunei at Pilipinas. Ang bansa ay malapit sa ekwador at nakakatamasa ng klimang tropikal. Ang pinuno ng estado ay ang Yang di-Pertuan Agong (na kadalasang tinutukoy bilang 'ang Hari' o 'ang Agong') at ang pamahalaan ay pinamumunuan ng isang punong ministro. Ang pamahalaan ay kahalintulad nang bahagya o ibinatay sa sistemang parliyamentaryo ng Westminster.",
-  "648_p8": "Ang populasyon ng Malaysia ay binubuo ng maraming lahi, na ang lahing Malay at iba pang katutubo (bumiputra) sa Sabah at Sarawak ang bumubuo ng may 65% ng buong populasyon. Nakabatay sa Saligang Batas na ang mga Malay ay mga Muslim na nakasayanan sa kaugalian at kulturang Malay. Kaya ang isang Muslim ng kahit anong lahi na nakasanayan sa kaugalian at kalinangang Malay ay maituturing na isang Malay at may pantay-pantay na karapatan pagdating sa karapatang Malay na nakabatay sa saligang batas. Mga pangkat na katutubo ngunit hindi Malay ay bumubuo ng mahigit sa kalahati ng populasyon ng Sarawak (30% ay mga Iban), at nasa 60% ng populasyon ng Sabah (18% ang mga Kadazan-Dusun, at 17% naman ang mga Bajau). Mayroon ding iba pang grupong katutubo sa kanlurang bahagi ng bansa, na ang tawag sa kanila ay \"Orang Asli\".",
-  "648_p7": "Ang Malaysia ay binubuo ng 13 bansa (negeri) (Johor, Kedah, Kelantan, Melaka, Negeri Sembilan, Pahang, Penang, Perak, Perlis,  Sarawak, Sabah, at Terengganu), at 3 teritoryong pederal (Kuala Lumpur, Labuan, at Putrajaya).",
-  "648_p12": "Mga bansa sa Asya\nMga estadong-kasapi ng ASEAN\nMga bansa\nMalaysia",
-  "648_p3": "Nakalaya ang Malaysia mula sa Britanya noong 1957, at tuluyang lumabas ang Singapura mula sa sakop ng Kalipunan noong 1965.",
-  "648_p2": "Lumaganap ang Islam sa Malaysia sa pagdating ng mga Arabong mangangalakal na tumulong sa bahaginan ng kultura.",
-  "648_p10": "Pananampalataya \nIslam ang opisyal na relihiyon ng Malaysia bagaman ang bansa ay may maraming relihiyon. Ayon sa Population and Housing Census ng taong 2000, humigit-kumulang na 60.4 porsyento ng populasyon ay sinasampalatayanan ang relihiyong Islam; Budismo na may 19.2 porsyento; Kristiyanismo na may 9.1 porsyento; Hinduismo na 6.3 percent; at tradisyonal na relihiyong Tsino (2.6%). Ang nalalabing 2 porsyento ay naitala sa ibang pananampalataya, kasama na ang Animismo at Sikhismo.",
-  "648_p11": "Ang Saligang Batas ng Malaysia ay tumitiyak ng kalayaan sa pananampalataya, ngunit ito ay hinihigpitan sa kasalukuyan. Lahat ng etnikong Malay ay Muslim ayon na rin sa Saligang Batas ng Malaysia. Idagdag pa ang lahat ng mga hindi Muslim na nag-asawa sa isang Muslim ay kailangang itakwil ang kanilang kinaaanibang relihiyon at lumipat sa relihiyong Islam. Kapag ang isang tao ay naging Muslim, hindi na siya puwedeng itakwil ang relihiyong Islam at lumipat sa ibang pananampalataya. Samantala ang mga hindi Muslim ay nakakaranas ng pagbabawal sa ibang gawain tulad ng pagtayo ng gusaling panrelihiyon at pagdaos ng kaganapang panrelihiyon sa ibang bahagi ng bansa. Ang mga Muslim ay inoobligahang sundin ang mga pasya ng hukumang Sharia pagdating sa mga bagay na may kinalaman sa kanilang relihiyon. Ang sakop ng hukumang Sharia ay umaaplika lamang sa mga Muslim ukol sa bagay na may kinalaman sa pananampalataya at mga tungkulin bilang isang Muslim, kasama ang pag-aasawa, pamana, pagtalikod sa pananampalataya at iba pa. Hindi saklaw ng hukumang Sharia ang kasong kriminal.",
-  "648_p1": "Kasaysayan \nNagkaroon na ng patunay ng pagkakaroon ng mga pamayanan sa Malaysia. Humihigit-kumulang ang simula ng kasaysayan ng Malaysia ay 40,000 taon makalipas. Pinaniniwalaang ang mga unang tumira sa tangway ay mga Negrito. Nakisalamuha ang mga taga-Malaysia sa mga taga-India at Tsina, na patuloy na nagpalaganap sa kani-kanilang kultura.",
-  "648_p4": "Pinanggalingan ng Salita",
-  "76041_p0": "Ang Sabah (pagbigkas: sá•ba) na dating North Borneo, ay isa sa dalawang estado ng Malaysia sa pulo ng Borneo (ang Sarawak ang isa pa nitong estado). May ibang antas ng awtonomiya ang naturang teritoryo sa pangangasiwa, pandarayuhan, at hudikatura na siyang nagtatangi rito sa mga estado sa iba pang estado sa Tangway ng Malaysia. Matatagpuan ang Sabah sa hilagang Borneo, kahangganan ang estado ng Sarawak sa timog-kanluran, Kalimantan ng Indonesia sa timog, habang nahihiwalay naman ng dagat mula sa Pederal na Teritoryo ng Labuan sa kanluran, at sa Pilipinas sa hilaga at silangan. Kota Kinabalu ang kabiserang lungsod ng Sabah na siya ring sentro ng kalakalan ng estado at luklukan ng pamahalaan. Kabilang sa mga pangunahing baya sa Sabah ang Sandakan at Tawau. Batay sa senso ng 2015 ng Malaysia, 3,543,500 ang populasyon ng buong estado. May klimang ekwatoryal ang Sabah at may kagubatang tropikal na sagana sa mga species ng hayop at halaman. May mahabang bulubundukin ang estado sa kanlurang bahagi na bumubuo sa Crocker Range National Park. Ang Ilog Kinabatangan na ikalawang pinakamahabang ilog sa Malaysia, at ang Bundok Kinabalu ang pinakamatayog na tuktok ng Malaysia ay pawang matatagpuan sa Sabah.",
-  "76041_p4": "Mga sigalutan sa teritoryo ng Pilipinas\nSabah\nEstado ng Malaysia",
-  "76041_p1": "Tinatayang may 20,000–30,000 taon na ang nakararaan nang manirahan ang tao sa Sabah sa paligid ng Look ng Darvel at mga yungib ng Madai-Baturong. May kalakalan nang nagaganap sa pagitan ng mga taga-Sabah at Tsina mula pa ika-14 na siglo. Napasailalim ito sa Imperyo ng Brunei noong ika-15 siglo at sa Sultanato ng Sulu sa pagitan ng ika-17 hanggang ika-18 siglo. Pinangasiwaan naman ang estado ng North Borneo Chartered Company noong ika-19 hanggang ika-20 siglo. Noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, sinakop ng Japan ang estado sa loob ng tatlong taon bago ito ipasa bilang British Crown Colony noong 1946. Ginawaran naman ng mga Briton ng malasariling pamahalaan ang Sabah noong Agosto 31, 1963. Kasunod nito, isa ang Sabah sa mga nagtaguyod ng Pederasyon ng Malaysia (itinatag noong Setyembre 16, 1963) kasama ng Sarawak, Singapore (pinatalsik noong 1965), at ng Pederasyon ng Malaya. Subalit, tinutulan ito ng Indonesia, na nauwi sa Konfrontasi nang higit sa tatlong taon kasabay ng pag-aangkin ng Pilipinas na patuloy hanggang sa ngayon, bagaman hindi na ito aktibong isinusulong.",
-  "76041_p2": "Ang puno ng estado ay ang Gobernador, kilala rin bilang Yang di-Pertua Negeri, habang ang puno ng pamahalaan ay ang Punong Ministro. Halos isinunod ang sistema ng pamahalaan ng estado sa sistemang Westminster at may isa sa pinakaunang pang-estadong lehislatura sa Malaysia. Nahahati ang estado sa mga pampangasiwaang dibisyon at mga distrito. Opisyal na wika ng estado ang Malay at Islam naman ang opisyal na relihiyon. Kilala ang estado sa tradisyonal na instrumentong pangmusika na sompoton. Kapuna-puna rin ang yaman ng etnisidad, kultura at mga wika ng Sabah.",
-  "76041_p3": "Tingnan din \n Kasunduang Maynila"
-}

data/tr/tr_docs.json

@@ -1,103 +0,0 @@
-{
-  "4144_p0": "Hatay, Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'nde, Akdeniz'in doğu ucunda kıyıları olan bir ilidir. Hatay ilinin merkezi Antakya'dır.",
-  "4144_p2": "Hatay, 1930'larda ortaya atılmış bir yer adıdır. Osmanlı döneminde bugünkü Hatay'ın kapsadığı topraklar İskenderun ve / veya Antakya olarak adlandırılıyordu. Nitekim Osmanlı döneminde bu bölge Halep Eyaleti'ne bağlı bir sancak idi. Fransa ile Suriye arasında Eylül 1936'da imzalanan anlaşmada da \"Sandjak d’Alexandretta\" (İskenderun sancağı) veya \"Liwaa el İskenderuna\" (İskenderun livası) geçer. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında İskenderun ve Antakya Türkiye'nin sınırları dışında kalıyordu (bkz. Hatay Sorunu). Bu iki bölgenin kaderinin belirleneceği sırada TBMM’de Siirt mebusu olarak bulunan İsmail Müştak Mayakon, 10 Ekim 1936’da Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan “Tarihten Bir Yaprak” adlı  makalesinde, Çin'in kuzeyinden gelen ve \"Hatay Türkleri\" olarak anılan Türklerin daha sonra buraya yerleştiğini, bundan dolayı da bu yörenin Hatay olarak adlandırılması gerektiğini yazmıştır. Bu yazının ardından önce Türk basınında Hatay adı kullanılmış, daha sonra Türkiye'ye katılan bu bölgeye resmen Hatay adı verilmişti. Nitekim 1940 genel nüfus sayımında bölge \"Hatay vilayeti\" olarak yer almıştır. Hatay adının Hitit prensliklerinin kurduğu Hattena Krallığı'ndan geldiği ve yöreye bu adı 1936’da Atatürk'ün verdiği de ileri sürülmüştür. Konuya dair ikinci makale aynı yazar tarafından 22 Ekim günü \"Hata-Hatay\" başlığıyla yayınlanır.",
-  "4144_p19": "Ankara’da, Fransa ile Türkiye arasında, 23 Haziran 1939 tarihinde “Türkiye ile Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesinlikle Çözümüne İlişkin Antlaşma”nın imzalanması ile Fransa, Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etmesiyle, Hatay Devlet Meclisi, 29 Haziran 1939 tarihinde oy birliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ne iltihak kararı aldı. Türkiye ise, 7 Temmuz 1939 günü çıkarılan bir yasa ile \"Hatay\" ilini kurarak bağlanma işlemini sonuçlandırdı. 23 Temmuz 1939'da Fransız Birlikleri Hatay'ı terk ettiler.",
-  "4144_p1": "Hatay ili, 2021 yılında 1.670.712 kişiden oluşan bir nüfusa sahip. Akdeniz'in doğu şeridinde 35° 52' - 37° 4' kuzey enlemleri ile 35° 40' - 36° 35' boylamları arasında yer alan Hatay'ın doğusunda ve güneyinde Suriye, batısında Akdeniz, kuzeybatısında Adana, kuzeyinde Osmaniye ve kuzeydoğusunda Gaziantep bulunur.",
-  "4144_p3": "Hatay Türkiye'nin en önemli eski yerleşim yerlerinden biridir. Yapılan arkeolojik araştırmalarda milattan önce 100.000 ile 40.000 yılları arasına tarihlenen bulgulara ulaşılmıştır.",
-  "4144_p103": "Dış bağlantılar \n \n T.C. Hatay Valiliği\n T.C. Hatay Büyükşehir Belediyesi",
-  "4144_p72": "Hatay, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.",
-  "4144_p20": "2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Hatay'da sınırları il mülki sınırları olan Büyükşehir Belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından Büyükşehir Belediyesi çalışmalarına başladı.",
-  "4144_p96": "Sınır kapıları \nHatay ilinde 3 sınır ve gümrük kapısı bulunmaktadır. Bunlar Cilvegözü, Yayladağı ve Altınözü ilçesindeki Karbeyazı sınır kapılarıdır. Günümüzde Suriye iç savaşı nedeni ile sınır kapıları düzenli olarak çalışmamaktadır.",
-  "4144_p18": "3 Temmuz 1938'de Türk ve Fransız heyetleri arasında yapılan antlaşma ile Hatay'da eşit sayıda olacak şekilde toplam 5000 kişilik Türk ve Fransız askerî gücü konuşlandırıldı. Bu şekilde Hatay'ın statüsü korunmuş oldu. Türk Ordusu 4 Temmuz 1938'de Hatay'a girerek görevine başladı.  Seçimler ile oluşturulan Hatay Meclisi 2 Eylül 1938'de toplanarak bağımsız Hatay Cumhuriyeti'ni ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen, Başbakanlığa ise Abdurrahman Melek seçildi. (bkz. Hatay Sorunu)",
-  "4144_p7": "Bölge, Suriye Tetrapolisi (Antioch, Seleucia Pieria, Apamea] ve Laodikya adlı dört Yunan kentine ev sahipliği yapan Helenistik Seleukos İmparatorluğu'nun merkeziydi.",
-  "4144_p21": "Hatay, kuzey-doğu yönünde eşit enlem ve boylam hattıyla geçilir. Arazinin %46'sı dağ, %33'ü ova ve %20'si yayla ve yamaçtır. En belirgin özelliği kuzey-güney doğrultusunda uzanan Nur Dağları ve en yüksek zirvesi Mığırtepe'dir (2.240m), diğer doruklar ise 1.739 m'deki Ziyaret dağı ve Keldağ'dır (Jebel Akra veya Casius).",
-  "4144_p10": "Kent M.Ö. 64 yılında Roma İmparatorluğu'na katılmış ve İmparatorluğun Suriye eyaletinin başkenti olmuştur. MÖ 64'ten itibaren Antakya şehri Roma İmparatorluğu'nun önemli bir bölgesel merkezi oldu.",
-  "4144_p39": "Hatay İl Nüfusu: 1.686.043 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 5.600 km2'dir. İlde  km2'ye 305 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 1.068 kişi ile Defne’dir)",
-  "4144_p42": "Hatay'ın anavatana ilhakından önce 19. yüzyılın sonlarında yörenin başlıca tarım ürünleri tahıl, zeytin ve meyan köküdür. Bu dönemde Mısır, İngiltere, Fransa ve İtalya'ya tahıl, meyan kökü, yün, kereste ve bazı gıda maddeleri ihraç edilirken, pamuklu dokuma, çiğit, demirden yapılmış aletler ve ilaç ithal edilmektedir.",
-  "4144_p47": "Hatay ilinin toplamda %18.9'luk kısmı tarıma elverişlidir. Tarım arazisinin %63'ünde tarla tarımı yapılmakta, %13.8'inde sebze yetiştirilmekte, %9.4'ünde meyvecilik, %1.8'inde bağcılık, %11.8'inde zeytincilik yapılmaktadır.",
-  "4144_p80": "Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı, 1965-Yayladağı  doğumlu Doç. Dr. Lütfü Savaş  (CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %55,18 oy oranıyla seçilmiştir.",
-  "4144_p17": "Osmanlı İmparatorluğu dönemi \n1516'da Yavuz Sultan Selim bu toprakları fethetmiş ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi başlamıştır. Memlûk Devletinden zaptedilen Antakya, Osmanlı İmparatorluğu'nda önce Halep'e bağlı bir sancak ve daha sonra kaza olarak yönetilmiştir. Bu dönemde Antakya, Asi Nehri ile Habib Neccar Dağı arasındaki dar ve meyilli alanda, 1,5–2 km²'lik bir alan üzerine yerleşmiş orta büyüklükte bir şehirdi. Osmanlı İmparatorluğu'nun Hatay'daki hakimiyeti 1918 yılına kadar devam etti.",
-  "4144_p5": "M.Ö. 17. yüzyıl sonlarında Hititlerin ve M.Ö. 1490 yıllarında Mısır'ın egemenliğine girmiştir. Daha sonra Mitanni Krallığı'nın parçasıydı. Ardından bölge modern Hatay eyaletine adını veren Hititler ve Geç Hititler halkları tarafından yönetildi. Palistin'in Neo-Hitit krallığı da burada bulunuyordu.",
-  "4144_p82": "Hatay Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 89’dur (Büyükşehir Belediye Başkanı, 15 ilçe belediye başkanı ve 73 üye) Bunların 39’u AK PARTİ, 30'u CHP, 12’si, MHP, 6'sı İYİ P., 1'i SAADET P., 1'i BBP'dir.",
-  "4144_p22": "Arap-Nubia Kalkanı ve Anadolu kara kütlelerinin birbirini itmesiyle oluşan İlin peyzajını oluşturan arazi kıvrımlar, Horst–graben formasyonunun klasik bir örneği burada Hatay'da buluşur.\nAsi Nehri, Lübnan'daki Bekaa Vadisi'nde doğar ve Suriye ve Hatay'dan geçerek Karasu ve Afrin Çayı'na boşalır.\nSamandağ'daki deltasından Akdeniz'e akar. Amik Ovası‘nda Amik Gölü vardı ancak bu 1970'lerde kurutuldu ve bugün Amik halen ovaların en büyüğü ve önemli bir tarım merkezidir. İklim, ılık ve yağışlı kışlar ve sıcak, kurak yazlar ile tipik Akdeniz iklimidir. İç kesimlerdeki dağlık alanlar kıyıdan daha kurudur. Bazı maden yatakları vardır. Türkiye'nin en büyük demir-çelik fabrikası  İskenderun‘dadır. Yayladağı ilçesinde Hatay Gülü adlı rengarenk bir mermer üretilir.",
-  "4144_p8": "Eyaletteki ünlü arkeolojik alanlar arasında Aççana Höyük, Tell Tayinat, Tell el Cüdeyde Höyük ve Antakya bulunmaktadır.",
-  "4144_p95": "İl’e ayrıca Hatay Havalimanı ve şehirlerarası otobüslerle ulaşım hizmeti sağlanır.",
-  "4144_p24": "Akdeniz'deki önemli bir liman şehri olan İskenderun ve merkez ilçesi Antakya, ilin en büyük iki yerleşim yeridir ve en önemli geçim kaynağı portakal ve turunçgil bahçeleridir.",
-  "4144_p97": "Hatay BŞB, Basketbol Kadın takımı, 2016-2017 ve 2017-18 sezonlarında  Euro Cup Women’de Avrupa 3.sü olmuştur.",
-  "4144_p31": "Hatay'ın en önemli akarsuyu olan Asi Nehri, Lübnan Dağları ve Anti-Lübnan Dağları arasındaki Bikâ Vadisi'nde kaynayan akarsuların birleşmesiyle oluşur, Suriye topraklarından geçerek ilin güneydoğu sınırlarından girer. Afrin ve Karasu çaylarının birleşmesiyle oluşan Küçük Asi Çayı'nı aldıktan sonra Samandağ yakınlarında delta oluşturarak Akdeniz'e dökülür. Nehri besleyen öteki akarsular arasında Büyük Karaçay, Hüseyinli, Kavaslı ve Defne (Harbiye) dereleri sayılabilir. Asi Nehri Nil ile beraber ters akış yönüne sahip iki akarsudan biridir.",
-  "4144_p83": "2015 genel seçimleri sonucu Hatay'ı temsilen TBMM'de AKP'den 5 milletvekili (Adem Yeşildal, Orhan Karasayar, Mehmet Öntürk, Fevzi Şanverdi, Hacı Bayram Türkoğlu), CHP'den 4 milletvekili (Hilmi Yarayıcı, Mevlüt Dudu, Serkan Topal, Birol Ertem) ve MHP'den ise 1 milletvekili (Mehmet Necmettin Ahrazoğlu) seçilmiştir. 2018 milletvekilliği seçiminde Hatay' da Hdp de milletvekili çıkarmıştır. \n2018 Parlamento Seçimlerinde Barış ATAY, Hdp Hatay milletvekili olarak seçilmiştir.",
-  "4144_p52": "Tarihi boyunca çeşitli inançlara sahip pek çok millete ev sahipliği yapan Hatay bölgesinde çok sayıda şair, bilim insanı ve sanatçı yetişmiş, zaman içinde zengin bir kültür birikimi meydana gelmiştir. Bu birikimin izlerini, etkilerini bugün de tarihi yapılarda, müzelerde eser olarak, toplum yaşayışında sanat, basın-yayın etkinlikleri ya da adet, gelenek, görenekler halinde görmek mümkündür. Ayrıca tarihi boyunca çeşitli dinlerin, inançların bir arada yaşadığı Hatay bu özelliğini bugün de korumakta, İslam, Hristiyanlık ve Musevi inançları iç içe yaşamakta, cami, kilise ve havra yan yana varlıklarını ve fonksiyonlarını sürdürmektedir. Toplumun sahip olduğu ortak kültür nedeniyle inanç farklılıkları Hatay'da hiçbir zaman problem olmamış, bu farklılıklar kültürel yapının bir zenginliği olarak kabul edilmiştir.",
-  "4144_p14": "1086'da Halep Sultanı (Suriye Selçukluları hükümdarı) Tutuş'a geçti. Selçuklu egemenliği, Hatay'ın 1098'de Haçlılar tarafından ele geçirilmesine kadar 14 yıl sürdü ve bir kısmı Antakya Prensliği'nin merkezi haline geldi.",
-  "4144_p50": "Tarım ve hayvancılık \nHatay il topraklarının %54,7'si tarım arazisidir. İl genelinde yetiştirilen başlıca tarım ürünleri arpa, buğday, tahıl, patates, soğan, domates, patlıcan, biber, pamuk, portakal, elma, limon üzüm, karpuz, yer fıstığı, muz ve zeytin en çok yetiştirilen tarım ürünleri arasındadır. İlde hayvancılıkta  gelişmiştir. İlçelere bağlı köy ve yaylarda besicilik yoluyla küçük baş ve büyük baş hayvancılık yapılmaktadır. Bazı bölgelerde tavukçuluk gelişmiştir. Ancak birçok mahallede tavukçuluk gelişmemiştir. Balıkçılık Hatay'ın kıyı kesimlerinde gelişmiştir. Kıyı ilçelerinde büyük çapta balıkçılık yapılmaktadır.",
-  "4144_p51": "Kuzeyden güneye, güneyden kuzeye giden ve doğudan gelen anayolların kavşak noktasında bulunan Antakya, tarihi boyunca kıtalar ve bölgeler arası ticarette önemli rol oynamış, yolcu ve hacı kervanları için bir konaklama yeri ve çeşitli bölgelerden gelen insanlar için bir kültür alışverişi merkezi olmuştur. İskenderun ise tarihi boyunca Mezopotamya'nın, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun ithal ve ihraç limanı olarak hizmet vermiştir. Bu nedenle Antakya çeşitli bölgelerden gelmiş binlerce insanın konakladığı, başka bölge insanlarıyla hem mal, hem fikir alışverişinde bulunduğu, memleketlerine yeni bilgi ve fikirlerle döndükleri bir kültür merkezi görevi yapmış, Helenistik Dönem ve Roma İmparatorluğu dönemlerinde dünyanın sayılı uygarlık merkezlerinden biri olarak ün yapmıştır. Osmanlı Devleti döneminde de bir ticaret ve kültür merkezi görevi yapan Antakya bu dönemini günümüze kadar gelişerek sürdürmüş, kuruluşu Antakya'dan eski olmasına rağmen kent olarak 20. yüzyıl başlarında önem kazanan İskenderun ise 1950'li yıllardan sonra hızlı bir gelişme göstererek Türkiye'nin sayılı ticaret, sanayi ve ihracat merkezlerinden biri haline gelmiştir.",
-  "4144_p15": "İl, 11. yüzyıldan itibaren bölge Halep merkezli Hamdaniler tarafından kısa bir İhşidiler hakimiyetinin ardından kontrol edildi.",
-  "4289_p67": "Yunanistan\n1821'de Avrupa'da kurulan oluşumlar\nBalkan ülkeleri\nGüneydoğu Avrupa ülkeleri\nNATO ülkeleri\nAvrupa Konseyi ülkeleri\nAvrupa Birliği ülkeleri\nUluslararası Frankofoni Örgütü üyesi ülkeler\nAkdeniz İçin Birlik ülkeleri\nBirleşmiş Milletler üyesi ülkeler\nResmî dini Hristiyanlık olan ülkeler\nYunanca konuşan bölgeler ve ülkeler\nGüney Avrupa ülkeleri",
-  "4289_p0": "Yunanistan (,  ) ya da resmî adıyla Helen Cumhuriyeti (eskiden Hellas,  , ), Güneydoğu Avrupa'da bulunan bir ülkedir. Nüfusu 2022 itibarıyla yaklaşık 10,3 milyon olan ülkenin en büyük şehri ve başkenti Atina'dır. Kuzeybatısında Arnavutluk, kuzeyinde Kuzey Makedonya ve Bulgaristan, kuzeydoğusunda Türkiye, doğusunda Ege Denizi, batısında İyon Denizi, güneyinde Girit Denizi ve Akdeniz ile sınırlanan Yunanistan, Avrupa, Asya ve Afrika'nın kavşağında stratejik bir konumda yer almaktadır.",
-  "4289_p38": "Yunanistan'da hâkim iklim büyük ölçüde Akdeniz iklimidir: Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer.",
-  "4289_p25": "1917'de Megali İdea'nın (“Büyük Fikir”) destekçileri, Yunanistan'ın Türkiye'nin büyük etnik Rum nüfusa sahip bölgelerini ele geçirmesini istedi ve hatta İstanbul'u yeniden fethetmeyi hayal etti. Ancak, Anadolu'nun Yunan işgali, Yunan tarih yazımında \"Anadolu Felaketi\" (, Mikrasiatiki katastrofi) olarak adlandırılan yenilgiyle sonuçlandı.",
-  "4289_p34": "Doğuda Ege Denizi, güneyde Akdeniz ve batıda İyon Denizi ile sınırlanmış olan Yunanistan'ın orta ve güney kesimlerde zakkum, kızılçam, mersin, defne, meşe, zeytin ve ardıç ağaçlarının da yetiştiği Akdeniz iklimine has maki örtüsü hâkim iken kuzey ve batıdaki yüksek alanlarda başta meşe olmak üzere geniş yapraklı ormanlar yer alır. Ormanlık alanlar ülke arazisinin yaklaşık beşte birini kaplar.",
-  "4289_p36": "En büyük ve en kalabalık adası Girit'tir. Anakaradan 60 m genişliğindeki Euripus Boğazı'yla ayrılan Eğriboz Adası Yunanistan'ın ikinci en büyük adasıdır. Onu Midilli ve Rodos Adaları izler.",
-  "4289_p37": "Yunan adaları geleneksel olarak şöyle gruplanır: Atina yakınlarındaki Saronik Körfezi'ndeki Saron Adaları, Tavşan Adaları (Kiklatlar), Ege Denizi'nin ortasını kaplayan büyük adalar yığını, Kuzey Ege Adaları, Türkiye'nin batı kıyılarındaki adalar grubu, güneydoğuda Girit ile Türkiye arasında On iki Ada, Sporades, kuzeydoğu Euboea kıyılarında küçük ada grubu ve İyonya Denizi'nde anakaranın batısında yer alan İyon Adaları.",
-  "4289_p35": "Yunanistan'da tanıma bağlı olarak 1.200 ila 6.000 arasında pek çok ada vardır, bunların 227'sinde yerleşim vardır ve bitişik olmayan kıtalararası ülke olarak kabul edilir.",
-  "4289_p33": "Yunanistan bir dağlar ve adalar ülkesidir. Ülkedeki en büyük adalar sırasıyla Girit, Eğriboz, Midilli ve Rodos'tur. Kıta Yunanistan'ı, kuzeyde Dinar Alpleri'nin bir uzantısı olan Pindus Dağları'nın hakimiyetindedir. Pindus, Yunanistan'ı yüksek yağış alan batı bölgesi ve az yağış alan doğu bölgesi olarak ikiye ayırır. En yüksek dağ, antik tanrıların efsanevi evi olan ve 2917 metre yüksekliğindeki Olimpos Dağı'dır. Diğer önemli sıradağlar, kuzeydeki Rodoplar ve güneydeki Peleponez Dağları'dır. Biri Teselya'da, diğeri Orta Makedonya'da olmak üzere iki ana ova vardır. Yunanistan'ın ulaşıma elverişli nehirleri yoktur; en uzun nehir kuzeydeki Aliakmonas'tır. Diğer başlıca nehirleri Meriç, Mesta, Struma ve Vardar'dır.",
-  "4289_p66": "Yunanistan cumhurbaşkanı //\n Yunanistan başbakanı /\n Yunanistan Parlamentosu /\n \n Yunanistan 1973",
-  "4289_p32": "Yunanistan, 1981'de Avrupa Topluluğu'na (şimdi Avrupa Birliği) katıldı ve AT fonları, ülkenin altyapısının büyük ölçüde iyileştirilmesine yardımcı oldu. Paket turizm de hızla yükseldi ve 1990'lar patlama yıllarıydı. Ancak 2010 yılında, yıllarca sorumsuz borçlanma, ekonominin neredeyse çöküşüne yol açtı. Hükûmet, alacaklılarına mali kurtarma için yalvarmak ve kamu harcamalarını kısmak zorunda kaldı ve bu da toplumsal huzursuzluğa neden oldu; ancak on yıllık kemer sıkma politikasının ardından ekonomi toparlanma belirtileri göstermeye başladı.",
-  "4289_p27": "Yakın dönem: İkinci Dünya Savaşı ve Yunan İç Savaşı",
-  "4289_p2": "Yunanistan üniter bir parlamenter cumhuriyettir ve gelişmiş bir yüksek gelirli ülkedir. Ekonomisi, önemli bir bölgesel yatırımcı olduğu Balkanlar'ın en büyüğüdür. Birleşmiş Milletler'in kurucu üyesi olan Yunanistan, Avrupa Topluluklarına (Avrupa Birliği'nin öncüsü) katılan onuncu üyeydi ve 2001'den beri Euro bölgesi'nin bir parçasıdır. Ayrıca, aralarında Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Dünya Ticaret Örgütü (WTO), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Uluslararası Frankofoni Örgütü'nün (OIF) de bulunduğu pek çok uluslararası kuruluşa üyedir.",
-  "4289_p29": "Yunanistan, 1940'ta II. Dünya Savaşı sırasında İtalyan işgaline başarıyla direndi, ancak 1941'de Alman birlikleri tarafından yenildi ve işgal edildi.",
-  "4289_p60": "Yunanistan genelinde insanlar genellikle ızgara ahtapot ve küçük balık, beyaz peynir, dolmades (pirinç, kuş üzümü ve asma yaprağına sarılmış çam fıstıkları), çeşitli bakliyatlar, zeytinler, peynir ve tzatziki gibi çeşitli soslarla birlikte meze gibi küçük yemeklerden yemeyi sever. Zeytinyağı hemen hemen her yemeğe eklenir.",
-  "4289_p22": "Osmanlı yönetimine karşı Yunan Bağımsızlık Savaşı, 1821'de başladı ve neredeyse on yıl sürdü. Başarı, büyük ölçüde yabancıların müdahalesi sayesinde geldi. Fransa, Rusya ve İngiltere müdahale edip Osmanlı donanmasını Navarin'de batırana kadar Osmanlılar üstünlüğü ele geçirmeye yakın görünüyordu. 1821'de Osmanlılar yeni Yunan Cumhuriyeti'ne bağımsızlık vermeye zorlandı, ancak Türkiye batı, orta ve kuzey anakarasının çoğunu elinde tuttu. Bu dönem aynı zamanda tüm Yunan halkını tek bir bayrak altında toplamayı amaçlayan \"Megalo İdea\"nın de başlangıcıydı. Cumhuriyetin ilk cumhurbaşkanı Kapodistrias, 1831'de suikasta uğradı ve rejim çöktü.",
-  "4289_p15": "Bizans İmparatorluğu, İstanbul 1204'te Haçlıların eline geçene kadar Yunanistan'ı yönetti. Bu Frank yağmacıları ve Venedikli müttefikleri, Yunan anakarasını ve adalarını aralarında bölerek çeşitli küçük krallıklar ve prenslikler yarattı. İmparatorluk, İstanbul'u geri aldı ve 1259'da Pelagonya'da Frank prenslerini yendikten sonra Yunanistan anakarasının çoğunu geri aldı.",
-  "4289_p57": "Yunan mutfağı, Girit yemekleriyle özetlenen Akdeniz diyeti'nin özelliğidir.",
-  "4289_p30": "İşgalin 1944'te sona ermesiyle rahatlayan Yunanistan'da, demonimçi gruplar ve komünistler arasında çatışmalar başladı. Üç yıllık bir iç savaş yaşandı. Savaş Yunanistan'ı yoksul, istikrarsız ve bölünmüş durumda bıraktı. Daha sonra siyasî istikrarsızlık baş gösterdi.",
-  "4289_p18": "Gelecek 200 yıl boyunca Venedik Cumhuriyeti ile anakara Yunanistan ve adalar üzerinde çatışan Osmanlı Devleti, Kıbrıs ve Girit sırasıyla 1571 ve 1670'te ele geçirdi.\n1571'de İspanyol müttefikleri ile Korint Körfezi'ndeki İnebahtı'da bir Osmanlı donanmasını yok eden Venedikliler, 1715'e gelindiğinde sadece Korfu ve İyon Adaları'nı elinde tutabildiler.",
-  "4289_p21": "Bağımsızlık ve büyüme (1821-1924)",
-  "4289_p1": "Uzun bir geçmişi olmasına rağmen modern Yunanistan, 1830 yılında kurulmuş oldukça genç bir ülkedir. Klasik Yunanistan'daki şehir devletleri, demokrasinin, Batı felsefesinin, Batı edebiyatının, tarihçiliğin, siyaset biliminin, önemli bilimsel ve matematiksel ilkelerin, tiyatronun ve Olimpiyat Oyunlarının doğduğu yer olarak Batı medeniyetinin beşiği kabul edilir. Bu şehir devletleri, II. Filip tarafından fethedildikten sonra, Büyük İskender ordularıyla Yunan uygarlığını Orta Doğu'ya getirerek daha sonra Hristiyanlığın ortaya çıkıp yayılacağı ortak kültürel alanı yarattı. MÖ ikinci yüzyılda Roma tarafından ilhak edilen Yunanistan, Roma İmparatorluğu'nun ve Yunan dili ve kültürünün baskın olduğu ardılı Bizans İmparatorluğu'nun ayrılmaz bir parçası oldu. On beşinci yüzyılın ortalarında Osmanlı egemenliği altına giren Yunanistan, 500 yıllık Osmanlı hâkimiyetinden sonra 1830'da modern bir ulus devlet olarak ortaya çıktı.",
-  "4289_p4": "İlk insanlar Yunanistan'da 200.000 veya daha fazla yıl önce dolaştı ve kuzey anakarada MÖ 7000'e kadar uzanan Neolitik tarım izleri var. Tunç kullanan Yunanca konuşanlar MÖ 2000 civarında geldi ve Miken, Tirins ve Pilos'taki müstahkem saraylar etrafında günümüzde Miken uygarlığı olarak adlandırılan bir kültür gelişti.  Medeniyetleri MÖ 1200 civarında Bronz Çağı Çöküşü ile sona erdi ve bunu yüzyıllarca süren bir \"karanlık çağ\" izledi. Bu dönemin sonunda, MÖ 800 civarında, şehir devletleri ortaya çıktı ve Yunanlar, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarındaki koloni kurmaya başladılar.",
-  "4289_p61": "Bazı tatlılar arasında melomakarona, diples ve galaktoboureko ve uzo, metaxa gibi içecekler ve retsina dahil çeşitli şaraplar bulunur. Yunan mutfağı, anakaranın farklı bölgelerinden ve adadan adaya büyük farklılıklar gösterir. Bazı çeşniler diğer Akdeniz mutfaklarından daha sık kullanır: kekik, nane, sarımsak, soğan, dereotu ve defne yaprakları. Diğer çok tüketilen ot ve baharatlar arasında fesleğen, kekik ve rezene tohumu  vardır. Birçok Yunan tarifinde özellikle ülkenin kuzey kesimlerinde \"tatlı\" baharatlar etle birlikte örneğin yahnilerde tarçın ve karanfil kullanılır.",
-  "4289_p3": "Günümüzde Türkçede bu ülkeyi ve halkını tanımlamak için kullanılan Yunanistan ve Yunan kelimeleri Arapça (, al-Yūnān), Farsça (, Yūnān) ve İbranice'de (, Yavan) de olduğu gibi Anadolu'da bulunan İyonyalılar'a atfen ortaya çıkmıştır ve Yakındoğu'daki Helenler'i ifade eder. İngilizce, Fransızca ve Almanca da dahil olmak üzere Batı Avrupa'da konuşulan dillerde ise İtalya'nın güneyindeki Grek kolonilerine'e atfen \"Grek\" (, Graikoí) ismi yaygınlaşmıştır. Yunan kavimleri ve şehirleri kendilerini Helenler diye tanımlamıştır. Bugünkü Yunanistan'ın ismi de \"Helen ülkesi\" anlamında Katarevusa'da Hellás () ve Modern Yunanca'da Elláda'dır (). Bununla birlikte Helenler, Roma ve Bizans İmparatorluğu döneminde kendilerini Romalı (, Romioi) olarak adlandırmışlar, Selçuklular ve Osmanlılar tarafından bu yüzden Rum diye anılmışlardır. Helen ismi 1830'da Yunanistan'ın bağımsız bir devlet olarak kurulmasına kadar tarihe karışmış ve yeni kurulan devletin, köklerini doğrudan eski Yunan medeniyetine dayandırdığından Hellas adını yeniden canlandırmıştır.",
-  "4289_p12": "Roma Yunanistanı Roma'nın yükselen gücü, Yunanistan'ın MÖ 146'da Korint'in yağmalanmasından sonra bir Roma eyaleti haline gelmesiyle sonuçlandı ve bunu görece bir sakinlik dönemi izledi. Yunan kültürünün ateşli hayranları olan Romalılar, oğullarını eğitim görmeleri için Atina'ya göndererek burayı bir kültür merkezi haline getirirken, Roma imparatorları şehre ve ülkenin diğer bölgelerine büyük anıtlar bağışladı. Hristiyanlık bu dönemde bölgeye tanıtıldı, Pavlus MS 49-61 döneminde bölgeyi dolaştı.",
-  "4289_p63": "Siyasi taraf tutma eğilimindeki Yunan gazeteleri arasında Ekathimerini (\"Günlük\"), Eleftherotypia (\"Özgür Basın\"), To Vima (\"Tribün\") ve 2009 ekonomik krizinin ardından yalnızca çevrimiçi yayınlanan Ta Nea'' (\"Haberler\") öne çıkar. Devletin televizyon ve radyo yayıncılığındaki tekeli 1980'lerde kırıldı ve bu da özel istasyonların doğmasına neden oldu.",
-  "4289_p46": "Sağlık sistemindeki eksikliklere rağmen Yunanistan'da yaşam beklentisi 81,1 olarak dünyanın en yüksekleri arasındadır.",
-  "65013_p5": "Figen Akat isimli Türk gemisi 25 Aralık 1995 tarihinde Ege Denizi'ndeki Kardak Kayalıkları'nda karaya oturdu. Bu olaydan sonra Yunanistan, deniz kazasının kendi kara sularında olduğunu ileri sürdü. Türkiye ise söz konusu adaların kendisine ait olduğunu belirtti.",
-  "65013_p9": "Issız adalar\nOn İki Ada\nKayalıklar\nTürkiye'nin toprak anlaşmazlıkları\nYunanistan'ın toprak anlaşmazlıkları",
-  "65013_p2": "Ocak 1996'da Yunanistan ile Türkiye arasında, bir Türk gemisinin karaya oturması sonucu meydana gelen olaylar yüzünden iki ülke savaşın eşiğine geldi. Bu olay Kardak Krizi diye adlandırılmaktadır.",
-  "65013_p1": "II. Dünya Savaşı öncesi koşullar çerçevesinde müzakere edilen 4 Ocak 1932 tarihli Türk-İtalyan Sözleşmesi ile bölgenin güneyinde egemenlik düzenlemeleri yapılmış ve bu amaçla çekilen hattın kuzeyde üzerinde hiçbir tartışma olmayan hatla birleştiği ifade edilmiştir. Kardak Kayalıkları da içeren bu bölgeyle ilgili düzenlemeler ise 28 Aralık 1932'de hazırlanan bir metinde ele alınmıştır ve burada Kardak Kayalıkları açıkça İtalyan (sonra Yunan) tarafında görülmektedir (aşağıdaki haritada \"G\" bayraklı ada). Ancak bu metnin resmi olarak yürürlüğe girip girmediği tartışmalıdır ve Türkiye, Kardak Kayalıkları'nın aslında hiçbir zaman devredilmediği tezini de bu metnin bağlayıcı bir belge olmadığı iddiasına dayandırmaktadır. Nihayetinde 1923'deki Lozan Antlaşması'nın İtalya'ya devredilen adacıkları tanımlamak için kullandığı \"bağlı adacıklar\" ifadesinin içeriği 1932'de doldurulmaya çalışılmış, II. Dünya Savaşı'nı takiben imzalanan Paris Antlaşması'yla da ismen sayılan adalar ve \"bitişik adacıkları\" Yunanistan'a devredilmiştir. Bu durumda Türkiye ile Yunanistan arasında tartışma konusu olan da Lozan Antlaşması'nın \"bağlı\", Paris Antlaşması'nın da \"bitişik\" olarak nitelediği adacık (ve kayalıkların) hangi coğrafi formasyonları (ve özellikle de Kardak Kayalıkları'nı) içerip içermediğidir.",
-  "65013_p4": "Kardak Krizi (Yunanca: Κρίση των Ιμίων) Ocak 1996'da Yunanistan ile Türkiye arasında Türk bandıralı bir geminin Kardak Kayalıkları'nda karaya oturması sonucu Türk ve Yunan kurtarma ekipleri arasında anlaşmazlık çıkınca patlayan krizdir ve iki ülkeyi savaşın eşiğine getirmiştir.",
-  "65013_p0": "Kardak (Yunanca: Ίμια, Imia), Ege Denizi'nde Kalolimni Kayalığı'nın 5 km doğusunda, Muğla ilinin 7 km batısında bulunur. Kayalıkların toplam alanı 40 dönüm kadardır. Halk dilinde İkizce veya Limnia (Yunanca) diye de adlandırılır.",
-  "65013_p8": "Dış bağlantılar \n Uzaydan Kardak Adaları\nHürriyet Gazetesi: Kardak'ta gerginlik \nDönemin Yunanistan Başbakanının kaleminden Kardak Krizi",
-  "65013_p6": "Yunanistan ordusu, bir süre sonra doğudaki adacığa asker çıkarıp bayrak dikti. Bunun üzerine iki ülkenin deniz kuvvetleri, adanın çevresinde konuşlandı.",
-  "65013_p7": "Dönemin başbakanı Tansu Çiller; \"O bayrak iner, o asker gider.\" diyerek Türk Silahlı Kuvvetlerinin savaşa hazır olduğunu belirtti ve 30 Ocak 1996 gecesi adaya asker çıkarılmasını istedi. Türk SAT ve SAS komandoları, Doğu Kardak’ı kuşatmış olan Yunan donanmasının arasından geçerek hemen yandaki ikinci adaya (Batı Kardak) gece operasyonu ile çıkıp Türk bayrağını diktiler. Daha sonra Bill Clinton'un telefonu ve Amerikan delegesi Richard Holbrooke ile NATO Genel Sekreteri Javier Solana girişimleriyle tansiyon düşürülmüş ve kriz öncesi duruma dönülmüştür. Çıkan krizde Yunan helikopterinin düşmesi sonucu üç Yunan subayı yaşamını yitirdi.",
-  "65013_p3": "Geçmiş \n1996 yılında savaşın eşiğine gelmesiyle birlikte Ankara kırmızı alarma geçmişti. Tansu Çiller kayalıklara SAT (Su Altı Taarruz) ve SAS (Su Altı Savunma) komandolarının gitmesini istemişti. SAT komandoları denizden taarruza geçip kayalıklara Türk bayrağını dikmiştir.",
-  "676_p0": "Türkiye veya resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Anadolu'da, küçük bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın güneydoğu uzantısı olan Trakya'da yer alan kıtalararası bir ülkedir. Kuzeybatıda Bulgaristan, batıda Yunanistan, kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, İran ve Azerbaycan, güneydoğuda ise Irak ve Suriye ile komşudur. Güneyini Kıbrıs Adası ve Akdeniz, batısını Ege Denizi ve kuzeyini Karadeniz çevreler. Marmara Denizi ise İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı ile birlikte Anadolu'yu Trakya'dan, yani Asya'yı Avrupa'dan ayırır.",
-  "676_p59": "Türkiye toprakları kabaca bir dikdörtgen şeklini andırır, 1.600 kilometre (1.000 mi) uzunluğunda ve 800 km (500 mi) genişliğindedir. 36° ve 42° kuzey paralelleri ile 26° ve 45° doğu meridyenleri arasına yerleşmiştir. Gölleriyle birlikte 783.562 kilometre karelik (300,948 sq mi) bir alanı kaplar. Bunun 755.688 kilometre karesi (291.773 sq mi) Asya topraklarını oluştururken, geriye kalan 23.764 kilometre karesi (9.174 sq mi) Avrupa topraklarını oluşturur. Bu rakamlarla, yüzölçümü a��ısından dünyanın en büyük 37. ülkesidir. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. Batısında Ege Denizi, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde Akdeniz bulunmaktadır. Kuzeybatısında ise Marmara Denizi yer alır.",
-  "676_p30": "Kore Savaşı'na (1950-53) Birleşmiş Milletler kuvvetleri ile birlikte katılan Türkiye, 1952 yılında Sovyetler Birliği'ne karşı NATO'ya katıldı. 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ta gerçekleşen darbe, EOKA-B'nin faaliyetleri, Enosis (adayı Yunanistan ile birleştirme) planları ve yaşanan toplumlar arası çatışmanın tırmanması sonucunda Türkiye, 20 Temmuz 1974'te adaya asker çıkardı. Dokuz yıl sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurularak ada ikiye bölündü, ancak ülke yalnızca Türkiye tarafından tanındı.",
-  "676_p12": "Anadolu'nun sahil şeridinde MÖ 1200 yıllarında büyük ölçüde Aiol, İyon ve Yunan yerleşimleri başladı. Bu yerleşimciler tarafından Milet, Efes, Smyrna ve Byzantium gibi çok sayıda önemli şehir kuruldu. Son olarak Yunan koloniciler tarafından MÖ 657'de Megara kenti ortaya çıkarıldı. Yine bu dönemlerde, MÖ 6. yüzyılda, Türkiye'nin şu anki doğu toprakları üzerinde Ermeni Orontid Hanedanı tarafından bir devlet kuruldu.",
-  "676_p60": "Türkiye'nin Avrupa'daki kısmı olan Doğu Trakya'da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınırı bulunmaktadır. Asya'daki kısmı olan Anadolu'da ise dar kıyı ovalarıyla çevrilmiş yüksek bir merkezi platodur. Kuzeyde Köroğlu ve Kuzey Anadolu Dağları ile, güneyde Toros Dağları ile çevrilmiştir. Türkiye'nin doğusuna gidildikçe yükselti artar ve burası Fırat, Dicle, Aras gibi çeşitli nehirlerin kaynağıdır. Ayrıca 5.137 metre (16.854 ft) yüksekliğindeki Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı ve en büyük gölü olan Van Gölü de Doğu Anadolu'da yer alır. Türkiye, Anadolu toprakları üzerinde kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve İran, güneydoğuda Irak ve Suriye ile komşudur.",
-  "676_p58": "Türkiye, iki kıtada toprağı bulunan bir Avrasya ülkesidir. Topraklarının %97'si Asya üzerinde bulunur ve bu kısım Anadolu diye adlandırılır. Kalan %3'lük kısım ise Avrupa kıtasında kalır ve Doğu Trakya diye adlandırılır. Marmara Denizi, Çanakkale ve İstanbul Boğazı Anadolu'yu Trakya'dan, Asya'yı Avrupa'dan ayırır.",
-  "676_p52": "Türkiye, 1950'den bu yana Birleşmiş Milletler ve NATO bünyesi dahilinde uluslararası alanda çeşitli güçlerin korunmasına yardımcı olmuştur. Somali ile eski Yugoslavya'da barış ortamının korunmasına destek sağlamış ve Birinci Körfez Savaşı'nda koalisyon güçlerini desteklemiştir. Bunun yanı sıra varlığı tartışmalı olsa da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti topraklarında 36.000 askerini bulundurmaktadır. Afganistan'da Amerika Birleşik Devletleri'nin istikrar gücü, BM yetkilisi ve 2001'den bu yana NATO komutası altında Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti'nin bir parçası olarak bulunmaktadır. 2003'ten beri Türkiye, Avrupa Kolordusu'na askerî personel sağlamakta ve AB Savaş Grupları'nda yer almaktadır.",
-  "676_p61": "Türkiye, yedi coğrafi bölgeye bölünmüştür. Bunlar Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara bölgeleridir. Dar bir kemere benzeyen Karadeniz Bölgesi, Kuzey Anadolu boyunca düzensiz bir şekilde uzanır ve ülkenin toplam yüzölçümünün altıda birini oluşturur. Geleneksel bir eğilim olarak, doğuya doğru gidildikçe engebenin artmasına paralel olarak yaylacılığın arttığı görülür.",
-  "676_p123": "VikiProje Tarih kaynak bekleyen maddeler\nAvrupa ülkeleri\nBatı Asya ülkeleri\nDoğu Akdeniz\nYakın Doğu ülkeleri\nOrta Doğu ülkeleri\nÇağdaş Türk devletleri\nNATO ülkeleri\nAvrupa Konseyi ülkeleri\nBirleşmiş Milletler üyesi ülkeler\nCumhuriyetler\n1923'te kurulan bölgeler ve ülkeler\nAvrasya\nGüneydoğu Avrupa\nGüney Avrupa ülkeleri\nBatı Asya\nG20 ülkeleri\nAkdeniz İçin Birlik ülkeleri\nTürk Devletleri Teşkilatı ülkeleri",
-  "676_p67": "Türkiye'de üç farklı iklim tipine rastlanmaktadır. Genel anlamda Ege Denizi ile Akdeniz kıyılarında görülen Akdeniz ikliminde yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Bitki örtüsü makidir. Karadeniz kıyılarında görülen bir ılıman okyanus iklim tipi olan Karadeniz ikliminde her mevsim yağış görülmektedir, doğal bitki örtüsü ormandır. Karadeniz kıyıları, Türkiye'nin yıl boyunca yüksek yağış alan tek bölgesidir ve Doğu Karadeniz bölümü yıllık 2000-2500 milimetre yağış almaktadır.",
-  "676_p48": "Günümüzde Türkiye, askerî kapasitesi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç kabul edilirken; Avrupa ve Asya kıtalarının kavşak noktasında yer alması nedeniyle önemli bir jeostratejik güce sahiptir. Ülke, Birleşmiş Milletler (1945), OECD (1961), İslam İşbirliği Teşkilatı (1969), AGİT (1973), EİT (1985), KEİ (1992), D-8 (1997), G-20 (1999) ve Türk Devletleri Teşkilatı (2009) gibi uluslararası örgütlerin kurucu üyelerinden birisidir. 1951-1952, 1954-1955, 1961 ve son olarak 2009-2010 yıllarında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde geçici üye olarak görev yapmıştır.",
-  "676_p98": "Göçmenler \n1991'deki Körfez Savaşı sırasında milyonlarca Kürt dağlardan Türkiye'ye ve İran'ın Kürt bölgelerine kaçtı. Türkiye'ye göç, insanların ülkede ikamet etmek için Türkiye'ye göç ettikleri süreçtir. 2010'larda ve 2020'lerin başında Türkiye'de yaşanan göçmen krizi, milyonlarca mülteci ve göçmenin akınına neden oldu; 2014 itibarıyla, uluslararası göçmenler ülke nüfusunun %2,5'ini oluşturuyordu. UNHCR'ye göre 2018'de Türkiye, Afrika ve Orta Doğu'dan toplam 3.564.919 kayıtlı mülteciye ev sahipliği yaptı ve bu, dünyadaki tüm mültecilerin %63,4'üne tekabül ediyor. 2020 itibarıyla resmi olarak 3,6 milyondan fazla Suriyeli mülteci ile dünyanın en çok Suriyeli mülteci barındıran ülkesi oldu. Türkiye'deki mülteci krizini Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı yönetiyor.",
-  "8673_p93": "Uluslararası anlaşmazlıklar \n1939 yılında, Suriye hala bir Fransız mandasıyken, Fransızlar İskenderun Sancağı'nın İkinci Dünya Savaşı'nda bir dostluk antlaşmasının parçası olarak Türkiye'ye katılmasına ilişkin bir plebisite izin verdi. Bu sayede Türkiye'nin Hatay ili kuruldu. Fransızların bu hamlesi Suriye'de çok tartışıldı ve sadece beş yıl sonra Suriye bağımsız oldu. Türkiye'nin İskenderun Sancağı'nı ilhak etmesine rağmen Suriye hükûmeti, 1949'daki kısa bir dönem hariç, bağımsızlıktan bu yana bölge üzerindeki Türk egemenliğini tanımayı reddetti.",
-  "8673_p161": "Ayrıca bakınız \n Suriye İç Savaşı\n Caber Kalesi, Suriye toprakları içinde kalan Türkiye ait toprak parçası, Türk Mezarlığı\n Suriye Türkleri",
-  "8673_p14": "Yamhad (modern Halep) iki yüzyıl boyunca Kuzey Suriye'ye hakim oldu, ancak Doğu Suriye MÖ 19. ve 18. yüzyıllarda I. Şamşi-Ahad'ın Amori Hanedanı tarafından yönetilen Eski Asur İmparatorluğu ve Amoriler tarafından kurulan Babil İmparatorluğu tarafından işgal edildi. Yamhad, Mari tabletlerinde yakın doğunun en güçlü devleti ve Babilli Hammurabi'den daha fazla tebaaya sahip olarak tanımlandı. Yamhad otoritesini Aççana, Katna, Hurri devletleri ve Fırat Vadisi üzerinde Babil sınırlarına kadar dayattı. Yamhad'ın ordusu Elam (modern İran) sınırındaki Der'e kadar sefere çıktı. Yamhad, Ebla ile birlikte MÖ 1600 dolaylarında Anadolu'dan gelen Hint-Avrupalı Hititler tarafından fethedildi ve yok edildi.",
-  "8673_p7": "Bu kelimeyle ifade edilen bölge zaman içinde değişmiştir. Klasik olarak Suriye, Akdeniz'in doğu ucunda, güneyde Arabistan ve kuzeyde Anadolu arasında yer alır, Irak'ın bazı kısımlarını içerecek şekilde iç kesimlere uzanır ve Yaşlı Plinius'un batıdan doğuya Kommagene, Sophene ve Adiabene'yi içerecek şekilde tanımladığı kuzeydoğuda belirsiz bir sınıra sahiptir.",
-  "8673_p0": "Suriye (), resmi olarak Suriye Arap Cumhuriyeti (), Doğu Akdeniz ve Levant'ta yer alan bir Batı Asya ülkesidir. Batıda Akdeniz, kuzeyde Türkiye, doğu ve güneydoğuda Irak, güneyde Ürdün ve güneybatıda İsrail ve Lübnan ile sınırlanan ve 14 vilayetten oluşan üniter bir cumhuriyettir. Verimli ovalar, yüksek dağlar ve çöllerden oluşan bir ülke olan Suriye, çoğunluğu Suriyeli Araplar, Kürtler, Türkmenler, Süryaniler, Ermeniler, Çerkesler, Arnavutlar ve Rumlar olmak üzere çeşitli etnik ve dini gruplara ev sahipliği yapmaktadır. Dini gruplar arasında Müslümanlar, Hristiyanlar, Nusayriler, Dürziler ve Yezidiler bulunmaktadır. Suriye'nin başkenti ve en büyük şehri Şam'dır. Araplar en büyük etnik gruptur ve Müslümanlar en büyük dini gruptur.",
-  "8673_p92": "Suriye, AB ile komşularını yakınlaştırmayı amaçlayan Avrupa Birliği'nin Avrupa Komşuluk Politikası (ENP) kapsamındadır.",
-  "8673_p50": "Kasım 1956'da, Süveyş Krizi'nin doğrudan bir sonucu olarak Suriye, Sovyetler Birliği ile bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma, askeri teçhizat karşılığında hükûmet içinde komünist etkiye bir dayanak sağladı. Bunun üzerine Türkiye, Suriye'nin askeri teknolojisindeki bu güç artışından endişe duymaya başladı, zira Suriye'nin İskenderun'u geri alma girişiminde bulunması mümkün görünüyordu. Sadece Birleşmiş Milletlerdeki hararetli tartışmalar savaş tehdidini azalttı.",
-  "8673_p6": "Çeşitli kaynaklar Suriye adının MÖ 8. yüzyılda Luvi dilinde kullanılan \"Sura/i\" teriminden ve antik Yunanca Σύριοι, Sýrioi veya Σύροι, Sýroi isimlerinden türetildiğini ve her ikisinin de aslen Kuzey Mezopotamya'daki (bugünkü Irak) Aššūrāyu'dan (Asurlular) geldiğini göstermektedir. Ancak Seleukos İmparatorluğu'ndan (MÖ 323-150) itibaren bu terim Levant'a da uygulandı ve bu noktadan sonra Yunanlar bu terimi Mezopotamya'daki Süryaniler ile Levant'taki Aramiler arasında ayrım yapmadan kullandılar. Ana akım modern akademik görüş, Yunanca sözcüğün, nihayetinde Akadca Aššur'dan türetilen Ἀσσυρία, Assyria ile ilişkili olduğu argümanını güçlü bir şekilde desteklemektedir. Yunanca isim, MÖ 8. yüzyıl Çineköy yazıtında kaydedilen Fenikece ʾšr \"Assur\", ʾšrym \"Asurlular\"a karşılık geliyor gibi görünmektedir.",
-  "8673_p3": "\"Suriye\" adı tarihsel olarak daha geniş bir bölgeyi ifade etmekteydi, geniş anlamda Levant ile eş anlamlıydı ve Arapçada eş-Şam olarak bilinmekteydi. Modern devlet, MÖ 3. binyılın Ebla uygarlığı da dahil olmak üzere birçok antik krallık ve imparatorluk alanını kapsamaktadır. Halep ve başkent Şam, dünyanın sürekli yerleşim gören en eski şehirleri arasındadır. İslami dönemde Şam, Emevi Halifeliği'nin merkezi ve Mısır'daki Memlük Sultanlığı'nın bir vilayet başkentiydi.",
-  "8673_p163": "Syria . The World Factbook. CIA. \n  \n BBC News'den Suriye profili",
-  "8673_p8": "Ancak Plinius'un zamanında bu büyük Suriye, Roma İmparatorluğu'na bağlı (ancak siyasi olarak birbirinden bağımsız) bir dizi eyalete bölünmüştü: Daha sonra MS 135'te Filistin olarak yeniden adlandırılan Yahudiye (günümüz İsrail, Filistin Toprakları ve Ürdün'e karşılık gelen bölge); en güneybatıda modern Lübnan, Şam ve Humus bölgelerine karşılık gelen Phoenice (MS 194'te kuruldu); Coele-Syria (ya da \"İçi Boş Suriye\") ve Eleutheris Nehri'nin güneyi.",
-  "8673_p1": "Suriye, neo-Baasçılık olarak bilinen Arap milliyetçi ideolojisini benimseyen tek ülkedir. Suriye, Birleşmiş Milletler dışındaki bir uluslararası örgüt olan Bağlantısızlar Hareketinin üyesidir. Kasım 2011'de Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyelikleri askıya alındı ve Akdeniz Birliği üyeliğini kendi kendine askıya aldı. Ancak 7 Mayıs 2023 tarihinde Arap Birliği'ne geri döndü.",
-  "8673_p22": "Böylece bölgeye \"Suriye\" adını verenler Yunanlar oldu. Aslen Mezopotamya'nın (Irak) kuzeyindeki \"Asur\" kelimesinin Hint-Avrupa dilindeki bozulmuş hali olan bu terimi Yunanlar sadece Asur'un kendisini değil, aynı zamanda yüzyıllar boyunca Asur egemenliği altında kalmış olan batıdaki toprakları tanımlamak için de kullandılar. Böylece Greko-Romen dünyasında hem Suriye'deki Aramiler hem de doğudaki Mezopotamya'daki (günümüz Irak'ı) Asurlular, kendi başlarına farklı halklar olmalarına rağmen \"Suriyeliler\" ya da \"Süryaniler\" olarak anıldılar ki bu karışıklık modern dünyada da devam edecekti. Nihayetinde güney Seleukos Suriyesi'nin bazı kısımları Helenistik İmparatorluk'un yavaş yavaş dağılmasıyla birlikte Yahudiye Haşmonayimleri tarafından ele geçirildi.",
-  "8673_p36": "Suriye'nin bazı bölümleri, Haçlı Seferleri sırasında MS 1098 ve 1189 yılları arasında Fransız, İngiliz, İtalyan ve Alman derebeyleri tarafından ele geçirildi ve aralarında Suriye'deki başlıca Antakya Prensliği'nin de bulunduğu Haçlı devletleri olarak biliniyordu. Kıyıdaki dağlık bölge, Haçlı Devletleri ile aralıklı olarak çatışmalar ve ateşkesler yaşayan ve Haşhaşiler olarak adlandırılan Nizari İsmailileri tarafından da kısmen işgal edildi. Tarihin ilerleyen dönemlerinde \"Nizariler yenilenen Frank düşmanlıklarıyla karşılaştıklarında, Eyyubilerden zamanında yardım aldılar.\"",
-  "8673_p21": "Suriye daha sonra Büyük İskender tarafından yönetilen Yunan Makedon İmparatorluğu tarafından MÖ 330 civarında fethedildi ve sonuç olarak Yunan Seleukos İmparatorluğu'nun (MÖ 323 - MÖ 64) Koele-Suriye eyaleti oldu, Seleukos kralları kendilerini 'Suriye Kralı' olarak adlandırdılar ve Antakya şehri 240 yılından itibaren başkent oldu.",
-  "8673_p124": "Ayaklanmadan önce Suriye'nin petrol ihracatının %90'ından fazlası AB ülkelerine, geri kalanı ise Türkiye'ye yapılıyordu. Petrol ve gaz gelirleri 2012 yılında toplam GSYH'nin yaklaşık %20'sini ve toplam hükûmet gelirlerinin %25'ini oluşturdu.",
-  "8673_p47": "Bağımsız Suriye Cumhuriyeti",
-  "8673_p74": "Suriye, 32° ve 38° K enlemleri ile 35° ve 43° D boylamları arasında yer alır. İklim, nemli Akdeniz kıyısından yarı kurak bozkır bölgesine ve doğuda kurak çöle kadar değişiklik gösterir. Akdeniz'i çevreleyen kuzeybatı kısmı oldukça yeşil olmasına rağmen ülke çoğunlukla kurak platolardan oluşmaktadır. Kuzeydoğudaki El-Cezire ve güneydeki Havran önemli tarım alanlarıdır. Suriye'nin en önemli nehri olan Fırat, ülkenin doğusundan geçmektedir. Suriye, \"uygarlığın beşiği\" olarak adlandırılan bölgeyi oluşturan on beş devletten biridir. Toprakları \"Arap levhasının kuzeybatısında\" yer almaktadır.",
-  "8673_p103": "Suriye 14 ile, bunlar da 61 ilçeye ve bunlar da kendi içlerinde nahiyelere bölünmüştür. Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi fiilen özerk olmakla birlikte merkezi yönetim tarafından tanınmamaktadır."
-}

data/ur/ur_docs.json

@@ -1,124 +0,0 @@
-{
-  "109973_p0": "1748ء میں ریاست جونا گڑھ (Junagadh State) کا قیام عمل میں آیا۔ 1807ء میں یہ برطانوی محمیہ ریاست بن گئی۔ 1818ء میں برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی نے اس کا کنٹرول سنبھال لیا لیکن سوراشرا کا علاقہ برطانوی راج کے انتظامیہ کے براہ راست تحت کبھی نہیں آیا۔ اس کی بجائے برطانیہ نے اسے ایک سو سے زیادہ نوابی ریاستوں میں تقسیم کر دیا، جو 1947ء تک قائم رہیں۔ موجودہ پرانا شہر جو انیسویں اور بیسویں صدی کے دوران ترقی پایا سابقہ نوابی ریاستوں میں سے ایک ہے۔ اس کے ریاست کے نواب کو 13 توپوں کی سلامی دی جاتی تھی ۔\nتقسیم ہند،(15 اگست 1947ء)، کے وقت اس ریاست کے نواب محمد مہابت خان جی سوم نے پاکستان کے ساتھ الحاق کا اعلان کر دیا۔ پاکستانی حکومت کی طرف سے (15 ستمبر، 1947ء) کو اس کی منظوری دے دی گئی۔ نواب کا مؤقف تھا کہ اگرچہ ریاست جوناگڑھ کا خشکی کا کوئی راستہ پاکستان سے نہیں ملتا مگر سمندر کے ذریعے یہ تعلق ممکن ہے کیونکہ اس ریاست کا کراچی سے سمندری فاصلہ 480 کلومیٹر ہے۔ اس ریاست کے ماتحت دوریاستیں تھیں (1)منگروال (2)بابری آباد۔ ان دوریاستوں نے اپنی خود مختاری کا اعلان کر دیا جس پر نواب جونا گڑھ نے ان دونوں ریاستوں کے خلاف فوجی کارروائی شروع کردی۔ ان دونوں ریاستوں کے حکمرانوں نے حکومت ہندوستان سے مدد کی درخواست کی جو منظور کر لی گئی ہندوستانی فوجوں نے 9 نومبر، 1947ء کو ریاست جوناگڑھ پر حملہ کر دیا۔ اس دوران ایک جلاوطن گروپ نے ایک عارضی حکومت قائم کی جس کا سربراہ سمل داس گاندھی (Samaldas Gandhi) کو مقرر کیا گیا جو مہاتما گاندھی کا بھتیجاتھا۔ حکومت ہندوستان نے اسے مجاہد آزادی کا خطاب دیا موجودہ دور میں لاتعداد اسکول، کالج اور ہسپتال اس کے نام سے منسوب کیے گئے ہیں۔",
-  "109973_p2": "1730ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\n1948ء میں تحلیل ہونے والی ریاستیں اور عملداریاں\nایشیا کی سابقہ بادشاہتیں\nبمبئی پریزیڈنسی\nبھارت میں 1948ء کی تحلیلات\nپشتون شاہی سلاسل\nتاریخی ہندوستانی خطے\nجونا گڑھ\nسابقہ زیر حمایت ریاستیں\nہندستان کی مسلم نوابی ریاستیں\nجونا گڑھ\nہندوستان میں 1730ء کی تاسیسات\nویکی ڈیٹا سے مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل",
-  "12997_p2": "تاریخی لحاظ سے یہ علاقہ بلتستان، زانسکر، لاہول سپتی نوبرا وادی اور اکسیئ چن پر مشتمل تھا۔ موجودہ لداخ کی سرحدیں مشرق میں چین کے علاقے تبت، جنوب میں ہماچل پردیش، مغرب میں جموں اور شمال میں چین سے اور جنوب مغرب میں پاکستان سے ملتی ہیں۔",
-  "12997_p1": "لداخ اپنی خوبصورتی اور بدھ ثقافت کے باعث مشہور ہے۔ علاقے پر تبتی ثقافت کی گہری چھاپ ہے اور اسے \"تبت صغیر\" بھی کہا جاتا ہے۔\nلداخ کے دو بڑے قصبے لیہہ اور کارگل ہیں۔ لیہہ کی اکثریت بدھ مذہب سے تعلق رکھتی ہے جبکہ کارگل کی آبادی شیعہ مسلمان ہے۔ یہاں کے مکینوں نے حال ہی میں لداخ کو مسلم اکثریتی ریاست کشمیر سے علاحدہ ریاست بنانے کا مطالبہ کیا ہے۔ یہ علاقہ کیونکہ ریاست جموں و کشمیر کا حصہ ہے، جو پاکستان اور بھارت کے درمیان میں تنازع کا بنیادی سبب ہے، اس لیے عالمی سطح پر اسے متنازع علاقہ سمجھا جاتا ہے۔",
-  "12997_p0": "لَدّاخ بھارت کا ایک یونین علاقہ ہے۔ یہ شمال میں قراقرم اور جنوب میں ہمالیہ کے پہاڑی سلسلوں کے درمیان میں ہے۔ یہ بھارت میں سب سے کم آباد علاقوں میں سے ایک ہے۔",
-  "12997_p6": "لداخ\n2019ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nایشیا کے متنازع علاقے\nبھارت کی رياستیں اور یونین علاقے\nبھارت کے یونین علاقے\nبھارت میں 2019ء کی تاسیسات\nپاکستان کے علاقائی تنازعات\nخود مختار بھارت\nشمالی بھارت\nعوامی جمہوریہ چین کے علاقائی تنازعات",
-  "12997_p4": "مزید دیکھیے \n بلتی زبان\n بلتستان\n لداخی زبان\n تبت میں تعدد شوہری",
-  "12997_p5": "حکومت لداخ\n شعبہ امور لداخ",
-  "12999_p0": "آزاد کشمیر ریاست جموں و کشمیر کا وہ حصہ ہے جو  پاکستان کے زیر انتظام خودمختار خطہ ہے۔ اس کا باقاعدہ نام ریاست آزاد جموں و کشمیر ہے جو پاکستان اور بھارت کے مابین متنازع ہے۔ یہ علاقہ 13،300 مربع کلومیٹر (5،135 مربع میل) پر پھیلا ہے۔ آزاد کشمیر کا دار الحکومت مظفرآباد ہے اور ریاست آزاد جموں و کشمیر کی آبادی اندازہ 40 لاکھ ہے۔ اور یہاں پہاڑی زبان، ہندکو، گوجری، پنجابی اور کشمیری زبانیں بولی جاتی ہیں۔ آزاد کشمیر کی شرح تعلیم 65 فیصد ہے۔کشمیر اپنی قدرتی خوبصورتی اور دلکش مناظر کی وجہ سے جانا جاتا ہے اور سیر و تفریح کے لیے لوگ بڑی تعداد میں آزاد کشمیر کا رُخ کرتے ہیں۔ انہی خوبصورت مناظر کی وجہ سے مغل شہنشاہ ظہیر الدین بابر نے کہا تھا کہ کشمیر زمین پر جنت ہے۔ آزاد کشمیر میں 10 اضلاع، 32 تحصیلیں اور 182 یونین کونسلیں ہیں۔ آزاد کشمیر کے میرپور ڈویژن میں ضلع باغ، ضلع بھمبر، ضلع پونچھ، ضلع سدھنوتی، ضلع کوٹلی، ضلع مظفر آباد، ضلع میر پور، ضلع نیلم، ضلع حویلی اور ضلع ہٹیاں شامل ہیں۔",
-  "12999_p11": "آزاد کشمیر\n1947ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\n1948ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nاردو بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nایشیا کے متنازع علاقے\nایشیاء کے متنازع علاقے\nبھارت کے علاقائی تنازعات\nپاکستان کی ذیلی تقسیم\nپاکستان کے اضلاع\nپاکستان کے خارجہ تعلقات\nچھوٹے پیغام خانوں کا استعمال کرنے والے مضامین\nزلزلۂ کشمیر 2005ء\nکامنز زمرہ جس کا ربط ویکی ڈیٹا پر ہے\nکشمیری زبان بولنے والے ممالک اور علاقے\nمسئلہ کشمیر\nمنقسم خطہ جات\nویکی ڈیٹا سے مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل",
-  "12999_p2": "ترقی \nایشیائی ترقیاتی بینک کی پراجیکٹ رپورٹ کے مطابق بینک نے آزاد کشمیر کے لیے صحت، تعلیم، غذائیت اور سماجی ترقی کے شعبوں میں ترقیاتی اہداف مقرر کیے ہیں۔  پورے منصوبے پر 76 ملین امریکی ڈالر لاگت کا تخمینہ لگایا گیا ہے۔ جرمنی، 2006ء سے 2014ء کے درمیان، AJK ہیلتھ انفراسٹرکچر پروگرام کے لیے 38 ملین ڈالر کا عطیہ بھی دے چکا ہے۔",
-  "12999_p4": "تعلیم \n2004ء میں آزاد کشمیر میں شرح خواندگی 62 فیصد تھی جو پاکستان کے کسی بھی دوسرے علاقے سے زیادہ ہے۔ آزاد کشمیر کی موجودہ شرح خواندگی 2018ء میں 76.60٪ ہے۔ اور یہ 2019ء میں 76.80 فیصد رہا۔ تاہم، پاکستان میں اوسط 2.9 فیصد کے مقابلے میں صرف 2.2 فیصد گریجویٹ تھے۔",
-  "12999_p10": "متعلقہ مضامین \nمحمد وقاص شریف\n گلگت بلتستان\n کشمیر\n پاکستان کی انتظامی تقسیم\n وطن ہمارا آزاد کشمیر\n جسٹس شیراز کیانی",
-  "12999_p9": "نجی میڈیکل کالج \nمحی الدین اسلامک میڈیکل کالج، میرپور،آزاد کشمیر",
-  "12999_p8": "میڈیکل کالج \nپاکستان میڈیکل اینڈ ڈینٹل کونسل (پی ایم ڈی سی) کی طرف سے 2013 تک تسلیم شدہ انڈر گریجویٹ میڈیکل اداروں کی فہرست درج ذیل ہے۔\nمحترمہ بے نظیر بھٹو شہید میڈیکل کالج، میرپور،آزاد کشمیر\nآزاد جموں کشمیر میڈیکل کالج، مظفر آباد\nپونچھ میڈیکل کالج، راولا کوٹ",
-  "25378_p1": "تائیوان\n1912ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\n1945ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\n1949ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nآزاد خیال جمہوریتیں\nاقوام متحدہ کی سابقہ رکن ریاستیں\nایشیائی ممالک\nبحر الکاہل کے کنارے واقع ممالک\nبحیرہ جنوبی چین کے کنارے واقع ممالک\nبحیرہ فلپائن کے کنارے واقع ممالک\nجزیرہ ممالک\nجمہوریتیں\nجمہوریہ چین\nچین میں 1912ء کی تاسیسات\nچینی زبان بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nخانہ معلومات ملک یا خانہ معلومات سابقہ ملک پرچم سرخی یا قسم پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات\nسابقہ جاپانی مستعمرات\nشمال مشرقی ایشیائی ممالک\nغیر تسلیم شدہ یا بڑی حد تک غیر تسلیم شدہ ریاستیں\nمشرق ایشیائی ممالک\nمضامین جن میں آسان چینی زبان کا متن شامل ہے\nمضامین جن میں روایتی چینی زبان کا متن شامل ہے\nمضامین جن میں منگولی زبان کا متن شامل ہے\nویکی ڈیٹا سے مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل",
-  "25378_p0": "تائیوان (Taiwan)\n(تلفظ: ؛ ) کا رسمی نام جمہوریہ چین ہے۔ عمومی طور پر تائیوان کہتے ہیں۔ اس کا پرانا نام فارموسا ہے۔وہ ممالک جو اقوام متحدہ کے رکن نہیں ہیں ان میں تائیوان سب سے زیادہ آبادی والا ملک ہے۔ تائیوان پر چین کا دعوٰی ہے کہ یہ عوامی جمہوریہ چین کا حصہ ہے اور چین اسے اپنا ایک اکائی مانتا ہے۔ چینگ خاندان کے زوال کے بعد چین کے مرکزی علاقے پر عوامی جمہوریہ چین کی ریاست قائم ہوئی جبکہ تائیوان پر جاپانیوں نے قبضہ کیا اور یہ علاقہ ان کے زیراقتدار آیا۔ جب جاپان نے 1945 میں جنگ کے دوران میں ہتھیار ڈال دیے اس وقت تائیوان جمہوریہ چین کے قبضے میں جبکہ چین کے دیگر علاقے کمیونسٹوں کے قبضے میں آئے۔ اس وقت جمہوریہ چین (تائیوان) اپنے آپ کو چین سرزمین کی اصل اور جائز حکومت مانتی ہے جبکہ عوامی جمہوریہ چین اور چین کی کمیونسٹوں کو قابضین کی نگاہ سے دیکھتی ہے۔ دوسری طرف عوامی جمہوریہ چین بھی اسے جائز حکومت تسلیم نہیں کرتی اور وہ ممالک جو تائیوان (جمہوریہ چین) سے تعلقات قائم کریں گے ان سے تمام تر سفارتی تعلقات ختم کرنے کا اعلان کر چکی ہے۔ اس لئے عالم سطح پر زیادہ تر ممالک جن کا کسی نہ کسی قسم کا انحصار عوامی جمہوریہ چین پر ہے یا اس سے تعلق ہے وہ تائیوان کو بطور ملک تسلیم نہیں کرتے۔",
-  "43807_p0": "گلگت بلتستان (انگریزی: Gilgit Baltistan بلتی زبان: རྒྱལ་སྐྱིད་ སྦལྟི་ཡུལ།) پاکستان کے زیر انتظام علاقہ ہے جو متنازعہ ریاست جموں و کشمیر کا حصہ ہے۔ 1840ء سے پہلے یہ علاقے مختلف ریاستوں میں بٹا ہوا تھا جن میں بلتستان، گلگت شامل ہیں اس کے علاؤہ ہنزہ، نگر الگ خود مختار علاقے تھے۔ ان علاقوں میں گلگت اور بلتستان کو جنرل زور اور سنگھ نے فتح کر لیا اور ریاست جموں کشمیر میں شامل کر دیا۔",
-  "43807_p8": "گلگت بلتستان\n1970ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nایشیا کے متنازع علاقے\nایشیاء کے متنازع علاقے\nبھارت کے علاقائی تنازعات\nپاکستان کی ذیلی تقسیم\nپاکستان کے اضلاع\nپاکستان کے خارجہ تعلقات\nمنقسم خطہ جات",
-  "43807_p1": "شمالی علاقہ جات کی آبادی 81لاکھ نفوس پر مشتمل ہے جبکہ اس کا کل رقبہ 72971مربع کلومیٹر ہے ۔ بلتی، شینا ،بروشسکی، کھوار اور وخی یہاں کی مشہور زبانیں ہیں۔ گلگت  بلتستان کے تین ڈویژن ہیں؛  بلتستان ، دیا میراور گلگت۔  بلتستان ڈویژن سکردو،شگر،کھرمنگ اور گانچھے کے اضلاع پر مشتمل ہے ۔ گلگت ڈویژن گلگت،غذر، ہنزہ اورنگر کے اضلاع پر مشتمل ہے۔ جب کہ دیا میر ڈویژن داریل،تانگیر،استوراور دیامرکے اضلاع پر مشتمل ہے ۔ گلگت بلتستان کے شمال مغرب میں افغانستان کی واخان کی پٹی ہے جو گلگت بلتستان کو تاجکستان سے الگ کرتی ہے جب کہ شمال مشرق میں چین کے مسلم اکثریتی صوبے سنکیانگ کا  علاقہ ہے۔ جنوب مشرق میں ہندوستان کے زیرانتظام کشمیر، جنوب میں پاکستان کے زیر انتظام کشمیر جبکہ مغرب میں پاکستان کا صوبہ خیبر پختونخوا واقع ہیں۔ اس خطے میں سات ہزار میٹر سے بلند 50 چوٹیاں واقع ہیں۔ دنیا کے تین بلند ترین اور دشوار گزار پہاڑی سلسلے قراقرم،ہمالیہ اور ہندوکش یہاں آکر ملتے ہیں۔ دنیا کی دوسری بلند ترین چوٹی کے ٹو بھی اسی خطے میں واقع ہے۔ جب کہ دنیا کے تین سب سے بڑے گلیشئیر بھی اسی خطے میں واقع ہیں۔",
-  "43807_p2": "تاریخ \nچینی سیاح فاہیان جب اس علاقے میں داخل ہوا تو یہاں پلولا نامی ریاست قائم تھی جو پورے گلگت بلتستان پے پھیلی ہوئی تھی اور اس کا صدر مقام موجودہ خپلو کا علاقہ تھا۔ پھر ساتھویں صدی میں اس کے بعض حصے تبت کی شاہی حکومت میں چلے گئے پھر نویں صدی میں یہ مقامی ریاستوں میں بٹ گئی جن میں سکردو کے مقپون اور ہنزہ کے ترکھان خاندان مشہور ہیں مقپون خاندان کے راجاؤں نے بلتستان سمیت لداخ،گلگت اور چترال تک کے علاقوں پر حکومت کی احمد شاہ مقپون اس خاندا کا آخری راجا تھا جسے ڈوگرہ افواج نے ایک ناکام بغاوت میں 1840ء میں قتل کر ڈالا پھر 1947ء میں بر صغیر کے دوسرے مسلمانوں کی طرح یہاں بھی آزادی کی شمع جلنے لگی کرنل مرزا حسن خان نے اپنے ساتھیوں کے ہماراہ پورے علاقے کو ڈوگرہ استبداد سے آزاد کر ڈالا۔",
-  "43807_p6": "اضلاع اور اعداد و شمار \nگلگت بلتستان اب چودہ اضلاع پر مشتمل ہے جن میں سے پانچ بلتستان میں، پانچ گلگت اور چار دیامرکے اضلاع ہیں۔",
-  "43807_p7": "مزید دیکھیے \n \n گلگت\n بلتستان\n ہنزہ\n باب:گلگت بلتستان\n علومی کریم",
-  "43807_p3": "گلگت اور بلتستان۔ 1848ء میں کشمیر کے ڈوگرہ سکھ راجا نے ان علاقوں پر بزور طاقت قبضہ کر لیا اور جب پاکستان آزاد ہوا تو اس وقت یہ علاقہ ریاست جموں و کشمیر و اقصاے تبت میں شامل تھا۔ 1948ء میں اس علاقے کے لوگوں نے خود لڑ کر آزادی حاصل کی اس آزادی کا آغاز گلگت سے ہوا اور یکم نومبر 1947 کو گلگت پر ریاستی افواج کے مسلمان افسروں نے قبضہ کر لیا اور آزاد جمہوریہ گلگت کا اعلان کر دیا اس آزادی کے سولہ دن بعد پاکستان نے آزاد ریاست ختم کر کے ایف سی آر نافذ کر دیا۔ آزادی کے بعد سے یہ علاقہ ایک گمنام علاقہ سمجھا جاتا تھا جسے شمالی علاقہ جات کہا جاتا لیکن، 2009ء میں پاکستان پیپلز پارٹی کی مرکزی حکومت نے اس خطے کو نیم صوبائی اختیارات دیے۔ یہ واحد خطہ ہے جس کی سرحدیں چار ملکوں سے ملتی ہیں نیز پاکستان اور بھارت تین جنگیں سن 1948 کی جنگ، کارگل جنگ اور سیاچن جنگ اسی خطے میں لڑے ہیں۔ جبکہ سن1971 کی جنگ میں میں اس کے کچھ سرحدی علاقوں میں جھڑپیں ہوئیں جس میں کئی پاکستان کے کئی گاوں بھارتی قبضے میں چلے گئےاور بھارت کے کئی گاؤں پاکستان کے قبضے میں چلے گئے۔ انہی وجوہات کی بنا پر یہ علاقہ دفاعی طور پر ایک اہم علاقہ ہے۔ اس کے ساتھ ساتھ  یہیں سے تاریخی شاہراہ ریشم گزرتی ہے۔ 2009ء میں اس علاقے کو نیم صوبائی حیثیت دے کر پہلی دفعہ یہاں  عام انتخابات کروائے گئے، جس کے نتیجے میں پاکستان پیپلز پارٹی سے تعلق رکھنے والے سید مہدی شاہ پہلے وزیر اعلیٰ  منتخب ہوئے ۔",
-  "43807_p5": "اقتصادی ترقی \nسیاحت نسبتاً ترقی یافتہ ہے، پاکستان شاہراہ قراقرم کے ذریعے چین کے سنکیانگ سے منسلک ہے، اور گلگت پاک چین اقتصادی راہداری کے مرکزوں میں سے ایک ہے۔",
-  "43807_p4": "عمران خان نے 2020 میں گلگت بلتستان کو صوبائی درجہ دینے کا اعلان کر دیا۔ نئے صوبوں کو پاکستانی پارلیمنٹ میں بھی نمائندگی دی جائے گی لیکن اپریل 2022 میں تحریک انصاف کی مرکزی حکومت کے ختم ہونے تک خطے کو نہ ہی آئینی صوبے کا درجہ ملا اور نہ ہی پاکستان کی قومی اسمبلی اور سینٹ میں نمائندگی ملی۔",
-  "608_p25": "آرٹیکل 1 میں گلگت بلتستان اور آزاد کشمیر کی کوئی واضح حیثیت تو بیان نہیں کی گئی لیکن 2009ء میں قومی اسمبلی سے ایک اور بل پاس ہوا جس نے واضح طور پر گلگت بلتستان کو نیم-صوبے کا درجہ دیا اور یہاں باقاعدہ صوبائی حکومت کو قائم کیا گیا، جس کے تمام بنیادی شاخ (اسمبلی، عدلیہ، وزارتیں، وغیرہ) قائم کئے گئے۔",
-  "608_p8": "تقسیم برصغیر پاک و ہند کے دوران میں انگریزوں نے کچھ ایسے سقم چھوڑے جو پاکستان اور بھارت کے درمیان میں 1948ء اور 1965ء میں کشمیر کے مسئلہ پر دو جنگوں کا سبب بن گئے۔",
-  "608_p0": "جمہوریہ پاکستان جنوبی ایشیا کے شمال مغرب وسطی ایشیا اور مغربی ایشیا کے لیے دفاعی طور پر اہم حصے میں واقع ایک خود مختار اسلامی ملک ہے۔ یہ دنیا کا پانچواں سب سے زیادہ آبادی والا ملک ہے، جس کی آبادی تقریباً 242 ملین ہے اور دنیا کی دوسری سب سے بڑی مسلم آبادی والا ملک ہے۔ 881,913 مربع کلومیٹر (340,509 مربع میل) کے ساتھ یہ دنیا کا تینتیسواں بڑے رقبے والا ملک ہے۔ اس کے جنوب میں 1046 کلومیٹر (650 میل) کی ساحلی پٹی ہے جو بحیرہ عرب سے ملتی ہے۔پاکستان کے مشرق ميں بھارت، شمال مشرق ميں چین اور مغرب ميں افغانستان اور ايران واقع ہيں۔ پاکستان کو شمال میں ایک تنگ واخان راہداری تاجکستان سے جدا کرتی ہے جبکہ اس ملک کی سمندری سرحدی حدود اومان کے سمندری حدود سے بھی ملتی ہیں۔",
-  "608_p9": "اس کے علاوہ چونکہ پاکستانی پنجاب میں بہنے والے تمام دریا بھارت کے زیر انتظام کشمیر سے ہوکر آتے ہیں، لہذا پاکستان کو 1960ء میں انڈیا کے ساتھ سندھ طاس معاہدہ کرنا پڑا، جس کے تحت پاکستان کو مشرقی دریاؤں، ستلج، بیاس اور راوی سے دستبردار ہونا پڑا۔ جبکہ دریائے سندھ، چناب اور جہلم پر پاکستان کا حق تسلیم کر لیا گیا۔",
-  "608_p34": "جغرافیائی طور پر پاکستان جنوبی ایشیا کے شمال مغربی حصے میں واقع ہے۔ پاکستان کا جغرافیہ اور آب و ہوا انتہائی متنوع ہے، پاکستان بے شمار جانداروں کا گھر ہے، بلکہ کہیں جانور اور پرندے ایسے بھی ہیں جو صرف پاکستان میں پائے جاتے ہیں۔ پاکستان کا کل رقبہ 796,095 مربع کلومیٹر ہے۔ پاکستان کا سمندری ساحل تقریباً 1,046 کلومیٹر ہے اور 6,774 کلومیٹر زمینی سرحد ہے۔پاکستان کے مشرقی، وسطی اور جنوبی علاقے میدانی ہیں جبکہ مغربی اور شمالی علاقے پہاڑی ہیں۔ پاکستان کا سب سے بڑا دریا دریائے سندھ ہے۔ یہ دریا پاکستان کے شمال سے شروع ہوتا ہے اور صوبہ خیبر پختونخوا، پنجاب اور سندھ سے گزر کر سمندر میں گرتا ہے۔ صوبہ خیبر پختونخوا کے جنوبی علاقے، صوبہ سندھ کے وسطی علاقے اور پنجاب کے شمالی، وسطی اور جنوبی علاقے میدانی ہیں۔ یہ علاقے نہری ہیں اور زیر کاشت ہیں۔ صوبہ سندھ کے مشرقی اور صوبہ پنجاب کے جنوب مشرقی علاقے صحرائی ہیں۔ زیادہ تر بلوچستان پہاڑی سلسلوں پر مشتمل ہے لیکن بلوچستان کا سبی علاقہ میدانی اور صحرائی ہے۔ خیبر پختونخوا کے مغربی علاقوں میں نیچے پہاڑ ہیں جبکہ شمالی خیبر پختونخوا اور شمالی علاقہ جات میں دنیا کا سب سے اونچا پہاڑی سلسلہ واقع ہے۔ پاکستان کی زیادہ تر آبادی زراعت کے شعبے سے منسلک ہے۔",
-  "608_p32": "پاکستان ميں 4 صوبے، 2 وفاقی علاقے اور پاکستانی کشمير کے 2 حصے ہيں۔ حال ہی میں پاکستانی پارلیمنٹ نے گلگت بلتستان کو بھی پاکستان کے پانچویں صوبے کی حیثیت دے دی ہے۔\nصوبہ جات کی تقسیم یکم جولائی 1970ء کو کی گئی۔ صوبہ بلوچستان کا کل رقبہ 347,190 مربع کلومیٹر ہے جبکہ 2011ء میں آبادی 79 لاکھ 14 ہزار تھی۔ صوبہ پنجاب کا کل رقبہ 205,344 مربع کلومیٹر ہے جبکہ 2013ء میں آبادی 10 کروڑ 10لاکھ تھی۔ صوبہ خیبر پختونخوا کا کل رقبہ 74,521 مربع کلومیٹر ہے جبکہ 2012ء میں آبادی 2 کروڑ 20 لاکھ تھی۔ صوبہ سندھ کا کل رقبہ 140,914 مربع کلومیٹر ہے جبکہ 2012ء میں آبادی 4 کروڑ 24 لاکھ تھی۔ گلگت بلتستان (سابق شمالی علاقہ جات) کا کل رقبہ 72,496 مربع کلومیٹر ہے جبکہ 2008ء میں آبادی 18 لاکھ تھی۔",
-  "608_p27": "بین الاقوامی تعلقات \nکسی ملک کے دوسرے ممالک سے تعلقات قائم کرنا تاکہ وہ ملک دیگر ممالک سے برآمدات اور درآمدات کا سلسلہ قائم رکھ سکے اس سلسلہ میں ملکی مذہبی امور، دفاعی سامان کی خرید وفروخت اور ملکی و قومی نظریات کو بھی مدنظر رکھاجاتا ہے، ایک نقطہ ذہن نشین کر لیں کہ خارجہ پالیسی میں نہ کوئی مستقل دشمن ہوتا ہے اور نہ مستقل دوست۔ یہ سب وقت اور حالات کے تحت بدلتا رہتا ہے۔ پاکستان آبادی کے لحاظ سے انڈونیشیا کے بعد دوسرا بڑا اسلامی ملک ہے۔ ایک ایٹمی طاقت ہونے کے باعث بھی اسے اقوام عالم میں مسلمان ممالک میں اونچا مقام حاص  ہے۔ پاکستان ہر معاملے میں ایک آزاد خارجہ پالیسی رکھتا ہے خاص طور پر نیوکلیائی ہتھیاروں کا معاملہ ہو یا اسلحے کی خرید و فروخت کا۔",
-  "608_p74": "قیام پاکستان\n مینار پاکستان\n قرارداد پاکستان\n نظریہ پاکستان\n آل انڈیا مسلم لیگ\n پاکستان کی بادشاہت\n فہرست پاکستان کے جزائر",
-  "608_p7": "سن 1947ء سے پہلے بھارت، پاکستان اور بنگلہ دیش برطانوی کالونیاں تھیں اور برّصغیر کے نام سے جانے جاتے تھے۔ ہندوستان کی آزادی (انگریزوں سے) کی تحریک کے دوران میں ہندوستان کے مسلمانوں نے اپنے لیے ایک علیحدہ ملک کا مطالبہ کیا۔ \"پاکستان کا مطلب کیا؟ لَآ اِلٰہَ اِلَّا اللہُ\" اس تحریک کا مقبول عام نعرہ تھا۔ اس مطالبے کے تحت تحریک پاکستان وجود میں آئی۔ اس تحریک کی قیادت محمد علی جناح نے کی۔ 14 اگست 1947ء کو پاکستان وجود میں آیا۔",
-  "608_p36": "پاکستان دنيا کا ايک ترقی پزیر ملک ہے۔ پاکستان کے سیاسی معاملات ميں فوج كى مداخلت، کثیر اراضی پر قابض افراد (وڈیرے، جاگیردار اور چوہدری وغیرہ) کی عام انسان کو تعلیم سے محروم رکھنے کی نفسیاتی اور خود غرضانہ فطرت (تاکہ بیگار اور سستے پڑاؤ (Labor Camp) قائم رکھے جاسکیں)، اعلیٰ عہدوں پر فائز افراد کا اپنے مفاد میں بنایا ہوا دوغلا تعلیمی نظام (تاکہ کثیر اراضی پر قابض افراد کو خوش رکھا جاسکے اور ساتھ ساتھ اپنی اولاد کی [عموماً انگریزی اور/ یا ولایت میں تعلیم کے بعد] اجارہ داری کيلیے راہ کو کھلا رکھا جاسکے)، مذہبی علماؤں کا کم نظر اور اپنی اجارہ داری قائم رکھنے کا رویہ اور بيرونی کشيدگی کی وجہ سے ملک کی معيشت زيادہ ترقی نہيں کر سکی۔ پہلے پاکستان کی معيشت کا زيادہ انحصار زراعت پر تھا۔ مگر اب پاکستان کی معيشت (جو کافی کمزور سمجھی جاتی ہے) نے گیارہ ستمبر کے امریکی تجارتی مرکز پر حملے، عالمی معاشی پستی، افغانستان جنگ، پانی کی کمی اور بھارت کے ساتھ شديد کشيدگی کے با وجود کچھ بہتر کارکردگی کا مظاہرہ کيا ۔ اِس وقت پاکستان کی معيشت مستحکم ہے اور تيزی سے بڑھنا شروع ہو گئی ہے ۔ کراچی سٹاک ایکسچینج کے کے ايس سی انڈکس گزستہ دو سالوں سے دنيا بھر ميں سب سے بہترين کارکردگی کا مظاہرہ کر رہی ہے ۔",
-  "608_p45": "پاکستان کا سب سے پسنديدہ کھيل کرکٹ ہے�� پاکستان کی کرکٹ ٹيم دنيا کی اچھی ٹيموں ميں شمار ہوتی ہے۔ کرکٹ کے ساتھ ساتھ پاکستان ميں ہاکی بھی بہت شوق سے کھيلی جاتی ہے۔ ہاکی پاكستان كا قومى كھيل بھى ہےـ چوگان (پولو) پاکستان کے شمالی علاقہ جات كے لوگوں كا كھيل ہے اور اس كھيل كى پيدائش بھى يہيں ہوئى اور آج تک ان علاقوں ميں بہت شوق سے کھیلی جاتی ہے۔",
-  "608_p2": "پاکستان وفاقی پارلیمانی جمہوری ریاست کے تحت چلتا ہے۔ اس کے پانچ صوبے اور کچھ وفاقی حکومت کے زیر انتظام علاقے ہیں۔ یہ ملک لسانی اور قومی طور پر مختلف اقوام کا علاقہ ہے اور اس کا جغرافیہ بھی ہر طرح کے خطے پر مشتمل ہے۔ پاکستان دنیا کا ایک اہم طاقتور ملک ہے، جیسا کہ اس کی فوج دنیا کی چھٹی بڑی فوج ہے اور یہ اسلامی دنیا کی واحد اور جنوبی ایشیا کی دوسری ایٹمی طاقت ہے۔ اس کی معیشت دنیا میں 23 ویں نمبر پر ہے۔",
-  "608_p75": "پاکستان\n1947ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nاردو بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nاسلامی جمہوریتیں\nاقوام متحدہ کے رکن ممالک\nانگریزی بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nایشیائی ممالک\nپاکستان میں 1947ء کی تاسیسات\nپشتو زبان بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nپنجابی زبان بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nترقی پزیر 8\nجنوب ایشیائی ممالک\nدولت مشترکہ جمہوریتیں\nدولت مشترکہ کے رکن ممالک\nسارک کے رکن ممالک\nشنگھائی کارپیریشن آرگنائیزیشن کے ارکان\nمؤتمر عالم اسلامی کے رکن ممالک\nوفاقی جمہوریتیں\nویڈیو کلپس پر مشتمل مضامین\nہریانوی زبان بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nترقی پذیر 8\nعلامت کیپشن یا ٹائپ پیرامیٹرز کے ساتھ خانہ معلومات ملک یا خانہ معلومات سابقہ ملک استعمال کرنے والے صفحات",
-  "608_p33": "پاکستان کا جغرافيہ، ماحولیات اور آب و ہوا",
-  "608_p5": "لفظ پاکستان اس وقت پانچ مسلم علاقوں کے ناموں کا سرنامیہ ہے۔ پ پنجاب، ا خیبر پختونخوا (افغانیہ)، ک کشمیر، س سندھ، تان بلوچستان۔",
-  "608_p58": "پاکستان میں ایک علاقے کے کھانے دوسرے علاقے کے کھانوں سے قدرے مختلف ہوتے ہیں جس سے اس ملک کی ثقافتی اور لسانی تنوع جھلکتی ہے۔ پنجاب اور سندھ کے کھانے مصالحےدار ہوتے ہیں جو جنوبی ایشیا کے کھانوں کی خاصیت ہے۔ اس کے علاوہ دوسرے علاقوں کے کھانے مثلاً خیبر پختونخوا، بلوچستان، قبائیلی علاقہ جات، گلگت بلتستان اور کشمیر کے کھانے بھی اپنی اپنی خصوصیات کے حامل ہوتے ہیں اور ان پر بھی مختلف علاقائی رنگ غالب ہوتے ہیں۔",
-  "608_p59": "پاکستان میں کھیلے جانے والے بیشتر کھیلوں کا آغاز برطانیہ میں ہوا اور برطانویوں نے انہیں ہندوستان میں متعارف کرایا۔ ہاکی پاکستان کا قومی کھیل ہے۔ اس نے 1960ء، 1968ء، اور 1984ء میں کھیلے گئے اولمپک کھیلوں میں تین سونے کے طمغے حاصل کئے ہیں۔ پاکستان نے ہاکی کا عالمی کپ بھی چار بار جیتا ہے جو ایک ریکارڈ ہے۔ پاکستان نے ہاکی کا عالمی کپ 1971ء، 1978ء، 1982ء اور 1994ء میں جیتا ہے۔ تاہم، کرکٹ پاکستان کا سب سے زیادہ مشہور کھیل ہے۔ پاکستان کرکٹ کے ٹیم، جنہیں شاہین کہا جاتا ہے، نے 1992ء میں کرکٹ کا عالمی کپ جیتا تھا۔ 1999ءمیں شاھین دوسرے نمبر پر رہے۔ اور 1987ء اور 1996ء میں عالمی کپ کے مقابلے جزوی طور پر پاکستان میں ہوئے۔ پاکستان ٹی 20 قسم کے کھیل کے پہلے مقابلے میں دوسرے نمبر پر رہے جو سال 2007ء میں جنوبی افریقا میں کھیلا گیا تھا۔ اور سال 2009ء میں اسی قسم کے کھیل میں پہلے نمبر پر رہے اور عالمی کپ جیتا جو برطانیہ میں کھیلا گیا تھا۔ سال 2009ء کے مارچ کے مہینے میں دہشت گردوں نے سری لنکا کے کرکٹ ٹیم پر حملہ کر دیا جو پاکستان کے دورے پر لاہور میں موجود تھی اور اسی کے ساتھ پاکستان میں عالمی کرکٹ عارضی طور پر بند ہو گئی۔ تاہم چھ سالوں کے طویل انتظار کے بعد مئی 2015ء میں عالمی کرکٹ پاکستان میں اس وقت بحال ہوئی جب زمبابوے کی کرکٹ ٹیم پاکستان کے دورے پر آئی۔ تمام مقابلے سخت حفاظتی حصار میں لاہور میں ہوئے اور تمام مقابلوں کے لیے ٹکٹ سارے بک چکے تھے اور کرسیاں ساری بھری ہوئی تھیں۔ یہ ایک تاریخی کامیابی تھی۔ اس نے دوسری ٹیموں کے آنے کے لیے بھی راہ ہموار کر لی۔\nورزشی کھیلوں میں عبدالخالق نے سال 1954ء اور سال 1958ء کے ایشیائی کھیلوں میں حصہ لیا۔ اس نے 35 سونے کے طمغے اور 15 عالمی چاندی اور پیتل کے طمغے پاکستان کے لیے حاصل کئے۔",
-  "608_p24": "پاکستان کی مختلف علاقہ جات کے متعلق آئین پاکستان کا دوسرا آرٹیکل بیان کرتا ہے:",
-  "608_p37": "اعداد و شمار \nپاکستان آبادی کے لحاظ سے دنيا کا چھٹا بڑا ملک ہے اور اس کے ساتھ ساتھ پاکستان کی آبادی بہت تيزی سے بڑھ رہی ہے۔",
-  "608_p64": "چاند اور ستارہ جو روایتی طور پر اسلام سے ریاست کی عقیدت اور محبت کا اظہار کرتے ہیں۔\nچوکور شیلڈ جس میں ملک کی چار اہم صنعتوں کی علامت کندہ ہے۔\nشیلڈ کے اردگرد پھول اور پتیاں بنی ہوئی ہیں جو وطن عزیز کے بھر پور ثقافتی ماحول کی عکاسی کرتی ہیں۔\nعلامت کے چاروں طرف بانی پاکستان حضرت قائد اعظم محمد علی جناح کا قول۔۔۔ اتحاد، ایمان، نظم تحریر ہے۔",
-  "608_p60": "اسکواش میں پاکستان کے شہر پشاور سے تعلق رکھنے والے کھلاڑی جہانگیر خان ہیں جن کو عالمی معیار کا کھلاڑی اور کھیلوں کی تاریخ میں عظیم کھلاڑی مانا جاتا ہے، اور ساتھ ہی جانشیر خان ہیں جنہوں نے عالمی اسکواش کے مقابلوں میں کئی بار پاکستان کا نام روشن کیا ہے۔",
-  "608_p1": "موجودہ پاکستان کے علاقے قدیم ترین دنیا میں وہ علاقے تھے جن میں موہنجوداڑو اور انڈس سولائیزیشن مہر گڑھ ٹیکسلا پراچین سنسکرت دور اور دیگر زیرتحقیق آرک لوجیکل سائٹسٹ جیسے قندھارا تہذیب و تمدن تھی۔ اس علاقے پر پراچین راجپوت ایرانی یونانیعرب، بدھ مت، سکھ، مغل، ہن سفید اور ترک حملہ آوروں کی حکومت بھی رہی ہے۔ یہ علاقہ مختلف سلطنتوں جیسے چندر گپت موریا، ہخامنشی سلطنت عربوں کی خلافت امویہ، مغل سلطنت، مغلیہ سلطنت، درانی سلطنت، سکھ سلطنت اور برطانوی راج کا اہم حصہ رہا ہے۔ اس کے بعد محمد علی جناح کی قیادت میں تحریک پاکستان کامیاب ہوئی اور 14 اگست 1947ء کو ہندوستان کے مشرق اور مغرب میں دو حصوں میں ایک آزاد اور خودمختار اسلامی ریاست قائم ہوئی۔ پاکستان نے اپنا پہلا آئین 1956ء میں بنایا جو 1958 میں منسوخ کردیا گیا اس کے بعد 1962 میں پاکستان کا دوسرا آئین پیش کیا گیا جو 1969 میں جزل یحیی خان نے منسوح کر دیا. 1971ء میں ایک خانہ جنگی کے دوران میں اس کا مشرقی حصہ الگ ہو کر ایک نیا ملک بنگلہ دیش بن گیا۔",
-  "608_p54": "پاکستان اپنے نظاروں، لوگوں اور تہذیبوں کے حوالے سے ایک وسیع ملک ہے اور اسی وجہ سے سال 2012ء میں یہاں دس (10) لاکھ سیاح آئے۔ پاکستان کی سیاحت کی صنعت 1970ء کے عشرے کے دوران میں عروج پر تھی جب یہاں ایک بہت بڑی تعداد میں سیاح آتے تھے۔ ان سیاحوں کے لیے سب سے زیادہ قابل دلچسپی جگہیں خیبر پاس، پشاور، کراچی، لاہور، سوات اور راولپنڈی تھیں۔ اس ملک کی حامل کشش جگہوں میں موہنجو داڑو، ٹیکسلا اور ہڑپہ جیسی تہذیبوں کے کھنڈر سے لیکر کوہ ہمالیہ کے پہاڑی مقامات تک ہیں۔ پاکستان 7000 میٹر سے زیادہ بلند کئی چوٹیوں کا مسکن ہے۔ پاکستان کے شمالی علاقہ جات میں کئی پرانے قلعے ہیں، پرانے زمانے کی فن تعمیر، ہنزہ اور چترال کی وادیاں جو ایک چھوٹی سی غیر مسلم سماجی گروہ کیلاش کا مسکن ہے جو خود کو سکندر اعظم کی اولاد سے بتاتے ہیں۔",
-  "608_p44": "پاکستانيوں کی بڑی تعداد امريکہ، برطانيہ، آسٹريليا، کینیڈا اور مشرق وسطی ميں مقيم ہے- ان بيرون ملک پاکستانيوں کا پاکستان پر اور پاکستان کی بين الاقوامی تصوير پر بہت گہرا اثر پڑتا ہے۔ ان لوگوں نے ماضی ميں پاکستان ميں بہت سرمايہ کاری بھی کی ہے۔",
-  "608_p71": "فہرست متعلقہ مضامین پاکستان",
-  "608_p73": "پاکستان کے ٹی وی چینل\n پاکستان کے نیشنل پارک\n قومی ترانہ\n اہم پاکستانی ایام\n محمد علی جناح\n محمد اقبال\n تحریک پاکستان",
-  "608_p65": "پاکستان کی زیادہ تر آبادی ملک کی وسطی علاقوں میں ہے، ملک کے جنوب میں زیادہ آباد مقامات اکثر دریائے سندھ کے آس پاس پر واقع ہے جن میں سب سے زیادہ آبادی والا علاقہ کراچی ہے جو ملک کا سب سے بڑا شہر ہے۔",
-  "608_p35": "پاکستان کی سرحدیں \nپاکستان کا سمندری ساحل تقریباً 1,046 کلومیٹر ہے اور 6,774 کلومیٹر زمینی سرحد ہے، زمینی سرحد میں سے 2,430 کلومیٹر سرحد افغانستان کے ساتھ، 523 کلومیٹر چین کے ساتھ، 2,912 بھارت کے ساتھ اور 909 ایران کے ساتھ لگا ہوا ہے۔",
-  "608_p3": "پاکستان کی تاریخ فوجی آمریت، سیاسی عدم استحکام اور پڑوسی ملک سےجھگڑوں پر مشتمل ہے۔ یہ ملک مؤتمر عالم اسلامی، اقوام متحدہ، دولت مشترکہ ممالک، سارک، ترقی پذیر 8، اقتصادی تعاون تنظیم جیسی تنظیموں کا اہم رکن ہے۔",
-  "608_p69": "پاکستان میں رائج دوسری زبانوں اور لہجوں میں، آیر، سرائیکی زبان، بدیشی، باگڑی، بلتی، بٹیری، بھایا، براہوی، بروشسکی، چلیسو، دامیڑی، دیہواری، دھاتکی، ڈوماکی، فارسی، دری، گواربتی، گھیرا، گوریا، گوورو، گجراتی، گوجری، گرگلا، ہزاراگی، ہندکو، جدگلی، جنداوڑا، کبوترا، کچھی، کالامی، کالاشہ، کلکوٹی، کامویری، کشمیری، کاٹی، کھیترانی، کھوار، انڈس کوہستانی، کولی (تین لہجے)، لہندا لاسی، لوارکی، مارواڑی، میمنی، اوڈ، اورمڑی، پوٹھواری، پھالولہ، سانسی، ساوی، شینا (دو لہجے)، توروالی، اوشوجو، واگھری، وخی، وانیسی اور یدغہ شامل ہیں۔\nان زبانوں میں بعض کو عالمی طور پر خطرے میں شمار کیا جاتا ہے کیونکہ ان زبانوں کو بولنے والوں کی تعداد نسبتاً نہایت قلیل رہ گئی ہے۔ وجود کے خطرات میں گھری یہ زبانیں زیادہ تر ہند فارس شاخ اور ہند یورپی زبانوں کے خاندان سے تعلق رکھتی ہیں۔ پاکستان کے ضلع چترال کو دنیا کا کثیرالسانی خطہ ہونے کا اعزاز حاصل ہے اس ضلع میں کل چودہ زبانیں بولی جاتی ہیں-",
-  "608_p4": "اشتقاقیات \nپاکستان کے لفظی معنی پاک لوگوں کی سر زمین ہے، پاک کے اردو اور فارسی میں معنی خالص اور صاف کے ہیں اور ستان کا مطلب زمین یا وطن کا ہے- 1933ء میں چودھری رحمت علی نے دوسری گول میز کانفرنس کے موقع پر اپنا مشہور کتابچہ اب یا کبھی نہیں شائع کیا جس میں پہلی مرتبہ لفظ پاکستان استعمال کیا گیا۔",
-  "608_p41": "پاکستان کی بہت قديم اور رنگارنگ تہذيب ہے۔ پاکستان کا علاقہ ماضی ميں دراوڑ، آريا، ہن، ايرانی، يونانی، عرب، ترک اور منگول لوگوں کی رياستوں ميں شامل رہا ہے۔ ان تمام تہذيبوں نے پاکستان کی موجودہ تہذيب پر بہت گہرا اثر چھوڑا ہے۔ اس کے ساتھ ساتھ مختلف صوبوں ميں لباس، کھانے، زبان اور تمدن کا فرق پايا جاتا ہے۔ اس ميں اس علاقوں کی تاريخی عليحدگی کے ساتھ ساتھ موسم ��ور آب و ہوا کا بھی بہت اثر ہے۔ ليکن ايک اسلامی تہذيب کا حصہ ہونے کی وجہ سے اس ميں کافی تہذيبی ہم آہنگی بھی موجود ہے۔",
-  "608_p40": "پاکستان ميں مختلف قوموں سے تعلّق رکھنے والے لوگ آباد ہيں، ان ميں زيادہ نماياں پنجابی، سرائیکی، سندھی، پٹھان، بلوچی اور مہاجر قوم ہيں، ليکن وقت کے ساتھ ساتھ ان کے مابین فرق کم ہوتا جا رہا ہے۔",
-  "608_p62": "قومی دن – یوم پاکستان، 23 مارچ کو منایا جاتا ہے۔ 23 مارچ 1940 کو قرار داد پاکستان منظور ہوئی اور اسی دن پاکستان کا پہلا آئین 1956ء میں منظور ہوا۔\n قومی شاعر – حکیم الامت حضرت ڈاکٹر علامہ محمد اقبال\n قومی پرچم - اصل مضمون کے لیے دیکھیں قومی پرچم\nگہرا سبز رنگ جس پر ہلال اور پانچ کونوں والا ستارہ بنا ہوا ہے۔ جھنڈے میں شامل سبز رنگ مسلمانوں کی، سفید رنگ کی پٹی پاکستان میں آباد مختلف مذہبی اقلیتوں کی نمائندگی کرتی ہے۔ قومی پرچم گیارہ اگست 1947ء کو لیاقت علی خان نے دستور ساز اسمبلی میں پیش کیا۔\n قومی پھول - پاکستان کا قوی پھول چنبیلی (یاسمین) ہے۔ دیگر 45 پھولوں کے نام بھی جان سکتے ہیں۔\n قومی پھل - پاکستان کا قومی پھل آم ہے۔ دیگر 45 پھلوں کے نام بھی جان سکتے ہیں۔\n قومی لباس - شلوار قمیض، جناح کیپ، شیروانی (سردیوں میں)\n جانور – مارخور قومی جانور ہے۔ اس کے علاوہ ملک میں پائے جانے والے منفرد جانور نیل گائے، چنکارہ، کالا ہرن، ہرن، چیتا، لومڑی، مارکوپولو بھیڑ، سبز کچھوا، نابینا ڈولفن، مگرمچھ ہیں۔\n قومی پرندہ - پاکستان کا قومی پرندہ چکور ہے۔\n قومی مشروب – گنے کا رس\n قومی کھانا - غیر سرکاری طور پر نہاری۔\n قومی نعرہ - پاکستان کا مطلب کیا؟ لَآ اِلٰہَ اِلَّا اللہُ\n یہ نعرہ مشہور شاعر اصغر سودائی نے 1944ء میں لگایا جو تحریک پاکستان کے دوران میں بہت جلد زبان زدوعام ہو گیا۔ (قابل اعتبار حوالہ درکار ہے) ان کا تعلق سیالکوٹ سے ہے۔\n قومی ترانہ - قومی ترانے کے لیے دیکھیں مضمون قومی ترانہ",
-  "608_p56": "اکتوبر 2006ءمیں کشمیر کے زلزلے کے بعد رسالہ دی گارڈین نے پاکستان کے پانچ مقبول ترین سیاحتی مقامات کے نام سے ایک مضمون شائع کیا تاکہ پاکستان کی سیاحتی کی صنعت کی مدد کر سکے۔ یہ پانچ مقامات ٹیکسلا، لاہور، شاہراہ قراقرم، کریم آباد، اور جھیل سیف الملوک تہے۔ عالمی معاشی فورم کے سفر اور سیاحت کے مقابلے کی رپورٹ نے پاکستان کو مقبول ترین 25 فیصد سیاحتی مقامات کا اعزاز عالمی ورثہ کے مقامات کے طور پر مقرر کیا۔ سیاحتی مقامات کی پہنچ جنوب میں مینگروو جنگلات سے وادئ سندھ کی تہذیب کے موہنجو داڑو اور ہڑپہ جیسے 5000 سال پرانے شہروں تک ہے۔",
-  "608_p10": "1947ء سے لے کر 1948ء تک پاکستان کو بڑی مالی مشکلات کا سامنا کرنا پڑا، کیونکہ بھارت نے پاکستان کے حصہ میں آنے والی رقم پاکستان کو ادا نہ کی۔ اس کے علاوہ صنعتی ڈھانچے کے نام پر پاکستان کے حصے میں گنتی کے چند کارخانے آئے اور مزید برآں کئی اندرونی و بیرونی مشکلات نے بھی پاکستان کو گھیرے رکھا۔ ریاست بہاولپور کے نواب صادق محمد خان پنجم نے اس وقت پاکستان کی مالی مدد کی۔",
-  "608_p57": "پاکستانی کھانے جنوبی ایشیا کے مختلف علاقائی کھانوں کا حسین امتزاج ہیں۔ پاکستانی کھانوں میں شمالی ھندوستانی، وسط ایشیائی، اور مشرق وسطیٰ کے کھانے شامل ہیں لیکن یہاں کے کھانوں میں گوشت کا استعمال زیادہ ہے۔ پاکستان میں اشیائے خورد و نوش کے نام بہت آسان ہیں۔",
-  "608_p67": "پاکستان آپسی محبت اور اتحاد کا ایک اعلیٰ مثال ہے کیونکہ یہاں پہ مختلف علاقوں اور مختلف ثقافتوں سے تعلق رکھنے والے لوگ متحد رہتے ہیں۔ جہاں پہ ہماری بہت سے زبانیں بولی جاتی ہیں جن میں سے ایک ہماری قومی زبان اردو ہے۔ اس کے علاوہ چار صوبائی زبانیں اور بہت سے اور زبانیں بولی جاتی ہیں۔",
-  "608_p50": "اردو فلم انڈسٹری لالی وڈ کی صدر مقامات لاہور، کراچی اور پشاور میں واقع ہے۔ لالی وڈ نے اب تک بہت سے فلمیں ریلیز کی ہیں اور کر رہا ہے۔ پاکستان میں سب سے عام اردو ڈراما سیریلز ہیں جو مختلف چینلز پر چلائے جاتے ہیں۔",
-  "608_p14": "اگلا دور 1977ء تا 1988ء مارشل لا کا تھا۔ اس دور میں پاکستان کے حکمران جنرل ضیا الحق تھے۔ افغانستان میں جنگ کی وجہ سے پاکستان کو بہت امداد ملی۔ اسی دور میں 1985ء کے غیر جماعتی انتخابات ہوئے اور جونیجو حکومت بنی جسے 1988ء میں ضیاءالحق نے برطرف کر دیا- 1988ء میں صدر مملکت کا طیارہ گر گیا اور ضیاءالحق کے ساتھ ساتھ پاکستان کی اعلیٰ عسکری قیادت کی اکثریت زندگی سے ہاتھ دھو بیٹھی۔ پاکستان میں پھر سے جمہوریت کا آغاز ہو گیا۔",
-  "608_p38": "پاکستان کے 96.7 فيصد شہری مسلمان ہيں جن ميں سے تقريباً 20 فيصد اہل تشیع، 77 فيصد اہل سنت اور تقریباً 3 فيصد ديگر فقہ سے تعلق رکھتے ہيں۔ تقريباً ایک فيصد پاکستانی ہندو اور اتنے ہی پاکستانی مسیحی مذہب سے تعلق رکھتے ہيں۔ ان کے علاوہ کراچی ميں پارسی، پنجاب وسرحد ميں سکھ اور شمالی علاقوں ميں قبائلی مذاہب کے پيرو کار بھی موجود ہيں۔",
-  "608_p48": "پاکستانی خواتین میں بھی شلوار قمیض کا استعمال ہوتا ہے تاہم خواتین شلوار قمیض کے علاوہ انارکلی، لہنگا، گاگرہ، وغیرہ بھی پہنتی ہیں۔",
-  "608_p55": "پاکستان کے ثقافتی مرکز و صدر مقام لاہور میں مغل فن تعمیر کی بہت سی مثالیں موجود ہیں جیسے بادشاہی مسجد، شالیمار باغ، مقبرہ جہانگیر، اور قلعہ لاہور شامل ہیں جو سیاحوں کی دلچسپی کا مرکز ہیں۔ عالمی معاشی بحران سے پہلے پاکستان میں سالانہ تقریباً پانچ (5) لاکھ سیاح آتے تھے۔ تاہم سال 2008ء سے پاکستان میں اندرونی غیریقینی صورتحال کی وجہ سے یہ تعداد کافی کم ہو گئی ہے۔",
-  "608_p53": "پاکستان میں اس وقت چھ (6) جگہیں ایسی ہیں جنہیں عالمی ورثہ ہونے کا اعزاز حاصل ہے، ان کی فہرست مندرجہ ذیل ہے۔\n موہن جو دڑو کے اثریاتی کھنڈر\n تخت بائی اور پڑوسی شہر شہر بہلول کے بدھ مت کے کھنڈر\n شاہی قلعہ لاہور اور شالیمار باغ لاہور\n ٹھٹھہ کی تاریخی یادگاریں\n قلعہ روہتاس\n ٹیکسلا",
-  "608_p72": "فہرست متعلقہ مضامین پاکستان\n پاکستان کے صدر\n عسکریہ پاکستان\n پاکستان کے وزیراعظم\n پاکستان کی سیاسی جماعتیں\n پاکستان کے اضلاع\n پاکستان کے اخبار",
-  "608_p70": "تعلیمی ادارے بلحاظ زمرہ جات",
-  "608_p39": "پاکستان کی قومی زبان اردو ہے، جبکہ زيادہ تر دفتری کام انگريزی ميں کیے جاتے ہيں۔ پاکستان کے خواص بھی بنيادی طور پر انگريزی کا استعمال کرتے ہيں۔ پاکستان ميں تمام تر اعلیٰ تعليم بھی انگريزی ميں ہی دی جاتی ہے۔ اس کے باوجود اردو پاکستان کی عوامی و قومی زبان ہے۔ اردو کے علاوہ پاکستان ميں کئی اور زبانيں بولی جاتی ہيں، ان ميں پنجابی، سرائیکی، سندھی، گجراتی، بلوچی، براہوی، پہاڑی، پشتو اور ہندکو زبانیں قابلِ ذکر ہيں۔",
-  "608_p47": "شلوار قمیص کے علاوہ اور بھی بہت سے لباس پاکستان میں میں پہنے جاتے ہیں جن میں سوٹ اور نیکٹائی بھی عام ہے جن کا استعمال اسکول، کالج، جامعات، دفاتر، وغیرہ میں ہوتا ہے۔ دیہی علاقوں میں شہروں کے بہ نسبت سوٹ اور ٹائی کا استعمال کم ہوتا ہے۔ شیروانی کا استعمال خاص کر تقاریب اور خوشیوں کے مواقع پر کیا جاتا ہے۔",
-  "608_p46": "پاکستان میں سب سے عام لباس شلوار قمیض ہے جس کو قومی لباس کا درجہ حاصل ہے، شلوار قمیص کو پاکستان کے چاروں صوبوں بلوچستان، پنجاب، سندھ اور خیبر پختونخوا سمیت قبائلی علاقہ جات، گلگت بلتستان اور آزاد کشمیر میں پہنا جاتا ہے۔ تاہم پھر ہر صوبے اور علاقے میں شلوار قمیص پہننے کا طرز تھوڑا مختلف بھی ہوتا ہے ہر کوئی اپنے مقامی انداز میں پہنتا ہے۔",
-  "664505_p3": "بلتستان\nبھارت کے سلاسل کوہ\nجموں و کشمیر کے تغیرات ارض\nقراقرم\nگلگت-بلتستان کے سلاسل کوہ\nجغرافیہ جموں و کشمیر کے نامکمل مضامین",
-  "664505_p0": "سلسلہ کوہ سالتورو  سیاچن کے مغرب میں پھیلا ہوا ایک پہاڑی سلسلہ ہے جس کی چوٹیوں پربھارت نے سنہ 1984 سے 1987 کے درمیان غاصبانہ قبضہ جمایا ۔",
-  "664505_p2": "مزید دیکھیے \n بھارت\n فہرست بھارت کے شہر",
-  "671_p9": "برطانوی راج کے خلاف ایک زیادہ تر غیر تشدد پسند تحریک چلا کر موہن داس کرم چند گاندھی، جواہر لال نہرو، سردار پٹیل، ابوالکلام آزاد، بال گنگادھر تلک اور سبھاش چندر بوس کی قیادت میں بھارت نے 1947ء میں برطانیہ سے آزادی حاصل کی۔ ہندوستان کی تقسیم ہو کر دو نئے ملک پاکستان اور بھارت بن گئے۔",
-  "671_p15": "آندھرا پردیش\n اروناچل پردیش\n آسام\n بہار\n چھتیس گڑھ\n گوا\n گجرات\n ہریانہ\n ہماچل پردیش\n جھارکھنڈ\n کرناٹک\n کیرلا\n مدھیہ پردیش\n مہاراشٹر\n منی پور\n میگھالیہ\n میزورام\n ناگالینڈ\n اوڈیشا\n پنجاب\n راجستھان\n سکم\n تمل ناڈو\n تلنگانہ\n تریپورہ\n اتر پردیش\n اتراکھنڈ\n مغربی بنگال",
-  "671_p38": "کھیل \nدنیا بھر میں ناپید ہونے والے قدیم کھیل بھارت میں اب بھی مشہور ہیں اور کھیلے جاتے ہیں جیسے کبڈی، کھو کھو، پہلوانی اور گلی ڈنڈا۔ ایشیائی مارشل آرٹ کی کچھ اقسام جیسے کالا رلیتتو، موستی یوددا، سلمبم اور مارما ادی بھارت کی ہی پیداوار ہیں۔ شطرنج کو عام طور پر بھارت میں ایجاد ہوا کھیل مانا جاتا ہے اورآج کل دنیا بھر میں کافی مقبول ہو رہا ہے اور بھارتی گرانڈ ماسٹر کی تعداد میں اضافہ ہو رہا ہے۔و334وو335و پاششچی جلال الدین اکبر کے دربار میں ایک بڑے سے ماربل کا منقش تھا۔",
-  "671_p37": "مراقبت \nبھارتی سرکار کی طرف سے غیر پسندیدہ طباعت پر پابندی لگانے کی روایت ہے۔ اکانمسٹ کے 2011ء شمارے میں کشمیر کا نقشہ متنازع علاقہ لکھنے پر بھارت نے نقشہ پر سفید دھبہ لگانے کے بعد فروخت کی اجازت دی۔",
-  "671_p3": "نام کی بنیاد \nدریائے سندھ کے مشرق میں واقع علاقہ کا نام عرب تاریخ نگاروں کے ہاں ہند تھا۔ علامہ اقبال کامشہور قومی نغمہ \"سارے جہاں سے اچھا ہندوستاں ہمارا\" الفاظ سے شروع ہوتا ہے۔ اس کا ایک اور نام انڈیا ہے۔ انڈس دریا سے نام انڈیا پڑا۔ ماضی میں اس خطے کو عموماً ہندوستان یا بھارت کہا جاتا تھا۔ آزادی کے بعد ملک کا سرکاری نام بھارت رکھا گیا، تاہم تمام عالمی زبانوں میں اس کا انگریزی نام انڈیا ہی مستعمل ہے۔",
-  "671_p40": "بھارت\n1947ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nآزاد خیال جمہوریتیں\nاردو بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nاقوام متحدہ کے رکن ممالک\nانگریزی بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nایشیائی ممالک\nبحر ہند کے ممالک\nبرطانیہ کی سابقہ مستعمرات\nبی آر آئی سی ایس اقوام\nجمہوریتیں\nجنوب ایشیائی ممالک\nجی 20 اقوام\nجی 20 ممالک\nدولت مشترکہ جمہوریتیں\nدولت مشترکہ کے رکن ممالک\nسارک کے رکن ممالک\nگروہ 15 کے ممالک\nمضامین مع صوتی تلفظ\nوفاقی آئینی جمہوریتیں\nوفاقی جمہوریتیں\nوفاقی ممالک\nہندوستانی بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nشنگھائی کارپیریشن آرگنائیزیشن کے ارکان\nویکیپیڈیا جغرافیائی تصویر نقشے\nایشیا میں 1947ء کی تاسیسات\nٹائٹل اسٹائل میں بیک گراؤنڈ اور ٹیکسٹ الائن دونوں کے ساتھ ٹوٹنے والی فہرست کا استعمال کرنے والے صفحات\nعلامت کیپشن یا ٹائپ پیرامیٹرز کے ساتھ خانہ معلومات ملک یا خانہ معلومات سابقہ ملک استعمال کرنے والے صفحات\nویکی ڈیٹا سے مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل",
-  "671_p39": "بھارت سے متعلقہ مضامین \n حکومت ہند\n فہرست متعلقہ مضامین بھارت\n بھارت کے شہر\n بھارت کے شہر بلحاظ آبادی\n بھارت کے اضلاع\n بھارت میں زراعت",
-  "671_p17": "1947ء میں اپنی آزادی کے بعد سے بھارت نے زیادہ تر ممالک کے ساتھ خوشگوار تعلق قائم رکھا ہے۔ 1950ء کی دہائی میں بھارت نے بھرپور طریقے سے افریقہ اور ایشیا میں یورپی ممالک سے آزادی کی حمایت کی اور غیر وابستہ تحریک میں ایک اہم کردار ادا کیا۔ 1980ء کے دہائی میں بھارت نے پڑوسی ممالک کی دعوت پر دو ممالک میں مختصر فوجی مداخلت کی۔ مالدیپ، سری لنکا اور دیگر ممالک میں آپریشن کے دوران میں بھارتی امن فوج بھیجی۔ جبکہ، بھارت کے پڑوسی ملک پاکستان کے ساتھ ایک کشیدہ تعلق شروع سے برقرار رہا اور دونوں ملک تین بار جنگوں ( 1965ء، 1971ء اور 1999ء میں) میں مدمقابل آئے۔ تنازع کشمیر ان جنگوں کی بڑی وجہ تھی۔ 1971ء کو چھوڑ کر کہ وہ جنگ اس وقت کے مشرقی پاکستان میں شہری کشیدہ حالات کے لیے کی گئی تھی۔ 1962ء کی بھارت - چین جنگ اور پاکستان کے ساتھ 1965ء کی جنگ کے بعد بھارت نے اپنی فوجی اور اقتصادی حالت میں ترقی کرنے کی کوشش کی۔ سوویت یونین کے ساتھ اچھے تعلقات کی وجہ سے سن 1960ء کی دہائی میں، سوویت یونین بھارت کا سب سے بڑا ہتھیار فراہم کرنے والے ملک کے طور پر ابھرا ہے۔",
-  "671_p4": "تاریخی اعتبار سے بھارت کو کرما بھومی، تپو بھومی اور پُنیا بھومی جیسے ناموں سے بھی جاتا ہے۔",
-  "671_p11": "گزشتہ کچھ عرصہ میں بھارت کی سرمایہ کاری اور پیداوار میں اضافہ دیکھا ہے۔ اس کے باوجود بھارت کے سامنے بنیادی مسائل، پاکستان کے ساتھ کشمیر کا تنازع، آبادی کا زیادہ ہونا، ماحولیاتی آلودگی، غربت، مذہبی اور نسلی اختلاف ہیں۔",
-  "671_p10": "1962ء میں بھارت کی متنازع علاقوں پر چین سے جنگ ہوئی۔ 1965ء میں کشمیر پر بھارت کی پاکستان سے جنگ ہوئی۔ 1971ء میں پاکستان میں خانہ جنگی ہوئی اور اس میں بھارتی مداخلت بھی ہوئی۔ اس کے نتیجے میں بنگلہ دیش وجود میں آیا۔",
-  "671_p0": "بھارت یا جمہوریہ بھارت () جنوبی ایشیا میں واقع ایک ملک ہے۔ پرانے دور سے ہی مختلف مذاہب کو یہاں رچنے بسنے کا موقع دیا۔ بھارت آبادی کے لحاظ سے چین کے بعد دنیا کا دوسرا بڑا ملک ہے اور اس لحاظ سے یہ دنیا کی سب سے بڑی جمہوریت بھی کہلاتا ہے۔ بھارت کے ایک ارب 35 کروڑ سے زائد باشندے سو سے زائد زبانیں بولتے ہیں۔ بھارت کے مشرق میں بنگلہ دیش اور میانمار، شمال میں بھوٹان، چین اور نیپال اور مغرب میں پاکستان اور جنوب مشرق اور جنوب مغرب میں بحر ہند واقع ہے۔ نیز یہ ملک سری لنکا، مالدیپ سے قریب ترین ملک ہے۔ جبکہ بھارت کے نکوبار اور انڈمان جزیرے تھائی لینڈ اور انڈونیشیا کے سمندری حدود سے جڑے ہوئے ہیں۔",
-  "671_p18": "آج روس کے ساتھ دور رس تعلقات کو جاری رکھنے کے علاوہ، بھارت اسرائیل اور فرانس کے ساتھ دفاعی تعلقات رکھ رہا ہے۔ حالیہ برسوں میں، بھارت نے علاقائی تعاون اور عالمی تجارتی تنظیم کے لیے ایک جنوب ایشیائی ایسوسی ایشن میں موثر کردار ادا کیا ہے۔ بھارت نے اب تک 10،000 متحدہ فوجی اور پولیس اہلکاروں کے ذریعے چار براعظموں میں پینتیس اقوام متحدہ امن کارروائیوں میں خدمات فراہم کی ہیں۔ بھارت بھی مختلف بین الاقوامی مقام، خاص طور پر مشرقی ایشیا کی سربراہ اجلاس اور جی -85 اجلاس میں ایک سرگرم رکن رہا ہے۔ اقتصادی شعبے میں بھارت نے جنوبی امریکا، افریقہ اور ایشیا کے ترقی پزیر ممالک کے ساتھ قریبی تعلقات رکھے ہیں۔ اب بھارت نے \"آگے کی طرف دیکھو پالیسی\" میں بھی اتفاق کیا ہے۔ یہ \"آسیان\" ممالک کے ساتھ اپنی شراکت کو مضبوط بنانے کے امور کا معاملہ ہے جس میں جاپان اور جنوبی کوریا نے بھی مدد کی ہے۔ یہ خاص طور پر اقتصادی سرمایہ کاری اور علاقائی سلامتی کی کوشش ہے۔",
-  "671_p19": "1974ء میں بھارت نے اپنے پہلے ایٹمی ہتھیاروں کا تجربہ کیا اور پھر 1998ء میں زیر زمین تجربات کیے۔ بھارت کے پاس اب انواع و اقسام کے جوہری ہتھيار ہیں۔ بھارت اب روس کے ساتھ مل کر جدید لڑاکا طیارے تیار کر رہا ہے، جو جوہری ہتھیاروں سے لیس ہو کر حملہ آور ہونے کی صلاحیت رکھتے ہیں۔",
-  "671_p20": "حال ہی میں، بھارت کا امریکا اور یورپی یونین کے ساتھ مشترکہ اقتصادی، وسیع تر باہمی مفاد اور دفاعی تعاون بڑھ گیا ہے۔ 2008ء میں، بھارت اور امریکا کے درمیان میں غیر فوجی جوہری تعاون کے معائدے پر دستخط کیے گئے تھے۔ حالانکہ اس وقت بھارت کے پاس ایٹمی ہتھیار تیار تھا اور وہ جوہری عدم پھیلاؤ کے معاہدے (این پی ٹی) کے حق میں نہیں تھا۔ گو اس کو بین الاقوامی ایٹمی توانائی ادارے اور نیوکلیئر سپلائر گروپ سے چھوٹ حاصل ہے۔ اسی معاہدے کے تحت بھارت کی غیر فوجی جوہری ٹیکنالوجی اور جوہری تجارتی مقاصد پر پہلے ہی پابندی ختم کر دی گئی ہے۔ بھارت دنیا کا چھٹا ایٹمی ہتھیار سے لیس ملک بن گیا ہے۔ نیوکلئیر سپلائر گروپ کی جانب سے دی گئی چھوٹ کے بعد بھارت روس، فرانس، برطانیہ اور کینیڈا سمیت دوسرے ممالک کے ساتھ غیر فوجی جوہری توانائی معاہدے پر دستخط کرنے کے قابل ہے۔",
-  "671_p26": "آج، پوری دنیا کی کل ہندو آبادی کا 90% بھارت میں ہے۔ زیادہ تر ہندو سمادھیاں اور مندر بھارت میں ہیں، اسی طرح یہ زیادہ تر ہندو سنتوں کی جنم بھومی ہے۔ الٰہ آباد دنیا کی سب سے بڑی مذہبی زیارت، کمبھ میلہ کی میزبانی کرتا ہے، جہاں پر دنیا بھر کے ہندو بھارت کے تین مقدس دریاؤں دریائے گنگا، دریائے جمنا اور سرسوتی کے سنگم پر غسل کے لیے آتے ہیں۔ مغرب میں بھارتی تارکین وطن نے ہندو فلسفہ کے کئی پہلؤوں کو عام کیا ہے جیسے یوگا، مراقبہ، آیور ویدک، کہانت، کرم اور تناسخ وغیرہ کے نظریات ۔",
-  "671_p16": "مرکزی زیر انتظام علاقے",
-  "671_p21": "تقریباً 1.3 ملین سرگرم فوجیوں کے ساتھ، بھارتی فوج دنیا میں تیسری سب سے بڑی فوجی طاقت ہے۔ بھارت کے صدر بھارتی مسلح افواج کے سپریم کمانڈر ہیں۔ سال 2011ء میں بھارتی دفاعی بجٹ 36.03 ارب امریکی ڈالر رہا (یا خام ملکی پیداوار کا 1.83٪)۔ 2008ء کی ایک رپورٹ کے مطابق، بھارت خریدنے کی طاقت کے معاملے میں بھارتی فوج کے فوجی اخراجات 72.7 ارب امریکی ڈالر رہے۔ سال 2011ء میں بھارتی وزارت دفاع کے سالانہ دفاعی بجٹ میں 11.6 فیصد اضافہ ہوا، تاہم یہ رقم حکومت کی دیگر شاخوں کے ذریعے فوجی اخراجات کے بجٹ میں شامل نہیں ہوتی۔ حالیہ سالوں میں، بھارت دنیا کا سب سے بڑا ہتھیار درآمد کنندہ بن گیا ہے۔",
-  "671_p14": "ذیلی علاقہ جات \nبھارت ایک ملک ہے جو 28 ریاستوں اور 8 مرکزی زیر اقتدار علاقوں پر مبنی ہے۔ ۔ 1956 کے سٹیٹ ریگولیشن ایکٹ کے تحت، اتحادی علاقے مرکزی حکومت کے زیر اقتدار آتے ہیں۔ ریاستورں کو لسانی بنیاد پر تشکیل کی گئی۔ ہر ریاست یا اتحادی علاقہ اضلاع میں تقسیم کیا گیا اور اضلاع تحصیلوں میں۔ حکومت کی آخری انتظامی اکائی کے طور پر گاؤں/پنچایت تشکیل پائے گئے۔",
-  "671_p1": "بھارت کے بعض مغربی علاقے زمانہ قدیم میں وادی سندھ کے مراکز میں شامل تھے جو تجارت اور نفع بخش سلطنت کے لیے قدیم زمانے سے ہی دنیا میں مشہور تھی۔ چار مشہور مذاہب جن میں ہندومت ،بدھ مت، جین مت اور سکھ مت نے اسی ملک میں جنم لیا جبکہ، جودھامت، مسیحیت اور اسلام اپنے ابتدائی دور میں ہی یہاں پہنچ گئے تھے، جس نے یہاں کے علاقے کی تہذیب و ثقافت پر انمٹ نقوش مرتب کیے۔ اس علاقے پر آہستہ آہستہ ایسٹ انڈیا کمپنی کا تسلط 18ویں صدی میں شروع ہوئی جبکہ 1857ء کی جنگ آزادی کے بعد یہاں برطانیہ کی براہ راست حکومت قائم ہوئی۔",
-  "671_p36": "آزاد ہندوستان میں بھی کئی اہل قلم بھارت میں گذرے۔ ملک کے پہلے وزیر اعظم پنڈت جواہر لال نہرو ایک تاریخی دستاویز Discovery of India لکھے تھے۔ مشہور مصنفہ اروندھتی رائے سسکتے لوگ نامی ناول لکھا تھا، جس کے لیے اسے بکر انعام دیا گیا تھا۔",
-  "671_p8": "انیسویں صدی میں انگریزوں نے مغلوں کو اپنے ماتحت کر لیا اور اس طرح ہندوستان کے حاکم بن گئے۔ 1857ء کے غدر کے بعد حکومت کمپنی سے برطانوی تاج کے پاس چلی گئی۔ 1876ء کے بعد سے برطانوی شاہان کو شاہنشاہ ہندوستان کا عہدہ بھی مل گیا۔ ملک کو سنبھالنے کے لیے‎ برطانوی حاکموں نے اپنی ’بانٹو اور راج کرو‘ پالیسی کو استعمال کیا۔ برطانوی پیداوار سستی اور مقامی پیداوار مہنگی کر کے مقامی صنعت کو نقصان پہنچایا گیا اور اس طرح ہندوستان سے پیسہ برطانیہ جاتا گیا۔ بھارت کی تحریک آزادی کا زیادہ تر زور نسلی امتیاز اور تابع تجارتی پالیسی کے خلاف تھا۔",
-  "671_p2": "فی الحال بھارت کی معیشت عمومی جی ڈی پی کے لحاظ سے ساتویں بڑی اور قوت خرید (پی پی پی) کے لحاظ سے تیسری بڑی معیشت ہے۔ 1991ء کے معاشی اصلاحات نے اسے دنیا کی تیزی سے ابھرتی معیشتوں میں لا کھڑا کیا ہے اور یہ تقریباً صنعتی ملک کا درجہ حاصل کرنے والا ہے۔ بہرحال اس کے باوجود یہ ملک غربت، کرپشن، خوراک اور صحت کے مسائل کا شکار ہے۔ جوہری ہتھیاروں سے لیس یہ ملک خطے کا ایک طاقتور ملک ہے اس کی فوج بلحاظ تعداد دنیا کی تیسری بڑی قوت ہے اور دفاعی خرچ کے لحاظ سے یہ دنیا کی چھٹی بڑی فوج ہے۔ بھارت ایک وفاقی جمہوریہ ہے جو پارلیمانی نظام کے تحت 29 ریاستوں اور 7 وفاقی علاقوں پر مشتمل ہے۔ بھارت ایک کثیر لسانی، مذہبی، ثقافتی اور نسلی معاشرہ ہے۔ نیز یہ ملک کئی انواع و اقسام کی جنگلی حیات سے بھی مالا مال ہے۔",
-  "671_p22": "بھارت اس وقت آبادی کے لحاظ سے دنیا کا دوسرا بڑا ملک ہے۔ اگر دنیا کی آبادی کو چھ حصوں میں تقسیم کیا جائے تو ان چھ حصوں میں سے ایک حصہ آبادی بھارت کی ہے۔ بھارت میں کُل دنیا کے 17.5 فیصد لوگ آباد ہیں۔ آبادی کی مختلف شماریات اور تناسبات کو دیکھ کر ماہرین کا کہنا ہے کہ 2025ء تک بھارت دنیا کا پہلا سب سے بڑا ملک بن جائے گا اور اس کی آبادی چین سے زیادہ ہو جائے گی۔",
-  "671_p30": "اسی طرح سے بھارت میں کئی زبانیں اور بولیاں موجود ہیں، مگر ملک میں وفاقی حکومت کی سرکاری زبان ہندی کو قرار دینے کے باوجود اسے قومی زبان کا درجہ نہیں دے پائے ہیں۔  اس کی وجہ غالبًا یہ ہے کہ ہم زبان اور بولی میں حد فاصل کیسے قائم کریں، یہ طے نہیں ہے۔ لوگ جدید طور پر بھوجپوری زبا�� بولتے ہیں جو ہندی زبان سے کافی مشابہ ہے اور دونوں زبان کے لوگ ایک ہی انداز میں بات کرتے ہیں، ایک دوسرے کو سمجھتے ہیں۔ تاہم بھوجپوری لوگ اپنی زبان کو ہندی سے الگ ماننے لگے ہیں۔ یہی حال راجستھانی زبان اور کچھ اور بولیوں کا ہے۔ ہندی کے خلاف سے سب زیادہ احتجاج جنوبی ہند کی ریاست تمل ناڈو میں ہوئے ہیں۔ اس کی وجہ سے ریاست کے زیادہ تر مدارس میں لوگ ہندی نہیں پڑھاتے۔ بھارت میں مرکزی اور ریاستی زبانوں کے جھگڑے بھی ہوئے ہیں۔ اور اس کے علاوہ اردو زبان کو اس کا مستحقہ مقام دینے کا مسئلہ ایسا رہا ہے، جس پر سیاسی حلقے سنجیدگی سے کام نہیں کرتے۔  پھر بھی بھارت ایک ہمہ لسانی ملک کے طور عالمی پہچان بنا چکا ہے۔ اس کے کئی بین الاقوامی مطالعے بھی ہو چکے ہیں۔",
-  "671_p28": "بھارت کی تاریخ ہزاروں سال پرانی ہے، اس وجہ ایک جغرافیائی خطہ ہو کر بھارت میں کافی ننوع دیکھنے میں آیا ہے۔ بھارت کی آبادی کی غالب اکثریت ہندو مت کی پیروکار ہے۔ تاہم کوئی ایک تعریف کبھی دیکھنے میں نہیں آئی کہ ہندو کون ہے۔ آریہ سماج کے کئی لوگ بت پرستی کو نہیں مان کر بھی ہندو ہے۔ برہمو سماج کے لوگ توحید کا عقیدہ رکھ کر بھی ہندو ہیں۔ ہندو دھرم کے زیادہ تر لوگ کثرت الوہ اور بت پرستی کے قائل ہیں، مگر وہ ان لوگوں کو بھی اپنے میں قبول کرتے ہیں۔ حد یہ کہ خدا کو نہیں ماننے والے ملحد بھی ہندو ہیں۔",
-  "671_p23": "بھارت کی 50 فیصد سے زیادہ آبادی نوجوانوں پر مشتمل ہے یعنی جن کی عمر 25 سال سے کم ہے۔ بھارت میں 1 سال سے 35 سال تک عمر والے افراد پورے بھارت کی 65 فیصد آبادی ہے۔",
-  "68432_p3": "سیاچن تنازع \nسیاچن حقیقتا پاکستان کا حصہ ہے اور دنیا کے تمام نقشوں میں اسے پاکستانی علاقے میں دکھایا گیا ہے لیکن 1984 میں انڈیا کی فوج نے اس پر قبضہ کیا تھا جس کا مقصد پاکستان اور چین کے درمیان رابطے کو کاٹنا تھا۔ \nسیاچن پر بھارت نے 1984ء میں قبضہ کیا تھا۔ اس وقت سے لے کر آج تک یہ مسئلہ بھارت اور پاکستان کے درمیان تنازع کا باعث بنا ہوا ہے۔ اس بلند ترین جگہ سے بھارت کا قبضہ ختم کرانے کے سلسلے میں بھارت اور پاکستان کی قیادتوں کے درمیان میں کئی مرتبہ بات چیت ہو چکی ہے جس میں ٹریک ٹو ڈپلومیسی بھی شامل ہے، لیکن ہنوز اس تنازع کا کوئی حل نہیں نکل سکا ہے۔",
-  "68432_p4": "بھارت اور پاکستان کے مابین سن 1984. 1999 and اور 1999 کے درمیان ، اکثر جھڑپیں ہوتی رہیں۔ آپریشن میگدوت کے تحت ہندوستانی فوجیوں نے سیاچن گلیشیر کے مغرب میں سالٹو رِج پر بیشتر بالادستی کی بلندیوں پر قبضہ کرنے کے لئے صرف ایک دن کے بعد پاکستان کے آپریشن ابیبل کو خالی کردیا۔ تاہم ، جنگ کے مقابلے میں خطے میں سخت موسمی صورتحال سے زیادہ فوجی ہلاک ہوچکے ہیں۔ پاکستان نے 2003 اور 2010 کے درمیان سیاچن کے قریب ریکارڈ کی گئی مختلف کارروائیوں میں 353 فوجیوں کو کھو دیا تھا ، جن میں 2012 گیری سیکٹر میں برفانی تودے میں مارے جانے والے 140 پاکستانی اہلکار بھی شامل تھے۔",
-  "68432_p13": "واضح رہے بھارت نے 1984 میں سیاچن پر ناجائز تسلط قائم کر لیا تھا جس کے جواب میں پاکستان کو بھی اپنے فوجی اس علاقے میں تعینات کرنا پڑے۔",
-  "68432_p2": "پاکستان سیاچن گلیشیر پر علاقائی دعویٰ برقرار رکھتا ہے اور گلیشیر کے مغرب میں واقع سالٹوورو رج کے مغرب میں اس خطے کو کنٹرول کرتا ہے۔پاکستانی خطوط رجز پر 100 سے زیادہ ہندوستانی پوسٹوں سے 3،000 فٹ نیچے واقع ہیں۔",
-  "68432_p0": "سیاچن گلیشیئر ہمالیہ میں مشرقی کاراکرم رینج میں واقع ایک گلیشیر ہے ، جو پوائنٹ این جے 9884 کے بالکل شمال مشرق میں ہے جہاں ہندوستان اور پاکستان کے مابین لائن آف کنٹرول ختم ہوتا ہے۔76 کلومیٹر (47 میل) لمبا پر ، یہ قراقرم کا سب سے لمبا اور دنیا کے غیر قطبی علاقوں میں دوسرا لمبا گلیشیر ہے۔",
-  "68432_p16": "ایشیا کے متنازع علاقے\nایشیاء کے متنازع علاقے\nپاک بھارت تعلقات\nپاکستان کے گلیشیر\nجغرافیہ لداخ\nکشمیر\nلداخ\nبھارت چین سرحد\nپاک بھارت سرحد\nویکی ڈیٹا سے مطابقت رکھنے والی مختصر تفصیل",
-  "68432_p1": "سارا سیاچن گلیشیر ، جس میں تمام بڑے راستے ہیں ، سنہ since 1984 (since سے ہندوستان کے زیر انتظام (موجودہ وقت میں خطے کے خطے میں واقع لداخ کے مرکزی علاقہ کے ایک حصے کے طور پر) زیر انتظام ہیں۔",
-  "68432_p15": "بیرونی روابط \n ’سیاچن کا تنازع ایک غلطی‘",
-  "68432_p7": "سیاچن کے محاذ پر صرف پاکستان کا ہی نقصان نہیں ہو رہا بلکہ بھارتی فوجی بھی مارے جا رہے ہیں۔ ہر سال جنگی محاذ پر بھارت 10 ارب روپے خرچ کر رہا ہے جبکہ پاکستان پر بھی اس کی وجہ سے مالی دباؤ بڑھ رہا ہے۔ اس طرح دونوں ممالک اس جگہ بے مصرف جنگ پر اپنے مالی و جانی وسائل صرف کر رہے ہیں۔ اس کے علاوہ اس جنگی ساز و سامان اور اس کے استعمال سے ماحول پر مہلک اثرات پڑ رہے ہیں۔ ماہرین ماحولیات کا کہنا ہے کہ دونوں طرف سے فوجی کارروائیوں کی وجہ سے اس جگہ آبی حیات کو بہت زیادہ نقصان پہنچ رہا ہے۔ اس کے علاوہ نشیب میں واقع درختوں کو بھی نقصان پہنچ رہا ہے۔ گلیشیئر بڑی تیزی کے ساتھ پگھل رہا ہے جس کی وجہ سے پاکستان میں سیلاب تواتر کے ساتھ آ رہے ہیں۔ بھارت کے بعض علاقے بھی زیادہ تیزی سے برف پگھلنے کی صورت میں سیلاب کی زد میں آ چکے ہیں۔",
-  "68432_p8": "مزید دیکھیے \n سانحہ سیاچن \n گلگت بلتستان7 اپریل 2012 کا دن سانحہ بن کر طلوع ہوا، سیاچن گلیشیئر پر ناردرن لائن انفنٹری بٹالین کی کمانڈ لیفٹیننٹ کرنل تنویر کر رہے تھے جبکہ ان کے ہمراہ میجر ذکاء بھی موجود تھے کہ گیاری سیکٹر میں ناردرن لائٹ انفنٹری کے بٹالین ہیڈکوارٹر پر برفانی تودا آن گرا، برفانی تودے نے تقریباً ایک کلو میٹر کے علاقے کو متاثر کیا۔\nسیاچن کے گیاری سیکٹر میں برفانی تودہ گرنے سے 129 فوجیوں اور 11 شہریوں نے جام شہادت نوش کیا، پاک فوج نے اس تاریخی آپریشن میں عزم و ہمت اور حوصلے کی نئی داستان رقم کی۔",
-  "68441_p0": "سر کریک ہندوستانی ریاست گجرات اور پاکستانی صوبے سندھ کے درمیان کا علاقہ ہے۔ مگر ابھی تک سر کریک پر ہندوستان اور پاکستان کے مابین بین الاقوامی سرحد کے تعین ہونا باقی ہے۔ ساٹھ سے سو کلومیٹر کے اس علاقے میں بہت سی کریک یعنی خلیج اور دریاؤں کے دہانے ہیں۔ اس علاقے کا تنازع 1960ء کی دہائی میں سامنے آیا تھاجس پر 1968ء میں پاکستان اور بھارت کے درمیان ایک ویسٹرن باؤنڈری ٹرائیبیونل ایوارڈ قائم کیا گیا لیکن یہ طے نہیں ہو سکا کہ سر کریک کے علاقے میں بین الاقوامی سرحد کا تعین کس قانونی بنیاد پر کیا جائے۔ اس علاقے کا کچھ حصہ آبی ہے اور کچھ حصہ خشک۔ پاکستان اور بھارت کے مابین کئی دفعہ اس مسئلہ پر مذاکرات ہوچکے ہیں لیکن اس پر بھی کوئی فیصلہ نہیں ہو سکا ہے۔ بھارت کا کہنا ہے کہ اس علاقے میں سرحد کے تعین کے لیے بین الاقوامی قانون کا وہ اصول استعمال کیا جائے جو سمندر کے اندر سرحد کے تعین کے لیے بنایا گیا ہے۔ جبکہ پاکستان کا کہنا ہے کہ یہ اصول صرف پانی والے علاقے پر عائد ہوتا ہے لیکن یہاں پانی اور خشکی دونوں موجود ہیں لہذا بھارت کی استدلال غلط ہے۔ دونوں ممالک کی اس علاقے میں دلچسپی یہاں پر ماہی گیری کی وسیع صنعت اور تیل کے وافر ذخائر ہے۔ دونوں ملکوں کے درمیان اختلاف اس بات پر ہے کہ آخر سرحد کس جگہ ہے۔ پاکستان کا کہنا ہے کہ سرکریک کا پورا علاقہ اس کا اپنا ہے۔ لیکن ہندوستان اسے تسلیم کرنے سے انکار کرتا ہے۔ سرکریک کے علاقے میں سرحدی برجیاں لگانے کے لیے دونوں ممالک نے ایک مشترکہ سروے بھی کیا تھا جس کو مقررہ وقت سے پہلے ہی مکمل کر لیا گیا تھا مگر پھر بھی کوئی بات نہیں بنی۔\nمتنازع آب\nمتنازع جزائر\nایشیا کے متنازع علاقے\nپاک بھارت تعلقات\nپاک بھارت سرحد\nپاکستان کے علاقائی تنازعات\nبھارت کے علاقائی تنازعات\nسندھ کے اضلاع\nسندھ کے تغیرات ارض",
-  "866322_p0": "جموں و کشمیر  ایک خطہ ہے جو بھارت کے زیر انتظام ایک یونین علاقہ ہے۔ یہ ملک کے بعید شمال مغربی حصے میں واقع اور ہمالیائی پہاڑوں سے گھرا ہوا ہے۔ اس کی سرحدیں شمال سے ہماچل پردیش و پنجاب اور مشرق سے یونین علاقے لداخ سے ملتی ہیں۔ لائن آف کنٹرول جموں و کشمیر کو پاکستان کے زیر انتظام آزاد کشمیر (مغرب) اور گلگت بلتستان (شمال) سے جدا کرتی ہے۔",
-  "866322_p5": "یونین علاقہ جموں و کشمیر دو حصوں میں ہے: جموں ڈویژن اور کشمیر ڈویژن اور مزید 20 اضلاع میں منقسم ہے۔",
-  "866322_p1": "جموں و کشمیر کی اپنی قانون ساز اسمبلی ہوتی ہے اور وہاں لیفٹیننٹ گورنر تعینات کیا جاتا ہے جسے صدر نامزد کرتا ہے۔",
-  "866322_p7": "2019ء میں قائم ہونے والے ممالک اور علاقے\nاردو بولنے والے ممالک اور علاقہ جات\nایشیا کے متنازع علاقے\nبھارت کی رياستیں اور یونین علاقے\nبھارت کے یونین علاقے\nبھارت میں 2019ء کی تاسیسات\nپاکستان کے علاقائی تنازعات\nجموں و کشمیر\nخود مختار بھارت\nشمالی بھارت\nکشمیری زبان بولنے والے ممالک اور علاقے\nShort description is different from Wikidata",
-  "866322_p6": "مزید دیکھیے \nجموں و کشمیر تنظیم نو (ترمیمی) ایکٹ، 2021",
-  "866322_p2": "حکومت اور سیاست \nیونین کے ماتحت جموں و کشمیر کے علاقے کا انتظام بھارت کے آئین کی شق 239 کے تحت چلایا جائے گا۔ شق 239 اے — جو اصل میں یونین کے ماتحت پونڈیچری کے لیے تشکیل دی گئی، اس کا بھی اطلاق جموں و کشمیر پر ہوا۔"
-}